Ghi chú đến thành viên
Gởi Ãá» Tài Má»›i Trả lá»i
 
Ãiá»u Chỉnh
  #1  
Old 28-06-2008, 09:42 AM
killer1310 killer1310 is offline
Diệt Thế Ma Thần
 
Tham gia: May 2008
Äến từ: tp ho chi minh
Bài gởi: 217
Thá»i gian online: 1 ngày 0 giá» 18 phút
Xu: 0
Thanks: 2
Thanked 0 Times in 0 Posts
NgÆ°á»i Mỹ và chiến tranh Việt Nam

Phần 1
Nixon và Kissinger
Từ má»™t đứa há»c trò tiểu há»c thÆ°á»ng bị những đám trẻ thuá»™c nhóm Äức Quốc xã ăn hiếp ở quê nhà, rồi thành má»™t anh binh nhì đào những hố cá nhân đầy đất Ä‘á» trong trại lính Mỹ ở South Carolina... cho đến khi được ngồi trong căn phòng lá»›n nhất ở tầng lầu thứ bẩy của Bá»™ Ngoại giao Hoa Kỳ, Ä‘á»i của Kissinger là má»™t cuá»™c Ä‘á»i ngoại hạng - dá»±a trên bất cứ tiêu chuẩn nào. Sá»± nghiệp của Kissinger được nhiá»u ngÆ°á»i ca tụng, nhÆ°ng cÅ©ng không thiếu kẻ dèm pha, đả kích.
Heinz Alfred Kissinger sanh năm 1923, tại Furth, má»™t làng nhỠở ngoại ô thành phố Nuremburg, Äức. Mẹ ở nhà ná»™i trợ; cha dạy há»c. Phía bên ná»™i thích con cái theo ngành sÆ° phạm; phía bên ngoại thì giàu và trung lÆ°u hÆ¡n. Theo lá»i bà mẹ kể lại, lúc còn nhá» Kissinger thích Ä‘á»c sách, hay trầm tÆ°, và rất ngoan há»c kinh đạo. NhÆ°ng năm ông chào Ä‘á»i cÅ©ng là năm những luồng sóng bài Do Thái Ä‘ang nổi lên ở Äức vài năm sau đệ nhất thế chiến. Ở Nuremberg, má»™t đảng viên cuồng tín Äức Quốc xã là Julius Streicher xuất bản má»™t tuần báo, kêu gá»i triệt tiêu tất cả những ngÆ°á»i Do Thái [1] . Năm 1935, phong trào bài Do Thái ở Äức lên gần cá»±c Ä‘á»™ khi Bá»™ luật Nuremberg cấm hôn phối giữa Äức và Do Thái; cấm Do Thái không được hoạt Ä‘á»™ng hay làm nhiá»u ngành nghá», trong đó có nghá» dạy há»c - má»™t nghá» duy nhất mà cha của Kissinger có thể Ä‘em lợi tức vá» nuôi gia đình. Khi thấy chủng tá»™c Do Thái Ä‘ang bị dần dần cô lập, mẹ của Kissinger - có thân nhân Ä‘ang ở New York - quyết định ra Ä‘i. Tháng 8 năm 1938, khoảng ba tháng trÆ°á»›c ngày những đám đông cuồng tín Äức Quốc xã nổi lên đốt phá, huá»· diệt văn hoá, định chế xã há»™i và tôn giáo của Do Thái (được gá»i là Kristallnacht), Kissinger, ngÆ°á»i em trai, và song thân rá»i Äức di cÆ° qua Mỹ. Äến Mỹ, Kissinger đổi tên Heinz thành Henry - Henry Alfred Kissinger.
Kissinger há»™i nhập vào xã há»™i Mỹ chậm hÆ¡n những ngÆ°á»i bạn cùng lứa, có lẽ tại thích Ä‘á»i sống ná»™i tâm, nhÆ°ng không đến nổi bị thụt lùi đằng sau. Từ bậc trung há»c, Kissinger làm việc ban ngày, Ä‘i há»c ban đêm. Theo há»c bạ ở trÆ°á»ng, Kissinger há»c giá»i, nếu không nói là xuất sắc, ở những năm cuối của bậc trung há»c và năm đầu ở trÆ°á»ng đại há»c City College of New York. Kissinger nói má»™ng của ông rất Ä‘Æ¡n giản: chỉ há»c ra trÆ°á»ng đại há»c và hành nghá» kế toán. Và có thể Kissinger đã trở thành má»™t kế toán viên nếu Hoa Kỳ không nhảy vào thế chiến thứ hai. Tháng 2 năm 1943, Kissinger bị Ä‘á»™ng viên và lên Ä‘Æ°á»ng nhập ngÅ©. Trong thá»i gian thụ huấn căn bản quân sá»± ở trung tâm huấn luyện Camp Croft, South Carolina, Kissinger được hợp thức hoá trở thành công dân Hoa Kỳ. [2]
Sau khoá căn bản quân sá»± Kissinger và tất cả những tân binh khác được thi má»™t khoá thi định lượng khả năng chuyên môn. Quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ thÆ°á»ng tuyển chá»n những quân nhân Æ°u tú bằng loại thi tuyển này, để lá»±a ra các quân nhân có khả năng chuyên môn và gởi Ä‘i há»c các lá»›p huấn luyện đặc biệt cao hÆ¡n. Kissinger được tuyển chá»n và gởi vá» má»™t đại há»c ở Pennsylvania để tiếp tục huấn luyện. Ở khoá huấn luyện đặc biệt này, so vá»›i đám bạn quân nhân Æ°u tú đồng môn, Kissinger đã chứng tỠông ta Æ°u tú hÆ¡n. Theo bạn bè kể lại, lúc nào Kissinger cÅ©ng kè kè có sách vở bên ngÆ°á»i: ăn, ngủ, thở, Ä‘á»u vá»›i sách vở. Niên há»c đó Kissinger lấy 12 lá»›p và được Ä‘iểm Æ°u cả 12. NhÆ°ng khoá há»c chÆ°a đầy má»™t năm thì bị đình chỉ vào tháng 4.1944: Hoa Kỳ chuẩn bị đổ bá»™ lên Âu Châu; quân Ä‘á»™i cần tất cả quân nhân để tác chiến, dù Æ°u tú, trí thức, hay là không. Kissinger không muốn ra tác chiến nên thi vào quân y để tránh. Ông đậu khoá thi nhÆ°ng không được tuyển chá»n. Kissinger và nhóm bạn bị Ä‘Æ°a vá» trại Fort Claireborne, Louisiana, nhập vào SÆ° Ä‘oàn 84 bá»™ binh, tiếp tục huấn luyện kỹ thuật tác chiến để chuẩn bị đổ bá»™ lên Âu Châu. Ở SÆ° Ä‘oàn 84 bá»™ binh, Kissinger gặp má»™t ngÆ°á»i làm Ä‘á»i ông thay đổi.
TÆ° lệnh SÆ° Ä‘oàn 84 là má»™t thiếu tÆ°á»›ng. Ông thiếu tÆ°á»›ng này có má»™t binh nhì làm việc cho ông, vừa là thông dịch viên, vừa và chuyên viên vá» chiến tranh tâm lý. NhÆ°ng binh nhì Fritz Gustav Anton Kraemer không phải là má»™t binh nhì tầm thÆ°á»ng. Sanh năm 1908 ở Äức, trong má»™t gia đình thượng lÆ°u ngÆ°á»i gốc Phổ (Prussia). Gia đình Kraemer khinh bỉ Hitler, coi Hitler chỉ là má»™t tên hạ sÄ© quèn gặp thá»i. Kraemer có chứng chỉ ở London School of Economics và hai bằng tiến sÄ© ở Äại há»c Frankfurt và Äại há»c Rome. Äang làm việc cho Liên há»™i Quốc gia (League of Nations, tiá»n thân của Liên hiệp quốc bây giá») ở à thì đệ nhị thế chiến xảy ra. Kraemer quyết định sống cuá»™c sống tá»± lÆ°u đày ở xứ ngÆ°á»i, không muốn trở lại Äức. Khi Mỹ tham chiến, Kraemer qua Mỹ đầu quân. Trong thá»i gian phục vụ tại SÆ° Ä‘oàn 84, ban huấn luyện cần ngÆ°á»i nói tiếng Äức để giả làm đối phÆ°Æ¡ng trong các cuá»™c tập trận, và Kraemer tình nguyện giả làm sÄ© quan Äức trong những lần tập trận đó. Vị tÆ° lệnh SÆ° Ä‘oàn 84 để ý Kraemer và gá»i ông vá» làm việc trong bá»™ tÆ° lệnh sÆ° Ä‘oàn. Ngoài nhiệm vụ là thông dịch viên, Kraemer còn phụ trách vá» tâm lý chiến: giải thích vỠý thức hệ Äức Quốc xã và sá»± nguy hiểm của Hitler ở Âu Châu. (Vào đệ nhị thế chiến, Hoa Kỳ Ä‘á»™ng viên tất cả má»i thành phần trong xã há»™i, và ít ngÆ°á»i được miá»…n dịch nhÆ° những cuá»™c chiến mà Hoa Kỳ liên hệ đến sau nầy. Má»™t số đông tân binh là những giáo sÆ°, sinh viên, trí thức... Và các bá»™ tÆ° lệnh thÆ°á»ng có những buổi há»c tập vá» tâm lý chiến để giải thích sá»± gia nhập của Hoa Kỳ vào thế chiến chống lại trục quân sá»± Äức - à - Nhật.)
Má»™t hôm, Kissinger là cá»­ toạ trong má»™t bài diá»…n thuyết của Kraemer. Nghe Kraemer giảng xong, Kissinger viết cho Kraemer má»™t lá thÆ° ngắn, tá»± giá»›i thiệu, và Ä‘á» nghị Kraemer má»™t cách diá»…n thuyết hay hÆ¡n. Kraemer (lá»›n hÆ¡n Kissinger 16 tuổi) hÆ¡i sá»­ng sốt vá» tính chất thẳng thắn của Kissinger, nhÆ°ng cÅ©ng muốn gặp coi Kissinegr là ai. Gặp nhau, Kramer thích lối suy nghÄ© của Kissinger (Kissinger có má»™t bá»™ óc chính trị khác thÆ°á»ng, Kraemer nói cho Kissinger biết); trong khi Kissinger thích tính ngạo mạn, thái Ä‘á»™ bất cần và phong cách quí tá»™c của Kraemer. Quen được Kraemer làm thay đổi cuá»™c Ä‘á»i của Kissinger: chỉ trong ba năm, từ má»™t anh binh nhì vô danh, vá»›i Æ°á»›c vá»ng tầm thÆ°á»ng trở thành má»™t kế toán viên, Kissinger được má»i ngÆ°á»i chú ý và - quan trá»ng nhất - nhá» Kraemer, Kissinger đã khám phá ra những tiá»m năng trí thức chÆ°a được phát triển đúng mức bên trong.
Khi SÆ° Ä‘oàn 84 bá»™ binh đổ bá»™ lên Âu Châu và tiến vào nÆ°á»›c Äức, thiếu tÆ°á»›ng Bolling, tÆ° lệnh sÆ° Ä‘oàn, nhận lá»i tiến cá»­ của Kraemer, cho Kissinger vá» làm tài xế, thông dịch viên và tuỳ viên cho ông. Trong thá»i gian các sÆ° Ä‘oàn Hoa Kỳ được lệnh tạm thá»i quản trị các vùng trong phạm vi trách nhiệm của há», vì không đủ chuyên viên hành chánh rành cả hai ngôn ngữ Anh - Äức, Kissinger được giao trách nhiệm quản trị cả má»™t quận lỵ nhỠở gần Frankfurt. Tháng 6.1945, mang lon trung sÄ© và có chức vụ chỉ huy trưởng má»™t biệt Ä‘á»™i phản gián chuyên truy lùng những đảng viên Äức Quốc xã Ä‘ang lẩn trốn quân Ä‘á»™i Äồng minh, Kissinger có thẩm quyá»n bắt giữ tất cả những ai nằm trong vùng trách nhiệm của ông [3] . Giữ chức vụ đó chÆ°a đầy má»™t năm thì Kraemer tìm gá»i Kissinger: Kraemer vừa thành lập má»™t trÆ°á»ng tình báo ở gần Munich, mục đích của trÆ°á»ng là huấn luyện các sÄ© quan Äồng minh khám phá những tổ chức Nazis còn sót lại, và tái lập thẩm quyá»n dân sá»± cho nÆ°á»›c Äức. Kissinger nhận lá»i. Ban đầu Kissinger dạy nhÆ° là má»™t quân nhân trong ban giảng huấn của trÆ°á»ng. NhÆ°ng khi xuất ngÅ© và được mÆ°á»›n trở lại nhÆ° má»™t giảng viên dân sá»±, Kissinger được trả lÆ°Æ¡ng 10.000 mỹ kim má»™t năm, má»™t số tiá»n khá lá»›n vào năm 1946. Những há»c viên của trÆ°á»ng - sau này là những nhân vật có nhiá»u thẩm quyá»n của chính phủ Mỹ, hay khoa trưởng ở những đại há»c nổi tiếng - Ä‘á»u công nhận Kissinger có lối nói chuyện và má»™t tÆ° cách rất thẩm quyá»n, nếu không nói là Ä‘á»™c Ä‘oán. Vá»›i số lÆ°Æ¡ng cao nhÆ° vậy, nhÆ°ng Kissinger muốn trở lại Hoa Kỳ để tiếp tục há»c. Nhất là khi ngÆ°á»i đở đầu của ông, Kraemer, khuyên ông nên có má»™t mảnh bằng đại há»c. Kissinger được nhận vào Äại há»c Harvard và nhập há»c vào mùa thu năm 1947. Năm đó Kissinger được 24 tuổi.
Ở Äại há»c Harvard Kissinger há»c giá»i và tạo cho mình má»™t tên tuổi, nếu không nói là má»™t huyá»n thoại. Chá»n ngành Chánh quyá»n và Triết há»c là môn căn bản, Kissinger không gia nhập má»™t há»™i Ä‘oàn nào ở trÆ°á»ng, không tụ tập vào những cuá»™c há»™i há»p cuối tuần, và cÅ©ng không tham dá»± vào môn thể thao nào. Kissinger chỉ há»c và có má»™t cuá»™c sống gần nhÆ° cô Ä‘á»™c. Vì Kissinger há»c giá»i từ năm đầu, ông được liệt vào hạng sinh viên danh dá»± và được trÆ°á»ng Ä‘á» cá»­ má»™t giáo sÆ° để làm cố vấn. Vị giáo sÆ° đó là William Yandell Elliott, má»™t trong những giáo sÆ° nổi tiếng vá» ngành nhân văn của Äại há»c Harvard Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i. CÅ©ng nhÆ° Kraemer, lúc đầu giáo sÆ° Elliott ngá»™ nhận Kissinger chỉ là má»™t sinh viên thÆ°á»ng nhÆ° những sinh viên khác mà ông đã bị trÆ°á»ng bắt làm cố vấn. Äể tá» sá»± khó chịu và để cho Kissinger biết ông là má»™t giáo sÆ° cố vấn khó tánh, giáo sÆ° Elliott bắt Kissinger Ä‘á»c 25 quyển sách để viết cho ông má»™t luận Ä‘á», so sánh giữa lý trí thuần tuý và lý trí thá»±c nghiệm trong hệ thống triết há»c của Immanuel Kant. Theo lá»i kể của hai ngÆ°á»i bạn ở chung phòng, Kissinger vào thÆ° viện mượn tất cả những quyển sách đó vá» chất trong phòng, rồi đêm nào ông cÅ©ng thức đến hai giá» sáng Ä‘á»c và viết. Ba tháng sau Kissinger ná»™p bài cho giáo sÆ° Elliott. Ná»™p bài buổi sáng thì buổi chiá»u giáo sÆ° Elliott gá»i Ä‘iện thoại muốn Kissinger trở lại gặp ông. Gặp Kissinger, Elliott nói từ trÆ°á»›c đến nay chÆ°a có má»™t sinh viên nào Ä‘á»c hết những quyển sách ông chỉ định, và chÆ°a có sinh viên nào viết được má»™t luận Ä‘á» mạch lạc nhÆ° bài viết của Kissinger [4] . Trong má»™t lá thÆ° giá»›i thiệu ông viết cho Kissinger, giáo sÆ° Elliott nói trong năm năm qua, ngay cả trong nhóm sinh viên liệt vào hàng tối Æ°u, ông chÆ°a gặp ai có má»™t cái nhìn sâu sắc vá» triết lý chính trị nhÆ° Kissinger. Bốn năm ở Harvard, Kissinger chỉ có má»™t lá»›p bị Ä‘iểm B, tất cả các lá»›p còn lại Ä‘á»u Ä‘iểm A. Vào năm thứ hai ở đại há»c, Kissinger lập gia đình vá»›i má»™t cô bạn đã quen biết từ thá»i trung há»c. Vợ Kissinger cÅ©ng là ngÆ°á»i Äức gốc Do Thái, cÅ©ng chạy tị nạn Nazis cùng thá»i vá»›i ông.
Tiểu luận cá»­ nhân của Kissinger ở Äại há»c Harvard làm ông trở thành má»™t huyá»n thoại; má»™t “tiểu" luận đã làm cho Harvard Ä‘á» ra má»™t qui luật má»›i vá» cách viết tiểu luận ở bậc cá»­ nhân. Tiểu luận của Kissinger mang tên “à nghÄ©a của lịch sá»­â€, dầy 383 trang. Ná»™i dung chánh của tiểu luận nói vá» phÆ°Æ¡ng thức phân tích lịch sá»­; thẩm định lại để coi lịch sá»­ có phải là má»™t sá»± tất định - trong ý nghÄ©a lịch sá»­ là định mệnh - hay lịch sá»­ là hậu quả của những quyết định đến từ những cá nhân trong lịch sá»­ tạo ra. Kissinger bàn vá» nhận định của triết gia Immanuel Kant; nhà xã há»™i há»c Oswald Spengler; và sá»­ gia Arnold Toynbee. Không mấy ai nói nhiá»u - hay Ä‘á»c hết - vá» tiểu luận của Kissinger. NhÆ°ng vá»›i tiểu luận đó và thứ hạng trong suốt bốn năm há»c, Kissinger tốt nghiệp cá»­ nhân hạng tối Æ°u. Và cÅ©ng qua tiểu luận của Kissinger, đại há»c Harvard qui định từ đó vá» sau, tiểu luận bậc cá»­ nhân không được quá 150 trang. [5]
Nếu Kissinger đã may mắn gặp được Fritz Kraemer, thì Kissinger may mắn hÆ¡n lúc được William Elliott đở đầu. Khi Kissinger quyết định tiếp tục theo há»c lên bậc tiến sÄ© ở Harvard, Elliott tìm má»i cách để giúp đỡ Kissinger vá» vấn Ä‘á» tài chánh. Mùa hè năm 1951, trong lúc Kissinger Ä‘ang viết luận án tiến sÄ©, giáo sÆ° Elliott cho Kissinger phụ trách má»™t chÆ°Æ¡ng trình quan trá»ng mà sau này (khi Kissinger trở thành Cố vấn an ninh quốc gia, rồi Tổng trưởng ngoại giao) đã giúp đỡ Kissinger liên lạc dá»… dàng vá»›i nhiá»u yếu nhân quan trá»ng trên thế giá»›i. ChÆ°Æ¡ng trình do giáo sÆ° Elliott Ä‘á» nghị có tên là Há»™i thảo Quốc tế Harvard. Äây là má»™t khoá há»™i thảo mùa hè do Äại há»c Harvard tổ chức. Những thành phần được chá»n đến tham dá»± là những lãnh tụ, khoa bảng trẻ, có nhiá»u tÆ°Æ¡ng lai ở quốc gia của há». Kissinger được Elliott cho phụ trách tuyển chá»n những ngÆ°á»i tham dá»± [6] . Nhiá»u ngÆ°á»i theo dõi sá»± nghiệp của Kissinger cho rằng Harvard International Seminar là bắt đầu của Kissinger vào thao trÆ°á»ng chính trị. Ngoài nhiệm vụ phụ trách Harvard International Seminar, Kissinger còn ấn hành má»™t tạp chí vá»›i ná»™i dung vá» chính trị quốc tế có tên là Confluence: An International Forum (Há»™i tụ: má»™t diá»…n đàn quốc tế). Tạp chí phát hành bốn số má»™t năm, và Kissinger đã thu hút được nhiá»u tác giả khoa bảng có tiếng lúc Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i. [7]
Tháng 5 năm 1954, Kissinger được cấp bằng tiến sÄ© qua luận án “A World restored: Metternich, Castlereagh, and the Problems of Peace 1812-22â€. Má»™t luận án rất lá»—i thá»i so vá»›i những sôi Ä‘á»™ng trong giá»›i khoa bản và lý thuyết gia vá» chiến lược nguyên tá»­ Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i. Trong luận án, Kissinger phân tích vá» vai trò của Clemens von Metternich, Thủ tÆ°á»›ng Ão, và Ngoại trưởng Anh, Robert Steward Castlereagh, trong cuá»™c há»™i nghị ở Vienna để bàn vá» số phận của Pháp và Napoleon, và tạo lại thế quân bình trên lục địa Âu Châu sau khi ảnh hưởng của đế quốc Pháp tàn lụn. Trong lịch sá»­ ngoại giao quốc tế, Metternich được nhắc đến nhiá»u vá»›i Ä‘Æ°á»ng lối ngoại giao bí mật để thÆ°Æ¡ng lượng thế lá»±c giữa các cÆ°á»ng quốc. Metternich hô hào những biện pháp nhÆ° đàn áp và kiểm duyệt để duy trì an ninh ná»™i bá»™ của má»™t quốc gia. Kissinger tán dÆ°Æ¡ng Metternich, cho rằng nhá» nhà ngoại giao này mà Âu Châu được yên tÄ©nh cho đến khi thế chiến thứ nhất bùng nổ. [8]
Vá»›i bằng tiến sÄ© trong tay, Kissinger hy vá»ng được bổ nhiệm má»™t chức giáo sÆ° trong ban giảng huấn của Harvard. NhÆ°ng Harvard không bổ nhiệm ông má»™t chức gì thá»±c thụ, ngoài chức tạm thá»i là phụ giáo. Thất vá»ng, nhÆ°ng Kissinger kiên nhẫn ở lại Harvard, dù hai trÆ°á»ng đại há»c khá có tiếng khác má»i ông vá» dạy vá»›i chức giáo sÆ° thá»±c thụ (Äại há»c Chicago và Äại há»c Pennsylvania). Kissinger kiên nhẫn ở lại Harvard vì biết đó là tụ Ä‘iểm của tiếng tăm và danh vá»ng.
Làm phụ giảng chÆ°a đầy năm thì má»™t may mắn tình cá» khác xảy đến vá»›i Kissinger. Giáo sÆ° sá»­ há»c Arthur Schlesinger, Jr., của Harvard có viết má»™t tiểu luận chỉ trích chiến lược nguyên tá»­ Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i của Hoa Kỳ cho tạp chí ngoại giao và chính trị Foreign Affairs. Ông nhá» Kissinger Ä‘á»c và cho ý kiến. Kissinger Ä‘á»c và viết lá»i phê bình vá» bài viết của Schlesinger. Bài phê bình của Kissinger làm cho Schlesinger thích đến Ä‘á»™ ông gởi bài phê bình của Kissinger đến chủ bút tá» Foreign Affairs; và bài viết đầu tiên vá» an ninh quốc gia và chiến lược nguyên tá»­ của Kissinger được đăng trên má»™t nguyệt san tên tuổi, chuyên nghiên cứu vá» Ä‘Æ°á»ng lối ngoại giao Hoa Kỳ. [9] Sau khi bài viết được đăng trên Foreign Affairs, và nhá» sá»± giá»›i thiệu của những giáo sÆ° danh tiếng ở Harvard nhÆ° Elliott, Schlesinger, hay McGeorge Bundy, Kissinger được má»i vào làm giám đốc má»™t ban nghiên cứu vỠảnh hưởng của vÅ© khí nguyên tá»­ đối vá»›i Ä‘Æ°á»ng lối ngoại giao. Kissinger xin Harvard cho nghỉ dạy má»™t thá»i gian và dá»n vá» New York làm việc. Ban nghiên cứu do Kissinger làm giám đốc (mà há»™i viên là những thành phần nổi tiếng trong giá»›i quân sá»±, tình báo, kinh tế và ngoại giao Hoa Kỳ Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i) nằm trong má»™t cÆ¡ sở có tiếng nói rất quan trá»ng đối vá»›i ná»n ngoại giao Hoa Kỳ: Há»™i đồng Liên hệ Ngoại giao (Council on Foreign Relations). Khi đặt chân vào làm việc cho Council on Foreign Relations, Kissinger má»›i thật sá»± đối diện vá»›i cÆ¡ cấu và quyá»n lá»±c của Chính phủ Hoa Kỳ [10] . Làm việc chung vá»›i những chuyên gia tên tuổi vá» quân sá»± và ngoại giao chuyên vá» chiến lược nguyên tá»­, sau 18 tháng làm việc miệc mài, năm 1957, Kissinger hoàn tất má»™t tác phẩm được nhiá»u ngÆ°á»i trong giá»›i chính trị, ngoại giao và quân sá»± nhắc đến: Nuclear Weapons and Foreign Policy (ÄÆ°á»ng lối ngoại giao và vÅ© khí nguyên tá»­). Tác phẩm được chánh quyá»n Mỹ chú ý; giá»›i chuyên nghiệp bàn tán, và nằm trên đầu những quyển sách bán chạy nhất ở Mỹ trong 14 tuần lá»… liên tục. NhÆ°ng theo những nhà quan sát, Kissinger chỉ “khoa bảng hoá†ý nghÄ© và suy luận của các chuyên viên làm việc chung vá»›i Kissinger. Tác phẩm của Kissinger bán chạy chỉ vì đúng vào thá»i Ä‘iểm và sá»± hiếu kỳ của Ä‘á»™c giả trong hoàn cảnh chiến tranh lạnh Ä‘ang diá»…n ra giữa hai siêu cÆ°á»ng Nga - Mỹ [11] .
Sau thá»i gian ở Council on Foreign Relations, sau khi tên tuổi đã được ít nhiá»u sá»± chú ý trong cá»™ng đồng khoa bảng, Kissinger trở lại Harvard. Äại há»c Harvard bổ nhiệm Kissinger chức giảng sÆ°, rồi phó giáo sÆ°; và giáo sÆ° thá»±c thụ vào năm 1962. Tuy trở vá» Harvard dạy, nhÆ°ng Kissinger vẫn tiếp tục giữ liên lạc vá»›i Council on Foreign Relations và các cÆ¡ sở có ít nhiá»u liên hệ vá»›i chính quyá»n. Cuối năm 1962, Kissinger được 34 tuổi, có hai con, trai và gái, và đã ly dị vợ.
Khi chúng ta nói vá» sá»± may mắn trong cuá»™c Ä‘á»i, có lẽ khó ai gặp nhiá»u may mắn nhÆ° Kissinger. Kissinger biết Kraemer lúc còn má»™t binh nhì trong lính; được giáo sÆ° Elliott giúp đỡ khi má»›i vào Harvard. Rồi trong thá»i gian làm việc ở Council on Foreign Relations, Kissinger gặp má»™t bảo nhân khác quan trá»ng hÆ¡n, thế lá»±c hÆ¡n: nhà tỉ phú Nelson Rockefeller [12] . Nelson Rockefeller biết Kissinger qua những lần há»™i thảo vá» tình hình an ninh quốc gia/quốc tế (Nelson là phụ tá cho tổng thống Eisenhower vá» an ninh quốc tế má»™t thá»i gian), và trong thá»i gian Kissinger làm việc cho Council. Nelson kính ná»… Kissinger, nghÄ© rằng ông có thể nhá» vào trí thức và khoa bảng của Kissinger để cố vấn trong cho sá»± nghiệp chính trị của ông vá» sau. Từ năm 1956 cho đến năm 1968, Nelson đích thân mÆ°á»›n Kissinger soạn thảo và nghiên cứu nhiá»u dá»± án cho cá nhân ông. Năm 1969, khi Kissinger chánh thức vá» làm việc cho chính phủ (Cố vấn an ninh quốc gia cho Nixon), Nelson đã biếu Kissinger 50000. mỹ kim nhÆ° má»™t món quà Ä‘Æ°a tiá»…n [13] . Äã lá»t vào thế giá»›i khoa bảng, giáo khoa, ở Äại há»c Harvard, bây giá», nhá» sá»± quen biết vá»›i Nelson Rockefeller, Kissinger lại được giá»›i thiệu, hay có dịp làm việc chung những khuôn mặt quan trá»ng trong Chính phủ Hoa Kỳ.
Năm 1961, khi John F. Kennedy nhậm chức tổng thống, vị tổng thống trẻ tuổi này Ä‘Æ°a hầu hết các bạn bè đồng môn ở Harvrad vá» làm việc cho ông (Kennedy cÅ©ng tốt nghiệp ở Harvard năm 1940, hạng danh dá»± cum laude). Má»™t trong hai giáo sÆ° Ä‘ang dạy ở Harvard là Schlesinger và McGeorge Bundy được Kennedy má»i vá» làm cố vấn và phụ tá quan trá»ng trong toà Bạch á»c. Theo lá»i má»i của Bundy, Kissinger được vá» làm cố vấn bán thá»i gian ở Hoa Thịnh Äốn. NhÆ°ng trong thá»i gian làm việc ở toà Bạch á»c, thái Ä‘á»™ và tÆ° cách của Kissinger gây nhiá»u khó chịu cho nhiá»u ngÆ°á»i - trong đó có Tổng thống Kennedy và cố vấn an ninh quốc gia McGeorge Bundy. Thấy mình không được trá»ng dụng trong chính phủ Kennedy - hay là thấy không ai thích mình - Kissinger làm chÆ°a tá»›i má»™t năm rưỡi thì từ nhiệm, trở vá» Harvard tiếp tục nghiên cứu và viết sách. Năm 1964, khi Nelson Rockefeller ra tranh cá»­ vòng sÆ¡ tuyển trong Äảng Cá»™ng hoà cho cuá»™c bầu cá»­ tổng thống năm 1964, Kissinger là cố vấn cho Nelson vá» vấn Ä‘á» an ninh quốc phòng. Nelson thua, và Äảng Cá»™ng hoà Ä‘á» cá»­ Thượng nghị sÄ© Barry Goldwater ra tranh cá»­ lại Lyndon Johnson. NhÆ°ng qua lần xuất hiện năm 1964 vá»›i Nelson Rockefeller, Kissinger biết được thêm má»™t số nhân vất quan trá»ng trong Äảng Cá»™ng hoà. Má»™t trong những ngÆ°á»i quan trá»ng đó là Henry Cabot Lodge, má»™t nhân vật quan trá»ng Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i trong Äảng Cá»™ng hoà. Lại thêm má»™t tình cá» khác Ä‘Æ°a Kissinger trở lại liên hệ vá»›i chính quyá»n. CÅ©ng từ Lodge, Kissinger lần đầu tiên biết đến Việt Nam và cuá»™c chiến Ä‘ang xảy ra ở miá»n Nam, má»™t địa dÆ° và cÆ¡ cấu chính trị Kissinger rất còn xa lạ [14] .
Qua lá»i má»i của Lodge, Kissinger đến Sài Gòn cuối năm 1965, và hai lần tiếp theo sau đó vào năm 1966. Trong ba lần quan sát nghiên cứu này, Kissinger Ä‘i thăm viếng nhiá»u nÆ¡i, nói chuyện vá»›i nhiá»u thành phần và yếu nhân của Việt Nam Cá»™ng hòa (VNCH). Sau những chuyến quan sát đó, Kissinger tÆ°á»ng trình bằng miệng lại cho Lodge và thẩm quyá»n ở Hoa Thịnh Äốn. Tuy nhiên, theo những ngÆ°á»i biết chuyện bên trong, Kissinger tÆ°á»ng trình theo ý của ngÆ°á»i nghe: nghÄ©a là ông thay đổi quan Ä‘iểm tuỳ theo ngÆ°á»i đối diện [15] . Tháng 8 năm 1966, Kissinger viết lên nhận định đầu tiên vá» vấn Ä‘á» Việt Nam trên tạp chí Look. Trong bài viết, Kissinger nói cuá»™c chiến ở Việt Nam khó kết thúc bằng chiến thắng quân sá»±; thÆ°Æ¡ng thuyết để tìm má»™t giải pháp hoà bình là chuyện tất nhiên sẽ xảy ra. NhÆ°ng quan trá»ng nhất trong thá»i gian này, sá»± rút quân của Hoa Kỳ khá»i Việt Nam sẽ gây nhiá»u tổn thÆ°Æ¡ng vá» danh dá»± của Hoa Kỳ đối vá»›i các quốc gia đồng minh chống cá»™ng trên toàn thế giá»›i.
Liên hệ đầu tiên của Kissinger đối vá»›i Việt Nam tưởng đã chấm dứt sau ba lần thăm viếng quan sát qua lá»i má»i của đại sứ Lodge. NhÆ°ng vào năm 1967, má»™t tình cá» khác Ä‘Æ°a Kissinger đến những liên hệ bí mật hÆ¡n của chiến tranh Việt Nam. Trong má»™t lần tham dá»± há»™i thảo vá»›i những giá»›i chức khoa bảng quốc tế hàng năm tại Paris, Kissinger gặp lại má»™t ngÆ°á»i bạn Pháp tên Herbert Marcovich. Khi câu chuyện qua lại Ä‘Æ°a đến Ä‘á» tài vá» chiến tranh Việt Nam, Marcovich nói vá»›i Kissinger ông có má»™t ngÆ°á»i bạn thân tên là Raymond Aubrac, và Aubrac quen biết rất thân vá»›i Hồ Chí Minh từ năm 1946. Marcovich Ä‘á» nghị ông thể nhá» Aubrac đánh tiếng vá»›i Hồ Chí Minh, hay cấp lãnh đạo Hà Ná»™i, khởi đầu má»™t liên lạc ngoại giao ngầm giữa Hà Ná»™i và Mỹ vá» vấn Ä‘á» Việt Nam [16] . Trở lại Mỹ, Kissinger Ä‘em chuyện đó nói vá»›i McGeorge Bundy, há»i thẩm quyá»n có ý kiến gì không. Bundy há»i Ngoại trưởng Dean Rusk, và Rusk trình lên cho Tổng thống Johnson. Vài tuần sau, toà Bạch ốc cho phép Kissinger liên lạc lại vá»›i Marcovich và Aubrac. NhÆ°ng để tránh sá»± lá»™ liểu và để giữ bí mật trong trÆ°á»ng hợp sá»± liên lạc không Ä‘i đến đâu, thẩm quyá»n Hoa Thịnh Äốn chỉ thị Kissinger liên lạc Hà Ná»™i vá»›i tÆ° cách má»™t “cá nhân quan tâmâ€, muốn Ä‘i tìm má»™t giải pháp cho chiến tranh Việt Nam chứ không phải đại diện của chính phủ Hoa Kỳ. Trong khi đó, được sá»± chấp thuận của Tổng thống De Gaulle, Aubrac và Marcovich bay qua Hà Ná»™i ngày 21 tháng 7 năm 1967. Ở Hà Ná»™i hai ngÆ°á»i được Phạm Văn Äồng và Hồ Chí Minh đón tiếp. Sau khi nghe Ä‘á» nghị Hoa Kỳ sẽ ngÆ°ng dá»™i bom nếu Hà Ná»™i thật sá»± muốn thÆ°Æ¡ng lượng để chấm dứt cuá»™c chiến, Phạm Văn Äồng trả lá»i Hoa Kỳ phải ngÆ°ng dá»™i bom lập tức và vô Ä‘iá»u kiện trÆ°á»›c khi muốn có má»™t cuá»™c đối thoại nào. Aubrac chuyển tin tức từ Hà Ná»™i vá» cho Kissinger; Kissinger Ä‘Æ°a lại cho toà Bạch ốc. Giữa tháng 10.1967, trong má»™t buổi há»p cao cấp dÆ°á»›i sá»± chủ toạ của Johnson (và có mặt Kissinger), sau khi bàn cãi vá» thái Ä‘á»™ sá»± thành thật của Hà Ná»™i, Tổng thống Johnson quyết định chấm dứt những liên lạc ngoại giao giữa Hoa Kỳ và Hà Ná»™i qua Kissinger - Marcovich - Aubrac. Hoa Kỳ Ä‘oán đúng vá» thái Ä‘á»™ hiếu chiến của cá»™ng sản Bắc Việt (CSBV): hÆ¡n hai tháng sau, CSBV mở cuá»™c tổng công kích toàn diện ở miá»n Nam vào Tết Mậu Thân 1968 [17] .
Chỉ mÆ°á»i má»™t năm từ ngày Kissinger xuất bản tác phẩm vá» chiến lược nguyên tá»­, cho đến năm bầu cá»­ tổng thống 1968, tên tuổi Kissinger được nhắc đến nhiá»u trong giá»›i chiến lược, chính trị gia, và khoa bảng. Giống nhÆ° năm 1964, Kissinger được má»i làm cố vấn quan trá»ng trong cuá»™c vận Ä‘á»™ng tranh cá»­ tổng thống của Nelson Rockefeller vào năm 1968. Ở vòng sÆ¡ tuyển tranh cá»­ ná»™i Äảng Cá»™ng hoà, Kissinger ra mặt chỉ trích ứng cá»­ viên Nixon [18] . Kissinger tuyên bố: “Nixon không xứng đáng làm tổng thốngâ€, đầu óc Nixon “nông cạnâ€, và Nixon là “má»™t thảm hoạ cho Äảng Cá»™ng hoà... NhÆ°ng may mắn, Nixon không thể đắc cá»­ tổng thống, nếu không thì [sá»± đắc cá»­ của Nixon] là má»™t thảm hoạ cho Mỹ quốc" [19] . NhÆ°ng sau khi Nixon đánh bại Rockefeller và được đảng chính thức Ä‘á» cá»­, Kissinger yên lặng. NhÆ°ng Kissinger yên lặng không lâu: khi cuá»™c tranh cá»­ tổng thống Ä‘i vào giai Ä‘oạn hai - Nixon của Äảng Cá»™ng hoà đối lại Humphrey của Äảng Dân chủ - thì ban cố vấn của Nixon gá»i Kissinger, má»i ông giúp má»™t tay, cố vấn vá» Ä‘Æ°á»ng lối ngoại giao quốc tế. Kissinger chần chừ vài ngày rồi nhận lá»i vá»›i má»™t Ä‘iá»u kiện: ông muốn cố vấn sau lÆ°ng và không muốn ra mặt làm việc cho Nixon công khai. Ban tham mÆ°u Nixon chấp nhận [20] . Giấu mặt ở phía sau, Kissinger cung cấp má»™t số tin tức liên quan vá» những mật đàm sÆ¡ khởi Ä‘ang xảy ra ở Paris giữa CSBV và Mỹ. Vá»›i những tiên liệu cung cấp từ Kissinger, ứng cá»­ viên Nixon theo đó mà tuyên bố má»™t cách dè dặt, theo chiá»u, vá» Ä‘Æ°á»ng lối ngoại giao của ông đối vá»›i cuá»™c chiến Việt Nam Ä‘ang xảy ra. Tuy nhận tin tức từ Kissinger, nhÆ°ng Nixon lúc nào cÅ©ng Ä‘á» phòng má»™t ngÆ°á»i đã từng làm việc cho đối thủ của mình. Theo những ngÆ°á»i biết chuyện, tin tức Kissinger cung cấp cho Nixon không quan trá»ng hay tối mật lắm, nhÆ°ng có thể dùng được [21] .
Rồi chuyện xảy ra nhÆ° chúng ta đã thấy: Nixon đắc cá»­ năm 1968. Vá»›i lá»i hứa là ông sẽ giải quyết vấn Ä‘á» Việt Nam, Nixon cần má»™t ngÆ°á»i má»›i nhÆ°ng biết chút ít ná»™i vụ thÆ°Æ¡ng nghị Ä‘ang xảy ra ở Paris. Kissinger có thể đóng vai trò đó. Gần má»™t tháng sau ngày đắc cá»­, Nixon gá»i Kissinger vá» và giao cho chức Cố vấn an ninh guốc gia.
Chỉ trong vòng 26 năm, từ má»™t anh lính quèn, Kissinger ngày nay trở thành cố vấn quan trá»ng cho má»™t vị tổng thống mạnh nhất trên thế giá»›i.
Bây giá», anh bình nhì Henry Alfred Kissinger có quyá»n sá»­ dụng sÄ© quan cấp tÆ°á»›ng để làm phụ tá cho mình [22] .


*

Ở phần trên là những Ä‘iểm sáng, những thành công của cuá»™c Ä‘á»i Kissinger. NhÆ°ng ở phía sau những thành đạt, những khen ngợi đó, tÆ° cách và đạo đức của Kissinger bị rất nhiá»u tai tiếng, chê bai, phỉ nhổ. Những tiếng nhÆ° “con Ä‘Ä©â€, “thằng Ä‘iếmâ€, “hai mặtâ€, “tráo trở, đâm sau lÆ°ngâ€, được sá»­ dụng để chỉ con ngÆ°á»i Kissinger.
Theo những ngÆ°á»i đã biết Kissiger từ lúc bắt đầu làm phụ khảo ở Harvard, cho đến lúc ông rá»i chính phủ sau nhiệm kỳ của Tổng thống Gerald Ford, tÆ° cách và đạo đức của Kissinger có thể tóm gá»n trong câu “nịnh trên hiếp dÆ°á»›iâ€. Kissinger sợ và tuân lệnh những ngÆ°á»i có quyá»n hÆ¡n ông; đối vá»›i ngÆ°á»i dÆ°á»›i trÆ°á»›ng thì ông doạ nạt và đày ải. Má»™t ngÆ°á»i thầy cÅ© của Kissinger ở Harvard nói Kissinger nịnh rất giá»i; thích làm quen vá»›i các giá»›i thượng lÆ°u, quyá»n thế, để có thể nhá» vả vá» sau. Những ngÆ°á»i bạn đồng môn nổi tiếng sau này nhÆ° Zbigniew Brzezinski, James Schlesinger, Adam Ulam (Brzezinski là Cố vấn an ninh quốc gia cho Tổng thống Jimmy Carter; Schelesinger làm Giám đốc CIA, rồi Tổng trưởng Quốc phòng thá»i Nixon và Ford; Ulam là Giám đốc trung tâm nghiên cứu vá» Nga Xô của Äại há»c Harvard) Ä‘á»u nghÄ© Kissinger thích quan trá»ng hoá cá nhân, tÆ° cách hồ đồ, tá»± cao tá»± tại, thích được má»i ngÆ°á»i chú ý. Äối vá»›i những ngÆ°á»i đó, Kissinger chỉ là má»™t tên nói lừa dối không biết ngượng; má»™t kẻ vô luân. “Kissinger khoái lừa dối, và khi sá»± lừa dối càng phức tạp, Kissinger càng thích thúâ€. James Schlesinger nói vá» tÆ° cách của Kissinger: “Má»i ngÆ°á»i thấy xấu hổ khi nói dối; nhÆ°ng đối vá»›i Kissinger, nói dối là má»™t trang vật; Kissinger nói dối có phong Ä‘á»™â€. Vì Kissinger quá mong muốn được má»i ngÆ°á»i thích và chấp nhận mình nên ông ta phải làm vừa lòng, phải chiêu dụ nhiá»u loại ngÆ°á»i khác nhau. Äể làm nhÆ° vậy, Kissinger tạo ra nhiá»u khuôn mặt cho từng loại ngÆ°á»i Kissinger muốn mua chuá»™c, lấy lòng, khi giao thiệp. Morton Halperin, má»™t trong những cố vấn tổng thống nhÆ° Kissinger trong toà Bạch ốc, nhÆ°ng sau này thÆ°a Kissinger ra toà vì Kissinger ra lệnh thu âm Ä‘Æ°á»ng Ä‘iện thoại của Halperin, nói vá» Kissinger: “Không cần biết đúng hay sai, thật hay giả dối khi ông hứa hẹn, thÆ°Æ¡ng thuyết vá»›i má»™t ngÆ°á»i nào: Kissinger nói đại ra rồi tính sau†[23] . Fritz Kraemer, ngÆ°á»i đỡ đầu từ lúc Kissinger má»›i vào lính, phải lên tiếng phê bình, “Dần dần, tôi thấy ngÆ°á»i này [Kissinger] chẳng những có má»™t khác vá»ng vá» tri thức, mà còn có má»™t tham vá»ng vá» sá»± nghiệp cá nhânâ€. Nahum Goldmann, má»™t lãnh tụ tinh thần của cá»™ng đồng ngÆ°á»i Mỹ gốc Do Thái - và là bạn thân của gia đình Kissinger - tuyên bố, nếu Kissinger “bá»›t thông minh Ä‘i mÆ°á»i phần, và thêm vào đó mÆ°á»i phần chân thật, thì ông ta là má»™t ngÆ°á»i vÄ© đạiâ€.
Trong liên hệ nghá» nghiệp giữa cá nhân và cá nhân, Kissinger thÆ°á»ng lấn quyá»n những ngÆ°á»i bạn đồng nghiệp, má»™t đôi khi hất há» ra khá»i vòng ảnh hưởng của quyá»n lá»±c nếu được. Lúc còn làm việc trong chánh quyá»n Kennedy, Kissinger Ä‘i lòn sau lÆ°ng cấp trên nhÆ° McGeorge Bundy, tìm cách để được gần Kennedy đến Ä‘á»™ vị tổng thống khó chịu, phải ra lệnh giá»›i hạn lại sá»± ra vào của Kissinger [24] . Trong thá»i gian Nixon Ä‘ang vận Ä‘á»™ng tranh cá»­, chính Richard Allen trong ban tham mÆ°u của Nixon là ngÆ°á»i giá»›i thiệu và má»i Kissinger vá» làm việc trong ban tham mÆ°u. NhÆ°ng khi trở thành cố vấn cho Nixon, Kissinger hất Allen ra, và cô lập ông này trong vòng ảnh hưởng quyá»n lá»±c ở toà Bạch ốc. TrÆ°á»ng hợp tÆ°Æ¡ng tá»± cÅ©ng xảy ra vá»›i tÆ°á»›ng Alexander Haig: khi thấy Haig được sá»± tính nhiệm của Nixon, Kissinger Ä‘á» nghị Nixon thăng cấp cho Haig để cho ông tÆ°á»›ng này trở vá» làm việc vá»›i quân Ä‘á»™i ở Bá»™ Quốc phòng [25] .
Vá» phÆ°Æ¡ng diện nghá» nghiệp công vụ, trong khi Ä‘i thÆ°Æ¡ng lượng ngoại giao, Kissinger coi trá»ng quyá»n lợi Hoa Kỳ trên tất cả quyá»n lợi của những quốc gia khác. Chuyện đó dá»… hiểu và thông cảm được. NhÆ°ng khi có sá»± xung Ä‘á»™t giữa quyá»n lợi cá nhân của Kissinger và của quốc gia mà ông Ä‘ang phụng sá»±, Kissinger đặt quyá»n lợi cá nhân của ông trên quyá»n lợi Hoa Kỳ: Kissinger coi trá»ng tên tuổi của mình hÆ¡n hết. Brzezinski gá»i lối ngoại giao “bí mật, khuynh đảo, lừa dối†của Kissinger là vô luân, là Ä‘i ngược lại những ná»n tảng của ngÆ°á»i Mỹâ€. Khi Ä‘i thÆ°Æ¡ng lượng, Kissinger thÆ°á»ng nói xấu phía bên kia để lấy lòng phía bên này; qua bên này lại nói xấu bên kia. Nói chuyện vá»›i Trung Cá»™ng, Kissinger chá»­i Nga; trÆ°á»›c mặt thì vui cÆ°á»i, gá»i Leonid Brezhnev là bạn, nhÆ°ng khi nói chuyện vá»›i các nhà ngoại giao Anh quốc thì chá»­i những nhà lãnh đạo Nga là “nói láo khủng khiếpâ€. Lúc khởi đầu thÆ°Æ¡ng lượng vá»›i Tàu, Kissinger khen ngợi Chu Ân Lai và Mao vá»›i Nixon; nhÆ°ng khi nói chuyện vá»›i Tổng thống Ford vá» sau này thì gá»i những ngÆ°á»i đó “những thằng con rÆ¡i vô tình cảmâ€. Sau khi Kissinger bí mật liên lạc vá»›i Trung Cá»™ng vào năm 1971, rồi đến chuyến viếng thăm lịch sá»­ của Nixon vào năm 1972, để lấy lòng lá bài cá»™ng sản Tàu, Kissinger Ä‘á» nghị vá»›i Chu Ân Lai và Mao Trạch Äông, là Hoa Kỳ sẽ cung cấp tất cả hình ảnh chụp bằng vệ tinh vá» vị trí đóng quân của Nga bên kia biên giá»›i Trung Cá»™ng, và sẽ cập nhật hoá những hình ảnh chiến lược đó nếu cần. Äến năm 1974, trong lúc thÆ°Æ¡ng lượng vá»›i Nga vá» vấn Ä‘á» giảm thiểu hoả tiá»…n nguyên tá»­ liên lục địa, khi đại sứ Nga Anatoly Dobrynin chất vấn Kissinger vá» việc Hoa Kỳ cung cấp hình ảnh vệ tinh cho Trung Cá»™ng, Kissinger trả lá»i: “Anatoly, bạn nghÄ© tôi tay mÆ¡ đến nhÆ° vậy sao? Äó không phải là chuyện chúng ta cần lo lắngâ€. Kissinger cÅ©ng giả dối, lừa đảo nhÆ° vậy khi thÆ°Æ¡ng lượng giảng hoà ở Trung Äông giữa Do Thái và khối Ả Rập. Vì sợ ngÆ°á»i ngoài thấy được sá»± gian dối và hai mặt của mình, Kissinger không bao giá» cho ai biết sá»± thÆ°Æ¡ng lượng Ä‘i đến đâu, Ä‘ang Ä‘iá»u đình chuyện gì, và thá»i khoá biểu ra sao. Kissinger giấu Ngoại trưởng William Roger khi thÆ°Æ¡ng lượng bang giao vá»›i Trung Cá»™ng; giấu ban tham mÆ°u liên quân khi thÆ°Æ¡ng lượng vá» vấn Ä‘á» giảm thiểu vÅ© khí chiến lược; và trong trÆ°á»ng hợp Việt Nam, Kissinger giấu Tổng thống Thiệu và cả đại sứ Ellsworth Bunker khi nói chuyện bí mật vá»›i cá»™ng sản Bắc Việt vá» vấn Ä‘á» Việt Nam [26] .
Hầu hết những ngÆ°á»i phục vụ cùng vá»›i Kissinger trong hai chánh phủ Nixon và Ford, không ngÆ°á»i nào nhắc đến Kissinger bằng tiếng tốt lá»i khen. Những hằn há»c và khinh bỉ vá» Kissinger càng gia tăng khi số lượng hồ sÆ¡ liên hệ vá» những việc làm bí mật của Kissinger được giải mật sau khi Kissinger rá»i công vụ, và sau khi hồ sÆ¡ mật đã mãn hạn theo luật định. Theo thá»i gian, những mảnh nhá» từ chiếc mặt nạ của Kisisnger bị rá»›t ra, và đến nay chúng ta có thể thấy khá rõ khuôn mặt thật của Kissinger. Rất khôn ngoan, sau khi mãn nhiệm kỳ Tổng trưởng ngoại giao, Kissinger Ä‘em tất cả tài liệt của chính phủ, và tài liệu có liên hệ đến ông từ lúc còn làm Cố vấn an ninh quốc gia cho đến khi rá»i chính quyá»n, giao cho ThÆ° viện Quốc há»™i (The Library of Congress) vá»›i Ä‘iá»u kiện những tài liệu đó chỉ được bạch hoá năm năm sau khi ông chết. Tuy nhiên, từ đầu tập niên 1990, dá»±a vào Bá»™ luật Quyá»n Tá»± do Tin tức (Freedom of Information Act), Liên há»™i Báo chí và TÆ° nhân (sá»­ gia, chuyên viên nghiên cứu, giáo sÆ°), yêu cầu Nha Văn khố (The National Archives) và ThÆ° viện Quốc há»™i Hoa Kỳ phải giải mật má»™t số tin tức tài liệu Ä‘ang nằm trong hồ sÆ¡ của Kissinger, nếu những tài liệu đó không làm nguy hiểm đến ná»n an ninh quốc gia hay gây nguy hiểm cho cá nhân nào. Bắt đầu từ đó, má»™t số văn kiện và tin tức được giải mật và công bố sau khi Toà án Liên bang xá»­ cho phía nguyên cáo. Dá»±a vào những tài liệu được giải mật, dá»±a vào những hồi ký của những ngÆ°á»i từng làm việc chung hay có liên hệ vá»›i Kissinger, chúng không thể hoàn toàn tin Kissinger, khi so sánh sá»± kiện trên thÆ° liệu và những gì Kissinger viết lại - nhất là những giai Ä‘oạn Kissinger thÆ°Æ¡ng lượng ngoại giao bí mật [27] . Sau này, vá»›i những chứng cá»› được phÆ¡i bày, khi Kissinger được há»i ông có thể giải thích những khác biệt giữa những gì ông viết và những gì được ghi lại chánh thức..., Kissinger trả lá»i là ông không còn nhá»› rõ. DÄ© nhiên, nói theo tâm lý há»c hiện sinh, Kissinger chỉ nhá»› những gì ông muốn nhá»›; và quên những gì ông muốn chối. Äô đốc Elmo Zumwalt, cá»±u chỉ huy trưởng hải quân Mỹ ở Việt Nam và sau này là tÆ° lệnh hải quân Hoa Kỳ nói vá» Kissinger: “Lối viết sá»­ của Kissinger giống lối viết sá»­ của những ngÆ°á»i cá»™ng sản: Há» bắt đầu từ hiện tại và giải thích ngược vá» trÆ°á»›c; từng chi tiết má»™t. Viết sá»­ nhÆ° vậy thì lịch sá»­ không xảy giống nhÆ° đã xảy ra†[28] .
Nhưng trong năm năm làm việc cho Nixon, tại sao Kissinger có thể lộng hành, tác quái, theo cá tính của ông ta được mà không bị một phản đối nào từ Nixon hay từ những viên chức cao cấp trong nội các của Nixon?
Nhiá»u tổng trưởng, cố vấn quan trá»ng đã lên tiếng phản đối Kisisnger vá»›i Nixon nhÆ°ng vô hiệu quả. Nixon biết lối làm việc của Kissinger, biết sá»± va chạm của Kissinger vá»›i những cố vấn khác, nhÆ°ng ông vẫn giữ Kissinger vì Nixon cần Kissinger để thi hành những kế hoạch riêng của Nixon. Chính Nixon thú nhận ông đã dùng má»™t hai cố vấn thân cận chêm vào giữa Kissinger và các tổng trưởng khác để giảm thiểu những xung Ä‘á»™t xảy ra hàng ngày giữa những cận thần thân tín của ông [29] . Nixon cần má»™t ngÆ°á»i nhÆ° Kissinger để làm những việc mà cÆ°Æ¡ng vị má»™t tổng thống không thể nào làm được.
Nixon không phải là má»™t chính trị gia có đạo đức hay lÆ°Æ¡ng thiện khi chúng ta so sánh ông vá»›i những ngÆ°á»i tiá»n nhiệm - nhất là sau khi những liên lạc, âm mÆ°u, và thủ Ä‘oạn của Nixon được phÆ¡i bày ra công luận. NhÆ°ng ngược lại, Nixon cÅ©ng không phải là má»™t vị tổng thống bất tài, thiếu những cái nhìn chiến lược.


*

Khi Richard Milhous Nixon trở thành Tổng thống Hoa Kỳ vào ngày 20 tháng Giêng năm 1969, thì Nixon đã có nhiá»u kinh nghiệm trong đấu trÆ°á»ng chính trị lắm rồi. Nixon đã phục vụ mÆ°á»i bốn năm trong chính phủ qua những chức vụ nhÆ° là dân biểu, thượng nghị sÄ©, và phó tổng thống trÆ°á»›c khi trở thành tổng thống. Trong Ä‘oạn Ä‘Æ°á»ng chính trị đó, Nixon được đối phÆ°Æ¡ng gán cho má»™t há»—n danh là “Tricky Dickâ€. Há»—n danh đó không quá xa sá»± thật, dá»±a vào những thủ Ä‘oạn chính trị, ngoại giao Nixon đã áp dụng ở ná»™i địa và ngoại quốc [30] .
Sanh năm 1913 tại Yobar Linda, California, trong má»™t gia đình vừa đủ ăn. Theo hồi ký, Nixon nói thá»i ông còn nhá» thì gia đình rất vất vả; nhÆ°ng lúc ông được hÆ¡n mÆ°á»i tuổi thì nhà có được má»™t trạm bán xăng và đồ tạp hoá... và tÆ°Æ¡ng đối khá giả so vá»›i hàng xóm cùng thá»i. Tốt nghiệp trung há»c năm 17 tuổi, muốn qua miá»n đông theo há»c đại há»c nhÆ°ng nhà không đủ tiá»n nên theo há»c má»™t trÆ°á»ng đại há»c cá»™ng đồng tại địa phÆ°Æ¡ng. Há»c được hai năm thì Nixon xin được má»™t há»c bổng vá» luật của trÆ°á»ng Äại há»c Duke ở Durham, North Carolina. Nixon qua North Carolina theo há»c và ra trÆ°á»ng năm 1937, đứng hàng thứ ba của khoá tốt nghiệp năm đó. Trở lại California, lấy giấy phép hành nghá» và làm việc cho má»™t văn phòng luật sÆ° ở Whittier. Nixon lập gia đình năm 1940, rồi xin được má»™t việc làm vá»›i chính phủ liên bang ở Hoa Thịnh Äốn vào năm 1941, ngay khi Hoa Kỳ bÆ°á»›c vào thế chiến thứ hai [31] . Làm công chức cho Nha Kiểm soát Vật giá ở Hoa Thịnh Äốn được chừng má»™t năm thì Nixon tình nguyện Ä‘i sÄ© quan hải quân. Mãn khoá căn bản quân sá»±, Nixon bị thuyên chuyển vá» Iowa, má»™t tiểu bang ở miá»n trung Mỹ vá»›i má»™t địa hình làm cho chữ hải quân trở nên khôi hài. NhÆ°ng theo Nixon, cuá»™c sống ở Iowa rất bình yên cho cặp vợ chồng má»›i lấy nhau, tuy nhiên vì muốn chứng kiến mùi binh lá»­a, Nixon xin thuyên chuyển ra mặt trận Thái Bình DÆ°Æ¡ng; và được chấp nhận. Ở Thái Bình DÆ°Æ¡ng, mùi “binh lá»­a†mà Nixon kinh nghiệm được, chỉ dÆ°á»›i cái nhìn của má»™t sÄ© quan tiếp liệu, đóng ở những căn cứ hải quân dã chiến trên các đảo vừa chiếm lại được từ Nhật nhÆ° New Caledonia, Bougainville, Guadalcanal.
Sau cuá»™c chiến, do sá»± thúc giục của các chức sắc trong Äảng Cá»™ng hoà, Nixon quyết định ra tranh cá»­ dân biểu của Ä‘Æ¡n vị nÆ¡i ông Ä‘ang cÆ° ngụ. Kết quả là Nixon được đắc cá»­ vá»›i số phiếu khá xa đối phÆ°Æ¡ng. Trong thá»i gian làm dân biểu của Quốc há»™i thứ 80, Nixon được nhiá»u ngÆ°á»i biết đến vì được chỉ định nằm trong má»™t uá»· ban Ä‘iá»u tra vá» những công chức thân cá»™ng Ä‘ang phục vụ trong chính phủ Mỹ. Làm dân biểu sắp hết nhiệm kỳ thì Nixon quyết định tranh cá»­ nghị sÄ©. Và trong cuá»™c bầu cá»­ quốc há»™i năm 1950, Nixon thắng vá»›i tỉ số cao nhất trong các cuá»™c bầu cá»­ nghị sÄ© trên toàn quốc.
Năm 1951 trong má»™t chuyến Ä‘i công lý bên Âu Châu, Nixon có dịp tiếp chuyện vá»›i thống tÆ°á»›ng Eisenhower, lúc đó là Tổng tÆ° lệnh quân Ä‘á»™i NATO đóng ở Paris. Khi trao đổi ý kiến qua lại, Nixon nghÄ© Eisenhower là ngÆ°á»i xứng đáng ra tranh cá»­ tổng thống vào năm 1952. Trong vòng ná»™i Äảng Cá»™ng hoà năm đó, Robert Taft (con trai Tổng thống thứ 26, William Howard Taft) và Dwight Eisenhower là hai ngÆ°á»i có cÆ¡ há»™i đánh bại Adlai E. Stevenson của Äảng Dân chủ (cháu ná»™i cá»±u Phó tổng thống Mỹ có cùng tên, thá»i Tổng thống thứ 24, Grover Cleveland). Vá»›i cuá»™c chiến Ä‘ang xảy ra ở Äại Hàn; vá»›i làn sóng Ä‘á» Ä‘ang lấn dần ở à Châu và Âu Châu, cá»­ tri Ä‘oàn của Äảng Cá»™ng hoà - và quan Ä‘iểm của Ä‘a số của dân Mỹ lúc Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i - nghÄ© Eisenhower là ứng cá»­ viên thích hợp cho thá»i cuá»™c: Eisenhower đã thắng Äức Quốc xã; Eisenhower sẽ đủ khả năng ngăn chận làn sóng Ä‘á» trong thá»i kỳ bạo hành nhất sau đệ nhị thế chiến. Theo hồi ký, Nixon nói từ đầu năm 1952, Robert Taft có đến nói chuyện và nhỠông ủng há»™ Taft. NhÆ°ng Nixon nói thẳng ông kính trá»ng Taft, nhÆ°ng đã dành sá»± ủng há»™ cho Eisenhower. Vá»›i thái Ä‘á»™ đó, Nixon được ná»™i bá»™ của Eisenhower má»i đến nói chuyện.
Sau khi Eisenhower được Äảng Cá»™ng hoà Ä‘á» cá»­, ông chá»n Nixon để đứng chung liên danh [32] . Liên danh Eisenhower-Nixon thắng hai nhiệm kỳ liên tiếp - năm 1952 và 1956. Tuy nhiên vào năm 1956, không hiểu gì lý do gì, cá»­ tri chá»n tổng thống và phó tổng thống Äảng Cá»™ng hoà nhÆ°ng lại dồn phiếu cho dân biểu và nghị sÄ© thuá»™c Äảng Dân chủ, má»™t hiện tượng chính trị lần đầu tiên xảy ra trong 108 năm của lịch sá»­ chính trị Hoa Kỳ [33] . Trong tám năm làm Phó tổng thống, Nixon giữ vai trò nhÆ° má»™t đại sứ lÆ°u Ä‘á»™ng cho Tổng thống Eisenhower: ông công du vòng quanh thế giá»›i, diá»…n đạt chủ thuyết tá»± do của Hoa Kỳ và đồng minh vis-a-vis chủ nghÄ©a cá»™ng sản Ä‘ang hăm doạ quyá»n tá»± do căn bản của nhân loại. Má»™t trong những chuyến công du, Nixon có viếng thăm Việt Nam năm 1953; tranh luận vá»›i Nikita Khrushschev năm 1959 ở Moscow; và chuyến viếng thăm gây ra nhiá»u biểu tình bạo Ä‘á»™ng ở Venezula vào năm 1958 - má»™t thá»i Ä‘iểm chống Mỹ cao nhất ở các quốc gia Nam Mỹ sau khi Fidel Castro chiếm được Cuba. Trong tám năm đó, Nixon được dÆ° luận và báo chí Ä‘á» cập nhiá»u vì thái Ä‘á»™ cứng rắn trong Ä‘Æ°á»ng lối Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i cá»™ng sản quốc tế [34] .
Eisenhower, sau khi mãn hạn hai nhiệm kỳ tổng thống theo hiến định, nhÆ°á»ng ghế thủ lãnh Äảng Cá»™ng hoà lại cho Nixon. Nixon Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên được Äảng Ä‘á» ra tranh cá»­ tổng thống năm 1960. Cuá»™c bầu cá»­ năm 1960 giữa hai liên danh Nixon-Lodge và Kennedy-Johnson được coi là má»™t cuá»™c bầu cá»­ có tỉ số chênh lệch sát nhất trong lịch sá»­ Hoa Kỳ. Nixon thua Kennedy chỉ 113000. phiếu trong tổng số 68 triệu 400 ngàn phiếu cá»­ tri. Theo Nixon, chỉ cần thay đổi ná»­a phiếu ở má»—i Ä‘Æ¡n vị đầu phiếu thì kết quả cuá»™c bầu cá»­ đã thay đổi. Có tin đồn nhiá»u vụ gian lận phiếu xảy ra ở hai tiểu bang Texas và Illinois... nhÆ°ng Nixon quyết định chấp nhận thua Kenney vá»›i kết quả công bố [35] .
Thua chức Tổng thống vào tay Kennedy, Nixon trở lại California nhận làm việc cho má»™t công ty luật quen biết từ lâu. NhÆ°ng vá»›i những kinh nghiệm và quen biết vá» chính trị từ trÆ°á»›c, tuy trở lại má»™t công dân thÆ°á»ng hành nghá» luật sÆ°, nhÆ°ng Nixon vẫn tiếp tục sinh hoạt khi được những há»™i Ä‘oàn chính trị má»i đến phát biểu ý kiến. Cuối năm 1961, qua sá»± thúc giục của cấp lãnh đạo Äảng Cá»™ng hoà, Nixon quyết định ra tranh cá»­ chức Thống đốc tiểu bang California. Qua những thăm dò ý kiến sÆ¡ khởi, Ä‘a số ý kiến cho thấy Nixon sẽ đánh bại đối phÆ°Æ¡ng dá»… dàng. NhÆ°ng không may cho Nixon vào năm đó: trong những tháng cuối cùng của cuá»™c bầu cá»­, báo chí California phanh phui ra là, em ruá»™t của Nixon dá»±a vào tên tuổi của anh mình để mượn má»™t số tiá»n khá lá»›n từ má»™t công ty chuyên đấu thầu làm ăn vá»›i chính phủ Hoa Kỳ. Mặc dù vụ phanh phui đó không dẫn đến đâu, nhÆ°ng thanh danh của Nixon bị nghi ngá» vì báo chí đặc câu há»i suốt thá»i gian tranh cá»­. Cái xui thứ hai cho Nixon - và cho cả đảng Cá»™ng Hoà - là Kennedy, trong cuá»™c đối diện vá»›i Khrushchev ở Vịnh Cuba tháng 101962., đã dằn mặt Nga Sô bằng má»™t thái Ä‘á»™ thật cứng rắn khiến Nga phải tháo gỡ vÅ© khí nguyên tá»­ khá»i Cuba. Vụ “thắng†được Khrushchev đã Ä‘Æ°a Kennedy và Äảng Dân chủ lên cao trong lòng tin của cá»­ tri Hoa Kỳ. Vá»›i hai biến cố đó, Nixon thất cá»­ chức Thống đốc tiểu bang California - Nixon thua xa. Liá»n sau đó, qua má»™t cuá»™c trao đổi vá»›i báo chí trong lúc được phá»ng vấn, Nixon không dằn được nóng giận, công kích giá»›i báo chí đã không công bằng khi Ä‘iá»u tra và phanh phui, đặt nghi vấn vá» tÆ° cách và liêm sÄ© của ông. Lần đó Nixon thỠông sẽ không trở lại chính trÆ°á»ng; và báo chí sẽ không bao giá» còn cÆ¡ há»™i để “đá lăn đá lóc†ông nữa. Lá»i tuyên bố của Nixon má»™t lần nữa được giá»›i truyá»n thông trên cả nÆ°á»›c Mỹ bàn tán [36] .
Thua cuá»™c ở California; tuyên bố sẽ không bao giá» trở lại vá»›i chính trị, Nixon dá»n vá» New York khi được má»™t công ty luật danh tiếng má»i gia nhập. NhÆ°ng khi vá» New York, Nixon lại được thêm nhiá»u thân chủ cả vá» mặt thÆ°Æ¡ng mại lẫn chính trị: vá» thÆ°Æ¡ng mại, Nixon đại diện cho nhiá»u đại công ty có sản phẩm và chi nhánh trên toàn thế giá»›i; vá» chính trị, Nixon vẫn được nhiá»u ứng cá»­ viên trong Äảng Cá»™ng hoà má»i diá»…n thuyết giúp há» lấy phiếu cá»­ tri ở cấp tiểu bang và quốc há»™i. Nixon giúp những ứng cá»­ viên Äảng Cá»™ng hoà khi được kêu gá»i, nhÆ°ng rất bí mật và yên lặng vá» những dá»± tính chính trị trong tÆ°Æ¡ng lai. Từ năm 1962 đến cuối năm 1964, Nixon đứng bên ngoài chính trÆ°á»ng, yên lặng quan sát cuá»™c bầu cá»­ tổng thống năm 1964 giữa hai liên danh Johnson-Humphrey và Goldwater-Miller. Năm 1964 Äảng Cá»™ng hoà bị thảm bại ở phòng phiếu: Goldwater thua Johnson đến 16 triệu phiếu phổ thông; 434 phiếu cá»­ tri Ä‘oàn; và chỉ thắng được 6 trên 50 tiểu bang. Chẳng những được ghế Tổng thống, Äảng Dân chủ còn gia tăng số nghị viên của hỠở hai viện quốc há»™i. Sá»± thất bại ê chá» của Barry Goldwater Ä‘Æ°a uy tín Nixon lên cao hÆ¡n trong các tay lãnh đạo Äảng Cá»™ng hoà còn lại. Cùng thá»i gian ở ngoài vòng chính trị đó, Nixon có dịp Ä‘i nhiá»u nÆ¡i trên thế giá»›i, nói chuyện vá»›i nhiá»u nhà lãnh đạo, thấy được phản ứng và thái Ä‘á»™ của hỠđối vá»›i chính sách ngoại giao Hoa Kỳ dÆ°á»›i quyá»n lãnh đạo của Johnson.
Năm 1965, khi Johnson bắt đầu Ä‘Æ°a quân tác chiến vào Việt Nam, Äảng Cá»™ng hoà kiếm cá»› chỉ trích Tổng thống Johnson để hy vá»ng lấy được phiếu trong mùa bầu cá»­ tá»›i. Riêng cá nhân Nixon, dù nói vá»›i má»i ngÆ°á»i là ông chÆ°a quyết định trở lại vá»›i chính trị, nhÆ°ng trong năm đó Nixon nói chuyện nhiá»u vá» chính trị hÆ¡n là vá» nghá» nghiệp. ThÆ° từ liên lạc, lá»i má»i Ä‘i diá»…n thuyết chính trị nhiá»u đến Ä‘á»™ ngÆ°á»i thÆ° ký và vợ ông làm không hết. Nixon mÆ°á»›n thêm nhân viên để bắt đầu thiết lập má»™t ban tham mÆ°u chẩn bị cho hai kỳ bầu cá»­ quan trá»ng của năm 1966 và 1968 [37] . Cuối năm 1965, để coi ảnh hưởng chính trị của mình còn hay không đối vá»›i cá»­ tri Hoa Kỳ, Nixon quyết định đứng ra vận Ä‘á»™ng giùm cho các ứng cá»­ viên thuá»™c Äảng Cá»™ng hoà trong mùa bầu cá»­ quốc há»™i và thống đốc năm 1966. Trong mùa bầu cá»­ năm 1966, Nixon nói chuyện vá»›i hÆ¡n 400 há»™i Ä‘oàn ở 40 tiểu bang, và quyên được hÆ¡n bốn triệu mỹ kim để vận Ä‘á»™ng bầu cá»­ cho các ứng cá»­ viên Äảng Cá»™ng hoà.
Khi kết quả cuá»™c bầu cá»­ năm 1966 được công bố, Nixon biết tÆ°Æ¡ng lai chính trị của mình Ä‘ang trên Ä‘Æ°á»ng khôi phục: nhá» những vận Ä‘á»™ng và há»— trợ của Nixon, Äảng Cá»™ng hoà thắng 47 ghế ở Hạ viện; 3 Thượng viện; 8 thống đốc; và 470 nghị viên ở quốc há»™i cấp tiểu bang. Äảng Cá»™ng hoà thắng lá»›n lần này giống nhÆ° Äảng Dân chủ đã thắng hai năm vá» trÆ°á»›c. Và Nixon có quyá»n nói - cÅ©ng nhÆ° không ai phủ nhận - nhá» có bàn tay Nixon trong chiến thắng đó.
Äầu năm 1967 Nixon quyết định: ông ra lệnh cho ban tham mÆ°u chuẩn bị thâu thập tin tức, nghiên cứu tình hình chính trị để chuẩn bị cho năm bầu cá»­ tổng thống 1968. Nixon nói vá»›i ban tham mÆ°u ông vẫn yên lặng và giữ kín kế hoạch chính trị đến giữa năm 1967, nhÆ°ng ông đốc thúc ban tham mÆ°u phải làm việc hăng hái hÆ¡n để có thể đánh bại các đối thủ trong đại há»™i Ä‘á» cá»­ toàn quốc của Äảng Cá»™ng hoà vào mùa hè 1968.
Từ tháng Giêng cho đến tháng 6.1967, Nixon Ä‘i thăm viếng nhiá»u nÆ¡i trên thế giá»›i (trong đó có Việt Nam) má»™t lần nữa để thăm dò phản ứng thế giá»›i vá» Ä‘Æ°á»ng lối ngoại giao Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i của Mỹ. Khi đến à Châu, Nixon nói vá»›i hầu hết các nhân vật lãnh đạo để lấy cảm nghÄ© của há» vá» vai trò của Hoa Kỳ ở à Châu, đối vá»›i Trung Cá»™ng, và đối vá»›i cuá»™c chiến Ä‘ang xảy ra ở Việt Nam. Trở lại Mỹ, sau khi Ä‘i thăm cá»±u Tổng thống Eisenhower và nói chuyện vá»›i hầu hết các thống đốc tiểu bang thuá»™c Äảng Cá»™ng hoà, Nixon viết má»™t tham luận, nói lên ý kiến vá» Ä‘Æ°á»ng lối ngoại giao Hoa Kỳ đối vá»›i à Châu, nhất là đối vá»›i Trung Cá»™ng. Äại ý chính của bài viết đăng tạp chí Foreign Affairs là: Cá»™ng sản Trung Cá»™ng chỉ buông tha - nếu không nói là không xâm lấn được - các quốc gia lân bang ở à Châu, nếu các quốc gia này có sức lá»±c vá» kinh tế, quân sá»± và chính trị... Và Hoa Kỳ chỉ nói chuyện vá»›i Trung Cá»™ng nếu quốc gia này chấp nhận những luật lệ căn bản quốc tế. Hoa Kỳ muốn thấy Trung Cá»™ng phát triển theo cá»™ng đồng thế giá»›i, chứ không phải là má»™t trung tâm của cách mạng thế giá»›i [38] .
Dá»±a vào nhiá»u cuá»™c thăm dò dÆ° luận, sau khi biết chắc mình Ä‘ang đứng ngang ngá»­a vá»›i các ứng cá»­ viên tổng thống của hai đảng, Nixon tuyên bố ra tranh cá»­ tổng thống vào đầu năm 1968. Nixon không quan tâm nhiá»u vá» hai đối thủ trong cùng Äảng Cá»™ng hoà là Rockefeller và George Romney; Nixon chỉ sợ phải Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i Ä‘Æ°Æ¡ng kim Tổng thống Johnson. NhÆ°ng khi Johnson tuyên bố không ra tái cá»­ thêm má»™t nhiệm kỳ nữa, và phía Dân Chủ chỉ còn Hubert Humphrey và George Wallace, Nixon thấy bá»›t lo ngại đối vá»›i hai đối thủ còn lại. Từ lúc tuyên bố ra tranh cá»­ cho đến những ngày cuối cùng trÆ°á»›c khi đầu phiếu, Nixon lúc nào cÅ©ng dẫn đầu đối phÆ°Æ¡ng không ít thì nhiá»u. ÄÆ°Æ¡ng kim Tổng thống Johnson, sau khi không ra tái cá»­, tìm nhiá»u cách giúp Humphrey lấy phiếu cá»­ tri. NhÆ°ng hoặc là quá trá»…, hoặc là lòng cá»­ tri Mỹ đã muốn thay đổi, Humphrey chÆ°a bao giỠđứng trÆ°á»›c Nixon trong các cuá»™c thăm dò dÆ° luận ngÆ°á»i Ä‘i bầu.
Vấn Ä‘á» sôi Ä‘á»™ng nhất của năm bầu cá»­ 1968 là chiến tranh Việt Nam. Biết được sá»± Æ°u tÆ° của quần chúng Mỹ vá» vấn nạn đó, Nixon cẩn thận chỉ trích từng Ä‘iểm sai lầm của chính phủ Johnson trong cuá»™c chiến và trong sách lược giải quyết cuá»™c chiến. Khi Johnson ra lệnh ngÆ°ng dá»™i bom để khuyến khích Hà Ná»™i ngồi vào bàn há»™i nghị, Nixon ngoài mặt lên tiếng ủng há»™, nhÆ°ng ở phía sau, Nixon sai những phụ tá lên tiếng chỉ trích Johnson đã quyết định quá hấp tấp. NhÆ° đã nói đến ở chÆ°Æ¡ng trÆ°á»›c, Nixon bí mật liên lạc vá»›i Tổng thống Thiệu, khuyên ông Thiệu phản đối kế hoạch của Johnson. Vá»›i những mánh khoé chính trị đó, Nixon rất xứng đáng vá»›i há»—n danh “Tricky Dick†[39] . Nixon đắc cá»­ năm 1968; tỉ số thắng không xa, nhÆ°ng đủ thắng. CÅ©ng vào năm bầu cá»­ 1968, trong khi Äảng Cá»™ng hoà chiếm được toà Bạch ốc, toà nhà Quốc há»™i thì rÆ¡i vào tay Äảng Dân chủ: ở Thượng và Hạ viện, Äảng Dân chủ chiếm khối Ä‘a số.


--------------------------------------------------------------------------------

[1]Tuần báo Der Studermer của Julius Streicher hô hào nhiá»u Ä‘Æ°á»ng lối bạo hành và sá»± triệt tiêu toàn diện chủng tá»™c Do Thái. Sau khi Äức đầu hàng, Streicher bị Ä‘Æ°a ra tòa án tá»™i phạm chiến tranh ở Nuremberg, và bị kết án tá»­ hình bằng treo cổ.
[2]Vá» giai Ä‘oạn từ thiếu thá»i cho đến ngày Kissinger nhập ngÅ©, Ä‘á»c: Walter Isaacson, Kissinger: A Biography, trang 17-39.
[3]Isaacson, SÄ‘d, trang 53. Vá» thân thế và trí thức của Kraemer, Ä‘á»c: Issacson, trang 44-45; Marvin Kalb và Bernard Kalb, Kissinger, trang 38-39.
[4]Isaacson, SÄ‘d, trang 61-64. Trong phạm vi triết há»c, Luận vá» lý trí thuần tuý và Luận vá» lý trí thá»±c tiá»…n là hai tác phẩm được coi là khó hiểu nhất của Immanuel Kant.
[5]Tiểu luận ra trÆ°á»ng bậc cá»­ nhân của Kissinger có tá»±a là “The Meaning of History: Reflections on Spengler, Toynbee and Kantâ€. Giá»›i sinh viên đồn vá»›i nhau là Carl Friedrich (hay là Elliott), má»™t trong những giáo sÆ° triết của Kissinger ở Harvard, chỉ Ä‘á»c đến 150 trang tiểu luận của Kissinger rồi bá» vì giá»ng văn quá chán. Kissinger đậu bằng cá»­ nhân hạng summa cum laude (tối Æ°u). Äá»c: Isaacson, SÄ‘d, trang 64- 67; Marvin Kalb và Benard Kalb, Kissinger, trang 42-46.
[6]Má»—i khoá há»™i thảo có chừng 35 há»™i viên tham dá»±, đến từ má»i nÆ¡i trên thế giá»›i. Má»™t trong số những ngÆ°á»i đến Harvard International Seminar sau này lãnh đạo nÆ°á»›c há», nhÆ° các thủ tÆ°á»›ng, tổng thống, là Valery Giscard dEstaíng (Pháp); Yasuhiro Nakasone (Nhật); Leo Tindermans (Bỉ); Mahathir Bin Mohammad (Mã Lai Ã); Bulent Ecevit (Thổ NhÄ© Kỳ); Yigal Allon (Do Thái); hay Pierre Trudeau (Gia Nã Äại). ChÆ°Æ¡ng trình kéo dài đến năm 1967 thì bị báo chí khui ra là do CIA cấp ngân quỹ. ChÆ°Æ¡ng trình Harvard International Seminar chấm dứt vào năm 1969.
[7]Má»™t số tác giả góp bài viết cho Confluence là McGeorge Bundy; Paul Nitze; Hans Morgenthau; Czeslaw Milosz; Walt Rostow; Arthur Schlesinger; John Kenneth Galbraith. Trong thá»i gian đó, có tin đồn Kissinger làm mật báo viên cho FBI. Không chắc chắn tin đồn này có thật hay không, nhÆ°ng đặc san Confluence vá»›i khuynh hÆ°á»›ng chống chủ nghÄ©a cá»™ng sản rất được lòng Chính phủ Hoa Kỳ trong giai Ä‘oạn đầu của chiến tranh lạnh. HÆ¡n nữa, Harvard International Seminar là má»™t nÆ¡i qui tụ nhiá»u thành phần Æ°u tú quốc tế... nên sá»± chú ý của các cÆ¡ quan tình báo Hoa Kỳ không phải là má»™t Ä‘iá»u ngạc nhiên. Má»™t chi tiết khác đáng chú ý: theo hai tác giả Marvin Kalb và Bernard Kalb trong Kissinger (trang 49), trong hai năm 1951-52, Kissinger được mÆ°á»›n làm cố vấn tÆ° cho lục quân, và Ban tham mÆ°u liên quân, vá»›i nhiệm vụ nghiên cứu vá» quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ ở Nam Hàn, và vá» chiến lược tâm lý chiến. Hồ sÆ¡ và tÆ°á»ng trình của FBI vá» Kissinger được nhắc đến trong Isaacson, SÄ‘d, trang 71; và ở phụ chú 23.
[8]Vá» vai trò và lý thuyết ngoại giao của Metternich và Castlereagh, Ä‘á»c Isaacson, SÄ‘d, trang 74-77; David Landau, Kissinger: The Uses of Power, trang 29-30; và Kalb, Sdd, trang 46-48. Luận án của Kissinger được má»™t giải thưởng vá» giá trị khoa bảng.
[9]Arthur Schlesinger, Jr là bạn của John F. Kennedy. Khi Kennedy trở thành tổng thống, Schlesinger được Kennedy má»i làm phụ tá đặc biệt. Khi Kennedy chết, Schlesinger được gia đình Kennedy má»i làm sá»­ gia chính thức của cố Tổng thống Kennedy. Trong thập niên 1950, dÆ°á»›i thá»i Tổng thống Eisenhower, chiến lược nguyên tá»­ của Hoa Kỳ và đồng minh NATO là trả Ä‘Å©a toàn bá»™ và huá»· diệt toàn bá»™ nếu phải khai chiến vá»›i Nga Sô hay chÆ° hầu. Schlesinger chỉ trích kế hoạch này không còn hiệu quả vì Nga Sô đã theo kịp Hoa Kỳ vá» số lượng vÅ© khí nguyên tá»­ sản xuất hàng năm. Bài phê bình của Kissinger, “Military Policy and the Defense of the Grey Areas,†(Foreign Affairs, April, 1955) cÅ©ng Ä‘i theo Ä‘Æ°á»ng lối tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° của Schlesinger, nhÆ°ng nhấn mạnh má»™t chủ thuyết má»›i vá» Ä‘Æ°á»ng lối sá»­ dụng vÅ© khí nguyên tá»­: giá»›i hạn và theo từng vùng, từng địa phÆ°Æ¡ng; sá»± trả Ä‘Å©a của Hoa Kỳ và đồng minh là má»™t sá»± trả Ä‘Å©a giá»›i hạn tuỳ theo vùng xâm lấn và mức xâm lấn của Nga Sô và chÆ° hầu.
[10]Council on Foreign Relations là má»™t tổ chức tÆ°, do gia đình tỉ phú Rockefeller thành lập năm 1921. Vá»›i ảnh hưởng vá» kinh tế và thế lá»±c tài chánh, Rockefeller Foundation má»i và chiêu dụ được rất nhiá»u nhân vật danh tiếng trong xã há»™i Mỹ vá» làm giám đốc và đứng trong ban chấp hành. Các giám đốc của Council on Foreign Relations phần lá»›n là những ngÆ°á»i lãnh đạo trong chính quyá»n vá» hÆ°u, hay từ nhiệm để vá» làm cho Council. Tá» Foreign Affairs do Council on Foreign Relations ấn hành; chủ biên của tỠđó là những ngÆ°á»i có rất nhiá»u kinh nghiệm trong Chính phủ Mỹ, nhÆ° William Bundy, William Hyland, Leslie Gelb... Vá» má»™t số khuôn mặt trong Council, Ä‘á»c David Landau, Sdd, trang 43-48; Kalb, SÄ‘d, 52-58.
[11]Hai phía khen chê tác phẩm của Kissinger Ä‘á»u đến từ những ngÆ°á»i có tên tuổi. Phó tổng thống Nixon viết thÆ° riêng khen ngợi; ngoại trưởng John Foster Dulles đồng ý lý thuyết “chiến tranh giá»›i hạn và vÅ© khí nguyên tá»­ chiến thuật†có lý (Dulles là ngÆ°á»i từng hăm doạ Nga Sô, nếu có chiến tranh, thì đó sẽ là má»™t chiến tranh toàn diện; má»™t sá»± huá»· diệt không giá»›i hạn). Giá»›i chỉ trích lý thuyết của Kissinger có những ngÆ°á»i nhÆ° George Kennan, Paul Nitze, Dean Rusk, là những tay lão luyện trong ngành ngoại giao Hoa Kỳ. Äá»c Landau, SÄ‘d, trang 55-57; 76-78; Isaacson, Sdd, trang 88-90; Charles R. Ashman, The Adventure of Super-Kraut, trang 65-68; Kalb, SÄ‘d, trang 54-55. Kissinger trả má»™t giá đắt vá» phÆ°Æ¡ng diện tình cảm gia đình cho công trình này. Kissinger sống trong má»™t thế giá»›i hoàn toàn khác biệt trong thá»i gian viết sách: ông ta yá»u cầu vợ không được nói chuyện vá»›i ông nếu không cần thiết. Äá»c Kalb, SÄ‘d, cùng trang đã dẫn.
[12]Nelson Aldrich Rockefeller (1908-1979) là cháu ná»™i của nhà tỉ phú đầu tiên, John D. Rockefeller. Khởi đầu từ John Rockefeller, dòng há» Rockefeller thành lập vô số cÆ¡ sở bất vụ lợi lo vá» từ thiện, giáo dục, cÅ©ng nhÆ° kinh tế, ngoại giao hay chính trị. Äại Há»c Chicago; Äại há»c Rockefeller; Council on Foreign Relations; Rokefeller Brothers Fund... là má»™t trong những cÆ¡ sở tượng trÆ°ng của dòng há» Rockefeller. Nelson Rockefeller làm Thống đốc tiểu bang New York gần bốn nhiệm kỳ (10 năm) rồi ra tranh cá»­ ứng viên tổng thống sÆ¡ tuyển trong Äảng Cá»™ng hoà. Năm 1974 ông là Phó tổng thống dÆ°á»›i thá»i Tổng thống Gerald Ford.
[13]Theo Isaacson, Sđd, trang 92, năm 1960 Nelson Rockefeller trả cho Kissinger 12.000$; năm 1964, 18.000$; và năm 1968, 20.000$. Như một so sánh, 12 ngàn mỹ kim của năm 1960 tương đương với 50 ngàn của năm 2000; và 50 ngàn mỹ kim Kissinger nhận từ Rockefeller vào năm 1969, tương đương 200 ngàn hiện nay.
[14]NhÆ° chúng ta biết, năm 1960 Henry Cabot Lodge đứng chung liên danh vá»›i Richard Nixon của Äảng Cá»™ng hoà tranh cá»­ đối lại liên danh Kennedy-Johnson Äảng Dân chủ. Liên danh Kennedy thắng cá»­. NhÆ°ng để có má»™t ý kiến Ä‘a đảng trong Ä‘Æ°á»ng lối ngoại giao vá» Việt Nam, Kennedy bổ nhiệm Lodge làm đại sứ tại Sài Gòn năm 1963. Lodge ra mặt ủng há»™ cuá»™c đảo chánh Tổng thống Diệm; và sau khi cuá»™c đảo chánh thành công, Lodge từ nhiệm trở lại Hoa Kỳ tham dá»± cuá»™c bầu cá»­ tổng thống năm 1964. Lần này Johnson của Äảng Dân chủ cÅ©ng thắng nữa, và Johnson lại bổ nhiệm Lodge làm đại sứ tại Việt Nam lần thứ hai. Khi nhận nhiệm sở vào năm 1965, Lodge yêu cầu Thứ trưởng Vụ Viá»…n Äông, William Bundy (anh của McGeorge Bundy, Cố vấn An ninh Quốc gia cho Kennedy và Johnson) mÆ°á»›n con của ông (Ä‘ang là má»™t giáo sÆ° dạy ở Harvard) và Kissinger để làm tÆ° vấn cho ông vá» vấn Ä‘á» Việt Nam. Lodge nói lý do ông cần hai ngÆ°á»i đó vì ông muốn có má»™t cái nhìn má»›i vá» vấn Ä‘á» Việt Nam từ những chuyên viên ở bên ngoài, thay gì những ý kiến của các nhân viên chính phủ từ bên trong nhÆ° đã và Ä‘ang xảy ra. Henry Cabot Lodge có liên hệ sâu đậm đối vá»›i Việt Nam từ năm 1963 cho đến lúc ông từ chức Trưởng phái Ä‘oàn thÆ°Æ¡ng thuyết ở Há»™i nghị Paris vào giữa năm 1969, khi Nixon lên nhậm chức Tổng thống.
[15]Lối làm việc của Kissinger là ông tÆ°á»ng trình cho từng ngÆ°á»i nghe, và không bao giá» có nhiá»u ngÆ°á»i nghe cùng má»™t lúc. Theo má»™t nhân vật trong cuá»™c, những tÆ°á»ng trình của Kissinger không nhất thiết giống nhau khi ông báo cáo lại cho má»—i thẩm quyá»n. Marvin and Bernard Kalb, SÄ‘d, trang 68.
[16]Marcovich lúc đó là má»™t nhà sinh vật há»c vi phân; Aubrac, tốt nghiệp từ hai đại há»c nổi tiếng MIT và Harvard, là viên chức của Liên hiệp quốc, làm cho cÆ¡ quan LÆ°Æ¡ng nông Thế giá»›i ở Rome. Theo Aubrac, năm 1946, khi Hồ Chí Minh qua Pháp thÆ°Æ¡ng thuyết vá»›i Chính phủ Pháp vá» vấn Ä‘á» chủ quyá»n của Việt Nam, ông ở nhà Aubrac, và hai ngÆ°á»i thân nhau đến Ä‘á»™ ông Hồ Chí Minh nhận con của Aubrac làm con đỡ đầu. Xem David Kraslow và Stuart H. Loory, The Secret Search for Peace in Vietnam, trang 219-224. Sá»­ liệu cá»™ng sản Việt Nam viết vá» những há»™i há»p bí mật trong thá»i gian đầu nằm trong, LÆ°u Văn Lợi và Nguyá»…n Anh VÅ©, Tiếp xúc bí mật Việt Nam - Hoa Kỳ trÆ°á»›c Há»™i nghị Paris (Hà Ná»™i: Quân Äá»™i Nhân Dân, 2000).
[17]Vá» những liên lạc ngầm đầu tiên này vá»›i mật danh “Pennsylvania†đá»c Isaacson, SÄ‘d, trang 121-123. Cuá»™c há»™i ngá»™ giữa Hồ Chí Minh và Aubrac ở Hà Ná»™i được ghi lại trong Kalb, SÄ‘d, trang 71-73. Tài liệu chính phủ Hoa Kỳ sÆ¡ lược từng chi tiết vỠ“Pennsylvania†nằm trong The Pentagon Papers, Gravel Edition, Vol. IV, ChÆ°Æ¡ng 4.
[18]Tranh cá»­ vòng sÆ¡ tuyển ná»™i đảng là primaries và caucuses để chá»n má»™t trong những ứng cá»­ viên cùng má»™t đảng, trÆ°á»›c khi Ä‘i đến nghị há»™i Ä‘á» cá»­ toàn quốc (national nomination convention). Ở nghị há»™i Ä‘á» cá»­, ứng cá»­ viên có nhiá»u phiếu từ những đại biểu các tiểu bang sẽ được đảng Ä‘á» cá»­ ra tranh cá»­ vá»›i ứng cá»­ viên của đảng đối lập. Bá»™ sách The Making of the President của Theodore White là bá»™ sách rất hay để biết vá» hệ thống bầu cá»­, vận Ä‘á»™ng bầu cá»­, và Ä‘Æ°á»ng lối chính trị chung quanh ná»n tổng thống hiện đại Hoa Kỳ.
[19]Isaacson, SÄ‘d, trang 126-128.
[20] Isaacson, op. cit., trang 214. NgÆ°á»i gá»i má»i Kissinger là Richard Allen, sau này là Cố vấn An ninh Quốc gia cho Tổng thống Ronald Reagan trong má»™t thá»i gian ngắn.
[21]Vá» những tin tức Kissinger cung cấp cho Nixon vá» há»™i đàm ở Paris, và những gì Nixon biết được từ những Ä‘Æ°á»ng giây khác (Chennault, Bùi Diá»…m...), tác giả đã viết má»™t số chi tiết ở chÆ°Æ¡ng 9. Tổng thống Nixon trong The Memoirs of Richard Nixon, trang 323- 324, nói những tin tức do Kissinger cung cấp đôi khi mÆ¡ hồ và có vẻ bí mật. Nixon nói ông nhận tin từ Kissinger nhÆ°ng không hoàn toàn tin lắm.
[22]Phụ tá quân sá»± cho Cố vấn An ninh Quốc gia thÆ°á»ng là cấp chuẩn tÆ°á»›ng trở lên. Kissinger nhận Alexander Haig làm phụ tá cho ông lúc Haig còn là đại tá. Haig được thăng chuẩn tÆ°á»›ng đầu năm 1970 để có cấp bá»±c phù hợp vá»›i chức vụ. NgÆ°á»i phụ tá quân sá»± thứ nhì của Kissinger là trung tÆ°á»›ng không quân Brent Scowcroft. Scowcroft thay Kissinger làm Cố vấn An ninh Quốc gia cho Tổng thống Ford.
[23]Isaacson, Sđd, ý kiến của Ulam vỠKissinger ở trang 97-98; Brzezinski, trang 699-700; Halperin và Schlesinger, trang 763-764. Chương 34 trong sách của Isaacson nói rất hay và sâu sắc vỠtâm lý của Kissinger.
[24]Isaacson, SÄ‘d, trang 762. Äể giá»›i hạn khuôn khổ của các phụ chú trong bài viết, ngÆ°á»i viết chỉ chú dẫn những lá»i phê bình, chỉ trích quan trá»ng vá» tÆ° cách và đạo đức Kissinger. Ngoài má»™t số thÆ° liệu phụ, ngÆ°á»i viết Ä‘á»c năm tác phẫm viết vá» Kissinger để soạn chÆ°Æ¡ng này: Kissinger, của hai anh em ký giả Marvin Kalb và Bernard Kalb; Kissinger: A Biography, của Walter Isaacson; Kissinger: The Uses of Power, của David Landau; The Trial of Henry Kissinger, của Christopher Hitchens; và The Price of Power: Kissinger in the Nixon White House, của Seymour M. Hersh. Sách của anh em Kalb viết thiên vị vá» Kissinger; Isaacson thì viết trung thá»±c, có khen chê. Sách của Hersh và Landau hoàn toàn nói vá» những khiếm khuyết đạo đức và tÆ° cách lừa dối của Kissinger. Sách của Hitchens nhÆ° tá»±a sách đã gợi ý kết án Kissinger vá» vụ đảo chánh bên Chí Lợi và những vụ dá»™i bom bí mật ở ná»™i địa Cam Bốt. Vá» sá»± khó chịu của Kenendy đối vá»›i Kissinger, Ä‘á»c Isaacson, SÄ‘d, trang 111.
[25]Haig nói, “Kissinger thăng cấp để cho tôi văng khá»i toà Bạch ốcâ€, Seymour, SÄ‘d, trang 621. Alexander Haig được thăng chức từ thiếu tÆ°á»›ng lên đại tÆ°á»›ng trong vòng sáu tháng (mang chức Äại tÆ°á»›ng, TÆ° lệnh phó lục quân, vào tháng 1.1973; tháng 6.1972 vẫn còn mang lon thiếu tÆ°á»›ng).
[26]Isaacson, SÄ‘d, trang 764-765; đối thoại giữa Kissinger và Mao Trạch Äông, Chu Ân Lai; và Leonid Brezhnev. Anatoly Dobrynin, nằm trong tài liệu thuá»™c Nixon Presidential Materials Collection/Presidént’s Office Files/Memoranda for the President, hiện lÆ°u trữ tại National Archives. Nhật báo Washington Post có sÆ¡ lược ná»™i dung trong số báo ra ngày Chủ Nhật 10.1.1999. Trong khoảng 1969-1974, các chuyên viên quan sát quốc tế Ä‘á»u biết Hoa Kỳ Ä‘ang dùng lá bài Trung Cá»™ng để chèn ép Nga và dùng lá bài Nga để Ä‘Æ°a Trung Cá»™ng vào quỹ đạo quốc gia tÆ° bản Tây phÆ°Æ¡ng. Từ những tài liệu giải mật nói trên, nhiá»u văn kiện cho thấy Nga đã gián tiếp há»i Mỹ nghÄ© thế nào nếu há» tấn công những căn cứ chiến lược của Trung Cá»™ng bằng vÅ© khí nguyên tá»­. Vào tháng 4.1972, Kissinger bí mật gặp đại sứ Trung Cá»™ng tại Liên hiệp quốc là Hoàng Hoa, Ä‘á» nghị Mỹ sẽ cung cấp thêm những phóng ảnh vệ tinh vá» vị trí các Ä‘Æ¡n vị của Nga dá»c theo biên giá»›i Nga-Hoa. Trong cuá»™c gặp bí mật đó, không biết hai bên có bàn gì liên hệ đến Việt Nam hay không (thá»i gian đó là ngay vào trận “mùa hè Ä‘á» lá»­aâ€), nhÆ°ng vài tháng sau, Hoàng Hoa viết thÆ° cho Kissinger há»i Hoa Kỳ có phản ứng gì khi Trung Cá»™ng tiến chiếm quần đảo Hoàng Sa hay không. Kissinger trả lá»i là hạm Ä‘á»™i Mỹ được lệnh tránh xa khá»i những quần đảo Ä‘ang tranh chấp đó, và Chính phủ Hoa Kỳ không có ý kiến hay muốn tham sá»± vào những tranh chấp Ä‘ang xảy ra. Äược đèn xanh, hải quân Trung Cá»™ng tiến đánh quần đảo Hoàng Sa vào tháng 11.974. Äá»c thêm, Nayan Chanda, Brother Enemy, trang 20-21; Kissinger, White House Years, trang 1114.
[27]Kissinger viết tất cả (đến năm 2002) 15 quyển sách và 45 tiểu luận. Trong số đó bốn tác phẩm có nhắc đến Việt Nam là White House Years (1979); Years of Upheaval (1982); Diplomacy (1994), và Ending the Vietnam War (2002). Chúng ta sẽ nói đến những chi tiết liên hệ trong những tác phẩm này ở chương tới.
[28]Larry Berman, No Peace, No Honor: Nixon, Kissinger, and the Betrayal in Vietnam, trang 9. Äá»c, Elmo Zumwalt, On Watch, trang 411-511, để thấy Ban tham mÆ°u liên quân khinh miệt Kissinger nhÆ° thế nào. Sau khi giải ngÅ©, Zumwalt là ngÆ°á»i công khai chỉ trích tÆ° cách của Kissinger trong các vụ thÆ°Æ¡ng lượng ngoại giao. Äá»c Isaacson, SÄ‘d, trang 696-698.
[29]Äá»c RN: The Memoirs of Richard Nixon, trang 443-444.
[30] Há»—n danh “Tricky Dick†được nữ dân biểu Hellen Douglas gá»i Nixon lần đầu tiên khi hai ngÆ°á»i tranh ghế nghị sÄ© vào năm 1950. “Dick†là tiếng rất thân mật để gá»i tên “Richardâ€. Trong tập quán Mỹ, chỉ cha mẹ, ngÆ°á»i thân lâu Ä‘á»i, hay được cho phép, thì má»›i gá»i ngÆ°á»i có tên Richard là Dick. NhÆ°ng, “dick†lại là tiếng lóng tục để chỉ dÆ°Æ¡ng vật của đàn ông. “Tricky†là mánh khoé, mÆ°u mô. Äây là má»™t lối chÆ¡i chữ khi gá»i Richard Nixon là “Tricky Dickâ€.
[31]Phần lớn những chi tiết vỠcá nhân của Nixon, tác giả trích theo hồi ký của Richard Nixon, RN: The Memoirs of Richard Nixon.
[32]Richard Nixon, SÄ‘d, trang 78-88. NhÆ°ng liên danh Eisenhower - Nixon gặp nhiá»u trở ngại từ lúc được Ä‘á» cá»­ cho đến ngày bầu cá»­ vì Nixon bị tố cáo Ä‘ang sá»­ dụng má»™t quỹ Ä‘en do nhiá»u thÆ°Æ¡ng gia cung cấp, để vận Ä‘á»™ng cho quyá»n lợi của hỠở quốc há»™i. Sau này, trong năm năm rưỡi làm tổng thống (1969-1974), Nixon lại bị báo chí và đối thủ khui ra chuyện sá»­ dụng quỹ Ä‘en thêm lần nữa. Vá» những nghi vấn của quỹ Ä‘en năm 1952, Ä‘á»c cùng sách, trang 92-110.
[33]Những năm bầu cá»­ tổng thống cÅ©ng là năm bầu lại tất cả dân biểu và má»™t phần ba thượng nghị sÄ© (và má»™t số thống đốc ở các tiểu bang). Thông thÆ°á»ng, uy tín chính trị của ứng cá»­ viên tổng thống giúp thêm các ứng cá»­ viên quốc há»™i cùng đảng lấy thêm được cá»­ tri, và nhÆ° vậy, ngÆ°á»i tổng thống tÆ°Æ¡ng lai có được Ä‘a số nghị viên cùng đảng trong quốc há»™i má»™t lợi thế cho tổng thống khi cần dá»± luật nào đó được phê chuẩn. Ãt khi nào má»™t đảng thắng chức Tổng thống nhÆ°ng lại thua tỉ lệ Ä‘a số ở hai viện Quốc há»™i nhÆ° trÆ°á»ng hợp của Eisenhower vào năm 1956. Năm 1972 hiện tượng chính trị này xảy ra má»™t lần nữa: Nixon thắng cá»­ Tổng thống nhÆ°ng Äảng Dân chủ chiếm phần Ä‘a số ở Quốc há»™i. Chính những nghị viên Äảng Dân chủ đối lập đó đã gây nhiá»u khó khăn cho Nixon, từ những dá»± luật phản đối chiến tranh Việt Nam cho đến giá»›i hạn quyá»n hành pháp của Tổng thống, và sau cùng là quyết nghị hạ bệ Nixon vào tháng 8.1974 qua vụ phạm pháp ở Watergate. Äá»c Nixon, cùng sách, trang 180.
[34]Má»™t trong những chi tiết vá» tổng thống Nixon ít được sách báo nói đến, là liên hệ của ông trong cuá»™c chiến Việt - Pháp vào những ngày cuối cùng: Nixon Ä‘á» nghị gởi thêm chuyên viên cÆ¡ khí không quân (trÆ°á»›c đó Mỹ đã gởi 200 ngÆ°á»i rồi) để gia tăng đầu cầu không vận hầu cứu vãn Äiện Biên Phủ; Ä‘á» nghị dùng không quân oanh tạc mạnh để đánh tiếng vá»›i Trung Cá»™ng và Việt Minh là Hoa Kỳ sẵn sàng can thiệp nếu ngÆ°á»i Pháp không giữ nổi. Nixon có mặt trong tất cả các cuá»™c há»p quan trá»ng của Há»™i đồng An ninh Quốc gia vá» tình hình Äiện Biên Phủ trong tháng cuối cùng trÆ°á»›c khi Pháp thất thủ. Vá» chuyến viếng thăm Sài Gòn, Hà Ná»™i, của Nixon, Ä‘á»c Richard Nixon, SÄ‘d, trang 122-125; vá» những quyết định liên hệ đến Äiện Biên Phủ, trang 150-155.
[35]Nixon, SÄ‘d, trang 224-226. Kết quả số phiếu chính thức là, Kennedy, 34.221.463; Nixon, 34.108.528. Kennedy được 49,7%; Nixon 49,6%. Hai bên cách nhau 0,07%. Vá» chuyện lÆ°Æ¡ng lận, phiếu giả ở Texas, Johnson đã má»™t lần bị tai tiếng vá» chuyện đó trong cuá»™c bầu cá»­ thượng nghị sÄ© năm 1949. Vá» cuá»™c bầu cá»­ hào hứng Kennedy - Nixon, Ä‘á»c Theodore H. White, The Making of the President 1960, phụ lục số 1.
[36]Nixon, SÄ‘d, 442-447.
[37]Nixon, SÄ‘d, trang 271-272.
[38]Nixon, SÄ‘d, trang 285.
[39]Ở ChÆ°Æ¡ng 9, “Những con khỉ của năm Mậu Thânâ€, ngÆ°á»i viết đã sÆ¡ lược má»™t số chi tiết quan trá»ng của năm bầu cá»­ 1968 giữa Nixon và Humphrey. Nếu Johnson đã có vài mÆ°u lược để giúp Humphrey, thì Nixon cÅ©ng đối lại bằng má»™t số xảo thuật chính trị Ä‘ang có trong tay (dùng Tổng thống Nguyá»…n Văn Thiệu để làm đình trệ kế hoạch của Johnson). Äá»c Nixon, SÄ‘d, trang 322-335, để thấy Nixon thú nhận ông quan tâm vá» những mánh khoé của Johnson vào những tuần cuối trÆ°á»›c ngày bầu cá»­; má»™t tác phẩm khác thật hay của William Safire, Before the Fall, vá» những mÆ°u lược và kế hoạch chính trị của Nixon từ khi tuyên bố tranh cá»­ vào tháng Giêng 1967, cho đến khi đắc cá»­ vào tháng 11.1968.

Phần 2



Sau hai năm làm dân biểu, bốn năm nghị sĩ, tám năm phó tổng thống, và hai lần thất cử, Richard Nixon tuyên thệ nhậm chức Tổng thống thứ 37 của Hoa Kỳ vào đầu năm 1969.
Trong năm năm tám tháng giữ chức vụ tổng thống, những thành quả của Nixon được nhiá»u ngÆ°á»i nhắc đến là thoả Æ°á»›c giảm thiểu vÅ© khí nguyên tá»­ giữa Mỹ và Nga; thiết lập ban giao vá»›i Trung Cá»™ng; và Ä‘Æ°a quân Ä‘á»™i và trách nhiệm của Hoa Kỳ ra khá»i chiến trÆ°á»ng Việt Nam.
Chúng ta phải phân biệt chuyện Nixon Ä‘Æ°a quân Ä‘á»™i Mỹ khá»i Việt Nam, và chấm dứt chiến tranh Việt Nam. Vì má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u thấy: Nixon đã thành công Ä‘Æ°a quân Ä‘á»™i Mỹ ra khá»i cuá»™c chiến, nhÆ°ng cuá»™c chiến vẫn còn sau khi ngÆ°á»i Mỹ rút Ä‘i. Nixon đã ép buá»™c VNCH phải ký vào hiệp định Ba Lê năm 1973, vá»›i lá»i hứa là nếu phía cá»™ng sản xâm phạm hiệp Æ°á»›c, Nixon sẽ dùng biện pháp mạnh để bảo vệ những Ä‘iá»u khoản đã ghi trong hiệp Æ°á»›c. Nixon hứa riêng vá»›i Tổng thống Nguyá»…n Văn Thiệu là ông sẽ dùng tất cả khả năng của má»™t vị tổng thống để bảo đảm giá trị của má»™t hiệp Æ°á»›c mà ông xin muốn VNCH phải ký. NhÆ°ng sá»± kiện lịch sá»­ cho thấy Nixon không có cÆ¡ há»™i để chứng tá» vá»›i VNCH - và những đồng minh bị bá» rÆ¡i trên thế giá»›i, nhÆ° trong trÆ°á»ng hợp Äài Loan - là ông có giữ đúng lá»i hứa hay không. Nixon không có dịp để chứng tá» danh dá»± của ông vì bị truy tố trÆ°á»›c Quốc há»™i Hoa Kỳ và phải từ chức để khá»i phải bị truất phế.
Ở phần dÆ°á»›i đây chúng ta sẽ bàn sÆ¡ vá» thái Ä‘á»™ và hành Ä‘á»™ng của Nixon đối vá»›i chiến tranh Việt Nam từ lúc ông lên nắm quyá»n cho đến ngày từ nhiệm.
Từ năm 1953 cho đến năm 1967 Nixon viếng thăm Việt Nam tất cả bốn lần. Sau má»—i lần quan sát, ý kiến của Nixon vá» cuá»™c chiến Việt Nam vẫn giống nhau: Nga và Trung Cá»™ng đứng sau lÆ°ng cá»™ng sản Bắc Việt trong cuá»™c chiến xâm lấn miá»n Nam. Và chỉ có má»™t cách để làm CSBV từ bỠý định xâm lược là áp dụng áp lá»±c quân sá»±. Nixon không sợ mang tiếng là kẻ á»· mạnh hiếp yếu; ngược lại, Nixon thích cho đối phÆ°Æ¡ng biết ông ta sẵn sàng hiếp đối phÆ°Æ¡ng nếu cần. Trong những lần phát biểu ý kiến vá» chiến tranh Việt Nam lúc ứng cá»­ tổng thống, Nixon chỉ trích chánh phủ Johnson là Hoa Kỳ đã không quyết tâm giải quyết cuá»™c chiến Việt Nam bằng quân sá»±. Trong chuyến thăm Sài Gòn vào tháng 4.1967, ông được giá»›i chỉ huy quân sá»± trình bày cho ông biết sá»± bá»±c tức của há» khi không được thẩm quyá»n quân sá»± cho phép đánh qua biên giá»›i, hay đánh thẳng vào bất cứ nÆ¡i nào CSBV dùng làm sào huyệt. Nixon, trong má»™t vài lần phát biểu, đã nhận định rất đúng vá» tình hình “trung lập†của Lào. Äối vá»›i Nixon, khi để Lào thành má»™t quốc gia trung lập kiểu đó, Lào đã nằm trong quỹ đạo - nếu không nói thuá»™c vá» - CSBV và cá»™ng sản Tàu. Má»™t mình Ä‘Æ¡n Ä‘á»™c, Nixon nhấn mạnh, Lào không bao giá» có thể giữ được sá»± trung lập theo ý nghÄ©a má»™t quốc gia được Ä‘á»™c lập vỠý thức hệ chính trị vá»›i má»™t lãnh thổ toàn vẹn. Suy luận song song theo chiá»u hÆ°á»›ng chiến lược quân sá»± đó, Cam Bốt cÅ©ng nằm trong hoàn cảnh tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° Lào. Nixon chỉ trích chính phủ Johnson đã không thật lòng khi không đặt vấn Ä‘á», hay giải quyết, hai yếu tố quan trá»ng Lào và Cam Bốt trong cuá»™c chiến Việt Nam. Nixon tuyên bố vào năm 1967, nếu Hoa Kỳ không đối diện vá»›i tình hình Cam Bốt và Lào; nếu Hoa Kỳ không thú nhận sá»± phức tạp của chiến tranh Việt Nam trong địa hình của Äông DÆ°Æ¡ng ngay bây giá», thì Hoa Kỳ sẽ phải thú nhận và đối diện vấn nạn đó vá» sau. Nixon nhấn mạnh - và chúng ta thấy Ä‘iá»u đó thật đúng vào những năm cuối cùng của cuá»™c chiến - chiến tranh Việt Nam không phải chỉ giá»›i hạn vào Việt Nam, mà là toàn cõi Äông DÆ°Æ¡ng [1] .
Chúng ta nên để ý sá»± khác biệt vá» tinh thần của các Tổng thống Kennedy, Johnson và Nixon trong chiến tranh Việt Nam: Kennedy thích hào hùng, quân tá»­, nhÆ°ng bên trong thì nhát; Johnson thì hăm hở cuồng ná»™ nhÆ°ng không có trí thông minh, tài ngoại giao, hay sá»± kiên nhẫn để thá»±c hiện ý định; còn Nixon thì có tất cả những tánh tình của hai tổng thống kia, cá»™ng thêm tánh thích hành Ä‘á»™ng bí mật từ bên trong hay nhá» tay ngÆ°á»i khác hành Ä‘á»™ng cho mình, và đôi khi hành Ä‘á»™ng ngoài vòng pháp luật. Nixon “mánh mung†hÆ¡n Kennedy và Johnson khi muốn hoàn tất má»™t ý định. Từ Truman cho đến Nixon, má»—i vị tổng thống Ä‘á»u có liên hệ đến cuá»™c chiến Việt Nam bằng má»™t hay nhiá»u quyết định và má»—i quyết định được thá»±c hiện qua cách này hay cách khác. Truman, vì những quyá»n lợi của Mỹ ở Âu Châu, phải đành nhượng bá»™ và ít niá»u giúp Pháp để tiếp tục sá»± đô há»™ ở Việt Nam. Eisenhower và Kennedy, vá»›i ý định muốn thiết lập má»™t tiá»n đồn chống cá»™ng ở Äông Nam à gắng bồi đắp và gầy dá»±ng má»™t ná»n tá»± do dân chủ ở má»™t quốc gia má»›i gá»i là Việt Nam Cá»™ng hoà. Sau Kennedy, Tổng thống Johnson muốn giải quyết cuá»™c chiến nhanh hÆ¡n vá»›i quân tác chiến, vá»›i vÅ© khí cÆ¡ hữu, vá»›i cấp số vài ba quân Ä‘oàn. Bây giá» cuá»™c chiến chuyá»n đến tay Nixon. Äến Nixon thì nhiệm vụ khó khăn hÆ¡n: ông phải Ä‘em ngÆ°á»i Mỹ ra khá»i cuá»™c chiến trong chiến thắng - hay ít ra, phải bảo vệ miá»n Nam vá»›i má»™t ná»n hoà bình trong danh dá»±.
Khi ra tranh cá»­ tổng thống, cÅ©ng không khác hÆ¡n những ứng cá»­ viên trÆ°á»›c và cùng lúc vá»›i ông, Nixon hứa sẽ chấm dứt cuá»™c chiến Việt Nam, sẽ Ä‘em lại hoà bình trong danh dá»±. Nixon không hứa hẹn gì vá» má»™t chiến thắng quân sá»±, hay má»™t thÆ°Æ¡ng thuyết ngoại giao nào để kết thúc chiến tranh. Má»™t tháng sau khi đắc cá»­, Nixon rất tá»± tin ông sẽ giải quyết cuá»™c chiến Việt Nam trong vòng 12 tháng [2] . NhÆ°ng khi thấy Hà Ná»™i chỉ lợi dụng cuá»™c thÆ°Æ¡ng thuyết để câu giá» và cuá»™c chiến đã kéo dài ngoài dá»± định, Nixon quyết định cho đối phÆ°Æ¡ng thấy ông là ngÆ°á»i biết dùng vÅ© lá»±c để thuyết phục, và Nixon đã không ngần ngại dùng vÅ© lá»±c. Chúng ta có thể thấy má»™t phần tinh thần của Nixon đối vá»›i cuá»™c chiến Việt Nam khi ông tuyên bố trÆ°á»›c công chúng: “Lá»—i lầm quan trá»ng nhất lúc tôi còn là tổng thống, là tôi đã không làm vào đầu năm 1969 những gì tôi đã làm vào ngày 3 tháng 5.1972, và 15 tháng 12.1972, nghÄ©a là dá»™i bom và phong toả Bắc Việt. Tôi có bàn chuyện này vá»›i Kissinger. NhÆ°ng kẹt là chính phủ tiá»n nhiệm Johnson đã quyết định ngừng dá»™i bom để Ä‘i đến há»™i đàm Paris... tôi không tin há» [CSBV] muốn thÆ°Æ¡ng thuyết thật sá»±, và dÄ© nhiên sau này chúng ta đã thấy sá»± giả tạo của cuá»™c thÆ°Æ¡ng thuyết đó. Nếu chúng ta thá»±c hiện chuyện đó [dá»™i bom và phong toả Bắc Việt] chúng ta có thể kết thúc cuá»™c chiến vào năm 1969 chứ không phải đến năm 1973. Äó là lá»—i lầm lá»›n nhất của tôi trong thá»i gian làm tổng thống†[3] .
Nhiá»u tác giả loại “bồ câuâ€, phản chiến, và chống Nixon, thÆ°á»ng luận bàn là sau năm 1968, sau khi CSBV chịu vào bàn thÆ°Æ¡ng nghị, lẽ ra cuá»™c chiến Việt Nam đã có cÆ¡ há»™i chấm dứt... NhÆ°ng khi lên kế vị Johnson, Nixon đã kéo dài thêm cuá»™c chiến, Ä‘Æ°a đến hÆ¡n hai mÆ°Æ¡i ngàn cái chết của quân nhân Hoa Kỳ, hÆ¡n má»™t trăm ngàn quân VNCH và bốn hay năm lần số thÆ°Æ¡ng vong đó bên phía Bắc Việt [4] . Lý luận này không vững ở Ä‘iểm những tác giả, sá»­ gia nói trên không nói tại sao Nixon không thể chấp nhận những “đỠnghị thÆ°Æ¡ng thuyết†căn bản của CSBV [5] .
Từ ngày đầu nhậm chức, Nixon đã cho phép giá»›i quân sá»± dùng má»i kế hoạch, kể cả những kế hoạch quân sá»± phạm luật của Quốc há»™i Mỹ và công pháp quốc tế, để cho Hà Ná»™i thấy Hoa Kỳ - dÆ°á»›i sá»± lãnh đạo của Nixon - biết dùng sức mạnh khi cần. Sau khi Tổng thống Johnson ra lệnh ngÆ°ng dá»™i bom từ vÄ© tuyến 20 trở lên, Nixon ra lệnh cho MACV [6] dùng tất cả không lá»±c dùng vào miá»n Bắc trÆ°á»›c đó để đánh vào chiến trÆ°á»ng Lào và những căn cứ hậu cần của CSBV dá»c theo biên giá»›i Cam Bốt. Tuy nói là ngÆ°ng dá»™i bom, nhÆ°ng thật sá»± phi vụ oanh tạc gia tăng nhiá»u hÆ¡n. Năm 1968 không lá»±c Hoa Kỳ bay 3.377 phi vụ trên hệ thống Ä‘Æ°á»ng xâm nhập Hồ Chí Minh; năm 1969 số phi vụ tăng lên 5.567, vá»›i khoảng 160 ngàn tấn bom thả xuống Hạ Lào. Chỉ trong năm tháng đầu năm 1969, bá»™ tÆ° lệnh Äoàn 559 ở TrÆ°á»ng SÆ¡n đã thấy được cÆ°á»ng Ä‘á»™ oanh tạc dÆ°á»›i ná»™i các má»›i [7] . NhÆ°ng chÆ°a đủ, Nixon muốn CSBV thấy rõ ý định của ông hÆ¡n. Äầu tháng 3.1969, Nixon nghe theo Ä‘á» nghị của ban tham mÆ°u liên quân - má»™t Ä‘á» nghị bị bá» quên nhiá»u năm vì McNamara và Johnson không cho phép thá»±c hiện - là phải huá»· diệt cÆ¡ sở hậu cần của CSBV bên trong ná»™i địa Cam Bốt. NhÆ°ng đánh qua Cam Bốt thì không được (ít ra là trong thá»i Ä‘iểm đó), dá»™i bom thì lại vi phạm công pháp quốc tế vì tính chất trung lập của Cam Bốt. Chỉ còn má»™t cách duy nhất là bí mật dá»™i bom - bí mật ở đây cÅ©ng có nghÄ©a là phạm luật [8] . Vá»›i tất cả thận trá»ng để đánh lừa báo chí và Quốc há»™i, Nixon cho phép Bá»™ tÆ° lệnh Không quân Chiến lược và MACV hành Ä‘á»™ng. Từ tháng 3.1969 cho đến tháng 4.1970, không quân chiến lược bay 3630. phi vụ, bá» 110 ngàn tấn bom xuống các căn cứ hậu cần và binh trạm của CSBV nằm trong lãnh thổ Cam Bốt từ vùng tam biên ở Pleiku cho đến Má» Vịt ở Tây Ninh.
Äể tránh bom, quân Ä‘á»™i CSBV lấn sâu vào ná»™i địa Cam Bốt vá» hÆ°á»›ng tây, gần các khu dân cÆ°. Vá»›i chiến thuật này, CSBV đã vô hiệu hoá các cuá»™c oanh tạc chiến lược bằng B-52 của Hoa Kỳ vào mật khu của há» trên đất Cam Bốt. Khi đại tÆ°á»›ng Abrams tÆ° lệnh MACV báo cáo Hoa Thịnh Äốn vấn đỠđó, Nixon không ngần ngại quyết định tiến xa hÆ¡n: dùng bá»™ binh đánh qua Cam Bốt. “Chúng ta phải chứng tá» cho đối phÆ°Æ¡ng biết chúng ta cÆ°Æ¡ng quyết vá»›i những gì đã hứa ở Việt Namâ€, Nixon phát biểu khi đồng ý kế hoạch đánh qua Cam Bốt [9] . Äể giá»›i hạn những phản đối đến từ các nghị viên đối lập ở Quốc há»™i và các cuá»™c biểu tình của sinh viên trong và ngoài nÆ°á»›c, Nixon chỉ cho phép quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ hoạt Ä‘á»™ng trong vòng 30 cây số trong ná»™i địa Cam Bốt, và quân Mỹ sẽ rút ra khá»i Cam Bốt sau 60 ngày. Thêm vào đó, quân Ä‘á»™i VNCH sẽ khai diá»…n cuá»™c tấn công trÆ°á»›c và sẽ là thành phần chủ Ä‘á»™ng. Cuá»™c hành quân qua Cam Bốt chỉ thâu gặt được má»™t số thành công giá»›i hạn: ba sÆ° Ä‘oàn cÆ¡ hữu của Việt Cá»™ng, 5, 7, và 9, được lệnh phân tán má»ng từ má»™t tháng trÆ°á»›c đó. Các Ä‘Æ¡n vị CSBV được lệnh tránh giao tranh nếu không cần thiết và rút xa vá» hÆ°á»›ng tây, vá» má»™t cứ địa má»›i ở tỉnh Kratie. Tuy không gài bẫy được các Ä‘Æ¡n vị cá»™ng sản nhÆ° ý muốn, quân Ä‘á»™i VNCH và đồng minh khám phá và tịch thu má»™t số quân trang dụng, vÅ© khí và lÆ°Æ¡ng thá»±c đủ trang bị và tiếp tế cho tất cả các Ä‘Æ¡n vị cá»™ng sản ở miá»n Nam hÆ¡n má»™t năm trá»i [10] .
Nixon đã trả má»™t giá rất cao vá» uy tín chính trị vá»›i cuá»™c tấn công qua Cam Bốt: sau khi bốn sinh viên bị Vệ binh Quốc gia bắn chết trong má»™t cuá»™c biểu phản chiến ở đại há»c Kent State, tiểu bang Ohio, hÆ¡n hai trăm ngàn ngÆ°á»i tham dá»± biểu tình chống Nixon ở thủ đô Hoa Thịnh Äốn - má»™t thành phố rất nhỠđể chứa hai trăm ngàn công dân bá»±c tức. Quốc há»™i Hoa Kỳ chỉ trích Nixon; thẩm vấn lại quyá»n hạn hiến pháp của tổng thống có hay không khi Ä‘em quân tấn công qua má»™t quốc gia “trung lập†nhÆ° Cam Bốt. NhÆ°ng đối vá»›i má»™t chính trị gia lão luyện nhÆ° Nixon, những cuá»™c biểu tình hay những ý kiến đối lập từ quốc há»™i là chuyện thÆ°á»ng: Nixon tiếp tục gia tăng lá»±c quân sá»± đối vá»›i CSBV. Hai ngày sau khi quân Ä‘á»™i Mỹ và VNCH vượt biên giá»›i, Nixon đích thân đến NgÅ© giác đài để được tÆ°á»ng trình vá» biến chuyển của cuá»™c hành quân. Khi nhìn bản đồ ghi chú địa Ä‘iểm các căn cứ hậu cần khác của CSBV ở bắc Cam Bốt và Hạ Lào, Nixon há»i những sÄ© quan Ä‘ang có mặt, là quân Ä‘á»™i VNCH và Hoa Kỳ có khả năng tấn công tất cả những căn cứ đó không. Khi được trả lá»i là những cuá»™c tấn công tiếp theo qua biên giá»›i sẽ gây nhiá»u phản ứng bất lợi từ dÆ° luận và Quốc há»™i..., Nixon trả lá»i cho các sÄ© quan là chuyện lợi hại vá» chính trị để ông lo, ông chỉ muốn há» trả lá»i là đánh được hay không. “Chúng ta đã bị thiệt hại vá» chính trị trong cuá»™c hành quân [qua Cam Bốt] này rồi. Nếu có thể huá»· diệt được tất cả các mật khu của địch để giảm thiểu thiệt hại cho quân ta, thì đây là đúng lúc để hành Ä‘á»™ng... Tôi muốn tấn công tất cả các căn cứ đó. Chuẩn bị các kế hoạch cần thiết và thá»±c hiện ngayâ€, Nixon tuyên bố vá»›i ban tham mÆ°u liên quân [11] . Vài tháng sau khi VNCH và Mỹ kết thúc cuá»™c hành quân ở Cam Bốt, TÆ°á»›ng Abrams của MACV trình lên ban tham mÆ°u liên quân kế hoạch đánh qua Lào. Tháng 12.1970 ban tham mÆ°u liên quân đồng ý kế hoạch và má»™t tháng sau, Nixon cho phép tiến hành. Trong khi kế hoạch đánh qua Lào vào tháng 2.1971 có thành công nhÆ° tiên liệu hay không là má»™t vấn Ä‘á» chúng ta sẽ bàn cãi sau, ở đây, qua những quyết định quân sá»±, chúng ta muốn chứng minh tinh thần quyết liệt của Nixon khi thÆ°Æ¡ng lượng vá»›i Hà Ná»™i. TrÆ°á»›c đó, vào cuối tháng 11.1970, Nixon cho phép thá»±c hiện má»™t kế hoạch rất táo bạo: dùng Ä‘Æ¡n vị lá»±c lượng đặc biệt bay từ Thái Lan qua SÆ¡n Tây, má»™t tỉnh chỉ cách Hà Ná»™i vài chục cây số, để tiếp cứu vài chục tù binh Mỹ, dù biết biết kế hoạch có xác suất thất bại nhiá»u hÆ¡n thành công, nhÆ°ng Nixon muốn làm để cho đối phÆ°Æ¡ng thấy ông sẵn sàng chấp nhận may rủi nếu phải hành Ä‘á»™ng [12] .
Äầu tháng 4.1972, khi nghe tin CSBV Ä‘em tất cả lá»±c lượng tinh nhuệ của há» tấn công ba mặt ở miá»n Nam, Nixon phản ứng mãnh liệt vá»›i má»™t cÆ°á»ng Ä‘á»™ làm ngay cả giá»›i quân nhân phải quan tâm: Nixon muốn di chuyển tất cả B-52 mà bá»™ tÆ° lệnh quân chiến lược có thể di chuyển được, Ä‘em qua Thái Lan và Guam để trả Ä‘Å©a CSBV. Khi CSBV ồ ạt xua quân chủ lá»±c tấn công VNCH, Nixon nóng mặt vì thái Ä‘á»™ ngoan cố của Hà Ná»™i đã làm tổn thÆ°Æ¡ng danh dá»± của má»™t vị tổng thống. Cùng lúc, Nixon thấy mình bị Nga và Trung Cá»™ng lừa vì hai đàn anh quan trá»ng của Hà Ná»™i đã thất hứa trong việc kiá»m toả đàn em của há». Tháng Giêng vừa qua Nixon có viết cho Brezhnev má»™t lá thÆ°, trong đó nhắn khéo vá»›i ông Chủ tịch Äảng Cá»™ng sản Nga là “Hoa Kỳ không có chá»n lá»±a nào khác hÆ¡n là phản ứng mạnh nếu Bắc Việt có những hành Ä‘á»™ng làm nhục chúng tôi". Rồi đến tháng Hai, Nixon vừa hoàn tất cuá»™c viếng thăm lịch sá»­ ở Trung Cá»™ng, nói chuyện vá»›i Mao và Chu Ân Lai. Äã cảnh cáo trÆ°á»›c, Nixon không thể để những lá»i cảnh cáo của Tổng thống Hoa Kỳ bị coi thÆ°á»ng. HÆ¡n nữa, năm 1972 là năm bầu cá»­ tổng thống, cuá»™c tấn công của Hà Ná»™i không được để Ä‘i quá xa để trở thành má»™t sá»± kiện có thể làm hÆ° kế hoạch đắc cá»­ nhiệm kỳ thứ nhì của Nixon. Theo hồi ký của nhiá»u nhân chứng và theo những tài liệu được giải mật vá» sau, đích thân Nixon chỉ huy cuá»™c phản công vào những ngày đầu khi CSBV tấn công toàn diện miá»n Nam vào năm 1972. Trong giai Ä‘oạn cuối cùng của chiến tranh Việt Nam, chúng ta có thể nói đó là cuá»™c chiến của cá nhân Nixon - đó là thái Ä‘á»™ của Nixon vis-a-vis VNCH và Hà Ná»™i. [13]
Äể đối phó vá»›i cuá»™c tổng tấn công của CSBV, Nixon ra lệnh hải quân được quyá»n xá»­ dụng hai hạm Ä‘á»™i cho chiến trÆ°á»ng Äông Nam Ã, nếu cần. à Nixon muốn nói, nếu hải lá»±c của Hạm Ä‘á»™i 7 chÆ°a đủ, bá»™ tÆ° lệnh Thái Bình DÆ°Æ¡ng có quyá»n trÆ°ng dụng chiến hạm của Hạm Ä‘á»™i 1 (trong thá»i gian đó ở vùng biển Thái Bình DÆ°Æ¡ng, Hoa Kỳ có hai hạm Ä‘á»™i, đệ Nhất và đệ Thất). Nixon ra lệnh nếu bá»™ tÆ° lệnh không quân Thái Bình DÆ°Æ¡ng cần thêm không lá»±c chiến thuật (vì lúc đó Hoa Kỳ đã sá»­ dụng phân ná»­a không lá»±c chiến lược, B-52, để phản công) há» có toàn quyá»n trÆ°ng dụng từ những bá»™ tÆ° lệnh khác trên thế giá»›i. Và đây là mệnh lệnh do đích thân Nixon phán, chứ không phải đến từ ban tham mÆ°u liên quân, hay có sá»± yêu cầu của đại tÆ°á»›ng Abrams ở MACV.
CÅ©ng trong những tuần lá»… đầu tiên của cuá»™c tấn công, nhiá»u tài liệu cho thấy Nixon có nhắc đến hai kế hoạch để triệt tiêu tài nguyên và nhân sá»± của miá»n Bắc. Hai kế hoạch Nixon nhắc đến - qua há»™i đàm hay Ä‘iện thoại vá»›i các cố vấn thân cận - là dá»™i bom những bỠđê quan trá»ng dá»c trên sông Hồng Hà và sá»­ dụng vÅ© khí nguyên tá»­ chiến thuật giá»›i hạn để huá»· diệt quân Ä‘á»™i CSBV. NhÆ°ng phải nói, cho đến bây giá», sau khi khảo sát những tài liệu và nghe lại Ä‘iện đàm đã được giải mật, chúng ta vẫn không có đủ yếu tố để xác định Nixon nói đến việc sá»­ dụng bom nguyên tá»­ chiến thuật nhÆ° là má»™t tính toán thận trá»ng, hay chỉ là những phát ngôn trong cÆ¡n thịnh ná»™ đối vá»›i kẻ thù. Äây không phải là lần đầu tiên má»™t vị tổng thống Hoa Kỳ nghÄ© đến chuyện sá»­ dụng vÅ© khí nguyên tá»­ ở chiến trÆ°á»ng à Châu hay Việt Nam. Truman có đặt vấn đỠđó ở chiến tranh Triá»u Tiên khi quân Mỹ đối diện vá»›i chiến thuật biển ngÆ°á»i của Trung Cá»™ng; Eisenhower bàn luận vá» bom nguyên tá»­ chiến thuật trong lúc thá»i gian Äiện Biên Phủ Ä‘ang hấp hối; và Johnson yêu cầu ban tham mÆ°u cho ông biết kế hoạch nguyên tá»­, nếu cần phải sá»­ dụng, khi hÆ¡n ba sÆ° Ä‘oàn CSBV bao vây Khe Sanh. Nixon nghÄ© đến vÅ© khí nguyên tá»­ trong trÆ°á»ng hợp này không phải là má»™t ngoại lệ. NhÆ°ng ở đây chúng ta không hiểu được được tâm lý và tinh thần của Nixon ra sao khi ông nói đến chuyện đó. Có thể Nixon đã uống quá nhiá»u và nói trong cÆ¡n say, trong ý nghÄ©a rượu nói - và chuyện Nixon uống nhiá»u vào cuối tuần, hay khi cần phải quyết định đại sá»±, là chuyện má»i cố vấn thân cận Ä‘á»u biết. Trong khi chúng ta không biết rõ Nixon nói thật hay chÆ¡i khi nói đến võ khí nguyên tá»­, nhÆ°ng chúng ta biết rõ Nixon cÆ°Æ¡ng quyết không để cho miá»n Nam bị tràn ngập trong cuá»™c tổng tấn công năm 1972 [14] .
Ngày 2 tháng 51972., khi nhận được tin Quảng Trị thất thủ trÆ°á»›c sá»± tấn công ồ ạt của hÆ¡n ba sÆ° Ä‘oàn CSBV, Nixon má»™t mặt ra lệnh gia tăng phi vụ oanh tạc các cứ Ä‘iểm quân sá»± chung quanh Hải Phòng và Hà Ná»™i, mặt khác, Nixon đích thân đánh má»™t Ä‘iện văn cho Tổng thống Thiệu, cho ông biết Hoa Kỳ vẫn đứng sau lÆ°ng VNCH trong giá» phút nghiêm trá»ng nhÆ° lúc này. Cùng ngày, Nixon ra lệnh cho ban tham mÆ°u liên quân phát hoạ kế hoạch phong toả các giang cảng, bến tàu ở Bắc Việt bằng thuá»· lôi [15] .
Liá»n sau khi ban hành lệnh, khi thấy giá»›i quân sá»± có vẻ chậm chạp trong lúc thi hành các phi vụ trên miá»n Bắc (không lá»±c của hải và không quân chỉ cung cấp được trên hai trăm phi vụ ở Bắc Việt má»—i ngày vì thá»i tiết không cho phép), Nixon viết cho Kissinger má»™t huấn lệnh, yêu cầu Kissinger tìm cách đốc thúc giá»›i quân sá»± và các viên chức trong Há»™i đồng An ninh Quốc gia phải tìm má»i cách để gia tăng áp lá»±c quân sá»± vá»›i Bắc Việt. Trong huấn lệnh cho Kissinger, Nixon đồng thá»i đặt câu há»i vá» sá»± trung thành của những viên chức cao cấp ở Bá»™ Quốc phòng và Ngoại giao. Theo hồi ký của đại tÆ°á»›ng Alexander M. Haig - má»™t trong những phụ tá thân cận của Kissinger và Nixon - Tổng thống Nixon đã mất tin tưởng vào Äại tÆ°á»›ng tÆ° lệnh MACV, Abrams, và Tổng trưởng Quốc phòng Melvin Lair. Nixon nghÄ© hai viên chức trên không thật sá»± giúp VNCH hết lòng nhÆ° ý ông muốn. Nixon viết: “Tôi không thể nhấn mạnh thêm hÆ¡n, là tôi đã quyết định chúng ta sẽ đánh cạn láng. Và chúng ta phải làm sao cho địch thấy được ấn tượng đó... Äối phÆ°Æ¡ng đã quyết định đánh cạn láng; chúng ta cÅ©ng đánh cạn láng. Chúng ta có trong tay quyá»n lá»±c huá»· diệt bá»™ máy chiến tranh của há». NhÆ°ng câu há»i là chúng ta có ý chí để sá»­ dụng quyá»n lá»±c đó không. Sá»± khác biệt giữa tôi và Tổng thống Johnson là, tôi có ý chí đó [sá»­ dụng quyá»n lá»±c] rất rõ ràng. NhÆ°ng nếu chúng ta thất bại lần này thì cÅ©ng tại vì những viên chức quan lại ở Bá»™ Quốc phòng và những đồng minh của hỠở Bá»™ Ngoại giao. Há» cố gắng tìm cách phá hoại những quyết định mạnh bạo và quyết liệt mà tôi muốn chúng ta phải thi hành†[16] .
Ngày 5 tháng 5.72, khi Kissinger từ Paris trở vá» báo cáo là Hà Ná»™i đã từ chối tiếp tục thÆ°Æ¡ng thuyết, Nixon không chần chá»: trÆ°a ngày 8 ông ra lệnh cho Äô đốc Thomas H. Moore, Tham mÆ°u trưởng liên quân, chuẩn bị phong toả tất cả giang và hải cảng Bắc Việt, và chuẩn bị khởi diá»…n cuá»™c hành quân không lá»±c Linebacker. Chín giá» tối cùng ngày, Nixon lên đài truyá»n thông, thông báo cho dân chúng Mỹ ý định của ông. Trong thông Ä‘iệp, Nixon nói Hoa Kỳ có ba chá»n lá»±a: lập tức rút tất cả quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ khá»i Äông Nam Ã; tiếp tục thÆ°Æ¡ng lượng vá»›i Hà Ná»™i để tìm má»™t giải pháp; và, dùng áp lá»±c quân sá»± để ép buá»™c đối phÆ°Æ¡ng. NhÆ°ng, Nixon tuyên bố, kinh nghiệm đã cho thấy hai chá»n lá»±a đầu chỉ kéo dài cuá»™c chiến, kéo dài thêm chết chóc. Bây giá» chỉ còn chá»n lá»±a thứ ba: Hoa Kỳ sẽ oanh tạc cho đến khi nào Bắc Việt chịu ngồi lại thÆ°Æ¡ng thuyết.
Ngày 9 tháng 5, hải quân thả thuá»· lôi phong toả Vịnh Bắc Việt. Tàu bè ngoại quốc có 48 tiếng đồng hồ để rá»i bến. Sau thá»i hạn đó, ngòi nổ tá»± Ä‘á»™ng của thuá»· lôi sẽ hoạt Ä‘á»™ng kể từ sáng ngày 11. Ngày 10 tháng 5, cuá»™c hành quân không lá»±c Linebacker khởi diá»…n. Hôm đó, chỉ trong 12 tiếng đồng hồ, phi cÆ¡ chiến thuật của không và hải quân bay 414 phi vụ thả bom chung quanh Hải Phòng và Hà Ná»™i [17] .
Nixon tá»± nhận mình là má»™t tay đánh phé giá»i, biết coi mặt để Ä‘oán bài đối phÆ°Æ¡ng [18] . Nixon biết lúc nào phải tố; và càng tố mạnh khi có bài trong tay. Äến cuối tháng 9.1972, cuá»™c tổng tấn công của CSBV đã hoàn toàn thất bại: An Lá»™c được giải toả; Kontum vẫn nằm trong tay quân Ä‘á»™i VNCH nhÆ° từ lúc đầu của cuá»™c tấn công; và cá» của VNCH đã tung bay trở lại ở cổ thành Quảng Trị. Äối diện vá»›i sá»± thất bại quân sá»±, Bắc Việt chịu trở lại bàn há»™i nghị. NhÆ°ng Hoa Kỳ - và VNCH - không thể chấp nhận hai Ä‘á» nghị của Hà Ná»™i Ä‘Æ°a ra vào ngày 26 và 27 tháng 9.1972 ở Paris. Trong khi Kissinger tiếp tục thÆ°Æ¡ng lượng vá»›i Hà Ná»™i - và khẩn nài Sài gòn phải nghe theo kế hoạch của Mỹ - Nixon vẫn giữ yên lặng vá» thái Ä‘á»™ của CSBV cho đến qua ngày bầu cá»­ tổng thống. Kết quả bầu cá»­ cho thấy Nixon được sá»± tính nhiệm lá»›n của cá»­ tri Hoa Kỳ. Vá»›i kết quả đắc cá»­ trong tay, ngày 14 tháng 12.1972 Nixon quyết định cho Hà Ná»™i thấy há» không có chá»n lá»±a nào khác. Äi ngược lại những cố vấn quân sá»± của Tổng trưởng Quốc phòng Laird, Ban tham mÆ°u liên quân, và TÆ° lệnh Thái Bình DÆ°Æ¡ng, ngày 17 tháng 12, Nixon ra lệnh khai diá»…n cuá»™c hành quân không lá»±c Linebacker II tiếp theo. Trong ba ngày đầu dá»™i bom, há»a tiá»…n địa không của Bắc Việt bắn rá»›t 14 B-52. Khi thấy Ban tham mÆ°u liên quân và Bá»™ tÆ° lệnh Thái Bình DÆ°Æ¡ng nao núng, Nixon ra lệnh cho Äô đốc Moorer tiếp tục cÆ°á»ng Ä‘á»™ oanh tạc và bắt vị tham mÆ°u trưởng liên quân này phải đích thân chịu trách nhiệm vá» kết quả của chiến dịch oanh tạc. [19] Sau mÆ°á»i má»™t ngày dá»™i bom, hÆ¡n má»™t ngàn phi vụ chiến thuật và 770 phi vụ chiến lược B-52, Lê Äức Thá» xin trở lại bàn há»™i nghị lần cuối.
Không ai có thể nói Hiệp định Ba Lê 1973 đã Ä‘em lại má»™t ná»n hoà bình cho Việt Nam, hay má»™t danh dá»± cho Hoa Kỳ. Hiệp định Ba Lê 1973 chỉ là má»™t văn kiện để cho Hoa Kỳ rút chân ra khá»i vÅ©ng lầy Việt Nam má»™t cách danh chánh ngôn thuận. Trong khi má»™t số ngÆ°á»i chỉ trích hành Ä‘á»™ng dá»™i bom của Nixon, Ä‘a số dân chúng Hoa Kỳ coi Ä‘Æ°á»ng lối của Nixon là má»™t phÆ°Æ¡ng cách duy nhất để khuất phục CSBV. Từ đầu tháng 5.1972, bắt đầu chiến dịch Linebacker, khi Nixon tuyên bố ông sẵn sàng thất cá»­ nhiệm kỳ hai hÆ¡n là để mất miá»n Nam, cho đến đầu tháng Giêng khi Nixon tái đắc cá»­, và kết thúc chiến dịch Linebacker II, những cuá»™c trÆ°ng cầu dân ý cho thấy 67% dân chúng ủng há»™ Ä‘Æ°á»ng lối của Nixon [20] .
Không ai phủ nhận Nixon là má»™t chính trị gia loại Machiavelli hành Ä‘á»™ng tốt xấu gì cÅ©ng được, miá»…n sao có lợi cho mục đích tối hậu của chính trị. Äể giữ lá»i hứa “đưa quân Ä‘á»™i Mỹ ra khá»i Việt Nam†vá»›i cá»­ tri Hoa Kỳ, Nixon đã làm những gì má»™t chính trị gia có thể làm vis-a-vis kẻ thù; đồng minh; và ngÆ°á»i dân đã bá» phiếu cho mình: áp dụng vÅ© lá»±c quân sá»± đối vá»›i kẻ thù; bắt buá»™c ngÆ°á»i bạn đồng minh phải chấp nhận má»™t thá»±c tế chính trị; và chấp nhận ý muốn của cá»­ tri là đã đến lúc Hoa Kỳ phải rá»i Việt Nam. Sau đó, liên hệ còn lại giữa Hoa Kỳ và Việt Nam chỉ là những lá»i hứa đến từ cá nhân của má»™t tổng thống - khi còn làm tổng thống - của Richard M. Nixon.
Lịch sá»­ sẽ có nhiá»u bí ẩn nếu má»™t hoàn cảnh lịch sá»­ được giả định bằng chữ nếu. Nếu Nixon không liên hệ đến vụ Watergate và không phải từ chức, thì Nixon có giữ lá»i hứa vá»›i Tổng thống Thiệu, vá»›i Việt Nam Cá»™ng Hoà khi Bắc Việt tấn công cưỡng chiếm miá»n Nam vào năm 1975 hay không? Nếu Nixon không bị mất tín nhiệm ở Quốc há»™i, và Quốc há»™i Hoa Kỳ vẫn tiếp tục chÆ°Æ¡ng trình viện trợ quân sá»± kinh tế cho VNCH thì vận mệnh của VNCH có đổi khác không? Những câu há»i này là những tranh luận không ngừng của sá»­ gia [21] .
Khi Nixon được ghi vào lịch sá»­ những vị tổng thống Hoa Kỳ, ông có thể được liệt kê là xấu hoặc tốt; giá»i, hay dỡ. NhÆ°ng không ai có thể phủ nhận Nixon có má»™t sá»± nghiệp chính trị ngoại hạng.
Ngoài những bí ẩn, lịch sá»­ còn có nhiá»u trá»› trêu: sá»± nghiệp chính trị ngoại hạng của Nixon bị sụp đổ chỉ vì má»™t sÆ¡ hở của những tên ăn trá»™m chuyên nghiệp nhÆ°ng làm biếng.
Và cÅ©ng có nhiá»u nhận định cho rằng, định mệnh của Việt Nam Cá»™ng Hoà có má»™t phần nào đó liên luỵ đến hậu quả của những tên ăn trá»™m lÆ°á»i biếng này [22] .


--------------------------------------------------------------------------------

[1]Nixon, SÄ‘d, trang 270-271.
[2]Nixon, SÄ‘d, trang 390.
[3]Nixon tuyên bố trên hệ thống truyá»n hình NBC, ngày 10 tháng 4.1988, hÆ¡n 14 năm sau khi từ chức. Trích theo Bruce Oudes, trong From: The President. Richard Nixons Secret Files, trang 1.
[4]Trích theo A. J. Langguth, Our Vietnam: The War 1954-1975, trang 622. Vá» số tá»­ thÆ°Æ¡ng hàng năm của quân Ä‘á»™i Mỹ từ 1945 đến 1975, Ä‘á»c James Olson, ed., Dictionary of the Vietnam War, Appendix E.
[5]Trong hai năm đầu nói chuyện vá»›i CSBV, Hà Ná»™i khăng khăng Ä‘á» nghị phải thi hành hai Ä‘iá»u kiện tiên quyết: thay (nếu cần, ám sát) Tổng thống Thiệu và rút quân ra khá»i Việt Nam, rồi sau đó Hà Ná»™i sẽ thật sá»± thÆ°Æ¡ng lượng. NhÆ°ng nếu Mỹ thi hành hai Ä‘iá»u kiện đó thì tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i đầu hàng. Henry Kissinger, Diplomacy, trang 695; Jeffrey Kimball, Nixons Vietnam War, trang 233, 270, 272. Ở chÆ°Æ¡ng sau chúng ta sẽ Ä‘i vào chi tiết hÆ¡n vá» những gặp gỡ bí mật giữa Hoa Kỳ và CSBV.
[6]MACV: Military Assistance Command-Vietnam, Sở chỉ huy chiến trÆ°á»ng ở các địa phÆ°Æ¡ng trong chiến tranh Việt Nam (talawas).
[7]Seymour M. Hersh, The Price of Power: Kissinger in the Nixon White House, trang 55 (phụ chú). Theo tác giả TrÆ°á»ng SÆ¡n, Cuá»™c hành trình năm ngàn ngày đêm (Ä‘Æ°á»ng Hồ Chí Minh), (Thành Phố HCM: NXB Văn Nghệ, 1992), trang 185, trong năm tháng đầu của năm 1969, bá»™ tÆ° lệnh TrÆ°á»ng SÆ¡n (Äoàn 559) bị chết 2.500, bị thÆ°Æ¡ng 2.938, và có 1.000 xe bị tiêu huá»·. Con số thiệt hại này rất khiêm nhÆ°á»ng so vá»›i các tài liệu khác. CÅ©ng theo tác giả, không lá»±c Hoa Kỳ làm đình trệ bốn mÆ°Æ¡i lăm phần trăm công tác của hệ thống xâm nhập trong thá»i gian trên. TrÆ°á»ng SÆ¡n là bút hiệu của đại tá Phạm Tá», má»™t cá»±u sÄ© quan của Äoàn 559.
[8]Giải thích má»™t cách vắn tắt ở đây, kế hoạch dá»™i bom bí mật và giấu các thẩm quyá»n quân sá»± khác được thá»±c hiện nhÆ° sau: bá»™ tÆ° lệnh MACV ở Sài Gòn yêu cầu những phi vụ B-52 dá»™i bom những nÆ¡i tập trung quân dá»c theo biên giá»›i Việt-Căm Bốt nhÆ° thÆ°á»ng lệ. NhÆ°ng vài giá» trÆ°á»›c khi các phi vụ cất cánh, MACV cho ngÆ°á»i đến trung tâm Ä‘iá»u khiển oanh tạc (tất cả các phi vụ B-52 được Ä‘iá»u khiển bằng hệ thống radar hÆ°á»›ng dẫn mục tiêu ở dÆ°á»›i đất) vá»›i những tá»a Ä‘á»™ má»›i. Trên Ä‘Æ°á»ng bay đến mục tiêu, má»™t số phi công nhận những thay đổi vào giá» chót, và được hÆ°á»›ng dẫn đến mục tiêu má»›i. Sau má»—i phi vụ, quân lệnh ghi toạ Ä‘á»™ được thiêu huá»·; các sÄ© quan liên hệ không được bàn luận vá» những phi vụ đó vá»›i bất cứ ai. Sá»± việc đổ bể khi má»™t số Ä‘Æ¡n vị đóng quân bên này biên giá»›i chứng kiến bom rÆ¡i bên kia biên giá»›i, trong ná»™i địa Cam Bốt, và há» viết thÆ° vá» kể chuyện này vá»›i nghị viên Quốc há»™i Hoa Kỳ. Má»™t trong những tác phẩm viết chi tiết nhất vá» kế hoạch dá»™i bom B-52 bí mật trong ná»™i địa Cam Bốt là Sideshow: Kissinger, Nixon and the Destruction of Cambodia của William Shawcross. Nixons Vietnam War của Kimball, và The Price of Power của Hersh cÅ©ng có vài chÆ°Æ¡ng vá»›i nhiá»u tài liệu phong phú vá» cuá»™c dá»™i bom này.
[9]Nixon, SÄ‘d, trang 445.
[10]Vá» các chi tiết quan trá»ng của cuá»™c hành quân đánh qua Cam Bốt, Ä‘á»c: Chuẩn tÆ°á»›ng Trần Äình Thá», “The Cambodian Incursion". Theo Lewis Sorley, trong A Better War: The Unexamined Victories and Final Tragedies of Americas Last Years in Vietnam, trang 208-209, tài liệu tịch thu ở Cam Bốt cho thấy các Ä‘Æ¡n vị Việt Cá»™ng trong vùng hành quân đã nhận được chỉ thị trÆ°á»›c vá» cuá»™c hành quân và cuá»™c đảo chánh Sihanouk của tÆ°á»›ng Lon Nol từ giữa tháng 3.1970. TrÆ°Æ¡ng NhÆ° Tảng, trong A VietCong Memoir: An Inside Account of the Vietnam War and Its Aftermath, trang 176-178, có nói sÆ¡ vá» cuá»™c di tản của Mặt trận Giải phóng miá»n Nam và Chánh phủ Cách mạng Lâm thá»i vá» tỉnh Kratie khi quân VNCH đánh vào sào huyệt há». CÅ©ng trong những trang đã trích, TrÆ°Æ¡ng NhÆ° Tảng nói đầu tháng 3.1970, dá»±a vào tin tức từ tình báo Nga, Hà Ná»™i báo cho há» biết Sihanouk sắp bị đảo chánh, và có thể có má»™t cuá»™c tấn công trong tÆ°Æ¡ng lai của VNCH.
[11]Nixon, Sđd, trang 453-454. Chữ “tất cả†in nghiêng là nguyên thuỷ của Nixon.
[12]Nixon, SÄ‘d, trang 860. Vá» chi tiết cuá»™c hành quân giải cứu tù binh ở SÆ¡n Tây, Ä‘á»c Benjamin F. Schemmer, The Raid. Tuy cuá»™c Ä‘á»™t kích giải cứu tù binh không thành công (tù binh được dá»i di trại khác vì bị mÆ°a lụt), cá»±u Bá»™ trưởng Ngoại giao Nguyá»…n CÆ¡ Thạch thú nhận vá»›i nhà báo Seymour Hersh là, Hoa Kỳ có khả năng tấn công tận hậu cứ của há», và há» phải cẩn thận canh chừng khả năng “dám liá»u†đó. Äá»c Hersh, SÄ‘d, trang 305-306. Hersh nói chuyện vá»›i Nguyá»…n CÆ¡ Thạch khi đến Hà Ná»™i vào tháng 3.1972.
[13]Vá» lá»i cảnh cáo Hà Ná»™i, nhắn qua Nga và Trung Cá»™ng, của Nixon, Ä‘á»c Seymour Hersh, SÄ‘d, trang 504-505; Jeffrey Kimball, Nixons Vietnam War, trang 294.
[14] Khi má»™t số tài liệu và Ä‘iện đàm tối mật của Nixon và cố vấn than cận được giải mật vào tháng 2.2002, công luận má»›i nghe và Ä‘á»c được chuyện Nixon nói vỠý định dá»™i bom các bỠđê ở Hà Ná»™i và dùng bom nguyên tá»­ chiến thuật để chận đứng CSBV, trong lần há»p vá»›i Kissinger ở toà Bạch ốc vào ngày 25 tháng 4.1972. Lý do chúng ta không xác định được thái Ä‘á»™ hÆ° thá»±c của Nixon, vì sau khi nghe lại cuốn băng, má»™t số ký giả cho rằng Nixon nói vá»›i má»™t giá»ng nghiêm trá»ng; má»™t số khác thì cho đó chỉ là những phát ngôn trong lúc Nixon nóng giận. Äá»c Jeffrey Kimball, The Vietnam War File: Uncovering the Secret History of Nixon-Era Strategy, trang 214-218. NhÆ°ng trÆ°á»›c đó, vào giữa năm 1971, Nixon cÅ©ng có nói vá» chuyện sá»­ dụng bom nguyên tá»­ đối vá»›i CSBV. Äá»c Seymour, SÄ‘d, trang 396 (phụ chú). Rất nhiá»u sách và nhân chứng nói vá» tật uống rượu cuối tuần của Nixon. Vào cuối tuần Nixon thÆ°á»ng vá» Camp David, má»™t nhà nghỉ mát của tổng thống chỉ cách Hoa Thịnh Äốn chừng 150 cây số. Nixon cÅ©ng thÆ°á»ng uống rượu má»™t mình ở toà Bạch ốc trong lúc phải quyết định chuyện quan trá»ng hay lúc viết huấn lệnh cho thuá»™c cấp. Má»™t trong số những tài liệu giải mật, có má»™t Ä‘oạn nói Thủ tÆ°á»›ng Anh McMillian gá»i Nixon muốn nói chuyện, nhÆ°ng Kissinger ra lệnh cho phụ tá trả lá»i là Nixon không thể nói chuyện được vì ông đã quá say rồi. Những thí dụ khác vá» tật uống rượu của Nixon, Ä‘á»c Seymour, SÄ‘d, ở những trang 108-110, 396, 486, 513, và 528.
[15]Nixon, Sđd, Nixon ra lệnh cho Ngũ giác đài, trang 587; viết điện tín cho Tổng thống Thiệu, trang 600.
[16]Nixon, SÄ‘d, trang 607. Chữ nghiêng nguyên thuá»· của Nixon. Sá»± bất tín nhiệm của Nixon đối vá»›i Tổng trưởng Laird và Äại tÆ°á»›ng Abrams được Äại tÆ°á»›ng Alexander M. Haig viết trong hồi ký Inner Circles: How Ameica Changed the World, trang 282-283.
[17]Vá» chi tiết ngày đầu cuá»™c hành quân không lá»±c Linebacker, 10 tháng 5.1972, Ä‘á»c One Day in a Long War, của Jefrrey Ethell và Alfred Price. Äây là quyển sách rất đầy đủ vá» má»™t ngày dá»™i bom của Hành Quân Linebacker.
[18]Nixon, SÄ‘d, trang 29, 34. Sau khi rá»i quân ngÅ©, trở vá» Ä‘á»i sống dân sá»± và chuẩn bị ra tranh cá»­, khi Nixon nói vá» tình trạng tài chánh của gia đình, ông có kể luôn khoản tiá»n ăn được từ những canh bài phé.
[19]Nixon, SÄ‘d, trang 734; Haig, SÄ‘d, trang 311. Sá»± thiệt hại của không quân Mỹ xảy ra má»™t phần vì hoả lá»±c phòng không của CSBV quá mạnh, nhÆ°ng phần lá»›n do kế hoạch hành quân quá vá»™i vàng của bá»™ tÆ° lệnh không quân chiến lược. Ba ngày oanh tạc đầu tiên, Hoa Kỳ thiếu phản lá»±c cÆ¡ yểm trợ và quấy nhiá»…u các hệ thống ra Ä‘a trÆ°á»›c pháo đài bay B-52 đến mục tiêu. Khuyết Ä‘iểm thứ hai là các phi vụ bay đúng giá» và cùng má»™t Ä‘Æ°á»ng bay, rất dá»… cho đối phÆ°Æ¡ng Ä‘oán biết trÆ°á»›c. Sau ba ngày thiệt hại, bá»™ tÆ° lệnh các không lá»±c thay đổi chiến thuật tấn công, và Hoa Kỳ không bị má»™t thiệt hại nào ngoài số thiệt hại đã nói. Äá»c thêm, Carl Berger, chủ biên, The United States Air Force in Southeast Asia: 1961-1973, trang 97-98.
[20]Haig, SÄ‘d, trang 285, 314.
[21] Pat Buchanan, trưởng phòng báo chí toà Bạch ốc của Nixon, tuyên bố, những ai đã phá hoại ná»n tổng thống của Nixon cÅ©ng đồng thá»i liệng sá»± hy sinh của 58.000 quân nhân Mỹ ở Việt Nam xuống ống cống. à Buchanan muốn nói, nếu Nixon không từ chức, chÆ°a chắc miá»n Nam bị rÆ¡i vào hoàn cảnh nhÆ° đã xảy ra và sá»± hy sinh của các quân nhân Mỹ không trở thành vô ích. Pat Buchanan, trả lá»i phá»ng vấn trên chÆ°Æ¡ng trình “Today†của hệ thống truyá»n hình NBC, thứ Bảy, 4 tháng 5.2005.
[22]Äêm 16 tháng 6.1972, năm ngÆ°á»i có liên hệ vá»›i má»™t số viên chức Ä‘ang làm việc trong toà Bạch ốc, Ä‘á»™t nhập vào má»™t khách sạn/chung cÆ° sang trá»ng có tên là The Watergate, toạ lạc cách toà Bạch ốc vài cây số, vá»›i ý định đặt máy thu âm và chụp má»™t số tài liệu. Vì cá»­a ra vào ở các khách sạn tá»± Ä‘á»™ng khoá lại khi ra vào, thay vì dùng chìa khoá để mở cá»­a má»—i khi ra vào, những ngÆ°á»i này dùng băng keo dán chốt khoá lại để đỡ tốn thì giá» ra vô. Má»™t nhân viên an ninh của khách sạn tuần hành ngang và để ý thấy chốt khoá bị băng keo dán lại. Tưởng rằng nhân viên sá»­a chữa dán lại trong khi làm việc, anh ta không quan tâm, tháo băng keo ra và đóng cá»­a lại. NhÆ°ng lần tuần hành thứ nhì trở lại, chốt khoá lại bị dán kín nữa. Nghi ngá» là có vụ trá»™m Ä‘ang xảy ra, anh ta gá»i cảnh sát: Vụ Watergate bắt đầu từ đó, và hÆ¡n hai năm sau Ä‘Æ°a đến sá»± từ nhiệm của Nixon. Năm ngÆ°á»i “ăn trá»™m†nói trên không phải là những tay trá»™m tài tá»­, mà là những ngÆ°á»i đã từng hoạt Ä‘á»™ng nhiá»u Ä‘iệp vụ bí mật. Má»™t tháng trÆ°á»›c, hỠđã Ä‘á»™t nhập vào Watergate, đã đánh cắp được má»™t số tài liệu mật của Äảng Dân chủ. Há» trở lại lần này vì cần phải gắn lại má»™t máy thu âm má»›i. Toán ăn trá»™m này nằm dÆ°á»›i sá»± Ä‘iá»u Ä‘á»™ng của vài nhân viên cao cấp Ä‘ang làm việc cho Nixon. Há» từng phục vụ trong ngành tình báo quân sá»± và dân sá»± của Chính phủ Hoa Kỳ (thí dụ nhÆ° Gordon G. Lily, FBI; Howard Hunt, CIA; và Charles Colson, tình báo quân Ä‘á»™i). Rất nhiá»u tài liệu nói vá» vụ Watergate và sá»± sụp đổ của Chính phủ Nixon bắt nguồn từ vụ Watergate. Vài tài liệu căn bản: Carl Bernstein and Bob Woodward, All the Presidents Men (New York: Simon & Schuster, 1974); và, The Final Days (New York: Simon & Schuster, 1976). Vá» những Ä‘iá»u tra, tang chứng và kiện tụng trÆ°á»›c toà án, Ä‘á»c Leon Jaworski, The Right and the Power (New York; Readers Digest Press, 1976). Alexander Haig, Inner Circles, cÅ©ng có nhiá»u chi tiết bên trong toà Bạch ốc trong những ngày cuối của Nixon.
Phần 3



ChÆ°Æ¡ng 11
Việt Nam hóa và rút quân
Trong cuá»™c chiến chống cá»™ng, Việt Nam Cá»™ng hòa (VNCH) có má»™t số lá»—i lầm quan trá»ng vá» chiến thuật và chiến lược. Má»™t trong những lá»—i lầm nghiêm trá»ng nhất VNCH vấp phải là sá»± chậm trá»… trong ná»— lá»±c tổng Ä‘á»™ng viên, dồn tất cả nhân lá»±c của quốc gia vào mục tiêu chống cá»™ng.
Ở miá»n Bắc, từ sau quyết nghị “phải dùng vÅ© lá»±c để thống nhất miá»n Nam†của Lê Duẩn vào tháng 5-1959, chính quyá»n cá»™ng sản đã Ä‘á»™ng viên nhân lá»±c nhiá»u lần để thá»±c hiện mục đích xâm lăng của há». Trong khi đó, phía VNCH chỉ chính thức ban hành luật Ä‘á»™ng viên má»™t cách phổ quát sau cuá»™c tổng công kích Mậu Thân 1968 của Cá»™ng sản Bắc Việt (CSBV). Những năm trÆ°á»›c đó, tháng 8-1957 và tháng 1-1959, các sắc luật vá» Ä‘á»™ng viên có tính cách giai Ä‘oạn, nằm dÆ°á»›i hình thức NghÄ©a vụ Quân sá»±. Hai sắc luật trên qui định: Nam công dân tuổi từ 20 đến 21 phải phục vụ trong quân Ä‘á»™i má»™t thá»i gian là 18 tháng rồi được trở vá» Ä‘á»i sống dân sá»±. Hai sắc luật này rất lá»ng lẻo, và nhà chức trách cÅ©ng không thá»±c tâm thi hành triệt để. Tháng 4-1964, sau cuá»™c đảo chánh thứ nhì trong vòng hai tháng (đảo chánh Ngô Äình Diệm 1-11-1963; và Nguyá»…n Khánh “chỉnh lý†DÆ°Æ¡ng Văn Minh, 1-1-1964) má»™t sắc luật má»›i được ban hành, qui định vá» NghÄ©a vụ Quốc gia và Phòng vệ Dân sá»±. [1]
Luật tổng Ä‘á»™ng viên 1968 do Quốc há»™i ban hành (thay vì chỉ là sắc luật tạm thá»i) là kết quả của sá»± thúc bách khi VNCH đối diện vấn Ä‘á» má»™t sống má»™t còn vá»›i cá»™ng sản. Tháng 3 năm 1968, sau khi cuá»™c tổng công kích của cá»™ng sản bị bẻ gãy và tình hình an ninh tÆ°Æ¡ng đối ổn định, Quốc há»™i VNCH ban hành luật tổng Ä‘á»™ng viên, bắt tất cả công dân nam, tuổi từ 18 đến 35, phải thi hành nghÄ©a vụ quân sá»± trong má»™t thá»i gian vô hạn định. [2] Chính phủ đồng thá»i gá»i tái ngÅ© những cá»±u quân nhân trong hạn tuổi nói trên nếu chÆ°a có đủ năm năm quân vụ trong quá khứ.
NhÆ°ng đầu năm 1968, trong khi chính phủ VNCH bắt đầu kế hoạch tổng Ä‘á»™ng viên để có đủ nhân lá»±c đối phó vá»›i CSBV, thì Hoa Kỳ đã muốn thay đổi vai trò của hỠở Việt Nam: Sau hÆ¡n ba năm chia sẻ gánh nặng ngoài mặt trận, Hoa Kỳ bắt đầu nghÄ© đến kế hoạch “nhÆ°á»ng†cuá»™c chiến lại cho quân Ä‘á»™i VNCH và chuẩn bị rút quân.
Ở chÆ°Æ¡ng này chúng ta sẽ nói vá» kế hoạch Việt Nam hóa và kế hoạch rút quân của ngÆ°á»i Mỹ ra khá»i chiến trÆ°á»ng i và chiến tranh Việt Nam. Äồng thá»i, chúng ta cÅ©ng nói đến những gánh nặng của quân lá»±c VNCH khi phải nhận thêm những vai trò của ngÆ°á»i Mỹ bá» lại; sá»± thành công qua chÆ°Æ¡ng trình bình định và phát triển Nông thôn; và nhất là những cÆ¡ há»™i VNCH đã bá» lỡ trong cuá»™c chiến chống lại sá»± xâm lăng của cá»™ng sản Bắc Việt N những cÆ¡ há»™i mà chúng ta có thể gá»i là những chiến thắng bị bá» lỡ. [3] Äây là những giai Ä‘oạn quan trá»ng nhất trong cuá»™c chiến, và cÅ©ng là những cố gắng cuối cùng của ngÆ°á»i Mỹ và Việt Nam Cá»™ng hòa trong chiến tranh Việt Nam.


*

Năm 1969.
Vừa nhậm chức, tổng thống Nixon ra lệnh cho Cố vấn An ninh Quốc gia Kissinger soạn thảo một kế hoạch để giải quyết chiến tranh Việt Nam nhanh chóng như những gì ông đã hứa với cử tri lúc vận động tranh cử.
NhÆ° đã nói ở chÆ°Æ¡ng trÆ°á»›c, Nixon N và bây giá» có thêm Kissinger rất phấn khởi và tá»± tin vá» những gì ông có thể thá»±c hiện để kết thúc cuá»™c chiến. Nixon tuyên bố vá»›i các viên chức cao cấp trong buổi há»p đầu tiên của ná»™i các, ông sẽ kết thúc cuá»™c chiến trong vòng má»™t năm. Cùng lúc, tân Cố vấn An ninh Quốc gia Kissinger nói vá»›i ngÆ°á»i ngoài và bạn bè cÅ© ở đại há»c Harvard ông chỉ cần sáu tháng. [4]
TrÆ°á»›c đó, ngay sau khi được Nixon bổ nhiệm chức Cố vấn An ninh Quốc gia T 27 tháng 11-1968 cho đến ngày Nixon tuyên thệ nhậm chức 20 tháng 1-1969 Kissinger đã nhá» công ty RAND thá»±c hiện làm má»™t nghiên cứu tổng quát để thu thập ý kiến của các giá»›i chức cao cấp trong chính phủ vá» chiến tranh Việt Nam. NgÆ°á»i soạn thảo bản nghiên cứu đó là Daniel Ellsberg, má»™t nhân vật mà hai năm sau gây ra má»™t chấn Ä‘á»™ng cho chính quyá»n Nixon. [5] Bản nghiên cứu của Ellsberg cho thấy đầu năm 1969, trong ná»™i các má»›i của Nixon có ba nhóm, vá»›i ba ý kiến và nhận định khác nhau vá» kế hoạch kết thúc chiến tranh Việt Nam: Nhóm A, gồm các viên chức cao cấp ở ban tham mÆ°u liên quân, MACV, bá»™ ngoại giao và nhân viên tòa đại sứ Hoa Kỳ ở Sài Gòn, lạc quan vá» Ä‘Æ°á»ng lối cuá»™c chiến Ä‘ang diá»…n biến. à kiến của Nhóm A là cứ tiếp tục dùng áp lá»±c quân sá»± cho đến khi nào phía cá»™ng sản chịu thÆ°Æ¡ng lượng, hay bị đánh bại, thì lúc đó cuá»™c chiến má»›i được coi là kết thúc. Nhóm này Ä‘á» nghị Hoa Kỳ không nên rút quân ra khá»i Việt Nam nhiá»u hay quá nhanh; phải cần ít nhất má»™t năm, hay má»™t năm rưỡi nữa má»›i nên nói chuyện rút quân. Nhóm B, gồm có ông tổng trưởng quốc phòng, các nhân viên cao cấp dÆ°á»›i quyá»n, má»™t thiểu số ở bá»™ ngoại giao, và má»™t số viên chức CIA, có ý kiến bi quan vá» cuá»™c chiến. Há» nghÄ© chiến lược truy lùng và triệt tiêu của tÆ°á»›ng Westmoreland không có hiệu quả; và cuá»™c chiến không thể kéo dài dÆ°á»›i sá»± tốn kém vá» tài nguyên và nhân lá»±c nhÆ° Ä‘ang xảy ra. Nhóm B Ä‘á» nghị Hoa Kỳ nên thÆ°Æ¡ng lượng, nên nhân nhượng vá»›i cá»™ng sản N thí dụ nhÆ° chấp nhận má»™t chánh phủ liên hiệp ở miá»n Nam. Chỉ có cách đó, Nhóm B Ä‘á» nghị, thì Hoa Kỳ má»›i có thể rút khá»i Việt Nam trong danh dá»±. Má»™t nhóm khác, không có đại diện chính thức và không có tiếng nói quan trá»ng trong chánh quyá»n, gá»i là Nhóm C, thì có ý kiến rất thẳng và hoàn toàn khác hai nhóm trên: Hoa Kỳ có được chiến thắng vá» quân sá»± hay không; cuá»™c thÆ°Æ¡ng lượng chính trị vá»›i cá»™ng sản ở Ba Lê có thành công hay không, Hoa Kỳ phải rút quân ra khá»i Việt Nam trong vòng má»™t, hay hai năm c dù có hay không có sá»± tán thành hay đồng ý của chính phủ VNCH. [6]
Vá»›i nhiá»u ý kiến trái ngược đến từ các cÆ¡ quan và nhân viên cao cấp chính quyá»n, Kissinger muốn xác định lại má»™t lần nữa trÆ°á»›c khi quyết định tổng kết má»™t Ä‘Æ°á»ng lối rõ rệt cho Việt Nam. “Äồng ý vá»›i nhau còn chÆ°a xong, thì làm gì có được má»™t lập trÆ°á»ng chung,†Kissinger phê bình những ý kiến gởi vá». Nhận thấy Ä‘iá»u đó, Ellsberg Ä‘á» nghị N và Kissinger đồng ý má»™t nghiên cứu má»›i: thay gì há»i ý kiến tổng quát và giống nhau ở các cÆ¡ quan, lần này bản nghiên cứu nên há»i riêng biệt từng cÆ¡ quan, vá»›i má»™t số câu há»i dá»±a vào trách nhiệm cụ thể cÆ¡ quan đó đối vá»›i cuá»™c chiến.
Ngày 21 tháng Giêng, 1969, Kissinger gởi đến bá»™ ngoại giao, ban tham mÆ°u liên quân, CIA, đại sứ Bunker ở Sài Gòn, và Bá»™ quốc phòng, má»™t huấn lệnh có tên là NSSM 1. Huấn lệnh NSSM 1 có 29 câu há»i chánh và 50 câu há»i phụ, liên quan đến kế hoạch và ý kiến của má»—i cÆ¡ quan vá» cuá»™c chiến ở Việt Nam. Mặc dù câu há»i hÆ¡i khác nhau tùy theo nÆ¡i nhận, phần lá»›n các câu há»i có ná»™i dung nhÆ°: tình hình cuá»™c thÆ°Æ¡ng thuyết ở Ba Lê [7] ; khả năng của quân Ä‘á»™i VNCH; tiến triển của chÆ°Æ¡ng trình bình định và Xây dá»±ng Nông thôn; ná»™i tình chính trị của VNCH; tình hình của địch; và, hiệu quả vá» các hoạt Ä‘á»™ng quân sá»± của quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ Ä‘ang diá»…n ra. [8] Tổng hợp các ý kiến và câu trả lá»i trong bản nghiên cứu lần thứ nhì gởi vá» cho há»™i đồng an ninh quốc gia không khác hÆ¡n lần trÆ°á»›c. Tuy nhiên, lần này bản nghiên cứu có những nhận định được gá»i là tÆ°Æ¡ng đối tổng hợp các ý kiến chung của thẩm quyá»n Mỹ ở Việt Nam. à kiến chung là: trÆ°á»›c khi Hoa Kỳ rút Ä‘i, chính phủ VNCH phải chỉnh đốn giai cấp lãnh đạo trong quân Ä‘á»™i để nâng cao tinh thần chiến đấu; quân Ä‘á»™i VNCH có khả năng đối đầu vá»›i bất cứ cuá»™c tấn công nào của CSBV nếu được sá»± yểm trợ há»a lá»±c của quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ; tuy nhiên trên Ä‘Æ°á»ng dài, VNCH không thể Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i má»™t cuá»™c tổng tấn công qui mô của CSBV nếu không nhận được tiếp tế đầy đủ vá» kinh tế và quân sá»±; và sau cùng á»± cÅ©ng là vấn Ä‘á» quan trá»ng nhất nếu Hoa Kỳ quyết định rút quân, nhịp Ä‘á»™ và số lượng quân rút Ä‘i sẽ là má»™t ảnh hưởng quan trá»ng trong thá»i kỳ quân Ä‘á»™i VNCH Ä‘ang cố gắng bành trÆ°á»›ng để thay vào chá»— trống của quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ.
Cuối tháng 3-1969, há»™i đồng an ninh quốc gia há»p để Ä‘iá»u nghiên vá» kết quả của NSSM 1. NhÆ°ng theo những gì chúng ta biết được sau này, Kissinger và Nixon không quan tâm nhiá»u đến những ý kiến trả lá»i cho huấn lệnh NSSM 1. Hoặc há» há»i để mà há»i, hoặc há» chỉ muốn nhận diện ai là “bồ câu,†ai “diá»u hâu†đối vá»›i cuá»™c chiến. “Há»i để cho biết,†Kissinger tuyên bố vá» bản nghiên cứu NSSM 1 sau này. Lý do Nixon và Kissinger không quan tâm đến những câu trả lá»i, vì đối diện vá»›i má»™t má»› ý kiến lá»™n xá»™n và trái ngược của những giá»›i chức Ä‘ang Ä‘iá»u hành cuá»™c chiến, Nixon và Kissinger quyết định để ra vài tháng để Ä‘i tìm má»™t kế hoạch khả dÄ© phù hợp vá»›i quần chúng và Ä‘Æ°á»ng lối chính trị Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i. [9]
Mặc dầu danh từ Việt Nam hóa (Vietnamization) được dùng má»™t cách phổ thông trên báo chí từ lúc Nixon lên nắm quyá»n, khái niệm Việt Nam hóa cuá»™c chiến Việt Nam được nảy sanh từ tổng trưởng McNamara vào cuối năm 1967, và được chánh quyá»n Johnson áp dụng má»™t cách phôi thai từ giữa năm 1968 năm cuối cùng Lyndon Johnson làm tổng thống. Trong bản tÆ°á»ng trình cuối cùng trÆ°á»›c khi từ chức, tổng trưởng quốc phòng McNamara đặt lại chủ đích của Hoa Kỳ và có ý hoài nghi vá» má»™t chiến thắng quân sá»± chiến trÆ°á»ng Việt Nam. McNamara kết luận trong bản báo cáo cho tổng thống Johnson bằng vá»›i Ä‘á» nghị: (a) tìm má»™t giải pháp thÆ°Æ¡ng lượng chính trị; và (b) lần lần giao lại trách nhiệm tác chiến và bình định cho quân Ä‘á»™i VNCH. [10] Tháng 3-1968, trong cao Ä‘iểm của cuá»™c tổng công kích Mậu Thân 1968, mặc dù thẩm quyá»n dân sá»± ở Hoa Thịnh Äốn [11] từ chối không tăng viện thêm 200 ngàn quân cho đại tÆ°á»›ng Westmoreland, nhÆ°ng hỠđồng ý tăng thêm quân viện và ngân sách vá»›i mục đích giúp VNCH thành lập ra nhiá»u Ä‘Æ¡n vị má»›i để hoàn toàn gánh vác trách nhiệm chiến đấu thay quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ trong những ngày sắp tá»›i. [12] Theo đại sứ Bùi Diá»…m, giá»›i chức Hoa Kỳ đã có khái niệm vá» Việt Nam hóa từ năm 1965, nhÆ°ng đã không áp dụng cho đến năm 1968, vì nghÄ© há» có thể đánh bại cá»™ng sản trong má»™t thá»i gian ngắn mà không cần sá»± trợ lá»±c của quân Ä‘á»™i VNCH. Nhận định của cá»±u đại sứ Bùi Diá»…m không xa sá»± thật lắm, vì vào năm 1965, thái Ä‘á»™ của Hoa Kỳ giống nhÆ° thái Ä‘á»™ của má»™t anh chàng khổng lồ cao mÆ°á»i trượng, nai nịch giáp phục, quay qua nói vá»›i ngÆ°á»i bạn Äồng minh VNCH đại khái nhÆ°, “Các anh đứng qua má»™t bên chá» tôi, để tôi giải quyết chuyện này cho ... sẽ không tốn nhiá»u thì giỠđâu ...†[13] Thái Ä‘á»™ tá»± tin đó cÅ©ng được thể hiện qua lá»i tuyên bố của đại tÆ°á»›ng Westmoreland vào năm 1966, khi ông nói vá»›i tổng thống Johnson ông tin tưởng cuá»™c chiến sẽ kết thúc vào mùa Hè năm tá»›i. [14] NhÆ°ng sau ba năm đổ máu vá»›i gần ba mÆ°Æ¡i ngàn tá»­ sÄ©, các tÆ° lệnh quân Ä‘á»™i Mỹ má»›i thấy được sá»± giá»›i hạn của vÅ© khí cÆ¡ giá»›i trong chiến trÆ°á»ng du kích ở rừng núi Äông DÆ°Æ¡ng; và sá»± giá»›i hạn vá» những gì hỠđược phép và không được phép thá»±c hiện, ở má»™t chiến trÆ°á»ng mà luật tác chiến bị qui định bởi nhu cầu chính trị ở bên nhà. Cùng lúc, con số 14.491 quân nhân Hoa Kỳ tá»­ thÆ°Æ¡ng trong năm 1968 (so vá»›i hÆ¡n 9.000 của năm 1967), đã làm giá»›i dân sá»± ở Hoa Thịnh Äốn nghÄ© lại chiến thuật quân sá»± của MACV ở Việt Nam. [15]
Trong khái niệm nguyên thủy của chÆ°Æ¡ng trình Việt Nam hóa chÆ°Æ¡ng trình lúc được phác há»a và Ä‘á» nghị dÆ°á»›i thá»i tổng thống Johnson bá»™ tÆ° lệnh MACV của đại tÆ°á»›ng Abrams và đại sứ Ellsworth Bunker có ba nhiệm vụ:
(1) cấp tốc gia tăng các chương trình huấn luyện và trang bị các đơn vị VNCH theo tiêu chuẩn của quân đội Hoa Kỳ. Sau khi các đơn vị VNCH đủ khả năng để thay thế đơn vị Hoa Kỳ ở một vùng trách nhiệm nào đó, đơn vị Hoa Kỳ sẽ rút đi;
(2) giảm tối đa thiệt hại nhân mạng của quân đội Mỹ, bằng cách chuyển từ chiến lược truy lùng và triệt tiêu của Westmoreland qua chiến lược bảo vệ cứ điểm và bình định cứ điểm đang chiếm đóng;
(3) gia tăng các chương trình bình, Xây dựng và phát triển Nông thông để loại trừ hạ tầng cơ sở của cộng sản.
Nói má»™t cách khác, quân Ä‘á»™i và các cÆ¡ cấu dân sá»± của Hoa Kỳ sẽ rút ra khá»i chiến trÆ°á»ng Việt Nam theo nhịp Ä‘á»™ và khả năng thay thế của VNCH. Thêm vào đó, kế hoạch Việt Nam hóa nguyên thủy khác kế hoạch được áp dụng khi Nixon lên cầm quyá»n là, quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ sẽ không rút Ä‘i hết mà há» sẽ giữ lại má»™t số Ä‘Æ¡n vị căn bản ở Việt Nam để nâng cao tinh thần quân Ä‘á»™i VNCH và canh chừng những cuá»™c tấn công qui mô bất ngá» của CSBV. Má»™t mô hình tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° mô hình quân Ä‘á»™i Äồng minh đóng lại ở Nam Hàn sau há»™i nghị đình chiến ở Bàn Môn Äiếm trong chiến tranh Äại Hàn. [16]
NhÆ°ng khi Nixon lên thay Johnson; và Melvin Laird thay Clark Clifford (Clifford thay McNamara trÆ°á»›c đó không đầy má»™t năm) ở Bá»™ quốc phòng, chÆ°Æ¡ng trình Việt Nam hóa được coi là má»™t kế hoạch tiêu biểu của của chính phủ má»›i đối vá»›i Việt Nam N nhÆ°ng vá»›i má»™t ná»™i dung hoàn toàn đổi khác, theo ý muốn của tân tổng trưởng Laird. Vừa lên nhận chức, tổng trưởng quốc phòng Laird bay sang Việt Nam vào tháng 3-1969, để quan sát tình hình. Khi vá» lại Hoa Thịnh Äốn, Laird gởi bá»™ tÆ° lệnh MACV ở Sài Gòn má»™t huấn lệnh. Chỉ thị trong huấn lệnh của Laird làm đại tÆ°á»›ng Abrams ngỡ ngàng: Quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ sẽ rút Ä‘i theo lịch trình và số lượng định sẳn, bất chấp tiến trình hay khả năng thay thế của quân Ä‘á»™i VNCH. [17] CÅ©ng trong huấn lệnh đó, Laird muốn MACV phải bắt đầu giảm thiểu các cuá»™c hành quân có tánh cách tấn công; nhiệm vụ của quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ từ đây vá» sau là giúp đỡ và huấn luyện quân Ä‘á»™i VNCH mà thôi. Ná»™i dung huấn lệnh của tổng trưởng Laird có má»™t hàm ý rất quan trá»ng: bá»™ tÆ° lệnh MACV phải tìm má»i cách để giá»›i hạn số thÆ°Æ¡ng vong của quân nhân Hoa Kỳ dù phải giá»›i hạn những cuá»™c hành quân truy lùng và triệt tiêu CSBV. Vá»›i huấn lệnh má»›i, bá»™ tÆ° lệnh MACV thêm má»™t lần nữa phải thay đổi chiến lược và chiến thuật ngoài mặt trận theo nhu cầu chính trị ở bên nhà. Äáng tiếc hÆ¡n, quân Ä‘á»™i VNCH bây giá» trở thành nạn nhân bất đắc dÄ© cho má»™t Chủ thuyết má»›i Chủ thuyết Nixon (the Nixon Doctrine).
Trong ba tháng đầu của năm 1969, phía VNCH có ý chá» má»™t Ä‘Æ°á»ng lối ngoại giao và quân sá»± rõ ràng từ tổng thống Nixon, để từ đó VNCH má»›i thay đổi Ä‘Æ°á»ng lối chiến lược chiến thuật song song vá»›i ngÆ°á»i bạn Äồng minh trong cuá»™c chiến. Từ cuối năm 1968, phía VNCH đã thá»a mãn ý muốn của Hoa Kỳ bằng cách gởi má»™t phái Ä‘oàn đến tham dá»± hòa đàm ở Ba Lê. Cuá»™c há»p đầu tiên giữa VNCH-Hoa Kỳ và CSBV-MTGPMN (Mặt trận Dân tá»™c Giải phóng miá»n Nam Việt Nam) vào ngày 25 tháng 1-1969 cho thấy VNCH chấp nhận chuyện đối thoại vá»›i MTGPMN nhÆ° là má»™t chuyện tất yếu. NhÆ°ng từ tháng 3 trở Ä‘i, những tuyên bố từ các nhân viên cao cấp Hoa Kỳ càng lúc càng trở nên “hiếu hòa†trÆ°á»›c những cuá»™c pháo kích và tấn công của CSBV vào nhiá»u thị tứ ở miá»n Nam trong sáu tháng đầu của năm 1969. Tháng 4, ngoại trưởng Rogers tuyên bố, “Hoa Kỳ không muốn Ä‘i tìm má»™t chiến thắng quân sá»± ở Việt Nam...“ Cùng lúc, tổng trưởng quốc phòng Laird tuyên bố, Hoa Kỳ sẽ rút quân nếu má»™t trong ba Ä‘iá»u kiện xảy ra... Má»™t trong ba Ä‘iá»u kiện đó là ...khi quân lá»±c VNCH đủ sức gánh vác cuá»™c chiến má»™t mình. Tuy tuyên bố nhÆ° vậy, nhÆ°ng bên trong Laird đã thuyết phục Kissinger và Nixon phải rút quân ngay trong năm và từ từ chuyển giao tất cả trách nhiệm tác chiến lại cho quân Ä‘á»™i VNCH. Vá»›i sá»± đồng ý của Nixon, đầu tháng 4-1969, Kissinger gởi Laird má»™t huấn lệnh, yêu cầu Bá»™ quốc phòng sÆ¡ thảo má»™t lịch trình rút tất cả quân tác chiến, nhân viên bán quân sá»±, nhân viên hành chánh, cố vấn, quân nhu dụng và võ khí. Theo lịch trình soạn thảo của Bá»™ quốc phòng, cuá»™c rút quân sẽ được chia làm 14 giai Ä‘oạn, kéo dài 44 tháng. Bắt đầu từ tháng 7-1969 cho đến tháng 11-1972, Hoa Kỳ sẽ rút tất cả số quân 549.500 ngÆ°á»i Ä‘ang có mặt tại Việt Nam. [18]
HÆ¡n ná»­a năm trÆ°á»›c, từ tháng Giêng, nhiá»u hãng thông tấn loan tin Hoa Kỳ sẽ rút Ä‘i ít nhất hai mÆ°Æ¡i ngàn quân trong vài tháng tá»›i. Mặc dầu giá»›i chức Hoa Kỳ M và ngay cả tổng thống Nixon phủ nhận chính phủ Mỹ Ä‘ang có kế hoạch rút quân hay có kế hoạch Việt Nam hóa cuá»™c chiến, nhÆ°ng những lá»i phủ nhận xuất hiện tá»›i lui nhiá»u đến Ä‘á»™ dÆ° luận có ấn tượng giá»›i chức Hoa Kỳ Ä‘ang thả nổi trái bóng rút quân và chÆ°Æ¡ng trình Việt Nam hóa để thăm dò dÆ° luận của VNCH. Và thật sá»±, vá»›i tất cả sá»± ái ngại, Nixon Ä‘ang cố gắng che đậy ý định lừa dối của ông bằng nhiá»u tuyên bố ngược xuôi. Trong bài diá»…n văn đầu tiên vá» Việt Nam, Ä‘á»c trên hệ thống truyá»n thanh toàn quốc ngày 14 tháng 5 1969, Nixon tuyên bố Hoa Kỳ sẽ không bao giá» nghÄ© đến chuyện rút quân Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng, hay không có ý kiến chung vá»›i VNCH. NhÆ°ng sau này, trong má»™t hồi ký viết vá» Ä‘Æ°á»ng lối của ông đối vá»›i chiến tranh Việt Nam, Nixon nói, ngay sau khi lên nhậm chức thì “chuyện rút quân hay không, không còn là má»™t câu há»i nữa. Câu há»i bây giá» là quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ rá»i khá»i Việt Nam nhÆ° thế nào và há» phải để lại gì khi sau khi rút Ä‘i.†[19]
NhÆ°ng Hoa Kỳ không thể che giấu kế hoạch của há» dài lâu được: Nixon thấy sá»± thật - dù phÅ© phàng nhÆ° thế nào - cần phải được thông báo cho phía VNCH. Cuối tháng 5, tòa Bạch á»c loan báo hai tổng thống Thiệu và Nixon sẽ gặp nhau ở đảo Midway vào thượng tuần tháng 6, để trao đổi ý kiến và kế hoạch vá» Việt Nam. Hai bên gặp nhau ngày 8 tháng 6-1969. Trong cuá»™c há»™i thảo, theo những gì chúng ta biết được sau này, phía VNCH chỉ trao cho Hoa Kỳ má»™t bản kế hoạch, trong đó nói vá» quân số và khả năng của quân Ä‘á»™i VNCH Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i; và những nhu cầu vá» tân trang và yểm trợ cho má»™t khả năng quân sá»± tÆ°Æ¡ng lai để thay vào chá»— trống của quân Ä‘á»™i Mỹ. Chỉ nhÆ° vậy, và VNCH không biết gì chi tiết vá» kế hoạch rút quân của Hoa Kỳ. [20] Sau cuá»™c há»™i thảo, sau khi trở lại Hoa Thịnh Äốn, Nixon tuyên bố: vá»›i sá»± đồng ý của tổng thống Thiệu và Ä‘á» nghị của tÆ°á»›ng Abrams, quân Ä‘á»™i Mỹ sẽ rút khá»i Việt Nam trong hai tháng tá»›i. NhÆ°ng khi Nixon nói “có sá»± đồng ý của tổng thống Thiệu và tÆ°á»›ng Abrams,†thì Nixon đã phóng đại sá»± thật: cả Abrams và ông Thiệu Ä‘á»u phản đối Ä‘á» nghị của Nixon vá» việc rút quân, mặc dù những phản đối đó chÆ°a bao giỠđược để lá»™ ra ngoài công cá»™ng. Sau này trong hồi ký, chính Nixon cÅ©ng công nhận ông đã “phóng đại†khi tuyên bố có sá»± đồng ý của tổng thống Thiệu và đại tÆ°á»›ng Abrams. [21]
Sau khi đã “thổ lộ†ý định thật vá» kế hoạch của Hoa Kỳ đối Việt Nam trong vài năm tá»›i, hÆ¡n má»™t tháng sau, trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i thăm viếng các quốc gia ở à châu, Nixon tuyên bố cho tất cả các Äồng minh má»™t chiến lược má»›i của Hoa Kỳ ở Thái Bình DÆ°Æ¡ng: Hoa Kỳ vẫn sẳn sàng yểm trợ các Äồng minh vá» má»i mặt để chống lại sá»± xâm lấn của cá»™ng sản - trừ việc yểm trợ vá» nhân lá»±c. Hoa Kỳ sẽ không lập lại kinh nghiệm ở Äại Hàn và Việt Nam, Nixon tuyên bố. NghÄ©a là, trong tÆ°Æ¡ng lai Hoa Kỳ chỉ yểm trợ vá» vật chất, nhÆ°ng sẽ không trá»±c tiếp Ä‘em quân vào tác chiến nhÆ° đã làm ở Äại Hàn và Việt Nam. Nói má»™t cách khác, Hoa Kỳ sẳn sàng đổ tiá»n và yểm trợ vật chất, nhÆ°ng ngÆ°á»i Äồng minh bản xứ là ngÆ°á»i phải đổ máu trong cuá»™c chiến bảo vệ tá»± do cho quê hÆ°Æ¡ng của há». Khi tuyên bố Chủ thuyết này, không biết Nixon có nhắm vào Việt Nam nhÆ° má»™t thí dụ hay không. NhÆ°ng cái gá»i là “Chủ thuyết Nixon†đối vá»›i chÆ°Æ¡ng trình Việt Nam hóa ở chiến trÆ°á»ng Việt Nam. [22] Khi Nixon ghé thăm Sài Gòn ngày 30 tháng Giêng, 1969, ông nói thêm ý định của Hoa Kỳ vá» chuyện rút quân. Lần này Nixon nói rõ hÆ¡n: Hoa Kỳ sẽ rút quân theo lịch trình, và nếu cần, sẽ rút quân dù có sá»± đồng ý của VNCH hay không. [23]
ChÆ°Æ¡ng trình Việt Nam hóa, dù được nhìn qua góc Ä‘á»™ lạc quan nhất, chỉ là má»™t kế há»ach tạp nhạp, thiếu hợp nhất ở thượng và hạ tầng cÆ¡ sở, và thiếu thá»±c tế khi được áp dụng. Nếu nhìn ở má»™t góc Ä‘á»™ bi quan nhất - theo lá»i phát biểu của má»™t ứng cá»­ viên tổng thống Mỹ - thì chÆ°Æ¡ng trình Việt Nam hóa chỉ là má»™t kế hoạch thay đổi màu da của tá»­ sÄ©. [24]
Ngay cả danh xÆ°ng của kế hoạch cÅ©ng làm cho nhiá»u quân nhân VNCH thấy ái náy: nếu đến bây giá» má»›i Việt Nam hoá cuá»™c chiến, thì từ 1955 đến ngày nay cuá»™c chiến này do ai gánh vác và đã chết vì nó? Vá»›i hÆ¡n 100 ngàn chiến sÄ© VNCH đã hy sinh, những hy sinh đó không phải là hy sinh cho mảnh đất VNCH và lý tưởng tá»± do của há» hay sao? [25] Äồng ý là Hoa Kỳ đã cùng chung đứng mÅ©i chịu sào, nhÆ°ng nếu ngÆ°á»i Mỹ gá»i đó là Việt Nam hóa thì quá vô tình. Khi ngÆ°á»i Mỹ gá»i nhÆ° vậy thì chẳng khác nào ý nói quân dân VNCH đã đứng ngoài cuá»™c chiến từ bao lâu nay, và đồng thá»i tá»± thú nhận chiến thuật chiến lược của hỠđã sai lầm trong cuá»™c chiến. [26] Tuy được gá»i là Việt Nam hóa, nhÆ°ng phía VNCH không biết gì, hay có ý kiến gì trong thá»i gian kế hoạch được tính toán và soạn thảo. Kế hoạch được Hoa Kỳ trao đổi vá»›i VNCH bằng miệng má»™t cách tổng quát. Cả hai quốc gia không có má»™t thá»a hiệp nào nói vá» vá» yếu tố và Ä‘iá»u kiện rút quân viết ra trên giấy tá» thành văn kiện. Bá»™ tÆ° lệnh MACV, nhÆ° đã nói ở trên, không đồng ý vá» thá»i gian và số lượng quân rút Ä‘i má»™t cách quá cấp tốc nhÆ° tổng trưởng quốc phòng Laird muốn. NhÆ°ng chính đại tÆ°á»›ng Abrams cÅ©ng không có má»™t kế hoạch nào cụ thể, vì kinh nghiệm cho ông biết số lượng và thá»i gian quân Ä‘á»™i Mỹ rút Ä‘i không phụ thuá»™c vào tình hình ở chiến trÆ°á»ng Việt Nam, mà tùy thuá»™c vào tình hình chính trị ở ná»™i địa Hoa Kỳ. [27] Ngay cả khi đồng ý trên căn bản là phải rút quân, Abrams và Bá»™ quốc phòng cÅ©ng không đồng ý vá» Ä‘Æ¡n vị nào rút trÆ°á»›c, rút sau. Abrams, vá»›i nhiá»u quan sát đã có trong quân Ä‘á»™i, muốn các Ä‘Æ¡n vị rút Ä‘i được chia Ä‘á»u ra, để các Ä‘Æ¡n vị còn lại vẫn còn má»™t số hạ sÄ© quan và sÄ© quan đã có kinh nghiệm vá» chiến trÆ°á»ng ở Việt Nam để chỉ dẫn những quân nhân chÆ°a kinh nghiệm. NhÆ°ng Bá»™ quốc phòng thì muốn cho các Ä‘Æ¡n vị rút Ä‘i theo tiêu chuẫn thâm niên, bất chấp các Ä‘Æ¡n vị ở lại còn đủ sÄ© quan kinh nghiệm hay không. Abrams rất bá»±c tức vá» chuyện đó, nhÆ°ng lệnh là lệnh. Chẳng những nhÆ° vậy, ngay lần rút quân đầu tiên, tổng trưởng Laird muốn rút Ä‘i hai Ä‘Æ¡n vị thiện chiến nhÆ° má»™t chứng minh cho dÆ° luận Hoa Kỳ thấy chiến trÆ°á»ng Việt Nam đã lắng dịu đủ để cho các Ä‘Æ¡n vị đó rút Ä‘i. [28] Ban đầu, khi nói rút quân Ä‘i, ban tham mÆ°u MACV và Abrams nghÄ© số quân rút Ä‘i sẽ là số quân tác chiến và yểm trợ Ä‘ang đóng ở Việt Nam. NhÆ°ng ná»­a chừng, Bá»™ quốc phòng cho biết các Ä‘Æ¡n vị không và hải lá»±c yểm trở bên ngoài lãnh thổ và và ngoài khÆ¡i duyên hải cÅ©ng nằm trong danh sách những Ä‘Æ¡n vị rút Ä‘i (nhÆ° những phi Ä‘oàn Không quân đóng ở Thái Lan vá»›i nhiệm vụ không kích hệ thống Ä‘Æ°á»ng xâm nhập Hồ Chí Minh; hay các chiến hạm cung cấp hải lá»±c để tuần phòng Ä‘Æ°á»ng xâm nhập miá»n duyên hải). Những lá»±c lượng không lá»±c yểm trợ này rất quan trá»ng để cầm chân CSBV, và quân lá»±c VNCH không thể nào thay vào khả năng do Hoa Kỳ đảm nhiệm.
Ban tham mÆ°u MACV tính toán và biết trách nhiệm giao lại cho quân lá»±c VNCH quá nặng, nặng hÆ¡n sức chịu Ä‘á»±ng của ngÆ°á»i lính Việt Nam vào lúc Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i. Bá»™ tÆ° lệnh MACV biết, vá»›i tất cả dụng cụ cÆ¡ giá»›i giao lại, vá»›i tất cả kỹ thuật chiến tranh quân Ä‘á»™i Mỹ Ä‘ang dùng, các chuyên viên kỹ thuật của quân Ä‘á»™i VNCH phải cần được huấn luyện má»™t thá»i gian để có thể am tÆ°á»ng, rồi từ đó dạy lại các Ä‘Æ¡n vị hữu trách cách sá»­ dụng đúng cách. MACV cÅ©ng biết, vá»›i hÆ¡n 200 ngàn quân gia tăng trong ba năm, những tân binh của các Ä‘Æ¡n vị tân lập không thể nào có được kinh nghiệm chiến đấu qua đêm hay má»™t sá»›m má»™t chiá»u. Trong khi tất cả những khó khăn nói trên cần má»™t thá»i gian để giải quyết, thì má»™t yếu tố mà chính quyá»n Nixon không có nhiá»u trong lúc đó lại là thá»i gian. Trong những năm 1969-1972, tất cả trách nhiệm đổ lên vai ngÆ°á»i lính VNCH cùng má»™t lúc nhiá»u đến Ä‘á»™ đô đốc John McCain, tÆ° lệnh quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ ở Thái Bình DÆ°Æ¡ng, lên tiếng lÆ°u ý bá»™ tÆ° lệnh MACV, nếu tiến nhanh quá chÆ°Æ¡ng trình Việt Nam hóa sẽ tá»± đánh bại lại mục đích của nó. [29]
NhÆ°ng lệnh từ Hoa Thịnh Äốn là lịch trình rút quân sẽ được áp dụng: chuẩn bị hay chÆ°a chuẩn bị, quân Ä‘á»™i VNCH phải thay vào chổ trống khi quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ rút Ä‘i.
Ngày 22 tháng 11-1969, ý định và quyết định của tổng trưởng quốc phòng Laird (chắc chắn phải có sá»± đồng ý của Nixon) được thông báo rõ cho bá»™ tÆ° lệnh MACV ở Sài Gòn. Trong má»™t buổi há»p có tất cả các sÄ© quan và viên chức dân sá»± quan trá»ng nhất của thẩm quyá»n Hoa Kỳ tại Việt Nam, huấn lệnh của Laird được Ä‘á»c cho đại tÆ°á»›ng Abrams và tất cả những ngÆ°á»i có mặt nghe. Kế hoạch rút quân và Việt Nam hóa thông báo cho MACV có những Ä‘iểm quan trá»ng sau. (1) ChÆ°Æ¡ng trình Việt Nam hóa chấm dứt vai trò tác chiến của quân Ä‘á»™i Mỹ tại Việt Nam. (2) Trong kế hoạch Việt Nam hóa của chính phủ trÆ°á»›c (Johnson), Bá»™ quốc phòng Æ°á»›c lượng quân Ä‘á»™i Bắc Việt sẽ rút khá»i lãnh thổ miá»n Nam, và vai trò của quân Ä‘á»™i VNCH chỉ giá»›i hạn vào mục tiêu Ä‘Æ°Æ¡ng cá»± vá»›i các lá»±c lượng Việt Cá»™ng còn lại ở miá»n Nam. Trong kế hoạch má»›i của chính phủ Nixon và tổng trưởng Laird, vai trò của quân Ä‘á»™i VNCH không chỉ giá»›i hạn vào nhiệm vụ chống lại quân Việt Cá»™ng, mà há» còn có nhiệm vụ Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i các Ä‘Æ¡n vị chánh qui từ miá»n Bắc Ä‘Æ°a vào dù quân Ä‘á»™i Bắc Việt có rút khá»i miá»n Nam hay không.
Buổi há»p ngày thứ Bảy có hai ông đại sứ; ba đại tÆ°á»›ng; sáu trung tÆ°á»›ng; năm thiếu tÆ°á»›ng; chín chuẩn tÆ°á»›ng; năm đại tá; và bốn, năm, nhân viên dân sá»± cao cấp. Những ngÆ°á»i Ä‘ang có mặt là đại diện cho tất cả sức mạnh của Hoa Kỳ ở Việt Nam - nếu không nói là cho cả sứ mạnh của Hoa Kỳ ở Thái Bình DÆ°Æ¡ng. Thái Ä‘á»™ của tất cả sau khi nghe huấn lịnh của Laird là ngỡ ngàng, bá»±c tức ... thấy chút xấu hổ đối ngÆ°á»i bạn Äồng minh Việt Nam. Theo những gì được ghi lại, khi đại tÆ°á»›ng Abrams nghe ngÆ°á»i thuyết trình Ä‘á»c đến Ä‘oạn ...quân Ä‘á»™i VNCH được giao phó luôn vai trò bảo vệ ná»™i an (Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i Việt Cá»™ng) và chống lại quân Ä‘á»™i xâm lăng miá»n Bắc... ông ta cắt ngang lá»i ngÆ°á»i Ä‘á»c, nói rằng ông chÆ°a hỠđược thông báo trÆ°á»›c vá» chuyện này, và trong kế hoạch rút quân/Việt Nam hóa cÅ©ng không dá»± liệu chuyện này. NhÆ°ng rất tiếc, rất tiếc, bây giá» thì Abrams được thông báo rồi, và ông cÅ©ng không làm gì ngược lại được. Buổi há»p kéo dài trong má»™t bầu không khí ngá»™t ngạt, chua chát. Má»—i tÆ° lệnh khi phát biểu Ä‘á»u không dấu được sá»± thất vá»ng giống nhÆ° há» bị thua cuá»™c - bất khả kháng trÆ°á»›c huấn lệnh của thẩm quyá»n từ bên nhà. Trong buổi há»p, Abrams than phiá»n là từ đầu năm, vì ngân quỹ thiếu hụt, Bá»™ quốc phòng đã ra lệnh cho MACV giảm Ä‘i 50% phi vụ B-52; 20% phi vụ oanh tạc chiến thuật; và 22% các yểm trợ hải pháo. ... Và bây giá», Bá»™ quốc phòng còn hối thúc rút nhanh, rút nhiá»u quân hÆ¡n.
Khi buổi há»p kết thúc, đại tÆ°á»›ng Abrams phát biểu má»™t câu mà hàm ý nói lên tất cả ý nghÄ©a của chÆ°Æ¡ng trình Việt Nam hóa: “Tôi vẫn thÆ°á»ng nói, ngày vui nhất của tôi là ngày đại tÆ°á»›ng Cao Văn Viên gá»i Ä‘iện thoại và xài xể tôi. Ngày đó là ngày tôi vui nhất. NhÆ°ng tÆ°á»›ng Viên sẽ không làm chuyện đó; ông ta quá lịch sá»±. NhÆ°ng tôi muốn ông ta làm nhÆ° vậy.†[30] TÆ°á»›ng Abrams cÅ©ng không quên nhắc những ngÆ°á»i hiện diện trong trong buổi há»p là những gì được bàn luận ngày hôm đó là những bí mật tuyệt đối, không được tiết lá»™ ra ngoài, hay cho những cá»™ng sá»± viên dÆ°á»›i quyá»n biết. Abrams không muốn chuyện này đến tai phía VNCH trong lúc MACV chÆ°a chuẩn bị để giải thích má»™t sá»± thay đổi Ä‘á»™t ngá»™t nhÆ° vậy. CÅ©ng có lẽ Abrams muốn đích thân là ngÆ°á»i báo tin không vui cho tổng thống Thiệu và đại tÆ°á»›ng Viên.


*

Cuối năm 1968 quân Ä‘á»™i VNCH có hÆ¡n 717 ngàn quân. Trong đó, 365 ngàn thuá»™c vá» các Ä‘Æ¡n vị chủ lá»±c nhÆ° sÆ° Ä‘oàn Nhảy dù; sÆ° Ä‘oàn Thủy quân lục chiến (TQLC); 10 sÆ° Ä‘oàn Bá»™ binh 1, 2, 5, 7, 9, 18, 21, 22, 23, và 25; 11 Tiểu Ä‘oàn (thiết Ä‘oàn) Thiết kỵ; 30 Tiểu Ä‘oàn Pháo binh; 20 Tiểu Ä‘oàn Biệt Ä‘á»™ng quân; má»™t Tiểu Ä‘oàn Lá»±c lượng Äặc biệt (Tiểu Ä‘oàn 81 Biệt kích Nhảy dù, và vào năm 1972, trở thành Liên Ä‘oàn 81 Biệt kích Nhảy dù). Hải quân và Không quân có khoảng 16, 17 ngàn ngÆ°á»i ở má»—i quân chủng. Số còn lại là 185 ngàn Äịa phÆ°Æ¡ng quân và 167 ngàn NghÄ©a quân. [31]
Trong năm năm bành trÆ°á»›ng, từ đầu 1969 đến cuối năm 1973, quân lá»±c VNCH tăng thêm gần 400 ngàn quân, nâng tổng số lên 1.100.000. Trong số này hÆ¡n phân ná»­a (530 ngàn) thuá»™c vá» các Ä‘Æ¡n vị Äịa phÆ°Æ¡ng quân và NghÄ©a quân. [32]
Lục quân (kể luôn sÆ° Ä‘oàn Nhảy dù và TQLC) từ 358 ngàn tăng lên thành 450 ngàn quân. Cuối năm 1971, Bá»™ binh có thêm má»™t sÆ° Ä‘oàn má»›i (sÆ° Ä‘oàn 3), tổng cá»™ng thành 11 sÆ° Ä‘oàn. Trong giai Ä‘oạn này, má»—i trung Ä‘oàn có cấp số bốn Tiểu Ä‘oàn. Há»a lá»±c má»™t trung Ä‘oàn Bá»™ binh tân trang khá hùng hậu, vá»›i má»™t Tiểu Ä‘oàn Pháo binh và má»™t thiết Ä‘oàn kỵ binh làm Ä‘Æ¡n vị cÆ¡ hữu cho trung Ä‘oàn. Ngoài ra, đóng kèm theo bản doanh của sÆ° Ä‘oàn mẹ là má»™t Tiểu Ä‘oàn Pháo binh 155 ly. TÆ°Æ¡ng tá»±, ở má»—i quân khu, ngoài các sÆ° Ä‘oàn Bá»™ binh cÆ¡ hữu dÆ°á»›i quyá»n, bá»™ tÆ° lệnh quân khu còn có má»™t Tiểu Ä‘oàn pháo 175 ly nòng dài; má»™t Tiểu Ä‘oàn chiến xa M-48; và má»™t lữ Ä‘oàn Thiết kỵ, nhÆ° là những Ä‘Æ¡n vị nòng cốt cho quân khu. TQLC, vào mùa xuân 1969, được nâng cấp lên thành sÆ° Ä‘oàn, vá»›i cÆ¡ cấu và cấp số nhÆ° sÆ° Ä‘oàn Nhảy dù. Äây là hai sÆ° Ä‘oàn tổng trừ bị duy nhất của quân Ä‘á»™i VNCH. Hai binh chủng Äịa phÆ°Æ¡ng quân và NghÄ©a quân được hiện đại hóa và trang bị vÅ© khí tối tân hÆ¡n, để há» có thể tiếp tay và thay thế các Ä‘Æ¡n vị chủ lá»±c trong nhiệm vụ bảo vệ an ninh ở vùng trách nhiệm địa phÆ°Æ¡ng. Song song vá»›i Äịa phÆ°Æ¡ng quân và NghÄ©a quân, lá»±c lượng Cảnh sát Quốc gia cÅ©ng được gia tăng rất mạnh. Từ nhân số 16.900 vào năm 1962, đến đầu năm 1973 Cảnh sát Quốc gia có má»™t lá»±c lượng khoảng 116.000 nhân viên. [33]
Hai quân chủng tăng trưởng mạnh nhất và nhiá»u nhất, nếu tính theo tỉ lệ, là Hải quân và Không quân. Cuối năm 1972, Hải quân có quân số khoảng 43 ngàn và được trang bị vá»›i 1.680 chiến hạm, giang Ä‘Ä©nh. Không quân có quân số 64 ngàn, vá»›i hÆ¡n 1.000 phi cÆ¡ đủ loại. [34]
Äể huấn luyện và đào tạo sá»± bành trÆ°á»›ng của số quân nói trên, chỉ trong năm 1970, ba mÆ°Æ¡i ba trung tâm huấn luyện và trÆ°á»ng chuyên nghiệp của các quân binh chủng trên bốn vùng chiến thuật đã đào tạo hÆ¡n 500 ngàn quân cán chính. [35] NhÆ°ng ngÆ°á»i lính chỉ là má»™t con số chứ chÆ°a là chiến sÄ© nếu không được huấn luyện thuần thục, và tất cả vÅ© khí, quân cụ tối tân sẽ trở thành vô dụng nếu quân nhân không biết sá»­ dụng má»™t cách hiệu quả. Nhận biết Ä‘iá»u đó, bá»™ tổng tham mÆ°u và MACV cố gắng tuyển chá»n các huấn luyện viên Việt và Mỹ có kinh nghiệm tác chiến vá» dạy tại các trung tâm huấn luyện, để há»c viên, tân binh há»c há»i được hiệu quả hÆ¡n từ những kinh nghiệm ở ngoài chiến trÆ°á»ng của huấn luyện viên. Trong năm 1969-1970, 3.700 huấn luyện viên Hoa Kỳ có mặt tại các trung tâm huấn luyện, và ngoài chiến trÆ°á»ng, 14.332 cố vấn Mỹ có mặt từ Quân Ä‘oàn xuống cấp Tiểu Ä‘oàn. [36]
Song song vá»›i kế hoạch giao lại cuá»™c chiến cho quân Ä‘á»™i VNCH, chính phủ Hoa Kỳ ra lệnh MACV và đại sứ Bunker tìm má»i cách giúp đỡ chính phủ VNCH gia tăng các kế hoạch bình định và phát triển có tính cách dân sá»±. Từ sau cuá»™c tổng tấn công năm Mậu Thân 1968, các cố gắng Ä‘em lại an ninh và cÆ¡ cấu hành chánh cho làng xã để phát triển Ä‘á»i sống cho ngÆ°á»i dân ở nông thôn, được chính phủ coi là những mục tiêu Æ°u tiên.
Các kế hoạch chÆ°Æ¡ng trình bình định phát triển nông thôn được những cÆ¡ quan nhÆ° CORDS của Hoa Kỳ yểm trợ. CORDS được thành lập giữa năm 1968 nhÆ° má»™t cÆ¡ cấu há»—n hợp giữa bá»™ tÆ° lệnh quân sá»± MACV và tòa đại sứ Hoa Kỳ để cung cấp chuyên viên, ngân quỹ và cố vấn cho các chÆ°Æ¡ng trình có tính cách dân sá»± hay bán quân sá»±. [37] Vá» mặt dân sá»±, CORDS giúp đỡ các chÆ°Æ¡ng trình tái định cÆ° cho hÆ¡n hai triệu ngÆ°á»i tị nạn từ các thành phố, làng xã bị hủy hoại sau trận Mậu Thân, hay từ những vùng hoàn toàn bị cá»™ng sản chiếm đóng. CORDS cung cấp ngân quỹ cho các chÆ°Æ¡ng trình phát triển y tế, giáo dục, huấn luyện cho các cán bá»™ Xây dá»±ng Nông thôn hay các cán bá»™ hành chánh cấp địa phÆ°Æ¡ng. Vá» mặt bán quân sá»±, CORDS thành lập các cÆ¡ quan khá bí mật để giúp và huấn luyện Cảnh sát; Cảnh sát Dã chiến; các toán Thám sát Tỉnh; trung tâm Thẩm vấn và Äiá»u tra Tỉnh ... nhằm vào các mục đích triệt tiêu hạ tầng cÆ¡ sở, cắt đứt Ä‘Æ°á»ng giao liên của Việt Cá»™ng Ä‘ang hoạt Ä‘á»™ng tại địa phÆ°Æ¡ng. Cố vấn từ CORDS có mặt ở các chÆ°Æ¡ng trình nhÆ° Chiêu hồi; trung tâm huấn luyện cán bá»™ Xây dá»±ng Nông thôn; Nhân dân Tá»± vệ; Chiến dịch Phượng hoàng; hay các chÆ°Æ¡ng trình có tính cách tâm lý chiến nhÆ° hai chÆ°Æ¡ng trình phát thanh của đài GÆ°Æ¡m thiêng Ãi quốc và Mẹ Việt Nam. [38]
Những kế hoạch của CORDS cÅ©ng nhÆ° các chÆ°Æ¡ng trình bình định và phát triển Nông thôn của chính phủ VNCH đã gây nhiá»u khó khăn, thiệt hại cho cá»™ng sản trong những năm 1969-1973. Vá»›i nhiá»u cÆ¡ sở, Ä‘Æ°á»ng giây giao liên bị cắt đứt và phá hủy; vá»›i nhiá»u cán bá»™ địa phÆ°Æ¡ng bị khám phá và truy lùng, Trung Æ°Æ¡ng Cục miá»n Nam - nếu còn được gá»i là Trung Æ°Æ¡ng Cục miá»n Nam sau những thiệt hại nặng vào hai cuá»™c tấn công của năm 1968 và 1969 - ra lệnh cho các Ä‘Æ¡n vị cá»™ng sản “ở đâu nằm đó,†và tránh giao tranh vá»›i quân Ä‘á»™i VNCH để bảo toàn lá»±c lượng. Chỉ thị trên của cá»™ng sản được xác định thêm lần nữa vào tháng 7-1969, khi giá»›i lãnh đạo CSBV ban xuống cấp dÆ°á»›i má»™t huấn lệnh có tên là có tên là Nghị quyết 9. Nghị quyết 9, dài 42 trang, chỉ thị các cấp phải thay đổi chiến lược chiến thuật để phù hợp vá»›i tình hình má»›i của mặt trận má»›i. Sau hai lần tấn công qui mô trong hai năm 1968 và 1969, giá»›i lãnh đạo quân sá»± và chính trị CSBV thú nhận há» không thể nào chiến thắng vá» quân sá»± nếu quân Ä‘á»™i Mỹ còn có mặt ở Việt Nam. Quyết nghị 9 chỉ thị cấp dÆ°á»›i thi hành kế hoạch má»›i là: Cố gắng tạo Ä‘iá»u kiện để quân Ä‘á»™i Mỹ rút ra khá»i chiến trÆ°á»ng Việt Nam càng sá»›m càng tốt; phá rối má»i kế hoạch Việt Nam hóa Ä‘ang được thá»±c hiện vá» mặt quân sá»± và dân sá»±; ngăn chận má»i ná»— lá»±c trong các chÆ°Æ¡ng trình bình định và phát triển nông thôn; và, xây dá»±ng lại cÆ¡ cấu hạ tầng cÆ¡ sở để hoạt Ä‘á»™ng và đấu tranh nếu có má»™t thÆ°Æ¡ng lượng ngÆ°ng bắn xảy ra trong tÆ°Æ¡ng lai. Sau khi Nghị quyết 9 được thông báo, CSBV bắt đầu tránh đụng Ä‘á»™ ở chiến trÆ°á»ng lá»›n; má»i ná»— lá»±c chỉ nhắm vào thôn quê, làng xã; các Ä‘Æ¡n vị lá»›n phân tán ra từng Ä‘Æ¡n vị và lá»±c lượng nhá», để dể dàng di chuyển, dể dàng đánh du kích theo lý thuyết trÆ°á»ng kỳ kháng chiến. Má»™t số các Ä‘Æ¡n vị chủ lá»±c cÅ©ng được lệnh di chuyển qua Lào hay Ä‘i trở ngược vá» miá»n Bắc để tái trang bị và bổ sung. CSBV phải quay ngược vá» chiến tranh du kích vì hạ tầng cÆ¡ sở của há» bị phá hủy hoàn toàn. Theo lá»i thú nhận của má»™t cấp chi huy cao cấp cá»™ng sản ở vùng Sài Gòn-Gia Äịnh-Chợ Lá»›n, sau trận Mậu Thân, “Ba đồng chí Bí thÆ°, má»™t đồng chí TÆ° lệnh phân khu (Ä‘á»u là ủy viên thÆ°á»ng vụ Khu ủy Sài Gòn-Gia Äịnh trÆ°á»›c đây) và hÆ¡n phân ná»­a ủy viên Phân khu ủy đã hy sinh sau Mậu Thân. Má»™t đại Ä‘á»™i bảo vệ của Bá»™ tÆ° lệnh Phân khu 1 trong khi làm nhiệm vụ bảo vệ và tiếp tế lÆ°Æ¡ng thá»±c đã hy sinh gần hết. Má»™t tÆ° lệnh quân sá»± của B2 cÅ©ng cho biết má»™t tÆ° lệnh sÆ° Ä‘oàn và má»™t phó tÆ° lệnh quân khu đã hy sinh trong hai cuá»™c tấn công trong trận Mậu Thân.†[39]
Nếu VNCH có má»™t cÆ¡ há»™i để chiến thắng trong cuá»™c chiến chống cá»™ng thì những năm 1969-1971 là má»™t cÆ¡ há»™i không bao giá» trở lại. Äó là má»™t giai Ä‘oạn mà những ngÆ°á»i quan sát vá» chính trị quân sá»± sau này gá»i là má»™t chiến thắng bá» lỡ; ná»™t chiến thắng đã nằm trong tay nhÆ°ng để vuá»™t Ä‘i. Qua những thú nhận từ các cán bá»™ cao cấp của cá»™ng sản đã trình bày ở trên, chúng ta thấy các lá»±c lượng địa phÆ°Æ¡ng và chủ lá»±c của cá»™ng sản bị thiệt hại nặng qua những đợt tấn công trong hai năm 68 và 69 vào thị tứ và căn cứ của VNCH. CSBV không còn phÆ°Æ¡ng tiện hay nhân lá»±c để chiến đấu; hỠđã đánh cạn láng trong má»™t canh bạc rất sai lầm. Phía VNCH, sau khi đánh tan những cuá»™c tấn công và ổn định lại tình hình an ninh, hai kế hoạch tổng Ä‘á»™ng viên và bình định Xây dá»±ng nông thôn do chính phủ Ä‘Æ°a ra tiếp tục gây thêm nhiá»u khó khăn cho cá»™ng sản. Những con số cán binh ra đầu thú hay hồi chánh trong ba năm 69-71 cho thấy sá»± tuyệt vá»ng của các cán binh cá»™ng sản; những con số vá» sá»± an ninh và kiểm soát dân cÆ° ở những xã ấp nông thôn cho thấy ngÆ°á»i dân tin và ngả vá» vá»›i chính phủ hÆ¡n. Nếu con số 16 ngàn cán binh hồi chánh trong năm 1968 chÆ°a cho thấy sá»± chán nản của phía bên kia, thì con số 45 ngàn cán binh vỠđầu thú trong năm 1969 sẽ cho thấy. TrÆ°á»›c năm 1968 chính phủ chỉ hy vá»ng kiểm soát và Ä‘em lại an ninh cho chừng 72-75% làng xã và dân cÆ°, đến đầu năm 1971 chính phủ VNCH đã kiểm soát và Ä‘em lại an ninh cho 85% dân cÆ° trên toàn lãnh thổ. [40]
Vá»›i sá»± an ninh ở nông thôn được tÆ°Æ¡ng đối duy trì và bảo vệ, ná»n kinh tế nông nghiệp phát triển thấy rõ. Tổng số lúa gạo thu hoạch trong năm 1969 vượt hÆ¡n 5 triệu tấn, và lên đến 5 triệu 700 ngàn tấn trong mùa lúa năm 70-71. Những con số này cho thấy kế hoạch bình định và phát triển nông thôn của chính phủ VNCH đã thành công rá»±c rỡ; và cÅ©ng cho thấy các cÆ¡ sở địa phÆ°Æ¡ng của cá»™ng sản bị bứng Ä‘i theo đà phát triển của kế hoạch an ninh địa phÆ°Æ¡ng của chính phủ VNCH. Trong những năm 1970-71, tình hình an ninh ở các vùng quê được bảo đảm đến mức má»™t số nhân vật cao cấp Việt-Mỹ lái xe Jeep không há»™ tống, Ä‘i thăm viếng ngoại thành Quảng Trị-Huế ban đêm, để thấy sá»± thay đổi vá» an ninh ở má»™t nÆ¡i được gá»i là tuyến đầu của chiến tuyến. [41]


*

Trong hai năm 1970 và 1971 T khoảng thá»i gian mà báo chí và bá»™ tÆ° lệnh MACV gá»i là Việt Nam hóa quân Ä‘á»™i VNCH đã chứng tá» khả năng tác chiến của há», nếu được yểm trợ và trang bị đúng nhu cầu, qua hai cuá»™c hành quân lá»›n tấn công vào sào huyệt của CSBV ở Cam Bốt và Lào.
Từ năm 1964, nếu không nói trÆ°á»›c đó, đất Cam Bốt là cá»­a ngõ nhận hàng quân nhu dụng của Trung Cá»™ng tiếp tế cho CSBV. Hàng được tàu Trung Cá»™ng hay của các quốc gia trong khối cá»™ng sản Äông Âu được chuyên chở bằng Ä‘Æ°á»ng biển đến hải cảng Shihanoukville (bây giá» là Kompong Som), và từ đó bằng Ä‘Æ°á»ng bá»™ chuyển vá» các trạm hậu cần của CSBV thiết lập dá»c theo biên giá»›i VNCH-Cam Bốt. Tài liệu tịch thu được của CSBV cÅ©ng nhÆ° tin tức của nhiá»u cÆ¡ quan tình báo Hoa Kỳ cho thấy số lượng quân nhu dụng cung cấp cho CSBV qua hải cảng Shihanoukville nhiá»u hÆ¡n số lượng di chuyển bằng Ä‘Æ°á»ng bá»™ qua hệ thống Ä‘Æ°á»ng xâm nhập Hồ Chí Minh trong thá»i gian đó. NhÆ°ng từ năm 1964 đến năm 1969, bá»™ tÆ° lệnh MACV và thẩm quyá»n dân sá»± Mỹ không có quyết định nào rõ ràng để đối phó vá»›i các căn cứ hậu cần CSBV Ä‘ang hoạt Ä‘á»™ng ở ná»™i địa Cam Bốt. Giá»›i thẩm quyá»n phân vân giữa hai tin tức đến từ hai cÆ¡ quan tình báo khác nhau: Má»™t mặt, tin tình báo từ CIA cho biết số lượng quân nhu dụng nhập cảng từ Shihanoukville rất khiêm nhÆ°á»ng so vá»›i những gì CSBV có thể vận chuyển vào nam qua hệ thống Ä‘Æ°á»ng xâm nhập Hồ Chí Minh; mặt kia, tin tức tình báo quân sá»± của MACV thì nói ngược lại: năm 1964 đến năm 1968, số lượng hàng Ä‘i qua cá»­a khẩu Shihanoukville bằng hoặc nhiá»u hÆ¡n số lượng hàng Ä‘i qua vÄ© tuyến 17 Ä‘i vào ná»™i địa Lào. Vá»›i hai tin tức trái ngược này, cá»™ng vá»›i thái Ä‘á»™ ngụy tín Ä‘i hàng hai của Hoàng thân Shihanouk, thẩm quyá»n Hoa Kỳ ở Hoa Thịnh Äốn rất phân vân và ái ngại khi muốn giải quyết vấn Ä‘á» quân CSBV trú đóng ở đất Cam Bốt.
Vá» phÆ°Æ¡ng diện chính trị và chủ quyá»n quốc gia, từ năm 1964 đến năm 1970 vÆ°Æ¡ng quốc Cam Bốt sống trong má»™t thế giá»›i ná»­a thật ná»­a ảo. Hoàng thân Shihanouk ngấm ngầm cho phép CSVN đóng trong đất Cam Bốt để thâu tiá»n và đồng thá»i cho phép các sÄ© quan dÆ°á»›i quyá»n nhận hối lá»™ của các Ä‘Æ¡n vị CSBV đóng quân ở vùng trách nhiệm của há». Tài liệu cho thấy năm 1964 Shihanouk đã cho má»™t sÄ© quan cao cấp của ông đích thân Ä‘i qua Bắc Kinh để thÆ°Æ¡ng lượng giá cả vá»›i Chu Ân Lai của Trung Cá»™ng khi nhận hàng qua Shihanoukville và chuyển đến tay CSBV. NhÆ°ng cùng lúc, Shihanouk nhắm mắt để cho Không quân Mỹ dá»™i bom xuống những cứ địa của CSBV vì thật sá»± Shihanouk không muốn thấy CSBV có mặt trên đất Cam Bốt, khi ông thấy trò chÆ¡i hai hàng càng ngày càng nguy hiểm. Trong khi ở phiá CSBV, dù các căn cứ bị tàn phá và thiệt hại nặng vá» nhân mạng từ những trận bom B52, nhÆ°ng há» không dám lên tiếng vì từ trÆ°á»›c đến giá» lúc nào há» cÅ©ng phủ nhận sá»± hiện diện trái phép trên đất Cam Bốt. Bên phía Hoa Kỳ thì lại càng vô lý hÆ¡n: há» dá»™i bom các căn cứ CSBV ngày đêm bằng hàng ngàn tấn bom, nhÆ°ng cố dấu hành vi đó vì sợ công pháp quốc tế lên án sá»± di phạm ná»n “trung lập†của Cam Bốt. Cả ba chính phủ Ä‘á»u biết chuyện gì xảy ra trên đất Chùa tháp, nhÆ°ng cả ba Ä‘á»u cố gắng giữ kín chuyện há» làm để chữ “trung lập†của Cam Bốt được toàn vẹn. [42]
Tình hình chính trị của Cam Bốt thay đổi vào thượng tuần tháng 3-1975, khi thủ tÆ°á»›ng Lon Nol đảo chánh Shihanouk và lên nắm quyá»n. Lập tức Lon Nol ra lệnh giá»›i hạn hàng nhập cảng Shihanouk và đồng thá»i thông báo cho CSBV biết há» phải rá»i khá»i đất Cam Bốt trong vòng 72 tiếng đồng hồ. CSBV, thấy được chiá»u hÆ°á»›ng bất lợi cho há» khi má»™t ngÆ°á»i thân Tây phÆ°Æ¡ng nhÆ° Lon Nol nắm quyá»n, liên kết vá»›i cá»™ng sản Cam Bốt (Khmer Äá» sau này) ra mặt tấn công các vị trí của quân Ä‘á»™i hoàng gia Cam Bốt. Vá»›i số quân há»—n hợp chừng 40 đến 60 ngàn, CSBV và Khmer ÄỠđánh vá» hÆ°á»›ng tây, vá» hÆ°á»›ng thủ đô Nam Vang (Phnom Penh). [43]
Vá»›i tình hình chính trị Cam Bốt có chiá»u hÆ°á»›ng thuận lợi cho Hoa Kỳ và VNCH, giữa tháng 3-1970, tÆ°á»›ng Abrams của MACV đến “dá» há»i†tÆ°á»›ng Cao Văn Viên ở bá»™ tổng tham mÆ°u vá» những cuá»™c hành quân Ä‘á»™t kích vào mật khu của CSBV ở bên kia biên giá»›i. Äây không phải là lần đầu tiên bá»™ tÆ° lệnh MACV nghÄ© đến chuyện đánh qua Cam Bốt. Từ đầu Xuân năm 1969, má»™t số viên chức cao cấp Hoa Kỳ nhÆ° đô đốc John McCain của bá»™ tÆ° lệnh Thái Bình DÆ°Æ¡ng, William Colby của chÆ°Æ¡ng trình CORDS (thật sá»± là đại diện CIA ở CORDS) và tÆ°á»›ng Abrams đã có ý tấn công qua Cam Bốt. Cuối năm 1969, ban tham mÆ°u liên quân từ Hoa Thịnh Äốn yêu cầu MACV sÆ¡ thảo má»™t kế hoạch cho quân Ä‘á»™i VNCH đánh qua Cam Bốt (chỉ có quân VNCH, không có quân Ä‘á»™i hay cố vấn Mỹ Ä‘i kèm). Abrams lưỡng lá»± vá» kế hoạch này, vì theo ông, ngay cả quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ cÅ©ng có thể gặp khó khăn khi đánh qua Cam Bốt, nếu để quân Ä‘á»™i VNCH Ä‘Æ¡n Ä‘á»™c đánh qua má»™t mình thì ông rất ái ngại. [44] NhÆ°ng đến tháng 3-1971 thì MACV được phép Ä‘á»™t kích giá»›i hạn vào các căn cứ của CSBV ở bên kia biên giá»›i. Tuy nhiên, không phải đợi đến lúc Hoa Kỳ Ä‘á» nghị thì quân lá»±c VNCH má»›i có kế hoạch truy kích các Ä‘Æ¡n vị cá»™ng sản bên đất Cam Bốt. Sau khi thấy Shihanouk bị lật đổ và má»™t chánh phủ Lon Nol thân thiện vá»›i VNCH lên thay, bá»™ tổng tham mÆ°u đã ra lệnh cho các Ä‘Æ¡n vị ở vùng III và IV được quyá»n truy kích qua biên giá»›i nếu tình trạng chiến sá»± cho phép. Ngày 14 tháng 4-1970, quân khu III mở cuá»™c hành quân Toàn Thắng 41 đánh qua Cam Bốt ở má»™t vùng đối diện vá»›i địa phận ranh giá»›i hai tỉnh Kiến TÆ°á»ng và Tây Ninh. Trong cuá»™c đánh qua biên giá»›i này, quân VNCH chỉ có sá»± há»— trợ của Pháo binh Hoa Kỳ. Trận tấn công này làm quân Ä‘á»™i VNCH phấn khởi: chỉ bị tổn thất tám tay súng để đổi lại 378 xác địch, 37 tù binh, và nhiá»u cÆ¡ sở bị phá hủy. Vá»›i sá»± khả quan đó, hai tuần sau quân khu III tiếp tục má»™t cuá»™c hành quân khác đánh qua biên giá»›i. Tuy nhiên, vì tầm yểm trợ Pháo binh của Hoa Kỳ giá»›i hạn từ bên này biên giá»›i, quân Ä‘á»™i VNCH chỉ tấn công không hÆ¡n mÆ°á»i cây số vào ná»™i địa Cam Bốt trong hai lần Ä‘á»™t kích đầu tiên này. [45]
Hạ tuần tháng 4, ban tham mÆ°u liên quân thông báo cho tÆ°á»›ng Abrams, là “thẩm quyá»n tối cao†đồng ý trên nguyên tắc vá» má»™t cuá»™c hành quân há»—n hợp Việt-Mỹ qua Cam Bốt. Ngày 29 tháng 4-1970 thẩm quyá»n tối cao không ai khác hÆ¡n là tổng thống Nixon, cho phép cuá»™c hành quân tiến hành. Tuy nhiên, để giữ má»™t lá»… nghi ngoại giao đối vá»›i dÆ° luận quốc tế, Nixon Ä‘á» nghị để má»™t lá»±c lượng của VNCH tấn công qua biên giá»›i trÆ°á»›c, rồi lá»±c lượng Mỹ theo chân liá»n sau đó.
Cuá»™c hành quân, vá»›i tên Toàn Thắng ở phía Việt Nam và Operation Rockcrusher bên phía Hoa Kỳ, khởi sá»± ngày đầu của tháng 5-1970, chia ra làm ba hÆ°á»›ng: hai lá»±c lượng không kỵ Hoa Kỳ và Nhảy dù VNCH đánh ở hÆ°á»›ng bắc xuống nam (vùng Lưỡi Câu), tiến vào vào Krek và Snoul; ở phía nam (Má» Vẹt), quân VNCH đánh vào Svay Rieng tiến ngược vá» hÆ°á»›ng bắc, Ä‘i vào Kampong Trach. [46] Phía Hoa Kỳ có chừng 19.300 quân, phía VNCH có 29.000 tay súng. Cuá»™c tấn công gặp vài kháng cá»± đáng kể vào hai ngày đầu, nhÆ°ng đến ngày thứ năm của cuá»™c hành quân thì mặt trận kể nhÆ° tàn: CSBV bá» căn cứ và rút nhanh vá» hÆ°á»›ng tây, sâu vào ná»™i địa Cam Bốt đối diện vá»›i sức tiến quân của các Ä‘Æ¡n vị VNCH và Hoa Kỳ. HÆ¡n hai tuần trÆ°á»›c đó, bá»™ tÆ° lệnh B3 đã ra chỉ thị cho các Ä‘Æ¡n vị ở Cam Bốt phải, “tránh kháng cá»±, rút quân khá»i mặt trận, để bảo toàn lá»±c lượng.†[47] Trong cuá»™c hành quân này, vì bị giá»›i hạn bởi luật của Quốc há»™i Hoa Kỳ, các Ä‘Æ¡n vị Mỹ (kể luôn cố vấn Ä‘i kèm theo các Ä‘Æ¡n vị VNCH) chỉ được tiến vào đất Cam Bốt không quá ba mÆ°Æ¡i cây số, và không được ở lại đó sau ngày 30 tháng 6 (60 ngày từ ngày bắt đầu hành quân). [48]
VÅ© khí tịch thu từ những căn cứ của CSBV cho thấy những tiên Ä‘oán, uá»›c lượng của MACV và tình báo VNCH là đúng ấ và những tin tức từ CIA là sai, sai má»™t cách đáng xấu hổ. [49] Quân Ä‘á»™i VNCH và Hoa Kỳ tịch thu được 23 ngàn súng cá nhân; 2 ngàn 500 súng cá»™ng đồng; hÆ¡n 16 triệu viên đạn súng cá nhân; 143 ngàn đạn súng cối, há»a tiến, đại pháo; 200 ngàn đạn phòng không và 7.000 tấn gạo. Äó là chÆ°a kể những dụng cụ, thuốc y dược, hay những quân nhu dụng linh tinh khác bị phá hủy. Khoảng 75 phần trăm số quân nhu dụng tịch thu đến từ Trung Cá»™ng. Số vÅ© khí tịch thu đủ để trang bị cho 74 Tiểu Ä‘oàn, và số gạo lấy được có thể nuôi tất cả các Ä‘Æ¡n vị cá»™ng sản ở B2 trong ná»­a năm. Vá» tổn thất nhân sá»±: VNCH có 638 chết và hÆ¡n 3.000 bị thÆ°Æ¡ng; Hoa Kỳ có 338 chết và 1.525 bị thÆ°Æ¡ng. Phía CSBV chết hÆ¡n 11 ngàn lính và 2.500 bị bắt làm tù binh. [50] Sau khi tất cả quân Ä‘á»™i Mỹ rút khá»i Cam Bốt theo thá»i hạn đã định, quân Ä‘á»™i VNCH vẫn truy lùng, tảo thanh những Ä‘Æ¡n vị còn lại của địch sâu trong biên giá»›i. Má»™t trong những cuá»™c đụng Ä‘á»™ quan trá»ng vào những ngày cuối của cuá»™c hành quân, là khi quân Ä‘á»™i VNCH tiến vá» Kampong Cham và đồn Ä‘iá»n cao su Chup. Tại đây quân Ä‘á»™i VNCH đã đánh tan má»™t Ä‘Æ¡n vị của sÆ° Ä‘oàn 9 Việt Cá»™ng Ä‘ang gây áp lá»±c vào thủ đô Nam Vang chỉ cách đó 75 cây số. Tất cả các Ä‘Æ¡n vị VNCH thuá»™c Vùng III rút khá»i Cam Bốt vào ngày 22 tháng 7-1970. Tuy nhiên từ đó cho đến cuối năm 1972, bá»™ tÆ° lệnh Vùng III vẫn Ä‘á»™t kích ra vào trên đất Cam Bốt để truy kích các Ä‘Æ¡n vị CSBV theo nhu cầu quân sá»±.
Cuá»™c hành quân tấn công qua Cam Bốt, không thể chối cãi, là má»™t chiến thắng quân sá»±. NhÆ°ng nếu nhìn sâu hÆ¡n, phía sau chiến thắng đó nhiá»u phản ứng bất lợi xảy đến cho VNCH và Hoa Kỳ - những phản ứng bất lợi mà không ai có thể tiên Ä‘oán trÆ°á»›c được. Má»™t trong những bất lợi vá» mặt quân sá»± là, khi VNCH và Äồng minh đánh tan các căn cứ CSBV, quân Ä‘á»™i cá»™ng sản không còn cách nào khác hÆ¡n là phải đánh mở Ä‘Æ°á»ng máu vá» hÆ°á»›ng tây, đánh sâu vào ná»™i địa Cam Bốt và gây áp lá»±c vá» hÆ°á»›ng thủ đô Nam Vang. NhÆ° vậy, nếu nhìn từ góc Ä‘á»™ quân sá»± chiến lược, địa bàn cuá»™c chiến Việt Nam lan rá»™ng hÆ¡n: Hoa Kỳ và VNCH phải canh chừng cả Lào và Cam Bốt. “Cuá»™c chiến tranh Äông DÆ°Æ¡ng†có ý nghÄ©a là trong giai Ä‘oạn này: địa bàn của cuá»™c chiến đã lan tràn gần nhÆ° toàn cõi Cam Bốt. Khi CSVN ra mặt tấn công quân Ä‘á»™i Cam Bốt để tìm Ä‘Æ°á»ng sống, Hoa Kỳ và VNCH không còn chá»n lá»±a nào khác hÆ¡n là phải tiếp cứu ngÆ°á»i bạn Äồng minh bất ngá». Phản ứng bất lợi vá» chính trị là sá»± chống đối mạnh mẻ của giá»›i sinh viên và nhiá»u nhóm nghị viên của Quốc há»™i Mỹ. Sá»± tấn công qua Cam Bốt gây nhiá»u náo Ä‘á»™ng trong ná»™i địa Mỹ, nhất là sau vụ lính vệ binh quốc gia bắn tá»­ thÆ°Æ¡ng bốn sinh viên ở đại há»c Kent, tiểu bang Ohio. Liá»n sau đó tất cả các đại há»c ở các tiểu bang lá»›n gần nhÆ° đồng nổi loạn vá»›i sinh viên ở 441 đại há»c biểu tình và bãi khóa. Vá» phía Quốc há»™i Hoa Kỳ, để trừng phạt Nixon, má»™t số ủy ban ở hạ và thượng viện bắt đầu nhóm há»p để Ä‘Æ°a ra má»™t số dá»± luật nhằm vào việc giá»›i hạn những hoạt Ä‘á»™ng quân sá»± của Hoa Kỳ ở Việt Nam, nếu không nói ở toàn Dông DÆ°Æ¡ng. Ngay trong khi quân Ä‘á»™i VNCH và Hoa Kỳ vẫn còn hiện diện trong đất Cam Bốt, ngày 24 tháng 6-1970, thượng viện Mỹ ra quyết nghị rút lại (hủy bá») Quyết Nghị Vịnh Bắc Bá»™ 1964 (Tonkin Gulf Resolution). Ngày 30 cùng tháng, thượng viện chấp thuận má»™t dá»± luật cấm quân Ä‘á»™i Mỹ hoạt Ä‘á»™ng trên lãnh thổ Cam Bốt nếu không có sá»± Æ°ng thuận của Quốc há»™i. Tuy nhiên dá»± luật bị hạ viện bác bá» khi được Ä‘Æ°a xuống cho hạ viện phê chuẩn. [51] Má»™t bất lợi khác có ảnh hưởng nhiá»u đến chÆ°Æ¡ng trình Việt Nam hóa: Sá»± thành công mỹ mãn của quân Ä‘á»™i VNCH ở Cam Bốt làm cho NgÅ© Giác Äài và Tòa Bạch á»c quá lạc quan vá» sá»± thành công của chÆ°Æ¡ng trình Việt Nam hóa. Và từ đó há» suy luận: nếu quân Ä‘á»™i VNCH đã thành công nhÆ° vậy thì quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ có thể rút nhanh hÆ¡n và có thể nhÆ°á»ng gánh nặng chiến trÆ°á»ng lại cho quân Ä‘á»™i VNCH nhiá»u hÆ¡n. Äây là má»™t lạc quan rất lầm lẫn, rất ngá»™ nhận cho chÆ°Æ¡ng trình Việt Nam hóa. Sá»± lạc quan của Hoa Kỳ Ä‘i xa sá»± thật và quá vá»™i. Cuá»™c hành quân đánh qua Cam Bốt không phải không có khuyết Ä‘iểm. Qua cuá»™c hành quân, các sÄ© quan tham tham mÆ°u cao cấp của quân lá»±c VNCH nhận thấy quân Ä‘á»™i còn má»™t vài khuyết Ä‘iểm: Nhiá»u Ä‘Æ¡n vị gặp trở ngại vá» tiếp vận và bảo trì khi di chuyển trên má»™t mặt trận xa, nhất là các Ä‘Æ¡n vị cÆ¡ giá»›i; khả năng ngôn ngữ (Anh ngữ) còn yếu khi phải liên lạc vá»›i các sÄ© quan cố vấn trong vấn Ä‘á» yểm trợ há»a lá»±c hay chấm tá»a Ä‘á»™ cho phi cÆ¡ bạn đánh bom; Bá»™ binh không tận dụng hết khả năng yểm trợ của Pháo binh cÆ¡ hữu; phối hợp tác chiến giữa các đôn vị Bá»™ binh và thiết giáp. ... Những khuyết Ä‘iểm này phải cần thêm má»™t thá»i gian huấn luyện nữa thì má»›i thuần thục. [52] Cuá»™c hành quân đánh qua Cam Bốt, để tóm gá»n lại, là má»™t quyết định chẳng đặng đừng: không giải quyết má»™t nguy hiểm quân sá»± thì không được; giải quyết được nguy hiểm quân sá»± thì phải chịu Ä‘á»±ng những bất lợi vá» chính trị.


--------------------------------------------------------------------------------

[1]Vá» những giai Ä‘oạn Ä‘á»™ng viên, cÆ¡ chế quân dịch, hay các sắc luật vá» nghÄ©a vụ quân sá»±, Ä‘á»c, trung tÆ°á»›ng Äồng Văn Khuyên, The RVNAF, trang 33-37; Äoàn Thêm, Việc từng ngày: 1954-1964; Việc từng ngày: 1968, tháng 8-1957; 1-1959, 4-1964; và 6-1968; chuẩn tÆ°á»›ng James Lawton Collins, Jr., The Development and Training of the South Vietnamese Army, trang 12, 57, và 68. Quyển The RVNAF (nguyên tác bằng Anh ngữ, RVNAF là chữ tắt của Republic of Vietnam Armed Forces - Quân Ä‘á»™i Việt Nam Cá»™ng hòa) là má»™t tác phẩm rất chi tiết vá» cÆ¡ sở, quân số và cấu trúc, của quân lá»±c VNCH, từ lúc thành hình cho đến ngày thất thủ.
[2]Luật Tổng động viên 1969 được tổng thống Thiệu chánh thức ban hành ngày 19 tháng 6-1969 (ngày Quân lực) tại Phú Văn Lâu, Huế.
[3]William Colby, Lost Victory; và Stephen B. Young, Cuộc chiến thắng bỠlỡ (bản dịch Việt ngữ của Nguyễn Vạn Hùng), là hai tác phẩm nói vỠnhững cơ hội có thể đem lại chiến thắng mà VNCH không đạt được trong những năm 1969-1972.
[4]Vá» chuyện Nixon tin tưởng chiến tranh Việt Nam sẽ kế thúc trong vòng năm tá»›i, Ä‘á»c trang 542, ChÆ°Æ¡ng 10 trong sách này. Tháng 5-1969, Kissinger tuyên bố cuá»™c chiến sẽ được giải quyết trong vòng sáu tháng. Äá»c, Marvin Kalb and Bernard Kalb, Kissinger, trang 120. Sách của Hersh, The Price of Power, trang 119, nói Kissinger tuyên bố “sẽ có kết quả trong vòng ba tháng.â€
[5]Daniel Ellberg, giữa năm 1971, thất vá»ng vá» Ä‘Æ°á»ng lối cuá»™c chiến Việt Nam, ăn cắp tài liệu tối mật do NgÅ© Giác Äài, do ông và má»™t số viên chức cao cấp soạn thảo vá» lịch sá»­ và liên hệ của Hoa Kỳ trong chiến tranh Việt Nam, Ä‘Æ°a cho báo chí đăng tải. Ellsberg đã phục vụ ở Việt Nam nhÆ° má»™t quan sát viên quan trá»ng của Bá»™ Quốc phòng. Là má»™t tay khoa bảng từ đại há»c Harvard (tiến sÄ© đại há»c Harvard, bạn vá»›i Kissinger), Ellsberg gia nhập chính phủ vá»›i chức vụ phụ tá cho John McNaughton, nhân vật đứng hàng thứ ba trong Bá»™ Quốc phòng dÆ°á»›i thá»i của McNamara. Tài liệu Ellsberg đánh cắp từ NgÅ© Giác Äài là căn bản của các ấn bản The Pentagon Papers sau này. Ellsberg xuất bản hai tác phẩm, Papers on the War, và Secrets: A Memoir of Vietnam and the Pentagon Papers. Ngoại trừ tính chất tối mật của những Việc Ellsberg làm được ghi lại trong sách, hai tác phẩm của Ellsberg không có gì hay nếu không nói là dở.
[6]Jeffrey Kimball, Nixon s Vietnam War, trang 91-93.
[7]Paris. BT
[8]Tất cả các câu há»i này nằm dÆ°á»›i dạng Huấn lệnh Nghiên cứu An ninh Quốc gia số 1 (National Security Study Memorandum 1), gởi ra từ Há»™i đồng An ninh Quốc gia của Kissinger. Äá»c Ellsberg, Secrets, trang 235-241; Kimball, sÄ‘d, trang 94. Vá» chi tiết của các câu há»i, Ä‘á»c Jeffrey Clarke, Advice and Support: The Final Years, 1965-1973, trang 341-342. Vá» các câu há»i liên quan đến quân Ä‘á»™i Mỹ và VNCH, Ä‘á»c, trung tÆ°á»›ng Phillip B. Davidson, sÄ‘d, trang 588-589.
[9]Sau này, trong hồi ký, Kissinger nói huấn Lệnh NSSM 1 chỉ là má»™t tham khảo sÆ¡ lược vá» cuá»™c chiến. Năm 1972, khi MSSM 1 bị lá»™ ra ngoài báo chí, đại tÆ°á»›ng Alexander Haig, Ä‘ang làm phụ tá cho Kissinger, tuyên bố, khi NSSM 1 đến tay các thẩm quyá»n thì “đã lá»—i thá»i và quá xa [thẩm quyá»n trung Æ°Æ¡ng]†để được áp dụng. Äá»c, Kalb and Kalb, sÄ‘d, trang 129. CÅ©ng theo hai tác giả Kalb, phúc trình gởi trả lá»i huấn Lệnh NSSM 1 dầy hÆ¡n má»™t ngàn trang.
[10]Bản tÆ°á»ng trình cuối cùng của McNamara, viết cho Johnson ngày 1 tháng 11-1967, có những Ä‘á» nghị hoàn toàn trái ngược vá»›i tinh thần “diá»u hâu†của ông từ sáu năm qua. McNamara Ä‘á» nghị không cho thêm quân; ngÆ°ng dá»™i bom vô hạn định, và trao nhiệm vụ tác chiến lại cho quân Ä‘á»™i VNCH để giá»›i hạn thiệt hại vá» nhân mạng cho quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ. Äá»c, Deborah Shapley, Promise and Power: The Life and Times of Robert McNamara, trang 436. HÆ¡n má»™t tuần sau, Johnson bổ nhiệm McNamara làm giám đốc Ngân Hàng Thế Giá»›i (the World Bank), má»™t chức vụ McNamara giữ đến tám năm sau.
[11]Oasinhton. BT
[12]Theo đô đốc Elmo R. Zuwalt, Jr., cá»±u TÆ° lệnh Hải quân Hoa Kỳ tại Việt Nam, và sau này là TÆ° lệnh Hải quân Hoa Kỳ, từ tháng 8-1968 ông đã nhận được chỉ thị của đại tÆ°á»›ng Abrams cấp tốc huấn luyện và chuyển giao vùng trách nhiệm cho Hải quân Việt Nam. Zumwalt nói Abrams nhận lệnh này từ tổng thống Johnson. Äá»c, Zumwalt, On Watch, trang 36-37. Vá» những huấn Lệnh liên quan đến chÆ°Æ¡ng trình Việt Nam Hóa của Bá»™ Quốc phòng, và quân số sá»± định của VNCH vào các tháng đầu của năm 1968, Ä‘á»c, chuẩn tÆ°á»›ng James Collins, sÄ‘d, trang 86-90.
[13]Bùi Diá»…m, trong tuyển tập Vietnam as History, Peter Braestrup, chủ biên, trang 62. Ở cùng trang, đại sứ Bùi Diá»…m nói thêm, ông nghÄ© kế hoạch Việt Nam hóa được Ä‘á» ra để đáp ứng vá»›i nhu cầu chính trị má»™t cách tạm thá»i, hÆ¡n là má»™t kế hoạch có tính toán kỹ càng. CÅ©ng nên nhắc lại, khi Hoa Kỳ đổ bá»™ Ä‘Æ¡n vị TQLC đầu tiên lên Äà Nẵng vào tháng 3-1965, há» quên thông báo cho VNCH cho đến khi đặc chân xuống lãnh thổ VNCH. Và trong má»™t ý nghÄ©a nào đó, Hoa Kỳ muốn “Mỹ hóa†cuá»™c chiến hai tháng sau, khi hai Tiểu Ä‘oàn tác chiến của lữ Ä‘oàn 173 Nhảy dù đổ bá»™ ở VÅ©ng Tàu ngày 5 tháng 5. Äá»c, Bui Diem with David Chanoff, In the Jaws of History, trang 131-132; Shelby Stanton, The Rise and Fall of an American Army, trang 45-46.
[14]Trích theo Sorley, A Better War, trang 5. Tháng 2-1967, Tham mÆ°u trưởng liên quân Wheeler sau khi sang thăm Việt Nam, trở vá» báo cáo vá»›i tổng thống Johnson, “[theo chiá»u hÆ°á»›ng này] chúng ta có thể thắng vá» quân sá»± nếu chúng ta tiếp tục áp lá»±c nhÆ° Ä‘ang áp dụng ở miá»n Bắc và miá»n Nam.†Chữ nếu của Wheeler đã không được Johnson và McNamara theo Ä‘uổi tá»›i mức. Op. cit., ibid.
[15]Vá» tổn thất của Hoa Kỳ, VNCH, CSBV, trong năm 1968, Ä‘á»c, Doulas Pike, chủ biên, The Bunker Papers, Vol. 3, trang 647; vá» con số thÆ°Æ¡ng vong của Mỹ trong các năm trÆ°á»›c đó, Ä‘á»c, James Olson, Dictionary of the Vietnam War, Appendix E.
[16]Äá»c, Äại tÆ°á»›ng Bruce Palmer, Jr., The 25-Year War: America s Military Role in Vietnam, trang 92-93; Lewis Sorley, A Better War, trang 39-39; cùng tác giả, Vietnam Chronicles: The Abrams Tapes, 1968-1972, trang 308. Theo má»™t tác gỉa khác, đầu năm 1972, khi Thomas Polgar chuẩn bị lên Ä‘Æ°á»ng sang Saigon thay Ted Shackley làm trưởng phòng CIA, Polgar có đến bá»™ quốc phòng từ giã Melvin Laird. Trong cuá»™c nói chuyện, Laird trấn an Polgar, nói rằng, “... đừng lo, Hoa Kỳ sẽ còn giữ lại má»™t số quân cho đến 30 năm nữa nhÆ° ở Tây Äức.†Kim Wellenson et al., The Bad War, trang 102. Trích theo Sorley, A Better War, trang 282.
[17]Lewis Sorley, Thunderbolt: General Creighton Abrams and the Army of His Times, trang 254-259. Vá» những thay đổi Huấn lệnh từ Hoa Thịnh Äốn, và những chiến thuật, chiến lược má»›i của MACV, Ä‘á»c Sorley, A Better War, trang 17-30.
[18]Jeffrey Clarke, sÄ‘d, trang 384, và Appendix C. 549.500 ngÆ°á»i là số quân cao nhất của quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ ở Việt Nam. Má»™t tài liệu khác của Bá»™ Quốc phòng cho số 543.400 là cao nhất.
[19]Richard Nixon, No More Vietnams, trang 96.
[20] Theo Clarke, sÄ‘d, trang 351, phụ chú 22, bản Kế hoạch do Bá»™ Tổng Tham mÆ°u VNCH soạn, được trao cho phía Hoa Kỳ tại Äảo Midway cùng ngày há»™i há»p. CÅ©ng theo Clarke, ông Thiệu nghe vá» chuyện rút quân má»™t cách bán chánh thức từ đại tÆ°á»›ng Abrams và đại sứ Bunker vào tháng Giêng, 1969. Trong lần nói chuyện đó tÆ°á»›ng Abrams nói vá»›i tổng thống Thiệu là đây chÆ°a phải là thá»i Ä‘iểm có thể rút các Ä‘Æ¡n vị tác chiến Ä‘i được. Từ đầu năm 1968 ông Thiệu có tuyên bố trên báo chí vá» chuyện Hoa Kỳ sẽ rút quân nhÆ°ng nói rõ chi tiết, hay cho biết đó có phải là má»™t kế hoạch há»—n hợp giữa hai bên hay không. Xem, Clarke, sÄ‘d, trang 346; Äoàn Thêm, Chuyện từng ngày: 1968, tháng Giêng, và, 1969, tháng TÆ°.
[21]Nixon, RN: The Memoirs of Richard Nixon, trang 392. Lewis Sorley, trong A Better War, trang 423, phụ chú 37, có viết, tÆ°á»›ng William B. Rosson, Ä‘ang là TÆ° lệnh phó MACV, có mặt ở dinh Äá»™c Lập vá»›i tổng thống Thiệu khi cả hai nghe Nixon tuyên bố. Ngay sau đó, Tổng thống Thiệu nói vá»›i tÆ°á»›ng Rosson là những gì Nixon nói hoàn toàn sai sá»± thật. Ông không có Ä‘á» nghị chuyện rút quân vá»›i Nixon. Ngược lại, chính Nixon nói vá»›i ông là Nixon phải rút quân vì đó là Æ°á»›c muốn của dân Hoa Kỳ. Äại tÆ°á»›ng Abrams chẵng những không Ä‘á» nghị mà còn phản đối chuyện rút quân Ä‘á»™t ngá»™t nhÆ° ý định của Nixon và tổng trưởng Laird. Äá»c Jeffrey Clarke, sÄ‘d, trang 348.
[22]Chủ thuyết Nixon (The Nixon Doctrine) vá» liên hệ của Hoa Kỳ và ná»n an ninh ở à châu, còn được được gá»i là The Guam Doctrine, vì Nixon tuyên bố chủ thuyết này tại Äảo Guam vào tháng 7-1969, trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i đón các phi hành gia Apollo XI (phi thuyá»n đáp lên mặt trăng) trở lại địa cầu. Guam là nÆ¡i Nixon khởi hành thăm viếng sáu Quốc gia ở Nam à và Äông Nam Ã, trong đó có Việt Nam. Vá» chủ thuyết này, Ä‘á»c, Nixon, RN: The Memoirs of Richard Nixon, trang, 394-395.
[23] Henry Kissinger, White House Years, trang 276-277.
[24]“Thay đổi màu da của tá»­ sÄ©,†lá»i phát biểu của thượng nghị sÄ© Eugene McCarthy, ứng cá»­ viên tổng thống năm 1968. Trích theo Seymour Hersh, sÄ‘d, trang 310.
[25]Tổng số tử thương của quân lực VNCH từ năm 1962 đến cuối năm 1969, theo hai tài liệu của Bộ Quốc Phòng Hoa Kỳ. Một tài liệu soạn năm 1972 có số tử thương là 117.075; tài liệu kia soạn năm 1975, với số tử thương là 110.176.
[26]Những ý nghÄ© này nằm trong tác phẩm của đại tÆ°á»›ng Cao Văn Viên và trung tÆ°á»›ng Äồng Văn Khuyên, Reflections on the Vietnam War, trang 91-92. CÅ©ng trong tác phẩm, hai tác giả cho biết chính tổng thống Thiệu cÅ©ng không thích tên gá»i đó và không ban hành má»™t Huấn lệnh nào để cho chỉ thị vá» chÆ°Æ¡ng trình Việt Nam hóa. Thiếu tÆ°á»›ng Nguyá»…n Duy Hinh, trong Vienamization and the Cease-fire, trang 19, cÅ©ng có những quan sát tÆ°Æ¡ng tá»±.
[27]Äá»c, Bùi Diá»…m, sÄ‘d, trang 285. Äại sứ Bùi Diá»…m từ sau há»™i nghị Midway 1969, là nhân viên duy nhất đại diện cho phía VNCH trong các cuá»™c bàn luận kế hoạch Việt Nam Hóa ở NgÅ© Giác Äài. Ông viết vá» các buổi thảo luận, “...gặp nhau hai tuần má»™t lần, buổi há»p tẻ nhạt... không có kế hoạch hay tổ chức.â€
[28]Jeffrey Clarke, sÄ‘d, trang 351, phụ chú 20. Hai Ä‘Æ¡n vị rút Ä‘i lần đầu tiên là 2 lữ Ä‘oàn của sÆ° Ä‘oàn 9 Bá»™ binh ở vùng IV, và má»™t trung Ä‘oàn TQLC ở vùng I. Äầu năm 1969, quân lá»±c Hoa Kỳ ở Việt Nam gồm có 351.965 Lục quân; 52.034 Không quân; 35.709 Hải quân; và 81.892 TQLC. Äá»c, Clarke, sÄ‘d, Appendix C.
[29] Clarke, sđd, trang 354.
[30] Lewis Sorley, Vietnam Chronicles: The Abrams Tapes 1968-1972, trang 302-316. Hiện diện trong buổi há»p là các đại tÆ°á»›ng Abrams; George S. Brown (TÆ° lệnh phó MACV vá» không lá»±c,) William B. Rosson (TÆ° lệnh phó MACV); đại sứ Ellsworth Bunker và William Colby (Colby lúc đó là TÆ° lệnh chÆ°Æ¡ng trình CORDS, vá»›i cấp bậc đại sứ); các trung tÆ°á»›ng, thiếu tÆ°á»›ng, còn lại là các TÆ° lệnh cố vấn quân Ä‘oàn, quân chủng. Các đại tá là TÆ° lệnh lá»±c lượng đặc biệt; Ä‘iệp vụ bí mật (SOG). Dân sá»± thì có những nhân vật nhÆ° John Paul Vann (chỉ huy trưởng CORDS vùng II, sau này là cố vấn trưởng Vùng II), George G. Jacobson (phụ tá tham mÆ°u trưởng MACV vá» CORDS, phục vụ ở Việt Nam liên tục hÆ¡n mÆ°á»i năm). Ngày há»p hôm đó là ngày 22 tháng 11-1969, sau khi Hoa Kỳ đã rút Ä‘i 65 ngàn quân để bắt đầu chÆ°Æ¡ng trình rút quân từ lúc Nixon lên, nhÆ°ng bây giá» tổng trưởng Laird và NgÅ© Giác Äài muốn rút thêm và nhanh hÆ¡n kế hoạch đã tính. Câu nói chua xót và hối tiếc của tÆ°á»›ng Abrams vá» tÆ°á»›ng Cao Văn Viên cho thấy những gì bá»™ TÆ° lệnh MACV đã hứa vá»›i Bá»™ Tổng Tham mÆ°u và tÆ°á»›ng Viên sẽ không thá»±c hiện được. TrÆ°á»›c khi có huấn Lệnh của Laird, Abrams thông báo cho Bá»™ Tổng Tham mÆ°u VNCH là Hoa Kỳ sẽ rút quân theo khả năng gánh vác của quân Ä‘á»™i VNCH; và, quân Ä‘á»™i Mỹ vẫn duy trì má»™t lá»±c lượng tác chiến căn bản để canh chừng những vi phạm, hoạt Ä‘á»™ng, của CSBV, nhÆ° hỠđã làm ở Nam Hàn. The Abrams Tapes, do tác giả Lewis Sorley ghi lại từ băng thâu âm hÆ¡n hai ngàn giá» há»p quan trá»ng của MACV, là má»™t tập tài liệu quan trá»ng và tối mật, viết lại từng chi tiết bên trong đầu não của bá»™ TÆ° lệnh quân sá»± Hoa Kỳ ở Việt Nam. Huấn lệnh mà Laird yêu cầu Ä‘á»c cho ban tham mÆ°u MACV nghe trong buổi há»p nói trên, là những gì Laird đã tÆ°á»ng trình cho Ủy ban Ngoại giao Thượng viện vài ngày trÆ°á»›c đó ở Hoa Thịnh Äốn. Äá»c cùng sách, cùng trang đã dẫn.
[31]SÆ° Ä‘oàn TQLC vào năm 1969 chỉ có sáu Tiểu Ä‘oàn. Cùng chung vá»›i Tiểu Ä‘oàn 81 Biệt kích Nhảy dù là 12 toán thám sát Delta. Vá» sá»± thành hình và lịch sá»­ của Biệt cách Nhảy dù, Ä‘á»c, đại tá Phan Văn Huấn, Äặc san Biệt cách Dù Lá»±c lượng Äặc bbiệt, Số IV, Tháng 1-2005, trang 9. Ba mÆ°Æ¡i Tiểu Ä‘oàn pháo binh là kể luôn sáu Tiểu Ä‘oàn pháo 155 ly và hai Tiểu Ä‘oàn pháo binh của Nhảy dù và TQLC. Äá»c, thiếu tÆ°á»›ng Nguyá»…n Duy Hinh, Vietnamization and the Cease-fire, trang 32. TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° tác phẩm The RVNAF của trung tÆ°á»›ng Äồng Văn Khuyên, tác phẩm của Nguyá»…n Duy Hinh cung cấp nhiá»u chi tiết vá» chÆ°Æ¡ng trình Việt Nam hóa trong những năm 1969-1973.
[32]Các con số vá» số quân của các Ä‘Æ¡n vị, quân chủng, hÆ¡i khác nhau giữa sách của Nguyá»…n Duy Hinh, Äồng Văn Khuyên và Jeffrey Clarke. Vì số chênh lệch không nhiá»u giữa ba sách (từ bảy đến mÆ°á»i ngàn ngÆ°á»i), ngÆ°á»i viết dùng sách của tác giả Nguyá»…n Duy Hinh để các chi tiết được đồng nhất. Äá»c Nguyá»…n Duy Hinh, sÄ‘d, trang 32, 40; Clarke, sÄ‘d, trang 349-356; Äồng Văn Khuyên, trang 19-22. CÅ©ng cần nói thêm: Vì sách của hai tác giả Hinh và Khuyên dá»±a vào má»™t số hồ sÆ¡ quân sá»± chÆ°a được giải mật trong lúc viết nên trong sách không có chú dẫn tài liệu. Sách của sá»­ gia quân Ä‘á»™i Jeffrey Clarke viết sau này, khi má»™t số tài liệu đã được giải mật, và từ sách của Clarke, chúng ta có thể suy luận những nguồn tài liệu trong sách của hai tác giả Hinh và Khuyên đến từ đâu. (Hai tác giả được coi má»™t số tài liệu mật liên quan đến chủ Ä‘á» trong thá»i gian soạn sách. NhÆ°ng sau khi hoàn tất, Trung tâm Quân Sá»­ Lục quân Hoa Kỳ giữ bản thảo lại vài năm và chỉ xuất bản giá»›i hạn sau khi những tài liệu liên quan đã được chánh thức bạch hóa)
[33]Chẩn tÆ°á»›ng James L. Collins, Jr., sÄ‘d, trang 91. Vá» sÆ¡ lược các hoạt Ä‘á»™ng và cÆ¡ cấu Cảnh sát Quốc gia, Ä‘á»c, đại tá Hoàng Ngá»c Lung, Intelligence, trang 49-54.
[34]Chi tiết vá» quân số, vÅ© khí và quân nhu dụng gia tăng trong thá»i khoảng 1969-1973, Ä‘á»c, Nguyá»…n Duy Hinh, sÄ‘d, trang 30-48; Äồng Văn Khuyên, sÄ‘d, trang 18-21.
[35] Collins, sđd, Appendix C.
[36]James H. Willbanks, Abandoning Vietnam: How America Left and South Vietnam Lost Its War, trang 40-41. Hai con số vá» huấn luyện viên và cố vấn Mỹ, Willbanks trích theo tài liệu của MACV, và sách của Cao Văn Viên và Äồng Văn Khuyên, The U.S. Advisors.
[37]CORDS là chữ tắc của Civil Operations and Rural Development Support (Dân sá»± Vụ và Phát triển Nông thôn) TrÆ°á»›c đó chÆ°Æ¡ng trình còn được gá»i là Civil Operations and Revolutionary Development Support (Dân sá»± Vụ và Cải cách Nông thôn). Nhiá»u chÆ°Æ¡ng trình có mục tiêu tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° CORDS đã hiện hữu từ trÆ°á»›c. NhÆ°ng chÆ°Æ¡ng trình nằm dÆ°á»›i tên CORDS, và qua sá»± Ä‘iá»u khiển của đại sứ Robert Komer và sau này là William Colby, sát nhập hai chÆ°Æ¡ng trình Civil Operations của tòa đại sứ (dân sá»±) và Rural Development của MACV (quân sá»±) để trở thành má»™t chÆ°Æ¡ng trình duy nhất. Vá» lịch sá»­ của các chÆ°Æ¡ng trình bình định, phát triển hay xây dá»±ng nông thôn, Ä‘á»c, William Colby, Lost Victory, Appendix B, trang 384-387.
[38]Má»™t số kế hoạch có tính cách “bán quân sự†của chÆ°Æ¡ng trình CORDS liên hệ đến CIA nếu không nói hoàn toàn nằm dÆ°á»›i thẩm quyá»n của CIA. Theo tài liệu và sách vở khả tín, các chÆ°Æ¡ng trình nhÆ° Chiến dịch Phượng hoàng; Thám sát Tỉnh; hai đài phát thanh dùng vào kế hoạch “tuyên truyá»n xám†GÆ°Æ¡m thiêng Ãi quốc và Mẹ Việt Nam; và chÆ°Æ¡ng trình tâm lý chiến trong Kế hoạch 38 (Operation 38), Ä‘á»u nằm dÆ°á»›i sá»± Ä‘iá»u khiển của CIA và Äặc ủy Trung Æ°Æ¡ng Tình báo VNCH. Ba ngÆ°á»i có liên hệ sâu đậm đến CORDS Ä‘á»u xuất thân từ CIA: Theodore (Ted) Shackley, Robert Komer, và William Colby. Shackley chỉ huy CIA ở Lào trÆ°á»›c khi đến Saigon; Komer làm cho CIA trÆ°á»›c khi qua làm cho Há»™i đồng An ninh Quốc gia; và Colby thì nhÆ° chúng ta đã rõ, chỉ huy trưởng CIA ở Saigon từ thá»i tổng thống Diệm. Có khá nhiá»u tài liệu sách vở nói vá» CORDS và các hoạt Ä‘á»™ng tình báo nằm song song vá»›i kế hoạch này. Äá»c, David Corn, Blond Ghost: Ted Shackley and the CIA s Crusades; William Colby, Lost Victory; và, Ralph McGehee, Deadly Deceit. Sách của Corn có rất nhiá»u chi tiết vì tác giả đã phá»ng vấn gần má»™t trăm cá»±u nhân viên CIA hoạt Ä‘á»™ng ở Việt Nam; trong khi MacGeehee là nhân viên Ä‘iá»u tra chánh của CIA trong vụ khám phá ổ gián Ä‘iệp Huỳnh Văn Trá»ng và VÅ© Ngá»c Nhạ ở Phủ Tổng thống vào giữa năm 1969. Sách Colby nhÆ° là má»™t hồi ký nói vá» liên hệ mÆ°á»i sáu năm của tác giả vá»›i Việt Nam qua các chức vụ nhÆ° xếp CIA và xếp chÆ°Æ¡ng trình CORDS.
[39]Vá» Nghị quyết 9, Ä‘á»c, Sorley, The Abrams Tapes, trang 91, 263-266; A Better War, trang 154-168; Willbanks, sÄ‘d, trang 67; David Corn, sÄ‘d, trang 202-203; Davidson, Vietnam at War, trang 600-601. Vá» những khó khăn CSBV phải Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vào những năm 1968-1971, Ä‘á»c, Thượng tÆ°á»›ng Äặng VÅ© Hiệp, Ký ức Tây Nguyên, trang 131-141. Theo tÆ°á»›ng Hiệp, có lúc tất cả gạo tồn kho chỉ còn đủ để nuôi lính của chiến trÆ°á»ng B3 má»™t tuần; và, lính và thÆ°Æ¡ng binh CSBV rút vá» Lào và miá»n Bắc đông và nhiá»u nhÆ° cuá»™c “tập kết lần thứ hai†trong hai năm đó. Ở má»™t Ä‘oạn khác trong sách (trang 367), tác giả cho biết SÆ° Äoàn 10 của ông bị chết 9.900 quân trong thá»i gian chÆ°a đầy ba năm (9-1972 đến 4-74). Äặng VÅ© Hiệp là chính ủy B3, chính ủy SÆ° Äoàn 10, rồi chính ủy Quân Äoàn 3 vào năm 1975. Tình hình của CSBV ở những mặt trận khác nhÆ° B5 (tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i Vùng I), hay Quân Khu 7 và 9 (Vùng II và IV) cÅ©ng rÆ¡i vào tình trạng nguy khốn tÆ°Æ¡ng tá»±. Äá»c, Thượng tÆ°á»›ng Nguyá»…n Nam Khánh, Miá»n Trung những tháng ngày không quên, trang 415-417. TÆ°á»›ng Khánh là TÆ° lệnh B5 (Khu 5). Vá» tình hình ở Saigon-Gia Äịnh và vùng phụ cận, ngÆ°á»i viết trích theo hồi ký Mai Chí Thá» (lúc đó Mai Chí Thá» và Võ Văn Kiệt là TÆ° lệnh và chính ủy của “ná»™i đô,†hay là Phân Khu 6, bao gồm Saigon, Gia Äịnh, Bình DÆ°Æ¡ng và các vùng khác ở Quân Äoàn III) viết trong Theo bÆ°á»›c chân lịch sá»­, trang 168-174. Trần văn Trà, trong Kết thúc cuá»™c chiến 30 năm, Tập 5, trang 190, cho biết những TÆ° lệnh tá»­ trận năm 1968 và 1969 là, Trần Äình Xu, TÆ° lệnh khu Saigon; sÆ° Ä‘oàn trưởng Nguyá»…n Thế Truyện; và TÆ° lệnh phó quân khu 8 Nguyá»…n Văn Nhá» (Hai Nhá»).
[40]Những con số vá» hồi chánh, an ninh địa phÆ°Æ¡ng, Ä‘á»c, The Bunker Papers, các tá» tÆ°á»ng trình vào tuần lá»… cuối của những năm 1967, 1968, 1969, 1970, và 1971. Trong những tÆ°á»ng trình cuối năm, đại sứ Bunkers thÆ°á»ng báo cáo cho tổng thống tất cả các con số vá» kinh tế, tình hình chính trị, an ninh, số thÆ°Æ¡ng vong của Hoa Kỳ, VNCH, CSBV, số cán binh ra hồi chánh, cÅ©ng nhÆ° tiến triển của các chÆ°Æ¡ng trình có tính cách dân sá»±. Vá» những thay đổi tình hình an ninh ở xã, ấp trong những năm 1967-1971, Ä‘á»c, William Colby, sÄ‘d, Appendix D, trang 420-421.
[41] Äá»c, William Colby, Victory Lost, trang 313.
[42]Ngày 5 tháng 2-1970, Hoàng thân kiêm đệ nhất Thủ tÆ°á»›ng Cam Bốt, Sirik Matak, tuyên bố trên đài phát thanh Quốc gia là quân Ä‘á»™i Cam Bốt chuyên chở và bán gạo cho CSBV theo những thá»a thuận từ trÆ°á»›c, nhÆ°ng ông không muốn thấy liên hệ đó tiếp tục nữa. TrÆ°á»›c đó gần hai tuần, bá»™ trưởng Nguyá»…n Văn Tiến của Chính phủ Lâm lhá»i Việt Cá»™ng có đến thÆ°Æ¡ng lượng vá»›i Matak lần cuối để được tiếp tục mua gạo và đóng quân. ... Khi nghe Matak dá»a quân Ä‘á»™i Cam Bốt sẽ có biện pháp vá»›i các Ä‘Æ¡n vị CSVN Ä‘ang có mặt trên đất Cam Bốt, bá»™ trưởng Tiến trả lá»i các Ä‘Æ¡n vị cá»™ng sản sẽ chiến đấu tá»± vệ, vì “hỠđã trả má»™t số tiá»n rất lá»›n cho Shihanouk để được phép đóng quân và thiết lập căn cứ trên đất này.†Äá»c, Sorley, The Abrams Tapes, trang 360, 383-384. Theo ký giả Nayan Chanda, Hoàng thân Shihanouk, vá»›i sá»± đồng ý của Chu Ân Lai, lấy 10% tổng số hàng nhập vào hải cảng Shihanoukville. Từ Shihanoukville quân Ä‘á»™i Cam Bốt dùng quân xa chuyển hàng giao đến tay CSBV và tính thêm tiá»n chuyên chở. Shihanouk lấy lại tiá»n bán gạo cho CSBV từ Trung Cá»™ng. Äá»c, Chanda, Brother Enemy, trang 61, 420 (phụ chú 17); Qiang Zhai, China and the Vietnam War: 1950-1975, trang 135-137, 248 (phụ chú 33 và 35). Trong hồi ký của TrÆ°á»ng SÆ¡n (bút hiệu của đại tá Phạm Tá» thuá»™c bá»™ TÆ° lệnh Äoàn 559) tác giả cÅ©ng có nói vá» vấn Ä‘á» chi tiá»n cho quân Ä‘á»™i Cam Bốt để được đóng quân và tích trữ quân nhu dụng. Äá»c, TrÆ°á»ng SÆ¡n, cuá»™c hành trình năm ngàn ngày đêm, trang 129-139. Vá» thái Ä‘á»™ hai hàng và ngụy tín của Shihanouk, Ä‘á»c, Davidson, Vietnam at War, trang 624-625.
[43] Davidson, sđd, cùng trang.
[44]Sorley, A Better War, trang 200, và những phụ chú liên hệ Äô đốc McCain Ä‘á» nghị vá»›i tham mÆ°u trưởng liên quân Wheeler là phải đánh qua Cam Bốt; William Colby nói, còn căn cứ của CSBV ở Cam Bốt thì chúng ta sẽ còn ở lại Việt Nam vÄ©nh viá»…n. Má»™t vị tÆ°á»›ng khác, quen thuá»™c vá»›i tình hình quân sá»± Việt Nam, nhận định là các căn cứ của CSBV đóng dá»c theo biên giá»›i Việt Nam tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° má»™t khẩu súng lên đạn ká» vào đầu VNCH. Äá»c, Dave Palmer, Summons of the Trumphet, trang 228.
[45]Sorley, A Better War, trang 200-203; William Hammond, Reporting Vietnam, 201-218; Jeffrey Kimball, Nixon s Vietnam War, trang 197-212; Davidson, sÄ‘d, trang 623-633; James H. Willbanks, Abandoning Vietnam, trang 77-86. Tất cả các tác phẩm nói trên Ä‘á»u Ä‘á» cập chút ít gì vá» cuá»™c tấn công qua Cam Bốt của quân lá»±c VNCH vào tháng 5-1970. Tuy nhiên, để có chi tiết và lịch sá»­ đầy đủ hÆ¡n vá» cuá»™c hành quân, xin Ä‘á»c, The Cambodian Incursion, của chuẩn tÆ°á»›ng Trần Äình Thá». CÅ©ng nói thêm, phần lá»›n vÅ© khí tịch thu được trong những cuá»™c hành quân được quân Ä‘á»™i VNCH giao lại cho quân Ä‘á»™i Cam Bốt.
[46]Vì tính chất phức tạp vá»›i nhiá»u giai Ä‘oạn, nhiá»u tên gá»i, cho các cánh quân (má»—i chiến Ä‘oàn phụ trách má»™t giai Ä‘á»an/ mục tiêu của cuá»™c tấn công), ngÆ°á»i viết dùng tên Toàn Thắng là tên chánh của cuá»™c hành quân đánh qua Cam Bốt. Äể biết thêm chi tiết vá» mục đích, hÆ°á»›ng đánh, chiến Ä‘oàn tham dá»±, hay của các tên cuá»™c hành quân phụ nhÆ° Bình Tây I-III; Toàn Thắng 41-46; và Cá»­u Long 44, xin Ä‘á»c, chuẩn tÆ°á»›ng Trần Äình Thá», The Cambodian Incursion, trang 53-133.
[47]Trần Äình Thá», The Cambodian Incursion, trang 95.
[48] Vá» chi tiết những hoạt Ä‘á»™ng của phía Hoa Kỳ trong cuá»™c hành quân Rockcrusher, Ä‘á»c, đại tÆ°á»›ng Donn A. Starry, Mounted Combat in Vietnam, trang 166-176. Trong cuá»™c hành quân đánh qua Cam Bốt, tÆ°á»›ng Starry mang chức đại tá, chỉ huy trưởng Trung Ä‘oàn 11 Thiết kỵ (Black Horse Regiment), trung Ä‘oàn mà trÆ°á»›c đó má»™t năm được con trai của đại tÆ°á»›ng lừng danh Patton chỉ huy.
[49]Vá»›i số lượng vÅ© khí, quân nhu dụng, tịch thu được từ những căn cứ và kho dá»± trữ ở Cam Bốt, tình báo CIA đã mất Ä‘i tiếng nói vá»›i hầu hết thẩm quyá»n của chính phủ Hoa Kỳ, nhất là vá»›i tổng thống Nixon. Những dá»± Ä‘oán sai lạc vá» số lượng hàng xâm nhập qua hải cảng Shihanouk của CIA từ năm 1964 làm cho Há»™i đồng An ninh Quốc gia và vá»›i quân sá»± nghi ngá» vá» khả năng của CIA trong những tiên Ä‘oán há» Ä‘Æ°a ra. Äá»c, Henry Kissinger, White House Years, trang 240-241; Sorley, A Better War, trang 209-210, trích lại lá»i phê bình của đại tÆ°á»›ng Bruce Palmer (từng là TÆ° lệnh phó MACV). Tháng 11-1970, CIA lại thiếu chính xác thêm lần nữa khi há» không biết chắc chắn tù binh Hoa Kỳ còn có mặt ở trại tù SÆ¡n Tây hay không, cho đến những ngày cuối cùng. NhÆ°ng đến giá» phút đó cuá»™c hành quân giải cứu tù binh đã trên Ä‘Æ°á»ng đến Thái Lan, và từ đó bay qua không phận Thượng Lào để đến SÆ¡n Tây. Äá»c, Benjamin F. Schemmer, The Raid, trang 219-220.
[50]Chi tiết vá» thiệt hại đôi bên, vÅ© khí và quân nhu dụng tịch thu của CSBV, Ä‘á»c, chuẩn tÆ°á»›ng Trần Äình Thá», sÄ‘d, trang 193-194.
[51]Hầu kết các sách vá» chiến tranh Việt Nam Ä‘á» có viết ít nhiá»u vá» phản ứng của dân cÅ©ng nhÆ° quốc há»™i khi đồng minh tấn công qua Cam Bốt. Má»™t tổng kết nói lên đầy đủ các phản ứng từ ná»™i địa, ngoại quốc và giá»›i chính trị ở quốc há»™i được Paul M. Kattenburg viết trong The Vietnam Trauma in American Foreign Policy, 1945-75, trang 241-281. Kattenburg là chuyên viên vá» Äông DÆ°Æ¡ng thập niên 1950, và giám đốc Việt Nam Vụ năm 1963-1964. Ngày 30 tháng 6-1970 ngày cuối cùng của quân Ä‘á»™i Mỹ trên đất cam Bốt để nhấn mạnh thái Ä‘á»™ của hỠđối vá»›i tính chất pháp lý vá» liên hệ của Hoa Kỳ ở Việt Nam, thượng viện Mỹ biểu quyết thêm má»™t lần nữa rút lại Quyết nghị Vịnh Bắc Việt, má»™t quyết nghị căn bản cho phép tổng thống Mỹ can thiệp và Ä‘Æ°a quân vào Việt Nam. Hai tháng trÆ°á»›c đó, tiểu bang Massachutsetts chấp thuận má»™t dá»± luật rất “phản chiến†và ngược lại Ä‘Æ°á»ng lối của chính phủ liên bang: Tiểu bang này cho phép công dân của tiểu bang “được tị nạn nghÄ©a vụ quân sự†cho đến khi nào quốc há»™i Hoa Kỳ chính thức tuyên chiến vá»›i má»™t Quốc gia nào đó (trong trÆ°á»ng hợp này là tuyên chiến vá»›i Bắc Việt). Dá»± luật của tiểu bang Massachutsetts đặt ná»n hành pháp vào má»™t thế kẹt, vì theo Hiến pháp Hoa Kỳ, chỉ có Quốc há»™i má»›i có thẩm quyá»n tuyên chiến (declaration of war clause). Äá»c, Chester Cooper, The Lost Crusade: America in Vietnam, trang 462-463.

Phần 4



Vá»›i những chiến thắng ở Cam Bốt được thâu lượm quá dá»… dàng, gần cuối năm 1970, thẩm quyá»n dân sá»± từ Hoa Thịnh Äốn “đỠnghị†MACV Ä‘á» nghị vá»›i bá»™ tổng tham mÆ°u VNCH mở má»™t cuá»™c hành quân qua Hạ Lào vá»›i mục đích tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° cuá»™c hành quân đánh qua Cam Bốt. NhÆ°ng cuá»™c hành quân lần này hÆ¡i khác, thẩm quyá»n dân sá»± thông báo cho MACV: Vì luật Quốc há»™i không cho phép quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ có mặt trên đất Lào, cuá»™c hành quân sẽ hoàn toàn do quân Ä‘á»™i VNCH đảm nhiệm. Hoa Kỳ chỉ có thể yểm trợ quân Ä‘á»™i VNCH bằng các phÆ°Æ¡ng tiện nhÆ° không vận, há»a lá»±c Pháo binh và không yểm.
NhÆ°ng lần này, mục đích của Hoa Thịnh Äốn khi đánh qua Hạ Lào năm 1971 không thuần túy chỉ là mục đích quân sá»±. Theo những tài liệu giải mật có liên hệ đến chủ đích của kế hoạch đánh qua Hạ Lào đã được công bố, Cố vấn An ninh Quốc gia Kissinger Ä‘á» nghị VNCH đánh qua Lào năm 1971 để làm gián Ä‘oạn tiá»m năng quân sá»± của CSBV vào năm 1972, năm bầu cá»­ tổng thống Mỹ. Chính Kissinger là ngÆ°á»i khuyên Nixon là đừng nên rút quá quân nhiá»u, quá vá»™i trong năm 1971: đợi đến cuối năm 1972 rồi sẽ rút hết. Giữ lại má»™t số quân để bảo đảm tình hình quân sá»± ở Việt Nam và đồng thá»i có được má»™t an toàn cho cuá»™c bầu cá»­ năm 1972 (trong ý nghÄ©a tình hình chiến sá»± ở Việt Nam được yên lặng thì giá»›i phản chiến Mỹ không có lý do để biểu tình và đảng Dân Chủ không có cá»› nói đảng Cá»™ng Hòa vẫn chÆ°a giải quyết được tình hình quân sá»± ở Việt Nam). Äây là má»™t chiến thuật chính trị khá Ä‘á»™c đáo của Kissinger. Và Nixon nghe theo. [1]
Sá»­ liệu sau này - hay ít ra là sá»­ liệu viết trÆ°á»›c khi cuốn hồi ký của Hademan ra Ä‘á»i, và má»™t số tài liệu giải mật được công bố gần đây - không xác định chắc chắn ai là cha đẻ của kế hoạch đánh qua Hạ Lào năm 1971. Và sau khi cuá»™c hành quân kết thúc vá»›i má»™t kết quả không được hoàn hảo nhÆ° dá»± tính, dÄ© nhiên không ai muốn nhận làm cha đẻ của má»™t kế hoạch thiếu mỹ mãn. Mặc dù các sá»­ gia không thể xác định chắc chắn, nhÆ°ng dá»±a vào nhiá»u hồi ký và tài liệu, há» có thể suy luận kế hoạch có thể bắt nguồn từ Nixon; Kissinger; Há»™i đồng An ninh Quốc gia; hay cÅ©ng có thể là khởi nguồn từ tÆ°á»›ng Alexander Haig, má»™t phụ tá tín cẩn của Kissinger Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i. [2] Kissinger, trong hồi ký viết sau này, chẳng những không nói rõ ai là tác giả Ä‘á» nghị kế hoạch đánh qua Lào, mà còn chối là mình có khởi sá»± và tham dá»± vào kế hoạch đó. [3]
Kế hoạch tấn công qua Hạ Lào để cắt đứt Ä‘Æ°á»ng tiếp vận và xâm nhập vào chiến trÆ°á»ng miá»n Nam của CSBV, không phải là má»™t quyết định hay Ä‘á» nghị má»›i. Năm 1964 Lục quân Hoa Kỳ phát há»a má»™t kế hoạch, trong đó dùng bốn sÆ° Ä‘oàn đánh và giữ má»™t phòng tuyến dài từ Äông Hà qua Savannakhet. Kế hoạch được tÆ° lệnh Lục quân Harold K. Johnson chấp thuận, nhÆ°ng bị đô đốc Sharp của bá»™ tÆ° lệnh Thái Bình DÆ°Æ¡ng phủ phản đối trên lý do đóng quân nhÆ° vậy thì quá thụ Ä‘á»™ng, không làm được gì. Từ năm 1966 tÆ°á»›ng Westmoreland đã yêu cầu ban tham mÆ°u MAVC phát há»a má»™t kế hoạch đánh qua Lào, bắt đầu từ Lao Bảo, dá»c theo quốc lá»™ 9 đến Sê Pôn, má»™t trung tâm nhận và chuyển hàng của CSBV. Giữa năm 1969, khi Abrams thừa nhiệm Westmoreland, tÆ°á»›ng Abrams cÅ©ng Ä‘á» nghị đánh qua Lào trÆ°á»›c khi có cuá»™c hành quân đánh qua Cam Bốt. Năm 1972, trong má»™t bài viết vá» má»™t chiến lược để cô lập CSBV, đại tÆ°á»›ng Cao Văn Viên nói từ năm 1966 ông đã Ä‘á» nghị hai giải pháp quân sá»± để cô lập Ä‘Æ°á»ng tiếp tế của cá»™ng sản: Hoặc đánh vào Vinh để cắt đứt nút xâm nhập ở các đèo Mụ Già, đèo Ban Karai; hoặc đánh theo Ä‘Æ°á»ng số 9 để chiếm giữ Sê Pôn. NhÆ°ng vì má»™t lý do chính trị nào đó, thẩm quyá»n dân sá»± ở Hoa Thịnh Äốn không Æ°ng thuận hay khuyến khích các kế hoạch do các tÆ° lệnh quân sá»± Ä‘á» nghị. [4]
NhÆ°ng dÆ°á»›i chính phủ của tay đánh phé Nixon và ông cố vấn phù thủy Kissinger, kế hoạch đánh qua Lào quyá»n rÅ© hÆ¡n lần đánh qua Cam Bốt. Năm 1971 là năm bầu cá»­ tổng thống VNCH, và năm 1972 là năm bầu cá»­ tổng thống Mỹ. Sau khi đánh qua Lào, thắng hay thua, vá»›i thiệt hại đôi bên, tình hình quân sá»± sẽ tạm lắng dịu, và nhÆ° vậy tình hình sẽ có lợi cho hai chính phủ Ä‘Æ°Æ¡ng nhiệm ở Hoa Kỳ và Việt Nam. HÆ¡n nữa, theo chÆ°Æ¡ng trình rút quân, vào cuối năm 1972 tổng số quân Mỹ còn có mặt ở Việt Nam sẽ không hÆ¡n 50 ngàn ngÆ°á»i. Nếu phải đánh tan - hay ít ra giảm thiểu - tiá»m năng quân sá»± của CSBV, thì đây là cÆ¡ há»™i duy nhất còn lại. Vá»›i những suy luận đó, Nixon quyết định ra tay trÆ°á»›c khi CSBV có thể tái bổ sung những thiệt hại ở Cam Bốt. Ban đầu, Nixon có ý định dùng TQLC và Bá»™ binh đổ bá»™ lên Vinh (kế hoạch tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° kế hoạch của tÆ°á»›ng Viên), nhÆ°ng cố vấn Kissinger Ä‘á» nghị đánh trở lại Cam Bốt thêm má»™t lần thứ nhì nữa để dá»n sạch những căn cứ của CSBV. Sau cùng hỠđể ý đến má»™t Ä‘á» nghị của đô đốc John McCain, tổng tÆ° lệnh quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ ở Thái Bình DÆ°Æ¡ng. McCain, trong má»™t Ä‘iện tín gởi cho Abrams vào tháng 10-1970, Ä‘á» nghị MAVC nghiên cứu những mục tiêu nhắm vào các căn cứ hậu cần của CSBV nằm dá»c theo biên giá»›i Việt-Lào (Äá» nghị của đô đốc McCain chỉ là má»™t trong những Ä‘á» nghị hành quân thông thÆ°á»ng, không liên quan gì đến ý định của Nixon và Kissinger. Giữa tháng 6-1970, McCain có thăm viếng bá»™ tÆ° lệnh MACV để duyệt xét tình hình của cuá»™c hành quân Ä‘ang diá»…n tiến bên Cam Bốt.). Nixon và Kissinger chá»n kế hoạch của McCain nhÆ°ng thay đổi Ä‘i má»™t vài mục tiêu để phù hợp vá»›i kế hoạch chính trị của há»: Thay gì chỉ đánh vào các mục tiêu nằm gần và dá»c theo biên giá»›i Việt-Lào, kế hoạch sẽ đánh 30 cây số sâu vào ná»™i địa Lào (tá»›i Sê Pôn), rồi sau đó quân Ä‘á»™i VNCH sẽ bá»c trở lại để tiếp tục phá hủy các căn cứ hậu cần nằm dá»c theo biên giá»›i. ChÆ°a hết, cùng lúc đánh qua Lào, má»™t lá»±c lượng khác của quân Ä‘á»™i VNCH sẽ tấn công trở lại Cam Bốt, đánh sâu vào khu vá»±c đồn Ä‘iá»n cao su Chup, nÆ¡i cá»™ng sản Ä‘ang xây dá»±ng những căn cứ má»›i. [5]
Äầu tháng 12-1970, ban tham mÆ°u liên quân liên lạc qua đô đốc McCain, cho phép tÆ°á»›ng Abrams bàn thảo vá»›i tÆ°á»›ng Viên vá» kế hoạch hành quân qua Lào. [6] Ngày 7, tÆ°á»›ng Abrams và đại sứ Bunker gặp tổng thống Thiệu gần má»™t tiếng rưỡi để trình bày sÆ¡ qua khái niệm cuá»™c hành quân. Trở vá» bá»™ tÆ° lệnh, Abrams đánh Ä‘iện tín thông báo cho đô đốc McCain là, tổng thống Thiệu đồng ý kế hoạch. Abrams cho biết tổng thống Thiệu chá»n vùng Sê Pôn là mục tiêu chính; Ä‘Æ°á»ng số 9 là trục lá»™ di chuyển quân; cấp số căn bản cho cuá»™c hành quân là hai sÆ° Ä‘oàn, cá»™ng thêm má»™t số quân Thiết kỵ; thá»i Ä‘iểm bắt đầu hành quân là sau Tết; thá»i gian hành quân kéo dài chừng hai đến ba tháng; sau đó vẫn giữ lại má»™t số Ä‘Æ¡n vị nhỠđể đánh phá quấy rối chung quanh các căn cứ hậu cần cá»™ng sản. [7] Ngày 8, má»™t Ä‘iện tín từ ban tham mÆ°u liên quân gởi qua McCain cho tÆ°á»›ng Abrams, xác định lại chi tiết rõ ràng hÆ¡n: hành quân qua Lào, dá»c theo Ä‘Æ°á»ng số 9. ... Hoa Kỳ sẽ yểm trợ há»a lá»±c và không vận. ... Cùng lúc, cÅ©ng phải soạn thảo kế hoạch tấn công qua Cam Bốt. Hai ngày sau, đích thân đô đốc Thomas Moorer, tham mÆ°u tưởng ban tham mÆ°u liên quân, chuyển lại cho Abrams má»™t huấn lệnh của tổng trưởng quốc phòng viết theo lệnh của tổng thống Nixon. Huấn lệnh thông báo, “tổng thống giao trách nhiệm [cho Abrams] phối hợp vá»›i quân Ä‘á»™i VNCH và quân Ä‘á»™i Cam Bốt [trong cuá»™c hành quân đánh qua Cam Bốt] để tấn công quân địch vá»›i tất cả khả năng ... nhÆ°ng nằm trong giá»›i hạn chính trị của quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ [nghÄ©a là quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ không thể Ä‘i kèm theo quân VNCH qua biên giá»›i].†Bức Ä‘iện tín đồng thá»i cho biết Nixon sẽ cho tÆ°á»›ng Alexander Haig đến Sài Gòn và Nam Vang để cùng tham khảo kế hoạch của hai cuá»™c hành quân. [8] TÆ°á»›ng Haig đến Sài Gòn trung tuần tháng 12, thảo luận vá»›i tổng thống Thiệu, tÆ°á»›ng Abrams và đại sứ Bunker. Sau chuyến Ä‘i tham khảo của Haig, tổng trưởng quốc phòng Laird đến Sài Gòn thượng tuần tháng 1, năm 1971. Theo những gì được viết lại, Laird cÅ©ng có thảo luận vá»›i tổng thống Thiệu vá» kế hoạch hành quân qua Lào. [9] Ngày 18 tháng 1-1971, tòa Bạch á»c nhóm há»p để quyết định vá» cuá»™c hành quân đánh sang Lào. Buổi há»p có mặt của Nixon, tổng trưởng quốc phòng Laird, ngoại trưởng William Rogers, tham mÆ°u trưởng liên quân Moorer, xếp CIA Richard Helm, tÆ°á»›ng Haig, và Kissinger. Trên nguyên tắc, tất cả hiện diện Ä‘á»u đồng thuận vá»›i kế hoạch. Chỉ trừ ngoại trưởng Rogers. Rogers phản đối kế hoạch và phản đối rất có lý: cấp số quân quá ít; cuá»™c hành quân Ä‘i vào địa thế nguy hiểm. Ông ngoại trưởng nhắc cho má»i ngÆ°á»i nhá»›, kế hoạch của ban tham mÆ°u Lục quân, và kế hoạch của Westmoreland vài năm trÆ°á»›c đây đòi há»i má»™t lá»±c lượng không dÆ°á»›i bốn sÆ° Ä‘oàn quân Hoa Kỳ, cá»™ng vá»›i không lá»±c yểm trợ của ba quân chủng. Bây giá», vá»›i má»™t lá»±c lượng dÆ°á»›i ba sÆ° Ä‘oàn lính VNCH và má»™t há»a lá»±c yểm trợ rất giá»›i hạn của Hoa Kỳ, làm sao chúng ta đặt tin tưởng tuyệt đối vào cuá»™c hành quân được? NhÆ°ng Nixon gạt ngang sá»± phản đối của ngoại trưởng Rogers, chấp thuận kế hoạch hành quân và ra lệnh soạn thảo để thi hành. [10]
Từ tháng 3-1970, trÆ°á»›c khi có cuá»™c hành quân của VNCH và Hoa Kỳ vẫn đánh qua Cam Bốt, và trong thá»i gian cuá»™c hành quân Ä‘ang diá»…n ra, hệ thống tình báo Ä‘iện tá»­ của Hoa Kỳ thâu được má»™t số Ä‘iện tín của bá»™ tÆ° lệnh cao cấp CSBV gởi cho các binh trạm đóng dá»c trên hệ thống Ä‘Æ°á»ng xâm nhập Hồ Chí Minh từ Lào xuống cam Bốt. Bá»™ tÆ° lệnh CSBV ra lệnh cho các binh trạm chuẩn bị tác chiến nếu cần, vì địch có thể tiếp tục tấn công qua Cam Bốt, Lào hay qua khu vùng ba biên giá»›i. Những tháng kế tiếp, tình báo Ä‘iện tá»­ tiếp tục ghi nhận lệnh từ cấp trên lÆ°u ý các Ä‘Æ¡n vị đóng từ Vinh cho đến Hạ Lào, là địch có thể tấn công bất thần, kể cả chuyện đổ bá»™ lên Vinh. Äầu tháng 10, 1970, CSBV thiết lập má»™t bá»™ tÆ° lệnh cấp Quân Ä‘oàn có tên là 70B, đóng ở khu vá»±c Ä‘Æ°á»ng 9 bên kia biên giá»›i, để chuẩn bị trả chống trả má»i cuá»™c tấn công qua biên giá»›i của quân Ä‘á»™i VNCH. Từ tháng 3-1970, các tÆ° lệnh cấp trung Ä‘oàn và sÆ° Ä‘oàn được lệnh phải đích thân Ä‘i thám thính địa hình dá»c theo, và chung quanh Ä‘Æ°á»ng số 9. Vá»›i những biến chuyển và hoạt Ä‘á»™ng quân sá»± Ä‘ang diá»…n ra ở Vùng I và Khe Sanh, CSBV biết cuá»™c tấn công qua Hạ Lào sắp sá»­a tiến hành. [11]
Vá» phía VNCH. Sau khi nghe Ä‘á» nghị của Hoa Kỳ; sau khi nghe đại tÆ°á»›ng Viên tÆ°á»ng trình kế hoạch hành quân mà bá»™ tÆ° lệnh MACV đã thảo luận vá»›i ông, tổng thống Thiệu cho phép soạn thảo kế hoạch Hành Quân Lam SÆ¡n 719. Kế hoạch hành quân có khái niệm tổng quát nhÆ° sau: Cuá»™c hành quân có bốn giai Ä‘oạn. Giai Ä‘oạn I: Giai Ä‘oạn này bắt đầu từ đầu tháng 1, phần lá»›n do Hoa Kỳ phụ trách. Các Ä‘Æ¡n vị công binh, Thiết kỵ Mỹ sẽ giải tá»a, tái thiết và thiết lập an ninh trên quốc lá»™ 9 từ Äông Hà đến Lao Bảo; tái chiếm căn cứ Khe Sanh để làm nÆ¡i đổ bá»™ quân và làm hậu cứ tiá»n phÆ°Æ¡ng bên này biên giá»›i. [12] Giai Äoạn II: Vá»›i má»™t cấp số quân tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng ba sÆ° Ä‘oàn, gồm sÆ° Ä‘oàn Nhảy dù, sÆ° Ä‘oàn 1 Bá»™ binh, lữ Ä‘oàn 1 Thiết kỵ, và Liên Ä‘oàn 1 Biệt Ä‘á»™ng quân. Quân Dù và Thiết kỵ sẽ tiến theo trục lá»™ Ä‘Æ°á»ng 9, đáng qua biên giá»›i vá» hÆ°á»›ng tây. Trong thá»i gian đó, má»™t Tiểu Ä‘oàn Dù được trá»±c thăng vận nhảy vào má»™t mục tiêu trÆ°á»›c mặt, cách biên giá»›i khoảng 12 cây số, có tên là Bản Äông (trên bản đồ hành quân có tên là A LÆ°á»›i) để thiết lập bá»™ chỉ huy tại mặt trận. Cùng lúc, hai Tiểu Ä‘oàn Dù được trá»±c thăng vận lên chiếm hai đỉnh đồi hÆ°á»›ng đông bắc (căn cứ há»a lá»±c 30) và tây bắc (căn cứ há»a lá»±c 31) của Bản Äông để thiết căn cứ há»a lá»±c và bảo vệ mặt bắc của trục tiến quân. Äồng thá»i, vá» hÆ°á»›ng đông bắc của căn cứ há»a lá»±c 30, ba Tiểu Ä‘oàn Biệt Ä‘á»™ng quân (BÄQ) sẽ thiết lập hai Ä‘iểm phòng thủ nhÆ° má»™t tiá»n đồn quan sát và canh chừng địch quân có thể tràn xuống tiếp viện từ hÆ°á»›ng đông bắc. Ở phía nam của trục tiến quân, các Tiểu Ä‘oàn của sÆ° Ä‘oàn 1 sẽ thiết lập những căn cứ há»a lá»±c ở cao Ä‘iểm Co Roc, từ biên giá»›i chạy dài đến Bản Äông để bảo vệ mặt nam của hÆ°á»›ng tiến quân. Sau khi các Ä‘Æ¡n vị đã nằm vào vị trí của há», quân Thiết kỵ sẽ theo dÆ°á»ng số 9, đánh thẳng vá» Sê Pôn để bắt tay vá»›i má»™t lữ Ä‘oàn Dù được trá»±c thăng vận vào đó cùng lúc. Ngoài các lá»±c lượng tấn công qua bên kia biên giá»›, ở bên này căn cứ Khe Sanh, hai lữ Ä‘oàn TQLC sẽ nằm phòng thủ nhÆ° má»™t lá»±c lượng trừ bị. Giai Ä‘oạn III: Vá»›i giả định quân Dù chiếm được Sê Pôn, và quân Thiết kỵ tiến vào bắt tay quân bạn, quân Dù sẽ lục soát chung quanh Sê Pôn; các Ä‘Æ¡n vị của sÆ° Ä‘oàn 1 sẽ lục soát các khu vá»±c phía nam Sê Pôn. Giai Äoạn IV: Khi được lệnh lui quân, các lá»±c lượng tấn công sẽ lui quân theo hai kế hoạch. Theo kế hoạch 1, Dù và Thiết kỵ sẽ rút vá» Bản Äông. Từ đó, hai lá»±c lượng này sẽ bảo vệ sÆ° Ä‘oàn 1 vừa lục soát các căn cứ địch, vừa tiến vá» hÆ°á»›ng đông nam để rút vá» biên giá»›i. Trong khi đó, quân BÄQ ở hÆ°á»›ng đông bắc sẽ nhập vào quân Thiết kỵ và rút ngược vá» biên giá»›i theo quốc lá»™ 9. Các Ä‘Æ¡n vị TQLC sẽ hành quân dá»c theo biên giá»›i trong thá»i gian đó, vừa quấy phá vừa ngăn ngừa những cuá»™c phục kích có thể xảy ra cho quân bạn. Kế hoạch lui quân 2 chỉ khác 1 ở chá»— quân Dù sẽ tiếp tục nối Ä‘uôi theo sau sÆ° Ä‘oàn 1 để lục soát căn cứ địch, nhÆ°ng thay gì Ä‘i theo hÆ°á»›ng tây nam vá» biên giá»›i, hai cánh quân này sẽ theo hÆ°á»›ng đông để vá» Ä‘Æ°á»ng 9. [13] TÆ° lệnh của cuá»™c hành quân là trung tÆ°á»›ng Hoànhg Xuân Lãm, Ä‘Æ°Æ¡ng nhiệm tÆ° lệnh Vùng I. Trừ sÆ° Ä‘oàn Nhảy dù (và hai lữ Ä‘oàn TQLC nằm trừ bị ở Khe Sanh), tất cả các Ä‘Æ¡n vị tham gia cuá»™c hành quân Ä‘á»u là Ä‘Æ¡n vị cÆ¡ hữu của Quân Ä‘oàn I. Ngày hành quân được ấn định là sau Tết Tân Hợi.
Giữa tháng tháng 1, bá»™ tổng tham mÆ°u và MACV cho sÄ© quan hành quân ra trình bày kế hoạch vá»›i tÆ°á»›ng Hoàng Xuân Lãm và trung tÆ°á»›ng James W. Sutherland của Quân Ä‘oàn XXIV. Ngày 21, cả hai vị tÆ°á»›ng bay vá» Sài Gòn để tÆ°á»ng trình kế hoạch chung cho MACV và bá»™ tổng tham mÆ°u. Cùng ngày, đích thân tÆ°á»›ng Lãm trình kế hoạch hành quân cho tổng thống Thiệu duyệt xét. Ngày 25 tháng 1-1970, tin hành quân đánh qua Lào được chánh thức loan báo xuống tận cấp Tiểu Ä‘oàn ở má»™t vài Ä‘Æ¡n vị tham dá»±. [14]
Sau gần bốn ngày bị đình trệ vì thá»i tiết, qui luật hành quân từ phía Hoa Kỳ, và tai nạn, hành quân Lam SÆ¡n 719 bắt đầu vào ngày 8 tháng 2-1971, khi quân Dù và Thiết kỵ băng qua biên giá»›i để tham dá»± vào má»™t cuá»™c hành quân qui mô và tốn kém nhất trong lịch sá»­ cuá»™c chiến. [15]
Trên giấy tá», kế hoạch hành quân Lam SÆ¡n 719 nhìn rất Ä‘Æ¡n giản: tin tức vá» các lá»±c lượng địch quân Ä‘ang có mặt trong vùng không quá nhiá»u để gây nhiá»u lo lắng cho ban tham mÆ°u soạn thảo; không ảnh cho thấy địa hình phức tạp, nhÆ°ng không phức tạp đến Ä‘á»™ gây trở ngại cho quân Thiết kỵ. Và vá»›i những hứa hẹn há»a lá»±c yểm trợ từ Không quân chiến thuật và chiến lược của Hoa Kỳ, ban tham mÆ°u không thấy cuá»™c hành quân sẽ gặp má»™t trở ngại nào. Sá»± thành công trong lần đánh qua Cam Bốt đã làm cho ban tham mÆ°u soạn thảo hành quân lạc quan hÆ¡n.
NhÆ°ng tin tức tình báo và hình chụp từ trên trá»i không thể nhìn thấy tất cả những gì được che đậy dÆ°á»›i những cánh rừng dầy của Hạ Lào. Tình báo cÅ©ng không thể nào cập nhật được sá»± di Ä‘á»™ng liên tục của các Ä‘Æ¡n vị đối phÆ°Æ¡ng. Sá»± Æ°á»›c lượng vá» quân số của CSBV trong vùng hành quân chỉ chính xác trong thá»i Ä‘iểm soạn thảo kế hoạch; và khi không ảnh cho thấy Ä‘Æ°á»ng số 9 tuy bị hÆ° nhiá»u vì bom nhÆ°ng còn di chuyển được thì chỉ là trên ...hình ảnh. Trên thá»±c tế, hai chi tiết quan trá»ng này khác xa Æ°á»›c tính. Trong thá»i gian soạn thảo, kế hoạch Æ°á»›c lượng CSBV chỉ có khoảng 22 ngàn quân ở chung quanh Sê Pôn. Äến đầu tháng 1, Æ°á»›c lượng vá» cấp số quân của đối phÆ°Æ¡ng trong vùng hành quân được tăng lên tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng ba sÆ° Ä‘oàn rưỡi (bằng quân số dÆ°á»›i tay của của Quân Ä‘oàn 70B). NhÆ°ng đến thượng tuần tháng 2, khi quân Ä‘á»™i VNCH chuẩn bị băng qua biên giá»›i, CSBV đã có khả năng quy Ä‘á»™ng má»™t số quân tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i bảy sÆ° Ä‘oàn để chuẩn bị ứng chiến trong vùng hành quân. [16]
Vá» trục lá»™ di chuyển và địa hình của mặt trận: Không ảnh không cho thấy nhiá»u chá»— hÆ° nát của Ä‘Æ°á»ng số 9 vì bị cá» và lá thấp bao phủ. ÄÆ°á»ng số 9 là má»™t con Ä‘Æ°á»ng bị bá» hoang gần 20 năm (khúc từ biên giá»›i Việt Nam Ä‘i vá» Sê Pôn), tất cả cầu trên Ä‘Æ°á»ng đã bị Không quân Mỹ đánh sập. Những trận oanh kích ngày đêm đã cắt con Ä‘Æ°á»ng ra từng Ä‘oạn bằng những hố bom sâu năm, bảy thÆ°á»›c. [17] Äịa hình Hạ Lào không thuận lợi nếu không nói bất lợi cho chiến xa và quân Thiết kỵ. ÄÆ°á»ng số 9, vá»›i bên phải là rừng cây dầy dặt, bên trái là sông Sê Pôn vá»›i rừng và chá»m đá cao dá»c theo bá» sông, giá»›i hạn tầm quan sát của Thiết kỵ. Äịa hình dá»c theo trục lá»™ lại càng giá»›i hạn chiến thuật sá»­ dụng chiến xa khi chiến xa không thể rá»i được lá»™ chánh để ná»›i rá»™ng địa bàn hoạt Ä‘á»™ng hay trinh sát, canh chừng vòng Ä‘ai an ninh xa hÆ¡n. Không nhÆ° ở mặt trận Cam Bốt, địa hình ở Hạ Lào không phải là địa hình để có thể dàn má»™t mặt trận dài sáu cây số hàng ngang, vá»›i 200 xe tăng và thiết vận xa, má»—i chiếc cách nhau 25 mét, và cứ thế tác xạ và tiến quân. [18]
Tuần đầu tiên của cuá»™c hành quân má»i chuyện xảy ra nhÆ° dá»± định. Nhảy dù và BÄQ chiếm các tá»a Ä‘á»™ và thiết lập các căn cứ há»a lá»±c nhÆ° được chỉ định; bá»™ chỉ huy mặt trận đã nằm ở Bản Äông hai ngày trÆ°á»›c khi quân Thiết kỵ tiến 12 cây số từ biên giá»›i đến để gia nhập há». Ở phía đông nam Bản Äông, lính Bá»™ binh của sÆ° Ä‘oàn 1 đã an tá»a trên những cao Ä‘iểm, nhìn vá» hÆ°á»›ng nam canh giữ.
NhÆ°ng đến tuần thứ hai, tình hình thay đổi: sau khi xác định được vị trí của các lá»±c lượng VNCH và sau khi đã viện quân đầy đủ, CSBV chuẩn bị tấn công vào các cao Ä‘iểm và căn cứ há»a lá»±c của VNCH.
Trong khi đó, lá»±c lượng Thiết kỵ từ Bản Äông tiến vá» mục tiêu Sê Pôn ở hÆ°á»›ng tây được chừng năm cây số thì gặp sức kháng cá»±. Căn cứ há»a lá»±c 30 bắt đầu bị pháo vào ngày 16 tháng 2. Ở hÆ°á»›ng tây của căn cứ 30, quân CSBV phối hợp chiến xa và Bá»™ binh để tấn công trá»±c diện Ä‘iểm phòng thủ của đồi 31, nÆ¡i đặt bá»™ chỉ huy của lữ Ä‘oàn 3 Nhảy dù. Ở phía nam, tất cả cứ Ä‘iểm của sÆ° Ä‘oàn 1 Bá»™ binh Ä‘á»u bị tấn công lẻ tẻ. Vấn Ä‘á» tiếp tế cho các căn cứ há»a lá»±c bằng trá»±c thăng càng lúc càng khó khăn hÆ¡n vì há»a lá»±c phòng không của địch quá mạnh. Không ảnh và phi cÆ¡ quan sát cho biết CSBV có má»™t lá»±c lượng tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 19 Tiểu Ä‘oàn phòng không, trang bị khoảng 525 đến 575 súng phòng không các loại 12.7, 23, 37, hay đôi khi 57 ly. [19] Cuá»™c tiến quân vá» Sê Pôn chậm lại theo đà kháng cá»± của đối phÆ°Æ¡ng. Ngày 16 tháng 2, tÆ°á»›ng Viên và tÆ°á»›ng Abrams bay ra bá»™ tÆ° lệnh tiá»n phÆ°Æ¡ng ở Äông Hà để há»p vá»›i tÆ°á»›ng Lãm và Sutherland. Trong cuá»™c há»p này há» thay đổi kế hoạch hành quân: Các lá»±c lượng Bá»™ binh của sÆ° Ä‘oàn 1 sẽ nhảy chiếm các ngá»n đồi cao ở phía nam sông Sê Pôn để giúp cho quân Dù và Thiết kỵ tiến nhanh hÆ¡n vá» mục tiêu Sê Pôn. Ba ngày sau, ngày 19, tổng thống Thiệu cÅ©ng bay ra Äông Hà để nghe thuyết trình tình hình chiến sá»±. Sau khi nghe tình hình, tổng thống Thiệu ra lệnh cho tÆ°á»›ng Lãm tiến quân chậm lại và bá» nhiá»u thì giá» hÆ¡n lục soát các kho chứa quân nhu dụng ở hÆ°á»›ng tây nam Bản Äông. NhÆ°ng sá»± đình trệ này đã giúp cho đối phÆ°Æ¡ng có thêm thì giá» củng cố nhân lá»±c và tập trung há»a lá»±c để phản công. [20] Äến thá»i Ä‘iểm đó VNCH có hÆ¡n 10.600 quân ở Hạ Lào, đối diện vá»›i 35 ngàn quân của năm sÆ° Ä‘oàn CSBV. [21]
Ngày 18 tháng 2, địch tấn công mạnh vào hai căn cứ BÄQ ở hÆ°á»›ng đông bắc do Tiểu Ä‘oàn 21 và 39 trấn giữ. Ngày hôm sau CSBV pháo kích để cầm chân Tiểu Ä‘oàn 21, trong khi ná»— lá»±c tấn công Tiểu Ä‘oàn 39. Ngày 20, chịu không nổi áp lá»±c địch, Tiểu Ä‘oàn 39 di tản khá»i cao Ä‘iểm và rút vá» căn cứ của Tiểu Ä‘oàn 21 BÄQ ở cách đó vài cây số. NhÆ°ng hai ngày sau, chính Tiểu Ä‘oàn 21 cÅ©ng được lệnh di tản vá» căn cứ há»a lá»±c 30 của Nhảy dù. Äến đây, trừ căn cứ há»a lá»±c 30 và 31, CSBV đã gần nhÆ° làm chủ các cứ Ä‘iểm ở hÆ°á»›ng bắc của Bản Äông và Ä‘Æ°á»ng số 9. [22] MÆ°á»i má»™t giá» sáng ngày 25, sau má»™t trận pháo kích tàn khốc, CSBV sá»­ dụng chiến xa và Bá»™ binh ồ ạt tấn công căn cứ há»a lá»±c 31 từ bốn hÆ°á»›ng. Khoảng năm giá» chiá»u, căn cứ 31 thất thủ. Ngày 3 tháng 3, Tiểu Ä‘oàn 2 Nhảy dù, sau hai ngày không được tiếp tế nÆ°á»›c và lÆ°Æ¡ng thá»±c, và vá»›i số thÆ°Æ¡ng vong khoảng 200 quân, được lệnh di tản bằng Ä‘Æ°á»ng bá»™ ra khá»i căn cứ há»a lá»±c 30. HÆ°á»›ng bắc của Ä‘Æ°á»ng 9 bây giá» hoàn toàn nằm trong tay CSBV. [23]
Thấy sá»± kháng cá»± của địch càng lúc càng mạnh, ngày 28 tháng 2 tổng thống Thiệu bất thần ra lệnh sÆ° Ä‘oàn TQLC nhảy vào Hạ Lào để thay thế sÆ° Ä‘oàn Nhảy dù tại mặt trận. Nhận được quân lệnh thay quân rất khó khăn đó, trÆ°a ngày 28 tuá»›ng Hoàng Xuân Lãm bay vá» Sài Gòn để bàn thảo tình hình vá»›i tổng thống Thiệu. Thay gì dùng TQLC thay thế quân Dù, tÆ°á»›ng Lãm Ä‘á» nghị, Quân Ä‘oàn I sẽ dùng Bá»™ binh của sÆ° Ä‘oàn 1 nhảy vào Sê Pôn; dùng quân Dù bảo vệ hÆ°á»›ng bắc và Ä‘Æ°á»ng số 9; hai lữ Ä‘oàn TQLC sẽ thay vào chá»— của sÆ° Ä‘oàn 1 ở các cao Ä‘iểm hÆ°á»›ng nam Ä‘Æ°á»ng 9. Sau khi nghe kế hoạch trình bày, tổng thống Thiệu chấp nhận Ä‘á» nghị của tÆ°á»›ng Lãm. [24] Vá»›i sá»± tham dá»± của sÆ° Ä‘oàn TQLC và má»™t vài Ä‘Æ¡n vị BÄQ và Bá»™ binh, quân Ä‘á»™i VNCH bây giá» có gần 17 ngàn quân ở mặt trận Hạ Lào.
Từ ngày 3 đến ngày 5 tháng 3, các Tiểu Ä‘oàn của hai trung Ä‘oàn 1 và 2 của sÆ° Ä‘oàn 1 tiếp tục nối Ä‘uôi nhau chiếm những cao Ä‘iểm ở phía nam Ä‘Æ°á»ng số 9, dẫn dài vá» mục tiêu Sê Pôn. Ngày 6 và 7, má»™t Ä‘oàn trá»±c thăng 120 chiếc chở hai Tiểu Ä‘oàn 2 và 3 của trung Ä‘oàn 2 nhảy vào Sê Pôn. Chiếm được mục tiêu, các Ä‘Æ¡n vị chia nhau lục soát chung quanh căn cứ quan trá»ng nhất trên con Ä‘Æ°á»ng chuyển vận, xâm nhập vào nam của CSBV. Ngày 12 tháng 3 quân Ä‘á»™i VNCH bắt đầu chuẩn bị rút quân khá»i địa phận Hạ Lào. [25] Cuá»™c rút quân không phải không khó khăn nhất là rút quân khi mặt trận vẫn còn tiếp diá»…n. Má»™t vài Ä‘Æ¡n vị bị thiệt hại nặng khi há» bị chận đánh trên Ä‘Æ°á»ng vá». [26] Cuá»™c hành quân Lam SÆ¡n 719 được coi nhÆ° kết thúc khi những Ä‘Æ¡n vị cuối cùng của VNCH bÆ°á»›c vá» bên này biên giá»›i vào ngày 24 tháng 3-1971.
Số thÆ°Æ¡ng vong chết và bị thÆ°Æ¡ng của VNCH trong cuá»™c hành quân là 8.300 quân, và 651 mất tích. Số tá»­ thÆ°Æ¡ng phía cá»™ng sản Æ°á»›c lượng hÆ¡n 16.000 ngÆ°á»i. [27] Số lượng vÅ© khí, quân nhu dụng bị tịch thu và phá hủy trong trận Hạ Lào bằng ba lần số lượng trong cuá»™c hành quân qua Cam Bốt năm 1970.
Cuá»™c hành quân 45 ngày đánh qua Lào, ngoài sá»± thiệt hại gần 50 phần trăm số quân tham dá»±, đã không hoàn tất được mục tiêu hoạch định: thá»i gian hành quân không kéo dài 90 ngày nhÆ° dá»± định để có thể lục soát tận tÆ°á»ng các kho dá»± trữ của CSBV ở chung quanh Sê Pôn; và kế hoạch truy lùng ngược vá» các căn cứ nằm trong vùng Co Roc, gần sát biên giá»›i Việt Lào cÅ©ng không thá»±c hiện được. Cuá»™c hành quân có nhiá»u khiếm khuyết. NhÆ°ng những khiếm khuyết đó không đến từ sá»± chiến đấu của tất cả các Ä‘Æ¡n vị tham dá»±, mà đến từ những lá»—i lầm của ban tham mÆ°u lúc soạn thảo kế hoạch hành quân.
Trái vá»›i những tin đồn là tình báo Bắc Việt có được trong tay tin tức và chi tiết cuá»™c hành quân từ lúc được phác há»a. Trên thá»±c tế, cuá»™c hành quân được tổ chức quá hấp tấp, quá lá»™ liá»…u, để có thể che mắt đối phÆ°Æ¡ng. Căn cứ và phi trÆ°á»ng Khe Sanh bị bá» hoang từ tháng 7-1968, nhÆ°ng đến cuối tháng 1-1971 thì công binh Hoa Kỳ trở lại sá»­a chữa, thiết lập phi đạo để cung ứng cho phi cÆ¡ vận tải chiến lược (C-130). Quân Thiết kỵ và Không Kỵ Mỹ bắt đầu thiết lập an ninh trên trục lá»™ Äông Hà-Khe Sanh ...các phi trÆ°á»ng ở tuyến đầu Vùng I nhá»™n nhịp vá»›i những chuyến phi cÆ¡ vận tải đổ quân từng vùng khác vá». ... Vá»›i những há»at Ä‘á»™ng quân sá»± đó, má»™t ngÆ°á»i mù cÅ©ng có thể Ä‘oán được ý định của đối phÆ°Æ¡ng. Thêm vào đó, sau cuá»™c hành quân đánh nhÆ° chẻ tre qua Cam Bốt, sau khi lá»±c lượng đặc biệt Mỹ nhảy thẳng vào SÆ¡n Tây nhÆ° chổ không ngÆ°á»i, từ giữa năm 1970 giá»›i lãnh đạo Bắc Việt đã báo Ä‘á»™ng cho tất cả các mặt trận và bá»™ tÆ° lệnh phải lo phòng thủ những cuá»™c tấn công của quân Ä‘á»™i VNCH vào lãnh địa của há». Sá»± Ä‘á» phòng và bảo vệ con Ä‘Æ°á»ng chuyển vận sinh tá»­ ở Hạ Lào là chuyện Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên.
Ban tham mÆ°u soạn thảo kế hoạch hành quân coi thÆ°á»ng sức kháng cá»±, và Æ°á»›c Ä‘oán quá thấp cấp số của CSBV Ä‘ang hay sẽ có mặt ở vùng hành quân. Trái vá»›i những Ä‘Æ¡n vị cá»™ng sản mà quân lá»±c VNCH đối diện ở Cam Bốt (ba sÆ° Ä‘oàn địa phÆ°Æ¡ng 5, 7, và 9 của Việt Cá»™ng), các sÆ° Ä‘oàn có mặt ở Hạ Lào là các sÆ° Ä‘oàn chính qui, được trang bị nhiá»u hÆ¡n là đầy đủ, vá»›i má»™t nhiệm vụ sống còn là phải bảo cái yết hầu của con Ä‘Æ°á»ng xâm nhập vào Nam. Sau khi đã mất những cứ địa bên Cam Bốt, bây giá» nếu CSBV mất luôn những cứ địa ở Hạ Lào thì cuá»™c chiến kể nhÆ° thua. Vì lý do đó, dù bị thiệt hại nặng, CSBV phải bảo vệ Hạ Lào cho đến ngÆ°á»i cán binh cuối cùng.
Äịa hình ở Hạ Lào không những bất lợi cho chiến xa và Thiết kỵ, mà còn bất lợi luôn cho vấn Ä‘á» chuyên chở và yểm trợ bằng không lá»±c: trá»i chỉ quang đãng từ mÆ°á»i giá» sáng đến ba giá» trÆ°a. TrÆ°á»›c hay sau giỠđó, mây mù bao phủ toàn vùng và vấn Ä‘á» tiếp tế hay yểm trợ bằng trá»±c thăng không thể nào thá»±c hiện được. Và dù thá»i được tiết quang đãng, tìm má»™t chổ đáp ở rừng núi Hạ Lào không dá»…: lõm rừng nào trống trải, thích hợp, để đáp trá»±c thăng thì địch đã ghi tá»a Ä‘á»™ sẵn hay chÄ©a thẳng (súng) phòng không vào đó. Khi thấy trá»±c thăng sà xuống thì há» bắn hay pháo vào mục tiêu đã định. 82 trá»±c thăng bị hủy diệt hoàn toàn và 618 chiếc khác bị trúng đạn, cho thấy cÆ°á»ng Ä‘á»™ phòng không của địch ở mặt trận. Há»a lá»±c phòng không giá»›i hạn tiếp tế: quân đồn trú trên các căn cứ há»a lá»±c bị thiếu tiếp tế đạn, nÆ°á»›c và lÆ°Æ¡ng thá»±c hai, ba ngày là chuyện thÆ°á»ng. Những Æ°á»›c tính vá» thá»i tiết và địa hình thiếu sót đến Ä‘á»™ quân phục của lính hành quân không đủ ấp để chống lại cái lạnh của Hạ Lào vỠđêm. [28]
Cuá»™c hành quân không có má»™t hệ thống chỉ huy và Ä‘iá»u khiển suôn sẻ và trôi chảy ở cấp Quân Ä‘oàn trong ba tuần lá»… đầu tiên hai mÆ°Æ¡i mốt ngày đầu quan trá»ng của cuá»™c hành quân. Trong khi bá»™ tÆ° lệnh tiá»n phÆ°Æ¡ng của Quân Ä‘oàn XXIV nằm ở Quảng Trị, bá»™ tÆ° lệnh tiá»n phÆ°Æ¡ng của Quân Ä‘oàn I thì ở Äông Hà. Bá»™ tÆ° lệnh chiến thuật há»—n hợp Việt Mỹ ở tại Khe Sanh thì thiếu má»™t thẩm quyá»n cao cấp để quyết định lập tức cho mặt trận. Quân Ä‘oàn XXIV không có sÄ© quan đại diện ở Khe Sanh để Ä‘iá»u Ä‘á»™ng hai Ä‘Æ¡n vị chánh Ä‘ang há»— trợ cho quân Ä‘á»™i VNCH là Liên Ä‘oàn 101 Không lá»±c và Liên Ä‘oàn 108 Pháo binh. Cố vấn Mỹ của các sÆ° Ä‘oàn VNCH không có thẩm quyá»n xin yểm trợ trá»±c tiếp và phải chuyển yêu cầu ngược vá» bá»™ tÆ° lệnh Quân Ä‘oàn XXIV ở Quảng Trị. Ở má»™t vài trÆ°á»ng hợp, cố vấn sÆ° Ä‘oàn không trá»±c tiếp yểm trợ cho sÆ° Ä‘oàn của mình, hay không bắt được liên lạc vá»›i các cánh quân của sÆ° Ä‘oàn trong giây phút sống chết nhất. [29] Sá»± hợp tác và yểm trợ của Hoa Kỳ rất rá»i rạc và thiếu nhiệt tình vì chính hai quân chủng Lục quân Và Không quân Hoa Kỳ cÅ©ng có nhiá»u dị biệt khi làm việc chung: tất cả yểm trợ của Không lá»±c 7 Ä‘á»u do Lục quân (Quân Ä‘oàn XXIV) Ä‘iá»u khiển và hoạch định, trong khi nhiệm vụ của Không quân rất quan trá»ng vá»›i há»a lá»±c của B-52 hay những loại bom 15 ngàn cân (Anh) dùng để dá»n bãi đổ bá»™ quân. Ngay từ lúc soạn thảo kế hoạch hành quân, hai quân chủng đã cãi nhau vá» vai trò của không lá»±c. Không quân lÆ°u ý Lục quân là trá»±c thăng của há» không đủ để áp đảo há»a lá»±c phòng không của CSBV. Lục quân thì cho rằng Không quân đã quan trá»ng hóa và phóng đại khả năng phòng không của đối phÆ°Æ¡ng. Sau khi cuá»™c hành quân khai diá»…n, Không quân có đại diện ở bá»™ chỉ huy chiến thuật, nhÆ°ng phải chá» lịnh yêu cầu của Lục quân từ Quân Ä‘oàn XXIV. Hai tuần sau ngày hành quân, Liên Ä‘oàn 101 Không vận lâm vào tình trạng không đủ trá»±c thăng vận chuyển, và há»a lá»±c từ trá»±c thăng cÅ©ng không đủ mạnh để áp đảo phòng không hay phá hủy xe tăng địch nhÆ° Không quân đã tiên Ä‘oán. Äến giá» phút đó, khi bá»™ tổng tham mÆ°u của VNCH lên tiếng phàn nàn thì MACV má»›i cho ngÆ°á»i từ Sài Gòn bay ra Vùng I để dàn xếp tình trạng chỉ huy và Ä‘iá»u khiển ở Khe Sanh. Sá»± vắng mặt của má»™t sÄ© quan cao cấp của MACV ở bá»™ tÆ° lệnh tiá»n phÆ°Æ¡ng Quảng Trị hay bá»™ chỉ huy chiến thuật Khe Sanh có thể là má»™t yếu tố thắng thua của cuá»™c hành quân. Trên cÆ°Æ¡ng là tÆ° lệnh MACV, đại tÆ°á»›ng Abrams không nhiá»u ít phải chịu trách nhiệm vá» sá»± thiếu sót trong lối tổ chức chỉ huy và Ä‘iá»u khiển của cuá»™c hành quân. [30] Khi tin tức vá» những lá»™n xá»™n của cuá»™c hành quân được mật báo ngược vá» Hoa Thịnh Äốn, trong má»™t phút nổi giận tống thống Nixon lên tiếng đòi cách chức đại tÆ°á»›ng Abrams. [31] Vá»›i hệ thống chỉ huy và Ä‘iá»u khiển thiếu trôi chảy và gián Ä‘oạn đó, sá»± yểm trợ của quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ trong cuá»™c hành quân Lam SÆ¡n 719 đã không được đúng mức và đầy đủ nhÆ° đã phác há»a trong kế hoạch má»™t sá»± kiện mà tất cả các nhà quan sát quân sá»± Ä‘á»u công nhận.
Ước lượng sai lầm quan trá»ng khác là sá»± chênh lệch giữa lá»±c lượng tấn công và quân phòng thủ. Trên lý thuyết quân sá»±, thông thÆ°á»ng quân tấn công cần má»™t lá»±c lượng đông hÆ¡n quân phòng thủ ít nhất là ba lần để nắm phần thắng. Nên nhá»›, vào năm 1966 khi tÆ°á»›ng Westmoreland soạn thảo hành quân đánh qua Lào, kế hoạch của ông đòi há»i ít nhất là bốn sÆ° Ä‘oàn quân tác chiến, cá»™ng vá»›i yểm trợ không lá»±c của tất cả bốn quân binh chủng. [32] Khi tấn công qua Lào, quân Ä‘á»™i VNCH không những không có số quân tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng mà lại ít hÆ¡n quân phòng thủ hai lần. Ở má»™t vài trận đánh nhÆ° trận ở căn cứ Ranger North, Tiểu Ä‘oàn 39 BÄQ phải đối chá»i vá»›i má»™t lá»±c lượng đông gấp sáu đến tám lần. [33]
Trong năm 1971, các giai Ä‘oạn Việt Nam hóa cuá»™c chiến gần nhÆ° là hoàn tất. Quân Ä‘á»™i VNCH nhận lãnh gần nhÆ° hầu hết nhiệm vụ chiến đấu từ các Ä‘Æ¡n vị Mỹ. Há» chiến đấu không thua bất cứ Ä‘Æ¡n vị nào của đối thủ ở chiến trận nếu há» có được cÆ¡ há»™i. Và quân Ä‘á»™i VNCH có cÆ¡ há»™i chứng minh khả năng tác chiến vào năm 1972 khi hỠđóng vai quân phòng thủ và đánh bại 14 sÆ° Ä‘oàn quân tấn công của CSBV. NhÆ°ng trong trận đánh qua Hạ Lào vào mùa xuân 1971, quân lá»±c VNCH nói chung, cùng má»™t thá»i gian cố gắng nhận lãnh má»™t trách nhiệm vượt xa khả năng há» có trong lúc đó. Quân lá»±c VNCH rÆ¡i vào tình trạng mà đô đốc John McCain, tÆ° lệnh quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ Thái Bình DÆ°Æ¡ng, đã lÆ°u ý hÆ¡n má»™t năm trÆ°á»›c: “Quá tham vá»ng; tiến nhanh quá [chÆ°Æ¡ng trình Việt Nam hóa và và bao thầu trách nhiệm] sẽ tá»± hại mình.†[34] Quân Ä‘á»™i VNCH phải đánh hai mặt trận lá»›n cùng má»™t lúc vá»›i tất cả lá»±c lượng tinh nhuệ có trong tay: 17.000 quân ở Hạ Lào và 21.000 quân ở Cam Bốt hai miếng ăn quá lá»›n để có thể nuốt và tiêu hóa cùng má»™t lúc. NhÆ°ng đối diện vá»›i sá»± nguy hiểm thÆ°á»ng trá»±c mà CSBV đặt trÆ°á»›c mặt, quân Ä‘á»™i VNCH không có chá»n lá»±a nào khác hÆ¡n là đánh. Nguy hiểm, chết, có thể thất bại, nhÆ°ng phải đánh.
Cuối năm 1971 quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ còn 139 ngàn quân ở Việt Nam. Vá»›i tất cả trách nhiệm tác chiến giao lại cho quân Ä‘á»™i VNCH, số thÆ°Æ¡ng vong của Hoa Kỳ trong năm 1971 giảm Ä‘i rất nhiá»u so vá»›i những năm trÆ°á»›c: vá»›i 1.381 quân nhân tá»­ thÆ°Æ¡ng và 4.767 bị thÆ°Æ¡ng. NhÆ°ng bên phía VNCH, tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° lá»i má»™t chính trị gia Mỹ đã nói, dù nhìn ở khía cạnh nào, chÆ°Æ¡ng trình Việt Nam hóa chỉ là má»™t kế hoạch thay đổi màu da của tá»­ sÄ©. Năm 1971 màu da của những tá»­ sÄ© ở chiến trÆ°á»ng Việt Nam vàng nhiá»u hÆ¡n trắng: năm đó quân lá»±c VNCH có 22.738 tá»­ sÄ©. Ở phía bên kia, CSVN có hÆ¡n 98 ngàn quân thiệt mạng. [35]


*

Sau khi cuá»™c hành quân Lam SÆ¡n 719 đã chấm dứt; sau khi những báo cáo kết quả hành quân được trình lên bàn giấy ... Abrams vẫn còn bá»±c tức vá»›i ban tham mÆ°u, vá»›i Không lá»±c 7, vá»›i Quân Ä‘oàn XXIV và cả vá»›i chính ông. Trong má»™t lần há»p vá»›i các tÆ°á»›ng lãnh MACV, Abrams noi bóng gió là ông thấy ái náy khi những gì ông hay những sÄ© quan dÆ°á»›i quyá»n ông hứa hẹn và không giữ vẹn lá»i hứa. Có lần, khi nghe má»™t trung tÆ°á»›ng kể lại chuyện ông ta đã bá»™i hứa vá»›i trung tÆ°á»›ng Äá»— Cao Trí ra sao, tÆ°á»›ng Abrams thông cảm và đồng thá»i cÅ©ng nói cho viên tÆ°á»›ng thuá»™c hạ sá»± khó chịu khi ông phải nhận lệnh từ Hoa Thịnh Äốn để thúc dục và ép buá»™c phía VNCH thá»±c hiện má»™t số kế hoạch mà Hoa Thịnh Äốn muốn thá»±c hiện. “NhÆ°ng cÅ©ng còn đỡ hÆ¡n, so vá»›i những gì tôi thấy đại sứ Bunker bị [Hoa Thịnh Äốn] bắt phải thÆ°Æ¡ng lượng [vá»›i VNCH],†ông đại tÆ°á»›ng tiết lá»™ vá»›i ngÆ°á»i sÄ© quan phụ tá. [36]
Nói vá» ngÆ°á»i Mỹ và chiến tranh Việt Nam mà không nói chút gì vỠđại tÆ°á»›ng Creighton Williams Abrams là má»™t Ä‘iá»u thiếu sót. Abrams cÅ©ng phục vụ ở Việt Nam má»™t khoảng thá»i gian năm năm nhÆ° ngÆ°á»i tiá»n nhiệm - và bạn đồng khóa từ trÆ°á»ng võ bị West Point - là đại tÆ°á»›ng William Westmoreland. NhÆ°ng nếu chúng ta so sánh hai ngÆ°á»i vá» tÆ° cách và chiến thuật chiến lược áp dụng trong cuá»™c chiến, Westmoreland và Abrams hoàn toàn khác nhau.
Sanh năm 1914 tại Springfield, Massachutsettes, trong má»™t gia đình đủ ăn. Äược theo há»c và ra trÆ°á»ng võ bị West Point năm 1936 - khóa của những vì sao - và chá»n binh chủng Thiết giáp. Hai mÆ°Æ¡i bảy tuổi và mang đại úy khi Hoa Kỳ gia nhập thế chiến thứ II. Ông chỉ huy má»™t Tiểu Ä‘oàn thiết giáp và phục vụ dÆ°á»›i quyá»n của tÆ°á»›ng Patton khi Äồng minh đổ bá»™ lên châu Âu. Abrams được cấp trên chú ý khi Tiểu Ä‘oàn của ông phá vỡ Ä‘Æ°á»ng giây của Äức để giải cứu sÆ° Ä‘oàn 101 Nhảy dù ở trận Bastogne. Sau thế chiến thứ II, Abrams được mang lon đại tá thá»±c thụ khi còn 30 tuổi. Trong chiến tranh Äại Hàn, Abrams lần lược được chá»n làm tham mÆ°u trưởng cho ba Quân Ä‘oàn tham chiến ở đó (Quân Ä‘oàn I, IX, và X). Làm việc ở các Quân Ä‘oàn Abrams có dịp phục vụ dÆ°á»›i quyá»n của những đại tÆ°á»›ng có tiếng nhÆ° Maxwell Taylor, Bruce Clarke. Lên chuẩn tÆ°á»›ng năm 1958 (má»™t trong ba sÄ© quan ra trÆ°á»ng năm 1936 lên tÆ°á»›ng đầu tiên) khi Ä‘ang phục vụ ở trÆ°á»ng Thiết giáp Fort Knox; rồi lên thiếu tÆ°á»›ng và được chỉ định qua Äức coi sÆ° Ä‘oàn 4 Thiết giáp. Trở vá» Mỹ phục vụ ở NgÅ© Giác Äài; được thăng trung tÆ°á»›ng năm 1963 và trở qua Äức lần thứ hai để làm tÆ° lệnh Quân Ä‘oàn V. ChÆ°a đầy má»™t năm sau, NgÅ© Giác Äài gá»i Abrams trở lại Mỹ, gắn thêm má»™t sao nữa và Ä‘á» cá»­ làm tÆ° lệnh TÆ° lệnh Phó Lục quân - ông được chá»n trên đầu 45 sÄ© quan cấp trung và đại tÆ°á»›ng thâm niên hÆ¡n ông cho chức vụ đó. Trong lúc đó, ngÆ°á»i bạn cùng lá»›p West Point vá»›i ông, Westmoreland, đã là đại tÆ°á»›ng và má»›i vừa nhận chức tÆ° lệnh MACV ở Việt Nam. [37] Tháng 5 năm 1967, Abrams được Ä‘á» cá»­ qua Việt Nam làm tÆ° lệnh phó cho Westmoreland. Má»™t năm sau, ông thay Westmoreland làm tÆ° lệnh MACV.
Nhìn ở bên ngoài, Abrams và Westmoreland hoàn toàn khác nhau: Westmoreland ăn bận chải chuốt, tÆ°Æ¡m tất; trong khi quân phục của Abrams thì rất lè phè, nhăn nhíu. Má»™t ký giả khi nhìn thấy ông ăn bận, đã gá»i ông là “má»™t cái giÆ°á»ng ngủ chÆ°a dá»n Ä‘ang hút xì gà.†Sau lÆ°ng ông, những ngÆ°á»i lính gá»i ông qua há»—n danh là ông “thượng sÄ© già.†[38] Äúng, đó là Creighton Williams Abrams. Vá» tánh tình và lối chỉ huy: Westmoreland má»m má»ng, ngoại giao và biết dấu ý nghÄ©, tình cảm của mình qua lá»i nói; trong khi Abrams thì la hét, bùng nổ nhÆ° má»™t há»a diệm sÆ¡n khi chuyện xảy ra không vừa ý. NhÆ°ng lính dÆ°á»›i quyá»n thÆ°Æ¡ng và kính trá»ng ông, vì sau cÆ¡n bùng nổ ông biết hạ giá»ng - và nếu cần, nói lá»i xin lá»—i - nếu nhận thấy mình đã Ä‘i quá trá»›n. [39]
Vá» chiến thuật, chiến lược áp dụng vào cuá»™c chiến: Abrams và ngÆ°á»i tÆ° lệnh tiá»n nhiệm hoàn toàn khác nhau - khác nhau đến Ä‘á»™ Abrams thấy rất khó khăn và cô Ä‘Æ¡n trong thá»i gian hÆ¡n má»™t năm làm tÆ° lệnh phó cho Westmoreland. Tuy không hợp nhau vá» lối đánh nhÆ°ng Abrams không bao giá» lên tiếng phản đối ngÆ°á»i tÆ° lệnh của mình. Trong những lúc tâm sá»± riêng vá»›i bạn bè đồng cấp, Abrams nói ông phải trung thành và ủng há»™ Westmoreland trong tÆ° cách là tÆ° lệnh phó. [40] NhÆ° đã nói qua, chiến thuật và chiến lược của Westmoreland là truy lùng và tiêu diệt; đánh nhanh, đánh mạnh bằng những Ä‘Æ¡n vị chủ lá»±c quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ. Từ giữa năm 1964 đến đầu năm 1968, Westmoreland không chú tâm đến quân Ä‘á»™i VNCH trong ý nghÄ©a ông không chú trá»ng vá» các phÆ°Æ¡ng diện nhÆ° tân trang và hiện đại hóa vÅ© khí, hay đặt nặng vấn Ä‘á» huấn luyện quân Ä‘á»™i VNCH, hay quan trá»ng các kế há»ach bình định và bảo vệ an ninh ở Nông thôn. Những cuá»™c hành quân há»—n hợp Việt Mỹ được thá»±c hiện rất ít dÆ°á»›i thá»i Westmoreland. Äối vá»›i Westmoreland, cuá»™c chiến được quản trị và tiến hành bởi hai quân Ä‘á»™i riêng biệt của Việt Nam và Mỹ.
Khi Abrams vừa lên thay Westmoreland, theo má»™t sÄ© quan cao cấp kể lại, thì chiến thuật và chiến lược của cuá»™c chiến thay đổi “trong vòng 15 phút.†[41] Chiến thuật của Abrams không chú trá»ng vào truy lùng và triệt tiêu, mà là tảo thanh và giữ đất; chiến lược của Abrams không còn Mỹ đánh theo lối Mỹ, Việt đánh theo lối Việt, mà là má»™t cuá»™c chiến chung. [42] Abrams Ä‘á» nghị nhiá»u cuá»™c hành quân phối hợp Việt Mỹ; cÅ©ng nhÆ° ông muốn những báo cáo hàng tuần vá» tình hình quân sá»± phải nói đến tình hình và thiệt hại của VNCH. Ngay từ những buổi há»p đầu tiên sau khi nhậm chức, Abrams quan tâm đến cÆ¡ cấu huấn luyện và vÅ© khí của quân Ä‘á»™i VNCH. Ông nói nếu chúng ta (ngÆ°á»i Mỹ) muốn quân Ä‘á»™i VNCH vững mạnh để chống lại cá»™ng sản, thì ít ra phải trang bị cho hỠđúng mức (nghÄ©a là có há»a lá»±c tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng nhÆ° quân Bá»™ binh Mỹ). Trong những buổi há»p Abrams thÆ°á»ng xuyên nhắc tên đến các Ä‘Æ¡n vị và sÄ© quan của quân Ä‘á»™i VNCH, cho sÄ© quan tham mÆ°u nghe. Vì Abrams thăm viếng các Ä‘Æ¡n vị Việt Mỹ ngoài mặt trận thÆ°á»ng xuyên, ông có kiến thức rất tÆ°á»ng tận vá» chuyện xảy ra ngoài mặt trận. Äôi khi ông tranh luận vá» sá»± giá»i dở của sÄ© quan VNCH vá»›i các thuá»™c tÆ°á»›ng, khi những bình phẩm của há» Ä‘i ngược lại sá»± quan sát của ông. [43] Và khi nói vá» ngÆ°á»i dân miá»n Nam Việt Nam, vá» sá»± hy sinh của há», Abrams đã không ngần ngại nói trÆ°á»›c mặt các sÄ© quan cao cấp là chính phủ Hoa Kỳ không bao giá» hiểu được những hy sinh và Ä‘au khổ ngÆ°á»i dân và chiến sÄ© miá»n Nam Ä‘ang chịu Ä‘á»±ng trong cuá»™c chiến Ä‘ang xảy ra. [44]
NhÆ°ng cuá»™c chiến mà Abrams nhận lãnh trong năm năm còn lại là má»™t cuá»™c chiến khó khăn. Khó khăn trong ý nghÄ©a ông không còn được đánh trận theo nhÆ° ý ông muốn. Khó khăn trong ý nghÄ©a ông phải nhận lãnh nhiệm dụ thu dá»n chiến trÆ°á»ng của ngÆ°á»i Mỹ và bàn giao chiến trÆ°á»ng lại cho quân dân miá»n Nam. Trong những năm còn lại của cuá»™c chiến, Abrams nhìn những gượng ép mà chính phủ Hoa Kỳ Ä‘ang cố gắng dàn xếp để rút ra khá»i cuá»™c chiến; những bó buá»™c chính trị, tài chánh, mà cấp trên bắt ông phải thi hành... riết rồi ông cÅ©ng buông tay đầu hàng, thi hành theo chỉ thị. Trong hai năm 1970-71, thẩm quyá»n dân sá»± ở Hoa Thịnh Äốn viếng thăm bá»™ tÆ° lệnh MACV ở Sài Gòn thÆ°á»ng xuyên hÆ¡n. Viếng thăm là tiếng lịch sá»±, thật ra thẩm quyá»n dân sá»± đến bá»™ tÆ° lệnh để thông báo ngân quỹ bị cắt giảm; chi phí cho cuá»™c chiến phải được giá»›i hạn. Những chi phí được giá»›i hạn đến từ đạn Pháo binh, phi vụ oanh tạc chiến thuật và chiến lược, hay đến từ những đợt rút quân chi phí cho má»™t quân nhân Mỹ ở Việt Nam tốn kém hÆ¡n ở tại lục địa Mỹ. Năm 1970, khi ngân sách cho chiến trÆ°á»ng Việt Nam đã bị giảm xuống còn 11 tỉ (so vá»›i khoảng 30 tỉ của năm 1967-68), nhÆ°ng giá»›i chức dân sá»± ở bá»™ Lục quân vẫn muốn MACV phải cắt giảm hÆ¡n nữa để phù hợp vá»›i chỉ thị của Bá»™ quốc phòng. Khi Abrams và MACV phản đối là, ở chiến trÆ°á»ng há» không thể nào đánh giặc theo sá»± giá»›i hạn của tiá»n bạc; hÆ¡n nữa, hỠđã cắt giảm tối Ä‘a rồi... NhÆ°ng phản đối chỉ để phản đối, lệnh là lệnh. Abrams phải tìm má»i cách để thi hành. [45]
Nếu Westmoreland có những khó khăn của ông ta trong thá»i Ä‘iểm 1964-1968 (bị bó tay vá»›i ban tham mÆ°u liên quân và Hoa Thịnh Äốn vá» chiến thuật chiến lược cho cuá»™c chiến Việt Nam; phải đối đầu vá»›i tình hình quân sá»± và những cuá»™c đảo chánh liên tục trong giai cấp tÆ°á»›ng lãnh VNCH; cố gắng giàn xếp những xáo trá»™n chính trị dân sá»±/tôn giáo ở Vùng I), thì Abrams cÅ©ng có những “vấn nạn†trong những năm 1968-1972 khi ông nắm quyá»n tÆ° lệnh. Má»™t trong những khó khăn mà Abrams phải đối đầu ở Việt Nam không nhất thiết thuá»™c vá» phạm vi quân sá»±, mà là tinh thần chiến đấu của những ngÆ°á»i lính dÆ°á»›i quyá»n ông. Từ sau năm 1969, tinh thần chiến đấu của quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ ở Việt Nam thật ra trên toàn thế giá»›i không còn nữa. Tệ nạn vá» quân phong quân ká»· lan tràn ở nhiá»u Ä‘Æ¡n vị: lính tìm các ám hại sÄ© quan và hạ sÄ© quan chuyên nghiệp; sÄ© quan quay mặt làm ngÆ¡ vá»›i những quân nhân ba gai vì chỉ muốn làm cho xong nhiệm vụ để được thuyên chuyển vá» hậu cứ hay vá» nÆ°á»›c (sÄ© quan Mỹ được thuyên chuyển ra khá»i các Ä‘Æ¡n vị tác chiến, vá» làm việc ở văn phòng sau sáu tháng ngoài mặt trận). Những năm kế tiếp, 1970-1971, tình trạng bất tuân quân lệnh, bất tuân thượng cấp xảy ra hàng ngày; nạn hút sách nghiện ngập, và nạn ẩu đả giá»­a các toán lính khác màu da xảy ra nhÆ° cÆ¡m bữa. Tinh thần tác chiến và ý thức hệ vá» cuá»™c chiến của các binh sÄ© (ở đây chúng ta nhấn mạnh chữ binh sÄ© là những tân binh hay lính ở cấp bá»±c thấp nhất) ở Việt Nam càng tồi tệ hÆ¡n, khi Ä‘a số đến từ giai cấp lao Ä‘á»™ng, thất há»c, và thất nghiệp. Ở Mỹ, trong thá»i gian chiến tranh Việt Nam Ä‘ang xảy ra, Nha Äá»™ng viên Hoa Kỳ cÅ©ng cho phép nhiá»u hình thức hoãn dịch: hoãn dịch vì lý do gia cảnh, há»c vấn, sức khoẻ, hay tài nguyên quốc gia (nhân viên quan trá»ng trá»ng trong cÆ¡ sở nào đó). Và vá»›i má»™t lý do này hay lý do ná», giá»›i trung lÆ°u và giá»›i có tài sản Ä‘á»u “chạy†được má»™t lý do để xin hoãn dịch. Cuối cùng, Ä‘a số tầng lá»›p bị bắt lính, bị Ä‘Æ°a qua Việt Nam tham chiến, là tầng lá»›p thuá»™c giai cấp thấp nhất, không còn lối thoát, hay cÆ¡ há»™i lối tiến thân trong xã há»™i Hoa Kỳ. Cái nhìn này không những đến từ những nhà xã há»™i há»c, mà còn đến từ chính ngÆ°á»i tÆ° lệnh của quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ tại Việt Nam. Má»™t lần, khi nói chuyện vá»›i tổng trưởng quốc phòng Melvin Laird vá» vấn Ä‘á» tổng Ä‘á»™ng viên, vá» vấn Ä‘á» quân dịch, Abrams nói thẳng là, “Chỉ có những công dân Mỹ dốt, nghèo, và da Ä‘en, là những ngÆ°á»i có được hân hạnh hy sinh cho tổ quốc của hỠở Việt Nam.†[46] à của Abrams không phải khinh miệt; ý của ông chỉ muốn nói vì không có lệnh tổng Ä‘á»™ng viên cho cuá»™c chiến, nên phần lá»›n tân binh là tình nguyện hoặc bị bắt quân dịch. Tân binh tình nguyện thì đến từ giai nằm trong hoàn cảnh khó khăn vá» kinh tế; tân binh bị bắt quân dịch thì chỉ vì há» không có cÆ¡ há»™i Ä‘i há»c lên tiếp để được hoản dịch vá» lý do há»c vấn. à của Abrams là vậy.
Má»›i nhận được bá»™ tÆ° lệnh chÆ°a đầy má»™t năm, và trong khi chÆ°Æ¡ng trình Việt Nam hóa còn trong thá»i kỳ phôi thai, Abrams đã thấy Hoa Thịnh Äốn muốn ông phải làm gì trong thá»i gian ông cầm cây baton chỉ huy: phải tìm má»i cách để giảm thiểu tối Ä‘a thÆ°Æ¡ng vong của quân Ä‘á»™i Mỹ. Vào hai tuần đầu tiên của tháng 5-1969, má»™t lữ Ä‘oàn Nhảy dù Mỹ bao vây má»™t trung Ä‘oàn CSBV ở vùng thung lÅ©ng A Shau, ở má»™t cao Ä‘iểm có tên là Núi Ap Bia, gần biên giá»›i Lào. Các Ä‘Æ¡n vị CSBV thÆ°á»ng vùng cứ địa này để chuẩn bị tập kích Huế và Äà Nẵng. Trong mÆ°á»i má»™t ngày, Nhảy dù Mỹ bao vây chung quanh,chá» cho Pháo binh và phi cÆ¡ oanh tạc nát mục tiêu trÆ°á»›c khi tấn công đánh chiếm đỉnh đồi. CSBV để lại gần 600 xác trong khi phía Hoa Kỳ chỉ có 70 tá»­ thÆ°Æ¡ng. Thông thÆ°á»ng, vá»›i kết quả nhÆ° vậy, trận đánh là má»™t chiến thắng, nếu không nói là chiến thắng lá»›n. NhÆ°ng vào mùa xuân 1969 Nixon vừa lên làm tổng thống vá»›i nhiá»u hứa hẹn vá» cuá»™c chiến; và những phong trào phản chiến Ä‘ang tìm má»i nổ lá»±c để mê hoặc ngÆ°á»i dân Mỹ chống lại chiến tranh Việt Nam tổn thất nhÆ° vậy không chấp nhận được. Thế là Báo chí và các phong trào phản chiến đặt tên cho trận đó là trận “Äồi Thịt Bằm†(Hamburger Hill) và phóng đại tổn thất của quân Ä‘á»™i Mỹ. Vá»›i áp lá»±c của các tổ chức phản chiến, báo chí, và thẩm quyá»n dân sá»± từ ná»™i địa, bá»™ tÆ° lệnh các cấp ở chiến trÆ°á»ng Việt Nam hiểu ngầm là há» phải tìm má»i cách giảm thiểu tổn thất vá» nhân mạng. NhÆ°ng chừng má»™t tháng, sau trận đánh Núi Ap Bia, để bá»™ tÆ° MACV hiểu rõ ràng hÆ¡n, Nixon trá»±c tiếp ra lệnh cho Abrams bằng má»i giá, “giảm thiểu tối Ä‘a thÆ°Æ¡ng vong của Hoa Kỳ†trong cuá»™c chiến. [47]
Trong những năm còn lại của chiến tranh Việt Nam, Abrams bị bó tay nhiá»u hÆ¡n ngÆ°á»i tÆ° lệnh tiá»n nhiệm. Quân Ä‘á»™i Mỹ bị rút Ä‘i nhanh hÆ¡n ý muốn của ông. Vì phần lá»›n quân rút Ä‘i là Lục quân, chiến trÆ°á»ng Việt Nam bấy giá» sống nhá» vào sá»± yểm trợ há»a lá»±c của Không và Hải quân. NhÆ°ng hai quân chủng này cÅ©ng bị giá»›i hạn bởi chính ngân quỹ riêng của há»: hỠđáp ứng nhu cầu đòi há»i của Abrams nhÆ°ng theo giá»›i hạn đã được ấn định sẳn từ ngân quỹ của má»—i quân chủng. Mùa xuân năm 1972 khi CSBV mở cuá»™c tổng tấn công vào bốn vùng chiến thuật VNCH, dÆ°á»›i tay của Abrams không còn hÆ¡n 39 ngàn quân, là má»™t đại tÆ°á»›ng Lục quân, Abrams bá»±c tức nhìn cuá»™c phản công được đảm nhiệm bởi hai quân chủng Hải quân và Không quân. Có hiểu được sá»± cạnh tranh và hiá»m tị giữa các quân chủng trong quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ thì má»›i thấy được sá»± tức giận của Abrams. [48] CÅ©ng trong năm 1972, Abrams không được quyá»n tác chiến theo kinh nghiệm quân sá»± của ông, mà phải đánh giặc theo chiá»u hÆ°á»›ng của những kế hoạch chính trị rất ngây thÆ¡ đến từ tòa Bạch á»c. Trong chiến dịch dá»™i bom Linebacker đợt đầu (Linebacker I) từ tháng 5 đến cuối tháng 6-1972, Nixon muốn dùng tất cả B-52 vừa để huy hiếp miá»n Bắc, vừa trừng phạt CSBV vá» cuá»™c tổng tấn công ở Miá»n Nam, vừa uy hiếp há» trở lại bàn há»™i nghị. CÅ©ng trong thá»i gian đó, vào trung tuần tháng 5 ở Kontum, sau khi các căn cứ há»a lá»±c phía nam và bắc Tân Cảnh, Võ Äịnh, bị thất thủ, CSBV dồn tất cả lá»±c đánh bức Dakto, rồi tiến thẳng vá» Kontum. Thấy tình thế nguy ngập, Abrams ra lệnh triệu hồi má»™t số phi cÆ¡ B-52 Ä‘ang được chỉ định cho các mục tiêu ở miá»n Bắc, thay đổi phi vụ để bảo vệ Kontum. Nhá» những phi vụ B-52 này, những Ä‘Æ¡n vị của sÆ° Ä‘oàn 320 CSBV bị chận đứng trÆ°á»›c khi há» có thể tập trung quân để tràn ngập Kontum. Khi nghe tin, Nixon rất nóng giận, nói rằng ông cần tất cả B-52 dá»™i bom ở Bắc Việt để tạo má»™t áp lá»±c cho CSBV sợ và trở lại thÆ°Æ¡ng lượng thành thật hÆ¡n. Abrams trả lá»i, nếu để mất Kontum thì tất cả những há»™i đàm chính trị sẽ không còn ý nghÄ©a nữa. Sau này, có tin đồn nói Nixon ghét Abrams từ đó. [49]
Những buổi chiá»u sau giá» làm việc, Abrams trở vá» căn nhà tiá»n chế là má»™t cái trailer, đặt bên cạnh bá»™ tÆ° lệnh MACV, bên trong phi trÆ°á»ng Tân SÆ¡n Nhất. Ở đó ông nghe nhạc hòa tấu thật lá»›n và uống rượu tá»›i khuya. Ông giải thích cho má»™t ngÆ°á»i bạn thân đến thăm là, ông giải trí nhÆ° vậy để làm dịu cÆ¡n nhức đầu vì hàng ngày phải Ä‘á»c những chỉ thị và quân lệnh ngược ngạo ông nhận từ Hoa Thịnh Äốn vá» cuá»™c chiến ông Ä‘ang chỉ huy. [50]
Rá»i Việt Nam vào cuối tháng 6-1972, Abrams được Ä‘á» cá»­ vào chức TÆ° lệnh Lục quân. Ông chết trẻ; chết vì bệnh ung thÆ° vào năm 60 tuổi trong khi Ä‘ang tại chức. Abrams có ba ngÆ°á»i con là sÄ© quan; hai ngÆ°á»i đã phục vụ ở chiến trÆ°á»ng Việt Nam. NgÆ°á»i con cả giải ngÅ© vá»›i cấp bá»±c chuẩn tÆ°á»›ng; ngÆ°á»i kế là đại tÆ°á»›ng; ngÆ°á»i còn lại là má»™t đại tá hiện dịch. Má»™t lần, có ngÆ°á»i há»i ngÆ°á»i con cả là ông nghÄ© sao nếu có ngÆ°á»i nói lẽ ra đại tÆ°á»›ng Abrams xứng đáng hÆ¡n cho má»™t cuá»™c chiến khác, tốt và khá hÆ¡n. “Ba tôi không nghÄ© nhÆ° vậy,†NgÆ°á»i con trả lá»i ngay, “ba tôi nghÄ© chính ngÆ°á»i dân miá»n Nam Việt Nam má»›i xứng đáng [nhận sá»± giúp đỡ của Hoa Kỳ và của thân phụ ông].†[51]


--------------------------------------------------------------------------------

[1]H.R. Haldeman, The Haldeman Diaries, trang 225-226, 239. Haldeman viết trong nhật ký, ngày 21 tháng 12-1970, Henry Kissinger muốn gặp riêng Nixon để bàn vỠkế hoạch đánh qua Lào. Cũng theo Haldeman, Kissinger nói ông ta có hẹn với tổng trưởng quốc phòng Laird và tham mưu trưởng liên quân Thomas Moorer vào ngày kế tiếp để bàn luận vỠkế hoạch đó. Sáu ngày trước (ngày 15), Kissinger đã nói cho Haldeman nghe sơ qua những gì ông ta lập lại vào ngày 21.
[2]Theo Seymour Hersh trong The Price of Power, trang 308, kế hoạch do Alexander Haig Ä‘á» nghị và hoạch thảo. Ai Ä‘á» nghị thì không chắc chắn, nhÆ°ng có má»™t Ä‘iá»u chắc chắn là kế hoạch đến từ phía dân sá»± ở tòa Bạch á»c chứ không xuất phát từ giá»›i quân sá»±. Trong nhật ký của Haldeman, tác giả nói rõ Kissinger muốn nói chuyện (vá» kế hoạch đánh qua Hạ Lào) vá»›i Tổng trưởng Quốc phòng Melvin Laird và tham mÆ°u trưởng liên quân Thomas Moorer trÆ°á»›c mặt Tổng thống Nixon, vì Kissinger “muốn Tổng thống trá»±c tiếp ra lệnh, vì há» [phía quân sá»±] sẽ không thi hành vì không có lệnh trá»±c tiếp từ tổng thống.†Haldeman Diaries, trang 224. Riêng tÆ°á»›ng Haig thì nói trong hồi ký là, NgÅ© Giác Äài soạn thảo kế hoạch hành quân qua sá»± thúc dục của Nixon và Kissinger. Äá»c, Alexander Haig, Inner Circles, trang 273.
[3]Coi tất cả nhận xét của Kissinger vá» cuá»™c hành quân qua Lào trong, Kissinger, White House Years, trang 987-1010. Vá»›i nhân cách luôn luôn phủ nhận khi cần chạy tá»™i, Kissinger không nghÄ© là qua hai lần nói chuyện (bằng miệng, khác vá»›i văn thÆ°, và dá»… chối hÆ¡n) vá»›i Haldeman, những gì Kissinger nói vá» kế hoạch đánh qua Lào đã được Haldeman ghi lại trong nhật ký. Và Kissinger cÅ©ng không ngá» ngÆ°á»i phụ tá quan trá»ng là Alexander Haig cÅ©ng sẽ viết lại chuyện đó trong cuốn hồi ký của ông ta. Những tài liệu giải mật sau này (mà chúng ta sẽ lần lượt Ä‘Æ°a ra) cho thấy Kissinger là ngÆ°á»i tham dá»±, nếu không nói hoạch định kế hoạch từ đầu.
[4]Vá» các Ä‘á» nghị đánh qua Lào để cắt đứt Ä‘Æ°á»ng tiếp tế và xâm nhập vào nam, Ä‘á»c, William Westmoreland, A Sodier Reports, trang 431; Lewis Sorley, A Better War, trang 229; và, Cao Văn Viên, Những Ngày Cuối của Việt Nam Cá»™ng Hòa, trang 288. Kế hoạch thiết lập phòng tuyến từ Äông Hà sang Savannakhet của Lục Quân được Robert Buzzanco chú trong Masters of War, trang 171.là ngÆ°á»i tham dá»±, nếu không nói hoạch định kế hoạch từ đầu.
[5]James H. Willbanks, sđd, trang 96-97.
[6]Căn cứ theo và suy luận từ má»™t số ít tài liệu được giải mật liên hệ đến kế hoạch hành quân đánh qua Lào, chúng ta biết bá»™ TÆ° lệnh MACV đã nhận được lệnh soạn thảo cuá»™c hành quân ít nhất là từ ngày 28 tháng 11-1970. Trong buổi há»p “Cập nhật Tin tức Tình báo hàng tuần†(Weekly Intelligence Updates) ở MACV ngày thứ Bảy, 28 tháng 11, trung tÆ°á»›ng Fred Weyand ngồi chủ tá»a thay cho đại tÆ°á»›ng Abrams vắng mặt, có nói má»™t cách úp mở vá» kế hoạch hành quân qua Lào khi ông nói vá»›i các sÄ© quan có mặt là tÆ°á»›ng Abrams sắp gặp tÆ°á»›ng Viên để nói chuyện, và, “bằng cách này hay cách ná», chúng ta phải nói chuyện vá»›i ông ta [đại tÆ°á»›ng Viên] vá» chiến lược này. Hoa Thịnh Äốn giao trách nhiệm này cho chúng ta và kế hoạch phải được bàn thảo vá»›i chính phủ VNCH.†(chiến lược viết chữ nghiêng là nguyên tác của tác giả Lewis Sorley). Äá»c, Sorley, A Better War, trang 230. Tuy nhiên trong The Abrams Tapes (những cuá»™n băng thâu lại các buổi há»p hàng tuần của MACV do Abrams chủ tá»a, từ năm 1968 đến năm 1972) của cùng tác giả, Sorley chỉ ghi lại ná»™i dung của tuần lá»… 7 và 21, không nói đến (hay không được nói đến) hai tuần lá»… 14 và 28. Äiá»u này cho thấy ná»™i dung buổi há»p của hai tuần 17 và 28 vẫn chÆ°a được giải mật (tất cả các buổi há»p Cập nhật Tin tức Tình báo hàng tuần xảy ra các ngày thứ Bảy trong tháng). NhÆ°ng ba ngày sau, ngày 1 tháng 12-1970, trong buổi há»p của các sÄ© quan cao cấp MACV, vá»›i sá»± có mặt của đại tÆ°á»›ng Abrams, chúng ta Ä‘á»c được lá»i mở đầu của thuyết trình viên (chuẩn tÆ°á»›ng William E. Potts) nhắc Äại tÆ°á»›ng Abrams là, “để chuẩn bị cho cuá»™c gặp mặt vào buổi trÆ°a này giữa Äại tÆ°á»›ng và Äại tÆ°á»›ng Viên, chúng ta sẽ bắt đầu buổi há»p nói vá» các cuá»™c oanh kích và lÆ°u lượng xâm nhập của những Ä‘oàn xe chuyển vận [của CSBV ở Hạ Lào].†Äá»c Sorley, The Abrams Tapes, trang 502-507. Vá» tính cách tối mật của những buổi há»p, trong phần giá»›i thiệu vá» quyển The Abrams Tapes, tác giả Sorley nói rõ là má»™t số lá»›n ná»™i dung của các buổi há»p vẫn chÆ°a được giải mật (trang XXII, sÄ‘d). NhÆ° vậy chúng ta có thể suy luận, ná»™i dung các thảo luận có liên hệ đến kế hoạch cuá»™c hành quân qua Lào vẫn chÆ°a được các cÆ¡ quan thẩm quyá»n giải mật.
[7]Sorley, A Better War, trang 234.
[8]Willbanks, sÄ‘d, trang 97; Sorley, A Better War, trang 234. Äến đây thì chúng ta thấy rõ ràng những gì Kissinger nói vá»›i Haldeman ở tòa Bạch á»c ngày 15 và 21 tháng 12-1970, chỉ là những lá»i nói xã giao để giữ bí mật kế hoạch hành quân qua Lào.
[9]Seymour, sđd, trang 309.
[10]Davidson, sđd, trang 641; Willbanks, sđd, trang 98-99.
[11]Ná»™i dung những Ä‘iện tín gởi cho các binh trạm được thông báo trong các buổi há»p Cập nhật Tin tức Tình báo hàng tuần ở Bá»™ TÆ° lệnh MACV. Äá»c, Sorley, The Abrams Tapes, trang 428, 433, 525, 599. Thượng tÆ°á»›ng Nguyá»…n Hữu An, trong Chiến TrÆ°á»ng Má»›i, trang 103-105, có nói vá» những dá»± bị để phòng há» cuá»™c tấn công qua biên giá»›i của quân lá»±c VNCH. TÆ°á»›ng An nói ông đích thân Ä‘i quan sát địa hình ở vùng Lao Bảo, Lang Vei, nằm sát biên giá»›i Lào. Bá»™ TÆ° lệnh cấp quân Ä‘oàn 70B (còn được gá»i là bá»™ TÆ° lệnh mặt trận Ä‘Æ°á»ng 9-Nam Lào) do Lê Trá»ng Tấn làm TÆ° lệnh, Cao Văn Khánh và Äồng Sỹ Nguyên, TÆ° lệnh phó. DÆ°á»›i quyá»n Ä‘iá»u Ä‘á»™ng của 70B là các sÆ° Ä‘oàn 304, 308 và 320, cùng vá»›i tất cả binh trạm và lá»±c lượng phòng không ở Nam Lào. Thiếu tÆ°á»›ng Nguyá»…n Duy Hinh trong Lam Son 719 (xuất bản năm 1979), trang 25, có liệt kê má»™t số Ä‘Æ¡n vị CSBV ở chung quanh khu vá»±c hành quân vá»±a vào tin tức tình báo của VNCH và những gì Hoa Kỳ cung cấp. Những tin tức đó khá chính xác so vá»›i tài liệu giải mật sau này. Äá»c, Sorley, trích ở trên. Má»™t trong nhiá»u binh trạm có Ä‘iện tín bị tình báo Mỹ Ä‘á»c được là binh trạm 9, 27, 33, và 44. Vá» vị trí các binh trạm, Ä‘á»c, Võ Bẩm, Äồng SÄ© Nguyên, Nguyá»…n Viết PhÆ°Æ¡ng, ÄÆ°á»ng vá» thành phố mang tên Bác, Hà Ná»™i: Quân Äá»™i Nhân Dân, 2005, trang 566-576.
[12]Bá»™ TÆ° lệnh Quân Äoàn XXIV của Hoa Kỳ là lá»±c lượng chánh há»— trợ cuá»™c hành quân, gồm có các Ä‘Æ¡n vị trá»±c thăng vận tải và võ trang; thiết kỵ; công binh; pháo binh; và cÆ¡ giá»›i. Không quân từ Không lá»±c 7 (7th Air Force) sẽ yểm trợ oanh tạc chiến thuật và chiến lược. Vá» cấp số các Ä‘Æ¡n vị Hoa Kỳ há»— trợ cuá»™c hành quân, Ä‘á»c, thiếu tÆ°á»›ng Nguyá»…n Duy Hinh, Lam Son 719, Appendix B, trang 175.
[13]Căn bản kế hoạch hành quân nằm trong, thiếu tÆ°á»›ng Nguyá»…n Duy Hinh, Lam Son 719, trang 32-39. Cấp số hành quân trong thá»i gian soạn thảo là các Ä‘Æ¡n vị, sÆ° Ä‘oàn Nhảy dù; hai trung Ä‘oàn 1 và 3 của sÆ° Ä‘oàn 1 Bá»™ binh; ba Tiểu Ä‘oàn 21, 37 và 39 của liên Ä‘oàn 1 BÄQ; hai thiết Ä‘oàn 11 và 17 của lữ Ä‘oàn 1 thiết kỵ; Tiểu Ä‘oàn 44 pháo binh; và Tiểu Ä‘oàn 101 công binh. Hai lữ Ä‘oàn TQLC nằm trừ bị ở Khe sanh là lữ Ä‘oàn 147 và 258.
[14]TrÆ°Æ¡ng Duy Hy, Tá»­ thủ căn cứ há»a lá»±c 30 Hạ Lào, trang 15-16. Má»™t vài chi tiết rất khôi hài vá» vấn Ä‘á» bảo mật trong cuá»™c hành quân Lam SÆ¡n 719: Cho đến ngày 30 tháng 1, đại tÆ°á»›ng Abrams ở MACV vẫn cÆ°Æ¡ng quyết không tiết lá»™ cho báo chí biết có hay không má»™t cuá»™c tấn công qua Lào, khi ông nhận được Ä‘iện tín từ Hoa Thịnh Äốn há»i nên cho báo chí và cÆ¡ quan truyá»n thông biết được chÆ°a. Äá»c, The Abrams Tapes, trang 252; The Haldeman Diaries, trang 241. NhÆ°ng theo đại úy TrÆ°Æ¡ng Duy Hy, má»™t sÄ© quan pháo binh tham dá»± cuá»™c hành quân, ngày 25 tháng 1 ông đã được gá»i vá» tham dá»± buổi thuyết trình hành quân ở bá»™ chỉ huy Tiểu Ä‘oàn. NhÆ° vậy, phần lá»›n các Ä‘Æ¡n vị ở Vùng I đã biết trÆ°á»›c (và thân nhân há» cÅ©ng nghe nói) là há» sẽ Ä‘i hành quân qua Lào sau Tết Tân Hợi (1971). Năm 1971, mùng 1 Tết là ngày 27-1-1971. Trong khi đó ở má»™t vài Ä‘Æ¡n vị khác, tin tức hành quân lại được giữ rất kỹ: khi bá»™ TÆ° lệnh Tiếp vận vùng I nhận được lệnh hành quân thì há» không có đủ thì giỠđể sá»­a soạn cho Ä‘Æ¡n vị há». Nguyá»…n Duy Hinh, sÄ‘d, trang 47.
[15]Hai ngày 4 và 5 trá»i mÆ°a và mây thấp, không quân Hoa Kỳ không thể dá»n bãi và yểm trợ. Ngày 5 và 6 thá»i tiết khá hÆ¡n và tÆ°á»›ng Lãm ra lệnh tiến quân. NhÆ°ng khi phía VNCH yêu cầu trá»±c thăng võ trang bay yểm trợ trÆ°á»›c khi há» băng qua biên giá»›i, quân Ä‘oàn XXIV trả lá»i là luật hành quân của MAVC cấm không cho bất cứ Ä‘Æ¡n vị nào của Hoa Kỳ băng qua biên giá»›i trÆ°á»›c các Ä‘Æ¡n vị VNCH. CÅ©ng trong ngày 6, phản lá»±c cÆ¡ của Hải quân đánh lầm vào má»™t Ä‘iểm tập trung quân của lính Dù và Thiết kỵ gần biên giá»›i, làm sáu quân nhân tá»­ thÆ°Æ¡ng và 51 bị thÆ°Æ¡ng. Ngày 8, hai Bá»™ TÆ° lệnh đồng ý là Nhảy dù sẽ gởi má»™t toán quân qua biên giá»›i trÆ°á»›c, và liá»n sau đó Không kỵ Hoa Kỳ sẽ lập tức theo sau. Äá»c Nguyá»…n Duy Hinh, sÄ‘d, trang 63-64.
[16]Theo Lịch sá»­ Quân Ä‘á»™i Nhân dân, quyển 2, trang 374, lá»±c lượng Ä‘ang có mặt là năm SÆ° Ä‘oàn bá»™ binh 308, 304, 320, 324, và 2; hai Trung Ä‘oàn biệt lập 27 và, 278; tám Trung Ä‘oàn pháo binh; ba Trung Ä‘oàn công binh; ba Tiểu Ä‘oàn chiến xa; sáu Trung Ä‘oàn phòng không; tám Tiểu Ä‘oàn đặc công; và má»™t số số lính hậu cần của các binh trạm trong vùng. Số quân 22 ngàn trong thá»i gian đầu là kể luôn năm ngàn quân Lào Cá»™ng có mặt gần đó. Äá»c, Davidson, sÄ‘d, trang 644. Ngày 19 tháng 2 (ngày thứ 11 của cuá»™c hành quân), MACV loan báo CSBV có 12 Trung Ä‘oàn bá»™ binh (tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng bốn SÆ° Ä‘oàn) Ä‘ang tụ lại vùng hành quân. Äó là chÆ°a kể các Ä‘Æ¡n vị chiến xa, phòng không, hậu cần, hay đặc công, Ä‘i kèm vá»›i 12 Trung Ä‘oàn bá»™ binh. Sorley, The Abrams Tapes, trang 537.
[17]Sorley, The Abrams Tapes, trang 533; Donn A. Starry, Mounted Combat in Vietnam, trang 191.
[18]Äại tÆ°á»›ng Donn A. Starry, sÄ‘d, trang 172, cÆ°á»›c chú 4.
[19]Bá»™ TÆ° lệnh Không quân Thái Bình DÆ°Æ¡ng, Lam Son 719: January 30-March 24, 1971 (Project CHECO), trang 18, 34. Tài liệu do Bá»™ TÆ° lệnh Không quân Thái Bình DÆ°Æ¡ng (Headquarters Pacific Air Forces) soạn, dá»±a vào tài liệu hành quân và báo cáo chiến trÆ°á»ng nhận được từ MACV và Không Lá»±c 7).
[20]Thiếu tướng Nguyễn Duy Hinh, sđd, trang 74, 79.
[21] Sorley, sđd, trang 535-536.
[22]Nguyá»…n Duy Hinh, sÄ‘d, trang 79-80; James H. Willbanks, sÄ‘d, trang 107. CSBV áp đảo được hai căn cứ Ranger North (Tiểu Ä‘oàn 39) và Ranger South (Tiểu Ä‘oàn 21) là chuyện phải xảy ra. Vì trÆ°á»›c mặt Ranger South vài cây số là bá»™ TÆ° lệnh của sÆ° Ä‘oàn 308, vá»›i ba Trung Ä‘oàn 102, 36, và 88. Äá»c, Nguyá»…n Hữu An, sÄ‘d, trang 109.
[23]Tác phẩm của đại úy TrÆ°Æ¡ng Duy Hy, trang 96-236, tả trận chiến từ khi căn cứ há»a lá»±c 31 bị tràn ngập cho đến khi căn cứ 30 được Lệnh di tản bằng Ä‘Æ°á»ng bá»™.
[24]Nguyễn Duy Hinh, sđd, trang 89-90.
[25]Äá»c, Nguyá»…n Duy Hinh, sÄ‘d, trang 96-104, vá» lý do, quyết định, và kế hoạch rút quân.
[26]Tiểu Ä‘oàn 4, trung Ä‘oàn 1/sÆ° Ä‘oàn 1, vá»›i nhiệm vụ bảo vệ cho những Tiểu Ä‘oàn bạn Ä‘i trÆ°á»›c, đã đánh má»™t trận thÆ° hùng để mở Ä‘Æ°á»ng máu rút quân. Hai sÄ© quan Tiểu Ä‘oàn trưởng và phó Ä‘á»u tá»­ trận. Tiểu Ä‘oàn chỉ còn 82 ngÆ°á»i khi vỠđược nÆ¡i an toàn. NhÆ°ng trong trận đánh ở phía đông nam Tchepone này, CSBV đã để lại hÆ¡n 1.000 xác chết, phần lá»›n bị phi cÆ¡ oanh kích. Vá» những chiến đấu hào hùng, dÅ©ng cảm, của các quân nhân thuá»™c SÆ° Ä‘oàn 1 Bá»™ binh, Ä‘á»c, Nguyá»…n Duy Hinh, sÄ‘d, trang 104-108; Phạm Huấn, Trận Hạ Lào 1971, trang 98-105. Tại bá»™ TÆ° lệnh MACV, ngày 25 tháng 3, đại tÆ°á»›ng Abrams cÅ©ng nhắc lại sá»± anh dÅ©ng của các Tiểu Ä‘oàn bá»™ binh và BÄQ trong buổi há»p ban tham mÆ°u. Äá»c, Sorley, sÄ‘d, trang 569-570.
[27]Chi tiết vá» thiệt hại nhân sá»± và quân nhu dụng đôi bên được liệt kê trong, Nguyá»…n Duy Hinh, sÄ‘d, trang 128-133. VNCH công bố CSBV có khoảng 13 ngàn quân tá»­ thÆ°Æ¡ng; trong khi bản tÆ°á»ng trình của Quân Äoàn XXIV ghi 19 ngàn, kể luôn số tá»­ thÆ°Æ¡ng vì bom của B-52. Con số 16 ngàn quân CSBV tá»­ thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i viết dùng, đến từ tin tình báo của MAVC. Ngày 5 tháng 6-71, MACV cho biết má»™t cố vấn quân sá»± Ba Lan ở Vạn Tượng cho biết Bắc Việt bị thiệt hại rất nặng trong trận Hạ Lào; tin từ Nga và Äông Âu cÅ©ng cho biết tÆ°Æ¡ng tá»±. Má»™t nguồn tin tình báo khác nói, vài viên chức của Bắc Việt cho biết chính xác số tá»­ thÆ°Æ¡ng của quân Ä‘á»™i CSBV ở Hạ Lào là 16.224 ngÆ°á»i. Äá»c, Sorley, sÄ‘d, trang 635. Phía Hoa Kỳ có 215 tá»­ thÆ°Æ¡ng, 1149 bị thÆ°Æ¡ng và 38 mất tích (số thÆ°Æ¡ng vong tính luôn các Ä‘Æ¡n vị há»— trợ ở bên này biên giá»›i).
[28]Trương Duy Hy, sđd, trang 53; Nguyễn Duy Hinh, sđd, trang 88.
[29]TrÆ°á»ng hợp mất liên lạc hoặc liên lạc chậm đã xảy ra cho SÆ° Ä‘oàn Nhảy dù, và từ đó có thể Ä‘Æ°a đến sá»± thất thủ của bá»™ chỉ huy Lữ Ä‘oàn 3 Dù ở căn cứ há»a lá»±c (đồi) 31. Trong khi đó, bá»™ chỉ huy Tiểu Ä‘oàn 2 Dù đóng ở căn cứ há»a lá»±c 30, sau hai ngày không được tiếp tế nÆ°á»›c và đạn, không liên lạc được vá»›i cố vấn, hay bá»™ TÆ° lệnh sÆ° Ä‘oàn mẹ và trong tay Ä‘ang có gần 200 thÆ°Æ¡ng vong, đánh má»™t Ä‘iện văn trên hệ thống truyá»n tin chung, xin các phi cÆ¡ nhắn lại vá»›i “thẩm quyá»n†là há» phải di tản vì không còn lÆ°Æ¡ng thá»±c, đạn dược để chiến đấu. Hai ngày sau, đại tÆ°á»›ng Abrams giải nhiệm vị đại tá cố vấn sÆ° Ä‘oàn Dù (đại tá William Pence) và Ä‘Æ°a má»™t đại tá khác vá» thay (đại tá James Vaught). Abrams tỠý mất tín nhiệm trung tÆ°á»›ng Sutherland khi ông há»i Sutherland có thấy “phiá»n phức†khi đại tá Vaught chỉ thi hành trá»±c tiếp chỉ thị đến từ ông mà thôi. Abrams cÅ©ng bất mãn và chỉ trích trung tÆ°á»›ng William McCaffrey, TÆ° lệnh phó MACV, và Ä‘ang thay Abrams đại diện ở bá»™ TÆ° lệnh tiá»n phÆ°Æ¡ng chỉ huy trưởng sÆ° Ä‘oàn 101 Nhảy dù. Sorley, The Abrams Tapes, trang 544-546; A Better War, trang 243-260. Vá» bản truyá»n tin của Tiểu Ä‘oàn 2 Nhảy dù, Ä‘á»c Project CHECO, Lam Son 719, trang 128.
[30]Phạm Huấn, trong, Trận Hạ Lào 1971, trang 136, có thuật lại cuá»™c đối thoại của tác giả vá»›i tÆ°á»›ng DÆ° Quốc Äống ở Khe Sanh. Sau đó tác giả trình bài sá»± khó khăn hay lủng củng của Nhảy dù vis a vis kế hoạch hành quân và yểm trợ đến từ phía Hoa Kỳ cho phó tổng thống (lúc đó còn là thượng nghị sÄ©) Trần Văn HÆ°Æ¡ng nghe. Ngày 28, 2-1971, phó tổng thống HÆ°Æ¡ng há»p báo và công khai trình bày những thiếu sót đến từ phía Hoa Kỳ. Cuá»™c há»p báo của phó tổng thống HÆ°Æ¡ng đã đánh thức Bá»™ TÆ° lệnh MACV vá» những sai lầm của há».
[31]Vá»›i báo cáo của cuá»™c hành quân gởi vá» cho Kissinger hàng ngày, khi thấy cuá»™c hành quân có những biến chuyển bất lợi, thêm vào đó là sá»± vắng mặt của Abrams ở Saigon, trong má»™t buổi há»p vá»›i Nixon ở tòa Bạch á»c ngày 23 tháng 3, Kissinger nói vá»›i Nixon: “Tôi nghÄ© cuá»™c thành quân này là má»™t thành quả quan trá»ng, dù vá»›i nhiá»u hÆ° há»ng [trong vấn Ä‘á» chỉ huy và Ä‘iá»u khiển cuá»™c hành quân].†“Tôi muốn nói thẳng vá»›i tổng thống là ... chính nguá»i của chúng ta đã làm cho chúng ta thất vá»ng chứ không phải [quân Ä‘á»™i] VNCH. Há» [các thẩm quyá»n quân sá»± Mỹ] đã làm chúng ta thất vá»ng ngay trong ba tuần lá»… đầu tiên [của cuá»™c hành quân], rồi há» còn báo các vá»›i tổng thống là tôi xen vào kế hoạch của há» quá nhiá»u.†Tiếp theo, Kissinger nói vá» tÆ°á»›ng Abrams: “Trá»i Æ¡i, Abrams Ä‘i thăm gia đình bên Thái Lan hàng tuần, trong khi chúng ta đặt tất cả vào chuyện này [cuá»™c hành quân đánh qua Lào]. ... Rồi bây giá» Abrams bắt đầu uống rượu từ giữa trÆ°a. Tôi nghÄ© rất kỹ, chúng ta phải quyết định coi có nên thay ông ta hay không.†Trích theo Deb Riechmann, AP Press, 10-6-1999, bài báo viết vá» ná»™i dung những tài liệu và băng thâu âm từ tòa Bạch á»c do, National Archives giải mật và công bố vào năm 1999. Trong hồi ký Inner Circles, trang 275-276, đại tÆ°á»›ng Haig (lúc đó mang lon chuẩn tÆ°á»›ng, làm phụ tá cho Kissinger) nói Nixon gá»i ông vào phòng, không giải thích gì, ra lệnh cho ông, “Vá» nhà chuẩn bị hành lý, rồi lên chuyến bay sá»›m nhất qua Saigon,†để thay thế Abrams làm TÆ° lệnh MACV. NhÆ°ng Haig dùng lá»i lẽ hợp lý để làm dịu cÆ¡n giận của Nixon. Ngày hôm sau Nixon ra lệnh cho Haig bay qua Saigon để duyệt xét tình hình cuá»™c hành quân ở Hạ Lào. Trong những trang đã trích dẫn trên, Haig cÅ©ng viết ý kiến của ông vá» những khuyết Ä‘iểm của cuá»™c hành quân đó.
[32]Cấp số má»™t sÆ° Ä‘oàn Hoa Kỳ (12-14 ngàn quân) đông hÆ¡n cấp số của sÆ° Ä‘oàn VNCH (10-12 ngàn). Bốn quân binh chủng, Hải, Lục, Không quân và TQLC Hoa Kỳ Ä‘á»u có không lá»±c cÆ¡ hữu riêng của há».
[33]James Willbanks, sđd, trang 107. Phạm Huấn, Trận Hạ Lào 1971, trang 98-105.
[34]Jeffrey Clarke, Advice and Support: The Final Years, 1965-1973, trang 354. NhÆ°ng lá»i lÆ°u ý của vị đô đốc bị Tổng trưởng quốc phòng Melvin Laird phủ quyết.
[35] Số thÆ°Æ¡ng vong hai bên, ngÆ°á»i viết lấy trong tài liệu giải mật năm 1980, được công bố từ Phòng Giám đốc Tình báo Quốc Ngoại/ Phụ tá TÆ° lệnh Lục quân/Tình báo. Tài liệu này được trích đăng lại trong, Jeffrey Clarke, sÄ‘d, trang 275.
[36]Sorley, A Better War, trang 237; The Abrams Tapes, trang 565. Äại tÆ°á»›ng Abrams thổ lá»™ vá»›i trung tÆ°á»›ng Michael Davison, TÆ° lệnh Quân Ä‘oàn II Dã chiến, khi nghe ông trung tÆ°á»›ng nói, “Mình đã Ä‘Æ°a há» vào chá»— đó, rồi mình lại kéo tấm thảm dÆ°á»›i chân há» [để há» hụt chân]. Tôi có nói vá»›i tÆ°á»›ng [Äá»— Cao] Trí là, tôi thấy kỳ quá, trung tÆ°á»›ng. “ Chúng ta không hiểu chuyện “đưa há» vào chá»— đó†là chuyện gì, nhÆ°ng có thể ở đây ám chỉ cuá»™c hành quân đánh qua Cam Bốt hay Lào. Davison là TÆ° lệnh Quân Ä‘oàn II Dã chiến (quân Ä‘oàn Hoa Kỳ nằm kèm theo Quân Ä‘oàn III của VNCH) năm 1971-1972.
[37]Sorley, Thunderbolt: General Creighton Abrams and the Army of His Times, trang 179. Vá» truyện Ä‘á»i của Abrams, ngÆ°á»i viết dá»±a theo tác phẩm nói trên của Sorley. Trong tổ chức quân Ä‘á»™i Hoa Kỳ, được chá»n làm TÆ° lệnh hay TÆ° lệnh phó quân chủng (Lục quân, Hải quân, hay Không quân...) là má»™t hãnh diện tuyệt đối trong binh nghiệp của má»™t quân nhân, nhÆ°ng không hẳn phải là má»™t nhiệm sở các cấp tÆ°á»›ng lãnh mong muốn. Nhiệm sở mà các tÆ°á»›ng lãnh mong muốn là các bá»™ TÆ° lệnh Há»—n hợp nhÆ° Thái Bình DÆ°Æ¡ng, NATO, MACV, Lá»™ quân Thứ 8 ở Äại Hàn, Bá»™ TÆ° lệnh Trung Ã. ... Rất nhiá»u vị TÆ° lệnh Lục quân, sau khi hết nhiệm sở, vẫn xin được tái bổ nhiệm ở những bá»™ TÆ° lệnh nói trên. Khi trở thành TÆ° lệnh má»™t quân chủng, trách nhiệm của vị tÆ°á»›ng phần lá»›n chỉ là hành chánh, và những hoạt Ä‘á»™ng hàng ngày rất gò bó ở NgÅ© Giác Äài.
[38]Davidson, Vietnam at War, trang 583.
[39]Bruce Palmer, The 25-Year War: America s Military Role in Vietnam, trang 69, 133, 134. Äại tÆ°á»›ng Palmer là bạn cùng khóa vá»›i Westmoreland và Abrams; cÅ©ng từng giữ chức TÆ° lệnh phó MACV dÆ°á»›i quyá»n Westmoreland và Abrams; TÆ° lệnh phó Lục quân, và trong má»™t thá»i gian ngắn, nhiệm chức TÆ° lệnh Lục quân. Trung tÆ°á»›ng Phillip B. Davidson, trong, Vietnam at War, trang 579-580, cÅ©ng có nhiá»u nhận xét sâu đậm vá» tánh tình của Abrams. Davidson là sÄ© quan tình báo của MACV, làm việc dÆ°á»›i quyá»n Abrams gần má»™t năm. Má»™t thí dụ khác vá» tánh tình của Abrams trong, Sorley, Thunderbolt, trang, 145-146.
[40]Sorley, Thunderbolt, trang 199; A Better War, trang 10-11.
[41]Sorley, Thunderbolt, trang 232. NgÆ°á»i nói câu đó là đại tÆ°á»›ng Frederick Weyand, TÆ° lệnh phó MACV, và sau cÅ©ng trở thành TÆ° lệnh Lục quân.
[42]“Tảo thanh và giữ đất,†và “Một cuộc chiến chung†là “Clear and hold,†và “One war†trong chiến thuật, chiến lược của Abrams. Shelby Stanton, The Rise and Fall of an American Army, trang 283-284; Sorley, Thunderbolt, 237-241.
[43]Khi bàn vá» cuá»™c hành quân đánh qua Cam Bốt 1970, Abrams tuyên bố vá»›i ban tham mÆ°u là tÆ°á»›ng Nguyá»…n Viết Thanh soạn thảo và hành quân nhanh đến Ä‘á»™ ông làm cho các Ä‘Æ¡n vị Hoa Kỳ Ä‘ang tham dá»± chung có cảm tưởng cánh quân của há» di chuyển chậm nhÆ° những con voi. Má»™t lần khác, Abrams chỉnh má»™t sÄ© quan cấp tÆ°á»›ng khi ngÆ°á»i đó có ý kiến sai lạc vá» kinh nghiệm quân sá»± và lối làm Việc của đại tá Nguyá»…n Bá Liên. Thiếu tÆ°á»›ng Thanh (TÆ° lệnh quân Ä‘oàn III) và cố chuẩn tÆ°á»›ng Liên (sau khi rá»i binh chủng TQLC, làm TÆ° lệnh Biệt khu 24, Vùng II) Ä‘á»u bị tá»­ nạn trá»±c thăng trong năm 1970 và 1969. Äá»c, Sorley, The Abrams Tapes, trang 83-84; 418-419.
[44]Sorley, The Abrams Tapes, trang 565.
[45]Bá»™ trưởng Lục Quân Stanley Resor bàn vá» vấn Ä‘á» giảm thiểu chi phí vá»›i MACV tại Saigon ngày 29 tháng 6-1971, trong, Sorley, The Abrams Tapes, trang 445. Lính ở Việt Nam tốn kém hÆ¡n ở ná»™i địa Mỹ vì há» trang bị nhiá»u hÆ¡n và được hưởng nhiá»u phụ cấp khác nhÆ° phụ cấp tác chiến. Trong năm 1970-71, phi vụ và phi pháo của Hải quân (các lá»±c lượng đóng ngoài khÆ¡i Việt Nam) bị giảm thiểu từ 20 đến 30% hàng tháng. Không quân thông thÆ°á»ng bay từ 28 đến 30 ngàn phi vụ oanh kích hàng tháng, nay bị giảm lại còn chừng 14 ngàn. Äá»c, Sorley, sÄ‘d, trang 495.
[46]Sorley, Thunderbolt, trang 183. Ở chÆ°Æ¡ng 12, Tinh thần ngÆ°á»i Mỹ trong cuá»™c chiến, chúng ta sẽ nói sâu hÆ¡n vá» vấn Ä‘á» bất bình đẳng trong chế Ä‘á»™ quân dịch của Hoa Kỳ trong chiến tranh Việt Nam.
[47]Ray L. Bowers, The United States Air Force in Southeast Asia: Tactical Airlift, trang 467. CÅ©ng theo Bowers, sau đó, ngày 28 tháng 7-1969, Tổng trưởng Quốc phòng Laird cÅ©ng gởi cho Ban tham mÆ°u liên quân má»™t huấn lệnh có ná»™i dung tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° huấn Lệnh của Nixon. Op. cit., ibid., trang 777, phụ chú số 1. Vá» chi tiết của trận Ap Bia Mountian/Hamburger Hill, Ä‘á»c, trung tÆ°á»›ng E.M. Flanagan, The Rakkasans: The Combat History of the 187th Airborne Infantry, trang 283-302. Má»™t trong những sá»± phóng đại của giá»›i báo chí phản chiến là, tuần báo Life, số ra ngày 27 tháng -1969, có đăng hình 241 quân nhân tá»­ thÆ°Æ¡ng trên toàn cõi chiến trÆ°á»ng Việt Nam trong má»™t tuần trÆ°á»›c, nhÆ°ng chú đó là tổn thất của trận Ap Bia Mountain. Con số tổn thất chính thức của trận đánh là 70 chết và 372 bị thÆ°Æ¡ng. Trung Ä‘oàn 187 Nhảy dù Tác chiến có nguồn gốc từ “Glider Infrantry,†của sÆ° Ä‘oàn 11 Nhảy dù vào đệ nhị thế chiến, chuyên phụ trách mặt trận à châu. Tiểu Ä‘oàn 3, trung Ä‘oàn 187 là Ä‘Æ¡n vị đánh chiếm ngá»n đồi Ap Bia. Lý do báo chí nói nhiá»u vá» trung Ä‘oàn 187 vì đây là má»™t trung Ä‘oàn thiện chiến do Westmoreland chỉ huy trong chiến tranh Äại Hàn. Trung tÆ°á»›ng Flanagan, lúc ở chiến trÆ°á»ng Việt Nam, là trưởng phòng Huấn luyện của MACV. NgÆ°á»i chỉ trích kịch liệt vá» tổn thất trận Ap Bia là thượng nghị sÄ© Edward Kennedy, má»™t lãnh tụ phản chiến ở quốc há»™i Mỹ cho đến ngày sau cùng của cuá»™c chiến.
[48]Má»™t vài thí dụ vá» những bó buá»™c làm Abrams bá»±c tức: Không quân chỉ có thẩm quyá»n cung cấp má»™t số phi vụ hàng tháng, khi MACV “xài†hết số phi vụ ấn định, không quân không thể cung cấp thêm được. Äồng thá»i, có má»™t số mục tiêu dù Abrams muốn nhÆ°ng không quân không được quyá»n oanh tạc. Má»—i bốn tháng MACV phải xin Hoa Thịnh Äốn gia hạn thẩm quyá»n dá»™i bom vào các mục tiêu ngoài lãnh thổ Nam Việt Nam và khoảng giữa vÄ© tuyến 17-20. Không lá»±c 7 tuy nằm dÆ°á»›i quyá»n và có nhiệm vụ há»— trợ MACV nhÆ°ng vẫn phải xin thẩm quyá»n từ bá»™ TÆ° lệnh gốc, nhất là những phi vụ đến từ bá»™ TÆ° lệnh Không quân Chiến lược (B-52). Äá»c Sorley, Abrams Tapes, trang 385, 591, 654; A Better War, trang 331-316. Trong cao Ä‘iểm của trận “Mùa hè Ä‘á» lá»­a†1972, không còn quân tác chiến bá»™ binh trong tay, Abrams phải tùy thuá»™c vào há»a lá»±c của không quân và hải quân. Abrams đã nổi trận lôi đình khi má»™t số chiến đỉnh rá»i vị trí yểm trợ của hỠở ngoài duyên hải Việt Nam mà không cho ông biết lý do. Há»i ra thì má»›i biết hỠđược Lệnh từ NgÅ© Giác Äài rá»i vị trí để Ä‘i yểm trợ cho các chiến đỉnh khác Ä‘ang hành quân thả ngÆ° lá»™i phong tá»a các cá»­a khẩu dẫn vào Hải Phòng và Hà Ná»™i. Bá»™ TÆ° lệnh Hải quân và Bá»™ TÆ° lệnh Thái Bình DÆ°Æ¡ng... quên thông báo cho MACV vá» kế hoạch của há». TrÆ°á»›c khi tổng trưởng quốc phòng Laird gá»i Abrams để xin lá»—i vá» sá»± sÆ¡ hở đó, Abrams đã chá»­i tan nát quân chủng Hải quân trÆ°á»›c mặt nhiá»u sÄ© quan và nhân viên cao cấp của Hải quân và Bá»™ Quốc phòng. Äá»c, Sorley, Thunderbolt, trang, 323-325.
[49]Willbanks, sđd, trang,141,147; Sorley, Thunderbolt, 326.
[50]Äại tÆ°á»›ng Bruce Palmer, The 25-Year War, trang, 133-135.
[51]Sorley, The Abrams Tapes, trang XV. Câu nói nguyên tác đến từ ký giả Robert Shaplen, “General Abrams deserves a better war.†Ký giả Kelvin P. Buckley, trong tạp chí phụ bản The New York Times Magazine, ngày 5 tháng 10-1969, có viết má»™t bài vá» Abrams vá»›i tá»±a Ä‘á» tÆ°Æ¡ng tá»±. à của Buckley và Shaplen, khi nói vá» má»™t cuá»™c chiến tốt hÆ¡n, khá hÆ¡n, là má»™t cuá»™c chiến không bị giá»›i hạn vì chính trị, má»™t chiến tranh vá»›i chủ đích duy nhất là đánh để hủy diệt dối phÆ°Æ¡ng mà không cần quan tâm vá» những áp lá»±c khác. DÄ© nhiên chiến tranh Việt Nam không nằm trong phạm trù đó. Buckey và Shaplen, nhất là Shaplen, là hai ký giả có ảnh hưởng nhiá»u vá»›i Ä‘á»c giả Mỹ. Thân phụ của Buckley, William F. Buckley, là má»™t trong những tiếng nói quan trá»ng của khối bảo thủ đảng Cá»™ng Hòa trong thập niên 1960-70.



Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục này:

Tài sản của killer1310

Trả Lá»i Vá»›i Trích Dẫn
Trả lá»i

Từ khóa được google tìm thấy
áåñïëàòíûé, àâòîçàï÷àñòè, âëàãàëèùå, àëüôà, àíèìå, çîëîòî, êèåâà, êëèòîð, ëóíêà, êðàñíîÿðñê, èðêóòñê, ìåäèöèíà, íàëîãè, îäíîêëàñíèêè, ìèòñóáèñè, íîêèà, ïîñóäà, ïîðåâî, ïðåäñêàçàíèÿ, ñàéòà, ñåðãåé, ñîëÿðèé, ñòàâêà, ôèãóðíîå, ýðìèòàæ, ÷àñîâîé

Ãiá»u Chỉnh


©2008 - 2014. Bản quyá»n thuá»™c vá» hệ thống vui chÆ¡i giải trí 4vn.euâ„¢
Diễn đàn phát triển dựa trên sự đóng góp của tất cả các thành viên
Tất cả các bài viết tại 4vn.eu thuá»™c quyá»n sở hữu của ngÆ°á»i đăng bài
Vui lòng ghi rõ nguồn gốc khi các bạn sử dụng thông tin tại 4vn.eu™