Manga (tiếng Nhật: 漫画, Hán-Việt: mạn họa) là một cụm từ trong tiếng Nhật để chỉ các loại truyện tranh và tranh biếm họa. Manga được xem là từ đặc biệt để chỉ riêng truyện tranh xuất phát từ Nhật Bản. Vào năm 2007, manga chiếm lĩnh một thị trường toàn cầu nhiều tỷ đôla. Manga phát triển từ ukiyo-e theo kiểu vẽ tranh. Nó phát triển nhanh chóng sau thế chiến thứ 2. Manga được hầu hết các hạng người đọc ở Nhật. Từ Manga-ka tương ứng với Hoạ Sĩ Truyện Tranh, người chuyên về viết vẽ manga. DO hầu hết các danh từ trong tiếng Nhật không ở dạng số nhiều nên manga có thể dùng để chỉ nhiều loại truyện tranh, đôi khi trong tiếng Anh cũng được viết là mangas.
Lịch sử
Lịch sử manga bắt đầu từ rất sớm. ở Nhật, người dân đã sớm có hứng thú với một loại nghệ thuật về tranh ảnh (sau này là manga) Manga thời kì này vẫn chỉ đơn giản là những dải truyện tranh ngắn. Tuy vậy, giá trị giải trí của nó là điều không ai có thể phủ nhận. Không những thế, manga còn giữ một vị trí quan trọng và đầy quan trọng xuyên suốt lịch sử mỹ thuật Nhật Bản.
Vào khoảng giữa thế kỷ thứ VI và VII, những vị thầy tu đã sử dụng những cuộn giấy da có khắc hình như một loại lịch cho việc theo dõi thời gian. Những cuộn giấy này bao gồm những ký hiệu biểu tượng đại diện cho thời gian, và thường được trang trí bằng hình ảnh động vật như cáo, gấu trúc, ... với những cử động y như người(được gọi là giga,hay chính xác hơn là choju-jinbutsu-giga(tranh vui về thú vật và con người)).Đây có thể được coi là tiền đề của Manga.
Đến cuối thế kỉ XVIII thì thuật ngữ "manga" mới thật sự được dùng để chỉ loại hình nghệ thuật này với sự xuất hiện của các tác phẩm đầu tiên như "Mankaku zuihitsu” của Suzuki Kankei, tập tranh “Shijino Yukikai” của Santo Kyoden.Đến đầu thế kỉ XIX,có “Manga hyakujo” của Aikawa Minwa cùng tuyển tập tranh Houkusai (manga được tổng hợp và phân loại từ những tác phẩm của nghệ sĩ tranh gỗ màu nổi tiếng Houkusai).
Thuật ngữ Manga được hoàn thiện bởi nghệ nhân Hokusai(đây không phải là tên thật), một họa sĩ sống với triết lý hội họa hoàn toàn khác so với nền nghệ thuật này lúc bấy giờ. Với tính cách đôi phần nổi loạn, Hokusai được biết đến với việc sẵn sàng cãi lại thầy giáo của mình, liên tục thách thức những phương pháp làm việc của họ. Về sau, ông tự tạo ra khoảng 30,000 tác phẩm, một vài trong số đó tập trung thành những tuyển tập hoặc sách đem đi xuất bản.
Theo Hokusai, "manga" không phải là nghệ thuật vẽ nhân vật trong một câu chuyện nào đó, hay là chú ý tỉ mỉ đến từng chi tiết một để có thể tạo ra những bức họa có tính giải trí và đầy ý nghĩa. Thay vào đó, thuật ngữ "manga" (mà theo nghĩa đen có thể dịch là "bức tranh kỳ quái") được Hokusai dùng để chỉ phương pháp vẽ một bức tranh dựa theo nét bút đưa hoặc vẽ vài vật chất lướt ngang trang hoàn toàn theo ngẫu hứng (điều này giải thích chữ "kỳ quái"). Tuy chúng hầu hết đều trở thành những bức tranh phong cảnh, người dân Nhật lại nhận ra, ẩn trong những nét vẽ thiên nhiên thoải mái nhưng rất chi tiết ấy, một cái gì đó khác hẳn với những bức họa trước đó, khi mà những người họa sĩ phải nhận thức được họ muốn vẽ gì trước khi đặt bút xuống. Lối tiếp cận vấn đề một cách tự nhiên của Hokusai, mặc dù có thể chính ông cũng không nhận ra điều đó, đã trở thành nền tảng cơ bản cho sự đa dạng của các mangaka hiện nay : họ không gắn mãi với một công thức nào mà luôn hướng theo những loại hình nhân vật, những cốt chuyện khác nhau.Tuy nhiên, cho dù Hokusai đã tạo ra một bước đột phá mới bằng phong cách vẽ tranh này (một trong những phong cách ông sử dụng), những cuốn truyện "manga" thực sự đầu tiên vẫn chưa xuất hiện cho đến tận đầu thế kỷ XX.
Bước vào thế kỷ XX, cánh cửa ngoại giao Nhật Bản một lần nữa mở ra thế giới.Một trong số đó, những “dải truyện tranh ngắn”cũng được du nhập, trở thành chất xúc tác làm nên manga, một bộ phận thống trị của thị trường xuất bản Nhật hiện nay.Manga thời kỳ này được gọi là Ponchi-e.Nhật bắt đầu cho xuất bản những tờ tạp chí với nội dung biếm họa với độ dày từ 1-4 trang,đồng thời thuê những họa sĩ nước ngoài để dạy cho học sinh của họ về đường nét,màu sắc ,dáng điệu.
Trong thời gian chiến tranh, truyện tranh Nhật và tranh biếm hoạ được sáng tác nhằm phục vụ nhiều mục đích khác nhau. Chúng có tính hài hước, tính giải trí, cũng như những truyện phương Tây, nhưng đồng thời chúng cũng được sử dụng với mục đích tuyện truyền hoặc châm biếm nhằm phục vụ lợi ích quốc gia, cổ vũ tinh thần binh lính. Tuy nhiên, dưới thất bại nặng nề dưới tay quân Đồng minh vào cuối chiến tranh thế giới lần II, rất nhiều truyện tranh Nhật phải chịu sự kiểm duyệt nặng nề của phe chiến thắng, và sự phát triển của cái sẽ trở thành “manga” Nhật Bản dường như bị hoãn lại vô thời hạn.
May mắn thay, sau khi chiến tranh kết thúc, đã có một người đứng lên vực dậy nền nghệ thuật manga, đem đến cho nền văn hóa Nhật và đến thế giới, một thể loại manga hoàn toàn mới. Con người đó, Osamu Tezuka,(với việc áp dụng phong cách vẽ của hoạt hình Disney và kỹ thuật điện ảnh của Đức và Pháp) đã góp phần định hình nên kiểu mẫu manga thực sự đầu tiên, và bắt đầu một nền công nghiệp mà đến giờ vẫn giữ vị trí chiến lược trong nền văn hóa Nhật Bản hiện đại.
Manga được dịch ra nhiều thứ tiếng khác nhau như Trung Quốc, tiếng Pháp, tiếng Ý… Ở Mỹ, manga chỉ là một ngành công nghiệp nhỏ, đặc bịêt là khi nó được so sánh với sự du nhập của phim hoạt hình Nhật đã làm ở Mỹ. Manga có số lượgn phát hành đứng đầu ở Mỹ là Viz, của nhà xuất bản Shogakukan http://www.shogakukan.co.jp/. Nhà xuất bản này có rất nhiều tác phẩm nổi tiếng như Neon Genesis Evangelion, Dragon Ball Z, Tenchi Muyo! và nhiều tác phẩm khác nữa của Rumiko Takahashi. Vì ngườI Nhật đọc từ phải sang trái, manga được vẽ và xuất bản theo cách này ở Nhật. Tuy nhiên khi được dịch sang các thứ tiếng khác, hình ảnh và canh lề được lật ngược lại, vì thế có thể đọc từ trái sang phải. Tuy nhiên, nhiều tác giả (như Akira Toriyama) không chấp nhận tác phẩm bị sửa đổi theo cách trên và đề nghị vẫn giữ nguyên hình thức đọc từ phải sáng trái trong phiên bản nước ngoài. Chẳng bao lâu, vì nhu cầu của fan và vì quyền lợi của tác giả, nhiều nhà xuất bản bắt đầu đề nghị sự chọ lựa hình thức in từ phải qua trái, bây giờ cách in này đã trở nên phổ biến ở Bắc Mỹ. Hình thức in từ trái qua phải dần dần được loại bỏ.
Các hình thức phân bố manga phổ biến khác là qua chợ Internet bằng hình thức scanlation. Trong hình thức này, các tay nghiệp dư scan manga khi còn là tiếng Nhật và sau đó tiến hành dịch chúng, cung cấp lượng lớn manga trên mạng miễn phí cho đến khi các manga này thuộc sự uỷ quyền của nhà phân phối nào đó.
Hiện nay,giới trẻ Châu Âu đang nổi lên phong trào đọc manga và có xu hướng lấn áp comic truyền thống. Thật khá ngạc nhiên đối với đọc giả phương Tây khi các hoạ sĩ manga không biết rằng, các nhân vật và câu chuyện của họ đã ăn sâu vào người đọc. Các hoạ sĩ nước ngoài cũng có xu hướng bắt chước phong cách manga.
Phong cách
Nét đặc trưng trong manga rất dễ nhận thấy, phổ biến và đặc bịêt. Cách trình bày, các hình vẽ được đóng khung, những đường kẻ, lời đối thoại và ô tranh khác với truyện phương Tây. Ô tranh và trang giấy được đọc từ phải sang trái, thích hợp với cách viết truyền thống của ngườI Nhật. Trong khi các nét vẽ sống động và đầy hiện thực đến kinh ngạc, người ta còn lưu ý đến các nhân vật thuờng có đôi mắt to hoặc trông “giống Tây”. Những đôi mắt to trở thành một nét đặc trưng thường xuyên trong manga và anime từ thập niên 60 khi Osamu Tezuka sáng tạo nên nhân vật Astro Boy, ông được xem như cha để của nền manga hiện đại, với cách vẽ giống hệt phong cách của họat hình Disney ở Mỹ. Bằng sự khéo léo tài tình, không phảI tất cả hoạ sĩ manga nào cũng chấp nhận quy ước trên hầu hết được phổ biến ở phương Tây thông qua các anime như Akira, Sailor Moon, Dragonball Z và Ranma ½.
Thật khá ngạc nhiên đối với đọc giả phương Tây khi các hoạ sĩ manga không biết rằng, các nhân vật và câu chuyện của họ đã ăn sâu vào người đọc. Vì thế một tập hợp các nhân vật có mốI quan hệ với nhau trong công việc, trong giao tiếp… trong một loạt truyện này đến một loạt truyện khác trong đó các nhân vật không biết lẫn nhau. Seri Tenchi là một trường hợp tiêu biểu; có hơn 13% các câu chuyện riêng biệt xoay quanh Tenchi và các bạn của cậu.
Tạm thời giới thịu wa 1 số thể loại nhá, mai tớ sẽ giới thịu kĩ hơn từng loại
Các dạng phát triển
Một số hoạ sĩ manga xuất bản thêm những phần phụ, thỉnh thoảng không ăn nhập gì vớI cốt truyện truớc, người ta gọi đó là omake (phần thêm). Họ cũng có thể xuất bản tuyển tập các nét phác thảo của họ, gọi là oekaki.
Những fan hâm mộ sáng tác nên manga theo đường lối không chính thức gọi là doujinshi. Một vài doujinshi tiếp tục các câu truyện hoặc viết một câu chuyện mới trong đó sử dụng các nhân vật mà họ yêu thích hoặc hâm mộ do các mangaka xây dựng nên, hình thức này cũng tương tự như fan fiction. Cũng có doujinshi khác được sản xuất bởi các nhà xuất bản không chuyên ngoài thị trường. Có thể nói đa số sách truyện tranh được bày bán trên thị trường thế giớI phần lớn là doujishin.
Manga gồm các thể loại chính:
Shounen (hay Shonen): Dành cho con trai và thanh niên
Shoujo (hay Shojo): dành cho con gái
Komodo: dành cho trẻ em
Seinen: dành cho người lớn, thanh niên
Josei hoặc Redikomi: dành cho người lớn (chủ yếu là phụ nữ)
Seijin: tương tự Redikomi nhưng dành cho nam giới
Hentai: truyện tranh dành cho người lớn (nội dung chủ yếu về vấn đề tình dục)
Yaoi hoặc Shonen-ai: truyện tranh đồng tính nam
Yuri hoặc Shojo-ai: truyện tranh đồng tính nữ
Doujinshi: truyện tranh được fan chế tác lại dựa theo nguyên tác (original)
Gekiga: tiểu thuyết bằng hình (graphic novel)
Kodomo dành cho những trẻ em còn rất nhỏ và đang học đọc. Chúng sẽ sớm chuyển sang đọc shoujo hay shonen, phụ thuộc vào việc chúng là nam hay nữ (tất nhiên! )
Shonen
Shonen manga dành cho con trai từ 6 đến 18 tuổi. Tất nhiên là những tuổi quá vẫn có thể đọc nhưng hiếm khi người ta thấy hai nam, một 15 tuổi, một 30 tuổi cùng đọc chung một tờ magazine.
Với những cậu còn nhỏ thì có những magazine như KoroKoro Komikku (CoroCoro Comic), có đăng bộ nổi tiếng Doraemon của tác giả Fujiko F.Fujio
Với những cậu lớn hơn thì thường đọc Shuukan Shonen Jump (Weekly Boys' Jump), thường có những bộ kiểu như bộ Dragon Balls hoặc sê ri về bóng rổ Slam Dunk.
Shoujo
Shoujo manga dành cho các cô bé 6-18. Tuy nhiên giống như Shonen, nhiều người lớn tuổi hơn vẫn đọc shoujo. Người ta thường bảo là shoujo là dành cho nữ nói chung và shonen là dành cho nam nói chung; cũng không có nghĩa là con gái không được đọc shonen và con trai không được đọc shoujo.
Một trong những tạp chí shoujo nổi tiếng là Nakayoshi (Pals). Người ta biết đến nó bởi sê ri nổi tiếng Bishoujo Senshi Sailor Moon (Pretty Soldier Sailor Moon) của Naoko Takeuchi, câu chuyện về một nhóm chiến binh (thôi nhé… khỏi kể). Nó cũng là tạp chí cho đăng Magic Knights Rayearth của nhóm tác giả CLAMP.
Seinen
Một thể loại khó định nghĩa? Seinen manga dành cho nam từ độ tuổi 15 đến 40.
Để thể loại seinen tồn tại, nhà xuất bản Shougakuken đã cho xuất bản một magazine manga dành cho tất cả mọi lứa tuổi. Trong tờ magazine Big Comic, họ đã cho đăng một số lớn truyện trong đó có cả Golgo 13 của Takao Saitou, về một sát thủ chuyên nghiệp và bộ Hotel của Shoutarou Ishinomori về cuộc sống ở khách sạn.
Big Comic magazine còn chia ra: Big Comic Original (mọi lứa tuổi), Big Comic Spirits (tuổi 20-25), Big Comic Superior (tuổi 25-30), and Big Gold (tuổi 20-50).
Redisu
Lại một thể loại khó định nghĩa? Redisu là bản dành cho nữ của seinen. Số lượng các chủ đề của redisu cũng nhiều không kém seinen
Một trong những tạp chí đáng xem là Yan Mama Comic, tạp chí dành cho những bà mẹ trẻ cố gắng hoà nhập vào xã hội Nhật Bản. Ví dụ như bộ Kouen no Shikitari (Rules of Behavious in the Park) nói về một bà mẹ đến thăm công viên ở địa phương và cách để được những người mẹ khác ở đây chấp nhận.
Redikomi & Seijin
Loại truyện người lớn… Nếu bạn muốn tìm hiểu về hent*i thì nên tự tìm lấy vì giới thiệu về thứ này rất chi là…
Gekiga
Không phải tất cả manga đều có mục đích giải trí đơn thuần. Nhiều manga được người đọc đọc để hiểu biết thêm về lịch sử, chính trị, hoặc những kiến thức khác… Một trong những magazine như thế là Garo, ra đời từ năm 1964. Câu chuyện đầu tiên là Kamui, của tác giả Sampei Shirato, thể hiện một cách nhìn lịch sử về các ninja và sự bất công giữa các tầng lớp xã hội Nhật thời phong kiến. Hầu hết các truyện đều rất hay và hấp dẫn. Garo bây giờ vẫn tiếp tục xuất bản hàng tháng… sau khoảng thời gian gần 40 năm.
**y*oi:
y*oi là từ để chỉ về các tác phẩm nghệ thuật Nhật Bản và dựa trên các tác phẩm nghệ thuật Nhật Bản trong đó có mối quan hệ male/male về thể xác.
y*oi= yama nashi, ochi nashi, imi nashi = không đỉnh điểm, không rõ rệt, vô nghĩa.(no climax, no point, no meaning).
**Shounen ai :
Shounen ai là từ chỉ các tác phẩm trên nhưng mối quan hệ male/male không có dính tới thể xác.
**y*ri:
y*ri, cũng giống như y*oi, nhưng mối quan hệ là female/female.
**Shoujo ai:
Shoujo ai, giống Shounen ai nhưng đề cập tới female/female
**Slash:
Slash là từ để chỉ các tác phẩm nguyên bản hoặc dựa trên nguyên bản của phương Tây có đề cập tới mối quan hệ male/male hoặc female/female.
**** shounen là con trai, và shoujo thì con gái, ai là ái, tức là yêu. Vậy Shounen ai nôm na là boy love, shoujo ai nôm na là girl love.(all young)
**Bishounen
Một cậu bé dễ thương trong anime/manga (mà thường ngượng trước con gái) thì được gọi là bishounen.
**Biseinen:
Một người thanh niên đẹp trai trong anime, độ tuổi từ 16 trở lên
Shogakukan Manga Award là giải thưởng hàng năm của nxb Shogakukan,có quy mô lớn trong ngành manga Nhật Bản.Nó là giải thưởng "bảo đảm" của các nhà xb,đó là tài liệu của nxb Shogakukan, sự chiến thắng hơn bất kì giải thưởng vật chất nào.Giải thưởng được bắt đầu từ năm 1956
Phân loại:
•Children's category: Jidou muke bumon:giải trẻ em
•Boys' category:Shounen muke bumon:giải shounen
•Girls' category :Shoujo muke bumon:giải shoujo
•General category: Ippan no muke bumon:giải seinen
•Special awards 04.gifành cho những việc làm nổi bật, những thành tựu để đời
Danh sách các magaka đọat giải
Cách viết:mangaka\maga\nxb\tên tiếng việt(nếu có)
in đậm là manga đã xb tại VN
1956 (1st)
Noboru Baba \Putan\chưa rõ
1957 (2nd)
Eijo Ishida \Oyama no ka bancha\Shogakukan
1958 (3rd)
Osamu Tezuka \manga sei mono no goku\Shogakukan
1959 (4th)
Tarou Senba \Chiba kuro chinbo\Shogakukan
1960 (5th)
Jirou Ota \Korisu no bokko \chưa rõ
Toshiko Ueda \Bonkochan \Kodansha
1961 (6th)
No award
1962 (7th)
Reiji Aki \Sayensu kimi no sekairyokou\Shogakukan
1963 (8th)
Fujio Fujiko \Susume robotto \Shogakukan
1964 (9th)
Hisashi Sekiya \Fai to sensei \Shogakukan
1965 (10th)
Fujio Akatsuka \Osomatsu kun \Shogakukan
1966 (11th)
Kazuo Maekawa \Pakichan to gan ta \shogakukan
1967 (12th)
No award
1968 (13th)
Shōtarō Ishinomori \Sabu to Ichi torimono hika\Shogakukan
1969 (14th)
Noburo Kawasaki \Inakappe taishō \Shogakukan
1970 (15th)
Hideko Mizuno \Faiya! \shueisha
1971 (16th)
Ryūsan Aki \Gyagu ojisan \kodansha
Masako Watanabe \Garasu no shiro \shueisha
1972 (17th)
Shinji Nagashima \Hana ichimon me \shogakukan
Tastuo Yoshida \Minashigo Hatchi \shogakukan
1973 (18th)
Hiroshi Asuna \Touchan no kawaiio yomechin\shueisha
1974 (19th)
Shinshi Mizushima \Otoko do ahō korashi sono \shogakukan
1975 (20th)
Kazuo Umezu \Hyōryū kyōshitsu \shogakukan
1976 (21st)
Boys' category:
Moto Hagio \Poe no ichizoku \shogakukan
Young Adult/General category:
Takao Saitō \Gorugo 13 \leedsha
1977 (22nd)
Boys' category:
Yuu Koyama \Ganbare Genki \shogakukan
Akio Chiba \Kyaputen \shueisha
Young Adult/General category:
Shinji Mizushima \Abusan\shogakukan
1978 (23rd)
Boys' category:
Reishi Matsumoto \Ginga tetsudō 999 \shogakukan
Young Adult/General category:
Tetsuya Chiba \Notari Matsutarō \shgakukan
1979 (24th)
Boys' category:
Mitsutoshi Furuya \Dame oyaji\shogakukan
Young Adult/General category:
George Akiyama \Haguregumo \shogakukan
Tìm hiểu về Manga nhá !
