Ở trung tâm Hà Ná»™i có ngôi nhà mà giỠđây đã trở thà nh di tÃch lịch sá» thiêng liêng của dân tá»™c. Tại đây, Bác Hồ - vị lãnh tụ kÃnh yêu của nhân dân ta đã viết bản Tuyên ngôn Ä‘á»™c láºp khai sinh nÆ°á»›c Việt Nam Dân chủ cá»™ng hòa. Năm tháng trôi Ä‘i, căn nhà đó vẫn trÆ°á»ng tồn cùng cùng những trang sá» vẻ vang của non sông đất nÆ°á»›c còn ngÆ°á»i chủ căn nhà giỠđã ở và o tuổi 93 song trá»i vẫn phú cho bà sá»± minh mẫn đến lạ kỳ.
Bà là Hoà ng Thị Minh Hồ (nhiá»u ngÆ°á»i vẫn quen gá»i bà Bô), chủ nhân ngôi nhà 48 - Hà ng Ngang, Hà Ná»™i. Tại cuá»™c tiếp xúc vá»›i chúng tôi, bà không cầm được nÆ°á»›c mắt: “Những ngà y tháng ấy sao mà thiêng liêng, cao quý đến thế. Dù biết rằng, cuá»™c sống còn nhiá»u gáºp gá»nh, má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»u sinh ra và trở vá» vá»›i cát bụi, quy luáºt ấy muôn Ä‘á»i nay chÆ°a ai cưỡng lại được. NhÆ°ng những Ä‘iá»u mình cống hiến cho cuá»™c sống, cho cách mạng còn để lại tiếng thÆ¡m muôn Ä‘á»i. Tôi nghÄ©, đó cÅ©ng là thá»i gian hạnh phúc nhất Ä‘á»i mình. Có Ä‘á»™c láºp là có tất cả, tôi đã là m hết sức mình vì Ä‘iá»u đóâ€.
Má»™t thá»i và mãi mãi
Rồi bà lại trầm tÆ° kể, tháng Tám năm 1945, bấy giá» nhân dân mất mùa, đói kém trầm trá»ng. NgÆ°á»i chết đói đầy Ä‘Æ°á»ng, ngÆ°á»i ăn xin không đếm xuể. Má»™t củ khoai, củ sắn giúp đỡ cách mạng lúc nà y cÅ©ng Ä‘á»u quý hÆ¡n bao giá» hết. Má»™t chiá»u cuối tháng Tám năm đó, đồng chà TrÆ°á»ng Chinh đến tìm gặp vợ chồng bà và thông báo: “Anh chị thu xếp cho má»™t phòng để chiá»u tối ta đón má»™t ông cụ ở dÆ°á»›i quê lênâ€. Má»›i nghe váºy, hai vợ chồng bà liá»n thu dá»n đồ đạc, lau sạch sẽ má»™t căn phòng ở tầng ba và chỠđợi đến tối xem “ông cụ dÆ°á»›i quê†là ai. Äúng 6h ngà y hôm ấy, đồng chà TrÆ°á»ng Chinh vá», Ä‘i cùng có ba ngÆ°á»i khách. Bà chỉ được biết hai trong ba ngÆ°á»i trong đó là đồng chà Trần Äăng Ninh và đồng chà Lan SÆ¡n. Riêng “ông cụ “ thì đồng chà TrÆ°á»ng Chinh chỉ nói vẻn vẹn má»™t câu “ở dÆ°á»›i quêâ€. Bà Hồ nhá»› rất rõ, hôm đó “ông cụ†mặc áo sÆ¡ mi, quần soóc nâu, Ä‘á»™i mÅ© can bạc, chân Ä‘i dép có in hình con hổ mà u trắng. Ông cụ cao gầy, trán ngá»i sáng, gÆ°Æ¡ng mặt sạm nắng nhÆ°ng dáng Ä‘i nhanh nhẹn và đặc biệt có đôi mắt rất sáng...
Ngà y ấy, gia đình ông bà Bô là m nghá» buôn bán vải lụa, có hẳn cả đại lý lá»›n kinh doanh bông, vải, sợi. Ngôi nhà 48 - Hà ng Ngang do vợ chồng ông bà Bô tiến hà nh mua đất từ năm 1942, khi xây dá»±ng xong, cá»a hà ng nà y được đánh giá má»™t trong những đại lý hà ng lá»›n nhất miá»n Bắc thá»i đó vá»›i giá trị trên 600 cây và ng. Vì váºy, khách hà ng trong và ngoà i nÆ°á»›c đến Việt Nam là m ăn, buôn bán Ä‘á»u biết đến. Từ khi có các đồng chà trong Trung Æ°Æ¡ng đến ở, vợ chồng ông bà Bô vẫn sá» dụng tầng 1 để bán hà ng cho khách, chủ yếu là ngÆ°á»i dân Hà Ná»™i và má»™t số dân buôn từ các tỉnh.
Cho đến má»™t hôm, có 3 ông khách ngÆ°á»i Mỹ đến nhà . Bà Bô nháºn ra má»™t ngÆ°á»i tên là Pasty, ông ta nói tiếng Việt khá sà nh. Bà vá»™i báo tin cho đồng chà Võ Nguyên Giáp, lúc đó Ä‘ang là m việc ở Bắc Bá»™ Phủ. Khi nháºn được ý kiến của của đồng chà Võ Nguyá»…n Giáp, bà giÆ¡ 10 ngón tay ra hiệu cho các vị khách (ý nói đợi đến 10h) và đỠnghị há» ngồi chá». Äúng hẹn, đồng chà Võ Nguyên Giáp từ Bắc Bá»™ Phủ vá», dẫn các vị khách lên tầng 3 gặp “ông cụâ€. Sau nà y bà hiểu rằng, “ông cụ†nói tiếng Anh, tiếng Pháp rất sà nh, chẳng mấy khi sá» dụng ngÆ°á»i thông ngôn. Trong buổi nói chuyện hôm đó, đồng chà Võ Nguyá»…n Giáp có kể lại: khi Ä‘ang Ä‘á»c má»™t tá» bản thảo viết tay của “ông cụâ€, bất ngá» Pasty quay sang nói: “Hình nhÆ° tôi đã Ä‘á»c được những dòng nà y ở đâu đó?â€. “Ông cụ†điá»m đạm trả lá»i: “Äó là những Ä‘iá»u mà bản Tuyên ngôn nhân quyá»n bất hủ của đất nÆ°á»›c các bạn đã ghiâ€...
Kể vá» Ä‘iá»u nà y, bà Bô xúc Ä‘á»™ng: “Sau nà y tôi má»›i biết, bản thảo nói trên là “Tuyên ngôn Ä‘á»™c láºp†và “ông cụ†đã ở trên gác ba là Bác Hồ kÃnh yêu. Bác đã trÃch dẫn logÃc má»™t Ä‘oạn trong Tuyên ngôn nhân quyá»n của nÆ°á»›c Mỹ là m luáºn chứng vấn Ä‘á» nhân quyá»n các nÆ°á»›c trên thế giá»›i cÅ©ng nhÆ° Việt Namâ€.
“Những bữa ăn ngon nhất trong Ä‘á»i là ở nhà bác Bôâ€!
Thấm thoắt đã đến những ngà y cuối của tháng Tám, đồng chà TrÆ°á»ng Chinh cho biết, ngà y 2/9 tá»›i sẽ chÃnh thức là m lá»… Ä‘á»™c láºp tại Ba Äình. Nghe đồng chà TrÆ°á»ng Chinh nói, vợ chồng bà Bô phân vân là đến thá»i Ä‘iểm nà y các đồng chà trong TW Äảng chÆ°a ai có bá»™ quần áo nà o tÆ°Æ¡m tất cả. Gia đình bà kinh doanh vải sợi, lại thuáºn tiện trong việc may Ä‘o nên bà Bô có nhã ý may má»—i ngÆ°á»i và i bá»™ quần áo chuẩn bị ngà y Lá»… Äá»™c láºp. Riêng Bác Hồ mặc bá»™ ka ky mà u và ng, mà u quần áo Bác thÆ°á»ng Æ°u thÃch. Hà ng ngà y, để bồi dưỡng sức khá»e cho các đồng chÃ, bà lo liệu cÆ¡m nÆ°á»›c chu đáo, đến đặt cÆ¡m ở các hiệu nổi tiếng nhÆ° Hoa Kiá»u (Tây Nam, Hà ng Buồm), Phú Gia (Lạc Xuân)... Những buổi há»p khuya, bà chủ Ä‘á»™ng nấu cháo sẵn, đợi lúc các đồng chà nghỉ ngÆ¡i thì bÆ°ng và o má»—i ngÆ°á»i bát cháo.
Những ngà y tháng ấy tháºt thiêng liêng. Sau nà y gặp lại, đồng chà Lê Äức Thá» nói vá»›i vợ chồng bà rằng: “Những bữa ăn ngon nhất trong Ä‘á»i là ở nhà bác Bô. Có bát cháo, bát cÆ¡m ngon miệng trong bối cảnh đó đâu có dá»… dà ng gì.â€
Sau khi ở trên gác 3 được hai ngà y, Bác đỠnghị bà thu xếp một phòng ở tầng 2. Bác nói ở trên đó buồn, Bác muốn sống cùng anh em, muốn xuống ở cùng với anh em cho ấm cúng. Từ đó, căn phòng là m việc ở gác hai luôn đỠđèn rất khuya.
Ngà y Ä‘á»™c láºp 2/9 đã đến, bà thức dáºy từ lúc rạng sáng chuẩn bị cÆ¡m nÆ°á»›c cho Bác và các đồng chà TW Äảng chu đáo. Hôm ấy, Quảng trÆ°á»ng Ba Äình rá»±c rỡ cá» và hoa. Nắng thu và ng, trá»i thu cao xanh ngắt. NgÆ°á»i ngÆ°á»i nô nức đổ vá» Quảng trÆ°á»ng Ba Äình. Giây phút ấy sao mà thiêng liêng. Bà Bô xúc Ä‘á»™ng nhá»› lại hình ảnh “Trên Ä‘Ã i cao, Bác Hồ sang sảng Ä‘á»c Bản “Tuyên ngôn Ä‘á»™c láºpâ€. Hạnh phúc, sung sÆ°á»›ng vô cùng. Trong niá»m xúc Ä‘á»™ng khôn tả, tôi lại nghÄ© đến hình ảnh Bác những đêm không ngủ đăm chiêu bên ngá»n đèn dầu ngồi thảo bản Tuyên ngôn. Tôi đâu có ngá», ông cụ dáng cao gầy mà đêm đêm chong đèn thức đánh máy trong căn phòng tầng 2 nhà mình chÃnh là Chủ tịch Hồ Chà Minh. Tôi đâu có ngá» Bản Tuyên ngôn bất hủ được thế giá»›i biết đến, Bản tuyên ngôn khai sinh nÆ°á»›c Việt Nam dân chủ cá»™ng hòa, mở ra ký nguyên má»›i cho dân tá»™c lại được ra Ä‘á»i trong những ngà y sống Ä‘Æ¡n sÆ¡ và giản dị ở căn nhà nà y. Tá»± nhiên tôi thấy xúc Ä‘á»™ng vô cùng, hạnh phúc quá, bất ngá» quá. Và tôi đã khóc. Tôi đã khóc trÆ°á»›c giá» phút thiêng liêng ấy.â€
Bác Hồ ở tại ngôi nhà 48 - Hà ng Ngang đến 27/9/1945, một số đồng chà khác thì lâu hơn (đồng chà Võ Nguyên Giáp ở đến cuối năm 1945, đồng chà Nguyễn Khánh Toà n ở đến cuối 1946). 7h sáng 30 Tết năm 1946, Bác cùng đồng chà Khuất Duy Tiến đến chúc Tết gia đình bà Bô. Bác lên thăm lại phòng ở trước đây của mình, thăm chiếc bà n là m việc, nơi đặt bà n máy chữ...
Một tấm lòng trong vạn tấm lòng
Trong thá»i gian trÆ°á»›c và sau cách mạng Tháng Tám, gia đình bà đã ủng há»™ cho cách mạng tổng cá»™ng 5147 lạng và ng. Äó cÅ©ng là phần lá»›n số và ng mà hai vợ chồng bà có được nhá» tÃch cóp bằng việc buôn bán vải vóc. TrÆ°á»›c cách mạng, khi nháºn 100 lạng và ng, đồng chà Nguyá»…n LÆ°Æ¡ng Bằng (khi đó là Trưởng Ban Tà i chÃnh của Äảng) xúc Ä‘á»™ng nói: “Anh chị đóng góp cho cánh mạng táºn tình quá, tà i chÃnh của Äảng hiện chỉ có vẻn vẹn 4 đồng tiá»n Äông DÆ°Æ¡ngâ€. Sau Tổng khởi nghÄ©a, bà ủng há»™ 20 vạn, trị giá 500 cây và ng. Cách mạng thà nh công, khi quân Tưởng trà n và o miá»n Bắc nÆ°á»›c ta, bà ủng há»™ hà ng trăm lạng và ng để Bác thÆ°Æ¡ng lượng, hòa hoãn vá»›i chúng. Khi Bác Hồ phát Ä‘á»™ng “Tuần lá»… và ngâ€, gia đình bà ủng há»™ 117 lạng. Ngoà i ra, bà thÆ°á»ng xuyên đến các gia đình đồng nghiệp váºn Ä‘á»™ng hỠủng há»™ tiá»n, và ng.
Kể vá» sá»± giúp đỡ nhiệt tâm nà y, bà Bô khẳng định: Là m sao quên những gia đình tÆ° sản yêu nÆ°á»›c, gia đình tiểu tÆ° sản cùng nhau gom góp tiá»n và ng mà chẳng má»™t chút ná» hà , là m sao quên những ngÆ°á»i dân nghèo thà nh thị, những gia đình trong cÆ¡n thiếu đói vẫn chắt chiu từng nắm gạo bá» và o “hÅ© gạo tiết kiệmâ€. Trong đêm kết thúc “Tuần lá»… và ngâ€, bà đã không ngần ngại bá» tiá»n mua đấu giá bức ảnh Bác Hồ vá»›i giá 1 triệu 58 vạn đồng Äông DÆ°Æ¡ng. Vá»›i tình cảm của má»™t ngÆ°á»i dân đối vá»›i Bác, bà đã quyết tâm mua và tặng cho UBND Thà nh phố Hà Ná»™i.
Vá»›i những đóng góp nói trên, Nhà nÆ°á»›c đã trao tặng cho hai vợ chồng bà má»—i ngÆ°á»i má»™t Huân chÆ°Æ¡ng Äá»™c láºp Hạng Nhất
Äăng TrÆ°á»ng – HÆ°Æ¡ng Quỳnh
Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục nà y: