I. ÄIỀU KIỆN Tá»° NHIÊN:
1. Vị trà địa lý:
Thanh Hoá nằm ở cá»±c Bắc Miá»n Trung, cách Thủ đô Hà Ná»™i 150 km vá» phÃa Nam, cách Thà nh phố Hồ Chà Minh 1.560km. PhÃa Bắc giáp vá»›i ba tỉnh SÆ¡n La, Hoà Bình và Ninh Bình, phÃa Nam giáp tỉnh Nghệ An, phÃa Tây giáp tỉnh Hủa Phăn (nÆ°á»›c Cá»™ng hoà dân chủ nhân dân Là o), phÃa Äông là Vịnh Bắc Bá»™.
Thanh Hoá nằm trong vùng ảnh hưởng của những tác Ä‘á»™ng từ vùng kinh tế trá»ng Ä‘iểm Bắc Bá»™, các tỉnh Bắc Là o và vùng trá»ng Ä‘iểm kinh tế Trung bá»™, ở vị trà cá»a ngõ nối liá»n Bắc Bá»™ vá»›i Trung Bá»™, có hệ thống giao thông thuáºn lợi nhÆ°: Ä‘Æ°á»ng sắt xuyên Việt, Ä‘Æ°á»ng Hồ Chà Minh, các quốc lá»™ 1A, 10, 45, 47, 217; cảng biển nÆ°á»›c sâu Nghi SÆ¡n và hệ thống sông ngòi thuáºn tiện cho lÆ°u thông Bắc Nam, vá»›i các vùng trong tỉnh và đi quốc tế. Hiện tại, Thanh Hóa có sân bay Sao Và ng và đang dá»± kiến mở thêm sân bay quốc tế sát biển phục vụ cho Khu kinh tế Nghi SÆ¡n và khách du lịch.
2- Äịa hình:
Thanh Hoá có địa hình Ä‘a dạng, thấp dần từ Tây sang Äông, chia là m 3 vùng rõ rệt:
- Vùng núi và Trung du có diện tÃch đất tá»± nhiên 839.037 ha, chiếm 75,44% diện tÃch toà n tỉnh,Ä‘á»™ cao trung bình vùng núi từ 600 -700m, Ä‘á»™ dốc trên 25o; vùng trung du có Ä‘á»™ cao trung bình 150 - 200m, Ä‘á»™ dốc từ 15 -20o .
- Vùng đồng bằng có diện tÃch đất tá»± nhiên là 162.341 ha, chiếm 14,61% diện tÃch toà n tỉnh, được bồi tụ bởi các hệ thống Sông Mã, Sông Bạng, Sông Yên và Sông Hoạt. Äá»™ cao trung bình từ 5- 15m, xen kẽ có các đồi thấp và núi đá vôi Ä‘á»™c láºp.Äồng bằng Sông Mã có diện tÃch lá»›n thứ ba sau đồng bằng Sông Cá»u Long và đồng bằng Sông Hồng.
- Vùng ven biển có diện tÃch 110.655 ha, chiếm 9,95% diện tÃch toà n tỉnh,vá»›i bá» biển dà i 102 km, địa hình tÆ°Æ¡ng đối bằng phẳng. Chạy dá»c theo bá» biển là các cá»a sông. Vùng đất cát ven biển có Ä‘á»™ cao trung bình 3-6 m, có bãi tắm Sầm SÆ¡n nổi tiếng và các khu nghỉ mát khác nhÆ° Hải Tiến (Hoằng Hoá) và Hải Hoà (TÄ©nh Gia) ...; có những vùng đất Ä‘ai rá»™ng lá»›n thuáºn lợi cho việc nuôi trồng thuá»· sản và phát triển các khu công nghiệp, dịch vụ kinh tế biển.
3. Khà háºu:
Thanh Hoá nằm trong vùng khà háºu nhiệt Ä‘á»›i gió mùa vá»›i 4 mùa rõ rệt.
- Lượng mÆ°a trung bình hà ng năm khoảng 1600-2300mm, má»—i năm có khoảng 90-130 ngà y mÆ°a. Äá»™ ẩm tÆ°Æ¡ng đối từ 85% đến 87%, số giá» nắng bình quân khoảng 1600-1800 giá». Nhiệt Ä‘á»™ trung bình 230C - 240C, nhiệt Ä‘á»™ giảm dần khi lên vùng núi cao .
- HÆ°á»›ng gió phổ biến mùa Äông là Tây bắc và Äông bắc, mùa hè là Äông và Äông nam.
Äặc Ä‘iểm khà háºu thá»i tiết vá»›i lượng mÆ°a lá»›n, nhiệt Ä‘á»™ cao, ánh sáng dồi dà o là điá»u kiện thuáºn lợi cho phát triển sản xuất nông, lâm, ngÆ° nghiệp.
II.- TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN:
1. Tà i nguyên đất:
Thanh Hoá có diện tÃch tá»± nhiên 1.112.033 ha, trong đó đất sản xuất nông nghiệp 245.367 ha; đất sản xuất lâm nghiệp 553.999 ha; đất nuôi trồng thuá»· sản 10.157 ha; đất chÆ°a sá» dụng 153.520 ha vá»›i các nhóm đất thÃch hợp cho phát triển cây lÆ°Æ¡ng thá»±c, cây lâm nghiệp, cây công nghiệp và cây ăn quả.
2. Tà i nguyên rừng:
Thanh Hoá là má»™t trong những tỉnh có tà i nguyên rừng lá»›n vá»›i diện tÃch đất có rừng là 484.246 ha, trữ lượng khoảng 16,64 triệu m3 gá»—, hà ng năm có thể khai thác 50.000 - 60.000 m3. Rừng Thanh Hoá chủ yếu là rừng cây lá rá»™ng, có hệ thá»±c váºt phong phú Ä‘a dạng vá» há», loà i; có các loại gá»— quý hiếm nhÆ°: lát, pÆ¡ mu, sa mu, lim xanh, táu, sến, và ng tâm, dổi, de, chò chỉ. Các loại thuá»™c há» tre nứa gồm có: luồng, nứa, vầu, giang, tre. Ngoà i ra còn có: mây, song, dược liệu, quế, cánh kiến đỠ… Các loại rừng trồng có luồng, thông nhá»±a, mỡ, bạch Ä‘Ã n, phi lao, quế, cao su. Thanh Hoá là tỉnh có diện tÃch luồng lá»›n nhất trong cả nÆ°á»›c vá»›i diện tÃch trên 50.000 ha .
Rừng Thanh Hoá cÅ©ng là nÆ¡i quần tụ và sinh sống của nhiá»u loà i Ä‘á»™ng váºt nhÆ°: hÆ°Æ¡u, nai, hoẵng, vượn, khỉ, lợn rừng, các loà i bò sát và các loà i chim … Äặc biệt ở vùng Tây nam của tỉnh có rừng quốc gia Bến En, vùng Tây Bắc có các khu bảo tồn thiên nhiên Pù Hu, Pù Luông, Xuân Liên, là những khu rừng đặc dụng, nÆ¡i tồn trữ và bảo vệ các nguồn gien Ä‘á»™ng, thá»±c váºt quà hiếm, đồng thá»i là các Ä‘iểm du lịch hấp dẫn đối vá»›i du khách.
3. Tà i nguyên biển:
Thanh Hoá có 102 km bá» biển và vùng lãnh hải rá»™ng 17.000 km2, vá»›i những bãi cá, bãi tôm có trữ lượng lá»›n. Dá»c bá» biển có 5 cá»a lạch lá»›n, thuáºn lợi cho tà u thuyá»n đánh cá ra và o. Äây cÅ©ng là những trung tâm nghá» cá của tỉnh. Ở vùng cá»a lạch là những bãi bồi bùn cát rá»™ng hà ng ngà n ha, thuáºn lợi cho nuôi trồng hải sản, trồng cói, trồng cây chắn sóng và sản xuất muối. Diện tÃch nÆ°á»›c mặn ở vùng biển đảo Mê, Biện SÆ¡n có thể nuôi cá song, trai ngá»c, tôm hùm và hà ng chục ngà n ha nÆ°á»›c mặn ven bá» thuáºn lợi cho nuôi nhuyá»…n thể vá» cứng nhÆ° ngao, sò …
Vùng biển Thanh Hoá có trữ lượng khoảng 100.000 - 120.000 tấn hải sản, vá»›i nhiá»u loại hải sản có giá trị kinh tế cao.
