24-08-2008, 09:24 AM
Cái Thế Ma Nhân
Tham gia: May 2008
Äến từ: SG
Bà i gởi: 37
Thá»i gian online: 7 giá» 22 phút 5 giây
Thanks: 1
Thanked 0 Times in 0 Posts
ChÆ°Æ¡ng 10 - Lý thuyết thống nhất của váºt lý há»c
Chúng ta Ä‘á»u biết xây dá»±ng má»™t lý thuyết thống nhất hoà n chỉnh của vạn váºt trong vÅ© trụ là má»™t việc vô cùng khó khăn. Song thay vì, chúng ta đã đạt nhiá»u tiến bá»™ trong việc xây dá»±ng nhiá»u lý thuyết riêng phần có khả năng mô tả má»™t táºp hợp giá»›i hạn nhiá»u hiện tượng bằng cách bá» qua các hiệu ứng khác hoặc xấp xỉ chúng bằng má»™t số đại lượng. (Và dụ, hóa há»c cho phép chúng ta tÃnh tÆ°Æ¡ng tác của các nguyên tá» mà không cần biết cấu trúc ná»™i tại của hạt nhân nguyên tá»). NhÆ°ng cuối cùng mà nói, ngÆ°á»i ta luôn hy vá»ng tìm ra má»™t lý thuyết thống nhất hoà n chỉnh đúng đắn bao trùm lên tất cả các lý thuyết riêng phần nhÆ° những phép gần đúng và không cần Ä‘iá»u chỉnh cho phù hợp vá»›i thá»±c nghiệm bằng cách chá»n lá»±a giá trị của má»™t số đại lượng tùy tiện trong lý thuyết. Sá»± tìm kiếm má»™t lý thuyết nhÆ° thế được gá»i là sá»± tìm kiếm “lý thuyết thống nhất của váºt lýâ€.
Einstein đã để phần lá»›n những năm cuối Ä‘á»i để tìm má»™t lý thuyết thống nhất, nhÆ°ng vô vá»ng vì thá»i Ä‘iểm chÆ°a chÃn mùi: lúc bấy giá» ngÆ°á»i ta đã có lý thuyết riêng phần của hấp dẫn, của Ä‘iện từ nhÆ°ng ngÆ°á»i ta đã biết rất Ãt vá» lá»±c hạt nhân. HÆ¡n nữa Einstein lại phủ nháºn thá»±c tại của cÆ¡ há»c lượng tá», mặc dầu ông đóng vai trò quan trá»ng trong sá»± phát triển của cÆ¡ há»c lượng tá». Mà nguyên lý bất định chắc chắn lại là má»™t đặc thù cÆ¡ bản của vÅ© trụ ta Ä‘ang sống. Vì váºy má»™t lý thuyết thống nhất thà nh công phải chứa Ä‘á»±ng nguyên lý nà y.
NhÆ° tôi sẽ trình bà y, hiện nay triển vá»ng để tìm ra má»™t lý thuyết nhÆ° thế rất sáng sủa bởi vì chúng ta đã biết vá» vÅ© trụ khá nhiá»u. Song cÅ©ng phải cảnh giác vá» má»™t niá»m quá tá»± tin - chúng ta trÆ°á»›c đây cÅ©ng từng có nhiá»u lần bất chợt những tia sáng giả tạo nhÆ° váºy. Và dụ và o đầu thế ká»· nà y, chúng ta đã nghÄ© rằng má»i việc có thể giải thÃch nhá» các tÃnh chất của môi trÆ°á»ng liên tục nhÆ° tÃnh Ä‘Ã n hồi, tÃnh dẫn nhiệt. Sá»± phát hiện cấu trúc nguyên tá» và nguyên lý bất định đã kết liá»…u dòng tÆ° tưởng nà y.
Sau đó lại má»™t lần nữa, năm 1928 nhà váºt lý Ä‘oạt giải Nobel Max Born đã phát biểu vá»›i má»™t nhóm đến tham quan trÆ°á»ng đại há»c Gottingen: “Váºt lý, nhÆ° chúng ta đã quan niệm, sẽ kết thúc trong vòng 6 thángâ€. Niá»m tin của Max Born dá»±a trên cÆ¡ sở sá»± phát hiện bởi Dirac phÆ°Æ¡ng trình mô tả chuyển Ä‘á»™ng của electron. NgÆ°á»i ta nghÄ© rằng má»™t phÆ°Æ¡ng trình tÆ°Æ¡ng tá»± cÅ©ng sẽ mô tả chuyển Ä‘á»™ng của proton, vốn là má»™t hạt khác duy nhất được biết và o lúc bấy giá», và điá»u đó có nghÄ©a là váºt lý lý thuyết cáo chung. NhÆ°ng sá»± phát hiện neutron và lá»±c hạt nhân đã là m thay đổi tất cả. Dẫu nói lên Ä‘iá»u nà y, tôi vẫn tin rằng đã có nhiá»u cÆ¡ sở cho má»™t niá»m lạc quan tháºn trá»ng rằng chúng ta hiện nay Ä‘ang ở gần giai Ä‘oạn cuối trên quá trình tìm ra những định luáºt cÆ¡ bản của thiên nhiên.
TrÆ°á»›c đây tôi đã mô tả lý thuyết tÆ°Æ¡ng đối rá»™ng vốn là thuyết riêng phần vá» hấp dẫn và những lý thuyết riêng phần khác vá» các tÆ°Æ¡ng tác yếu, mạnh và điện từ. Ba tÆ°Æ¡ng tác sau có thể tổng hợp lại thà nh lý thuyết thống nhất lá»›n (GUT), lý thuyết nà y không hoà n chỉnh vì nó không bao hà m hấp dẫn và vì nó chứa má»™t số đại lượng, nhÆ° khối lượng tÆ°Æ¡ng đối của nhiá»u hạt khác nhau, mà chúng ta không tiên Ä‘oán được từ lý thuyết mà phải chá»n để có được kết quả phù hợp vá»›i thá»±c nghiệm. Khó khăn chủ yếu trong quá trình tìm kiếm má»™t lý thuyết có khả năng thống nhất hấp dẫn vá»›i các tÆ°Æ¡ng tác khác là lý thuyết tÆ°Æ¡ng đối rá»™ng - má»™t lý thuyết “cổ Ä‘iểnâ€, có nghÄ©a là lý thuyết nà y không chứa Ä‘á»±ng nguyên lý bất định của cÆ¡ há»c lÆ°Æ¡ng tá». Mặt khác, các lý thuyết riêng phần khác lại phụ thuá»™c thiết yếu và o cÆ¡ há»c lượng tá».
Vì váºy bÆ°á»›c đầu tiên cần thiết là kết hợp lý thuyết tÆ°Æ¡ng đối rá»™ng vá»›i nguyên lý bất định. Nguyên lý bất định Ä‘Æ°a đến kết quả là “chân không†cÅ©ng chứa đầy các cặp ảo hạt và phản hạt. Những cặp nà y có má»™t năng lượng vô cùng lá»›n và vì váºy chúng có má»™t khối lượng lá»›n vô cùng theo phÆ°Æ¡ng trình nổi tiếng của Einstein E = mc2. Lá»±c hút hấp dẫn của chúng sẽ uốn cong vÅ© trụ và o má»™t kÃch thÆ°á»›c vô cùng bé.
TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° thế, những đại lượng vô cùng lá»›n vô nghÄ©a cÅ©ng xuất hiện trong các lý thuyết riêng phần khác, song trong tất cả các trÆ°á»ng hợp, những đại lượng nà y Ä‘á»u có thể loại bá» nhá» quá trình tái chuẩn hóa. Quá trình nà y loại bá» những đại lượng vô cùng lá»›n bằng cách Ä‘Æ°a và o những đại lượng khác cÅ©ng lá»›n vô cùng. Mặc dầu kỹ thuáºt đáng ngá» vá» mặt toán há»c nhÆ°ng tá» ra hữu hiệu vá» mặt thá»±c hà nh và được sá» dụng trong các lý thuyết đó để Ä‘Æ°a ra các tiên Ä‘oán lý thuyết phù hợp vá»›i thá»±c nghiệm vá»›i má»™t Ä‘á»™ chÃnh xác kỳ diệu. Song phép tái chuẩn hóa chứa má»™t khiếm khuyết nghiêm trá»ng xét từ quan Ä‘iểm Ä‘i tìm má»™t lý thuyết hoà n chỉnh, bởi vì rằng theo phép nà y thì giá trị của các khối lượng và cÆ°á»ng Ä‘á»™ các tÆ°Æ¡ng tác không thể tiên Ä‘oán từ lý thuyết mà phải được chá»n sao cho phù hợp vá»›i thá»±c nghiệm.
Äể Ä‘Æ°a nguyên lý bất định và o lý thuyết tÆ°Æ¡ng đối rá»™ng, chúng ta chỉ có hai đại lượng cần hiệu chỉnh: hằng số hấp dẫn và hằng số vÅ© trụ. Song Ä‘iá»u chỉnh chúng cÅ©ng chÆ°a đủ để loại trừ tất cả các đại lượng vô cùng lá»›n. NhÆ° váºy ngÆ°á»i ta Ä‘i đến má»™t lý thuyết trong đó má»™t số đại lượng, nhÆ° Ä‘á»™ cong của không - thá»i gian, quả là lá»›n vô cùng, song chúng ta phải quan sát và đo được chúng nhÆ° những đại lượng hữu hạn hoà n toà n!
Vấn Ä‘á» kết hợp lý thuyết tÆ°Æ¡ng đối rá»™ng vá»›i nguyên lý bất định đã bị nghi ngá» trong má»™t thá»i gian nhÆ°ng cuối cùng được xác nháºn nhá» những tÃnh toán chi tiết và o năm 1972. Bốn năm sau, má»™t lá»i giải, gá»i là “siêu hấp dẫn†được Ä‘Æ°a ra. à tưởng của siêu hấp dẫn là kết hợp hạt spin 2 gá»i là graviton, lượng tá» truyá»n lá»±c hấp dẫn, vá»›i những hạt má»›i khác có spin 3/2, 1, 1/2 và 0. Trong má»™t ý nghÄ©a nhất định tất cả những hạt nà y có thể được xem là những trạng thái khác nhau của cùng má»™t “siêu hạtâ€, nhÆ° thế ta thống nhất được những hạt váºt chất có spin 1/2 và 3/2 vá»›i những hạt truyá»n tÆ°Æ¡ng tác có spin 0, 1 và 2. Cặp ảo hạt/phản hạt có spin 1/2 và 3/2 sẽ có năng lượng âm, và nhÆ° thế sẽ triệt tiêu năng lượng của các cặp ảo hạt có spin 2, 1 và 0. Äiá»u nà y loại được nhiá»u đại lượng lá»›n vô cùng, song má»™t số đại lượng nhÆ° thế có thể còn sót lại. NhÆ°ng những phép tÃnh cần thiết để chứng minh rằng có còn sót lại má»™t số đại lượng nhÆ° thế hay không là quá khó và quá dà i đến ná»—i không ai sẵn sà ng thá»±c hiện chúng. Ngay cả vá»›i máy tÃnh, ngÆ°á»i ta Æ°á»›c lượng cÅ©ng phải cần Ãt nhất 4 năm, và xác suất phạm má»™t phép tÃnh sai hoặc có thể nhiá»u hÆ¡n, là rất lá»›n. Vì váºy ngÆ°á»i ta dám tin rằng mình đã tÃnh đúng chỉ khi nà o có má»™t ngÆ°á»i nà o khác lặp lại những phép tÃnh đó và cÅ©ng thu được má»™t kết quả tÆ°Æ¡ng tá»±, và điá»u nà y xem chừng khó xảy ra.
Dẫu có những khả năng đó và thá»±c tế các hạt trong các lý thuyết siêu hấp dẫn xem chừng không tÆ°Æ¡ng thÃch vá»›i các hạt quan sát được, Ä‘a số các nhà váºt lý tin tưởng rằng siêu hấp dẫn có nhiá»u xác suất là câu trả lá»i đúng đắn cho bà i toán lý thuyết thống nhất của váºt lý. Hình nhÆ° đây là con Ä‘Æ°á»ng tốt nhất để thống nhất hấp dẫn vá»›i các tÆ°Æ¡ng tác khác. Song đến năm 1984 thì ý kiến thay đổi nghiêng vá» cái gá»i lÃ
Hình 10.1
những lý thuyết dây. Trong lý thuyết dây, những đối tượng cÆ¡ bản không phải là các hạt, vốn chỉ chiếm má»™t Ä‘iểm không gian, mà là má»™t thá»±c thể có Ä‘á»™ dà i và không có chiá»u nà o khác, giống nhÆ° má»™t sợi dây vô cùng mảnh. Những sợi dây nà y có thể có mút (gá»i là dây hở) hoặc chúng có các mút trùng nhau để tạo thà nh má»™t vòng (gá»i là dây kÃn) (xem các Hình 10.1 và 10.2).
Hình 10.2
Má»—i hạt chiếm má»™t Ä‘iểm không gian tại má»—i Ä‘iểm thá»i gian. NhÆ° thế lịch sá» của nó có thể biểu diá»…n được bởi má»™t Ä‘Æ°á»ng trong không - thá»i gian (đó là “đưá»ng vÅ© trụâ€). Còn má»™t dây thì chiếm má»™t Ä‘Æ°á»ng trong không gian tại má»—i thá»i Ä‘iểm. Vì váºy lịch sá» của nó là má»™t mặt hai chiá»u gá»i là mặt vÅ© trụ (má»—i Ä‘iểm trên mặt vÅ© trụ nhÆ° thế được mô tả bởi hai số: má»™t số xác định thá»i gian còn số kia xác định vị trà của Ä‘iểm trên dây). Mặt vÅ© trụ của má»™t dây hở là má»™t giải; hai Ä‘Æ°á»ng biên là má»™t quỹ đạo các mút trong không - thá»i gian (H. 10.1). Mặt vÅ© trụ của má»™t dây kÃn là má»™t ống hình trụ (H.10.2) vá»›i mặt cắt là má»™t Ä‘Æ°á»ng cong kÃn mô tả vị trà của dây tại má»™t thá»i Ä‘iểm.
Hình 10.3
Hai dây có thể nối vá»›i nhau thà nh má»™t dây; trong trÆ°á»ng hợp dây hở chúng nối nhau tại Ä‘iểm mút (H.10.3), trong trÆ°á»ng hợp dây kÃn thì chúng nối nhau nhÆ° hai ống may lại vá»›i nhau trong má»™t cái quần (H.10.4).
TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° váºy, má»™t dây có thể phân thà nh hai dây. Trong lý thuyết dây, thá»±c tế trÆ°á»›c đây được xem nhÆ° là hạt thì giỠđây được biểu diá»…n nhÆ° những sóng chạy dá»c theo dây, giống nhÆ° những sóng trên má»™t dây
Hình 10.4
Ä‘Ã n rung. Quá trình bức xạ hoặc hấp thụ má»™t hạt bởi má»™t hạt khác ứng vá»›i quá trình phân rã hoặc tổng hợp của các dây. Và dụ, lá»±c hấp dẫn của mặt trá»i lên trái đất được biểu diá»…n trong lý thuyết hạt nhÆ° phát sinh trong quá trình bức xạ graviton bởi má»™t hạt của mặt trá»i và hấp thụ bởi má»™t hạt của trái đất (H.10.5). Còn trong lý thuyết dây, quá trình nà y ứng vá»›i má»™t ống có dạng hình chữ H (H.10.6). Hai ống đứng của chữ H ứng vá»›i các hạt của mặt trá»i và của trái đất, còn ống ngang ứng vá»›i hạt graviton chuyển Ä‘á»™ng giữa các hạt trên.
Hình 10.5
Lý thuyết dây có má»™t lược sá» lý thú. Äầu tiên cuối những năm 60, lý thuyết dây được xây dá»±ng để mô tả tÆ°Æ¡ng tác mạnh. TÆ° tưởng xuất phát là các hạt nhÆ° proton và neutron có thể xem nhÆ° sóng của má»™t dây. Lá»±c tÆ°Æ¡ng tác giữa các hạt sẽ được mô tả bởi những Ä‘oạn nối giữa các dây nhÆ° trong má»™t mạng nhện. Äể lý thuyết nà y cho những trị số quan sát được của tÆ°Æ¡ng tác mạnh giữa các hạt, các dây nà y phải giống nhÆ° những dây cao su vá»›i lá»±c kéo khoảng mÆ°á»i tấn.
Hình 10.6
Năm 1974, Joel Scherk ở Paris và John Schwarz ở Viện công nghệ California công bố má»™t bà i báo chỉ rằng lý thuyết dây có thể mô tả lá»±c hấp dẫn nếu lá»±c căng của dây lá»›n hÆ¡n nhiá»u, khoảng nghìn triệu triệu triệu triệu triệu triệu triệu (1 vá»›i 39 số không) tấn. Những tiên Ä‘oán của lý thuyết dây trùng vá»›i những tiên Ä‘oán của thuyết tÆ°Æ¡ng đối rá»™ng ở các Ä‘á»™ dà i bình thÆ°á»ng, song khác nhau ở các khoảng cách cá»±c bé, nhá» hÆ¡n má»™t phần nghìn triệu triệu triệu triệu triệu centimet (1centimet chia cho 1 vá»›i 33 số không). Song công trình của hai tác giả trên không nháºn được sá»± chú ý đặc biệt, bởi vì và o đúng khoảng thá»i gian đó Ä‘a số từ bá» lý thuyết dây của tÆ°Æ¡ng tác mạnh để theo Ä‘uổi lý thuyết quark và gluon vì lý thuyết sau có vẻ phù hợp vá»›i quan sát thá»±c nghiệm. Scherk chết trong hoà n cảnh bi thảm (ông bị bệnh đái Ä‘Æ°á»ng rÆ¡i và o trạng thái hôn mê khi không có má»™t ai bên cạnh để chÃch cho ông má»™t mÅ©i insulin). NhÆ° thế chỉ còn lại Schwarz là ngÆ°á»i duy nhất bênh vá»±c cho lý thuyết dây, nhÆ°ng bây giá» vá»›i má»™t trị số giả định cao hÆ¡n nhiá»u của lá»±c căng.
Năm 1984 sá»± quan tâm đến lý thuyết dây Ä‘á»™t ngá»™t được tái sinh, vì hai lý do. Lý do thứ nhất là thá»±c tế ngÆ°á»i ta không thu được tiến bá»™ gì nhiá»u trong việc chứng minh rằng siêu hấp dẫn là hữu hạn hoặc siêu hấp dẫn có khả năng giải thÃch các loại hạt mà chúng ta quan sát được. Lý do thứ hai là sá»± ra Ä‘á»i bà i báo của John Schwarz và Mike Green ở Äại há»c Nữ hoà ng Mary, London chứng minh rằng lý thuyết dây có thể giải thÃch sá»± tồn tại các hạt xoắn trái ná»™i tại đã được quan sát. Dẫu lý do thế nà o Ä‘i nữa, má»™t số đông đã đổ và o lý thuyết dây, và má»™t phÆ°Æ¡ng án má»›i được phát triển, cái gá»i là dây há»—n hợp (heterotic), phÆ°Æ¡ng án nà y dÆ°á»ng nhÆ° giải thÃch được các loại hạt quan sát.
Lý thuyết dây cÅ©ng dẫn đến những vô hạn, song ngÆ°á»i ta nghÄ© rằng chúng sẽ bị loại trừ trong những phÆ°Æ¡ng án nhÆ° dây há»—n hợp (mặc dầu hiện nay Ä‘iá»u đó chÆ°a chắc chắn). Lý thuyết dây cÅ©ng có vấn Ä‘á»: các lý thuyết nà y chỉ đúng nếu không - thá»i gian có hoặc mÆ°á»i hoặc hai mÆ°Æ¡i sáu chiá»u, chứ không phải là bốn. Các chiá»u không gian phụ sẽ là cÆ¡ sở cho khoa há»c viá»…n tưởng: Thá»±c váºy, các chiá»u đó có khi là cần thiết, nếu không có chúng thì chắc chắn phải có má»™t thá»i gian rất lá»›n để Ä‘i đến được các sao và thiên hà vì thuyết tÆ°Æ¡ng đối buá»™c rằng chúng ta không thể chuyển Ä‘á»™ng nhanh hÆ¡n ánh sáng.
Hình 10.7
à tưởng khoa há»c viá»…n tưởng là hy vá»ng chúng ta có thể tìm được má»™t quỹ đạo tắt theo má»™t chiá»u phụ. Ta có thể hình dung được Ä‘iá»u nà y nhÆ° sau. Hãy tưởng tượng rằng không - thá»i gian chúng ta sống chỉ có hai chiá»u và cong nhÆ° má»™t mặt hình xuyến (H.10.7). Nếu bạn ở Ä‘iểm A và muốn Ä‘i đến Ä‘iểm B thì bạn phải Ä‘i theo Ä‘Æ°á»ng AMB (Ä‘Æ°á»ng Ä‘áºm nét) trên mặt xuyến. Song nếu có chiá»u thứ ba thì bạn có thể du hà nh theo chiá»u đó dá»c Ä‘Æ°á»ng AEB (Ä‘Æ°á»ng gạch) nhiá»u lần ngắn hÆ¡n AMB.
Tại sao chúng ta không cảm nháºn được các chiá»u phụ đó, nếu quả tháºt chúng tồn tại? Tại sao chúng ta chỉ thấy được ba chiá»u không gian và má»™t chiá»u thá»i gian? Má»™t gợi ý giải thÃch Ä‘iá»u đó là các chiá»u phụ bị uốn cong thà nh má»™t không gian có kÃch thÆ°á»›c rất nhá», cỡ má»™t phần triệu triệu triệu triệu triệu inch. Không gian nà y quá nhá» nên chúng ta không thấy được: chúng ta chỉ thấy thá»i gian má»™t chiá»u và không gian ba chiá»u, trong đó không - thá»i gian gần nhÆ° phẳng. Äiá»u nà y giống nhÆ° mặt má»™t quả cam: nếu nhÆ° bạn nhìn gần sát bạn sẽ thấy những chá»— cong và nhăn nheo, song nếu bạn nhìn từ khoảng cách xa, bạn sẽ không thấy những chá»— lồi lõm và mặt quả cam gần nhÆ° trÆ¡n tru.
Äối vá»›i không thá»i gian cÅ©ng váºy: ở má»™t kÃch thÆ°á»›c rất bé ta có má»™t không gian mÆ°á»i chiá»u, có Ä‘á»™ cong lá»›n, song ở những kÃch thÆ°á»›c lá»›n hÆ¡n bạn sẽ thấy Ä‘á»™ cong hoặc các chiá»u phụ. Nếu bức tranh đó là đúng thì có khó khăn cho những ngÆ°á»i muốn du hà nh và o vÅ© trụ: các chiá»u phụ quá bé để con tà u vÅ© trụ có thể lá»t qua. Tại sao chỉ có má»™t số chiá»u, chứ không phải tất cả, bị uốn cong trong má»™t quả cầu nhá»? Có thể Ä‘oán chừng rằng trong những giai Ä‘oạn sá»›m của vÅ© trụ, tất cả các chiá»u Ä‘á»u bị uốn cong rất nhiá»u. Tại sao chỉ má»™t chiá»u thá»i gian và ba chiá»u không gian mở phẳng ra, còn các chiá»u khác thì vẫn ở trong trạng thái bị uốn cong?
Hình 10.8.
Má»™t câu trả lá»i là nguyên lý vị nhân. Má»™t không gian hai chiá»u không đủ để cho phép hình thà nh những sinh váºt phức tạp nhÆ° con ngÆ°á»i. Và dụ, những sinh váºt hai chiá»u sống trên má»™t không gian má»™t chiá»u phải trèo qua nhau để vượt nhau. Nếu má»™t sinh váºt hai chiá»u ăn má»™t váºt gì thì váºt đó không thể tiêu hóa hoà n toà n được, sinh váºt đó phải Ä‘Æ°a phần không tiêu hóa được ra đằng mồm bởi vì nếu có má»™t Ä‘Æ°á»ng tiêu hóa xuyên qua cÆ¡ thể thì Ä‘Æ°á»ng nà y sẽ phân cÆ¡ thể sinh váºt thà nh hai ná»a riêng biệt: và sinh váºt hai chiá»u sẽ phải rã thà nh hai mảnh (H.10.8). TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° váºy tháºt khó mà hình dung được bất kỳ má»™t hệ tuần hoà n máu nà o trong cÆ¡ thể sinh váºt hai chiá»u.
Nhiá»u vấn Ä‘á» sẽ nảy sinh vá»›i má»™t không gian có nhiá»u chiá»u hÆ¡n ba chiá»u. Lá»±c hấp dẫn giữa hai váºt sẽ giảm nhanh vá»›i khoảng cách hÆ¡n là trong không gian ba chiá»u. (Trong không gian ba chiá»u lá»±c hấp dẫn giảm 1/4 lần nếu khoảng cách tăng lên gấp đôi. Trong không gian bốn chiá»u, nó giảm 1/8 lần, trong không gian năm chiá»u, 1/16 lần và cứ nhÆ° váºy). Sá»± giảm nhanh đó dẫn đến quỹ đạo của các hà nh tinh, nhÆ° quả đất, xung quanh mặt trá»i sẽ không ổn định: má»™t nhiá»…u loạn nhá» khá»i quỹ đạo tròn (nhiá»…u loạn gây ra bởi lá»±c hút hấp dẫn của các hà nh tinh khác) sẽ là m cho quả đất chuyển Ä‘á»™ng xoắn và rÆ¡i và o hoặc xa dần mặt trá»i. Chúng ta sẽ bị thiêu cháy hoặc chết cóng.
Trong má»™t không gian có số chiá»u lá»›n hÆ¡n ba, dáng Ä‘iệu của hấp dẫn theo khoảng cách không cho phép mặt trá»i tồn tại trong má»™t trạng thái ổn định vá»›i áp suất cân bằng hấp dẫn. Mặt trá»i hoặc sẽ rã ra hoặc co lại thà nh má»™t lá»— Ä‘en. Trong tất cả các trÆ°á»ng hợp trên, mặt trá»i sẽ không còn là nguồn nhiệt và ánh sáng vốn cần thiết cho sá»± sống trên trái đất. Ở má»™t kÃch thÆ°á»›c nhá» hÆ¡n, các lá»±c Ä‘iện buá»™c rằng các electron phải quay quanh hạt nhân nguyên tá» theo cách quả đất quay quanh mặt trá»i. NhÆ° váºy hoặc các electron cÅ©ng thoát khá»i nguyên tá» hoặc rÆ¡i xoắn và o hạt nhân. Do đó chúng ta không thể có các nguyên tá» mà chúng ta đã quan sát được.
Váºy rõ rà ng cuá»™c sống, nhÆ° chúng ta nháºn thức, chỉ có thể tồn tại trong những vùng của không - thá»i gian ở đó má»™t chiá»u thá»i gian và ba chiá»u không gian không bị uốn cong nhá» lại. Äiá»u nà y có nghÄ©a là chúng ta cần phải cầu cứu đến nguyên lý vị nhân yếu, miá»…n là chúng ta chứng minh được rằng lý thuyết dây Ãt nhất cho phép sá»± tồn tại của những vùng nhÆ° thế trong vÅ© trụ - và hình nhÆ° lý thuyết dây cho phép. Có thể tồn tại những vùng khác của vÅ© trụ, hoặc những vÅ© trụ khác (theo bất cứ ý nghÄ©a nà o), trong đó tất cả các chiá»u Ä‘á»u bị uốn cong nhá» lại hoặc trong đó có nhiá»u hÆ¡n bốn chiá»u gần nhÆ° phẳng, song tiếc thay ở đây không thể tồn tại má»™t sinh váºt có trà tụê nà o để quan sát những Ä‘iá»u có tháºt đó.
Ngoà i vấn Ä‘á» số chiá»u của không gian, lý thuyết dây còn đặt ra nhiá»u vấn Ä‘á» khác cần giải quyết trÆ°á»›c khi lý thuyết nà y được công nháºn là lý thuyết tối háºu của váºt lý há»c. Chúng ta còn chÆ°a biết rằng có phải má»i đại lượng vô hạn sẽ triệt tiêu nhau và cÅ©ng chÆ°a biết là m thế nà o để nối liá»n má»™t cách chÃnh xác các sóng trên dây vá»›i các hạt quan sát được. Tuy nhiên, có lẽ những câu trả lá»i cho các câu há»i đó sẽ được tìm ra trong và i năm tá»›i và đến cuối thế ká»· nà y chúng ta sẽ rõ liệu lý thuyết dây có quả thá»±c là lý thuyết thống nhất của váºt lý từ lâu mong đợi chăng.
Mặt khác, có thực tồn tại một lý thuyết như thế hay không? Hay là chúng ta chỉ đang săn đuổi một ảo ảnh? Có thể có ba khả năng:
1. Quả thực tồn tại một lý thuyết thống nhất hoà n chỉnh, mà chúng ta một ngà y nà o đó sẽ phát minh ra nếu chúng ta có đủ tà i năng.
2. Không tồn tại má»™t lý thuyết tối háºu của vÅ© trụ, chỉ tồn tại má»™t chuá»—i vô cùng các lý thuyết mô tả vÅ© trụ ngà y cà ng chÃnh xác.
3. Không tồn tại một lý thuyết nà o vỠvũ trụ; các sự cố không thể tiên đoán vượt quá một giới hạn nà o đó, chúng xảy ra một cách ngẫu nhiên và tùy tiện.
Vá»›i sá»± ra Ä‘á»i của cÆ¡ há»c lượng tá», chúng ta phải thừa nháºn rằng các sá»± cố không thể được tiên Ä‘oán vá»›i Ä‘á»™ chÃnh xác hoà n toà n mà luôn tồn tại má»™t Ä‘á»™ bất định. Nếu muốn, ngÆ°á»i ta có thể gán sá»± ngẫu nhiên đó cho sá»± can thiệp của Chúa, song đấy quả là má»™t loại can thiệp kỳ lạ: không có má»™t chứng cứ gì cho thấy can thiệp đó được định hÆ°á»›ng đến bất kỳ má»™t mục Ä‘Ãch nà o. Thá»±c váºy, nếu có má»™t mục Ä‘Ãch, thì không còn là ngẫu nhiên nữa. Trong thá»i đại hiện nay, chúng ta đã loại bá» hữu hiệu khả năng thứ ba bằng cách định nghÄ©a lại mục Ä‘Ãch của khoa há»c: mục tiêu của khoa há»c là xây dá»±ng má»™t bá»™ định luáºt có khả năng cho phép chúng ta tiên Ä‘oán các sá»± cố chỉ trong giá»›i hạn xác định bởi nguyên lý bất định.
Khả năng thứ hai, khả năng tồn tại má»™t chuá»—i vô cùng những lý thuyết ngà y cà ng tinh tế, rất phù hợp vá»›i kinh nghiệm của chúng ta. Nhiá»u lần chúng ta đã tăng Ä‘á»™ nhạy các phép Ä‘o và thá»±c hiện nhiá»u loại thà nghiệm má»›i chỉ vá»›i mục Ä‘Ãch phát hiện những hiện tượng má»›i không tiên Ä‘oán được bởi lý thuyết hiện có và để mô tả những hiện tÆ°Æ¡ng đó chúng ta phải phát triển má»™t lý thuyết tiên tiến hÆ¡n. Vì váºy không có gì đáng ngạc nhiêu nếu thế hệ hiện tại các lý thuyết thống nhất phạm sai lầm khi khẳng định rằng không có Ä‘iá»u gì căn bản má»›i xảy ra giữa năng lượng cỡ 100 GeV của lý thuyết thống nhất yếu Ä‘iện từ và năng lượng cỡ ngà n triệu triệu GeV của lý thuyết thống nhất lá»›n. Äáng lý chúng ta phải hy vá»ng tìm ra nhiá»u tầng cấu trúc má»›i cÆ¡ bản hÆ¡n quark và electron hiện nay được xem nhÆ° là những hạt “cÆ¡ bảnâ€.
Song dÆ°á»ng nhÆ° hấp dẫn có thể cung cấp má»™t giá»›i hạn cho chuá»—i các “há»™p trong há»™p†đó. Nếu ta có má»™t hạt vá»›i năng lượng lá»›n hÆ¡n cái gá»i là năng lượng Planck, mÆ°á»i triệu triệu triệu GeV (1 theo sau là 19 số không), thì khối lượng của nó có máºt Ä‘á»™ táºp trung đến mức mà nó tá»± cô láºp tách khá»i phần vÅ© trụ còn lại và biến thà nh má»™t lá»— Ä‘en nhá». NhÆ° váºy dÆ°á»ng nhÆ° chuá»—i các lý thuyết ngà y cà ng tinh tế đó phải có má»™t giá»›i hạn khi chúng ta tiếp cáºn vá»›i những năng lượng ngà y cà ng cao, và ắt phải có má»™t lý thuyết tối háºu vá» vÅ© trụ. Lẽ dÄ© nhiên, năng lượng Planck là má»™t quãng Ä‘Æ°á»ng dà i kể từ những năng lượng cỡ nghìn GeV mà hiện nay là năng lượng lá»›n nhất chúng ta có khả năng tạo ra trong phòng thà nghiệm. Chúng ta chÆ°a vượt qua được hố ngăn cách đó trong má»™t tÆ°Æ¡ng lai gần nhá» những máy gia tốc! NhÆ°ng những giai Ä‘oạn sÆ¡ sinh của vÅ© trụ đã từng chứng kiến những năng lượng nhÆ° váºy. Tôi nghÄ© rằng có nhiá»u xác suất may mắn là sá»± nghiên cứu những giai Ä‘oạn sá»›m của vÅ© trụ kết hợp vá»›i những đòi há»i chặt chẽ của toán há»c sẽ dẫn chúng ta đến má»™t lý thuyết thống nhất hoà n chỉnh trong giá»›i hạn cuá»™c Ä‘á»i của nhiá»u ngÆ°á»i chúng ta.
Nếu chúng ta thá»±c sá»± tìm ra được má»™t lý thuyết tối háºu vá» vÅ© trụ, thì Ä‘iá»u đó có ý nghÄ©a nhÆ° thế nà o? Chúng ta không bao giá» có thể chắc chắn hoà n toà n rằng quả chúng ta đã tìm ra được má»™t lý thuyết hoà n chỉnh. Song nếu lý thuyết chặt chẽ vá» mặt toán há»c và luôn Ä‘Æ°a ra được những tiên Ä‘oán phù hợp vá»›i quan sát, thì chúng ta có thể tin má»™t cách hợp lý rằng đó là má»™t lý thuyết đúng đắn. Nó sẽ kết thúc má»™t chÆ°Æ¡ng dà i và vinh quang trong lịch sỠđấu tranh trà tuệ của con ngÆ°á»i để tìm hiểu vÅ© trụ. Äồng thá»i nó cÅ©ng cách mạng hóa sá»± hiểu biết các định luáºt vÅ© trụ của con ngÆ°á»i bình thÆ°á»ng.
Thá»i Newton má»™t ngÆ°á»i có giáo dục rất có thể nắm được toà n bá»™ kiến thức của nhân loại, Ãt nhất là trong những nét cÆ¡ bản. Song sau đó nhịp Ä‘á»™ phát triển của khoa há»c là m cho khả năng trên không còn nữa. Vì rằng các lý thuyết luôn thay đổi để phù hợp vá»›i những quan sát má»›i, chúng không thể Ä‘Æ¡n giản hóa được để má»™t ngÆ°á»i bình thÆ°á»ng có thể hiểu thấu. Bạn phải là má»™t chuyên gia, và dẫu là má»™t chuyên gia bạn cÅ©ng chỉ hy vá»ng nắm bắt được má»™t phần các lý thuyết khoa há»c. Ngoà i ra, khoa há»c tiến nhanh tá»›i mức mà những kiến thức thu nháºn được ở há»c Ä‘Æ°á»ng cÅ©ng luôn luôn bất cáºp vá»›i thá»i đại. Chỉ má»™t số Ãt ngÆ°á»i theo kịp được ranh giá»›i tiá»n tiêu của kiến thức và số ngÆ°á»i đó cÅ©ng phải dùng toà n bá»™ số thá»i gian để là m việc và chuyên sâu và o má»™t lÄ©nh vá»±c nhá». Số đông còn lại Ãt có khái niệm vá» những thà nh tá»±u tiên tiến của khoa há»c và những vấn Ä‘á» lý thú nảy sinh từ đó.
Bảy mÆ°Æ¡i năm vá» trÆ°á»›c, nếu tin lá»i Eddington, thì chỉ có hai ngÆ°á»i hiểu được lý tuyết tÆ°Æ¡ng đối rá»™ng. Ngà y nay hà ng vạn sinh viên đại há»c hiểu được lý thuyết đó và hà ng triệu ngÆ°á»i Ãt nhất đã là m quen vá»›i lý thuyết tÆ°Æ¡ng đối rá»™ng. Nếu má»™t lý thuyết thống nhất hoà n chỉnh được phát minh, thì chỉ còn là vấn Ä‘á» thá»i gian để cho lý thuyết đó được thấu triệt rồi Ä‘Æ¡n giản hóa và giảng dạy trong nhà trÆ°á»ng Ãt nhất là những nét cÆ¡ bản. Và má»i ngÆ°á»i chúng ta sẽ đủ khả năng có được má»™t kiến thức nhất định vá» những định luáºt trị vì vÅ© trụ và điá»u hà nh cuá»™c sống của chúng ta.
Ngay nếu chúng ta tìm được ra má»™t lý thuyết thống nhất hoà n chỉnh, Ä‘iá»u đó cÅ©ng không có nghÄ©a rằng chúng ta có khả năng tiên Ä‘oán má»i sá»± cố nói chung, vì hai lẽ. Thứ nhất do giá»›i hạn mà nguyên lý bất định của cÆ¡ há»c lượng tỠáp đặt lên má»i quyá»n lá»±c tiên Ä‘oán của chúng ta. Chúng ta không thể là m gì được để vượt giá»›i hạn đó. Song trong thá»±c tiá»…n giá»›i hạn thứ nhất đó còn Ãt rà ng buá»™c hÆ¡n giá»›i hạn sau đây. Vấn Ä‘á» là ở chá»— chúng ta không thể giải được các phÆ°Æ¡ng trình của lý thuyết má»™t cách tuyệt đối chÃnh xác, trừ và i trÆ°á»ng hợp rất Ä‘Æ¡n giản. (Chúng ta không thể giải chÃnh xác ngay cả chuyển Ä‘á»™ng ba váºt trong lý thuyết hấp dẫn của Newton, và khó khăn sẽ tăng lên vá»›i số váºt tham gia chuyển Ä‘á»™ng và mức Ä‘á»™ phức tạp của lý thuyết).
Chúng ta đã biết nhiá»u định luáºt Ä‘iá»u hà nh váºt chất dÆ°á»›i má»i Ä‘iá»u kiện cá»±c Ä‘oan nhất. Nói riêng, chúng ta đã biết những định luáºt cÆ¡ bản Ä‘iá»u khiển má»i đối tượng của hóa há»c và sinh há»c. NhÆ°ng chắc chắn ta không quy các đối tượng đó vá» thá»±c trạng của những bà i toán giải được; đến nay chúng ta đã đạt được quá Ãt tiến bá»™ trong việc tiên Ä‘oán cách xá» sá»± của con ngÆ°á»i từ những phÆ°Æ¡ng trình toán há»c! Vì váºy ngay lúc chúng ta tìm ra được má»™t bá»™ hoà n chỉnh các định luáºt cÆ¡ bản, cÅ©ng cần nhiá»u năm trong tÆ°Æ¡ng lai để thách đố trà tuệ con ngÆ°á»i tìm ra những phÆ°Æ¡ng pháp xấp xỉ hữu hiệu hÆ¡n để có thể Ä‘Æ°a ra những tiên Ä‘oán có Ãch vá» những hệ quả khả dÄ© trong những tình huống thá»±c tiá»…n và phức tạp. Má»™t lý thuyết thống nhất chặt chẽ và hoà n chỉnh, chỉ má»›i là bÆ°á»›c đầu: mục tiêu của chúng ta là má»™t sá»± hiểu biết hoà n chỉnh vá» má»i sá»± cố chung quanh và vá» bản thân sá»± tồn tại của chúng ta
Tà i sản của mr_robin
24-08-2008, 09:24 AM
Cái Thế Ma Nhân
Tham gia: May 2008
Äến từ: SG
Bà i gởi: 37
Thá»i gian online: 7 giá» 22 phút 5 giây
Thanks: 1
Thanked 0 Times in 0 Posts
ChÆ°Æ¡ng 11 -Kết luáºn
Chúng ta ở trong má»™t thế giá»›i Ä‘ang là m chúng ta phải trầm tÆ° suy nghÄ©. Chúng ta muốn gán cho má»i váºt xung quanh chúng ta má»™t ý nghÄ©a nà o đó và tá»± há»i bản chất của vÅ© trụ là gì? Chúng ta đóng vai trò gì trong vÅ© trụ và chúng ta từ đâu tá»›i? Tại sao vÅ© trụ lại nhÆ° thế nà y?
Äể trả lá»i những câu há»i đó chúng ta hãy chá»n má»™t “bức tranh của vÅ© trụâ€. Má»™t bức tranh là hình ảnh của vô số con rùa chở trên lÆ°ng má»™t mặt đất phẳng, còn bức tranh khác có thể là lý thuyết siêu dây. Cả hai Ä‘á»u là những lý thuyết vá» vÅ© trụ, song lý thuyết thứ hai toán há»c hÆ¡n và chÃnh xác hÆ¡n. Cả hai lý thuyết Ä‘á»u thiếu cÆ¡ sở thá»±c nghiệm: chÆ°a ai thấy con rùa khổng lồ mang mặt đất trên lÆ°ng và cÅ©ng chÆ°a ai thấy được má»™t siêu dây. Song lý thuyết rùa không thể đứng vững nhÆ° má»™t lý thuyết khoa há»c vì theo thuyết nà y thì chúng ta có thể rÆ¡i từ vùng biên của thế giá»›i. Äiá»u nà y không phù hợp vá»›i thá»±c nghiệm, nếu không hóa ra đó lại là cách giải thÃch cho hiện tượng nhiá»u ngÆ°á»i được giả định là biến mất trong tam giác Bermuda!
Nhiá»u lý thuyết trÆ°á»›c đây nhằm mô tả và giải thÃch vÅ© trụ gắn liá»n vá»›i ý tưởng cho rằng các sá»± cố và hiện tượng thiên nhiên Ä‘á»u Ä‘iá»u hà nh bởi thần linh, do đó mang sắc thái cảm tÃnh và không có khả năng tiên Ä‘oán. Các thần linh sống giữa những váºt thể nhÆ° sông, núi, kể cả các tinh cầu nhÆ° mặt trăng, mặt trá»i. Con ngÆ°á»i phải cảm tạ và cầu xin thần linh để đất Ä‘ai được phì nhiêu, mÆ°a gió thuáºn hòa. Song dần dần, ngÆ°á»i ta nháºn thấy được má»™t số quy luáºt: mặt trá»i luôn má»c ở phÆ°Æ¡ng Äông và lặn ở phÆ°Æ¡ng Tây bất kể là ngÆ°á»i ta có dâng váºt hy sinh cho thần mặt trá»i hay không. HÆ¡n nữa, mặt trá»i, mặt trăng và các hà nh tinh khác luôn chuyển Ä‘á»™ng theo những quỹ đạo nhất định mà ngÆ°á»i ta có thể tÃnh toán được trÆ°á»›c vá»›i má»™t Ä‘á»™ chÃnh xác rất cao. Mặt trá»i và mặt trăng có thể vẫn là những thần linh, song những thần linh nà y luôn tuân thủ những Ä‘inh luáºt rất nghiêm ngặt, không ngoại lệ, nếu ngÆ°á»i ta tin và o những truyá»n thuyết nhÆ° mặt trá»i đã dừng lại cho Joshua.
Ban đầu những hiện tượng bình thÆ°á»ng và những quy luáºt nhÆ° thế chỉ quan sát được trong má»™t số lÄ©nh vá»±c nhÆ° thiên văn há»c và trong má»™t số tình huống khác. Song lúc văn minh loà i ngÆ°á»i cà ng tiến hóa và đặc biệt trong 300 năm gần đây, nhiá»u định luáºt đã được phát hiện. Sá»± thà nh công trong việc ứng dụng những định luáºt đó đã dẫn Laplace ở đầu thế ká»· 19 thiết láºp thuyết quyết định luáºn, vá»›i ná»™i dung khẳng định rằng dá»±a trên các định luáºt chúng ta có thể xác định được sá»± tiến triển của vÅ© trụ má»™t cách chÃnh xác khi biết cấu hình của vÅ© trụ tại má»™t thá»i Ä‘iểm.
Quyết định luáºn của Laplace không hoà n chỉnh ở hai Ä‘iểm. Luáºn thuyết đó chÆ°a nói rõ phải chá»n các định luáºt nhÆ° thế nà o và không xác định được cấu hình ban đầu của vÅ© trụ. Các Ä‘iểm đó thuá»™c phần của Chúa. Chúa sẽ chá»n vÅ© trụ bắt đầu nhÆ° thế nà o, những định luáºt nà o mà vÅ© trụ phải tuân theo, nhÆ°ng Chúa không can thiệp và o vÅ© trụ nữa, má»™t khi vÅ© trụ đã bắt đầu. Thá»±c ra, Chúa chỉ giá»›i hạn và o những lÄ©nh vá»±c mà khoa há»c thế ká»· 19 chÆ°a hiểu được.
Hiện nay thì chúng ta đã biết các niá»m hy vá»ng vá» má»™t quyết định luáºn của Laplace không thể là hiện thá»±c được, Ãt nhất là theo những quan Ä‘iểm của ông. Nguyên lý bất định của cÆ¡ há»c lượng tá» buá»™c rằng má»™t số cặp các đại lượng liên hợp, nhÆ° vị trà và váºn tốc của má»™t hạt, không thể tiên Ä‘oán đồng thá»i được.
CÆ¡ há»c lượng tá» giải quyết tình huống nà y thông qua lý thuyết lượng tá» trong đó hạt không thể đồng thá»i có vị trà và váºn tốc xác định, ở đây hạt được biểu diá»…n bởi má»™t sóng, những lý thuyết lượng tá» là tất định vá»›i ý nghÄ©a rằng chúng Ä‘Æ°a ra những định luáºt xác định sá»± tiến triển của sóng theo thá»i gian. NhÆ° thế khi biết sóng tại má»™t thá»i Ä‘iểm thì ngÆ°á»i ta có thể tÃnh sóng ở bất cứ thá»i Ä‘iểm nà o. Äiá»u không tiên Ä‘oán được và mang tÃnh xác suất chỉ xuất hiện khi ta muốn Ä‘oán nháºn sóng để biết vị trà và váºn tốc của hạt. NhÆ°ng có lẽ đây là má»™t sai lầm của chúng ta: rất có thể không tồn tại vị trÃ, váºn tốc của hạt mà chỉ tồn tại các sóng. Chẳng qua là chúng ta muốn là m ứng sóng vá»›i các tiá»n niệm của chúng ta vá» vị trà và váºn tốc. Cho nên sá»± khó khăn trong việc Ä‘oán nháºn nói trên là nguyên nhân của tÃnh không thể tiên Ä‘oán biểu kiến của lý thuyết lượng tá».
Quả váºy, chúng ta đã định nghÄ©a lại nhiệm vụ của khoa há»c là phát kiến những định luáºt cho phép chúng ta tiên Ä‘oán các sá»± kiện vá»›i Ä‘á»™ chÃnh xác quyết định bởi nguyên lý bất định. Những câu há»i còn lại là : các định luáºt và trạng thái ban đầu của vÅ© trụ đã được chá»n nhÆ° thế nà o và vì sao?
Trong quyển sách nà y, tôi đã chú trá»ng đặc biệt đến các định luáºt Ä‘iá»u hà nh hấp dẫn, bởi vì chÃnh hấp dẫn đã quyết định hình dáng các cấu trúc vÄ© mô của vÅ© trụ, mặc dầu hấp dẫn là tÆ°Æ¡ng tác yếu nhất trong bốn loại tÆ°Æ¡ng tác. Các định luáºt hấp dẫn không tÆ°Æ¡ng thÃch vá»›i quan niệm phổ biến đến mãi gần đây là vÅ© trụ không thay đổi theo thá»i gian: Lá»±c hấp dẫn là lá»±c hút, Ä‘iá»u nà y buá»™c vÅ© trụ hoặc giãn nở hoặc co lại. Theo lý thuyết tÆ°Æ¡ng đối rá»™ng, tồn tại má»™t trạng thái vá»›i máºt Ä‘á»™ vô cùng trong quá khứ, vụ nổ lá»›n là điểm bắt đầu của thá»i gian. TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° váºy, nếu toà n bá»™ vÅ© trụ co lại, phải tồn tại má»™t trạng thái khác cÅ©ng vá»›i máºt Ä‘á»™ vô cùng trong tÆ°Æ¡ng lai, vụ nổ lá»›n sẽ là chung cuá»™c của thá»i gian. Ngay cả trong trÆ°á»ng hợp toà n vÅ© trụ không co lại, thì cÅ©ng tồn tại những kỳ dị trong những vùng địa phÆ°Æ¡ng dẫn đến sá»± co lại thà nh những lá»— Ä‘en. Các kỳ dị nà y sẽ là điểm kết thúc của thá»i gian đối vá»›i ai rÆ¡i và o lá»— Ä‘en. Tại vụ nổ lá»›n hoặc các Ä‘iểm kỳ dị khác, má»i định luáºt khoa há»c không còn đúng nữa, và Chúa toà n quyá»n chá»n cho vÅ© trụ phải bắt đầu nhÆ° thế nà o.
Khi chúng ta tổng hợp cÆ¡ há»c lượng tá» vá»›i lý thuyết tÆ°Æ¡ng đối rá»™ng, hình nhÆ° tồn tại má»™t khả năng má»›i, chÆ°a xuất hiện trÆ°á»›c đây: không gian và thá»i gian có thể là m thà nh má»™t không gian hữu hạn bốn chiá»u không kỳ dị, không biên tá»±a nhÆ° mặt đất song vá»›i số chiá»u lá»›n hÆ¡n. DÆ°á»ng nhÆ° ý tưởng đó có thể giải thÃch được nhiá»u Ä‘iá»u trong vÅ© trụ, và nhÆ° sá»± đồng nhất ở thang vÄ© mô cÅ©ng nhÆ° những nÆ¡i lệch khá»i sá»± đồng nhất đó nhÆ° thiên hà , các sao và tháºm chà cả cÆ¡ thể nhÆ° chúng ta. CÅ©ng phải tÃnh đến chiá»u của mÅ©i tên thá»i gian mà chúng ta quan sát được. Nếu vÅ© trụ là hoà n toà n tá»± thân, không kỳ dị, không biên và có thể mô tả hoà n toà n được bởi má»™t lý thuyết thống nhất, thì Ä‘iá»u nà y sẽ Ä‘Æ°a ra những rà ng buá»™c sâu sắc cho vai trò của Chúa nhÆ° là Äấng sáng tạo.
Einstein đã má»™t lần nêu ra câu há»i: “Chúa có bao nhiêu phÆ°Æ¡ng án khi xây dá»±ng vÅ© trụ?â€. Nếu quả giả thiết không có biên là đúng, thì Chúa không còn tá»± do để chá»n các Ä‘iá»u kiện ban đầu nữa. Lẽ dÄ© nhiên Chúa còn có thể chá»n các định luáºt mà vÅ© trụ phải tuân theo. Song sá»± lá»±a chá»n cÅ©ng không được nhiá»u lắm, có thể chỉ má»™t, hai hoặc má»™t số Ãt các lý thuyết thống nhất hoà n chỉnh, nhÆ° thuyết dây há»—n hợp, là không chứa mâu thuẫn và cho phép sá»± tồn tại những cấu trúc phức tạp nhÆ° con ngÆ°á»i là những sinh váºt có khả năng nghiên cứu các định luáºt của vÅ© trụ và đặt ra câu há»i vá» bản chất của Chúa.
Cho dầu chỉ có má»™t lý thuyết thống nhất là khả dÄ©, thì lý thuyết đó cÅ©ng gồm cả má»™t táºp hợp những quy luáºt và phÆ°Æ¡ng trình. Äiá»u gì đã thổi sức sống và o những phÆ°Æ¡ng trình đó và tạo ra vÅ© trụ để chúng có thể mô tả được? Cách tiếp cáºn của khoa há»c để xây dá»±ng má»™t mô hình toán há»c không thể cung cấp câu trả lá»i vì sao tồn tại má»™t vÅ© trụ để có thể mô tả. Vì sao vÅ© trụ phải chịu trải qua má»i sá»± phiá»n hà của cuá»™c sống? Lý thuyết thống nhất có phải vì quá hấp dẫn mà phải tồn tại không? Hoặc vÅ© trụ cần má»™t Äấng sáng tạo, và nếu quả nhÆ° váºy, Äấng sáng tạo có tác dụng gì khác đối vá»›i vÅ© trụ? Và ai sáng tạo ra Äấng sáng tạo?
Äến thá»i Ä‘iểm nà y, Ä‘a số các nhà khoa há»c quá báºn rá»™n và o việc phát triển những lý thuyết để trả lá»i câu há»i nhÆ° thế nà o và chÆ°a báºn tâm tá»›i câu há»i vì sao? Mặt khác, những triết gia là những ngÆ°á»i mà công việc là đặt ra câu há»i vì sao, lại không đủ Ä‘iá»u kiện để thông tuệ được các lý thuyết hiện đại.Ở thế ká»· thứ 18, các nhà triết há»c xem toà n bá»™ kiến thức của loà i ngÆ°á»i trong đó có khoa há»c tá»± nhiên là thuá»™c lÄ©nh vá»±c của há» và nêu ra những câu há»i nhÆ°: vÅ© trụ có Ä‘iểm ban đầu không? Song đến các thế ká»· 19 và 20, khoa há»c trở nên quá kỹ thuáºt và toán há»c hóa đối vá»›i những nhà triết há»c nói riêng và nói chung là đối vá»›i nhiá»u ngÆ°á»i trừ má»™t số chuyên rất sâu. Các triết gia giá»›i hạn các câu há»i đến mức mà Wittgenstein, nhà triết há»c danh tiếng nhất của thế ká»· nà y đã thốt lên: “Nhiệm vụ duy nhất còn lại của triết há»c là phân tÃch ngôn ngữâ€. Tháºt là má»™t thoái trà o lá»›n khởi truyá»n thống lá»›n lao của triết há»c từ Aristotle đến Kant.
Song nếu chúng ta phát kiến được má»™t lý thuyết đầy đủ, thì lý thuyết đó cÅ©ng không được hiểu ngay bởi Ä‘a số, ngoại trừ má»™t số chuyên gia. NhÆ°ng sau đó, tất cả chúng ta, các nhà khoa há»c, các triết gia và cả má»i ngÆ°á»i bình thÆ°á»ng sẽ hiểu được và tham gia thảo luáºn câu há»i vì sao vÅ© trụ và chúng ta tồn tại. Nếu chúng ta tìm được câu trả lá»i, thì đó là sá»± thắng lợi cuối cùng của trà tuệ con ngÆ°á»i - chúng ta sẽ biết được ý của Chúa.
ALBERT EINSTEIN
Einstein có liên quan đến chÃnh sách bom nguyên tá», Ä‘iá»u đó được nhiá»u ngÆ°á»i biết: Einstein đã viết má»™t bức thÆ° nổi tiếng thuyết phục Tổng thống Franklin Roosevelt cần nghiêm túc nghiên cứu vấn Ä‘á» bom nguyên tá», sau chiến tranh Einstein lại hoạt Ä‘á»™ng chống chiến tranh hạt nhân. NhÆ°ng những hoạt Ä‘á»™ng đó không phải là những hoạt Ä‘á»™ng cô láºp của má»™t nhà khoa há»c bị lôi cuốn và o thế giá»›i chÃnh trị. Cuá»™c Ä‘á»i Einstein theo cách phát biểu của ông “được chia đôi giữa chÃnh trị và các phÆ°Æ¡ng trìnhâ€.
Einstein bắt đầu những hoạt Ä‘á»™ng chÃnh trị rất sá»›m, và o thá»i gian Chiến tranh thế giá»›i lần thứ nhất, khi ông còn là giáo sÆ° ở Berlin. Äau khổ vì số pháºn nhiá»u ngÆ°á»i bị chết, ông tham gia và o nhiá»u cuá»™c biểu tình chống chiến tranh. Ông bênh vá»±c sá»± chống đối của công luáºn và hô hà o quần chúng không tòng quân, nhÆ°ng Ä‘iá»u nà y là m ông mất cảm tình của nhiá»u đồng nghiệp. Sau đó trong thá»i kỳ chiến tranh, ông hoạt Ä‘á»™ng nhằm cải thiện các mối quan hệ quốc tế. Äiá»u nà y cÅ©ng váºy, là m cho ông bị nhiá»u thế lá»±c căm ghét, và chÃnh kiến của ông đã sá»›m gây cho ông nhiá»u khó khăn trong việc sang Mỹ, tháºm chà chỉ để Ä‘á»c bà i giảng.
Hoạt Ä‘á»™ng chÃnh trị lá»›n thứ hai của Einstein là chủ nghÄ©a phục quốc Do thái (Zionism). Mặc dầu thuá»™c dòng há» Do thái, Einstein phủ nháºn các ý tưởng kinh thánh của Chúa. Song trÆ°á»›c những hà nh Ä‘á»™ng bà i Do thái ngà y cà ng phát triển trÆ°á»›c và trong Chiến tranh thế giá»›i lần thứ nhất, Einstein đã dần dần hòa nháºp vá»›i cá»™ng đồng Do thái và trở thà nh má»™t ngÆ°á»i phát ngôn xuất sắc của phong trà o Zionism. Bị nhiá»u kẻ chống đối, Einstein vẫn không ngừng nói lên quan Ä‘iểm của mình. Các lý thuyết của ông bị công kÃch, tháºm chà cả má»™t tổ chức chống Einstein cÅ©ng đã được thà nh láºp. Má»™t kẻ đã bị truy tố vì hô hà o kẻ khác giết Einstein (và chỉ bị phạt 6 đô la). NhÆ°ng Einstein luôn bình tÄ©nh: khi má»™t cuốn sách có tên “100 tác giả chống Einstein†được công bố, Einstein đã trả lá»i: “Nếu tôi sai lầm thì chỉ cần má»™t cÅ©ng đủ rồiâ€.
Năm 1933, Hitle lên cầm quyá»n. Lúc đó Einstein ở Mỹ tuyên bố sẽ không vá» Äức. Khi bá»n quốc xã Ä‘á»™t phá nhà của ông và tịch thu tà i khoản nhà băng của ông, má»™t tạp chà Berlin đã đăng tÃt Ä‘áºm “Những tin tức tốt là nh từ Einstein...ông ta không trở vá» nữaâ€. TrÆ°á»›c sá»± Ä‘e dá»a của bá»n quốc xã, Einstein đã từ bá» chÃnh sách hòa bình và sợ các nhà khoa há»c Äức sẽ là m má»™t quả bom nguyên tá», ông đã Ä‘á» nghị Mỹ phải là m bom nguyên tá». Song ngay trÆ°á»›c lúc quả bom nguyên tỠđầu tiên nổ, ông công khai báo Ä‘á»™ng vá» mối hiểm há»a của má»™t cuá»™c chiến tranh hạt nhân và đỠnghị thiết láºp sá»± kiểm soát quốc tế đối vá»›i vÅ© khà hạt nhân.
Trong suốt cuá»™c Ä‘á»i, các hoạt Ä‘á»™ng cho chÃnh sách hòa bình của Einstein đạt Ãt kết quả và có lẽ cÅ©ng không gây được nhiá»u tình cảm trong bạn bè. Song các hoạt Ä‘á»™ng cho phong trà o Zionnism của ông đã được Ä‘á»n đáp má»™t cách xứng đáng năm 1952, khi ông được Ä‘á» cá» tổng thống Israel. Ông từ chối vá»›i lý do là ngây thÆ¡ vá» chÃnh trị. Song lý do chÃnh lại là khác: theo lá»i của ông là : “phÆ°Æ¡ng trình quan trá»ng hÆ¡n đối vá»›i tôi, vì chÃnh trị là cho hiện tại, còn phÆ°Æ¡ng trình là cho vÄ©nh cá»uâ€.
GALILEO GALILEI
Có lẽ Galileo hÆ¡n ai cả là ngÆ°á»i có công lá»›n trong sá»± ra Ä‘á»i của khoa há»c hiện đại. Ông đã chống lại Nhà thá» Thiên chúa giáo, sá»± chống đối nà y là điểm trung tâm triết há»c của ông. Galileo là má»™t trong những ngÆ°á»i khẳng định rằng con ngÆ°á»i có thể hy vá»ng hiểu được vÅ© trụ hoạt Ä‘á»™ng nhÆ° thế nà o, và ngoà i ra, chúng ta có thể là m được Ä‘iá»u đó bằng cách quan sát vụ trụ thá»±c tại.
Galileo tin và o lý thuyết Copecnicus (cho rằng các hà nh tinh quay xung quanh mặt trá»i) từ lâu, nhÆ°ng chỉ khi tìm ra được những Ä‘iá»u hiển nhiên chứng minh cho lý thuyết đó thì ông má»›i phát biểu công khai. Galileo viết vá» lý thuyết của Copecnicus bằng tiếng Italy (không phải bằng tiếng Latinh hà m lâm), và quan Ä‘iểm của ông được ủng há»™ rá»™ng rãi ngoà i các trÆ°á»ng Äại há»c. Äiá»u nà y là m các giáo sÆ° phái Aristotle giáºn dữ, há» liên minh chống lại Galileo và thuyết phục nhà thá» Thiên chúa triệt bá» lý thuyết Copecnicus.
Galileo bèn đến Rome yết kiến chÃnh quyá»n tôn giáo. Ông lý luáºn rằng Kinh thánh không nhằm mục Ä‘Ãch nói vá»›i chúng ta má»i Ä‘iá»u vá» các lý thuyết khoa há»c, và phải giả định rằng, những Ä‘oạn mà Kinh thánh trái vá»›i lÆ°Æ¡ng tri chỉ là những Ä‘oạn có tÃnh chất phúng dụ, biểu tượng mà thôi. NhÆ°ng Nhà thá», lo sợ đến má»™t vụ bê bối có thể là m thất bại cuá»™c đấu tranh chống đạo Tin là nh, nên đã sá» dụng những biện pháp Ä‘Ã n áp. Nhà thá» tuyên bố luáºn thuyết Copecnicus là “giả dối và sai lầm†và o năm 1616 và yêu cầu Galileo đừng bao giỠ“bảo vệ và giữ quan Ä‘iểm†lý thuyết đó. Galileo đã phục tùng.
Năm 1623, má»™t ngÆ°á»i bạn cố tri của Galileo lên giữ chức Giáo hoà ng. Láºp tức Galileo tìm cách hoạt Ä‘á»™ng để Nhà thá» thủ tiêu sắc lệnh năm 1616. Ông đã thất bại, tuy váºy cÅ©ng được phép viết má»™t cuốn sách bà n luáºn vá» hai thuyết Aristotle và Copecnicus dÆ°á»›i hai Ä‘iá»u kiện: không được đứng vá» phái nà o và phải kết luáºn rằng con ngÆ°á»i không bao giá» xác định được vÅ© trụ hoạt Ä‘á»™ng nhÆ° thế nà o bởi vì Chúa có khả năng tạo ra những hệ quả bằng cách con ngÆ°á»i không hình dung được, con ngÆ°á»i không thể áp đặt giá»›i hạn cho quyá»n lá»±c vô biên của Chúa.
Cuốn sách “Äối thoại của hai hệ thống chủ yếu của thế giá»›i†được hoà n thà nh và xuất bản năm 1632. Vá»›i sá»± giúp đỡ triệt để của kiểm duyệt, cuốn sách ngay láºp tức được hoan nghênh khắp châu Âu nhÆ° là má»™t kiệt tác vá» văn chÆ°Æ¡ng và triết há»c. Liá»n sau đó, Giáo hoà ng hiểu ngay rằng Ä‘á»™c giả đã thấy rõ cuốn sách là má»™t tác phẩm đầy thuyết phục của lý thuyết Copecnicus và hối tiếc vì đã cho phép xuất bản. Giáo hoà ng lý luáºn rằng mặc dầu cuốn sách đã được kiểm duyệt, nhÆ°ng Galileo vẫn vi phạm sắc lệnh năm 1616. Giáo hoà ng đã Ä‘Æ°a Galileo ra trÆ°á»›c Tòa án dị giáo, tòa án nà y đã tuyên án quản thúc Galileo tại gia suốt Ä‘á»i và buá»™c ông công khai tuyên bố từ bá» thuyết Copecnicus. Lần thứ hai, Galileo phục tùng.
Galileo vẫn là má»™t ngÆ°á»i Thiên chúa giáo ngoan đạo, song sá»± tin tưởng của ông và o tÃnh Ä‘á»™c láºp của khoa há»c không bao giá» bị lay chuyển. Bốn năm trÆ°á»›c khi chết, năm 1642, trong khi ông vẫn bị quản thúc, má»™t bản thảo của cuốn sách kiệt tác thứ hai của ông đã lá»t đến má»™t nhà xuất bản Hà Lan. Äó là cuốn “Hai khoa há»c má»›iâ€, cuốn sách nà y không chỉ là sá»± ủng há»™ Copecnicus, mà còn là sá»± hình thà nh của váºt lý hiện đại.
ISAAC NEWTON
Isaac Newton không phải là má»™t ngÆ°á»i dá»… chịu. Những mối quan hệ của ông vá»›i các há»c giả khác rất tai tiếng, phần lá»›n các giai Ä‘oạn sau của cuá»™c Ä‘á»i ông quyện liá»n vá»›i những tranh luáºn gay gắt. Sau khi cuốn sách Principia Mathematica, cuốn sách uy tÃn nhất trong váºt lý được xuất bản, Newton nhanh chóng chiếm được lòng ngưỡng má»™ của công chúng. Ông được chỉ định là m Chủ tịch Há»™i Hoà ng gia và trở thà nh nhà khoa há»c đầu tiên được phong tÆ°á»›c hầu.
Newton mâu thuẫn vá»›i nhà thiên văn Hoà ng gia, John Flamsteed, ngÆ°á»i trÆ°á»›c đây đã cung cấp cho Newton nhiá»u dữ liệu cần thiết cho cuốn Principia Mathematica nhÆ°ng giỠđây từ chối không cung cấp các thông tin mà Newton cần. Newton đã không lấy sá»± bó tay là m câu trả lá»i, ông đã tá»± bổ nhiệm mình và o ban giám đốc Äà i thiên văn Hoà ng gia và tìm cách buá»™c phải công bố ngay láºp tức các dữ liệu. Ông còn bố trà thu giữ công trình của Flamsteed và giao cho Edmond Halley, kẻ tá» thù của Flamsteed, chuẩn bị xuất bản công trình đó.
Flamsteed Ä‘Æ°a vụ nà y ra tòa và kịp thá»i đạt được lệnh tòa án ngăn không cho xuất bản tà i liệu bị đánh cắp. Newton tức giáºn và trả thù bằng cách xóa bá» má»i tà i liệu dẫn vá» Flamsteed trong các lần tái bản của Principia.
Má»™t cuá»™c tranh luáºn nghiêm túc hÆ¡n đã xảy ra vá»›i nhà triết há»c Äức, Gottfried Leibniz. Cả Leibniz lẫn Newton đã phát triển, Ä‘á»™c láºp nhau ngà nh toán há»c gá»i là Calculus (Giải tÃch) vốn sẽ là cÆ¡ sở cho váºt lý hiện đại. Mặc dầu hiện nay chúng ta Ä‘á»u biết Newton đã phát hiện Calculus nhiá»u năm trÆ°á»›c Leibniz, song ông đã công bố các công trình của mình muá»™n hÆ¡n Leibniz. Nảy sinh cuá»™c tranh cãi om sòm chung quanh việc ai là ngÆ°á»i đầu tiên tìm ra Calculus giữa các nhà khoa há»c ủng há»™ hai phÃa. Má»™t Ä‘iá»u đáng chú ý, là số lá»›n các bà i báo ủng há»™ Newton lại được chÃnh ông viết ra và công bố dÆ°á»›i tên các bạn ông! Khi cuá»™c cãi vã có quy mô lá»›n, Leibniz mắc sai lầm lá»›n là kêu gá»i Há»™i Hoà ng gia giải quyết, Newton vốn là Chủ tịch Há»™i hoà ng gia, đã chỉ định má»™t há»™i đồng “không thiên vị†để tra xét vấn Ä‘á», há»™i đồng nà y “tình cá»â€ lại gồm toà n những ngÆ°á»i bạn của Newton! Song chÆ°a hết: Newton đã Ä‘á» lên há»™i đồng má»™t bản báo cáo và Há»™i Hoà ng gia đã công bố bản báo cáo nà y, trong đó Newton công khai buá»™c tá»™i Leibniz đánh cắp công trình. ChÆ°a thá»a mãn, Newton còn viết má»™t bà i báo nặc danh Ä‘iểm lại bản báo cáo nói trên và đăng và o tạp chà riêng của Há»™i Hoà ng gia. Sau khi Leibniz chết, ngÆ°á»i ta còn kể lại rằng Newton đã tuyên bố ông vô cùng thá»a dạ khi “là m vỡ quả tim của Leibnizâ€.
Trong thá»i kỳ hai cuá»™c tranh luáºn, Newton đã rá»i Cambridge và trÆ°á»ng Äại há»c. Ông là ngÆ°á»i tÃch cá»±c tham gia phong trà o chÃnh trị chống Thiên chúa giáo ở Cambridge và sau nà y tại Nghị viện và được bổ nhiệm và o chức vụ rất há»i là Thống đốc Sở đúc tiá»n Hoà ng gia. Ở cÆ°Æ¡ng vị nà y Newton đã sá» dụng tà i năng của mình để gian dối và cay Ä‘á»™c theo cách dá»… được xã há»™i chấp nháºn hÆ¡n, ông cÅ©ng đã thà nh công trong má»™t chiến dịch lá»›n chống là m bạc giả và tháºm chà cÅ©ng Ä‘Æ°a nhiá»u kẻ lên giá treo cổ.
Thuáºt ngữ
1. Bảo toà n năng lượng (Conservation of energy): Äịnh luáºt khẳng định rằng năng lượng (có thể tÃnh tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng qua khối lượng) không sinh không diệt.
2. Bức xạ viba phông hay ná»n (Microwave background radiation): Bức xạ từ lúc vÅ© trụ còn nóng, hiện nay dịch vá» phÃa Ä‘á» nhiá»u đến mức không còn là ánh sáng nữa mà là dÆ°á»›i dạng viba (tức sóng radio vá»›i bÆ°á»›c sóng khoảng và i cm).
3. Bước sóng (Wave length): Khoảng cách giữa hai đỉnh hoặc hai hõm sóng kỠnhau.
4. Chân trá»i sá»± cố (Event horizon): Biên của lá»— Ä‘en.
5. Chiá»u của không gian (Spatial dimension): má»™t trong ba chiá»u của không gian, các chiá»u nà y đồng dạng không gian khác vá»›i chiá»u thá»i gian.
6. Chuyển dịch Ä‘á» (Red shift): Sá»± chuyển dịch vá» phÃa Ä‘á» của ánh sáng phát ra từ má»™t sao Ä‘ang chuyển Ä‘á»™ng xa dần bởi hiệu ứng Doppler.
7. CÆ¡ há»c lượng tá» (Quantum Mechanics): Lý thuyết phát triển từ nguyên lý lượng tá» của Planck và nguyên lý bất định của Heisenberg.
8. Äiện tÃch (Electric charge): Má»™t tÃnh chất của hạt đẩy (hoặc hút) má»™t hạt khác có cùng (hoặc khác) dấu Ä‘iện tÃch.
9. Äiá»u kiện không có biên (No boundary condition): à tưởng cho rằng vÅ© trụ là hữu hạn song không có biên (trong thá»i gian ảo).
10. Äịnh lý kỳ dị (Singulaitry theorem): Má»™t định lý chứng minh rằng dÆ°á»›i những Ä‘iá»u kiện nà o đó kỳ dị phải tồn tại và nói riêng vÅ© trụ phải xuất phát từ má»™t kỳ dị.
11. ÄÆ°á»ng trắc địa (Geodesic): ÄÆ°á»ng ngắn nhất (hoặc dà i nhất) giữa hai Ä‘iểm.
12. Electron (Electron): Hạt mang Ä‘iện tÃch âm quay chung quanh hạt nhân nguyên tá».
13. Gia tốc (Acceleration): Tốc Ä‘á»™ thay đổi của váºn tốc.
14. Giây ánh sáng (năm ánh sáng) (Light second (light year): Khoảng cách ánh sáng đi trong một giây (một năm).
15. Giá»›i hạn Chandrasekhar (Chandrasekhar limit): Khối lượng tối Ä‘a khả dÄ© cho má»™t sao lạnh bá»n, lá»›n hÆ¡n khối lượng đó thì sao co lại thà nh lá»— Ä‘en.
16. Hạt ảo (Virtual particle): Trong cÆ¡ há»c lượng tá», đó là má»™t hạt ta không ghi nháºn được trá»±c tiếp nhÆ°ng sá»± tồn tại của nó gây ra những hệ quả Ä‘o được.
17. Hạt nhân (Nucleus): Hạch trung tâm của nguyên tá», gồm neutron và proton liên kết vá»›i nhau bởi tÆ°Æ¡ng tác mạnh.
18. Hằng số vÅ© trụ (Cosmological Constant): Má»™t hằng số Einstein Ä‘Æ°a và o lý thuyết để là m cho không - thá»i gian có thể giãn nở.
19. Khối lượng (Mass): Lượng váºt chất trong má»™t váºt thể; quán tÃnh đối vá»›i gia tốc.
20. Không - thá»i gian (Space - time): Má»™t không gian bốn chiá»u, má»—i Ä‘iểm tÆ°Æ¡ng ứng vá»›i má»™t sá»± cố.
21. Không Ä‘á»™ tuyệt đối (Absolute zero): Nhiệt Ä‘á»™ thấp nhất, tại đó váºt chất không còn nhiệt năng.
22. Kỳ dị (Singularity): Má»™t Ä‘iểm của không gian tại đó Ä‘á»™ cong của không - thá»i gian trở nên vô cùng.
23. Kỳ dị trần trụi (Naked Singularyty): Má»™t Ä‘iểm kỳ dị của không - thá»i gian không bao quanh bởi lá»— Ä‘en.
24. Lá»— Ä‘en (Black hole): Vùng của không - thá»i gian từ đó không gì thoát ra khá»i được, kể cả ánh sáng vì hấp dẫn quá mạnh.
25. Lỗ đen nguyên thủy (Primordial hole): Lỗ đen sinh ra ở các giai đoạn sớm của vũ trụ.
26. Lá»±c Ä‘iện từ (Electromagnetic force): Lá»±c tÆ°Æ¡ng tác giữa các hạt có Ä‘iện tÃch, đây là loại lá»±c mạnh thứ hai trong bốn loại lá»±c tÆ°Æ¡ng tác.
27. Lá»±c tÆ°Æ¡ng tác mạnh (Strong force): Lá»±c tÆ°Æ¡ng tác mạnh nhất trong bốn loại lá»±c tÆ°Æ¡ng tác, có bán kÃnh tác dụng ngắn nhất. Lá»±c nà y cầm giữ các hạt quark trong proton và neutron, và liên kết proton và neutron để là m thà nh hạt nhân.
28. Lá»±c tÆ°Æ¡ng tác yếu (Weak force): Lá»±c tÆ°Æ¡ng tác yếu thứ hai trong bốn loại tÆ°Æ¡ng tác cÆ¡ bản vá»›i bán kÃnh tác dụng rất ngắn. Lá»±c nà y tác dụng lên các hạt váºt chất nhÆ°ng không tác dụng lên các hạt truyá»n tÆ°Æ¡ng tác.
29. Lượng tá» (Quantum): ÄÆ¡n vị không phân chia được trong bức xạ và hấp thụ của các sóng.
30. Máy gia tốc hạt (Particle Accelerator): Thiết bị sá» dụng các nam châm Ä‘iện, có khả năng là m chuyển Ä‘á»™ng của các hạt có Ä‘iện tÃch, do đó chúng thu được năng lượng lá»›n hÆ¡n.
31. Năng lượng thống nhất điện từ yếu (Electroweak unification energy): Năng lượng cỡ 100 GeV, cao hơn trị số đó thì không còn sự khác biệt giữa các tương tác điện từ và yếu.
32. Năng lượng thống nhất lớn (Grand unification energy): Năng lượng mà trên đó, tương tác điện từ, yếu và mạnh không còn khác biệt nhau.
33. Nguyên lý bất định (Uncertainty principle): Ta không bao giá» Ä‘o được chÃnh xác cùng má»™t lúc váºn tốc và vị trà của hạt; cà ng biết chÃnh xác đại lượng nà y thì cà ng biết Ãt chÃnh xác vỠđại lượng kia.
34. Nguyên lý loại trừ (Exclusion principle): Hai hạt đồng nhất có spin bằng 1/2 không thể có cùng má»™t vị trà và váºn tốc (trong giá»›i hạn xác định bởi nguyên lý bất định).
35. Nguyên lý lượng tá» của Planck (Planck’s quantum principle): à tưởng cho rằng ánh sáng (hoặc bất kỳ má»™t sóng cổ Ä‘iển nà o khác) có thể hấp thụ theo từng lượng nhá» rá»i rạc, gá»i là lượng tá», có năng lượng tá»· lệ vá»›i tần số.
36. Nguyên lý vị nhân (Anthropic principle): Ta thấy vũ trụ như thế nà y bởi vì nếu vũ trụ khác đi thì ta không thể tồn tại được để mà quan sát nó.
37. Nguyên tá» (Atom): ÄÆ¡n vị cÆ¡ sở của váºt chất, gồm hạt nhân (cấu thà nh bởi proton và neutron) có các electron chuyển Ä‘á»™ng chung quanh.
38. Nhị nguyên sóng/hạt (Wave/particle duality): Má»™t khái niệm trong cÆ¡ há»c lượng tá» nói rằng không có sá»± khác biệt giữa sóng và hạt: má»™t hạt đôi khi có dáng Ä‘iệu của sóng và ngược lại.
39. Nón ánh sáng (Light cone): Má»™t mặt trong không - thá»i gian giá»›i hạn các hÆ°á»›ng khả dÄ© cho những tia ánh sáng Ä‘i qua má»™t sá»± kiện.
40. Neutrino: Một hạt cơ bản rất nhẹ (rất có thể là không có khối lượng) chỉ tham gia và o các tương tác yếu và hấp dẫn.
41. Neutron: Má»™t hạt không có Ä‘iện tÃch, nhiá»u tÃnh chất rất giống proton, chiếm xấp xỉ má»™t ná»a số trong các hạt cấu thà nh hạt nhân nguyên tá».
42. Pha (Phase): Äối vá»›i sóng, vị trà của nó trong chu kỳ tại má»™t thá»i Ä‘iểm: đây là số Ä‘o xem sóng Ä‘ang ở đỉnh, ở hõm hoặc ở má»™t Ä‘iểm nà o khác giữa đỉnh và hõm.
43. Phản hạt (Antiparticle): Mỗi loại hạt có một phản hạt tương ứng. Mỗi hạt chạm với phản hạt thì chúng hủy nhau và cho thoát ra năng lượng.
44. Phóng xạ (Radioactivity): Quá trình chuyển biến tự phát của một hạt nhân nguyên tỠnà y thà nh một hạt nhân khác
45. Phổ (Spectrum): Sự tách, và dụ, của sóng điện từ ra các tần số thà nh phần.
46. Photon (Photon): Lượng tỠcủa ánh sáng.
47. Positron (Positron): Phản hạt của electron, mang Ä‘iện tÃch dÆ°Æ¡ng.
48. Proton (Proton): Hạt mang Ä‘iện tÃch dÆ°Æ¡ng, chiếm xấp xỉ má»™t ná»a số trong các hạt cấu thà nh hạt nhân nguyên tá».
49. Quark (Quark) : Hạt (có Ä‘iện tÃch) tham gia tÆ°Æ¡ng tác mạnh. Má»—i proton và neutron được cấu thà nh bởi ba hạt quark.
50. Radar (Radar): Má»™t hệ thống phát sóng vô tuyến để định vị má»™t váºt thể bằng cách Ä‘o thá»i gian sóng đến và phản xạ lại từ váºt đó.
51. Sao neutron (Neutron star): Một sao lạnh tồn tại nhỠlực đẩy phát sinh vì nguyên lý loại trừ giữa các neutron.
52. Saolùn trắng (White dwarf): Sao lạnh bá»n tồn tại nhá» lá»±c đẩy phát sinh vì nguyên lý loại trừ giữa các electron.
53. Spin (Spin): Má»™t thuá»™c tÃnh ná»™i tại của các hạt cÆ¡ bản, gắn liá»n, song không đồng nhất vá»›i khái niệm quay thông thÆ°á»ng.
54. Sá»± cố, sá»± kiện (Event): Má»™t Ä‘iểm trong không - thá»i gian, xác định bởi thá»i Ä‘iểm và vị trà của nó.
55. Tần số (Frequency): Äối vá»›i ánh sáng, số chu kỳ trong má»™t giây.
56. Thá»i gian ảo (Imaginary time): Thá»i gian Ä‘o bằng số ảo.
57. Thuyết thống nhất lớn (Grand unified theory - GUT): Lý thuyết thống nhất các tương tác điện từ, mạnh và yếu.
58. Thuyết tÆ°Æ¡ng đối hẹp (Special relativity): Thuyết của Einstein dá»±a trên ý tưởng cho rằng các định luáºt khoa há»c phải là nhÆ° nhau đối vá»›i má»i quan sát viên chuyển Ä‘á»™ng tá»± do, vá»›i váºn tốc bất kỳ.
59. Thuyết tÆ°Æ¡ng đối rá»™ng hay tổng quát (General relativity): Lý thuyết của Einstein dá»±a trên ý tưởng cho rằng các định luáºt khoa há»c phải là nhÆ° nhau đối vá»›i má»i quan sát bất kể há» chuyển Ä‘á»™ng nhÆ° thế nà o. Lý thuyết nà y giải thÃch lá»±c hấp dẫn bằng Ä‘á»™ cong của không - thá»i gian 4 chiá»u.
60. Tia Gamma (Gamma ray): Sóng điện từ với bước sóng rất ngắn, phát sinh trong quá trình phân rã phóng xạ, hoặc va chạm của các hạt cơ bản.
61. Tá»a Ä‘á»™ (Coordinates): Các số dùng xác định vị trà của má»™t Ä‘iểm trong không gian và thá»i gian.
62. Tổng hợp hạt nhân (Nuclear fusion): Quá trình trong đó hai hạt nhân chạm nhau, tổng hợp thà nh một hạt nhân duy nhất nặng hơn.
63. Trạng thái dừng (Stationary State): Trạng thái không thay đổi vá»›i thá»i gian: Má»™t quả cầu quay vá»›i váºn tốc không thay đổi là ở và o má»™t trạng thái dừng bởi vì trạng thái đó là nhÆ° nhau ở má»i thá»i Ä‘iểm, mặc dù đó không là má»™t trạng thái tÄ©nh.
64. Trá»ng lá»±c (Weight): Lá»±c tÆ°Æ¡ng tác của trÆ°á»ng hấp dẫn lên má»™t váºt, lá»±c nà y tá»· lệ vá»›i khối lượng.
65. TrÆ°á»ng (Field): Má»™t thá»±c thể tồn tại rá»™ng trong không - thá»i gian, ngược lại vá»›i hạt chỉ vốn tồn tại ở má»™t Ä‘iểm và má»™t lúc.
66. Từ trÆ°á»ng (Magnetic Field): TrÆ°á»ng của các lá»±c từ, hiện nay đã được thống nhất vá»›i Ä‘iện trÆ°á»ng thà nh Ä‘iện - từ trÆ°á»ng.
67. Tá»· lệ (Proportional): “X được gá»i là tá»· lệ vá»›i Y†nếu khi nhân Y vá»›i má»™t số nà o đó, thì X cÅ©ng bị nhân vá»›i số đó.
“X được gá»i là tá»· lệ nghịch vá»›i Y†nếu khi nhân Y vá»›i má»™t số nà o đó, thì X bị chia cho số đó.
68. Vụ co lá»›n (Big crunch): Äiểm kỳ dị chung cuá»™c của vÅ© trụ.
69. Vụ nổ lá»›n (Big bang): Äiểm kỳ dị ban đầu của vÅ© trụ.
70. VÅ© trụ há»c (Cosmology): Môn há»c vá» toà n bá»™ vÅ© trụ.
Lược sá» vỠ“má»™t lược sá»â€
Bà i nà y in lần đầu tiên và o tháng Chạp năm 1988 trên tá» Independent. Trên thá»±c tế, lược sá» thá»i gian đã ở trong danh mục sách bán chạy nhất của tá» New York Times trong 53 tuần, tại nÆ°á»›c Anh, đến tháng Giêng năm 1993, nó đã ở trong danh mục sách bán chạy nhất của tá» Sunday Times trong 205 tuần. Äến nay đã có 33 bản dịch không kể bản tiếng Việt.
Tôi hãy còn kinh ngạc vá»›i sá»± đón nháºn cuốn sách của tôi: Lược sá» thá»i gian. Nó đã ở danh mục sách bán chạy nhất của New York Times trong ba mÆ°Æ¡i bảy tuần và của tá» Sunday Times trong hai mÆ°Æ¡i tám tuần (cuốn sách được xuất bản ở Anh cháºm hÆ¡n ở Mỹ). Và nó được dịch ra hai mÆ°Æ¡i thứ tiếng (hai mÆ°Æ¡i mốt, nếu bạn xem tiếng Mỹ khác vá»›i tiếng Anh). Äiá»u đó vượt sá»± mong Æ°á»›c của tôi dá»± định lần đầu tiên và o năm 1982 viết má»™t cuốn sách vá» VÅ© trụ cho Ä‘á»™c giả rá»™ng rãi. Má»™t trong các ý định của tôi là kiếm tiá»n trả há»c phà cho con gái. (Trên thá»±c tế, khi cuốn sách cuối cùng rồi cÅ©ng ra được, con gái tôi Ä‘ang há»c năm chót). NhÆ°ng Ä‘á»™ng cÆ¡ chủ yếu của tôi muốn giải thÃch sá»± hiểu biết của chúng ta vá» vÅ© trụ đã tiến lên được bao nhiêu và có lẽ chúng ta đã gần tá»›i mức nà o trong việc tìm kiếm má»™t lý thuyết hoà n chỉnh mô tả vÅ© trụ và tất cả má»i thứ trong đó.
Nếu tôi phải dà nh thá»i gian và sức lá»±c để viết má»™t cuốn sách, tôi muốn nó có thể đến vá»›i má»™t số ngÆ°á»i cà ng đông cà ng tốt. Các tác phẩm khoa há»c mà tôi đã viết cho tá»›i lúc đó Ä‘á»u do Cambridge University Press xuất bản. HỠđã là m công việc rất tốt, nhÆ°ng có vẻ không thà nh thạo vá»›i thị trÆ°á»ng Ä‘á»™c giả rá»™ng rãi mà tôi nhằm và o. Tôi tiếp xúc vá»›i má»™t ngÆ°á»i môi giá»›i văn há»c, Al Zuckerman, vốn là anh em rể của má»™t đồng sá»±. Tôi Ä‘Æ°a cho anh ta bản nháp chÆ°Æ¡ng đầu tiên và giải thÃch rằng tôi muốn viết má»™t cuốn sách có thể bán tại các quầy sách của các sân bay. Anh ta trả lá»i là điá»u đó không thể được: má»™t cuốn sách nhÆ° thế có thể bán chạy cho giá»›i đại há»c và sinh viên, nhÆ°ng không có cÆ¡ há»™i nà o để cạnh tranh vá»›i Stephen King (má»™t tiểu thuyết gia).
Tôi Ä‘Æ°a bản nháp đầu tiên của cuốn sách cho Zuckerman và o năm 1984. Anh ta đã gá»i nó cho mấy nhà xuất bản và khuyên tôi nên nháºn Ä‘á» nghị của Norton, nhà xuất bản Mỹ hÆ¡i kén chá»n. Tôi quyết định chá»n Bantam, không chuyên môn hóa chút nà o trong việc xuất bản những tác phẩm khoa há»c, nhÆ°ng sách của hỠđược phát hà nh rá»™ng rãi tại các quầy sách sân bay. Nếu há» chấp nháºn sách của tôi thì chắc là do mối quan tâm của má»™t trong các cố vấn biên táºp của há», Peter Gujjardi. Ông nà y vốn rất nghiêm túc trong công việc và bắt tôi viết lại cuốn sách sao cho những ngÆ°á»i ngoại đạo nhÆ° ông ta cÅ©ng hiểu được. Cứ má»—i lần tôi gá»i cho ông ta má»™t chÆ°Æ¡ng đã được soát lại và sá»a chữa thì ông ta gá»i lại cho tôi má»™t bản liệt kê dà i các nháºn xét và các câu há»i mà ông muốn tôi là m sáng tá». Thỉnh thoảng tôi nghÄ© rằng quá trình nà y chắc không có kết thúc. NhÆ°ng ông ta có lý: rốt cuá»™c cuốn sách trở nên hay hÆ¡n nhiá»u.
Ãt lâu sau khi nháºn được Ä‘á» nghị của Bantam, tôi bị sÆ°ng phổi. Tôi phải chịu phẫu thuáºt mở khà quản là m cho mất giá»ng. Trong má»™t thá»i gian, tôi chỉ có thể giao tiếp bằng cách nhÆ°á»›n lông mà y khi ai đó chỉ đúng chữ phù hợp trên má»™t lá bà i. Nếu không có chÆ°Æ¡ng trình máy tÃnh ngÆ°á»i ta tặng thì tôi hoà n toà n không thể viết xong cuốn sách. Viết nhÆ° váºy hÆ¡i cháºm, nhÆ°ng tôi nghÄ© ngợi cÅ©ng cháºm, do váºy rất phù hợp vá»›i tôi. Nhá» chÆ°Æ¡ng trình mà tôi hoà n toà n viết lại bản nháp đầu tiên đáp lại sá»± cổ vÅ© của Gujjardi. Trong việc sá»a chữa nà y tôi được sá»± trợ giúp của má»™t trong các sinh viên của tôi, Brian Whitt.
Tôi có ấn tượng rất mạnh đối vá»›i bá»™ phim truyá»n hình nhiá»u táºp của Jacob Bronowski có tên gá»i là “Sá»± thăng tiến của Ä‘Ã n ôngâ€.(Má»™t tên gá»i phân biệt giá»›i tÃnh nhÆ° váºy ngà y nay sẽ không được phép). Bá»™ phim giá»›i thiệu tất cả những gì mà loà i ngÆ°á»i đạt được từ những ngÆ°á»i dã man nguyên thủy cách đây vạn rưởi năm đến chúng ta ngà y nay. Tôi cÅ©ng muốn giá»›i thiệu những tiến bá»™ mà chúng ta đạt được khi tiến đến má»™t sá»± thông hiểu hoà n toà n các quy luáºt chi phối vÅ© trụ. Tôi tin chắc rằng hầu hết má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u muốn biết vÅ© trụ váºn hà nh nhÆ° thế nà o. NhÆ°ng Ä‘a số há» không đủ khả năng theo dõi các phÆ°Æ¡ng trình toán há»c - vả lại ngay tôi cÅ©ng chẳng yêu mến lắm các phÆ°Æ¡ng trình. Äiá»u đó má»™t phần là tôi viết rất khó khăn, nhÆ°ng chủ yếu là do tôi không có sá»± nhạy cảm trá»±c giác đối vá»›i các phÆ°Æ¡ng trình. Tôi suy nghÄ© bằng hình ảnh và mục Ä‘Ãch của tôi là mô tả bằng chữ các hình tượng trong đầu qua những so sánh tÆ°Æ¡ng tá»± quen thuá»™c và bằng và i đồ thị. Tôi hy vá»ng bằng cách đó có thể chia sẻ vá»›i số đông ngÆ°á»i sá»± phấn khởi và tình cảm của tôi vá»›i các tiến bá»™ nổi báºt mà môn váºt lý đạt được trong hai mÆ°Æ¡i lăm năm gần đây.
Tuy váºy, dù đã tránh được các diá»…n dịch toán há»c, má»™t số ý tưởng váºt lý vẫn còn xa lạ và rất khó trình bà y. Tôi đứng trÆ°á»›c hai con Ä‘Æ°á»ng: hoặc là tôi thá» giải thÃch chúng vá»›i nguy cÆ¡ là m Ä‘á»™c giả rối trÃ, hoặc là tôi tránh các chá»— khó khăn? Má»™t số khái niệm lạ lùng, nhÆ° việc những nhà quan sát di chuyển vá»›i tốc Ä‘á»™ khác nhau Ä‘o được những khoảng cách thá»i gian khác nhau đối vá»›i cùng má»™t cặp hiện tượng, không thá»±c cần thiết cho bức tranh mà tôi muốn vẽ ra. Hình nhÆ° tôi có thể bằng lòng vá»›i việc kể chúng ra mà không Ä‘i và o chi tiết. Mặt khác, má»™t và i ý tưởng khó hiểu nhÆ°ng lại rất cÆ¡ bản khiến tôi phải giải thÃch. Äặc biệt có hai khái niệm mà tôi buá»™c phải Ä‘Æ°a và o. Má»™t khái niệm mà ngÆ°á»i ta gá»i là “tổng hòa vá» các lịch sá»â€. à tưởng đó nói rằng không tồn tại chỉ má»™t lịch sá» duy nhất của vÅ© trụ, mà là táºp hợp của tất cả các lịch sá» có thể có của vÅ© trụ, và rằng tất cả các lịch sỠđó Ä‘á»u có thá»±c nhÆ° nhau (cho dù nhÆ° váºy có ý nghÄ©a gì). à tưởng khác cần thiết để rút ra ý nghÄ©a toán há»c của tổng hòa của các lịch sá», đó là ý tưởng vỠ“thá»i gian ảoâ€. Ngược lại quá khứ, ngà y nay tôi có cảm giác rằng tôi cần bá» nhiá»u công sức hÆ¡n nữa để giải thÃch hai khái niệm rất khó đó, có vẻ chúng đã đặt ra nhiá»u vấn Ä‘á» nhất cho các Ä‘á»™c giả cuốn sách của tôi. Tuy váºy, cÅ©ng không thá»±c sá»± cần thiết phải hiểu chÃnh xác thá»i gian ảo là gì, chỉ cần biết nó khác biệt nhÆ° thế nà o vá»›i cái mà chúng ta gá»i là thá»i gian “thá»±câ€.
Khi thá»i hạn phát hà nh đến gần, má»™t nhà khoa há»c nháºn được nhiá»u trang để bình luáºn trên tá» Thiên nhiên đã ngạc nhiên vá» số lượng các sai sót trong đó, đặc biệt vá» vị trà và chú giải của các minh há»a. Ông đã Ä‘iện cho Bantam, ở đó há» cÅ©ng đã rất ngạc nhiên nhÆ° váºy và quyết định thu hồi tất cả các bản in để sá»a chữa. Sau ba tuần lá»… sá»a chữa và kiểm tra cáºt lá»±c, cuốn sách rồi cÅ©ng được đặt lên quầy các hiệu sách đúng thá»i hạn phát hà nh đã thông báo. Và o lúc đó, tá» Time đã dà nh cho tôi má»™t bà i báo dà i. Các nhà xuất bản tuy váºy cÅ©ng ngạc nhiên vá» số lượng yêu cầu. Cuốn sách được tái bản mÆ°á»i bảy lần ở Mỹ, và mÆ°á»i lần ở Anh.
Tại sao nhiá»u ngÆ°á»i mua nó? Tôi khó mà khách quan được, váºy xin nhÆ°á»ng lá»i cho các ý kiến bên ngoà i. Tôi thấy Ä‘a số các bà i bình duyệt tuy thuáºn lợi nhÆ°ng không được sáng tá» cho lắm. Các bà i đó có khuynh hÆ°á»›ng Ä‘i theo các công thức sau đây: Stephen Hawking mắc bệnh Lou Gehrig (đối vá»›i ngÆ°á»i Mỹ) hoặc bệnh vá» các nÆ¡ron váºn Ä‘á»™ng (đối vá»›i ngÆ°á»i Anh). Anh ta bị gắn chặt và o má»™t chiếc ghế di Ä‘á»™ng, không nói được và chỉ có thể ngá» ngáºy má»™t số x ngón tay (x biến thiên từ 1 đến 3, tùy theo bà i báo không chÃnh xác mà ngÆ°á»i bình duyệt đã Ä‘á»c vá» tôi). Tuy váºy anh ta đã viết má»™t cuốn sách vá» vấn Ä‘á» cÆ¡ bản trong các vấn Ä‘á» là chúng ta từ đâu tá»›i và chúng ta Ä‘i đâu? Câu trả lá»i mà Hawking Ä‘á» nghị là vÅ© trụ không được sáng tạo ra cÅ©ng nhÆ° mất Ä‘i: Ä‘Æ¡n giản là nó tồn tại. Äể phát biểu ý tưởng đó, Hawking đã Ä‘Æ°a ra khái niệm thá»i gian ảo mà tôi (ngÆ°á»i bình duyệt) thấy hÆ¡i khó theo dõi. Dù sao nếu Hawking có lý và nếu chúng ta Ä‘i tá»›i má»™t lý thuyết hoà n toà n thống nhất, chúng ta sẽ biết được tÆ° tưởng của Chúa. (Khi sá»a chữa các bản nháp, tôi đã định gạch câu cuối cùng nói rằng chúng ta sẽ biết đến tÆ° tưởng của Chúa. Nếu tôi là m váºy, số sách bán được có thể giảm Ä‘i má»™t ná»a).
Sáng suốt hÆ¡n má»™t chút (theo tôi) là bà i báo của The Indipendent nói rằng ngay má»™t cuốn sách khoa há»c nghiêm túc nhÆ° lược sá» thá»i gian cÅ©ng có thể trở thà nh cuốn sách kÃch Ä‘á»™ng. Vợ tôi (cuối năm 1995 các báo loan tin S. Hawking ly dị vá»›i bà Jane đã có vá»›i ông ba mặt con và lấy ngÆ°á»i há»™ lý vẫn chăm sóc ông) thì kinh hãi nhÆ°ng tôi hÆ¡i khoái vì thấy cuốn sách của mình được so sánh vá»›i cuốn Luáºn vá» thiá»n và việc bảo dưỡng xe máy. Tôi hy vá»ng rằng, cÅ©ng nhÆ° cuốn Luáºn, nó cho má»i ngÆ°á»i cảm giác rằng há» không bị tách rá»i má»™t cách định mệnh khá»i các vấn Ä‘á» lá»›n vá» tÆ° duy và triết há»c.
Không nghi ngá» gì là khÃa cạnh con ngÆ°á»i, liên quan đến việc tuy bị tà n táºt nhÆ°ng tôi vẫn trở thà nh má»™t nhà váºt lý lý thuyết, đã phát huy tác dụng. NhÆ°ng những ai vì quan tâm đến Ä‘iá»u ấy mà mua cuốn sách có thể thất vá»ng, vì cuốn sách chỉ có đôi chá»— hiếm hoi đả Ä‘á»™ng đến tình trạng sức khá»e của tôi; đây là cuốn sách vá» lịch sá» của vÅ© trụ, không phải của tôi. Äiá»u đó không giúp cho Bantam khá»i bị buá»™c tá»™i rằng đã khai thác thô bạo bệnh táºt của tôi, và tôi thì đã hợp tác bằng cách cho in ảnh của mình lên trang bìa. Trên thá»±c tế thì theo hợp đồng tôi không có quyá»n gì đối vá»›i tá» bìa. Tuy thế tôi cÅ©ng thuyết phục được Bantam dùng má»™t tấm ảnh tốt hÆ¡n cho tá» bìa cuốn sách xuất bản ở Anh, thay cho hình ảnh thảm hại và đã cÅ© dùng để trang trà cho cuốn xuất bản ở Mỹ. NhÆ°ng há» vẫn không thay đổi tá» bìa cho cuốn sách xuất bản ở Mỹ vì há» nói vá»›i tôi rằng Ä‘á»™c giả Mỹ bây giỠđã đồng nhất tấm ảnh ấy vá»›i cuốn sách.
NgÆ°á»i ta cÅ©ng ám chỉ rằng má»i ngÆ°á»i mua sách vì hỠđã Ä‘á»c các bà i bình duyệt, hoặc vì cuốn sách được liệt và o danh mục các sách bán chạy nhất, chứ há» không Ä‘á»c nó; há» chỉ Ä‘Æ¡n thuần có nó trong tủ sách hay đặt nó trên bà n xa lông để được tiếng là sở hữu nó, mà không cần bá» công tìm hiểu. Tôi tin rằng Ä‘iá»u ấy cÅ©ng xảy ra, nhÆ°ng tôi không biết đó có phải cÅ©ng là trÆ°á»ng hợp của các sách nghiêm túc khác, bao gồm cả Thánh kinh và Shakespeare. Trái lại, tôi biết rằng má»™t số ngÆ°á»i Ãt ra cÅ©ng đã Ä‘á»c nó, vì hà ng ngà y tôi nháºn được má»™t chồng thÆ° vá» cuốn sách của mình; nhiá»u thÆ° có những câu há»i hay những bình luáºn chi tiết, chứng tá» ngÆ°á»i viết đã Ä‘á»c cuốn sách, dù rằng há» không phải luôn luôn hiểu được tất cả. CÅ©ng có những ngÆ°á»i lạ đón gặp tôi trên Ä‘Æ°á»ng phố để nói rằng cuốn sách đã là m há» hà i lòng đến mức nà o. Hiển nhiên tôi dá»… nháºn ra và khác biệt nhiá»u, chứ không phải được công nháºn nhiá»u so vá»›i Ä‘a số các tác giả khác. NhÆ°ng tần số của những khen ngợi công cá»™ng đó (là m đứa con trai 9 tuổi của tôi bối rối). Hình nhÆ° chứng tá» rằng Ãt ra có má»™t tá»· lệ những ngÆ°á»i mua sách đã Ä‘á»c nó.
Nhiá»u ngÆ°á»i há»i tôi rằng hiện nay tôi định tiếp tục là m gì. Tôi khó mà viết được phần tiếp theo cuốn sách Lược sá» thá»i gian. Tôi sẽ gá»i nó là gì? Má»™t lịch sá» dà i hÆ¡n của thá»i gian? Bên kia sá»± kết thúc của thá»i gian? Äứa con của thá»i gian? NgÆ°á»i môi giá»›i gợi ý nên quay má»™t cuốn phim vá» cuá»™c Ä‘á»i của tôi! NhÆ°ng cả tôi và gia đình tôi sẽ không có được sá»± tôn trá»ng cá nhân nếu chúng tôi để cho các diá»…n viên đóng vai của mình. CÅ©ng sẽ là nhÆ° váºy, trong chừng má»±c Ãt hÆ¡n, nếu tôi cho phép ai đó viết tiểu sá» của mình. DÄ© nhiên, tôi không thể ngăn cấm ai đó tá»± ý viết tiểu sá» của tôi, miá»…n là không bôi nhá» tôi, nhÆ°ng tôi sẽ cố là m nản lòng những ngÆ°á»i có dá»± định ấy bằng cách nói rằng tôi nghÄ© đến việc tá»± viết tiểu sá» cho mình. Có thể là m nhÆ° váºy, nhÆ°ng tôi không vá»™i. Tôi Ä‘ang dá»± tÃnh nhiá»u nghiên cứu chúng là ưu tiên đối vá»›i tôi.
Những hệ quả khác của giả thiết không có Ä‘iá»u kiện biên hiện nay Ä‘ang được nghiên cứu. Má»™t vấn đỠđặc biệt lý thú là trị số của những Ä‘á»™ lệch nhá» khá»i máºt Ä‘á»™ đồng nhất của vÅ© trụ và o những giai Ä‘oạn sá»›m, chÃnh những Ä‘á»™ lệch nhỠđó sau nà y sẽ cấu thà nh trÆ°á»›c hết là các thiên hà , sau đó là các sao và cuối cùng là bản thân chúng ta. Nguyên lý bất định buá»™c rằng vÅ© trụ và o các giai Ä‘oạn sá»›m không thể tuyệt đối đồng nhất bởi vì tồn tại những bất định hay những thăng giáng của vị trà và váºn tốc của các hạt. Sá» dụng Ä‘iá»u kiện không có biên, chúng ta thấy rằng vÅ© trụ trong thá»±c tế phải xuất phát từ sá»± không đồng nhất trong phạm vi cho phép bởi nguyên lý bất định.
VÅ© trụ đã phải trải qua má»™t thá»i kỳ giãn nở nhanh nhÆ° trong các mô hình lạm phát. Suốt thá»i kỳ đó, những chá»— không đồng nhất ban đầu sẽ được phóng đại lên đến khi đủ lá»›n để cho phép chúng ta giải thÃch được nguồn gốc của những cấu trúc quan sát được trong vÅ© trụ. Trong má»™t vÅ© trụ giãn nở, trong đó máºt Ä‘á»™ váºt chất thay đổi không nhiá»u từ chá»— nà y sang chá»— khác, thì hấp dẫn là m cho những vùng có máºt Ä‘á»™ cao hÆ¡n giãn nở cháºm và bắt đầu co lại. Äiá»u nà y dẫn đến sá»± hình thà nh các thiên hà , các sao và sau đó là cÆ¡ thể của chúng ta. NhÆ° váºy má»i cấu trúc phức tạp mà chúng ta quan sát được trong vÅ© trụ Ä‘á»u có thể giải thÃch được bởi giả thiết không có biên của vÅ© trụ cá»™ng vá»›i nguyên lý bất định của cÆ¡ há»c lượng tá».
à tưởng cho rằng không và thá»i gian có thể là m thà nh má»™t mặt đóng không có biên cÅ©ng Ä‘Æ°a ra những Ä‘iá»u rà ng buá»™c sâu sắc đối vá»›i vai trò của Chúa trong các công việc trong vÅ© trụ. Vá»›i tiến bá»™ của các lý thuyết khoa há»c có khả năng mô tả nhiá»u hiện tượng, Ä‘a số tin rằng Chúa cho phép vu trụ tiến hóa theo những quy luáºt nhất định và không can thiệp để vi phạm các định luáºt đó. Song các định luáºt nà y không nói lên được vÅ© trụ đã thoát thai từ trạng thái nà o - lên dây cót đồng hồ và chá»n xem vÅ© trụ bắt đầu nhÆ° thế nà o vẫn là phần của Chúa. Nếu mà vÅ© trụ có má»™t Ä‘iểm xuất phát, chúng ta buá»™c lòng phải giả định có má»™t Äấng sáng tạo. NhÆ°ng nếu vÅ© trụ là hoà n toà n tá»± thân, không biên không mút thì vÅ© trụ cÅ©ng không có bắt đầu, không có kết cuá»™c: vÅ© trụ chỉ tồn tại. Váºy thì Äấng sáng tạo giữ vị trà gì ở đây?
Tà i sản của mr_robin
24-08-2008, 09:26 AM
Cái Thế Ma Nhân
Tham gia: May 2008
Äến từ: SG
Bà i gởi: 37
Thá»i gian online: 7 giá» 22 phút 5 giây
Thanks: 1
Thanked 0 Times in 0 Posts
VŨ TRỤ TUẦN HOÀN
Nicolaus Copernicus:
và tác phẩm De Revolutionibus Orbium Coelestium
Ngay từ thá»i tiá»n sá», con ngÆ°á»i đã bị mê hoặc bởi quang cảnh bầu trá»i hùng vÄ©: Mặt trá»i, mặt trăng, các hà nh tinh, các ngôi sao và sá»± tuần hoà n không lúc nà o ngừng của các vì tinh tú ấy. Mặt trá»i má»c rồi lặn, mặt trăng tròn rồi khuyết, bốn mùa thay đổi, các hà nh tinh xuất hiện rồi biến Ä‘i không những chỉ là những sá»± kiện có thể quan sát được mà trên nhiá»u phÆ°Æ¡ng diện còn ảnh hưởng đến Ä‘á»i sống hà ng ngà y của nhân loại. Vì váºy, không lạ gì có hà ng vạn chuyện hoang Ä‘Æ°á»ng và ngay cả vô số tÃn ngưỡng, tôn giáo đã phát sinh từ những hiện tượng của bầu trá»i ấy.
Khi trình Ä‘á»™ văn minh tiến bá»™, các triết gia đã tìm cách giải thÃch chuyển Ä‘á»™ng tuần hoà n của bầu trá»i bằng những danh từ hợp lý. Các nhà khoa há»c và tÆ° tưởng tiến bá»™ hÆ¡n hết vá» khoa thiên văn thá»i xÆ°a là ngÆ°á»i Hy Lạp, bắt đầu vá»›i Pythagoras và o thế ká»· thứ năm và Aristotle và o thế ká»· thứ tÆ° trÆ°á»›c Công nguyên. Má»™t ngÆ°á»i Ai Cáºp, Claudius Ptolemy sinh sống ở Alexandria khoảng năm 150 sau Công nguyên đã hệ thống lại những hiểu biết của mình và của các Ä‘á»i trÆ°á»›c thà nh má»™t số những lý thuyết dá»… hiểu. Trong khoảng từ 1.500 thuyết của Ptolemy, nhÆ° được trình bà y trong quyển “The Almagest†đã chế ngá»± trà óc con ngÆ°á»i và được công nháºn nhÆ° là quan niệm chÃnh xác vá» vÅ© trụ.
Thuyết của Ptolemy được tạo dá»±ng trên ý niệm: Quả đất là má»™t khối đứng yên, bất Ä‘á»™ng, nằm giữa trung tâm vÅ© trụ và tất cả các thiên thể gồm mặt trá»i và các định tinh Ä‘á»u quay xung quanh nó. Hồi đó ngÆ°á»i ta tin tưởng quả đất là trung tâm của hệ thống các tinh cầu. Các hà nh tinh được kết cứng và o hệ thống đó. Các ngôi sao thì được cá»™t chặt và o má»™t quả cầu khác bá»c bên ngoà i hệ thống đó, và tất cả Ä‘á»u quay má»—i vòng trong hai mÆ°Æ¡i bốn giá». Sá»± chuyển Ä‘á»™ng phức tạp của các định tinh đã được giải thÃch là đã được Ä‘Ãnh và o các vòng ngoà i (épicycles), còn các vòng Ä‘Ãnh các hà nh tinh nằm ở trong (planetary spheres) thì quay ngược chiá»u vá»›i vòng hình cầu của các vì sao (sphere of stars) nhÆ°ng lại bị lôi cuốn theo bởi má»™t lá»±c mạnh hÆ¡n. Sao Thổ được coi là hà nh tinh xa tâm Ä‘iểm nhất và gần vòm hình cầu của các vì sao hÆ¡n hết, do đó nó quay má»™t vòng phải mất má»™t khoảng thá»i gian lâu hÆ¡n cả. Mặt trăng gần tâm Ä‘iểm nhất nên xoay xong má»™t vòng vá»›i thá»i gian Ãt nhất. Rosen mô tả quan niệm của Ptolemy nhÆ° sau:
“Lý thuyết thông thÆ°á»ng lúc bấy giá» chủ trÆ°Æ¡ng rằng các hà nh tinh thÆ°á»ng di chuyển vá» hÆ°á»›ng đông, đồng thá»i cháºm dần lại cho tá»›i khi ngừng hẳn, rồi tá»± đảo ngược má»™t lần thứ hai để tiếp tục cuá»™c hà nh trình vá» phÃa Äông, và cứ tiếp tục nhÆ° thế mãi mãiâ€.
VÅ© trụ do đó được coi nhÆ° má»™t khoảng có giá»›i hạn bởi má»™t cái bao hình cầu bá»c lại. Bên ngoà i vÅ© trụ không còn gì nữa.
NgÆ°á»i ta dá»… dà ng chấp nháºn thuyết của Ptolemy vì hai yếu tố mà hai yếu tố đó chÃnh là phản ánh bản tÃnh của con ngÆ°á»i: Yếu tố thứ nhất là vì thuyết đó có vẻ phù hợp vá»›i những Ä‘iá»u mà ngÆ°á»i nà o ngẫu nhiên quan sát cÅ©ng thấy. Yếu tố thứ hai là vì nó nuôi dưỡng cái chủ quan của con ngÆ°á»i. Sung sÆ°á»›ng bao nhiêu khi ngÆ°á»i ta tin rằng quả đất là tâm Ä‘iểm của vÅ© trụ, má»i hà nh vi và định tinh Ä‘á»u quay xung quanh mình. Cả vÅ© trụ hình nhÆ° chỉ được Chúa Trá»i tạo dá»±ng để phục vụ con ngÆ°á»i.
Lâu đà i vũ trụ kiến trúc xinh đẹp như nói trên vẫn còn nguyên vẹn cho tới khi xuất hiện trà o lưu Phục hưng, một trà o lưu vĩ đại vỠsự bừng tỉnh trà thức ở châu Âu.
Phá hủy lâu Ä‘Ã i kiến thúc ấy là công lá»›n của Nicolaus Copernicus, “má»™t giáo sÄ©, vừa là há»a sÄ©, thi sÄ©, váºt lý gia, chiến sÄ© và vừa là nhà khoa há»c...â€, má»™t trong những nhân váºt uyên bác toà n diện đã là m cho thá»i Phục hÆ°ng được muôn Ä‘á»i ca tụng.
Bảy mÆ°Æ¡i tuổi Ä‘á»i của Copernicus từ năm 1473 đến năm 1543 là giai Ä‘oạn hà o hứng nhất và cÅ©ng nhiá»u sá»± kiện nhất của lịch sá» châu Âu: Columbus tìm ra châu Mỹ; Magellan Ä‘i vòng quanh trái đất; Vasco de Gama lần đầu tiên vượt biển sang ấn Äá»™; Martin Luther khởi xÆ°á»›ng đạo Tin Là nh cải cách; Michel Angelo xây dá»±ng má»™t thế giá»›i nghệ thuáºt má»›i; Paracelsus và Vesalius đặt ná»n móng cho khoa y há»c hiện đại; và Leonardo da Vinci, “má»™t thiên tà i toà n diệnâ€, nổi tiếng là há»a sÄ©, nhà điêu khắc, kỹ sÆ°, nhà kiến trúc, nhà váºt lý, nhà sinh váºt há»c và triết gia. Äó quả là má»™t thá»i đại thuáºn lợi biết bao để má»™t thiên tà i khác, Copernicus cống hiến cho nhân loại má»™t vÅ© trụ quan má»›i.
Nicolaus Copernicus sinh tại Torun, má»™t thị trấn trên bá» sông Vistula của Ba Lan, má»™t thị trấn trÆ°á»›c kia nằm trong Hiệp há»™i những thà nh phố tá»± do ở Phổ. Vá» hÆ°á»›ng nghiệp ông sá»›m bị ảnh hưởng sâu rá»™ng của ngÆ°á»i cáºu là Lucas Watzelrode sau nà y là m Tổng Giám mục ở Ermeland. Ông được hấp thụ má»™t ná»n giáo dục lâu dà i và phức tạp, trÆ°á»›c ở TrÆ°á»ng sÆ¡ cấp Torun, sau năm 1491, tại TrÆ°á»ng đại há»c Krakow. TrÆ°á»ng đại há»c nà y cuốn hút ông vì nổi tiếng là trung tâm lãnh đạo châu Âu vá» toán há»c và thiên văn há»c. Năm năm sau Copernicus du lịch sang Italia, tiếp tục há»c ở Bologna, má»™t trong những trÆ°á»ng đại há»c cổ xÆ°a nhất và nổi tiếng nhất châu Âu. Ông bá» hết thì giá» và o việc há»c Giáo luáºt và thiên văn há»c. Sau đó ông đến sống ở Rome má»™t năm, vừa dạy toán vừa dạy thiên văn. Sau cùng, năm năm há»c Y khoa và Giáo luáºt ở Padua và Ferrara, đã hoà n tất chÆ°Æ¡ng trình há»c vấn của ông. Văn bằng Tiến sÄ© Giáo luáºt được cấp cho ông năm 1503 ở Ferrara.
Trong khi đó, do ảnh hưởng của ngÆ°á»i cáºu, Copernicus được phong linh mục ở VÆ°Æ¡ng cung Thánh Ä‘Æ°á»ng thánh Frauenburg và đó là nÆ¡i ông sống 37 năm còn lại Ä‘á»i mình sau khi từ Italia trở vá» và o năm 1506.
Nhiệm vụ linh mục của Copernicus rất phức tạp: ông chăm sóc thuốc men cho các tu sÄ© và giáo dân; giúp việc phòng thủ quáºn của ông vá» quân sá»± trong cuá»™c chiến tranh tái phát giữa Ba Lan, Phổ và các chiến binh ngÆ°á»i Äức; tham dá»± há»™i nghị hòa bình được triệu táºp sau khi chiến tranh kết thúc; góp ý cải tổ vấn đỠđúc tiá»n và lÆ°u hà nh tiá»n tệ, cai quản những hỠđạo xa xôi thuá»™c địa pháºn ông; và để giải trÃ, ông vẽ và dịch các tác phẩm thi ca Hy Lạp sang tiếng Latinh.
Nghiên cứu thiên văn chỉ là má»™t trong những hoạt Ä‘á»™ng của Copernicus, con ngÆ°á»i có tri thức toà n diện. NhÆ°ng dần dần môn khoa há»c đó trở thà nh mối quan tâm lá»›n nhất của ông, khi ông thấy phát sinh những nháºn định vá» các hiện tượng thiên văn, những ý niệm nà y hình nhÆ° đã nảy nở trong tâm trà ông từ trÆ°á»›c và được tăng lên qua sá»± há»c há»i ở các trÆ°á»ng đại há»c Krakow và Italia. Copernicus âm thầm và đơn Ä‘á»™c tiếp tục tìm kiếm, không má»™t ai giúp đỡ và góp ý. Äể có má»™t trạm quan sát thiên văn, ông đã dùng má»™t tháp canh trên bức tÆ°á»ng bao quanh thánh Ä‘Æ°á»ng.
Các dụng cụ thiên văn của Copernicus rất thô thiển. Công trình của ông được thá»±c hiện gần má»™t thế ká»· trÆ°á»›c khi kÃnh viá»…n vá»ng được phát minh. Äể Ä‘o lÆ°á»ng, ông có má»™t cái đồng hồ dùng bóng mặt trá»i; má»™t cái thÆ°á»›c Ä‘o chiá»u cao (má»™t dụng cụ thô sÆ¡ bằng gá»— có ba mặt) tá»± ông chế ra để tÃnh Ä‘á»™ cao của các vì sao và các hà nh tinh, má»™t cái kÃnh trắc tinh, má»™t hình cầu trong đó có những vòng dá»c ngang. HÆ¡n nữa khà háºu gây trở ngại cho việc quan sát thiên văn: biển Baltic và những con sông ở gần đó thÆ°á»ng xuyên tạo ra mây và sÆ°Æ¡ng mù. Hiếm có những ngà y và đêm bầu trá»i hoà n toà n trong sáng. Tuy nhiên, hết năm nà y qua năm khác, má»—i khi có cÆ¡ há»™i là Copernicus lại vùi đầu và o các tÃnh toán.
Lý thuyết mang tÃnh cách mạng mà Copernicus cố gắng biện minh đúng hay sai qua những nghiên cứu lâu dà i ngược hẳn vá»›i thuyết của Ptolemy mà bấy lâu nay vẫn được tôn sùng. Lý thuyết của Copernicus đại khái là : trái đất không đứng yên mà quay tròn, tá»±a nhÆ° trên má»™t trục, má»—i ngà y má»™t vòng. Má»™t quan niệm nhÆ° váºy và o thế ká»· 16 quả là quá kỳ dị, đến ná»—i Copernicus không dám công bố sá»›m, trÆ°á»›c khi ông tin chắc rằng những Ä‘iá»u ông Ä‘Æ°a ra không thể chối cãi được. Äó là lý do khiến Copernicus phải chỠđợi 30 năm, má»›i quyết định công bố lý thuyết của mình cho thế giá»›i.
TrÆ°á»›c đó, có và i nhà thiên văn Hy Lạp cho rằng trung tâm của vÅ© trụ là mặt trá»i chứ không phải là trái đất. NhÆ°ng Aristarchus, “Copernicus của thá»i thượng cổâ€, và o khoảng thế ká»· thứ ba trÆ°á»›c Công nguyên đã giải thÃch việc mặt trá»i má»c và lặn má»—i ngà y bằng cách Ä‘Æ°a ra giả thuyết rằng trái đất quay tròn trên chÃnh mình nó má»—i ngà y má»™t vòng. Tuy nhiên, giả thuyết nà y cùng vá»›i các giả thuyết tÆ°Æ¡ng tá»± của các nhà thiên văn khác đã bị Aristotle và Ptolemy bác bá» và chỉ bênh vá»±c giả thuyết trái đất là trung tâm của vÅ© trụ.
Nhá» Ä‘á»c những áng văn cổ Ä‘iển, Copernicus đã biết những giả thuyết cổ xÆ°a ấy và rất có thể những giả thuyết nà y đã thúc đẩy ông tá»›i chá»— xét lại vấn Ä‘á». Theo Copernicus hình nhÆ° từ 1800 năm trÆ°á»›c đó Arstarchus đã Ä‘Æ°a ra má»™t lối giải thÃch vá» chuyển Ä‘á»™ng của bầu trá»i Ä‘Æ¡n giản hÆ¡n thuyết của Ptolemy nhiá»u.
Có lẽ ngay từ năm 1951 Copernicus đã viết má»™t bản tóm tắt vá» lý thuyết má»›i của ông. Nhan Ä‘á» là Commentariolus (hay là Tiểu luáºn). Quyển đó không được ấn hà nh trong khi tác giả còn sống nhÆ°ng có má»™t số bản viết tay được lÆ°u hà nh trong giá»›i sinh viên khoa thiên văn há»c. Trong số những bản viết tay đó, nay còn lại hai bản. Trong quyển Commentariolus Copernicus cho thấy sở dÄ© ông bắt đầu khảo cứu vì ông thấy các lý thuyết của Ptolemy vá» vÅ© trụ vừa quá phức tạp vừa quá vô lý, lại không Ä‘Æ°a ra được những giải thÃch thá»a đáng vá» các hiện tượng của bầu trá»i. Kết quả chÃnh yếu mà Copernicus đã phát hiện thấy là : quả đất không phải là trung tâm của thái dÆ°Æ¡ng hệ mà chỉ là trung tâm của quỹ đạo mặt trăng, và các hà nh tinh khác Ä‘á»u quay xung quanh Mặt trá»i. Quyển Tiểu luáºn thể hiện má»™t giai Ä‘oạn dứt khoát trong sá»± phát huy tÆ° tưởng của nhà địa thiên văn.
Ai có thể ngá» rằng tác phẩm kiệt xuất mà Copernicus đã dụng công xây dá»±ng, ba mÆ°Æ¡i năm trá»i vẫn chÆ°a được in thà nh sách? Do đó tác phẩm rất có thể bị thất lạc nếu không có những cố gắng của má»™t há»c giả trẻ tuổi ngÆ°á»i Äức. Mùa hạ năm 1539, má»™t giáo sÆ° 25 tuổi dạy toán ở trÆ°á»ng đại há»c Wittenberg tá»›i Frauenburg thăm Copernicus. Äó là George Joachim Rheticus. Danh tiếng Ä‘ang lên của Copernicus đã cuốn hút Rheticus và ông nà y tìm đến cốt để dò xét xem danh tiếng kia có xác đáng không. Ông tÃnh chỉ ở lại và i tuần lá»… nhÆ°ng ông được Copernicus đón tiếp nồng háºu khiến ông đã ở đó hÆ¡n hai năm. Rheticus nháºn thấy ngay rằng chủ nhà là má»™t thiên tà i và o báºc nhất.
Trong ba tháng ông nghiên cứu và bà n cãi vá» các tà i liệu do Copernicus ghi chép. Sau đó Rheticus đã viết má»™t bản tóm tắt vá» tÆ° tưởng Copernicus và gá»i cho ông thầy cÅ© của mình là Johann Schoner dÆ°á»›i hình thức bức thÆ°. Bức thÆ° được in ở Dantzig năm 1540. Bà i Narratio prima hay là Bản tóm tắt thứ nhất của Rheticus là bản văn đầu tiên trình bà y lý thuyết là m rung chuyển địa cầu của nhà thiên văn Ba Lan. Thá»±c ra quyển sách nhỠấy chỉ trình bà y chi tiết má»™t phần trong toà n bá»™ lý thuyết của Copernicus: đó là sá»± khảo sát vá» chuyển Ä‘á»™ng của quả đất. Tiếp theo “Bản tóm tắt thứ nhất†Rheticus còn tÃnh cho ra thêm những bản “tóm tắt†khác, nhÆ°ng những bản tóm tắt sau Ä‘á»u không cần thiết. Niá»m thán phục của Rheticus đối vá»›i Copernicus biến thà nh gần nhÆ° sá»± tôn sùng và đã bá»™c lá»™ ra trong việc ông tặng Copernicus danh hiệu “Tiến sÄ© Quán Thế†(Dominus Doctor) trong văn bản của ông.
Cho tá»›i đó Copernicus vẫn kiên quyết không chịu cho ấn hà nh toà n bá»™ công trình của ông. Ông vốn cầu toà n và cho rằng má»—i Ä‘iá»u quan sát thấy Ä‘á»u phải được thẩm tra nhiá»u lần. Nguyên bản viết tay tìm thấy được ở Praha và o giữa thế ká»· 19 sau khi bị thất lạc 300 năm đã chứng tá» rằng bản văn đã được sá»a lại từ trên xuống dÆ°á»›i sáu lần.
Thêm và o những ngần ngại nói trên, Copernicus có thể còn bị cản trở vì Giáo hội Thiên Chúa lúc đó ngấm ngầm phản đối.
Cuá»™c cải cách tôn giáo của giáo phái Tin là nh, sá»± bừng tỉnh tri thức của thá»i Phục hÆ°ng đã là m cho các giá»›i tôn giáo nghi ngại các lý thuyết có tÃnh chất cách mạng cÅ©ng nhÆ° những tÆ° tưởng có thể Ä‘Æ°a ngÆ°á»i ta xa rá»i các giáo lý chÃnh thống. Copernicus, má»™t giáo sÄ© tin đạo mãnh liệt, tất nhiên không muốn trở thà nh kẻ phản đạo cÅ©ng không muốn hy sinh vì má»™t lý thuyết.
Tuy nhiên, cuốn Narratio prima (Bản tóm tắt thứ nhất), đã được tiếp nháºn nồng háºu. Rheticus và nhiá»u ngÆ°á»i khác yêu cầu ấn hà nh toà n văn tác phẩm. Cuối cùng Copernicus phải nhượng bá»™. Bản thảo viết tay được giao phó cho Rheticus ông nà y Ä‘em vá» Nuemberg và trông nom việc ấn loát.
TrÆ°á»›c khi công việc ấn hà nh hoà n tất thì Rheticus được chỉ định là m giáo sÆ° tại trÆ°á»ng đại há»c Leibzig, và Andreas Osiander má»™t mục sÆ° Tin là nh được chỉ định trông coi việc ấn loát.
Hình nhÆ° Osiander đã lo ngại trÆ°á»›c những ý kiến cấp tiến của Copernicus. Không xin phép và âm thầm, ông tá»± ý bá» phần giá»›i thiệu của quyển má»™t. Thay và o đó ông viết bà i tá»±a nói rằng: “Quyển sách chỉ gồm những giả thuyết có lợi cho các nhà thiên văn; việc trái đất quay không phải là điá»u nhất thiết đúng hay có thể đúngâ€. Nói cách khác Ä‘i, những Ä‘iá»u viết trong quyển sách không có gì bảo đảm đã chÃnh xác. Chắc Osiander muốn né tránh những lá»i chỉ trÃch của phe đối láºp, và nhÆ° Mizwa đã nhấn mạnh: “Có thể là vô tình mà Osiander đã góp phần lá»›n lao và o việc bảo toà n công trình vÄ© đại nà y hÆ¡n ông tưởng. Vì bà i tá»±a giả dối và ôn hòa vô hại của ông khéo léo núp dÆ°á»›i tên của tác giả (gá»i cho ngÆ°á»i Ä‘á»c định được thuyết nêu ra trong sách), nên Giáo há»™i Thiên Chúa không quan tâm đến tÃnh chất cách mạng của quyển De Revolutionibus (vá» sá»± chuyển Ä‘á»™ng). Phải tá»›i năm 1616 há» má»›i kịp nháºn ra và ghi nó và o bảng sách cấmâ€.
TrÆ°á»›c khi việc ấn loát hoà n tất, Copernicus bị bệnh nặng. Má»™t câu chuyện đáng tin cáºy đã kể lại trong Ä‘oạn bi thảm nhất rằng, má»™t sứ giả tá»›i Frauenburg, mang từ Nuremberg bản in đầu tiên cuốn sách kiệt tác của Copernicus và chỉ kịp đặt và o tay ông và i giá» trÆ°á»›c khi ông chết. Hôm đó là ngà y 24 tháng 5 năm 1543. Quyển sách Ä‘á» là De Revolutionibus Orbium Celestium nghÄ©a là vá» sá»± váºn Ä‘á»™ng của các thiên thểâ€. CÅ©ng nhÆ° các tác phẩm giáo khoa hồi đó, quyển sách được viết bằng tiếng Latinh.
Vừa vì khôn ngoan vừa vì xã giao, Copernicus Ä‘á» tặng tác phẩm cho Giáo hoà ng Paul III. Qua lá»i Ä‘á» tặng ấy, rõ rà ng Copernicus đã tiên Ä‘oán má»™t số khó khăn sẽ gặp phải.
“Tâu Äức Thánh Cha, con có thể tin chắc rằng má»™t số ngÆ°á»i khi nghe nói đến sá»± xoay vần của địa cầu trong những cuốn sách nà y láºp tức tuyên bố đấy là những ý kiến cần phải loại bá». Lúc nà y, những giả thuyết của chÃnh con cÅ©ng chÆ°a là m cho con hoà n toà n thá»a mãn đến Ä‘á»™ không quan tâm đến những lá»i ngÆ°á»i khác có thể chê trách. Khi con bắt đầu nghÄ© đến dÆ° luáºn của những ngÆ°á»i công nháºn quả đất đứng yên (nhÆ° quan niệm phổ biến từ bao thế ká»· nay) đối vá»›i thuyết quả đất quay của con, con đã lưỡng lá»± rất lâu không biết có nên công bố những Ä‘iá»u con đã viết để chứng minh sá»± xoay vần của quả đất không, hay tốt hÆ¡n là nên theo gÆ°Æ¡ng các triết gia thuá»™c nhóm Pythagore chỉ bác lại các Ä‘iá»u huyá»n bà của triết há»c cho bà con và bạn bè bằng nói miệng thôi. Sau khi suy nghÄ© kỹ, con gần nhÆ° bị thúc đẩy đến chá»— xếp lại toà n bá»™ tác phẩm đã viết, vì con nhìn thấy trÆ°á»›c sá»± khinh bỉ của ngÆ°á»i Ä‘á»i đối vá»›i tÃnh chất má»›i lạ và có vẻ phi lý của nó.
Tuy nhiên, các bạn bè khuyên con bỠý định đó và bảo con phải ấn hà nh quyển sách con đã giấu kÃn trong nhà không phải chÃn năm mà tá»›i bốn lần cái chÃn năm đó. Không thiếu những nhân váºt danh tiếng và có há»c thức đã yêu cầu con ấn hà nh quyển sách. Há» bảo rằng không có gì đáng lo ngại mà phải trì hoãn cống hiến công trình của con cho Ãch lợi chung của toán há»c...
Con tin chắc rằng những ngÆ°á»i thông minh và há»c rá»™ng sẽ đồng ý vá»›i con nếu há» thà nh tháºt có thiện chà tìm hiểu và cân nhắc các bằng chứng con Ä‘Æ°a ra trong quyển sách. NhÆ°ng để cả ngÆ°á»i thức giả lẫn ngÆ°á»i thÆ°á»ng dân có thể thấy rằng con không sợ sá»± phê phán của ngÆ°á»i Ä‘á»i, con muốn Ä‘á» tặng quyển sách nà y, kết quả những đêm dà i vất vả của con, cho Äức Thánh Cha hÆ¡n là bất cứ ai. Dù là má»™t ngÆ°á»i ở trong má»™t xó xa xôi của địa cầu, con vẫn coi Äức Thánh Cha là ngÆ°á»i vÄ© đại nhất vỠđịa vị và tha thiết nhất vá»›i khoa há»c và toán há»c. Do váºy Äức Thánh Cha nhỠđịa vị và nháºn xét của ngÆ°á»i, có thể loại bá» dá»… dà ng lá»i lẽ của những ngÆ°á»i xấu miệng, mặc dầu tục ngữ có câu rằng không có thuốc gì chữa được vết cắn của kẻ nói xấu. CÅ©ng có thể có trÆ°á»ng hợp những bá»n có thói quen gièm pha, lÆ°á»i biếng, dốt toán sẽ đòi quyá»n chỉ trÃch công trình của con bằng cách viện dẫn má»™t và i Ä‘oạn trong Thánh Kinh mà hỠđã vo tròn bóp méo theo ý há». Nếu có kẻ nà o dám liá»u lÄ©nh chỉ trÃch và tỠý than phiá»n vá» chủ trÆ°Æ¡ng của con, con sẽ không quan tâm đến, và con coi những phán Ä‘oán của há» là không chÃn chắn và đáng khinhâ€.
Copernicus đã tóm tắt vÅ© trụ quan của ông mấy lá»i sau đây:
“Xa hÆ¡n hết là vòm hình cầu của các định tinh nó chứa Ä‘á»±ng đủ thứ và chÃnh vì lý do đó, không chuyển Ä‘á»™ng. Thá»±c ra đó là cái khung của vÅ© trụ mà sá»± chuyển Ä‘á»™ng và vị trà của các vì sao phải quy chiếu và o. Tuy má»™t số ngÆ°á»i nghÄ© rằng nó có thể chuyển Ä‘á»™ng theo lối nà o đó, chúng tôi vẫn gán má»™t lý do khác cho Ä‘iá»u tại sao nó lại xuất hiện nhÆ° váºy trong thuyết của chúng ta vá» sá»± chuyển Ä‘á»™ng của trái đất. Trong số các hà nh tinh, trÆ°á»›c hết phải kể sao Thổ, Ä‘i trong ba mÆ°Æ¡i năm má»›i hết má»™t vòng. Sau đó là sao Má»™c váºn chuyển mÆ°á»i hai năm má»™t vòng. Thứ tÆ° trong số đó là hà nh tinh quay má»™t năm má»™t vòng mà chúng tôi đã nói, đó là trái đất vá»›i quỹ đạo mặt trăng (lunar orbit) nhÆ° là má»™t vòng ngoà i. Thứ năm đến sao Kim quay má»™t vòng đến chÃn tháng. Sao Thủy đứng hạng sáu Ä‘i má»™t vòng hết tám mÆ°Æ¡i ngà y. Ở giữa các hà nh tinh đó là mặt trá»i. Tháºt ra giữa ngôi Ä‘á»n đẹp hÆ¡n hết thảy ấy, ai đặt được má»™t bó Ä‘uốc và o bất cứ chá»— nà o khác hÆ¡n là nÆ¡i, từ đó nó có thể soi sáng toà n thể và cùng má»™t lúc?... Cho nên chúng tôi thấy bên dÆ°á»›i sá»± xếp đặt có tráºt tá»± ấy má»™t sá»± cân đối huyá»n diệu trong vÅ© trụ, và má»™t liên hệ rõ rệt trong sá»± chuyển Ä‘á»™ng và tầm vóc vÄ© đại của các tinh cầu. Sá»± cân đối ấy và mối liên hệ ăn khá»›p ấy thuá»™c loại chúng ta không thể có được bằng bất cứ má»™t phÆ°Æ¡ng pháp nà o khácâ€.
Mấy nét đại quát vá» ná»™i dung quyển De Revolutionibus đủ cho ta thấy phÆ°Æ¡ng pháp trình bà y của tác giả. Tiếp theo lá»i Ä‘á» tặng Giáo Hoà ng Paul III và bà i tá»±a đánh lạc hÆ°á»›ng của Osiander, tác phẩm được chia là m sáu “quyển†hay sáu phần chÃnh. Má»—i phần chia ra nhiá»u chÆ°Æ¡ng.
Phần má»™t gồm vÅ© trụ quan của Copernicus, những láºp luáºn ông Ä‘Æ°a ra để bênh vá»±c thuyết mặt trá»i là trung tâm của Thái dÆ°Æ¡ng hệ, ý niệm quả đất quay quanh mặt trá»i nhÆ° các hà nh tinh khác và sá»± khác nhau giữa các mùa trong năm. Nhiá»u chÆ°Æ¡ng ở cuối phần nà y trình bà y vá» lượng giác và những nguyên tắc lượng giác nà y được Copernicus dùng trong những phần sau.
Phần II bà n vá» sá»± chuyển Ä‘á»™ng của các thiên thể đã được Ä‘o lÆ°á»ng má»™t cách chÃnh xác và kết thúc bằng bảng liệt kê các tinh tú, xác định vị trà chúng trong bầu trá»i. Bảng liệt kê phần lá»›n mượn của Ptolemy tuy có sá»a đổi Ä‘i chút đỉnh.
Bốn phần sau mô tả chi tiết sá»± chuyển Ä‘á»™ng của trái đất, mặt trăng và các hà nh tinh khác. Trong má»—i trÆ°á»ng hợp sau, phần giải thÃch sá»± chuyển Ä‘á»™ng Ä‘á»u kèm theo hình vẽ Ä‘Æ°á»ng Ä‘i của hà nh tinh ấy trên bầu trá»i theo những tÃnh toán của Copernicus.
Má»™t trong những lý lẽ chÃnh yếu chống lại thuyết trái đất xoay vần trÆ°á»›c đó đã được Ptolemy Ä‘Æ°a ra: trái đất phải yên, nếu không thể, bất cứ váºt gì bay trên không gian nhÆ°, mây trá»i, chim chóc sẽ bị bá» lại đằng sau và má»™t váºt tung và o trong không gian khi rÆ¡i xuống sẽ phải chếch vá» phÃa tây rất xa. Nguy hại hÆ¡n hết là nếu địa cầu quay má»™t cách mau chóng, kinh khủng nhÆ° váºy thì nó sẽ sá»›m tan thà nh muôn mảnh và bay và o không gian. TrÆ°á»›c khi Galileo tìm ra cÆ¡ há»c và Newton tìm ra luáºt hấp dẫn thì những láºp luáºn của Ptolemy quả là khó mà phủ định.
Copernicus trả lá»i bằng cách Ä‘Æ°a ra ý kiến rằng không khà quanh mặt đất bị trái đất lôi theo trong khi quay, và quan niệm rằng trái đất quay chứ không phải cả vÅ© trụ quay nghe vẫn thuáºn lý, hÆ¡n vì nếu trái đất không quay thì bầu trá»i phải quay để có ngà y và đêm. Những lý lẽ bà o chữa lại cà ng thêm mạnh nhá» những suy luáºn mang tÃnh triết lý: thiên nhiên không tá»± diệt và Thượng đế không tạo dá»±ng nên vÅ© trụ để rồi nó lại tá»± diệt nó.
Vá»›i Copernicus, mặt trá»i đứng yên má»™t chá»— và thụ Ä‘á»™ng giữa các tinh cầu xung quanh, giống nhÆ° vai trò của trái đất theo quan niệm của Ptolemy. Vai trò của mặt trá»i chỉ là cung cấp ánh sáng và sức nóng. VÅ© trụ có giá»›i hạn nhất định. Bên ngoà i vòm hình cầu của các vì sao, theo Ptolemy, không gian không còn nữa. Quan niệm vá» sá»± vô táºn của không gian có lẽ cÅ©ng không được Copernicus biết tá»›i nhÆ° trÆ°á»ng hợp Ptolemy 1400 năm trÆ°á»›c. Copernicus cÅ©ng không ra ngoà i hệ thống “vòng ngoà i†của Ptolemy. Có má»™t tâm Ä‘iểm khác cho má»—i quỹ đạo và mặt trá»i không được đặt và o trung tâm chÃnh xác của bất cứ quỹ đạo hà nh tinh nà o. Äó là những Ä‘iểm chÆ°a đúng thuá»™c hệ thống của Copernicus, mà các nhà thiên văn lá»›p sau phải sá»a chữa lại.
Thuyết của Copernicus được giá»›i khoa há»c lẫn quảng đại quần chúng chấp nháºn cháºm chạp. Trừ và i trÆ°á»ng hợp ngoại lệ, dÆ° luáºn Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i nói chung tá» ra chống đối mãnh liệt. Theo má»™t chuyển kể lại thì xưởng in ấn hà nh quyển De Revolutionibus đã bị đám sinh viên đại há»c Ä‘áºp phá: há» phá hủy bản in và cả bản viết tay của tác giả. Thợ nhà in phải là m rà o cản trÆ°á»›c cá»a để có thể hoà n tất công việc. Má»™t vở hà i kịch chế diá»…u Copernicus đã được gánh rong ở Elbing đặt ra. Vở kịch mô tả nhà thiên văn đã từng bán linh hồn cho quá»· Satan.
Tuy nhiên nguy hiểm hÆ¡n chÃnh là phản ứng đầy uy quyá»n của các tổ chức thuá»™c Giáo há»™i.
Giả thuyết má»›i mẻ đã láºt nhà o cả tiêu chuẩn triết há»c, niá»m tin tôn giáo của thá»i tÃn ngưỡng. Nếu thuyết của Copernicus mà đúng thì con ngÆ°á»i sẽ không còn là trung tâm vÅ© trụ nữa; con ngÆ°á»i bị xô đổ khá»i Ä‘Ã i danh vá»ng và quả đất của loà i ngÆ°á»i sẽ chỉ còn là má»™t trong số những hà nh tinh.
NhÆ°ng vì Giáo há»™i còn báºn lo nhiá»u chuyện khác và có lẽ má»™t phần vì bà i tá»±a nhằm đánh lạc hÆ°á»›ng ngÆ°á»i Ä‘á»c của Osiander, Giáo há»™i Công giáo không có thái Ä‘á»™ ngay vá»›i quyển sách của Copernicus. Nóng nảy hÆ¡n cả là các lãnh tụ thuá»™c phe Tin là nh - Martin Luther - trong nhiá»u trÆ°á»ng hợp đã gay gắt công kÃch Copernicus. Ông nhắc tá»›i Copernicus nhÆ° má»™t nhà thiên văn má»›i mẻ, muốn chứng minh rằng quả đất quay tròn chứ không phải bầu trá»i, mặt trá»i và mặt trăng; đúng y nhÆ° má»™t ngÆ°á»i ngồi trên má»™t toa xe hay má»™t con tà u Ä‘ang di Ä‘á»™ng lại tưởng rằng y Ä‘ang ngồi yên và quả đất và cây cá» Ä‘ang chuyển Ä‘á»™ng vượt qua mắt y. Mà đó chÃnh là chuyện hôm nay đấy. Kẻ nà o muốn tá» ra ta đây thông minh cần phải sản xuất ra má»™t cái gì đó của chÃnh mình, mà sản phẩm ấy lại bó buá»™c phải là cái tốt đẹp hÆ¡n hết vì y đã tạo ra nó! Thằng khùng ấy sẽ đảo lá»™n tất cả khoa thiên văn. NhÆ°ng, nhÆ° Thánh Kinh đã dạy: chÃnh mặt trá»i chứ không phải là quả đất mà Joshua đã ra lệch ngừng lạiâ€. Melanchthon, môn đệ trung kiên của Luther, chế diá»…u Copernicus thế nà y: “Y chặn mặt trá»i đứng lại rồi cho quả đất quayâ€. John Calvin cÅ©ng hùng hồn buá»™c tá»™i Copernicus, nhắc lại bà i thà nh ca 93: “Quả đất đã được định vị, nó không thể di chuyển Ä‘i được†và ông đã giáºn dữ há»i: “Ai dám cả gan đặt uy quyá»n của Copernicus trên Chúa và Thánh Thần?â€.
Mãi tá»›i năm 1615, Giáo há»™i Công giáo má»›i có thái Ä‘á»™ nghiêm khắc chống lại quyển De Revolutionibus. Và hà nh Ä‘á»™ng của Giáo há»™i lúc đó là để chống lại những ngÆ°á»i bênh vá»±c thuyết của Copernicus nhÆ° trong vụ án Galileo và Bruno. Những lý thuyết của Copernicus được loại bá» nhÆ° sau:
“Äiá»u thứ nhất cho rằng mặt trá»i là trung tâm và không quay quanh quả đất là điên rồ, là phi lý, là sai lầm đối vá»›i khoa thần há»c, là phản đạo vì rõ rà ng trái vá»›i Kinh Thánh. Äiá»u thứ hai cho rằng quả đất quay chung quanh mặt trá»i và không là trung tâm vÅ© trụ là phi lý, trái vá»›i triết há»c và theo quan Ä‘iểm thần há»c thì trái vá»›i Äức Tin chân chÃnhâ€.
Năm sau, năm 1616, tác phẩm của Copernicus bị liệt và o hạng sách cấm “cho đến khi có quyết định khácâ€. Cùng lúc đó, “má»i sách vở quả quyết rằng quả đất quay†đá»u bị kết án. Cho tá»›i hai thế ká»· sau; tên tuổi Copernicus vẫn còn nằm trong bảng cấm. Và bản án chỉ được hủy bá» và o năm 1835.
Số pháºn của Galileo và Bruno đủ là m sợ hãi những ai dám theo thuyết Copernicus. Giordano Bruno, má»™t ngÆ°á»i nhiệt thà nh tin theo Copernicus đã Ä‘i xa hÆ¡n cả ông nà y bằng cách nêu thuyết không gian vô táºn, và mặt trá»i vá»›i các hà nh tinh của nó chỉ là má»™t “hệ†trong nhiá»u tinh hệ tÆ°Æ¡ng tá»±. Bruno còn Ä‘i xa hÆ¡n nữa vá»›i ý kiến là có thể nhiá»u thế giá»›i khác cÅ©ng có ngÆ°á»i, và há» là những sinh váºt văn minh bằng hay cao hÆ¡n chúng ta.
Vì những lá»i lẽ phạm thượng ấy, Bruno đã bị Ä‘Æ°a ra Tòa án Tôn giáo, kết án và bị Ä‘Æ°a lên già n há»a thiêu và o tháng 2 năm 1600. Chỉ có cách xá» vá»›i Galileo, má»™t nhà đại thiên văn ngÆ°á»i Italia, là bá»›t quyết liệt hÆ¡n. Năm 1633 vì Tòa án Tôn giáo Ä‘e dá»a tra tấn và xá» tá», ông đã phải quỳ gối tuyên thệ từ bá» má»i tin tưởng và o các thuyết của Copernicus, và sau đó ông bị tù chung thân.
Các nhà thần há»c Công giáo và Tin là nh cÅ©ng nhÆ° các triết gia và nhà khoa há»c Ä‘á»u nghi ngại, không chấp nháºn thuyết của Copernicus. NhÆ° Francis Bacon, má»™t trong những ông tổ của phÆ°Æ¡ng pháp khoa há»c hiện đại đã chống lại quan niệm quả đất quay trên má»™t cái trục và còn chạy xung quanh mặt trá»i vẽ thà nh má»™t quỹ đạo.
Má»™t thá»i gian dà i sau khi cuốn De Revolutionibus Ä‘á»i, địa vị của Aristotle và Ptolemy trong các trÆ°á»ng đại há»c châu Âu vẫn không đổ. Hiện nay, nhÆ° Stebbins nhấn mạnh “Sá»± cháºm chạp trong việc chấp nháºn thuyết Copernicus là điá»u đặc biệt trong má»i quốc gia. Ở Mỹ, thuyết của Ptolemy và của Copernicus được Ä‘em ra dạy song song tại Harvard và cả tại Yaleâ€.
Tuy nhiên, dần dần và từng bÆ°á»›c má»™t, thuyết của Copernicus đã được chấp nháºn.
Sá»± tiếp tục tìm tòi của các nhà khoa há»c nổi danh nhÆ° Giordano Bruno, Tycho Brahe, Johann Kepler, Galileo Galilei và Isaac Newton hà ng mấy chục năm sau đã tìm ra những bằng chứng lá»›n lao và không thể chối cãi. Những lá»—i lầm trong thuyết của Copernicus được các vị đó hay các nhà khảo cứu xóa bá», nhá» há» có những dụng cụ quan sát hoà n hảo hÆ¡n và cÅ©ng vì má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»u có thể dá»±a và o kinh nghiệm ngÆ°á»i Ä‘i trÆ°á»›c.
Nhà thiên văn vÄ© đại tiếp liá»n Copernicus là má»™t ngÆ°á»i Äan Mạch, ông Tycho Brahe. Tycho không công nháºn thuyết quả đất quay chung quanh mặt trá»i, nhÆ°ng vá»›i những dụng cụ tuyệt hảo do nhà vua Äan Mạch tặng, ông có thể quan sát và tÃnh toán vá» thiên văn chÃnh xác hÆ¡n Copernicus rất nhiá»u. Dá»±a và o các dữ kiện đó, viên phụ tá ngÆ°á»i Äức của ông là Jahann Kepler sau khi Tycho chết, đã có thể nêu lên ba định luáºt nổi tiếng.
a. Các hà nh tinh chạy theo hình bầu dục, chứ không theo hình tròn, vá»›i mặt trá»i là m tiêu Ä‘iểm.
b. Trái đất và các hà nh tinh khác quanh xung quanh mặt trá»i theo quỹ đạo hình bầu dục nhÆ°ng tốc Ä‘á»™ không quay Ä‘á»u nhau, mà hà nh tinh nà o gần mặt trá»i hÆ¡n thì quay mau hÆ¡n.
c. Khoảng cách giữa má»™t hà nh tinh và mặt trá»i tá»· lệ vá»›i khoảng thá»i gian chuyển Ä‘á»™ng của nó quanh mặt trá»i.
Galileo là nhà quan sát đầu tiên đã sá» dụng kÃnh viá»…n vá»ng trong ngà nh thiên văn, và những khám phá qua kÃnh viá»…n vá»ng của ông đã là m cho thuyết của Copernicus thêm vững chắc. Galileo tạo dá»±ng ná»n móng cho má»™t khoa há»c má»›i khi Ä‘Æ°a ra những nguyên tắc cÆ¡ bản vá» Ä‘á»™ng lá»±c, khoa há»c của chuyển Ä‘á»™ng. Bằng chứng cuối cùng khẳng định giá trị thuyết của Copernicus đã do Isaac Newton Ä‘Æ°a ra vá»›i sá»± phát minh của ông vá» luáºt hấp dẫn và sá»± hình thà nh những luáºt vá» sá»± chuyển Ä‘á»™ng của các hà nh tinh. Và má»™t và i bà máºt còn lại của vÅ© trụ đã được Einstein khám phá và o thế ká»· 20 thuyết tÆ°Æ¡ng đối.
Dá»±a và o vô số những Ä‘iá»u chỉnh do các nhà khoa há»c thuá»™c vá» thế ká»· sau mang lại, má»™t câu há»i thÆ°á»ng được đặt ra má»™t cách hợp lý: Thuyết của Copernicus có đúng không?
Không thể chối cái là thuyết của Copernicus còn thiếu sót và sai lầm trên nhiá»u phÆ°Æ¡ng diện. Quan niệm của ông cho rằng các thiên thể chuyển Ä‘á»™ng theo hình tròn là sai; ngược lại chúng chuyển Ä‘á»™ng theo hình bầu dục. Quan niệm của Copernicus cho rằng vÅ© trụ có ranh giá»›i nhất định đã Ä‘i ngược lại vá»›i thuyết hiện đại vá» số lượng vô biên của các thái dÆ°Æ¡ng hệ.
Trong nhiá»u chi tiết khác, những nguyên tắc do Copernicus nêu lên bốn thế ká»· trÆ°á»›c cÅ©ng không hoà n toà n phù hợp vá»›i sá»± hiểu biết hiện nay của con ngÆ°á»i. NhÆ°ng trong những nét chÃnh nhÆ° việc coi mặt trá»i là trung tâm của hệ thống hà nh tinh, Copernicus đã khám phá ra chân lý cÆ¡ bản và đã có công đặt ná»n móng cho khoa thiên văn hiện đại.
Sau hết, địa vị của Copernicus trong lịch sá» khoa há»c đã được khẳng định. Ảnh hưởng của ông đối vá»›i ngÆ°á»i Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i và các thế hệ trà thức vá» sau đã là m cho vai trò của ông nổi báºt nhÆ° Goethe đã viết:
“Trong tất cả các phát kiến cÅ©ng nhÆ° các quan niệm, không cái nà o ảnh hưởng lá»›n lao đến tinh thần nhân loại bằng thuyết của Copernicus. NgÆ°á»i ta khó lòng mà cho rằng quả đất tròn và tá»± nó quay trên mình nó, khi bị đòi há»i phải từ bỠđặc quyá»n vÄ© đại coi nó là trung tâm của vÅ© trụ. Có lẽ không bao giá» nhân loại phải chấp nháºn má»™t đòi há»i lá»›n lao hÆ¡n thế, vì công nháºn nhÆ° thế tức là tiêu hủy biết bao thá»±c tại thà nh tro bụi! Rồi còn thiên Ä‘Æ°á»ng của chúng ta, cái thế giá»›i của hồn nhiên, đạo đức và của thi ca, tÃnh cách hiển nhiên của giác quan; lòng tin tưởng ở má»™t tÃn ngưỡng thÆ¡ má»™ng, tất cả những Ä‘iá»u đó sẽ ra sao? Không có gì lạ nếu ngÆ°á»i Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i không muốn cho thuyết đó được phổ biến và không lạ gì khi há» Ä‘Æ°a ra má»i láºp luáºn chống lại thuyết đó, má»™t thuyết vì tÃnh cách mạng của nó, đã khẳng định và đòi há»i má»™t nhất định khoáng đạt, má»™t tÆ° tưởng cao thâm ngoà i sức tưởng tượng của chúng taâ€.
Sau cùng xin nói đến lá»i phê phán của ba nhà khoa há»c nổi danh Hoa Kỳ hiện còn sống. Ông Vannevar Bush viết: “Việc ấn hà nh kiệt tác của Copernicus đánh dấu bÆ°á»›c ngoặt vô cùng quan trá»ng của tÆ° tưởng nhân loại, tạo ra má»™t trÆ°á»ng hợp Ä‘iển hình vá» chân lý của khoa há»c trong công cuá»™c giải phóng sá»± hiểu biết của nhân loại, và là m sáng tá» sá»± nháºn định vá» việc chiến thắng sá»± ngu dốt và lòng chấp nê trong tÆ°Æ¡ng laiâ€.
Ông Harold C. Urey, ngÆ°á»i từng Ä‘oạt giải Nobel, đã quả quyết: “Tất cả những danh từ vÄ© đại Ä‘á»u không đủ để mô tả giá trị công trình của Nicolaus Copernicus. Ông dứt khoát từ bá» má»™t quan niệm vá» hệ thống mặt trá»i đã đứng vững cả ngà n năm để Ä‘Æ°a ra má»™t quan niệm hoà n toà n má»›i vá» tÆ°Æ¡ng quan giữa các hà nh tinh vá»›i mặt trá»i. Là m nhÆ° thế ông đã mở đầu cho toà n bá»™ phÆ°Æ¡ng pháp hiện đại vá» khoa há»c và đã sá»a đổi lối suy tÆ° của ta trong má»i giai Ä‘oạn của Ä‘á»i sống con ngÆ°á»iâ€.
Sau cùng, đây là ý kiến của Harlan True Steson, một nhà thiên văn nổi tiếng:
“Tháºt là lúng túng khi phải kiểm lại bản danh sách dà i vá» các chân lý đã từng góp phần và o sá»± tiến bá»™ của khoa há»c trong lịch sá» thế giá»›i, để lá»±a ra má»™t thiểu số chân lý nổi báºt nhất. Tuy nhiên, nếu bắt buá»™c phải lá»±a chá»n ba tên tuổi thì tôi không ngần ngại nói ngay: Copernicus, Newton và Darwin. Ba tên tuổi đó có những đặc tÃnh chung không thể tách rá»i khá»i sá»± chiến thắng của tiến bá»™ khoa há»c. Những đặc tÃnh đó là trà tưởng tượng, lòng can đảm của thiên tà i và má»™t nét Ä‘á»™c đáo biểu lá»™ khả năng phi thÆ°á»ng của trà thông minh. Trong ba ngÆ°á»i, sau khi cân nhắc cáºn tháºn, tôi tin rằng vinh quang lá»›n nhất phải thuá»™c vá» Copernicus, ngÆ°á»i vÄ© đại nhất, vì chÃnh ông đã đặt ná»n móng cho khoa thiên văn hiện đại. Không có những ná»n móng đó, Newton không thể xây dá»±ng định luáºt vá» trá»ng lá»±c. Copernicus đã mở đầu cho má»™t cuá»™c cách mạng vá» tÆ° duy, đã thách thức lối tÆ° duy chÃnh thống từng thống trị trÆ°á»›c khi thuyết tiến hóa tạo được thế đứng trong ý thức hệ của chúng taâ€.
Tà i sản của mr_robin
24-08-2008, 09:26 AM
Cái Thế Ma Nhân
Tham gia: May 2008
Äến từ: SG
Bà i gởi: 37
Thá»i gian online: 7 giá» 22 phút 5 giây
Thanks: 1
Thanked 0 Times in 0 Posts
Vũ trụ hệ
Isaac Newton và tác phẩm nguyên tắc toán há»c
Trong số những cuốn sách gây ảnh hưởng sâu rá»™ng đến cuá»™c sống, có lẽ hiếm có cuốn nà o nổi tiếng nhÆ°ng lại có Ãt Ä‘á»™c giả bằng táºp Nguyên tắc toán há»c trong vạn váºt há»c (Philosophiae Naturalis Principia Mathematica) của Isaac Newton. Sách viết bằng cổ ngữ Latinh, kèm thêm những hình ká»· hà chằng chịt, Newton đã cố tình viết nó tháºt khó hiểu, dùng toà n những lá»i lẽ chuyên môn trừu tượng. Chỉ những bác há»c trong các ngà nh thiên văn, toán và váºt lý rất thông thái má»›i có thể Ä‘á»c nổi sách của ông.
Má»™t nhà viết sá» Newton đã kể lại rằng: Khi cuốn sách Nguyên tắc toán há»c xuất bản và o cuối thế ká»· 17, chỉ có ba hay bốn ngÆ°á»i Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i có thể hiểu nổi. Má»™t nhà viết tiểu sá» khác nâng con số đó lên mÆ°á»i hay mÆ°á»i hai ngÆ°á»i là cùng. Newton cÅ©ng nhìn nháºn sách của ông rất khó Ä‘á»c; có Ä‘iá»u là ông muốn váºy, để những ngÆ°á»i có trình Ä‘á»™ toán há»c tháºt cao má»›i có thể hiểu được sách của ông.
Tuy nhiên, các nhà khoa há»c nổi tiếng Ä‘á»u coi Newton là má»™t nhà bác há»c vÄ© đại của má»i thá»i đại. Laplace nhà thiên văn há»c trứ danh Pháp gá»i Nguyên tắc toán há»c “vượt lên trên má»i tác phẩm khác của thiên tà i nhân loạiâ€. Lagrange, nhà toán há»c lừng danh nhìn nháºn Newton là má»™t thiên tà i vÄ© đại chÆ°a từng thấy. Boltzann, nhà khai sáng ra khoa há»c váºt lý toán há»c hiện đại gá»i cuốn sách Nguyên tắc toán há»c là tác phẩm đầu tiên và vÄ© đại nhất vá» môn váºt lý lý thuyết. Nhà thiên văn lá»—i lạc Mỹ W.W. Campbell nháºn xét: “Äối vá»›i tôi, không những Isaac Newton là má»™t vÄ© nhân của khoa váºt lý há»c mà còn là ngÆ°á»i Ä‘á»™c nhất đã khai phá ra khoa váºt lý thiên văn há»câ€. Viết vá» Newton, những nhà khoa há»c cá»± phách trong gần ba thế ká»· vừa qua Ä‘á»u đồng ý: Newton là nhà khoa há»c siêu việt báºc nhất, những ngÆ°á»i không thuá»™c giá»›i khoa há»c chỉ có thể biết được kết quả cụ thể do há»c thuyết Newton, và tin tưởng ở những lá»i nháºn xét trên.
Newton ra Ä‘á»i gần đúng má»™t thế ká»· sau khi Copernicus tạ thế, và đúng và o những năm Galileo từ trần. Hai báºc vÄ© nhân đó trong khoa thiên văn há»c đã cùng vá»›i Johannes Kepler đặt ná»n móng để sau nà y Newton tiếp tục xây dá»±ng sá»± nghiệp.
Newton là nhà toán há»c thiên tà i, sinh trong thá»i đại có nhiá»u nhà toán há»c nổi tiếng. Marvin nháºn định rằng: “Thế ká»· 17 là thế ká»· toán há»c trổ hoa, cÅ©ng nhÆ° thế ká»· 18 là thế ká»· của hoá há»c, thế ká»· 19, sinh váºt há»c. Khoa há»c trong ná»a sau thế ká»· 17 đã tiến được những bÆ°á»›c dà i hÆ¡n má»i thá»i kỳ khácâ€. Newton bao quát được các ngà nh chÃnh của khoa váºt lý nhÆ°: toán há»c, hóa há»c, váºt lý há»c và thiên văn há»c, vì trong thế ká»· 17, nghÄ©a là trÆ°á»›c khi khoa há»c chia ra nhiá»u ngà nh chuyên môn, má»™t nhà khoa há»c có thể cùng má»™t lúc bao quát nhiá»u ngà nh khoa há»c.
Newton sinh đúng ngà y lá»… Giáng sinh năm 1642. Thiếu thá»i ông được chứng kiến sá»± thăng trầm của ChÃnh phủ liên hiệp Oliver Cromwell, tráºn há»a hoạn tà n phá hầu hết thà nh phố London và nạn dịch hạch sát hại má»™t phần ba dân số thà nh phố nà y. Sau 18 năm sống trong má»™t xóm nhỠở Woolsthorpe, Newton được gá»i theo há»c trÆ°á»ng đại há»c Cambridge. Ở đây Newton may mắn được theo há»c má»™t giáo sÆ° toán há»c có tà i tên là Isaac Barrow, ngÆ°á»i được gá»i là “cha tinh thần†của Newton, Barrow biết là khuyến khÃch thiên tà i Newton. Và ngay khi còn ở trÆ°á»ng, Newton đã khám phá ra định lý nhị thức.
TrÆ°á»ng đại há»c Cambridge phải đóng cá»a năm 1665 vì nạn dịch hạch, Newton lại trở vá» quê. Trong hai năm liá»n sống cách biệt hẳn vá»›i thế giá»›i bên ngoà i, Newton dà nh hết thì giỠđể suy tÆ° và nghiên cứu khoa há»c. Kết quả tháºt là siêu phà m: chÆ°a đầy 25 tuổi, Newton đã thá»±c hiện được ba phát minh khiến ông nghiá»…m nhiên trở nên ngang hà ng vá»›i các thiên tà i khoa há»c của má»i thá»i đại. TrÆ°á»›c hết Newton phát minh ra khoa toán há»c vi phân dùng để tÃnh những số lượng chuyển biến nhÆ° sá»± váºn Ä‘á»™ng của các váºt thể, của là n sóng và để giải những bà i toán váºt lý có liên quan tá»›i má»i sá»± chuyển Ä‘á»™ng “Toán há»c vi phân có thể nói đã mở được cá»a kho tà ng báu váºt toán há»c, đã đặt thế giá»›i toán há»c dÆ°á»›i chân Newton và các há»c trò của ôngâ€.
Khám phá quan trá»ng thứ hai của Newton là định luáºt vá» thà nh phần ánh sáng và từ đó ông phân tÃch được bản chất của mà u sắc và bản chất của ánh sáng trắng. Newton chứng minh rằng: ánh sáng trắng của mặt trá»i gồm có những tia sáng mà u mà ta thÆ°á»ng thấy ở cầu vồng. NhÆ° váºy mà u sắc là bản chất của ánh sáng, và ánh sáng trắng - những thà nghiệm bằng lăng kÃnh của Newton đã chứng minh - là do sá»± trá»™n lẫn tất cả các mà u sắc của quang phổ. Từ khám phá nà y, Newton tiến đến việc chế tạo kiểu viá»…n kÃnh phản chiếu đầu tiên, có thể Ä‘em ra sá» dụng má»™t cách có hiệu quả.
Khám phá thứ ba có lẽ là khám phá vÄ© đại nhất của Newton, là định luáºt vạn váºt hấp dẫn. Khám phá nà y đã kÃch Ä‘á»™ng trà tưởng tượng của các nhà khoa há»c, mãnh liệt hÆ¡n má»i khám phá vá» lý thuyết khác trong thá»i kỳ cáºn đại. Theo má»™t giai thoại ai cÅ©ng biết thì Newton giác ngá»™ rồi tìm ra định luáºt hấp dẫn khi ông quan sát quả táo rÆ¡i. Sá»± tháºt thì chuyện trái đất hút những váºt ở gần không có gì má»›i lạ. NhÆ°ng Ä‘iá»u má»›i lạ là Newton đã mở rá»™ng nháºn xét đó để áp dụng đối vá»›i vạn váºt, từ trái đất các hà nh tinh và chứng minh được thuyết của ông bằng toán há»c.
Äiá»u đáng ngạc nhiên là Newton không há» công bố gì vá» ba phát minh cá»±c kỳ quan trá»ng của ông vá» toán há»c vi phân, mà u sắc và định luáºt hấp dẫn. Bản tÃnh rất dè dặt kÃn đáo, ông không thÃch tiếng tăm, không thÃch tranh luáºn, và có ý muốn xếp xó những phát minh của ông. Những gì ông công bố sau nà y Ä‘á»u do bạn bè thúc ép, những công bố song ông lại hối háºn vì trót má»m yếu nghe lá»i há». Ông nghÄ© rằng công bố sẽ khiến cho ngÆ°á»i ta phê bình, rồi từ phê bình Ä‘i tá»›i tranh luáºn, Ä‘iá»u mà Newton vá»›i bẩm tÃnh nhạy cảm rất lấy là m khổ tâm.
Sau những năm sống ẩn dáºt và nhà n hạ bất đắc dÄ© vì bệnh dịch hạch tà n sát London, Newton lại trở lại Cambridge. Tốt nghiệp đại há»c xong, ông được cá» là m giáo sÆ° trÆ°á»ng Trinity. Ãt lâu sau, cá»±u giáo sÆ° của Newton là Barrow từ chức, Newton khi đó má»›i 27 tuổi được bổ nhiệm là m giáo sÆ° toán há»c, má»™t chức vụ ông giữ trong hai mÆ°Æ¡i bảy năm liá»n. MÆ°á»i hay mÆ°á»i hai năm tiếp theo, ngÆ°á»i ta biết rất Ãt vá» những hoạt Ä‘á»™ng của Newton. Chỉ biết ông tiếp tục nghiên cứu vỠánh sáng và công bố khám phá của ông vá» thà nh phần của ánh sáng trắng. Láºp tức ông bị lôi cuốn và o má»™t cuá»™c tranh luáºn vì lẽ những kết luáºn của ông vỠánh sáng trái ngược hẳn vá»›i quan niệm Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i, và vì trong táºp tà i liệu công bố, ông đã trình bà y quan niệm triết lý của ông vá» khoa há»c. Ông chủ trÆ°Æ¡ng rằng: nhiệm vụ chÃnh yếu của khoa há»c là tiến hà nh những cuá»™c thà nghiệm, ghi nháºn những kết quả của thì nghiệm, và sau hết là rút ra những định luáºt toán há»c căn cứ và o kết quả những thà nghiệm đó. Ông viết: “PhÆ°Æ¡ng pháp thÃch đáng nhất để nghiên cứu đặc tÃnh của sá»± váºt là suy luáºn xuất phát từ những cuá»™c thà nghiệmâ€. Những nguyên tắc nà y hoà n toà n phù hợp vá»›i phÆ°Æ¡ng pháp nghiên cứu khoa há»c hiện đại, nhÆ°ng trong thá»i Newton lại không được chấp nháºn. Thá»i đó, chịu ảnh hưởng triết há»c cổ, các há»c giả thÆ°á»ng hay tin ở trà tưởng tượng, ở lý trÃ, ở bá» ngoà i của sá»± váºt nhiá»u hÆ¡n là tin ở sá»± thà nghiệm.
Các nhà khoa há»c có tiếng tăm nhÆ° Huygens và Hooke cÅ©ng lên tiếng đả kÃch Newton khiến ông bá»±c dá»c và quyết định từ nay vá» sau sẽ không công bố gì nữa. Ông viết: “Tôi bị khổ sở vì những cuá»™c tranh luáºn vá» lý thuyết quang há»c đến ná»—i tôi phải hối háºn tại sao lại từ bá» nếp sống yên vui của tôi để chạy theo má»™t cái bóngâ€. Không những váºy, ông còn tá» ra chán ngấy cả khoa há»c và nói ông đã mất hết lòng “nhiệt thà nh†trÆ°á»›c kia đối vá»›i khoa há»c. Sau nà y vì nhiá»u bạn bè “khuyến khÃch và quấy rầy†nên ông má»›i viết táºp sách vÄ© đại: Nguyên tắc toán há»c, má»™t táºp sách được thà nh hình chỉ vì má»™t sá»± ngẫu nhiên.
Và năm 1684, qua những con tÃnh của Picard, lần đầu tiên ngÆ°á»i ta Ä‘o được chÃnh xác chu vi trái đất. Dá»±a và o những kết quả của nhà thiên văn há»c Pháp, Newton áp dụng nguyên tắc lá»±c hấp dẫn để chứng minh rằng: Sở dÄ© mặt trăng xoay quanh trái đất và các hà nh tinh xoay quanh mặt trá»i Ä‘á»u là vì lá»±c hấp dẫn (sức hút). Lá»±c hấp dẫn nà y thay đổi theo khối lượng váºt thể bị hút và thay đổi nghịch vá»›i bình phÆ°Æ¡ng của khoảng cách. Newton chứng minh rằng chÃnh định luáºt đó giải thÃch hình bầu dục của quỹ đạo các hà nh tinh, lá»±c hấp dẫn đã giữ vững được mặt trăng và các hà nh tinh trong quỹ đạo và đã cân bằng được vá»›i lá»±c ly tâm của các hà nh tinh khi quay tạo ra
Má»™t lần nữa Newton lại không muốn công bố phát minh của ông vá» sá»± bà máºt lá»›n nhất của vÅ© trụ. Tuy nhiên Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i cÅ©ng có nhiá»u nhà khoa há»c ná»— lá»±c tìm kiếm giải đáp cho những câu há»i vá» sá»± chuyển Ä‘á»™ng trong thái dÆ°Æ¡ng hệ. Nhiá»u nhà thiên văn há»c cho rằng: các hà nh tinh chạy theo mặt trá»i là vì lá»±c hấp dẫn, trong số đó có Robert Hooke xÆ°a nay chuyên môn đả kÃch Newton rất dữ dá»™i. Tuy váºy vẫn không có vị nà o chứng minh được lý thuyết của mình bằng toán há»c. Và o giai Ä‘oạn nà y, Newton đã trở nên nhà toán há»c nổi tiếng, và nhà thiên văn há»c Edmund Halley trình bà y bà i toán xong, tá»›i thăm ông ở Cambridge, yêu cầu ông giúp đỡ. Khi ấy Halley má»›i vỡ lẽ ra rằng từ hai năm vá» trÆ°á»›c Newton đã giải đáp được bà i toán nà y rồi. HÆ¡n nữa Newton còn tìm ra những định luáºt vá» sá»± chuyển Ä‘á»™ng của các váºt thể chịu sá»± chi phối của lá»±c hấp dẫn. Ấy váºy mà Newton không há» có ý định công bố những phát minh của ông.
Halley thấy ngay tầm quan trá»ng những phát minh của Newton và ông hết lòng thuyết phục Newton phải khai triển trên bình diện lý thuyết. Phần vì nhiệt tình của Halley, phần vì ông lại cảm thấy hứng khởi vá»›i khoa há»c, Newton khởi công viết táºp Nguyên tắc toán há»c mà Langer gá»i là : “Má»™t kho báu của khoa há»c, má»™t tác phẩm má»›i lạ nhất từ xÆ°a đến nayâ€.
Äiá»u ly kỳ là Newton chỉ mất có mÆ°á»i tám tháng đã viết xong bá»™ Nguyên tắc toán há»c. Trong thá»i gian đó, quá say sÆ°a và o bá»™ sách đến ná»—i ông quên ăn, quên ngủ. Chỉ có má»™t bá»™ óc siêu phà m, có sức là m việc siêu phà m má»›i có thể hoà n tất má»™t công trình vÄ© đại nhÆ° bá»™ Nguyên tắc toán há»c trong má»™t thá»i gian ngắn ngủi nhÆ° váºy. Viết xong bá»™ sách Newton gần nhÆ° kiệt sức vá» cả váºt chất lẫn tinh thần.
Trong thá»i gian viết bá»™ Nguyên tắc toán há»c, Newton còn bị quấy rầy vì những cuá»™c tranh luáºn thÆ°á»ng xuyên, nhất là những cuá»™c tranh luáºn vá»›i Hooke, ngÆ°á»i đã tá»± cho chÃnh ông ta má»›i là ngÆ°á»i tìm ra thuyết chuyển Ä‘á»™ng của hà nh tinh, có thể giải thÃch bằng luáºt hấp dẫn bình thÆ°á»ng đối nghịch. Bá»±c mình vì những lá»i vu cáo đó, Newton chán nản không viết tiếp bá»™ sách Nguyên tắc toán há»c mà ông đã viết xong được hai phần ba. Má»™t lần nữa Halley lại phải van nà i Newton viết tiếp phần còn lại, và là phần quan trá»ng nhất của bá»™ sách.
Trong lịch sá» bá»™ Nguyên tắc toán há»c ngÆ°á»i ta không thể không nhắc đến vai trò của Edmund Halley. Không những ông đã khuyến khÃch, thúc đẩy Newton là m việc, mà ông còn váºn Ä‘á»™ng để Há»™i khoa há»c Hoà ng gia xuất bản bá»™ sách, và chÃnh ông đã bá» rÆ¡i má»i việc riêng để trông nom công việc ấn loát. Vá» sau Há»™i khoa há»c Hoà ng gia lại từ chối tà i trợ và Halley phải bá» tiá»n túi ra để chi cho việc xuất bản, dù ông không già u có gì và có cả má»™t gia đình phải nuôi dưỡng.
Năm 1687, sau không biết bao nhiêu trở ngại, cuốn sách Nguyên tắc toán há»c in xong, khổ nhá», bán 10 hay 12 shillings má»™t cuốn. Trang in nhan Ä‘á» sách có ghi: giấy phép xuất bản của Samuel Pepys, Chủ tịch Há»™i khoa há»c Hoà ng gia. Có ngÆ°á»i nháºn xét rằng: rất có thể Pepys không hiểu má»™t câu nà o trong sách của Newton.
Tóm lược sách Nguyên tắc toán há»c bằng những lá»i lẽ thông thÆ°á»ng là việc khó khăn nếu không nói là không thể là m được. Tuy nhiên ở đây chúng ta có thể ghi ra mấy Ä‘iểm chÃnh yếu của bá»™ sách. Trong Nguyên tắc toán há»c Newton Ä‘á» cáºp đến sá»± chuyển Ä‘á»™ng của các váºt thể trên bình diện toán há»c, nhất là sá»± áp dụng Ä‘á»™ng lá»±c há»c và luáºt vạn váºt hấp dẫn và o hệ thống mặt trá»i. Khởi đầu, Newton trình bà y phép toán há»c vi phân, má»™t phát minh được dùng là m phÆ°Æ¡ng tiện tÃnh toán trong toà n thể bá»™ sách. Kế đó Newton định nghÄ©a vá» không gian, thá»i gian, trình bà y những định luáºt vá» sá»± chuyển Ä‘á»™ng và các ứng dụng. Nguyên tắc cÆ¡ bản là : má»i váºt thể Ä‘á»u hút lẫn nhau vá»›i má»™t lá»±c nghịch vá»›i bình phÆ°Æ¡ng khoảng cách. Ngoà i ra Newton còn Ä‘Æ°a ra các định luáºt vá» sá»± va chạm các váºt thể. Newton dùng những hình ká»· hà cổ Ä‘iển để trình bà y các thuyết váºt lý của ông.
Quyển đầu tiên của bá»™ sách Nguyên tắc toán há»c, Ä‘á» cáºp đến sá»± chuyển Ä‘á»™ng các váºt thể trong không gian. Phần thứ hai của quyển nà y Ä‘á» cáºp đến sá»± chuyển Ä‘á»™ng trong môi trÆ°á»ng trở lá»±c, thà dụ nhÆ° chuyển Ä‘á»™ng dÆ°á»›i nÆ°á»›c. Trong phần cuối Newton Ä‘á» cáºp đến sá»± chuyển Ä‘á»™ng phức tạp của thể lá»ng và những bà i toán vá» sá»± chuyển Ä‘á»™ng nà y Ä‘á»u được giải đáp. Ngoà i ra Newton có tÃnh các tốc Ä‘á»™ của âm thanh và diá»…n tả bằng toán há»c sá»± chuyển Ä‘á»™ng của là n sóng. Quyển má»™t nà y là ná»n tảng của khoa há»c váºt lý toán há»c, khoa thủy tÄ©nh há»c và thủy Ä‘á»™ng há»c ngà y nay.
Quyển thứ hai Newton đả phá vÅ© trụ hệ của Descartes Ä‘ang thịnh hà nh. Theo thuyết của Descartes những chuyển Ä‘á»™ng của các váºt thể trong không trung Ä‘á»u là do cÆ¡n lốc mà ra. Tất cả không gian Ä‘á»u trà n ngáºp má»™t “chất lá»ng†và ở nhiá»u nÆ¡i những chất nà y quay cuồng thà nh bão lốc. Hệ thống mặt trá»i gồm 14 trung tâm bão lốc, trong trung tâm lá»›n có mặt trá»i. Các hà nh tinh Ä‘á»u chỉ là những váºt thể bị cuốn theo cÆ¡n bão lốc nhÆ° những miếng gá»— nhá» trong xoáy nÆ°á»›c. Descartes đã dùng thuyết “báo lốc†nà y để giải thÃch hiện tượng hấp dẫn trong vÅ© trụ. Trái vá»›i Descartes, Newton chứng minh bằng thá»±c nghiệm và bằng toán há»c rằng: “Thuyết bão lốc hoà n toà n mâu thuẫn vá»›i những sá»± kiện thiên văn và không giải thÃch nổi sá»± chuyển Ä‘á»™ng của các váºt thể trong không gianâ€.
Quyển thứ ba được Ä‘á» là : “VÅ© trụ hệ†đây là phần quan trá»ng nhất trong công trình của Newton. Trong phần nà y Newton Ä‘á» cáºp đến những hệ quả thiên văn há»c của định luáºt hấp dẫn, ông viết:
“Trong những quyển trÆ°á»›c tôi đã xác định những nguyên tắc của khoa há»c, những nguyên tắc không phải là triết lý mà là toán há»c... Những nguyên tắc đó là những định luáºt và điá»u kiện của má»™t số những chuyển Ä‘á»™ng, những năng lá»±c...Tôi đã chứng minh nguyên tắc đó ở nhiá»u Ä‘oạn...vá»›i...sá»± giải thÃch rằng: đây là những sá»± kiện thông thÆ°á»ng trong tạo váºt... nhÆ° là trá»ng lượng và sức cản của ánh sáng, của âm thanh. Bây giá», cÅ©ng từ những nguyên tắc đó tôi trình bà y vÅ© trụ hệâ€.
Giải thÃch tại sao ông không phổ thông hóa thuyết của mình, Newton viết:
“Phần thứ ba nà y, thoạt đầu tôi dùng ngôn ngữ phổ thông để nhiá»u ngÆ°á»i có thể hiểu. NhÆ°ng vá» sau nghÄ© lại, tôi viết phần nà y bằng những công thức toán há»c và chỉ những ngÆ°á»i nà o nắm vững các nguyên tắc trình bà y ở những quyển trÆ°á»›c má»›i hiểu được. Sở dÄ© tôi viết khó khăn nhÆ° váºy, để những ai có nắm vững những nguyên tắc đó thì má»›i Æ°á»›c lượng được tầm quan trá»ng của nó, và do đó má»›i gạt bỠđược những định kiến vá» vÅ© trụ mà há» quen thuá»™c từ trÆ°á»›c. Tôi không khuyên má»i ngÆ°á»i phải nghiên cứu những nguyên tắc tôi đã Ä‘á» ra, vì ngay những Ä‘á»™c giả có trình Ä‘á»™ toán há»c cao cÅ©ng phải mất nhiá»u công phu má»›i hiểu đượcâ€.
Vì những lẽ đó, đã có ngÆ°á»i gá»i cuốn Nguyên tắc toán há»c có giá»ng văn “xa vá»i, lạnh buốt, giá»ng văn của má»™t giáo chủ nói để mà nóiâ€.
Ở Ä‘oạn mở đầu, Newton trình bà y ý kiến mang tÃnh cách mạng rằng: những hiện tượng trên mặt đất cÅ©ng không khác gì những hiện tượng trong không gian.
“Những nguyên nhân nhÆ° nhau cho kết quả nhÆ° nhau, loà i ngÆ°á»i và loà i váºt cÅ©ng thở nhÆ° nhau, đá rÆ¡i ở châu Âu hay châu Mỹ thì cÅ©ng thế, ánh sáng ở bếp lá»a không khác gì ánh sáng mặt trá»i, sá»± phản chiếu ánh sáng trên mặt đất cÅ©ng tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° ở các hà nh tinhâ€.
Vá»›i lá»i xác định nà y Newton đã đả phá quan niệm cổ truyá»n cho rằng chỉ có trái đất là xấu xa còn các thế giá»›i khác Ä‘á»u hoà n mỹ cả. Mac Muray bình luáºn: Những định luáºt duy lý “đem lại tráºt tá»± và do đó là m sáng sủa những chốn xÆ°a nay vẫn được coi là há»—n mang và bà máºtâ€.
Quyển thứ ba của bá»™ Nguyên tắc toán há»c Ä‘á» cáºp đến vô số vấn Ä‘á». Newton đã khẳng định sá»± chuyển Ä‘á»™ng của các hà nh tinh và các vệ tinh, trình bà y phÆ°Æ¡ng pháp Ä‘o khối lượng của mặt trá»i và các hà nh tinh, tÃnh tá»· trá»ng của trái đất, tÃnh sai biệt vá» năm, trình bà y lý thuyết vá» thuá»· triá»u, vá» quỹ đạo của sao chổi, sá»± chuyển Ä‘á»™ng của mặt trăng và những vấn Ä‘á» tÆ°Æ¡ng tá»±.
Trong lý thuyết vá» những sá»± “xáo trá»™n†trong không gian, Newton đã chứng minh: mặt trăng chịu sức hút của cả trái đất lẫn mặt trá»i, do đó quỹ đạo của mặt trăng bị sức hút của mặt trá»i xáo trá»™n mặc dù sức hút của trái đất mạnh hÆ¡n. Các hà nh tinh khác cÅ©ng bị xáo trá»™n tÆ°Æ¡ng tá»±. Mặt trá»i không phải trung tâm đứng yên má»™t chá»— của vÅ© trụ nhÆ° má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u tin tưởng từ trÆ°á»›c tá»›i nay. Mặt trá»i cÅ©ng chịu sức hút của các hà nh tinh cÅ©ng nhÆ° hà nh tinh chịu sức hút của mặt trá»i, và cÅ©ng chuyển Ä‘á»™ng nhÆ° các hà nh tinh. Sau nà y vì áp dụng thuyết “xáo trá»™n trong không gian†nên ngÆ°á»i ta đã khám phá ra được hai hà nh tinh nữa: Hải vÆ°Æ¡ng và Diêm vÆ°Æ¡ng.
Newton tÃnh khối lượng của các hà nh tinh và mặt trá»i tÆ°Æ¡ng đối vá»›i khối lượng trái đất. Ông Æ°á»›c lượng tá»· trá»ng của trái đất gấp năm hay sáu lần tá»· trá»ng của nÆ°á»›c (con số của các nhà khoa há»c ngà y nay là 5,5) và dá»±a và o Æ°á»›c lượng nà y Newton tÃnh khối lượng của mặt trá»i, các hà nh tinh và vệ tinh, Adam Smith đã gá»i những con tÃnh nà y của Newton là “vượt lên trên tầm lý trà và kinh nghiệm của con ngÆ°á»iâ€.
Sau đó Newton giải thÃch sở dÄ© trái đất dẹp hai đầu vì trái đất quay trên mình nó, và ông tÃnh được trái đất dẹp đầu là bao nhiêu. Căn cứ và o trái đất dẹp hai đầu và hÆ¡i phình ra ở khoảng xÃch đạo, Newton suy diá»…n ra rằng: sức hút ở xÃch đạo mạnh hÆ¡n ở hai đầu - chÃnh hiện tượng nà y đã giải thÃch được bà máºt sai biệt vá» niên lịch, giải thÃch được sá»± chuyển Ä‘á»™ng hình nón của trục trái đất giống nhÆ° con quay. HÆ¡n nữa nghiên cứu nghiên cứu hình thù của mặt đất, Newton còn áp dụng định luáºt vạn váºt hấp dẫn để giải thÃch hiện tượng thuá»· triá»u lên xuống. Khi trăng tròn, nÆ°á»›c trên mặt đất chịu sức hút mạnh nhất, do đó thuá»· triá»u dâng cao. Äến khi sức hút của cả mặt trá»i và mặt trăng cùng tác Ä‘á»™ng thì thuá»· triá»u dâng lên cao nhất.
Má»™t hiện tượng khác rất thÆ°á»ng thấy cÅ©ng được Newton giải thÃch, đó là hiện tượng sao chổi, Newton giải thÃch rằng: chuyển Ä‘á»™ng dÆ°á»›i sức hút của mặt trá»i, sao chổi bay theo má»™t hình bầu dục vô cùng rá»™ng lá»›n và phải mất nhiá»u năm má»›i bay được má»™t vòng. Giải thÃch nhÆ° váºy, sao chổi không còn là điểm gở theo cách mê tÃn dị Ä‘oan, mà là má»™t hiện tượng thiên văn ngoạn mục và vô hại. Căn cứ và o thuyết của Newton vá» sao chổi, Edmund Halley có thể nháºn rõ và tiên Ä‘oán đúng sá»± xuất hiện cứ 75 năm má»™t lần của ngôi sao chổi được gá»i là “Sao chổi Halleyâ€. Sao chổi má»™t khi đã quan sát được, ngÆ°á»i ta có thể tiên Ä‘oán bÆ°á»›c Ä‘Æ°á»ng tÆ°Æ¡ng lại của nó.
Má»™t kỳ công nữa của Newton là ông khám phá ra được phÆ°Æ¡ng pháp Ä‘o khoảng cách má»™t định tinh, căn cứ và o số lượng ánh sáng nháºn được từ má»™t hà nh tinh do sá»± phản chiếu của ánh sáng mặt trá»i.
Trong sách Nguyên tắc toán há»c Newton không há» trả lá»i câu há»i: tại sao trong vÅ© trụ, mà chỉ trả lá»i câu há»i: thế nà o trong vÅ© trụ? Sau nà y có dÆ° luáºn lên án quan niệm của ông vá» vÅ© trụ có tÃnh chất thuần tuý máy móc vì không thừa nháºn phần sáng tạo thế gian của Chúa, nên Newton phải viết thêm lá»i tuyên ngôn vá» tÃn ngưỡng. Trong kỳ tái bản lần thứ hai, ông viết:
“Cả má»™t hệ thống hùng vÄ© và vô cùng ngoạn mục gồm mặt trá»i, hà nh tinh và sao chổi chỉ có thể xuất phát từ má»™t đấng toà n trÃ, toà n năng... Giống nhÆ° ngÆ°á»i mù, không biết gì đến mầu sắc, chúng ta cÅ©ng không thể biết được Thượng đế nháºn thức các sá»± váºt ra saoâ€.
Newton tin tưởng rằng: sứ mạng của khoa há»c là tìm hiểu, và hiểu biết cà ng sâu rá»™ng chúng ta cà ng tiến gần được cái lý khởi đầu của sá»± váºt, dù rằng chúng ta không thể khám phá ra những định luáºt Khởi thuá»· của tạo váºt.
Nguyên tắc toán há»c của Newton là bá»™ sách vÄ© đại, tuy nhiên những nhà khoa há»c hâm má»™ Newton nhất cÅ©ng Ä‘á»u nhìn nháºn rằng tác phẩm đó không phải là “vô tiá»nâ€. Cohen viết:
“Thà nh công lá»›n của Newton sở dÄ© có được nhá» những công trình của các nhà khoa há»c tiá»n bối. Ngà y trÆ°á»›c Newton, Descartes và Fernat đã phát minh ra khoa hình há»c giải tÃch, Oughtred, Harriot và Wallis đã phát triển môn đại số, Kepler tìm ra định luáºt vá» chuyển Ä‘á»™ng, Galileo tìm ra định luáºt vá» tốc Ä‘á»™ và xác định rằng: má»™t sá»± chuyển Ä‘á»™ng có thể chia ra nhiá»u thà nh phần Ä‘á»™c láºp (thà dụ nhÆ° trái đạn bay gồm có má»™t tốc Ä‘á»™ tiến Ä‘á»u vá» phÃa trÆ°á»›c và má»™t tốc Ä‘á»™ rÆ¡i xuống tăng dần nhÆ° kiểu má»™t váºt nặng rÆ¡i xuống váºy). NhÆ°ng công trình vừa kể của các nhà bác há»c chỉ là những yếu tố chuẩn bị cho khối óc vÄ© đại của Newton thá»±c hiện má»™t sá»± “tổng hợp†để chứng minh mình dứt khoát rằng: vÅ© trụ chuyển váºn theo các định luáºt toán há»câ€.
Viết vá» Newton, Jean cÅ©ng nhìn nháºn rằng: “Thá»i đó thế giá»›i Ä‘ang cần má»™t ngÆ°á»i có khả năng hệ thống hoá, tổng hợp và triển khai những công trình toán há»c có tÃnh toà n thể, và ngÆ°á»i đó là thiên tà i Newtonâ€.
ChÃnh Newton cÅ©ng nhìn nháºn rằng: vÅ© trụ hệ của ông chỉ là tiếp tục công trình khởi đầu từ Corpernicus được Tycho Brahe, Kepler và Galileo phát triển thêm. Ông viết: “nếu tôi nhìn được xa hÆ¡n những ngÆ°á»i khác, ấy là vì tôi đứng trên vai các vÄ© nhânâ€.
Tất cả những cuá»™c tranh luáºn diá»…n ra trong thá»i Newton là vì thá»i đó sá»± hoạt Ä‘á»™ng khoa há»c rất sôi nổi. Các lý thuyết má»›i Ä‘ua nhau ra Ä‘á»i, mở Ä‘Æ°á»ng cho những công cuá»™c nghiên cứu của các nhà khoa há»c tà i năng. NgÆ°á»i ta không lấy là m lạ có hai nhà khoa há»c má»—i ngÆ°á»i ở má»™t nÆ¡i mà đồng thá»i có những khám phá nhÆ° nhau. Äó là trÆ°á»ng hợp xảy ra trong cuá»™c tranh luáºn giữa Newton vá»›i Leibniz và vá»›i Hooke, Ä‘á» ra thuyết vạn váºt hấp dẫn. Tuy thà nh công muá»™n hÆ¡n Newton, nhÆ°ng Leibniz và Hooke công bố công trình trÆ°á»›c Newton, vì Newton vốn không thÃch sá»± phô trÆ°Æ¡ng.
NÆ°á»›c Anh và Scotland tiếp nháºn sách Nguyên tắc toán há»c của Newton nồng nhiệt hÆ¡n lục địa châu Âu, và khắp má»i nÆ¡i sách phổ biến rất cháºm chạp. Äúng nhÆ° Newton đã nói trÆ°á»›c, muốn hiểu tÆ° tưởng của ông phải có trình Ä‘á»™ toán há»c rất cao. Tuy nhiên ngay những ngÆ°á»i chỉ hiểu đại khái cÅ©ng phải nhìn nháºn giá trị vÄ© đại công trình của Newton. Dần dần, các nhà khoa há»c ở khắp thế giá»›i Ä‘á»u chấp nháºn hệ thống của Newton và đến thế ká»· 18 hệ thống của Newton đã chiếm được chá»— đứng vững chãi trong thế giá»›i khoa há»c.
Viết và cho xuất bản xong sách Nguyên tắc toán há»c Newton còn sống hÆ¡n bốn chục năm nữa, nhÆ°ng hình nhÆ° ông mất gần hết sá»± hứng thú đối vá»›i công cuá»™c nghiên cứu khoa há»c. Trong thá»i gian nà y Newton được cá» là m Viện trưởng Viện sáng chế, được Nữ hoà ng Anne phong tÆ°á»›c, được bầu là m Chủ tịch Há»™i khoa há»c Hoà ng gia Anh từ năm 1703 đến năm 1727 là năm ông tạ thế, được chứng kiến sách Nguyên tắc toán há»c tái bản lần thứ hai rồi lần thứ ba và được ngÆ°á»i Ä‘á»i tôn sùng và trá»ng vá»ng.
Những khám phá khoa há»c trong thế ká»· hai mÆ°Æ¡i đã chứng tá» công trình của Newton có nhiá»u thiếu sót và phải sá»a đổi lại, nhất là trong lÄ©nh vá»±c thiên văn há»c. Thà dụ, Einstein trong thuyết tÆ°Æ¡ng đối đã chứng minh rằng: không gian và thá»i gian không phải là tuyệt đối theo nhÆ° quan niệm của Newton. Tuy nhiên nhiá»u nhà khoa há»c và kỹ thuáºt đã nháºn xét rằng: những hiện tượng thÆ°á»ng thấy nhÆ° cách bố cục của những nhà trá»c trá»i, sá»± an toà n của vòm cầu xe hoả, sá»± chuyển Ä‘á»™ng của xe hÆ¡i, máy bay, tà u thuá»· vượt đại dÆ°Æ¡ng, cách Ä‘o thá»i gian và nhiá»u thá»±c hiện khác của ná»n văn minh cÆ¡ khÃ, Ä‘á»u bắt nguồn từ những định luáºt do Newton khám phá ra.
James Jeans nháºn định rằng: "Những nguyên tắc của Newton chỉ lạc háºu đối vá»›i má»™t phần hết sức nhá» của khoa há»c hiện đại. Khi các nhà thiên văn há»c muốn viết những bà i thông thÆ°á»ng vá» vấn Ä‘á» hà ng không hay muốn thảo luáºn vá» sá»± chuyển Ä‘á»™ng của các hà nh tinh, há» chỉ cần sá» dụng những lý thuyết của Newton. Các kỹ sÆ° xây cầu, đóng tà u thuá»·, đầu máy xe hoả vẫn sá» dụng những kiến thức xÆ°a, và nhÆ° thế lý thuyết của Newton không còn gì thay đổi. TrÆ°á»ng hợp kỹ sÆ° Ä‘iện sá»a chữa máy Ä‘iện thoại hay vẽ thiết kế nhà máy phát Ä‘iện cÅ©ng tÆ°Æ¡ng tá»±. Khoa há»c ứng dụng trong cuá»™c sống hà ng ngà y vẫn hoà n toà n là khoa há»c căn cứ và o công trình của Newton. ChÃnh khối óc siêu việt của ông đã Ä‘Æ°a khoa há»c và o đúng Ä‘Æ°á»ng của nó, và bất kỳ ai am hiểu phÆ°Æ¡ng pháp của Newton Ä‘á»u phải tin tưởng những phÆ°Æ¡ng pháp đó chắc chắn sẽ dẫn ta tìm ra sá»± tháºt vá» khoa há»câ€.
Những lá»i tán dÆ°Æ¡ng Newton của Einstein đã dứt khoát đánh đổ hẳn má»i lý lẽ phê phán Newton. Einstein viết: “Äối vá»›i Newton, tạo váºt là má»™t quyển sách mở ngá» mà ông có thể Ä‘á»c được má»™t cách dá»… dà ng. Ở Newton ngÆ°á»i ta thấy sá»± kết hợp nhà thá»±c nghiệm, nhà lý thuyết, nhà cÆ¡ khà há»c và ông còn là má»™t nghệ sÄ© khi ông phô diá»…n tÆ° tưởng của ôngâ€.
Vá» cuối Ä‘á»i, Newton đã chứng tỠông là má»™t ngÆ°á»i hết sức khiêm tốn khi ông nháºn định vá» cuá»™c Ä‘á»i của mình nhÆ° sau:
“Tôi không biết ngÆ°á»i ta cho tôi là má»™t ngÆ°á»i nhÆ° thế nà o? NhÆ°ng riêng mình, tôi thấy tôi chỉ là má»™t đứa trẻ con chÆ¡i đùa trên bãi biển, thỉnh thoảng phát hiện được má»™t hòn sá»i nhẵn nhụi, má»™t vá» sò xinh đẹp, trong khi trÆ°á»›c mặt tôi còn cả má»™t đại dÆ°Æ¡ng bao la đầy những bà máºt chÆ°a được khám pháâ€.
Tà i sản của mr_robin
24-08-2008, 09:27 AM
Cái Thế Ma Nhân
Tham gia: May 2008
Äến từ: SG
Bà i gởi: 37
Thá»i gian online: 7 giá» 22 phút 5 giây
Thanks: 1
Thanked 0 Times in 0 Posts
ÄẤU TRANH SINH Tá»’N
Charles Darwin
Và tác phẩm nguồn gốc các chủng loại
Má»™t sá»± trùng phùng kỳ lạ xảy ra trong năm 1809 là năm đã chứng kiến nhiá»u vÄ© nhân chà o Ä‘á»i hÆ¡n má»i năm khác. Trong má»—i địa hạt riêng, các vÄ© nhân đó, vị nà o cÅ©ng xây dá»±ng được sá»± nghiệp siêu việt. Trong số có Charles Darwin, má»™t “Newton của khoa sinh váºt há»c†và Abraham Lincoln, vị Tổng thống “giải phóng nô lệ ở Hoa Kỳâ€. Hai vÄ© nhân đó sinh cùng ngà y và gần nhÆ° cùng giá». Ngoà i hai vị đó, ngÆ°á»i ta còn phải nhắc đến những tên tuổi nhÆ°: Gladstone. Tennyson, Edgar Allan Poe, Oliver Wendell Holmes, Elizabeth Barret Browning và Felix Mendelsohn, cÅ©ng chà o Ä‘á»i trong năm 1809.
Có lẽ ngoại trừ Karl Marx, trong số những nhân váºt nổi danh đó và nói rá»™ng ra trong số hà ng triệu ngÆ°á»i sinh trong thế ká»· 19, không ai được nhÆ° Darwin, vì Darwin đã mở ra những trà o lÆ°u tÆ° tưởng, những quan niệm má»›i vá» sức sống của con ngÆ°á»i. Ngà y nay ngÆ°á»i ta nói đến há»c thuyết Darwin nhÆ° nói đến há»c thuyết Karl Marx, há»c thuyết Malthus và há»c thuyết Machiavelli.
Trong suốt gần má»™t thế ká»·, các nhà bác há»c đã tranh luáºn sôi nổi vá» những nguyên tắc ná»n tảng của há»c thuyết Darwin, và ngà y nay những nguyên tắc đó đã được giá»›i khoa há»c thừa nháºn. Cuá»™c tranh chấp giữa hai phái Tân và Cá»±u khởi đầu năm 1859, kéo dai dẳng sang cả thế ká»· 20, và ác liệt nhất là khi xảy ra “vụ án con khỉ†lịch sỠở bang Tennessee. Chỉ má»›i đây, cuá»™c cãi cá» giữa hai phái má»›i có dấu hiệu dịu xuống.
Khi Darwin còn ở tuổi thiếu niên, không ai có thể ngá» sau nà y ông sẽ trở nên nhà khoa há»c nổi tiếng nhất thế giá»›i. Darwin sinh trưởng trong má»™t gia đình gồm những ngÆ°á»i là m nghá» tá»± do và những há»c giả. Thân sinh của Darwin cÅ©ng nghÄ© rằng Darwin sẽ khó có thể là m nên công chuyện gì đáng kể. Ở trÆ°á»ng trung há»c, cáºu há»c sinh Darwin rất chán môn cổ ngữ Hy Lạp, và chán luôn cả chÆ°Æ¡ng trình cổ Ä‘iển cứng nhắc. Cáºu thÆ°á»ng bị giáo sÆ° mắng vá» tá»™i phà phạm thì giá» và o những thà nghiệm hóa há»c, phà phạm thì giá» sÆ°u tầm sâu bá» cùng các mẫu đá. Năm 16 tuổi, cÅ©ng nhÆ° ông thân khi xÆ°a, Darwin được gia đình cho theo há»c ngà nh y khoa tại trÆ°á»ng đại há»c Edinburgh. Hai năm sau, Darwin nói rằng nghá» chữa bệnh không phải là nghá» của mình, nên liá»n đó Darwin được gá»i tá»›i trÆ°á»ng đại há»c Cambridge, há»c là m mục sÆ° của giáo há»™i Anh quốc.
Darwin ở Cambridge 3 năm, và theo ông, đó là ba năm không có Ãch lợi gì cho sá»± há»c há»i. Tuy nhiên trong thá»i gian nà y Darwin có cái may mắn được giao thiệp thân tình vá»›i hai giáo sÆ° có hai thế lá»±c, là Henslow, giáo sÆ° môn thá»±c váºt há»c và Sedgwick, giáo sÆ° môn địa chất há»c. Darwin dà nh rất nhiá»u thì giá» theo hai giáo sÆ° Ä‘i du ngoạn các miá»n quê để sÆ°u tầm côn trùng và quan sát vạn váºt.
ChÃnh giáo sÆ° Sedgwick đã váºn Ä‘á»™ng cho “nhà vạn váºt há»c†Darwin được đáp tà u Beagle Ä‘i nghiên cứu rá»™ng rãi ở miá»n nam bán cầu. Sau nà y Darwin nói rằng chuyến Ä‘i đó là “biến cố quan trá»ng nhất trong Ä‘á»iâ€. Chuyến Ä‘i nà y đã quyết định toà n bá»™ sá»± nghiệp của Ä‘á»i ông; và cÅ©ng ở trên tà u Beagle, ý định trở nên má»™t giáo sÆ° “chết hẳn†trong lòng ông.
Trong 5 năm liá»n, từ năm 1831 đến năm 1836, tà u Beagle Ä‘i vòng quanh thế giá»›i, cáºp bến khắp năm châu, và hầu khắp những hải đảo lá»›n. Tá»›i đâu, nhà địa chất há»c, nhà thá»±c váºt há»c, nhà động váºt há»c Darwin cÅ©ng sÆ°u tầm đủ loại cây cối, đủ loại Ä‘á»™ng váºt, còn sống hay đã hóa thạch, trên cạn hay dÆ°á»›i nÆ°á»›c, công cuá»™c sÆ°u tầm đó rất có Ãch cho sá»± tìm kiếm và viết lách của ông sau nà y. Vá»›i con mắt của nhà vạn váºt há»c, ông nghiên cứu thôi thì đủ loại thảo má»™c hay Ä‘á»™ng váºt, cả trên những đồng cá» hoang ở Apganixtang, trên những sÆ°á»n núi Andes trÆ¡ trụi, trong những hồ nÆ°á»›c mặn, và sa mạc ở Chilê và Australia, những rừng ráºm ở Brazin, Sierra del Fuego và Tahiti, những quần đảo Cape Verde trụi hết cây. Darwin còn nghiên cứu cả địa chất miá»n rừng núi và bá» biển Nam Mỹ, những đảo san hô, những di tÃch Ä‘á»™ng váºt ở Patagonia, những giống ngÆ°á»i đã tuyệt chủng ở Peru, những thổ dân ở Sirra Del Fuego và Patagonia.
Trong tất cả những nÆ¡i Darwin đặt chân tá»›i, có quần đảo Galapagos cách bá» biển phÃa tây Nam Mỹ chừng 500 dặm là khiến ông chú ý hÆ¡n cả. Trên những hòn đảo không ngÆ°á»i và trÆ¡ trụi nà y, Darwin thấy có má»™t giống rùa khổng lồ mà ông đã gặp dÆ°á»›i hình thức hóa thạch ở nÆ¡i khác, thấy những con thằn lằn đã tuyệt chủng từ lâu ở những miá»n khác trên thế giá»›i, những con cua khổng lồ, những con sÆ° tá» biển. Äiá»u khiến Darwin ngạc nhiên hÆ¡n hết là chim muông ở đây tuy cùng chủng loại nhÆ°ng vẫn khác các chim muông ở lục địa châu Mỹ. HÆ¡n nữa, ông còn nháºn xét thấy có nhiá»u giống chim tuy cùng má»™t chủng loại, nhÆ°ng ở má»—i đảo thuá»™c quần đảo Galapagos lại có những Ä‘iểm dị biệt khác nhau.
Hiện tượng kỳ lạ ở quần đảo Galapagos, cá»™ng thêm những sá»± kiện Darwin nháºn xét thấy trÆ°á»›c đây ở Nam Mỹ, tăng thêm quan niệm bắt đầu thà nh hình vá» quy luáºt tiến hóa của vạn váºt trong trà ông. ChÃnh Darwin kể lại rằng:
“Tôi ngạc nhiên vô cùng khi tìm thấy di cốt giống súc váºt to lá»›n có vá» cứng ở những cánh đồng hoang vu bên Nam Mỹ, giống nhÆ° giống cừu trÆ° (armadillos) hiện nay. Thứ đến là hình thể những Ä‘á»™ng váºt thuá»™c cùng chủng loại thay thế nhau qua sá»± quan sát sâu vá» phÃa nam trên đại lục châu Mỹ. Sau hết, là vì đặc tÃnh Nam Mỹ của hầu hết những Ä‘á»™ng váºt trong quần đảo Galapagos và đặc biệt là hình thức những chủng váºt nà y hÆ¡i khác nhau trên má»—i đảo thuá»™c quần đảo Galapagos, không phải vì những đảo nà y có vẻ rất già cá»—i theo quan niệm địa chất há»câ€.
Từ đây vá» sau Darwin không còn tin và o những lá»i giảng dạy trong kinh thánh nói rằng: thượng đế tạo ra các chủng loại Ä‘á»™ng váºt nguyên vẹn và đá»i Ä‘á»i không há» thay đổi.
Ngay sau khi vá» Anh, Darwin phát triển lý thuyết của ông vá» luáºt tiến hóa của vạn váºt, thu tháºp các biến thái của các chủng loại để viết táºp Nguồn gốc các chủng loại. Bản thảo đầu tiên của táºp sách nà y, được viết và o năm 1842 và chỉ gồm ba mÆ°Æ¡i lăm trang, nhÆ°ng đến năm 1844, táºp sách đã lên tá»›i 230 trang. Khởi đầu Darwin đặt vấn Ä‘á» tại sao các chủng loại đã phát sinh rồi vá»›i thá»i gian lại biến thái và phân chia ra là m nhiá»u giống khác nhau, và cuối cùng má»™t số lại có thể bị tuyệt chủng?
Darwin đã tìm được giải đáp cho những câu há»i đó, sau khi bất ngỠông Ä‘á»c táºp Luáºn vá» dân số của Malthus. ChÃnh Malthus đã nêu ra ý kiến nà y: mức Ä‘á»™ gia tăng dân số trên thế giá»›i bị trì hoãn bởi những “sức cản rõ rà ng†nhÆ° bệnh táºt, tai nạn, chiến tranh và đói kém, Darwin liá»n nghÄ© rằng: có thể những trở ngại đó cÅ©ng là m cháºm lại quá trình sinh sôi nảy nở các chủng loại Ä‘á»™ng váºt thá»±c váºt. Ông viết:
“Sau nhiá»u năm quan sát kỹ lưỡng sá»± sống các Ä‘á»™ng váºt, thá»±c váºt tôi đã thấu hiểu thế nà o là quy luáºt đấu tranh sinh tồn ngá»± trị ở khắp má»i nÆ¡i. Do đó tôi nháºn định rằng, các chủng loại sẽ tồn tại nếu gặp Ä‘iá»u kiện thuáºn lợi, và nếu gặp nghịch cảnh sẽ có thể bị tuyệt chủng, và chÃnh yếu tố hoà n cảnh đã khiến phát sinh ra những chủng loại má»›i. Äó là khởi Ä‘iểm lý thuyết của tôi, và cứ theo chiá»u hÆ°á»›ng đó tôi tiếp tục việc nghiên cứuâ€.
ChÃnh nháºn định đó đã Ä‘Æ°a Darwin khám phá ra quy luáºt “đà o thải tá»± nhiênâ€, quy luáºt “đấu tranh sinh tồnâ€, “khôn sống mống chếtâ€, ná»n tảng lý thuyết của cuốn Nguồn gốc các chủng loại
Trong hai mÆ°Æ¡i năm liá»n, Darwin sÆ°u tầm gom góp các sá»± kiện, viết thà nh sách để chứng minh lý thuyết của ông. Ông Ä‘á»c rất rá»™ng, đủ loại sách báo, các sách du ký, sách vá» thể thao, sách dạy là m vÆ°á»n, chăn nuôi, các sách vạn váºt há»c. Darwin kể lại rằng: “Khi tôi nhá»› lại các sách báo tôi đã Ä‘á»c và trÃch yếu, chÃnh tôi cÅ©ng phải ngạc nhiên tại sao tôi lại Ä‘á»c nhiá»u nhÆ° thếâ€. Không những Ä‘á»c mà thôi, Darwin còn tiếp xúc vá»›i những chủ trại chuyên vá» chăn nuôi, trồng trá»t, và giải đáp những bảng câu há»i cho tất cả những ai có thể cung cấp những Ä‘iá»u xét ra có thể có Ãch cho công cuá»™c sÆ°u tầm nghiên cứu của ông. Darwin nghiên cứu những bá»™ xÆ°Æ¡ng chim nuôi ở nhà rồi Ä‘em tuổi và trá»ng lượng của xÆ°Æ¡ng ấy so sánh vá»›i chim rừng thuá»™c cùng chủng loại. Ông nuôi rất nhiá»u chim bồ câu để nghiên cứu kết quả sá»± ghép giống. Ông thà nghiệm những loại hoa quả và giống thảo má»™c trên mặt nÆ°á»›c và dÆ°á»›i biển sâu, tìm tòi các vấn Ä‘á» truyá»n giống. Tất cả kho tà ng hiểu biết của ông vá» thá»±c váºt há»c, địa chất há»c, Ä‘á»™ng váºt há»c và cổ sinh váºt há»c thu tháºp được bốn năm Ä‘i theo tà u Beagle được Ä‘em ra sà ng lá»c và sá» dụng để chứng minh cho lý thuyết tiến hoá của sinh váºt.
Darwin đã ủng há»™ mạnh mẽ nguyên lý Ä‘Ã o thải tá»± nhiên qua những cuá»™c nghiên cứu vá» sá»± Ä‘Ã o thải nhân tạo. Trong trÆ°á»ng hợp nuôi trồng gia súc và cây cá»: ngá»±a, chó, mèo hay lúa mì, lúa mạch, hoa cá» v.v... ngÆ°á»i ta lá»±a chá»n và nuôi những giống nà o có Ãch nhất cho nhu cầu của mình. Kết quả là gia súc, ngÅ© cốc và hoa cỠđã biến dạng đến ná»—i rất khó phân biệt được tÃnh chất tÆ°Æ¡ng tá»± của chúng vá»›i những sinh váºt thuá»™c cùng chủng loại hiện Ä‘ang sinh sôi nảy nở trong thiên nhiên. ChÃnh sá»± Ä‘Ã o thải nhân tạo nà y đã tạo ra những nhánh chủng loại má»›i. NgÆ°á»i chăn nuôi lá»±a chá»n những con váºt và giống cây có những đặc tÃnh há» cần. Há» chỉ nuôi, chỉ trồng những giống ấy Ä‘á»i nà y qua Ä‘á»i khác và cuối cùng đã tạo ra những chủng loại má»›i nhÆ° là con cháu của chủng loại đã có trÆ°á»›c đây. Thà dụ nhÆ° nhiá»u giống chó ngà y nay tuy rất khác nhau nhÆ°ng Ä‘á»u có chung má»™t gốc tổ, đó là giống chó sói.
Darwin lý luáºn: nếu sá»± tiến hoá của các chủng loại do sá»± Ä‘Ã o thải nhân tạo, váºy sá»± Ä‘Ã o thải tá»± nhiên có thể là yếu tố quyết định sá»± tiến hoá các chủng loại được không? Trong thiên nhiên, vai trò của ngÆ°á»i trồng trá»t, chăn nuôi được thay thế bởi quy luáºt đấu tranh sinh tồn (strugle for existence). Darwin nháºn thấy rằng: trong các sinh váºt, má»™t số “cá thể sinh váºt†rất lá»›n phải bị tiêu diệt, chỉ má»™t số nà o sống sót. Nhiá»u loại sinh váºt phải chết để nuôi sống loại sinh váºt khác. Cuá»™c chiến đấu tiếp diá»…n không bao giá» ngừng, và loại ra khá»i cuá»™c đấu tranh để tồn tại tất cả những con váºt, cây cối nà o không đủ Ä‘iá»u kiện tồn tại. Vì lẽ đó má»›i có sá»± thay đổi hình dạng của các sinh váºt để thÃch nghi vá»›i những Ä‘iá»u kiện má»›i, để tồn tại.
Chủ tâm của Darwin là xây dá»±ng lý thuyết vá» sá»± tiến hoá của sinh váºt tháºt vững chãi vá»›i đầy đủ bằng chứng, vì váºy mãi đến năm 1850 ông vẫn chÆ°a nghÄ© đến việc công bố kết quả công trình của ông. NhÆ°ng sau đó, vì sá»± thúc giục của bạn bè ông má»›i bắt tay và o viết má»™t bá»™ sách vÄ© đại để cho xuất bản thà nh nhiá»u táºp. Sách viết được má»™t ná»a thì má»™t tiếng sét nổ: Darwin nháºn được má»™t bức thÆ° của nhà vạn váºt há»c Alferd Russel Wallace hiện Ä‘ang nghiên cứu vá» vạn váºt há»c ở quần đảo Mã Lai. Trong thÆ°, Wallace tiết lá»™ rằng ông cÅ©ng Ä‘ang nghiên cứu vá» nguồn gốc các chủng loại, và cÅ©ng nhÆ° Darwin, chÃnh táºp Luáºn vá» dân số của Malthus đã gợi cảm hứng cho ông. Cùng vá»›i bức thÆ°, Darwin còn nháºn được má»™t táºp Luáºn vá» sá»± biến dạng của các chủng loại lá»i lẽ đúng nhÆ° lá»i của Darwin khi ông trình bà y lý thuyết của ông. Darwin kể lại rằng: “Dù Wallace có Ä‘á»c bản thảo tôi viết và o năm 1842, ông cÅ©ng không thể tóm lược lý thuyết của tôi má»™t cách thông minh hÆ¡n thế nà y được. Có rất nhiá»u câu ông viết hiện tôi dùng để Ä‘á» tên những chÆ°Æ¡ng trong sách của tôiâ€.
Darwin lâm và o cái thế khó xá» vì rõ rà ng ông và Wallace, cả hai Ä‘á»u cùng Ä‘i tá»›i má»™t kết luáºn nhÆ° nhau, tuy cả hai không có liên hệ gì vá»›i nhau. Có Ä‘iá»u khác là Darwin đã dà y công suy tÆ° nghiên cứu, còn Wallace đã phát minh ra lý thuyết tiến hoá của sinh váºt, trong má»™t phút xuất thần. Vá» sau Darwin và Wallace Ä‘á»u đồng ý đệ trình những tà i liệu vá» lý thuyết của mình trÆ°á»›c phiên há»p tá»›i của há»™i Linnaean. Thế là lý thuyết “Tiến hoá của vạn váºt do sá»± Ä‘Ã o thải tá»± nhiên†được công bố và o buổi há»p chiá»u ngà y 1 tháng 7 năm 1858, và ngay sau đó tà i liệu nà y được cho đăng trong táºp san của há»™i.
Bị kÃch thÃch vì vụ Wallace và để tranh thủ thá»i gian, Darwin bá» công trình vÄ© đại Ä‘ang viết dở, quyết định viết má»™t táºp gá»n hÆ¡n mà ông gá»i là “Tóm lượcâ€. Äến cuối năm 1859, táºp sách trụ cá»™t của khoa vạn váºt há»c ngà y nay được nhà John Murray ở Luân Äôn xuất bản. Lần xuất bản đầu tiên, sách in có 1.200 bản, và bán hết ngay trong ngà y phát hà nh. Nhiá»u lần xuất bản khác kế tiếp, và đến năm 1882 là năm Darwin tạ thế, riêng ở nÆ°á»›c Anh sách bán được 24.000 cuốn. Ngoà i ra sách còn được dịch ra hầu khắp các tiếng của các nÆ°á»›c phát triển vá» khoa há»c. Khởi đầu sách nhan Ä‘á» là : Luáºn vá» nguồn gốc các chủng loại qua con Ä‘Æ°á»ng Ä‘Ã o thải trong cuá»™c đấu tranh sinh tồn. Vá» sau, tên sách được rút ngắn, và ngà y nay được Ä‘á» lại: Nguồn gốc các chủng loại.
Trong bốn chÆ°Æ¡ng đầu, Darwin trình bà y cÆ¡ sở lý thuyết của ông vá» sinh váºt há»c, bốn chÆ°Æ¡ng sau ông Ä‘á» cáºp đến những láºp luáºn ngÆ°á»i ta có thể viện ra để đánh đổ lý thuyết của ông. Sau đó ông dà nh nhiá»u chÆ°Æ¡ng để nói vá» môn địa chất há»c, vỠđịa lý há»c các loà i Ä‘á»™ng váºt và thá»±c váºt, và vá» những sá»± kiện thÃch đáng liên quan đến việc phân loại trong vạn váºt há»c cÅ©ng nhÆ° khoa sinh váºt hình thái há»c và phôi sinh há»c. ChÆ°Æ¡ng cuối cùng tóm lược toà n bá»™ ná»™i dung bá»™ sách.
Bắt đầu Darwin trình bà y những biến đổi tÃnh chất của các giống váºt nuôi, giống cây trồng, nghÄ©a là những biến đổi do con ngÆ°á»i tạo ra. Những biến đổi do tác Ä‘á»™ng của sá»± “đà o thải nhân tạo†được Ä‘em ra so sánh vá»›i những biến đổi trong thiên nhiên, nói cách khác, do tác Ä‘á»™ng của sá»± “đà o thải tá»± nhiênâ€. Rồi Darwin kết luáºn: sức sống là luôn biến đổi và không thể có hai váºt hoà n toà n giống nhau.
Theo Darwin, ngoà i những biến đổi nhân tạo và biến đổi tá»± nhiên, còn phải kể đến tác Ä‘á»™ng của cuá»™c đấu tranh sinh tồn. Ở đây Darwin nêu ra rất nhiá»u sá»± kiện để chứng minh rằng: không phải má»™t con váºt hay má»™t cái cây nà o ra chà o Ä‘á»i cÅ©ng có đủ khả năng bảo tồn cuá»™c sống trên thế gian. Thà dụ loà i cháºm lá»›n hÆ¡n cả là loà i voi, nếu con voi nà o có sinh cÅ©ng có sống và sinh sản được bình thÆ°á»ng thì “sau má»™t thá»i gian từ 740 đến 750 năm má»™t cặp voi có thể sinh ra bao gồm cả cháu chắt chút chÃt†chừng mÆ°á»i chÃn triệu con. Và thế giá»›i sẽ trà n ngáºp toà n là voi. Dá»±a và o những thà dụ tÆ°Æ¡ng tá»±, Darwin suy diá»…n ra rằng: nhiá»u sinh váºt có sinh nhÆ°ng không có sống, đó là kết quả sá»± đấu tranh sinh tồn diá»…n ra giữa sinh váºt khác chủng loại, hoặc do kết quả sá»± đấu tranh vá»›i Ä‘iá»u kiện sinh hoạt váºt lý. Nói chung, tất cả má»i sinh váºt từ cây cối, loà i cá loà i chim đến các loà i có vú, kể cả ngÆ°á»i, Ä‘á»u có thể sản xuất ra rất nhiá»u “mầm giống†nhÆ°ng chỉ có má»™t thiểu số được ra chà o Ä‘á»i, hoặc có thể sống tiếp được trong thế giá»›i.
Ngoà i ra, Darwin còn chứng minh má»™t cách rõ rà ng mối liên hệ giữa các chủng loại. Ông thấy loà i ong đất có công dụng truyá»n giống cho má»™t và i thứ cây, nhÆ° cây hoa Păng-xê hoặc và i loại cá». Ông viết:
“Số ong đã nhiá»u hay Ãt ở má»™t miá»n nà o đó, phần lá»›n tuỳ thuá»™c ở số chuá»™t đồng thÆ°á»ng hay phá phách bánh máºt và tổ ong... Số chuá»™t, ai cÅ©ng biết, tuỳ thuá»™c phần lá»›n ở số mèo... Do đó ngÆ°á»i ta có thể tin được rằng, ở má»™t miá»n nà o đó, số mèo quyết định sá»± hiện diện của má»™t số chủng loại hoa, qua sá»± trung gian của loà i chuá»™t và loà i ongâ€.
Kế tiếp, sách Nguồn sống các chủng loại Ä‘á» cáºp đến nguyên lý “đà o thải tá»± nhiên†cản trở sá»± sinh sôi nảy nở các chủng loại nhÆ° thế nà o? Trong bất kỳ chủng loại nà o cÅ©ng có những con mạnh hÆ¡n, chạy nhanh hÆ¡n, thông minh hÆ¡n, Ãt nhiá»…m bệnh hÆ¡n, và chịu được những thay đổi gắt gao của thá»i tiết tốt hÆ¡n các con khác cùng chủng loại. Những con “khoẻ†đó sẽ được sống và sinh sản, còn những con khác yếu hÆ¡n sẽ phải chết. Giống thá» trắng sống được ở miá»n Bắc cá»±c nhá» có bá»™ lông lẫn và o mà u tuyết, còn loà i thá» lông mà u dá»… nháºn hÆ¡n, dá»… bị cáo và chó sói phát hiện, bắt ăn thịt cho nên đã tuyệt chủng. Loà i hÆ°Æ¡u cao cổ sở dÄ© còn tồn tại đến ngà y nay vì trong những năm hạn hán, nhá» cái cổ dà i ngoằng ngoẵng hÆ°Æ¡u có thể ăn hoa lá ở trên ngá»n cây, trong khi hÆ°Æ¡u ngắn cổ phải chịu chết đói. ChÃnh những đặc Ä‘iểm vá» sinh lý và hình thể thuáºn lợi đó đã bảo đảm cho loà i nà o có cÆ¡ năng thÃch hợp hÆ¡n hết vá»›i cuá»™c sống, và rồi sau quãng thá»i gian dà i hà ng ngà n năm đã tạo ra những chủng loại má»›i.
Darwin đã viết má»™t cách bi thảm vỠđịnh luáºt “nanh và vuốt†ngá»± trị ở khắp má»i nÆ¡i.
“Chúng ta chiêm ngưỡng bá» ngoà i của tạo váºt chan hoà ánh sáng vui tÆ°Æ¡i. Chúng ta thấy có thừa thãi thức ăn cho muôn loà i. NhÆ°ng chúng ta không biết hay quên rằng, chim chóc sở dÄ© sống được và rÃu rÃt ca quanh ta, phần lá»›n vì chúng ăn các loà i sâu bá» hay các hạt giống, và nhÆ° váºy có nghÄ©a chúng thÆ°á»ng xuyên tiêu diệt sá»± sống. Và chúng ta quên rằng chÃnh những chim chóc đó, trứng và tổ của chúng cÅ©ng thÆ°á»ng bị các loà i chim và loà i thú khác ăn thịt, phá huá»·. Chúng ta quên rằng thức ăn tuy thừa thãi cho muôn loà i, nhÆ°ng không phải mùa nà o cÅ©ng thừa thãiâ€.
Darwin còn nháºn xét rằng chÃnh hoạt Ä‘á»™ng sinh sản đóng vai trò quan trá»ng trong sá»± Ä‘Ã o thải tá»± nhiên “những con Ä‘á»±c cÆ°á»ng tráng, những con váºt sống thÃch hợp hÆ¡n hết vá»›i ngoại cảnh, thÆ°á»ng hay có sừng. Những con gà không có cá»±a sẽ Ãt có hy vá»ng nhiá»u conâ€. Vá» loà i chim “cuá»™c tranh đấu thÆ°á»ng mang tÃnh ôn hoà hÆ¡nâ€, và chim Ä‘á»±c chinh phục chim mái không phải bằng sừng, bằng cá»±a mà bằng tiếng hót hay, bá»™ lông rá»±c rỡ, bằng những vÅ© Ä‘iệu tân kỳ.
Trong sá»± Ä‘Ã o thải tá»± nhiên, khà háºu cÅ©ng là má»™t yếu tố quan trá»ng vì “những mùa quá lạnh hay là quá hạn hán thÆ°á»ng cản trở rất nhiá»u sức sinh sản của sinh váºt... nhìn qua ai cÅ©ng tưởng rằng khà háºu không có ảnh hưởng gì đến cuá»™c đấu tranh để sinh tồn. NhÆ°ng xét kỹ, ngÆ°á»i ta thấy rằng khà háºu trÆ°á»›c nhất là m suy giảm sá»± sản xuất thá»±c phẩm, do đó khà háºu có thể khiến cho cuá»™c đấu tranh để sinh tồn trở nên muôn phần ác liệt giữa các váºt cùng chủng loại hay khác chủng loại nhÆ°ng cùng ăn má»™t thứ thá»±c phẩm. Trong tình trạng đó, chỉ những con nà o đủ sức chịu Ä‘á»±ng nóng, lạnh, đủ sức Ä‘oạt thức ăn má»›i có thể bảo tồn sá»± sống. Darwin viết rằng:
“Hà ng ngà y hà ng giá», định luáºt Ä‘Ã o thải tá»± nhiên chế ngá»± muôn loà i trên mặt đất. Những con yếu hèn bị tiêu diệt để nhÆ°á»ng sá»± sống cho những con cÆ°á»ng tráng. Äịnh luáºt Ä‘Ã o thải tá»± nhiên diá»…n biến má»™t cách âm thầm và khốc liệt. Äịnh luáºt đó đã biến đổi những sinh váºt còn bảo tồn được sá»± sống, để những sinh váºt nà y có thể thÃch nghi hÆ¡n nữa vá»›i các Ä‘iá»u kiện sinh hoạt. Những biến đổi đó diá»…n tiến rất cháºm chạp nên chúng ta khó nháºn thấy. Phải nghiên cứu những thá»i kỳ địa chất há»c dà i đằng đẵng, chúng ta má»›i thấy rằng sinh váºt sống chung quanh ta ngà y nay đã khác xÆ°a nhiá»u lắmâ€.
Trong chÆ°Æ¡ng kết luáºn sách Nguồn gốc các chủng loại, Darwin cho rằng: quy luáºt Ä‘Ã o thải tá»± nhiên có sức mạnh vô biên, khiến ngÆ°á»i ta có thể suy diá»…n ra rằng: “có thể tất cả các sinh váºt hiện sống trên mặt đất nà y Ä‘á»u gốc ở má»™t váºt thể nà o đó đã tiếp nháºn được sá»± sống đầu tiênâ€. Darwin tin rằng: chÃnh thiên nhiên vá»›i những định luáºt khắt khe đã sáng tạo ra những sinh váºt có cÆ¡ cấu rất phức tạp, và ông thấy kết quả của định luáºt Ä‘Ã o thải tá»± nhiên đã gợi hứng cho công việc của ông rất nhiá»u. Darwin viết:
“NhÆ° váºy, chÃnh vì phải chiến đấu để tồn tại, chÃnh vì kẻ yếu hèn phải đói, phải chết, nên các sinh váºt còn lại má»—i thế hệ má»™t thêm tốt đẹp; đó là điá»u phấn khởi hÆ¡n hết mà chúng ta có thể quan niệm được. Quan niệm nhÆ° váºy, chúng ta thấy cuá»™c sống quả là hùng vÄ©, cuá»™c sống khởi thuá»· được Thượng đế ban phát cho má»™t hay nhiá»u váºt, nhÆ°ng chứa Ä‘á»±ng không biết bao nhiêu là khả năng phát triển. Trong khi quả đất vẫn quay bất di bất dịch theo định luáºt vá» trá»ng lá»±c thì má»™t sinh váºt khởi thuá»· hết sức Ä‘Æ¡n giản lại có thể đã và đang phát sinh ra vô và n chủng loại sinh váºt tuyệt vá»i.â€
Äó là lý thuyết “tiến hoá không ngừng†được trình bà y trong sách Nguồn gốc các chủng loại. Tuy nhiên, trái vá»›i sá»± tin tưởng của nhiá»u ngÆ°á»i, Darwin không phải là ngÆ°á»i sáng láºp ra thuyết tiến hoá, vì thuyết đó đã có từ trÆ°á»›c Aristotle và Lucretius. Sau nà y, các nhà khoa há»c nổi tiếng nhÆ° Buffon, Goethe, Erasmus Darwin (ông ná»™i Charles Darwin), Lamarck và Herbert Spencer cÅ©ng Ä‘á» cao thuyết tiến hoá. Tuy nhiên, sá»± đóng góp của Darwin vô cùng quan trá»ng. TrÆ°á»›c hết, ông đã sÆ°u tầm được rất nhiá»u bằng chứng hiển nhiên để chứng minh rằng có sá»± kiện tiến hoá tháºt trong các sinh váºt. Sau nữa, Darwin đã nêu ra quy luáºt Ä‘Ã o thải tá»± nhiên rất nổi tiếng và lấy quy luáºt nà y để giải thÃch hợp lý cách thức tiến hoá của các sinh váºt.
Sách Nguồn gốc các chủng loại của Darwin ra Ä‘á»i, dÆ° luáºn Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i gá»i đây là má»™t đại há»a, nhÆ° tiếng “sét nổ ngang taiâ€, vì nếu thuyết của Darwin đúng thì chuyện Sáng thế ká»· trong Kinh thánh của CÆ¡ đốc giáo là không thể chấp nháºn được nữa. Giáo há»™i liá»n phát Ä‘á»™ng phong trà o chống đối mạnh mẽ và lên án thuyết của Darwin là nguy hiểm cho tôn giáo. Tuy Darwin đã hết sức dè dặt, tránh không đả Ä‘á»™ng đến trÆ°á»ng hợp tiến hoá của loà i ngÆ°á»i, ấy váºy mà ông vẫn bị gán cho tiếng xấu là chủ trÆ°Æ¡ng gốc tổ của loà i ngÆ°á»i là giống khỉ.
Äể là m giảm giá trị của Darwin ngÆ°á»i ta tìm cách chế giá»…u ông. Má»™t bà i báo đăng trong tạp chà Quarterly Review gá»i ông là “con ngÆ°á»i dại dá»™t†đã cả gan viết sách “để bênh vá»±c những lá»i phá»ng Ä‘oán và những suy luáºn hoà n toà n thối nátâ€, con ngÆ°á»i dại dá»™t đã “nghiên cứu tạo váºt†theo má»™t cách hoà n toà n “nhục nhã cho khoa há»câ€. Tạp chà Spectator đả kÃch thuyết của Darwin “vì thuyết đó phủ nháºn đạo đức và chứng tá» tác giả có má»™t cách hiểu là m bại hoại luân lýâ€. Darwin còn bị kết tá»™i là đã thu tháºp những sá»± kiện để biện giải cho má»™t nguyên tắc sai lầm. Báo Spectator viết : “NgÆ°á»i ta không thể lấy bá»t không khà mà kết thà nh sợi dây thừng vững chắc đượcâ€. Má»™t nhà báo mỉa mai: “Liệu ngÆ°á»i ta có thể tin được rằng tất cả má»i giống củ cải tốt có triển vá»ng tiến hoá thà nh ngÆ°á»i không?â€. Bằng giá»ng văn gay gắt, báo Athenaeum viết: Vì ở nÆ°á»›c Anh không có toà án tôn giáo, cho nên ta Ä‘Ã nh trao Darwin cho “các thần linh, cho các trÆ°á»ng há»c và viện bảo tà ng trừng phạtâ€.
TrÆ°á»›c những lá»i đả kÃch đó, Darwin nói: “Há» sẽ không thiêu tôi đâu, nhÆ°ng hỠđã chuẩn bị củi gá»— và bà y cách cho những thú dữ bắt tôiâ€.
Ở ngay tổ quốc của Darwin và tại trÆ°á»ng đại há»c Cambridge, Whewell cấm tà ng trữ sách Nguồn gốc các chủng loại ở tủ sách của bá»™ môn.
Trong giá»›i khoa há»c, Darwin được sá»± ủng há»™ nồng nhiệt, nhÆ°ng sá»± chống đối không phải Ãt. Äại diện cho phái bảo thủ cá»±c Ä‘oan nà o đó có Owen ở Anh và Agassiz ở Hoa Kỳ. Cả hai ông nà y lá»›n tiếng cho rằng thuyết của Darwin là ngụy khoa há»c và má»™t ngà y kia sẽ bị chìm trong quên lãng. Nhà thiên văn há»c John Herschel gá»i thuyết Darwin là “định luáºt loạn xạ†(higgledy - piggdedy). Giáo sá»± cÅ© của Darwin vỠđịa chất há»c ở Cambridge, Sedgwick coi thuyết của Darwin “hoà n toà n sai lầm và rất có hại†và viết trong thÆ° gá»i cho Darwin rằng sách của Darwin là m cho ông “cÆ°á»i đến vỡ bụngâ€.
Sedgwick cho “thuyết của Darwin cÅ©ng có tÃnh Ä‘iên khùng nhÆ° cái đầu xe lá»a của Giám mục Wilkin sẽ Ä‘Æ°a chúng ta lên cung trăngâ€.
Tuy nhiên Darwin không thiếu ngÆ°á»i ủng há»™ nồng nhiệt. Äứng đầu phải kể đến những ngÆ°á»i nhÆ° nhà địa chất há»c Charles Lyell, nhà sinh váºt há»c Thomas Huxley, nhà thảo má»™c há»c Joseph Hooker, và Asa Gray, nhà thảo má»™c há»c nổi tiếng của Hoa Kỳ. Trong số các nhà khoa há»c nà y, Darwin trông đợi nhiá»u hÆ¡n cả ở Huxley mà ông gá»i là “cá»™ng tác viên†của ông và Huxley cÅ©ng tá»± nháºn là “vệ sÄ© của Darwinâ€. Vốn không phải là ngÆ°á»i quen tranh luáºn, bút chiến, Darwin không há» công khai bênh vá»±c lý thuyết của ông, việc nà y hoà n toà n do Huxley, má»™t ngÆ°á»i có tà i lại vừa hăng hái đảm nhiệm.
Trong cuá»™c xung Ä‘á»™t nảy lá»a diá»…n ra và o năm 1860 xung quanh há»c thuyết Darwin, chÃnh Huxley đã đóng má»™t vai trò quan trá»ng. Sân khấu là phiên há»p của há»c viện Anh quốc ở Oxford để thảo luáºn vá» há»c thuyết Darwin. Cá»— trá»ng pháo của đối phÆ°Æ¡ng là Giám mục Wiberforce ở Oxford. Trong Ä‘oạn kết bản tham luáºn mà ông tin rằng đã Ä‘áºp tan được lý thuyết Darwin, Giám mục Wiberforce quay vá» phÃa Huxley Ä‘ang ngồi trên diá»…n Ä‘Ã n, nói giá»ng cách châm biếm: “Tôi muốn há»i giáo sÆ° Huxley, giòng tổ ná»™i hay tổ ngoại của giáo sÆ° thuá»™c loại khỉ?â€. Nghe váºy Huxley nói riêng vá»›i bạn: “Thượng đế đã trao số mệnh ông ta và o tay tôi rồiâ€. Nói rồi, theo lá»i ngÆ°á»i kể lại, Huxley đứng dáºy trả lá»i giám mục nhÆ° sau:
“Chúng ta không có lý do gì để xấu hổ vì nguồn gốc loà i ngÆ°á»i là loà i khỉ. Nếu tôi có vị tổ tiên nà o mà má»—i khi nhá»› lại tôi phải lấy là m xấu hổ, thì vị tổ tiên ấy phải là hạng trà thức là m việc không nghỉ ngÆ¡i và có quá nhiá»u tà i năng khác nhau cho nên ông tham vá»ng quá cao. Hạng ngÆ°á»i nà y thấy rằng thà nh công trong địa hạt hoạt Ä‘á»™ng của mình chÆ°a đủ lại còn muốn bén mảng đến địa hạt khoa há»c mà há» không hiểu gì cả, và há» chỉ là m cho vấn Ä‘á» khoa há»c trở thà nh tối tăm thêm vá»›i những lá»i văn vẻ vô nghÄ©a. Há» còn khéo léo cầu viện tá»›i những tÃn Ä‘iá»u tôn giáo và những lá»i xách mé Ä‘ao to búa lá»›n để đánh lạc hÆ°á»›ng thÃnh giảâ€.
Äây là tráºn xung Ä‘á»™t đầu tiên, và còn nhiá»u tráºn nảy lá»a sau nà y nữa, giữa giáo há»™i và giá»›i khoa há»c xung quanh há»c thuyết tiến hóa của Darwin.
Äối vá»›i vấn Ä‘á» tôn giáo, quan Ä‘iểm của Darwin có chiá»u thay đổi khi vá» già . Hồi thiếu thá»i, ông nhìn nháºn là tạo váºt được sinh ra má»™t cách hoà n toà n theo quy luáºt. Trong cuốn Cuá»™c Ä‘á»i và thÆ° từ, Darwin tỠý tin tưởng rằng “trong má»™t tÆ°Æ¡ng lai xa xôi con ngÆ°á»i sẽ hoà n hảo hÆ¡n bây giá» rất nhiá»uâ€. Vá» già Darwin lại viết:
“Có má»™t lý lẽ rất mạnh nữa khiến tôi tin ở Thượng đế, đó là lý lẽ lý trà chứ không phải lý lẽ cảm tÃnh. NgÆ°á»i ta rất khó, tháºm chà hầu nhÆ° không thể, quan niệm được rằng: cả cái vÅ© trụ mênh mông và kỳ diệu nà y, trong đó con ngÆ°á»i vá»›i khả năng nhìn lùi lại quá khứ và hÆ°á»›ng vá» tÆ°Æ¡ng lai, lại có thể là kết quả của má»™t sá»± ngẫu nhiên mù quáng hay má»™t tất yếu. Sau khi suy nghÄ© miên man nhÆ° váºy, tôi tá»± cảm thấy phải tin rằng có má»™t cá»™i nguồn khởi thủy có trà thông minh tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° ngÆ°á»i, nghÄ©a là tôi tin có thượng đế. Trong thá»i gian viết bá»™ Nguồn gốc các chủng loại, tôi nhá»› là tâm trạng của tôi là nhÆ° váºy. Tuy nhiên qua nhiá»u diá»…n biến thăng trầm vá» sau, niá»m tin của tôi không còn được nhÆ° trÆ°á»›c. Äến đây lại nảy sinh má»™t mối hoà i nghi: Tôi tá»± há»i là m sao có thể tin được rằng linh hồn con ngÆ°á»i, thoạt đầu không khác gì linh hồn các loà i váºt hạ đẳng nhất, lại có thể suy luáºn tá»›i những kết luáºn bao la nhÆ° váºy?â€
Darwin không trả lá»i câu há»i và kết luáºn nhÆ° sau:
“Tôi không có tham vá»ng rá»i sáng những vấn Ä‘á» trừu tượng đó. Chúng ta không thể biết nổi nguồn gốc của vạn váºt và tôi Ä‘Ã nh cam nhân mình là ngÆ°á»i theo chủ trÆ°Æ¡ng lý trà hữu hạnâ€.
Sau khi sách Nguồn gốc các chủng loại xuất bản, Darwin viết tiếp rất nhiá»u sách khác Ä‘á» cáºp đến từng vấn Ä‘á» riêng biệt, nhÆ°ng tá»±u trung ông vẫn triển khai lý tuyết tiến hóa của sinh váºt bằng quy luáºt Ä‘Ã o thải tá»± nhiên đã được trình bà y minh bạch trong Nguồn gốc các chủng loại. TrÆ°á»›c hết ông viết hai táºp Ä‘á» là : Côn trùng biến thà nh chất bón cho giống lan, và Nghiên cứu vá» sá»± sống của các giống cây leo. Sau đó Darwin viết hai tác phẩm quan trá»ng hÆ¡n nhan Ä‘á»: Những biến thể Ä‘á»™ng váºt và thá»±c váºt nuôi trong nhà , và Sá»± sinh sản của loà i ngÆ°á»i và vấn Ä‘á» tình dục Ä‘Ã o thải. Darwin còn viết rất nhiá»u sách Ä‘á» cáºp đến các vấn Ä‘á» nhÆ° so sánh sá»± thể hiện cảm xúc giữa loà i ngÆ°á»i và loà i váºt, những sách nói vá» giống cây ăn sâu bá», vá» tác dụng của việc lai giống, khả năng di Ä‘á»™ng của thá»±c váºt, hiện tượng cây biến thà nh đất.
Trong sách Nguồn gốc các chủng loại, Darwin cố tránh bà n luáºn vá» nguồn gốc loà i ngÆ°á»i, vì ông sợ dÆ° luáºn có thể bác bá» toà n bá»™ lý thuyết của ông. Äến cuốn Dòng dõi loà i ngÆ°á»i, Darwin Ä‘Æ°a ra nhiá»u sá»± kiện để chứng tá» rằng loà i ngÆ°á»i cÅ©ng tiến hóa từ những sinh váºt thô sÆ¡ mà ra.
Nhìn bao quát lại, chúng ta thấy rằng, trên má»i địa hạt há»c thuáºt, ảnh hưởng của Darwin rất sâu Ä‘áºm. Và ngà y nay các nhà sinh váºt há»c, địa chất há»c, hóa há»c, váºt lý há»c, các nhà nhân chủng há»c, tâm lý há»c, các nhà giáo dục há»c, triết há»c, xã há»™i há»c và ngay cả các nhà sá» há»c, chÃnh trị há»c và ngôn ngữ há»c Ä‘á»u chấp nháºn lý thuyết tiến hóa của ông. Charles Ellwood đánh giá nhÆ° sau:
“Khi nghÄ© đến ảnh hưởng lá»›n lao của Darwin trong má»i lÄ©nh vá»±c tÆ° tưởng, nhất là các khoa sinh váºt há»c, tâm lý há»c và xã há»™i há»c, ngÆ°á»i ta bắt buá»™c phải kết luáºn rằng: Darwin là nhà tÆ° tưởng phong phú nhất thế ká»· 18, không những của nÆ°á»›c Anh mà của cả thế giá»›i. Do đó, ông xứng đáng có vị trà vinh quang cao nhất trong giá»›i khoa há»c. Và ngà y nay ngÆ°á»i ta má»›i bắt đầu nháºn ra được ý nghÄ©a xã há»™i của há»c thuyết Darwinâ€.
Bình luáºn vá» sách Nguồn gốc các chủng loại West cÅ©ng đồng ý rằng: “ảnh hưởng của Darwin tháºt bao la. Nêu lên má»™t nguyên tắc má»›i mẻ đồng thá»i vẫn tiếp tục nghiên cứu há»c há»i, Darwin đã đảo lá»™n tất cả các ngà nh khoa há»c, từ thiên văn há»c đến sá» há»c, từ cổ sinh váºt đến tâm lý há»c, từ phôi há»c đến giáo dục há»câ€.
Mặt khác ngÆ°á»i ta còn Ä‘em áp dụng há»c thuyết của Darwin trong những lÄ©nh vá»±c mà nếu còn sống chắc chắn ông sẽ phản đối kịch liệt. Thà dụ nhÆ° chủ nghÄ©a phát xÃt đã viện ra quy luáºt Ä‘Ã o thải tá»± nhiên, hay là luáºt “khôn sống mống chết†để biện giải những hà nh Ä‘á»™ng sát nhân nhằm tiêu diệt má»™t số chủng tá»™c của há». Hoặc nhÆ° bá»n hiếu chiến đã biện giải chiến tranh là má»™t phÆ°Æ¡ng tiện để Ä‘Ã o thải kẻ yếu và bảo tồn kẻ khá»e. Thà dụ nhÆ° những cÆ¡ sở là m ăn, cÅ©ng dá»±a và o những định luáºt Ä‘Ã o thải tá»± nhiên, “khôn sống mống chếtâ€, để tìm cách tiêu diệt những công ty nhá» bé hÆ¡n.
Ngà y nay kiến thức khoa há»c được phổ biến rá»™ng rãi, công trình của Darwin cà ng thêm có giá trị vì bao gồm những quan sát vô cùng tinh tế. Cho dù những khám phá má»›i lạ của khoa há»c hiện đại có biến đổi phần nà o lý thuyết của Darwin, nhÆ°ng tá»±u trung lý thuyết tiến hóa vẫn đứng vững trong di truyá»n há»c, cổ sinh váºt há»c và trong rất nhiá»u bá»™ môn khoa há»c khác.
VỠđịa vị của Darwin trong lịch sá» khoa há»c, không ai có thể viết đúng hÆ¡n Julian Huxley, nhà sinh váºt há»c nổi tiếng, cháu ná»™i của Thomas Huxley, ngÆ°á»i cá»™ng tác, ngÆ°á»i biện há»™ và là bạn của Darwin. Julian Huxley viết:
“Sá»± nghiệp của Darwin... đã Ä‘Æ°a thế giá»›i sinh váºt và o trong phạm vi chi phối của định luáºt thiên nhiên. Sau Darwin, ngÆ°á»i ta không còn nghÄ© rằng má»i sinh váºt và động váºt được sáng tạo nguyên vẹn từ lúc khởi thủy, không còn nghÄ© rằng có má»™t trà thông minh huyá»n bà đã trang bị cho các sinh váºt những khà giá»›i kỳ diệu để kiếm ăn hay Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i kẻ thù, không còn nghÄ© rằng loà i có má»™t sức mạnh huyá»n bà dẫn dắt sá»± tiến hóa của muôn loà i. Nếu thuyết Ä‘Ã o thải tá»± nhiên là đúng thì chúng ta có thể tin rằng tất cả các Ä‘á»™ng váºt, thá»±c váºt, kể cả ngÆ°á»i, sở dÄ© nhÆ° chúng ta thấy ngà y nay, cÅ©ng vì đã trải qua quá trình tiến hóa theo những định luáºt tá»± nhiên mù quáng, không khác gì những định luáºt khiến có núi má»c, khiến quả đất và các hà nh tinh khác chạy thà nh Ä‘Æ°á»ng bầu dục chung quanh mặt trá»i. Äịnh luáºt mù quáng phải chiến đấu để sinh tồn, định luáºt di truyá»n mù quáng tất nhiên Ä‘Æ°a tá»›i kết quả là đà o thải kẻ yếu và bảo tồn sá»± sống của kẻ mạnh, và do đó thúc đẩy Ä‘Ã tiến hóa của các sinh váºt...â€
Julian Huxley viết tiếp:
“Sá»± nghiệp của Darwin đã khiến chúng ta có thể xác định được vị trà của con ngÆ°á»i và ná»n văn minh hiện đại má»™t cách chÃnh xác hÆ¡n. Con ngÆ°á»i không phải má»™t sinh váºt đã hoà n tất, không có thể tiến hóa thêm được nữa. Nhìn lại lịch sá» dà i dằng dặc, con ngÆ°á»i thấy rằng đó là má»™t lịch sá» không phải Ä‘i xuống mà là đi lên, và con ngÆ°á»i còn có khả năng biến hóa nữa trong tÆ°Æ¡ng lai. HÆ¡n nữa, vá»›i sá»± hiểu biết vá» sá»± tiến hóa của các sinh váºt, chúng ta biết kiên nhẫn hÆ¡n. Mấy ngà n năm lịch sá» tháºt không có nghÄ©a lý gì so sánh vá»›i gần triệu năm con ngÆ°á»i đã có mặt trên trái đất, và con số nà y không có nghÄ©a lý gì khi so sánh vá»›i hà ng ngà n triệu năm tiến hóa của sinh váºt trên mặt đất. Hiểu nhÆ° váºy, chúng ta có quyá»n kiên nhẫn sau khi các nhà thiên văn há»c cho biết rằng Ãt ra chúng ta cÅ©ng còn có má»™t ngà n triệu năm nữa để vượt lên tá»›i những đỉnh cao má»›i của sá»± sốngâ€.
Tà i sản của mr_robin