4. Tà i nguyên khoáng sản:
Thanh Hoá là má»™t trong số Ãt các tỉnh ở Việt Nam có nguồn tà i nguyên khoáng sản phong phú và đa dạng; có 296 má» và điểm khoáng sản vá»›i 42 loại khác nhau, nhiá»u loại có trữ lượng lá»›n so vá»›i cả nÆ°á»›c nhÆ°: đá granit và marble (trữ lượng 2 -3 tỉ m3), đá vôi là m xi măng (trên 370 triệu tấn), sét là m xi măng (85 triệu tấn), crôm (khoảng 21 triệu tấn), quặng sắt (2 triệu tấn), secpentin (15 triệu tấn), đôlômit (4,7 triệu tấn), ngoà i ra còn có và ng sa khoáng và các loại khoáng sản khác.
5. Tà i nguyên nước:
Thanh Hóa có 4 hệ thống sông chÃnh là sông Hoạt, sông Mã, sông Bạng, sông Yên vá»›i tổng chiá»u dà i 881 km, tổng diện tÃch lÆ°u vá»±c là 39.756km2; tổng lượng nÆ°á»›c trung bình hà ng năm 19,52 tỉ m3. Sông suối Thanh Hoá chảy qua nhiá»u vùng địa hình phức tạp, là tiá»m năng lá»›n cho phát triển thủy Ä‘iện. NÆ°á»›c ngầm ở Thanh Hoá cÅ©ng rất phong phú vá» trữ lượng và chủng loại bởi vì có đầy đủ các loại đất đá trầm tÃch, biến chất, mac ma và phun trà o.
III. LỊCH SỬ VÀ DI TÃCH:
Thanh Hóa có bá» dà y lịch sá» hà o hùng và truyá»n thống văn hoá Ä‘á»™c đáo. Và o sÆ¡ kỳ thá»i đại đá cÅ©, bằng sá»± phát hiện và khai quáºt khảo cổ các di chỉ Núi Äá», Núi Quan Yên, Núi Nuông đã khẳng định Thanh Hóa là nÆ¡i sinh sống của ngÆ°á»i nguyên thuá»·, đặc biệt hang Con Mong là nÆ¡i chứng kiến các giai Ä‘oạn phát triển liên tục của con ngÆ°á»i từ háºu kỳ đá cÅ© sang thá»i đại đá má»›i. Quá trình chinh phục đồng bằng trên đất Thanh Hóa của cÆ° dân đồ đá má»›i đã để lại má»™t ná»n văn hoá Äa Bút, là má»™t ná»n văn hoá khảo cổ tiến bá»™ cùng thá»i trong khu vá»±c cách đây 6.000 năm. Sang đầu thá»i đại kim khÃ, thuá»™c thá»i đại đồ đồng, qua các bÆ°á»›c phát triển vá»›i các giai Ä‘oạn trÆ°á»›c văn hoá Äông SÆ¡n, Thanh Hóa đã trải qua má»™t tiến trình phát triển vá»›i các giai Ä‘oạn văn hoá: Cồn Chân Tiên, Äông Khối - Quỳ Chữ tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i các văn hoá Phùng Nguyên - Äồng Dáºu - Gò Mun ở lÆ°u vá»±c sông Hồng. Äó là quá trình chuẩn bị má»i mặt để đến văn minh Văn Lang cách đây hÆ¡n 2.000 năm lịch sá», văn hoá Äông SÆ¡n ở Thanh Hóa đã toả sáng rá»±c rỡ trong đất nÆ°á»›c của các Vua Hùng.
Suốt mấy ngà n năm lịch sá» dá»±ng nÆ°á»›c và giữ nÆ°á»›c, Thanh Hóa đã xuất hiện nhiá»u anh hùng dân tá»™c, danh nhân tiêu biểu nhÆ°: Bà Triệu, Lê Hoà n, Lê Lợi, KhÆ°Æ¡ng Công Phụ, Lê Văn HÆ°u, Lê Thánh Tông, Äà o Duy Từ, ... Cùng vá»›i những trang lịch sá» oai hùng, Thanh Hóa có 1.535 di tÃch, trong đó có 134 di tÃch được xếp hạng quốc gia, 412 di tÃch đã xếp hạng cấp tỉnh vá»›i các di tÃch nổi tiếng nhÆ° Núi Äá», Äông SÆ¡n, khu di tÃch Bà Triệu, Lê Hoà n, thà nh Nhà Hồ, Lam Kinh, Ba Äình, Hà m Rồng ... cà ng khẳng định xứ Thanh là má»™t vùng “Äịa linh nhân kiệtâ€.
Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục nà y: