Buổi tối hôm ấy mang lại cho tôi dự tưởng một giai đoạn mới đầy khó khăn đang bắt đầu với tôi. Nhưng thật lạ, tôi không cho rằng thái độ của Emilia đã đưa đến những hậu quả ấy. Rõ ràng là nàng đã tỏ ra lạnh lùng, lãnh đạm và hoàn toàn đúng là chẳng thà tôi từ chối còn hơn chấp nhận mối tình như thế. Nhưng tôi yêu nàng và tình yêu có khả năng kỳ diệu mang lại cho ta không những ảo tưởng mà còn cả sự chóng quên. Ngay ngày hôm sau, cái sự việc xảy ra đêm hôm trước ấy, mà sau này tôi mới nhận ra là mang rất nhiều ý nghĩa, chẳng hiểu vì sao, đối với tôi, không còn gì là quan trọng hoặc nặng trĩu hằn học nữa, trái lại, trở nên tầm thường ngang mức độ một bất đồng ý kiến nhỏ nhoi mà thôi. Sự thật là người ta dễ dàng quên những gì mà người ta không muốn nhớ, và hơn nữa, tôi nghĩ rằng Emilia cũng có góp phần vào sự chóng khuây của tôi, bởi vì sau đó ít ngày, tuy Emilia vẫn khăng khăng đòi ngủ riêng, nàng không còn từ chối để tôi yêu nàng nữa. Đúng ra, vào lần đó, nàng lại tỏ ra lạnh lùng, thụ động, điều trước đây đã làm tôi nổi khùng lên, nhưng như đã từng xảy ra nhiều lần, cái mà tôi cho rằng không thể chịu đựng được vào đêm trước, chỉ vài ngày sau, đối với tôi, lại trở nên không những có thể chịu đựng được mà còn làm tôi hài lòng nữa. Thật tình tôi đang sống trong cõi đảo điên mà không hay biết, nơi mà sự lạnh nhạt của ngày hôm trước hôm sau đã được xem là tình yêu nồng đượm, nhờ những lý lẽ dối trá và tâm trạng ngóng trông những ảo tưởng. Vào đêm hôm trước, tôi đã cho rằng Emilia cư xử như một ả **, nhưng chỉ chưa đầy một tuần sau, tôi đã bằng lòng yêu nàng và để nàng yêu lại đúng bằng cách đó. Và kể từ đó, tận trong sâu thẳm của cõi lòng, có lẽ do vì sợ rằng sẽ không còn ham muốn tôi nữa, tôi đâm ra cảm thấy hàm ơn nàng về thái độ lạnh nhạt, nóng nảy và thụ động của nàng, cứ như thể đó là thái độ bình thường trong chuyện chăn gối của chúng tôi.
Nhưng nếu tôi vẫn tiếp tục tự đánh lừa mình là Emilia vẫn còn yêu tôi như trước đây, hay đúng hơn, nếu tôi không muốn tự vấn về tình yêu ấy, vẫn có một điều để lộ cho thấy tâm trạng của tôi đối với những thay đổi đã xảy ra giữa hai chúng tôi. Cho đến nay, tôi đã từ bỏ những tham vọng kịch trường và chỉ chí thú chăm lo công việc điện ảnh với mục đích duy nhất là thoả mãn ao ước của Emilia có được một ngôi nhà riêng. Bao lâu tôi còn tin được rằng Emilia yêu tôi, công việc viết kịch bản đối với tôi không phải là quá nặng nhọc, nhưng sau sự việc tối hôm ấy ,tôi cảm thấy một cảm giác chán nản, bứt rứt, kinh tởm đã len vào. Thật ra, như tôi đã nói ở trên, tôi đã chấp nhận công việc này, hoặc bất kỳ công việc nào khác, kể cả những công việc không phù hợp nhất và làm tôi càng phải xa rời những sở thích của riêng tôi, đơn giản chỉ vì tôi quá yêu Emilia. Bây giờ tôi sắp đánh mất tình yêu ấy, công việc đã mất hết ý nghĩa biện minh của nó, mà theo tôi, chỉ còn là nô dịch, vô lý.
Tôi muốn nói đôi điều về công việc viết kịch bản để các bạn có thể hiểu rõ hơn những cảm xúc của tôi dạo ấy. Như mọi người đều biết, nhà văn viết kịch bản là người – thường là với sự cộng tác với một nhà văn khác hay với đạo diễn – viết ra kịch bản, tức là chất liệu sau đó sẽ được dựng thành phim. Trong kịch bản ấy, phù hợp với diễn biến của cốt chuyện, những cử chỉ, lời nói của diễn viên cùng những thao tác khác nhau của máy quay phim, tất cả đều được chỉ dẫn tỉ mỉ, theo từng phần một. Kịch bản, do đó, vừa là nội dung kịch trường, vừa là kỹ thuật điện ảnh, công tác thực hiện và đạo diễn, tóm lại, là tất cả. Bây giờ đây, mặc dù phần việc của nhà văn viết kịch bản là quan trọng nhất, và chỉ xếp sau công việc của đạo diễn, song, vì một lý do cố hữu trong cách phát triển cho đến nay của nghệ thuật điện ảnh, công việc ấy vẫn chỉ là công việc phụ và tối tăm, bạc bẽo. Nếu quả thật nghệ thuật được đánh giá trên quan điểm của sự biểu hiện trực tiếp của nghệ sĩ – và, thật ra, còn có cách đánh giá nào khác hơn – nhà văn viết kịch bản là một nghệ sĩ đã đóng góp hết công sức của mình cho cuốn phim mà lại không bao giờ có được điều an ủi là biết được mình đã tự thể hiện như thế nào. Và vì vậy, với tất cả công việc đầy tính sáng tạo của mình, hắn chả có thể làm gì hơn đóng vai một kẻ cung cấp những gợi ý và phát hiện ra những ý tưởng về kỹ thuật, tâm lý và văn chương. Công việc của đạo diễn chỉ là sử dụng những nguyên vật liệu ấy theo tài năng của riêng mình để tự thể hiện lấy. Nhà văn viết kịch bản, nói tóm lại, là kẻ luôn luôn đứng ở hậu trường và cống hiến phần tươi đẹp nhất của mình cho thành công của kẻ khác, là kẻ, dù đã tạo ra hai phần ba giá trị tài sản của cuốn phim, sẽ không bao giờ thấy tên mình được in kèm với tên đạo diễn, diễn viên và nhà sản xuất trên các áp phích quảng cáo. Quả có thể là hắn rất thành công trong vai trò cấp dưới này và được trả lương rất hậu, nhưng hắn không bao giờ có thể thốt lên: "Chính tôi là người đã làm ra cuốn phim này…tôi tự thể hiện trong cuốn phim này…cuốn phim này là tôi". Câu đó chỉ dành cho đạo diễn, kẻ thật sự là người duy nhất ký tên lên cuốn phim. Nhà văn viết kịch bản, trái lại, phải tự bằng lòng làm việc vì đồng tiền nhận được, dù muốn dù không, đồng tiền đã trở thành cứu cánh đích thực và duy nhất của công việc hắn làm. Như vậy, tất cả những gì còn lại cho người viết kịch bản là hưởng thụ cuộc sống, nếu hắn có thể làm như thế, bằng đồng tiền, kết quả của công việc khổ sai của hắn; hắn chuyển từ kịch bản này sang kịch bản khác, từ một hài kịch sang một bi kịch, từ một phim phiêu lưu snag một phim tình cảm, không gián đoạn, không ngưng nghỉ, tương tự như một bà vú chăm sóc hết đứa bé này sang đứa bé khác và không bao giờ có đủ thì giờ để kịp yêu thương lấy một đứa; cuối cùng kết quả của bao công lao của bà đều hoàn toàn do bà mẹ hưởng, bà mẹ là người duy nhất có quyền gọi đứa bé là con mình.
Ngoài những bất lợi có thể xem là cơ bản và cố hữu như trên, nhà văn kịch bản còn gặp nhiều bất lợi khác, tuy có thể không giống nhau mà thay đổi theo phẩm chất hay thể loại phim và theo người cộng tác, không kém phần phiền tóai. Không giống như đạo diễn được hưởng khá nhiều độc lập và tự do trong quan hệ với nhà sản xuất, người viết kịch bản chỉ có thể hoặc chấp nhận hoặc từ chối công việc người ta đề nghị với hắn, nhưng một khi đã chấp nhận, hắn không có quyền lựa chọn người cộng tác, người ta chọn hắn, hắn, hắn không có quyền chọn ai. Và vì thế, do để thuận lợi cho công việc, do những cái thích hoặc không thích, hay do tính khí bất thường của đạo diễn, hay do những run rủi của số phận, người viết kịch bản phải làm việc với bất kỳ ai, với những kẻ kém hơn hắn nhiều về văn hoá hay giáo dục, những kẻ mà tư cách hoặc tính nết có thể làm cho hắn phát khùng lên được. Phải nói là làm việc chung cho một kịch bản không giống như làm việc chung trong một cơ quan, trong một nhà máy, nơi mỗi người có phần việc riêng của mình để làm một cách độc lập với người bên cạnh, và những quan hệ riêng tư được tiết giảm đến mức thấp nhất hay có thể triệt tiêu luôn. Cùng làm việc cho một kịch bản có nghĩa là sống với nhau từ sáng đến khuya, là đem kết hợp, hoà nhập trí thông minh, cảm xúc và tinh thần của mình với những người cộng tác kia, tóm lại, là tạo nên, trong suốt hai hay ba tháng kéo dài của công việc, một mối tình thân giả tạo với mục đích duy nhất chỉ là để làm ra cuốn phim, và qua đó, kiếm được tiền. Hơn thế nữa, mối tình thân này lại thuộc loại cực kỳ tệ hại, nghĩa là nó làm ta phải mệt nhoài, cáu bẳn và chán ngấy đến mức tồi tệ nhất, vì mối quan hệ này không được xây dựng trên công việc làm trong yên lặng, như trường hợp các nhà khoa học cùng khảo sát chung một thí nghiệm chẳng hạn, mà trên lời nói. Thường thường, đạo diễn tập hợp các cộng sự viên lại từ sáng sớm, vì thời gian chuẩn bị cho một kịch bản luôn cập rập, và từ sáng sớm cho đến nửa khuya, các tay viết kịch bản không làm việc gì khác ngoài việc nói, nói luôn miệng, cho dù vẫn không xao nhãng công việc, do tính ba hoa hay cũng do bị mệt, lang bang qua đủ mọi đề tài. Người này kể những câu chuyện tục tĩu, người kia huênh hoang về những tư tưởng chính trị của mình, người nọ phân tích tâm lý một nhân vật quen thuộc nào đó, người khác nói về các diễn viên nam và nữ, người khác nữa trút hết những chuyện riêng tư của mình, trong lúc đó, căn phòng làm việc của họ ngập ngụa khói thuốc lá, các tách cà phê chất thành chồng cao, ngổn ngang giữa các trang bản thảo. Về phần các nhà văn, buổi sáng họ đến đây bảnh bao, chải chuốt, tóc rẽ mượt, đến tối lại, họ xốc xếch, ướt đẫm mồ hôi và sơ mi xắn tay trông họ còn thảm hại hơn, như vừa qua một trận cố gắng cưỡng dâm một người đàn bà mắc chứng lãnh cảm. Và quả thật, cái lối rập khuôn máy móc để tạo ra một kịch bản chỉ là một hình thức cưỡng dâm trí thông minh, vì nó bắt nguồn từ một chủ tâm và vụ lợi hơn là từ một cảm xúc lôi cuốn hay thiện cảm. Tất nhiên, cuốn phim vẫn có thể có chất lượng cao, đạo diễn và các cộng sự viên đã gắn bó với nhau từ trước bằng sự nể nang, tình bằng hữu và công việc tiến triển trong những điều kiện lý tưởng, như trong mọi sinh hoạt khác vốn thường khó chịu của con người, nhưng những phối hợp thuận lợi như vậy thường rất hiếm, hiếm như những cuốn phim hay. Chính sau khi tôi ký hợp đồng kịch bản phim thứ hai – lần này không phải với Battista mà với một nhà sản xuất khác – lòng can đảm và quyết tâm bỗng mất đi nơi tôi, và với mối kinh tởm, khó chịu càng lúc càng tăng, tôi bắt đầu bực bội với những thiệt thòi tôi vừa kể trên. Mỗi ngày qua, từ lúc tôi thức dậy, là một hoang mạc khô cằn, không một ốc đảo dành cho giây phút trầm tư hay nhàn rỗi, liên tục bị thiêu đốt dưới ánh nắng tàn nhẫn của nguồn cảm hứng cưỡng bách của điện ảnh. Ngay khi tôi bước vào nhà lão đạo diễn và hắn đưa tôi vào văn phòng với những câu chào đón, đại loại như :"Sao? Đêm qua bạn đã nghĩ gì về chuyện đó? Bạn có tìm được giải pháp nào không?" .Tôi đã cảm thấy buồn chán và muốn phản ứng lại. Đoạn, trong quá trình làm việc, mọi điều lại trở nên tồi tệ với những nóng nảy, bực bội và chán nản, những màn tán nhảm dài lê thê giữa đạo diễn và các nhà văn cốt để nhẹ bớt những tranh cãi triền miên, như tôi đã nhắc đến ở trên, sự thiếu thông cảm, sự trì độn hay những bất đồng vụn vặt với các cộng sự viên của tôi trong quá trình viết kịch bản và ngay cả những lời khen tặng đạo diễn dành cho từng sáng kiến hay quyết định nào đó của tôi, những lời khen tặng mà tôi nghe rất là cay đắng, vì, như tôi đã nói, tôi cảm thấy tôi đang cho đi tất cả những gì hay ho nhất của tôi để đánh đổi lấy điều không liên quan gì đến tôi và tôi cũng chẳng màng hào hứng tham dự vào. Điều thiệt thòi này đối với tôi vào lúc đó thật ra lại là điều khó chịu đựng nhất. Cứ mỗi lần cái gã đạo diễn ấy, với cái giọng dung tục, như thường nghe thấy nơi nhiều người thuộc hạng như hắn, nhảy dựng lên và la lớn: "Hoan hô! Anh bạn thật tuyệt vời!" là tôi lại không tránh được cái ý tưởng khinh khỉnh: "Lẽ ra, ta nên để dành cái này cho một vở bi kịch hoặc hài kịch của riêng ta". Vậy mà, một cách mâu thuẫn kỳ quặc và cay đắng, mặc dù vẫn lấy làm kinh tởm, tôi vẫn chưa bao giờ thiếu sót trong bổn phận của tôi. Kịch bản phim khá giống như những cỗ xe tứ mã ngày xưa, mà trong bầy ngựa, có vài chú nào đó, khoẻ hơn, hăng hơn, thật sự kéo xe chạy, trong khi những chú kia chỉ giả vờ kéo, hoặc đúng hơn, để cho đồng loại lôi đi. Tôi, bất chấp mọi nỗi chán chường, luôn là chú ngựa kéo xe hăng hái ấy, hai gã kia, lão đạo diễn và mấy nhà văn đồng nghiệp kia, mỗi khi phải đương đầu với một khó khăn, đều luôn chờ đợi tôi giải quyết, điều mà tôi sớm nhận ra ngay. Và mặc dù trong thâm tâm, tôi nguyền rủa sự tận tuỵ và sốt sắng của mình, tôi vẫn không do dự và, với một cảm hứng bất chợt, luôn đưa ra được một đáp án cần thiết .Tôi không làm việc đó vì bị thôi thúc bởi tinh thần ganh đua mà đơn giản do lòng ngay thẳng của tôi, vốn mạnh mẽ hơn bất kỳ một ý muốn nào khác ngược lại, tôi được trả tiền, vậy, tôi phải làm việc. Nhưng cứ mỗi lần như vậy, tôi lại cảm thấy xấu hổ cho chính mình, và có cái cảm giác vừa hám lợi vừa tiếc rẻ, cứ như thể là vì một dúm tiền, tôi đã làm hỏng đi một cái gì đó vô giá mà lẽ ra, tôi đã có thể dùng vào những việc khác nghìn lần tốt đẹp hơn.
Như tôi đã nói, phải đến hai tháng sau khi ký bản hợp đồng đầu tiên với Battista, tôi mới nhận ra những thiệt thòi ấy. Thoạt tiên, tôi không hiểu vì lẽ gì tôi đã không nhận ra cái điều hiển nhiên ấy ngay từ đầu mà phải mất bao nhiêu thời gian mới sáng mắt ra. Và khi vẫn còn đai dẳng trong tôi cái cảm giác ghê tởm đối với những công việc mà trước đây tôi vẫn thường ao ước, tôi không thể dần dà quy kết cho nó có liên quan đến mối liên hệ giữa Emilia và tôi. Sau hết, tôi hiểu ra rằng công việc làm tôi chán chường bởi vì Emilia không còn yêu tôi nữa, hoặc chí ít, làm ra vẻ không còn yêu tôi nữa. Tôi đã đương đầu với công việc một cách can đảm và tin tưởng cho tới khi mà tôi còn có thể tin chắc vào tình yêu của Emilia. Bây giờ, khi tôi không còn vững tin vào tình yêu ấy, lòng can đảm và lòng tin đã bỏ rơi tôi và công việc đối với tôi chẳng còn gì hơn là nô dịch, phí phạm tài năng và làm mất thời gian.
Như vậy tôi bắt đầu sống như một kẻ mang trong mình một mầm bệnh tiềm ẩn mà không dám đến gặp bác sĩ, nói cách khác, tôi cố gắng không suy nghĩ nhiều về thái độ của Emilia đối với tôi hay về công việc của tôi. Tôi biết một ngày nào đó tôi phải đối mặt với vấn đề này, nhưng bởi vì biết rằng điều đó là không tránh được, tôi cố gắng đẩy lùi nó lại, càng xa càng tốt. Chút nghi ngờ mong manh đã làm tôi e ngại và, một cách vô ý thức, sợ hãi những suy nghĩ ấy. Và thế là tôi tiếp tục duy trì mối quan hệ với Emilia theo lối đó, mối quan hệ mà trước đây tôi cho là không chịu đựng được, và bây giờ, khi tôi đang e sợ điều tệ hại nhất, tôi lại cố tự thuyết phục – một cách vô vọng – rằng đó là mối quan hệ rất bình thường: ban ngày là những trao đổi lạnh nhạt, bất chợt, nước đôi, và ban đêm, thỉnh thoảng là những cuộc làm tình, với rất nhiều bối rối và một chút độc ác về phía tôi và dửng dưng, lạnh nhạt về phía nàng. Trong thời gian này, tôi vẫn làm việc cần mẫn, hầu như điên cuồng, mặc dù ngày càng miễn cưỡng và với một nỗi chán chường ngày càng sâu đậm. Nếu tôi có được lòng can đảm để thừa nhận tình hình vào lúc đó, chắc chắn tôi đã từ chối làm việc và chối bỏ tình yêu, bởi vì đối với tôi, cả hai đã mất hết sức sống. Nhưng tôi đã không có được lòng can đảm ấy, và có lẽ, tôi đã tự đánh lừa mình bằng cách tin rằng thời gian sẽ tự dàn xếp ổn thoả mọi chuyện và giải quyết những vấn đề của tôi mà không đòi hỏi một nỗ lực nào nơi tôi. Thời gian quả thật đã giải quyết những vấn đề ấy, nhưng không theo hướng tôi mong muốn. Ngày tháng trôi qua, trong bầu không khí chờ đợi, buồn nản, tẻ ngắt trong đó Emilia luôn tìm cách xa lánh tôi và tôi chỉ muốn xa lánh công việc.
Kịch bản tôi viết cho Battista đã gần kết thúc, và cùng lúc, Battista đề cập đến một công việc mới cho tôi, quan trọng hơn nhiều so với lần trước, và bảo cũng muốn tôi có phần chia chác trong đó. Battista, giống như mọi nhà sản xuất khác, là một người hối hả, ăn nói nước đôi, và những gợi ý thường chỉ ở mức độ như: "Này Molteni, xong kịch bản này, là ta bắt tay vào một kịch bản khác liền nhé, một kịch bản quan trọng đấy". Hoặc: "Này, Molteni, hãy sẵn sàng nhé, ít hôm nữa, tôi sẽ có một đề nghị cho ông đấy", hoặc, rò ràng hơn: "Đừng ký với ai đấy nhé, Molteni, trong nửa tháng nữa, tôi sẽ có một hợp đồng cho ông đấy". Vì vậy, tôi biết rằng sau kịch bản đầu tiên tương đối tầm thường này, Battista sắp dành cho tôi một kịch bản khác quan trọng hơn nhiều, và tất nhiên, tôi sẽ được trả công hậu hĩnh hơn nhiều. Tôi phải thú nhận rằng, dù càng lúc càng ghê tởm công việc này, điều đầu tiên tôi nghĩ đến, theo bản năng, là căn hộ và số tiền nợ còn lại, và tôi thật sự vui mừng với lời chào mời của Battista. Nói chung, công việc của giới làm phim là như vậy; ngay cả khi ta không yêu công việc, mọi đề nghị mới đều thú vị và nếu không có đề nghị nào, ta lại cảm thấy hoang mang và e sợ rằng mình đã bị gạt ra.
Nhưng tôi không nói gì với Emilia về đề nghị mới này của Battista, do hai lý do: thứ nhất, tôi chưa biết tôi sẽ có nhận đề nghị đó hay không, thứ hai, tôi biết rằng Emilia chẳng hề quan tâm tới công việc của tôi và tôi thích không nói điều đó với nàng hơn là lại nhận được sự lạnh nhạt, thờ ơ của nàng, điều mà, một cách mâu thuẫn, tôi vẫn khăng khăng cho là không có gì quan trọng. Tôi mơ hồ cảm thấy hai điều này có liên hệ với nhau: tôi chưa dứt khóat nhận lời với Battista rõ rằng là vì tôi tin rằng Emilia không còn yêu tôi nữa, trái lại, nếu nàng yêu tôi, tôi đã nói cho nàng biết công việc đó, và nói cho nàng biết tức là thật sự chấp nhận công việc.
Một buổi sáng, tôi đi gặp tay đạo diễn cùng làm chung kịch bản đầu tiên tôi viết cho Battista. Tôi biết hôm nay là lần cuối tôi đến đây, vì chỉ còn vài trang cuối nữa, ý tưởng này làm tôi sung sướng, cuối cùng thì công việc nặng nề này sắp chấm dứt và tôi lại sắp trở thành ông chủ của chính mình, ít ra trong chiều nay. Vả lại – điều này cũng thường xảy ra – hai tháng chúi mũi vào công việc đã làm tôi chán ngấy đến tận cổ các nhân với và cốt truyện phim. Tôi biết rằng tôi lại sắp phải xáp chiến với một lũ nhân vật khác, với một cốt truyện khác, không kém phần quay quắt, nhưng lúc này, tôi sắp thoát ra khỏi tay lũ thứ nhất và cái viễn cảnh đó là một điều khuây khoả đáng kể.
Lòng hy vọng sắp được giải thoát làm cho sáng hôm nay tôi có hứng khởi làm việc trong suốt, đầy sáng tạo một cách khác thường. Để hoàn tất kịch bản, còn hai, ba điểm không quan trọng lắm cần phải đẽo gọt lại, tuy nhiên, để giải quyết chúng, chúng tôi do dự đến mấy ngày. Nhưng, trong trào dâng của cảm hứng, tôi đã thành công dẫn dắt cuộc tranh luận theo đúng hướng, và tuần tự giải quyết những khó khăn lớn nhất. Vì vậy, chỉ sau vài giờ làm việc, chúng tôi biết rằng kịch bản đã thực sự hoàn thành. Và cuối cùng, giống như một mục tiêu, mấy lâu nay tưởng chừng vô vọng, không đạt đến được, bỗng hiện ra sau một khúc quanh, tôi hạ bút viết một câu trong lời thoại, và bỗng ngạc nhiên la lớn: "Kìa, chúng ta chấm dứt ở đây được rồi!" Gã đạo diễn, lúc bấy giờ đang đi đi lại lại trong phòng chờ tôi viết, tiến lại bên tôi, nhìn qua vai tôi và thốt lên, giọng đầy ngạc nhiên, hầu như sửng sốt: "Ông nói đúng, chúng ta có thể chấm dứt ở đó được rồi1" Vậy là tôi viết cái từ "HẾT" vào cuối trang giấy, xếp cuốn vở lại và đứng lên.
Trong một hồi lâu, chúng tôi không nói gì nhưng cùng nhìn lên trên bàn viết, nơi để chiếc cặp bây giờ đã đóng lại, trong đó có tập kịch bản nay đã hoàn tất, trông như hai người leo núi mệt đứt hơi đứng nhìn cái hồ nhỏ hay mỏm đá đã làm cho họ tốn biết bao công sức mới lên đến nơi được. Đoạn gã đạo diễn thốt lên: "Thế là đã xong!"
"Vâng" - tôi nhắc lại - "thế là xong".
Gã đạo diễn này tên là Pasetti, người gầy xương xẩu, tính chi li mẹo mực, bề ngoài trông có vẻ tươm tất, có cái dáng dấp của một nhà toán học tỉ mỉ hoặc một kế toán viên hơn là một nghệ sĩ. Hắn trạc tuổi tôi, nhưng như thường thấy trong công việc viết kịch bản, quan hệ giữa hắn và tôi có kẻ trên người dưới, bởi vì đạo diễn luôn luôn có uy quyền lớn hơn mọi cộng tác viên khác. Sau một lúc, hắn nói tiếp, với cái vẻ vui vẻ lãnh đạm, vụng về rất đặc trưng của hắn: "Ricardo ạ, tôi phải nói, đúng, tôi phải nói rằng ông giống một con ngựa đã thuộc đường về chuồng. Tôi đã nghĩ rằng chúng ta cần ít nhất bốn ngày nữa để làm xong chỗ này, vậy mà bây giờ, chỉ trong hai tiếng đồng hồ, chúng ta đã giải quyết tất. Có phải hình ảnh những xấp bạc sắp lĩnh đã mang lại cảm hứng cho ông đấy chăng?"
Tôi không ghét Pasetti, dù hắn có cái vẻ tầm thường, trì độn đến mức khó tin và giữa hai chúng tôi, đã phát sinh một mối quan hệ đúng mực, hắn, một kẻ nghèo tưởng tượng kém khí lực nhưng biết được những hạn chế của mình, và tính vốn khiêm tốn, còn tôi, một kẻ năng nổ, giàu trí tưởng tượng, nhạy cảm đến mức bệnh hoạn, và đa đoan hệ lụy. Hưởng ứng câu nói đùa của hắn, và bắt chước cái giọng hài hước ấy, tôi đáp: "Tất nhiên, ông nói đúng đấy, là vì tiền đấy". Đốt một điếu thuốc, hắn nói tiếp: "Nhưng cuộc chơi chưa xong đâu nhé, chúng ta đã làm xong phần chính nhưng vẫn cần phải rà lại toàn bộ đối thoại. Bạn chưa được thảnh thơi tận hưởng vinh quang đâu".
Tôi lại không thể không nhận thấy cái khuôn mặt rỗng tuếch trong lời nói của hắn, và tôi kín đáo liếc nhìn đồng hồ. Đã gần một giờ trưa. Tôi nói: "Không sao, tôi xin sẵn sàng phục vụ để chữa lại những chỗ cần thiết".
Hắn lắc đầu, đáp: "Tôi biết công việc của tôi. Tôi sẽ bảo Battista giam đợt tiền cuối cùng của ông lại, cho đến khi ông không chịu đựng được nữa mới thôi".
Để thúc đẩy các cộng sự làm việc, điều đáng ngạc nhiên nơi Pasetti là hắn có cái lối riêng của hắn, hài hước mà vẫn quyền uy. Hắn biết vừa khen ngợi vừa khiển trách, vừa tâng bốc vừa chê bai, vừa van nài vừa ép buộc. Và theo đường hướng như vậy, hắn có thể được xem như là một đạo diễn giỏi, vì trong công việc của một người đạo diễn, đến hai phần ba là có một hiểu biết sâu sắc để khiến kẻ khác làm theo mệnh lệnh của mình. Như thường lệ, tôi lại phải van nài hắn: "Không, ông cứ nói với ông ta trả đủ cho tôi đi, tôi hứa với ông là sẽ sẵn sàng phục vụ hoàn chỉnh bất cứ đoạn nào ông thấy cần".
"Nhưng ông làm gì với số tiền ấy kia chứ?" - hắn hỏi, pha trò một cách vụng về.
"Chẳng bao giờ thấy đủ với ông – mà nào thấy ông có nhân tình, nhân ngãi gì đâu, bài bạc cũng không, con cái cũng không…"
"Tôi cần đóng tiền trả góp cho căn hộ" tôi đáp lại một cách nghiêm túc, mắt nhìn xuống, hơi khó chịu về sự tò mò ít tế nhị đó.
"Ông còn phải trả nhiều không?"
"Hầu như toàn bộ số tiền".
"Tôi đánh cá là vợ ông vẫn mè nheo ông cho đến khi ông đòi xong hết món nợ này chứ gì. Tôi như nghe bà ấy bảo: Này Ricardo, nhớ đòi hết chỗ tiền còn lại đấy nhé!"
"Vâng, chính vợ tôi đấy" - tôi nói dối - "Nhưng ông biết đàn bà mà. Nhà cửa đối với họ là điều cực kỳ quan trọng".
"Tôi thừa biết ra rồi" - hắn bắt đầu nói về vợ hắn, vốn giống hắn như đúc, và là người mà hắn xem như một tạo vật kỳ quặc, đỏng đảnh, đồng bóng, tóm lại, một người đàn bà, đúng theo nguyên nghĩa. Tôi tỏ vẻ chăm chú nghe, bụng vẫn nghĩ đến chuyện khác. Cuối cùng, hắn kết luận một cách rất bất ngờ: "Mọi việc vẫn tốt đẹp đấy…nhưng tôi biết các nhà viết kịch bản các ông, các ông cùng một rập cả. Vừa nhận xong tiền là các ông biến, khó lòng mà gặp lại các ông. Không, không, tôi sẽ bảo Battista giam tiền của ông lại!"
"Tôi van ông đấy, ông Pasetti ạ, xin ông cứ làm như tôi xin ông đi!"
"Được rồi, để tôi xem lại, nhưng đừng có tin tưởng quá đấy".
Tôi lại liếc trộm đồng hỗ. Tôi đã cho hắn cơ hội để tỏ rõ quyền uy, và cá đã cắn câu, tôi có thể ra về được rồi. Tôi mở lời: "Tốt, tôi rằng vui mừng đã hoàn tất công việc này, hay đúng hơn, phần chính của công việc như ông nói. Bây giờ có lẽ tôi ra về được rồi".
Pasetti kêu lên, theo cái cách hào hứng, sôi nổi của hắn: "Chưa đâu, chưa đâu. Chúng ta còn phải uống mừng thành công của cuốn phim đã chứ. Phải đấy, bắt buộc đấy. Không phải cứ xong kịch bản là ông có thể rút đẹp như vậy được đâu!"
Tôi đành bấm bụng trả lời: "Nếu chỉ là vài ly thôi, tôi xin đồng ý".
"Vậy thì, mời bạn đi theo lối này. Nhà tôi hẳn rất vui lòng chạm ly cùng chúng ta đấy".
Tôi theo hắn, bước ra khỏi phòng làm việc, đi dọc theo một hành lang dài và hẹp, trần trụi, quét vôi trắng, sực nức mùi nấu nướng và áo quần trẻ em. Hắn đi trước tôi vào phòng khách, gọi với vào: "Luisa, Moteni và anh vừa dựng xong kịch bản. Bọn anh định uống mừng thành công của cuốn phim đây".
Bà Pasetti rời chiếc ghế bành đứng lên và bước đến đón chúng tôi. Bà người nhỏ nhắn, đầu khá lớn, hai giải tóc đen mướt đóng khung hai bên khuôn mặt trái xoan, dài và tái nhợt. Đôi mắt bà lớn, màu nhạt, trông có vẻ vô hồn. Đôi mắt ấy chỉ sinh động lên khi có chồng bà bên cạnh; hơn thế nữa, bà không bao giờ rời mắt khỏi khuôn mặt của chồng, cho dù chỉ trong giây lát thôi, y hệt như một con chó quyến luyến chủ. Khi không có chồng bên cạnh, đôi mắt của bà thường nhìn xuống, vẻ khiêm tốn phục tùng. Dáng người mảnh dẻ, bà sinh liền bốn đứa con trong vòng bốn năm. Với vẻ vui cười gượng gạo như mọi khi, Pasetti nói: "Hôm nay mình uống rượu mừng. Anh đi pha cốc tai đây"
"Đừng pha cho em, Gino" - bà Pasetti nói - "anh biết là em không uống rượu"
"Cứ uống, em ạ".
Tôi ngồi xuống một chiếc ghế bành bằng gỗ đánh bóng có phủ vải hoa, trước một lò sưởi bằng gạch đỏ và bà Pasetti ngồi ở một cái ghế tương tự phía bên kia. Khi đưa mắt nhìn quanh, tôi nhận thấy phòng khách này là một bản sao chính xá của chủ nhân nó, với toàn bộ đồ gỗ có bọc vải theo kiểu nông thôn, căn phòng sáng bóng, sạch sẽ và ngăn nắp, nhưng đồng thời, ảm đạm như ngôi nhà một viên kế toán hay thư ký nhà băng tính tỉ mỉ, kỹ lưỡng. Tôi chẳng có việc gì để làm ngoài việc ngồi nhìn quanh vì bà Pasetti tỏ ra chẳng thiết tha gì đến việc chuyện trò với tôi. Bà ngồi đối diện với tôi, mắt nhìn xuống, hai tay đặt trong lòng, hoàn toàn bất động. Trong lúc đó, Pasetti đi về cuối phòng, đến bên một cái tủ cực kỳ xấu xí, một loại bàn hợp giữa máy thu thanh và quầy rượu, hắn cúi xuống hai lần, làm nổi bật cái dáng khẳng khiu của đôi chân dài, với những cử chỉ cứng ngắc, lấy ra hai chai rượu, một chai vermouth và một chai gin, ba chiếc ly và một bình lắc rượu. Hắn đặt tất cả trên một chiếc khay, mang đến đặt lên chiếc bàn con trước lò sưởi. Tôi nhận thấy cả hai chai rượu đều còn dấu khằn và còn đầy nguyên, rõ ràng chẳng mấy khi Pasetti tự cho phép mình thưởng thức cái món rượu mà hắn sắp pha cho chúng tôi. Cái bình lắc rượu còn mới tinh, sáng ngời. Pasetti bảo là hắn đi kiếm nước đá và bước ra ngoài.
Chúng tôi ngồi im lặng trong một lúc lâu, đoạn, để cho có chuyện nói, tôi lên tiếng: "Cuối cùng, chúng tôi cũng hoàn tất kịch bản".
Không ngẩng nhìn lên, bà Pasetti đáp: "Vâng, Gino cũng nói thế".
"Tôi tin chắc rằng kịch bản ấy sẽ được dựng thành một phim hay đấy".
"Tôi cũng tin thế, nếu không, Gino đã không nhận lời làm đạo diễn".
"Bà có biết cốt truyện không?"
"Có, Gino có kể cho tôi biết".
"Bà có thích không?"
"Gino thích, vậy, tôi cũng thích chứ"
"Hai ông bà luôn luôn đồng ý với nhau chứ?"
"Gino và tôi ấy à? Vâng, luôn luôn là như vậy".
"Vậy trong hai người, ai là người chỉ huy?"
"Tất nhiên là Gino rồi"
Tôi để ý thấy bà Pasetti cố gò ép để nhắc đến tên Gino mỗi lần mở miệng nói. Tôi nói năng thoải mái và bông lơn bao nhiêu thì bà lại nghiêm trang bấy nhiêu. Đoạn, Pasetti bước vào với xô đá và nói: "Bà nhà gọi ông đấy, Ricardo ạ".
Chẳng vì một lý do rõ rệt nào, bỗng dưng tôi cảm thấy tim tôi se lại khi chợt nhớ tới nỗi bất hạnh triền miên của mình. Một cách máy móc, tôi đứng lên và dợm bước ra cửa thì Pasetti nói thêm: "Điện thoại ở trong bếp, nhưng nếu muốn, ông có thể nói ở đây cũng được".
Điện thoại nằm trong một chiếc tủ nhỏ bên cạnh lò sưởi. Tôi nhắc ống nghe và nghe giọng Emilia: "Em rất tiếc, nhưng trưa nay, anh phải đi ăn đâu đó ở ngoài thôi, em phải về nhà mẹ".
"Nhưng sao em không cho anh biết trước?"
"Em không muốn quấy rầy anh trong lúc anh đang làm việc".
"Được thôi, anh đi ăn ở tiệm vậy".
"Chiều nay chúng mình sẽ gặp nhau lại, anh nhé"
Emilia cúp máy, và tôi bước về lại bên Pasetti. "Ricardo", hắn nói ngay lập tức "Ông không ăn cơm trưa ở nhà phải không?"
"Không, tôi đi ăn tiệm".
"Nào, ở lại dùng bữa với chúng tôi, có gì ăn nấy, tất nhiên, nhưng chúng tôi vui lắm đấy".
Một cảm giác chán chường tràn ngập lòng tôi khi nghĩ đến nỗi phải đi ăn thui thủi một mình ở tiệm, có lẽ vì tôi đang háo hức định thông báo cho Emilia biết về việc vừa hoàn tất kịch bản. Lẽ ra, tôi cũng không nên làm như thế, vì, như đã nói, nàng chẳng hề quan tâm đến những gì tôi làm, nhưng có lẽ điều đó đã từng là thói quen trước đây của tôi. Lời mời của Pasetti làm tôi vui thích và tôi đã nhận lời gần như với lòng biết ơn. Trong lúc đó, Pasetti đã khui hai chai rượu, và với cung cách của một dược sĩ cân đo các liều lượng thuốc men hơn là của một tay sành rượu, hắn rót rượu gin và rượu vermouth vào một cái bình đong rồi mới chuyên hết vào trong cái bình lắc. Bà Pasetti, như thường lệ, không rời mắt khỏi chồng. Sau cùng, khi Pasetti đã lắc kỹ cái món cốc tai ấy, và chuẩn bị rót ra ly, bà nói: "Cho em đúng một giọt thôi. Và cả anh nữa, Gino ạ, đừng uống nhiều quá, có hại đấy".
"Nhưng có phải ngày nào cũng hoàn tất một kịch bản đâu?"
Hắn rót đầy hai ly, trong chiếc thứ ba, hắn rót một tí, theo lời yêu cầu của bà vợ. Cả ba chúng tôi cầm ly và nâng lên chúc mừng: "Chúc mừng một trăm kịch bản như thế này nữa!" Pasetti nói. Hắn chỉ nhúng môi vào ly rượu rồi đặt lại xuống bàn. Tôi uống một hơi cạn ly của tôi. Bà Pasetti nhấm từng hớp một, đoạn đứng dậy: "Tôi phải xuống xem anh bếp cho chúng ta ăn cái gì đây…Xin mạn phép ông"
Bà Pasetti bước ra, Pasetti ngồi vào chiếc ghế phủ vải hoa của vợ và chúng tôi bắt đầu tán gẫu. Hay đúng hơn, chính hắn nói, nhiều nhất là về kịch bản, và tôi lắng nghe, biểu lộ sự tán thưởng bằng vài câu khe khẽ, ít cái gật đầu, và bằng cách uống rượu. Ly của Pasetti luôn còn nguyên, hầu như chưa hết một nửa, phần tôi, tôi đã ba lần cạn ly. Chẳng rõ vì sao, tôi bỗng dưng cảm thấy khốn khổ và tôi uống với hy vọng cơn chếnh choáng sẽ xua tan cái cảm giác ấy đi. Nhưng tửu lượng của tôi vốn cao và món cốc tai của Pasetti quá nhẹ và pha quá nhiều nước. Vì vậy, ba hay bốn ly đó chẳng có hiệu quả gì khác, mà chỉ làm tăng thêm cảm giác đau khổ của tôi. Tôi tự hỏi: "Sao ta khốn khổ thế này?" và tôi chợt nhớ ra rằng mối đau đầu tiên mới cách đây không lâu là giọng nói của Emilia tôi vừa nghe qua điện thoại, lạnh lùng, chừng mực, lãnh đạm và nhất là khác biết bao so với cái tên gọi Gino thần bí trong các câu nói của bà Pasetti. Nhưng tôi không thể phân tích một cách cặn kẽ hơn những ý tưởng của tôi vì bà Pasetti đã xuất hiện ở cửa và mời chúng tôi qua phòng ăn.
Phòng ăn của Pasetti cũng giống như văn phòng và phòng khách của hắn, ngăn nắp, rẻ tiền, đồ đạc bằng gỗ đánh bóng đỏm đáng, bộ đồ ăn bằng đất sành tô màu, chai lọ, ly tách bằng thuỷ tinh dày màu xanh, khăn bàn và khăn ăn bằng vải gai không hồ. Chúng tôi ngồi ăn trong căn phòng bé tí mà cái bàn ăn gần như chiếm hết chỗ, đến nỗi mỗi lần bưng thêm món ăn, người hầu gái không tránh khỏi làm phiền người này hoặc người khác. Chúng tôi bắt đầu yên lặng ăn, làm như không quan tâm đến điều đó. Người hầu gái bắt đầu thay các món ăn và, để khơi lại câu chuyện, tôi hỏi Pasetti vài câu về các dự tính tương lai của hắn. Hắn trả lời tôi bằng cái giọng lạnh lùng, tỉ mỉ, nhạt nhẽo như thường lệ. Trong cái giọng nói đó, tính khiêm tốn và trí tưởng tượng nghèo nàn dường như làm hắn phải cân nhắc từng từ ngữ hay từng thay đổi nhỏ nhất của giọng nói. Tôi lại ngồi im, không biết nói gì thêm bởi vì tôi cũng chẳng quan tâm gì đến những dự tính tương lai của Pasetti, hoặc nếu có chăng nữa, thì cái giọng nói tẻ nhạt đều đặn của hắn đủ làm cho tất cả trở nên chán ngắt. Nhưng trong lúc tôi đưa mắt lơ đãng, buồn chán nhìn hết vật này đến vật khác, cái nhìn của tôi bỗng dừng lại nơi khuôn mặt của bà vợ Pasetti, bà ta cũng đang lắng nghe, tay đỡ lấy cằm và đôi mắt, như thường lệ, vẫn dán chặt vào người chồng. Khi nhìn vào khuôn mặt bà, tôi bỗng kinh ngạc về nét biểu lộ qua đôi mắt của bà – tình tứ, cảm động, một pha trộn giữa sự khúm núm thán phục và lòng biết ơn không bờ bến, lòng say đắm về thể chất và vẻ nhút nhát u buồn. Nét biểu lộ ấy làm tôi kinh ngạc, phần nào vì cái cảm xúc đàng sau sự biểu lộ ấy đối với tôi quả thật rất huyền bí. Pasetti vốn nhạt nhẽo, gầy gò, tầm thường đến thế và rõ ràng là thiếu những điểm có thể làm vui lòng một người đàn bà, lại là đối tượng của một sự quan tâm ân cần đến thế. Tôi tự nhủ rằng mọi tên đàn ông cuối cùng đều tìm được người đàn bà đánh giá hắn cao và yêu hắn. Đánh giá những cảm xúc của người khác trên cơ sở những cảm xúc của riêng mình là một sai lầm, và tôi cảm thấy có thiện cảm với bà Pasetti, với lòng tận tuỵ của bà đối với người đàn ông của đời mình và tôi thấy mãn nguyện cho Pasetti là người, như tôi đã nói, đã mang lại cho tôi một tình bạn khá mỉa mai, bất chấp cái tầm thường trong tính cách của hắn. Nhưng bất chợt, khi tôi vừa quay đi nhìn nơi khác, tôi bỗng sững người vì một ý tưởng không biết xuất phát từ đâu, hay đúng hơn, từ một nhận thức rất đột ngột: "Trong đôi mắt này là cả một mối tình trọn vẹn của người phụ nữ này cho chồng mình…Hắn ta hài lòng về chính bản thân hắn và về công việc hắn làm, bởi vì vợ hắn yêu hắn. Nhưng với tôi, đã qua từ lâu lắm rồi một nét biểu lộ như thế trong ánh mắt của Emilia. Emilia không yêu tôi, nàng không yêu tôi nữa".
Ý tưởng đó khơi dậy trong tôi một nỗi đau thầm kín, tôi có cảm giác như bị một cú choáng mạnh, đến nỗi mặt tôi nhăn dúm lại và bà Pasetti lo ngại hỏi phải chăng tôi ăn phải một miếng thịt quá dai. Tôi trấn an bà, thịt rất mềm. Trong lúc đó, làm ra vẻ vẫn lắng nghe Pasetti liên tục nói về những dự tính tương lai của hắn, tôi thầm cố gắng phân tích cảm giác đau đớn đầu tiên đó, vừa buốt nhói vừa khó hiểu. Đoạn, tôi chợt hiểu rằng, đã từ một tháng nay, tôi tìm mọi cách tập cho quen với tình huống khó chịu ấy, nhưng thật ra, tôi đã không đạt được ý muốn, tôi không thể sống bên cạnh Emilia đã hết yêu tôi, và với cái công việc mà, vì Emilia không còn yêu tôi nữa, tôi không còn ham thích nữa. Và tôi bất chợt tự nhủ: "Ta không thể tiếp tục mãi như thế này, ta cần nghe Emilia giải thích rõ ràng, một lần cho xong hết…Nếu cần thiết, ta sẽ chia tay nàng và bỏ ngang công việc…"
Tuy nhiên mặc dù nghĩ đến những điều đó với một quyết tâm tuyệt vọng, tôi hiểu rằng tôi không thể nào tin tưởng vào những điều đó, trên thực tế, tôi vẫn chưa chịu tin hẳn rằng Emilia không còn yêu tôi nữa, cũng như tôi không có đủ can đảm để xa nàng, bỏ ngang công việc làm phim và trở lại với cuộc sống độc thân thui thủi. Nói cách khác, tôi có cái cảm giác ngờ vực đau đớn hoàn toàn mới lạ khi thấy mình đối mặt với một sự kiện mà trong tâm trí tôi, tôi đã cảm thấy là rất rõ ràng, không còn nghi ngờ gì nữa. Vì sao Emilia không còn yêu tôi nữa và thái độ lạnh nhạt đó của nàng đã dần diễn ra như thế nào? Tình thật, tôi đã có thể tin rằng Emilia không yêu tôi nữa, nhưng tôi không biết tại sao và sự tình đã xảy ra theo những dun dủi nào. Và để biết chắc hoàn toàn, tôi cần được Emilia giải thích cặn kẽ, tôi phải tìm tòi, xem xét. Tôi phải khoắng lưỡi dao điều tra tàn nhẫn vào sâu trong vết thương mấy lâu nay tôi cố tình làm ngơ, xem như không biết đến. Ý tưởng này làm tôi sợ hãi, nhưng tôi hiểu rằng chỉ sau khi đạt đến cái đích chua xót sau cùng ấy của cuộc tìm hiểu, may ra tôi mới có đủ can đảm để chia tay với Emilia, như thoạt tiên, tâm trí não nề của tôi đã thôi thúc.
Trong lúc đó, tôi vẫn tiếp tục ăn, uống và lắng nghe Pasetti nói, nhưng hầu như không biết mình đang làm gì. Cuối cùng, bữa ăn chấm dứt. Chúng tôi quay lại phòng khách, tôi lại phải chịu đựng những thủ tục linh tinh khuôn sáo: cà phê với một hay hai viên đường, ly rượu mùi với lời từ chối chiếu lệ, cuộc chuyện trò vớ vẩn qua giờ. Sau cùng, thấy đã đến lúc có thể cáo từ mà không ra vẻ vội vã quá, tôi đứng dậy. Nhưng chính vào lúc đó, đứa con gái lớn của Pasetti được bà vú ẵm vào chào bố mẹ trước khi đi dạo mát. Đó là một đứa bé tóc đen, da tái xanh với đôi mắt lớn, thuộc loại bé con rất bình thường, như bố mẹ của em vậy. Tôi nhớ lại lúc ngắm nhìn cảnh cô bé chìa má ra để được mẹ hôn, tôi chợt nghĩ: "Ta sẽ không bao giờ có được cái hạnh phúc ấy, Emilia và ta sẽ chẳng bao giờ có được một mụn con". Và sau đó, một ý tưởng khác hiện ra càng cay đắng hơn: "Cái cảnh này mới hèn hạ, tầm thường làm sao. Ta đang giẫm phải vết chân của những người chồng không được vợ yêu và ganh tị với một cặp vợ chồng rất tầm thường đang nựng nịu con cái…đúng như mọi người chồng tầm thường nào khác ở vào vị trí của ta". Ý tưởng đau đớn đó làm phát sinh trong tôi một cảm giác bực bội trước cảnh âu yếm tôi đang chứng kiến. Một cách đột ngột, tôi lên tiếng cáo từ, Pasetti tiễn tôi ra cửa, miệng cắn chặt chiếc tẩu. Tôi có cảm giác là sự rút lui vội vã của tôi làm vợ chồng hắn ngạc nhiên và bất bình, có lẽ bà mong tôi nán lại để tán thưởng màn biểu lộ tình mẫu tử cảm động của bà.
Tôi không bận việc gì khác cho đến bốn giờ chiều, như vậy, tôi còn được rảnh rỗi trong một tiếng rưỡi nữa và khi ra đến phố, theo bản năng, tôi rảo bước về nhà. Tôi biết rằng vào giờ này, Emilia không có ở nhà vì nàng đã về dùng bữa trưa với mẹ, nhưng lòng tràn ngập chán chường và hoang mang, bối rối, tôi hầu như hy vọng sự thật không phải như thế và tôi sẽ gặp nàng ở nhà. Trong trường hợp này, tôi tự nhủ, tôi sẽ thu hết can đảm để nói với nàng một cách trung thực, van nài nàng giải thích mọi chuyện một cách dứt khoát. Tôi biết rằng sự giải thích này sẽ định đoạt không những mối quan hệ giữa Emilia và tôi mà còn cả công việc của tôi nữa. Giờ đây sau những dùng dằng chẳng đến đâu, sau những trò giả dối đáng thương, tôi thấy chẳng thà phải chịu bất kỳ tai họa nào còn hơn kéo dài tình trạng bây giờ đã quá rõ ràng một cách chua xót và ngày càng khó kham nổi. Có lẽ tôi buộc phải chia tay với Emilia và từ chối kịch bản thứ hai của Battista, như vậy tốt hơn. Sự thật có là thế nào đi nữa, đối với tôi bây giờ vẫn còn hơn là cái tình trạng mập mờ, đớn hèn của tôi, với sự giả dối ở một phía, phía bên Emilia và sự tủi thương ở phía kia, phía bên tôi. Bước về gần đến nhà, tôi bỗng dưng đâm ra bối rối, chắc chắn Emilia không có mặt ở nhà và trong căn hộ mới bây giờ đây đối với tôi trở nên vừa xa lạ vừa thù nghịch, có lẽ tôi lại càng cảm thấy cô đơn và đau khổ hơn là giữa đám đông. Tôi bị cám dỗ bởi ý tưởng quay trở lại, ngồi cho hết tiếng rưỡi đồng hồ ấy trong một quán cà phê. Nhưng bỗng nhiên, một cách may mắn kỳ diệu, tôi sự nhớ ra là ngày hôm trước, tôi có hẹn với Battista có mặt ở nhà vào giờ này để đợi nghe hắn gọi đến hẹn gặp. Đây hẳn là một cuộc hẹn quan trọng, vì Battista sẽ nói với tôi về kịch bản mới, và cụ thể hoá những đề nghị của hắn và giới thiệu tôi với viên đạo diễn, vì vậy, tôi đã hứa chắc với hắn là tôi sẽ có mặt ở nhà vào giờ đó, như thường lệ của tôi. Đúng ra, tôi vẫn có thể gọi cho Battista từ ở quán cà phê nhưng trước hết tôi không chắc gặp hắn ở nhà vì Battista hay đi ăn tiệm, và thêm nữa, như tôi tự nhủ, trong tâm trạng rối bời của tôi, tôi cần một cái cớ để về nhà, và cú điện thoại của Battista đã cho tôi cái cớ đó.
Thế là tôi đi vào phòng tiền sảnh, bước vào buồng thang máy, đóng cửa và nhấn nút lên tầng chót, nơi tôi đang ở. Nhưng trong lúc thang máy đang lên, tôi chợt nghĩ ra là tôi không có quyền chấp nhận cuộc hẹn này, vì tôi chưa dứt khóat có muốn chấp nhận lời đề nghị của Battista hay không, tất cả còn tùy thuộc vào câu trả lời của Emilia, và tôi biết rằng, nếu Emilia tuyên bố rõ ràng với tôi rằng nàng không còn yêu tôi nữa, không những tôi sẽ trả lại kịch bản này mà suốt đời, tôi sẽ không viết một kịch bản nào khác. Tuy nhiên, có lẽ Emilia không có ở nhà và khi Battista gọi đến, tôi vẫn chưa có thể quyết định được sẽ chấp nhận thảo luận lời chào mời của hắn hay không. Giờ đây, trong số những điều phi lý của đời tôi, điều phi lý lớn nhất là cố gắng dàn xếp cho được cuộc thương thảo rồi lại rút lui. Ý tưởng đó làm tôi nổi giận như muốn điên dại, và ngay lập tức, tôi dừng thang máy, bấm nút đi xuống tầng trệt lại. Tôi tự nhủ tốt hơn nên lánh mặt khi Battista gọi đến. Sau đó, cũng nội trong chiều nay, tôi sẽ có câu trả lời của Emilia và tuỳ theo đó, ngày mai tôi sẽ cho nhà sản xuất biết quyết định của tôi. Thang máy vẫn tiếp tục đi xuống và qua cửa kính, tôi nhìn những tầng lầu lần lượt theo nhau vút lên, cái nhìn của tôi trông tuyệt vọng như cái nhìn của con cá trông thấy mực nước trong bồn đang dần dần hạ xuống. Sau cùng, thang máy dừng lại và tôi chuẩn bị mở cửa bước ra. Bỗng nhiên, một ý nghĩ mới lóe lên làm tôi dừng tay mở cửa. Đành rằng quyết định của tôi về công việc mới với Battista phụ thuộc vào cuộc bàn cãi với Emilia, biết đâu, chiều nay Emilia lại thú thật với tôi rằng nàng vẫn yêu tôi, và có nên chăng tôi lại làm phật ý hắn vì thất hứa với hắn và qua đó, mất luôn việc làm hay không? Các nhà sản xuất, qua kinh nghiệm tôi được biết, là những kẻ tính khí bất thường như những bạo chúa. Một trục trặc kiểu này có thể làm hắn đổi ý và chọn một tay viết kịch bản khác. Những ý tưởng này rượt đuổi theo nhau vun vút trong cái đầu nhức như búa bổ của tôi, làm tôi khổ sở, và thật tình, tôi tự cảm thấy là một kẻ bất hạnh, giằng xé giữa lòng vị kỷ và tình yêu, không thể lựa chọn hoặc quyết định được cái gì. Và tôi không biết tôi còn ở lại trong thang máy đến bao giờ, nếu không có một thiếu phụ trẻ hai tay khệ nệ mang xách bỗng nhiên mở tung cửa ra. Nàng kêu lên một tiếng sợ hãi khi phát hiện ra tôi đang đứng trong thang máy, im lìm như pho tượng trước mặt nàng, đoạn, trấn tĩnh lại, nàng bước vào, hỏi tôi đi đến tầng nào và tôi nói cho nàng biết tầng lầu của tôi. "Tôi lên tầng hai", nàng nói và nhấn nút, thang máy lại vút lên lại.
Lên đến tầng chót của mình, tôi thật sự cảm thấy nhẹ nhõm và đồng thời tôi tự hỏi: "Ta đang ở trong tình trạng nào vậy? Sao ta lại suy sụp đến thế? Ta đã xuống đến mức nào?" .Với những câu hỏi như vậy trong trí, tôi bước vào căn hộ, đóng cửa và bước vào phòng khách. Và ở đó, tôi trông thấy Emilia trong chiếc áo khoác mặc ở nhà, nằm dài trên ghế xô pha, tay cầm một tờ tạp chí. Bên cạnh chiếc ghế là một cái bàn nhỏ trên đó còn dễ dàng trông thấy những chiếc đĩa nhỏ và các thức ăn thừa của một bữa ăn trưa. Emilia không đi đâu cả, nàng không đến dùng bữa trưa với mẹ nàng, nói tóm lại, nàng đã nói dối tôi.
Sự bối rối hẳn hiện rõ trên mặt tôi, đến nỗi Emilia nhìn tôi và hỏi: "Anh sao thế? Có chuyện gì thế?"
"Thế không phải là em về dùng bữa trưa với mẹ em à?" - tôi hỏi, giọng khô khốc. "Quái, sao em lại ăn ở nhà? Em chẳng đã bảo với anh rằng em về ăn với mẹ cơ mà?"
"Sau đó, mẹ gọi lại bảo là không được" - nàng trả lời một cách bình thản.
"Vậy sao em lại không cho anh biết?"
"Mãi đến phút chót mẹ mới gọi lại báo là không được. Em nghĩ anh đã rời nhà Pasetti".
Bỗng nhiên – và vì sao, tôi chẳng nói được – tôi tin chắc rằng nàng đã nói dối. Nhưng vì không trưng ra được một bằng cớ nào, cho nàng cũng như cho chính tôi, tôi im lặng và đến ngồi xuống chiếc ghế xô pha. Sau một lát, vừa lật các trang báo, và không nhìn tôi, nàng hỏi: "Thế còn anh, anh đã làm những gì nào?"
"Nhà Pasetti mời anh ở lại với họ".
Vào đúng lúc đó, chuông điện thoại reo. Tôi nghĩ: "Chắc Battista. Bây giờ ta sẽ báo cho hắn biết là ta sẽ không viết kịch bản cho hắn nữa. Ta sẽ tung hê hết. Rõ ràng là mụ đàn bà này chẳng cho ta lấy một chút tình yêu nào cả". Emilia, với vẻ uể oải thường lệ, bảo tôi: "Anh lại xem thử đi, chắc ai gọi anh đấy". Tôi đứng dậy và đi ra.
Điện thoại đặt ở phòng ngủ, trên chiếc bàn con cạnh giường. Trước khi nhắc ống nghe, tôi nhìn lên giường, trông thấy chiếc gối cô đơn nằm ở giữa và thấy lòng đanh lại, mọi chuyện đã chấm dứt, và tôi sẽ từ chối kịch bản và chia tay với Emilia. Tôi nhắc máy, nhưng thay vì nghe thấy Battitsta, tôi nghe tiếng mẹ vợ tôi. Bà hỏi: "Ricardo, có Emilia đấy không?" .Hầu như không nghĩ ngợi, tôi đáp ngay: "Không ạ, cô ấy không có ở nhà. Cô ấy bảo là về dùng bữa trưa với mẹ cơ mà. Cô ấy đi rồi, con tưởng cô ấy ở bên mẹ chứ?"
"Ơ kìa, tôi đã gọi lại bảo cho cô ấy biết là tôi không thể đón cô ấy về được hôm nay, người hầu nghỉ việc". Bà mẹ vợ tôi tỏ ra rất kinh ngạc. Tôi ngẩng nhìn lên và qua khung cửa vẫn còn để mở, tôi trông thấy Emilia nằm trên ghế nhìn tôi chăm chú, không hẳn tràn đầy ngạc nhiên mà là một mối ác cảm thầm lặng, một sự khinh bỉ lạnh lùng. Tôi hiểu ra rằng giữa hai chúng tôi, bây giờ tôi là kẻ nói dối và nàng biết vì sao tôi làm như thế. Vì vậy, tôi lắp bắp mấy tiếng chào, và bỗng nhiên, như để chữa lại lỗi lầm của mình, tôi kêu lớn: "Không, mẹ hãy đợi một tí, Emilia vừa về kia. Con gọi cô ấy lại cho mẹ nhé". Tôi vẫy tay gọi Emilia, Emilia đứng dậy, bước qua căn phòng, đầu cúi thấp và cầm lấy ống nghe trên tay tôi, không nói một lời cảm ơn và cũng không nhìn tôi. Tôi bước ra và nàng phác một cử chỉ nóng nảy, như bảo tôi đóng cửa lại. Tôi làm theo lời nàng, và, tâm trí hoàn toàn hỗn độn, tôi ngồi xuống đi văng, chờ đợi. Emilia nói chuyện rất lâu và trong nỗi bồn chồn đau đớn lẫn lo ngại của mình, tôi cảm thấy nàng làm thế là có chủ đích. Nhưng tôi biết, nàng luôn luôn nói chuyện với mẹ rất lâu như vậy. Nàng rất quyến luyến với mẹ, bà là một goá phụ và sống chỉ một mình và Emilia vẫn xem bà như là người để giãi bày tâm sự. Sau cùng, cửa mở và Emilia bước ra. Tôi ngồi im lặng, bất động và qua vẻ mặt cau có bất thường của nàng, tôi biết nàng đang rất cáu giận tôi. và quả thật, vừa thu nhặt bát đĩa trên chiếc bàn con, nàng nói liền: "Anh có điên không? Vì cái quái gì mà anh bảo với mẹ rằng tôi đi vắng?". Cảm thấy bị xúc phạm bởi giọng nói của nàng, tôi không đáp.
"Để xem tôi có nói thật không chứ gì?" - nàng tiếp tục - "Để xem có phải mẹ tôi có báo cho tôi biết là không thể đón tôi về ăn trưa chăng?"
Tôi gắng gượng trả lời: "Có thể đúng như vậy".
"Vậy thì vui lòng đừng bao giờ làm lại một việc như vậy. Tôi nói sự thật, tôi chẳng có điều gì phải giấu anh, tôi không chịu được những chuyện như vậy".
Nàng nói những từ này với giọng dứt khoát và bưng lấy chiếc khay, đi ra khỏi phòng.
Còn lại một mình, tôi nhận thấy được cái cảm giác cay đắng của chiến thắng. Vậy là đã rõ, Emilia không còn yêu tôi nữa. Ngày xưa, nàng không nói với tôi theo cách như vậy. Ngày xưa, hẳn nàng đã nói với tôi, nửa dịu dàng, nửa ngạc nhiên một cách thú vị: "Có lẽ anh nghĩ rằng em nói dối?" đoạn, có lẽ nàng đã cười lớn, như cười một sự nhầm lẫn trẻ con, có thể dễ dàng tha thứ, và cuối cùng, có thể nàng còn tỏ ra hãnh diện: "Trời ơi! Anh không ghen đấy chứ? Thế thì anh chẳng biết rằng em chẳng gặp ai ngoài anh hay sao?" .Mọi chuyện hẳn có thể chấm dứt bằng một cái hôn đầy tình mẫu tử, hoặc những vuốt ve trên trán tôi, như thể để xua đi mọi lo nghĩ. Nhưng cũng ngày xưa, đúng là tôi không hề nghĩ đến chuyện canh chừng nàng, lại càng không nghĩ đến việc nghi ngờ những gì nàng nói. Mọi việc đã thay đổi, nàng, trong tình yêu của nàng, và tôi, trong tình yêu của tôi. Và mọi điều bắt đầu thay đổi theo hướng xấu đi, một cách chắc chắn, vô phương cứu chữa. Nhưng con người vẫn hay hy vọng, cho dù đã biết chắc rằng không còn có gì để mà hy vọng. Tôi đã có một bằng chứng rõ rệt là Emilia không còn yêu tôi, tuy nhiên, tôi vẫn giữ một chút ngờ vực – hay đúng hơn – một chút hy vọng rằng có lẽ tôi đã vội vã gán một ý nghĩa quan trọng cho một sự việc nhỏ nhoi vốn không là gì cả. Ngay tức thì, tôi tự nhủ không được hấp tấp, mà phải buộc Emilia tự nói ra rằng nàng không yêu tôi nữa, và chỉ có Emilia mới có thể cho tôi những bằng chứng mà tôi vẫn chưa tìm ra được. Những ý tưởng này theo nhau vụt thoáng qua trí tôi trong lúc tôi vẫn còn ngồi trên đi văng, mắt nhìn vào khoảng không. Đoạn, cửa lại mở ra và Emilia bước vào.
Nàng đến nằm xuống trên chiếc xô pha sau lưng tôi, tay với lấy một tờ tạp chí. Không quay người lại, tôi nói: "Lát nữa đây, Battista sẽ gọi lại đề nghị anh viết cho hắn một kịch bản khác, một kịch bản rất quan trọng".
"Vậy thì anh hài lòng quá chứ gì" - Nàng nói, giọng rất thản nhiên.
"Với kịch bản này anh sẽ có rất nhiều tiền…đủ để trả hai đợt tiền cho căn hộ".
Lần này nàng không nói gì. Tôi tiếp tục: "Kịch bản này còn quan trọng cho anh hơn nữa ở chỗ nếu anh nhận lần này, anh sẽ còn nhiều lần khác về sau nữa…đây là một phim vĩ đại".
Cuối cùng thì nàng cũng lên tiếng, với cái giọng thư thái của người đang đọc sách và nói mà không cần ngẩng đầu lên: "Phim gì thế?"
"Anh không biết", tôi đáp. Trong một lát, tôi ngồi im và rồi, bằng giọng ra vẻ quan trọng, tôi thêm: "Nhưng anh đã quyết định từ chối công việc này".
"Tại sao thế?" - giọng nàng vẫn thản nhiên, lãnh đạm.
Tôi đứng dậy, bước đến ngồi xuống trước mặt Emilia. Nàng đang cầm tờ tạp chí, nhưng khi thấy tôi ngồi xuống trước mặt, nàng hạ tờ báo xuống và nhìn tôi. Tôi nói với tất cả chân thành của lòng mình: "Tại sao? Tại vì như em đã biết, anh ghét công việc này, và anh chỉ làm nó vì tình yêu của em, để trả tiền cho căn hộ này mà em rất thích, hoặc dường như vậy. Nhưng bây giờ, anh biết chắc rằng em không yêu anh nữa, mọi việc đều trở nên vô ích". Nàng mở lớn đôi mắt nhìn tôi nhưng không nói gì. Tôi nói tiếp: "Em không còn yêu anh chút nào nữa , vậy thì anh sẽ bỏ hết các công việc này. Về phần căn hộ…à, anh sẽ cầm hoặc bán đi. Vấn đề là anh không thể tiếp tục sống như thế này nữa, và anh nghĩ đã đến lúc nói với em điều này. Bây giờ em biết rõ rồi đấy, trong chốc lát, Battista sẽ gọi lại và anh sẽ bảo với hắn cút đi". Bây giờ ,tôi đã nói ra và giây phút mà Emilia phải giải thích mọi chuyện cho tôi, cái giây phút mà tôi vừa mong muốn vừa e sợ ấy, đã đến. Ý nghĩ đó làm tôi thấy nhẹ người và tôi nhìn Emilia với một sự trung thực mới mẻ, chờ đợi câu trả lời của nàng. Nàng im lặng một lát trước khi trả lời tôi. Rõ ràng là những lời tuyên bố thẳng thừng của tôi đã làm nàng ngạc nhiên. Cuối cùng, một cách thận trọng, hay đúng hơn, để kéo dài thời gian, nàng hỏi: "Điều gì làm anh nghĩ rằng em không yêu anh nữa?"
"Tất cả", tôi sôi nổi đáp lại.
"Chẳng hạn là cái gì nào?"
"Nhưng trước tiên, em hãy nói cho anh biết điều anh nói là đúng hay sai?".
Emilia vẫn khăng khăng :"Không, anh phải nói trước điều gì làm anh nghĩ như vậy đã".
"Tất cả", tôi lập lại. "Cách em nói chuyện với anh, cách em nhìn anh. Tất cả mọi thứ. Cách đây một tháng, em còn khăng khăng đòi ngủ riêng nữa. Trước kia, đâu có thế?"
Emilia nhìn tôi, do dự, và đột nhiên, mắt nàng bừng lên tia sáng của một quyết định. Tôi nghĩ chính vào lúc đó nàng đã chọn một thái độ ứng xử với tôi, một thái độ không thể lung lạc, cho dù tôi có nói hay làm gì đi nữa. Sau hết, nàng nhẹ nhàng đáp lại: "Nhưng em dám chắc với anh, em thề với anh. Em không thể ngủ với những cánh cửa mở bung ra hết được. Em cần bóng tối và yên lặng. em thề như thế".
"Nhưng anh đã đề nghị đóng hết cửa lại rồi mà".
"Vâng," nàng do dự. "Nhưng, em không biết em có nên nói cho anh biết là khi ngủ, anh đâu có giữ được im lặng?"
"Em muốn nói cái gì thế?"
"Anh ngáy",nàng mỉm cười yếu ớt và tiếp tục: "Hàng đêm, anh vẫn thường làm em thức giấc…đó là lý do em quyết định ngủ riêng một mình".
Tôi có phần nào chưng hửng về cái chuyện ngáy này, điều mà tôi không biết, và hơn nữa, cho là khó tin. Tôi đã ngủ với nhiều phụ nữ khác và chưa có ai cho tôi biết là tôi ngáy. "Vả lại," tôi nói "anh biết rằng em không yêu anh, vì một người vợ yêu chồng" tôi ngập ngừng, hơm cảm thấy xấu hổ "hẳn không làm tình theo kiểu của em với anh, nhất là vào khoảng thời gian gần đây".
Ngay lập tức, nàng phản đối một cách cáu kỉnh và sống sượng: "Thật em không biết anh muốn cái gì nữa! Mỗi lần anh muốn thì chúng ta làm ngay đấy thôi. Đã có khi nào em từ chối anh chưa?"
Tôi biết trong hai chúng tôi, khi đề cập đến những vấn đề thầm kín như thế này, chính tôi luôn là kẻ e dè, sượng sùng và lúng túng. Emilia, vốn thường kín đáo và đúng mực, ngược lại, trong những trường hợp này, lại mất hết mọi vẻ e lệ hay ngượng ngập. Thật vậy, theo cái cách làm tôi phần nào kinh ngạc, đồng thời cảm thấy thú vị, vì quả thật, nghe rất hồn nhiên, trước, trong và sau cuộc làm tình, Emilia thường nói ngay về cuộc vui a mà không một mảy may che đậy, với vẻ sống sượng và suồng sã làm chính tôi đâm ra bối rối. "Không, em không từ chối…không…nhưng …." Tôi lắp bắp.
Nàng nói tiếp, như thể để kết lại: "Cứ mỗi lần anh muốn làm tình, chúng ta lại làm ngay. Và đâu phải chỉ có mỗi anh được thoả mãn việc đó? Anh làm tình khá lắm, anh biết rõ thế cơ mà".
"Em nghĩ thế ư?", tôi hỏi, hầu như hãnh diện về điều nàng nói.
"Vâng," nàng đáp một cách khô khan mà không nhìn tôi: "Nhưng nếu em không yêu anh, chỉ mỗi một việc anh làm tình giỏi như thế cũng đủ làm em bực mình và tìm cách thoái thác…và đàn bà luôn có cớ để tránh những việc đó, phải không nào?"
"Đúng" tôi nói "em chấp nhận, em không bao giờ từ chối anh…nhưng cái cách của em yêu không phải là cái cách của một người đang yêu…"
"Vậy cái cách của em, nó như thế nào?"
Lẽ ra, tôi nên trả lời nàng rằng: "Cái cách của em là cái cách của một ả ** chiều ý khách hàng, và chỉ mong sao cho chóng xong việc, cái cách của em là như vậy đó". Nhưng do tôn trọng nàng và tự tôn trọng mình, tôi im lặng. Vả lại, nói ra làm gì? Nàng sẽ trả lời rằng điều đó không đúng và rất có thể là với sự chính xác sống sượng về chuyên môn, nàng sẽ nhắc lại cho tôi nhớ ra nhiều phấn khích ham muốn của nàng, dính dấp tới không biết bao nhiêu điều: khả năng làm tình của tôi, sự háo hức khoái lạc nơi nàng, sự kích thích mãnh liệt, cơn ân ái cuồng nhiệt, đủ mọi điều, trừ sự âu yếm, và sự phó thác chân thực. Trong trường hợp đó, tôi sẽ chẳng biết đối đáp ra sao. Biết đâu trong lúc tranh cãi, tôi sẽ xúc phạm nàng với sự so sánh có tính phỉ báng như tôi đã nói, và như vậy, sẽ gánh hết phần sai trái. Và, một cách tuyệt vọng, tôi hiểu rằng một lời giải thích của Emilia mà tôi trông đợi đã tan thành mây khói. Tôi nói: "Thôi được, vì bất kỳ lý do nào đi nữa, anh tin chắc rằng em không yêu anh nữa, có thế thôi".
Lại một lần nữa, trước khi trả lời hay làm một cử chỉ nào, nàng đều nhìn tôi, như để tính toán qua biểu lộ trên nét mặt của tôi và chọn lấy một thái độ thích hợp nhất đối với tôi. Lúc đó tôi nhận ra một điều kỳ quặc mà trước đây tôi đã biết: khuôn mặt xinh đẹp, thanh thản của nàng vốn hài hoà, cân đối, bây giờ, do những nghi hoặc, ưu tư chi phối tâm trí, dường như héo tàn đi. Một bên má nàng, một bên thôi, như thóp lại, chiếc miệng nàng như không còn nằm ngay giữa mặt, đôi mắt nàng ngơ ngác mờ đục, lõm vào hai hố mắt, trông như lọt vào giữa hai vòng tròn bằng sáp màu đen thẫm.
Như tôi vừa nói trên đây, biến đổi kỳ quặc này xảy ra với Emilia mỗi lần nàng gặp phải một vấn đề nan giải, cần một quyết định cực kỳ khó khăn. Nhưng ngay vào lúc đó, với sự bật dậy của toàn thân, nàng bổ tới ôm choàng lấy cổ tôi và nói với một giọng mà tôi nghe ra toàn là giả dối: "Nhưng mà, Ricardo, sao anh lại nói thế? Em yêu anh, như ngày xưa em vẫn tha thiết yêu anh". Hơi thở nàng phả ấm trên vai tôi, và tôi cảm thấy tay nàng mơn trớn trên trán, hai bên thái dương và trên tóc tôi, sau hết, nàng kéo đầu tôi sát vào ngực nàng, ghì chặt lấy tôi. Nhưng tôi chợt có ý nghĩ rằng nàng đùa tôi như thế chỉ cốt để tôi khỏi trông thấy mặt nàng, lúc này hẳn đang rất là buồn chán và đầy vẻ nhẫn nhục, nét mặt của một một người đang bị ép buộc làm một việc trái ý, và trong lúc áp mặt sát vào ngực nàng, lòng khao khát yêu đương, nghe ngực nàng phập phồng lên xuống theo hơi thở đều đặn, bình thản của nàng, tôi khó thể tránh khỏi ý nghĩ: "Tất cả đây chỉ là điệu bộ…thế nào rồi cô ả cũng để lộ chân tướng, cứ đợi mà xem". Tôi đợi một lát, và nàng rụt rè lên tiếng một cách thận trọng: "Nếu quả thật em không còn yêu anh nữa, anh sẽ làm gì?".
"Ta đã đoán đúng", tôi đắc thắng thầm nghĩ một cách chua xót, "cô nàng đã để lộ chân tướng". Nàng muốn biết tôi sẽ làm gì một khi nàng hết còn yêu tôi, như để cân nhắc, tính toán mọi rủi ro trước khi bày tỏ mọi sự một cách trung thực trọn vẹn. Không cử động, nói ngay vào bộ ngực mềm mại và ấm áp của nàng, tôi đáp: "Anh đã bảo em…điều đầu tiên là từ chối công việc của Battista".
Tôi muốn nói thêm: "Và anh sẽ xa em", nhưng vào lúc này, khi má tôi áp sát vào ngực nàng, bàn tay nàng mơn man trên trán tôi, tôi quả không có cái can đảm đó. Thật ra, tôi vẫn còn hy vọng rằng nàng vẫn còn yêu tôi, và tôi sợ sự chia tay ấy có thể sẽ xảy ra thật. Sau cùng, tôi nghe nàng nói trong lúc vẫn ôm ghì lấy tôi: "Nhưng em yêu anh, mọi chuyện đó thật là phi lý. Bây giờ, anh biết anh sẽ phải làm gì chứ? Khi Battista gọi tới, anh sẽ hẹn gặp ông ta, rồi anh sẽ đi để nhận việc làm".
Tôi cáu tiết kêu lên: "Nhưng việc quái gì anh phải làm như thế chứ, một khi anh thấy rõ là em đã hết yêu anh?"
Câu trả lời của nàng lần này nghe như một lời khiển trách hợp lý: "Em yêu anh, nhưng đừng bắt em phải lập đi lập laị điều đó… căn hộ này có ý nghĩa rất lớn đối với em. Nếu việc làm ấy không thích hợp với anh, em sẽ không phản đối…nhưng nếu anh không muốn làm vì nghĩ rằng em không yêu anh, hoặc vì nghĩ rằng căn hộ này chẳng quan trọng gì đối với em, em nói cho anh biết là anh sai hoàn toàn".
Tôi hầu như bắt đầu hy vọng rằng nàng không nói dối, và đồng thời, tôi hiểu rằng, ít ra vào lúc đó, nàng đã thuyết phục được tôi. Và trong cơn tuyệt vọng, tôi cần những bằng chứng hiển nhiên hơn . Ngay lúc đó, dường như bằng trực giác, biết được ham muốn của tôi, nàng bỗng nới lỏng vòng tay ôm tôi và thì thào: "Hôn em đi anh!"
Tôi đứng dậy, nhìn nàng một lát trước khi hôn nàng. Tôi kinh ngạc về vẻ mỏi mệt, hầu như là kiệt sức thấy rõ trên mặt nàng giờ đây rã rời, phờ phạc hơn bao giờ hết. Có vẻ như nàng vừa trải qua một nỗ lực vượt quá sức người khi nói với tôi, vuốt ve và ôm ghì lấy tôi, và giờ đây, lại sắp chịu đựng một cố gắng khác còn làm nàng đau đớn hơn, đó là hôn tôi. Dù sao đi nữa, tôi vẫn nâng cằm nàng lên và sắp sửa ghé môi vào sát môi nàng. Ngay lúc đó, chuông điện thoại reo. "Battista gọi đấy!" nàng vùng thoát ra với một vẻ nhẹ nhõm lộ liễu và chạy qua phòng bên. Từ trên ghế xô pha, nơi tôi đang ngồi, qua khung cửa, tôi trông thấy nàng nhấc ống nghe và nói: "Vâng, vâng, anh ấy có nhà. Tôi sẽ gọi anh ấy ngay. Ông khoẻ chứ ạ?" Thêm vài câu từ đầu dây bên kia và Emilia phác một cử chỉ về phía tôi, nàng nói: "Chúng tôi vừa mới nói chuyện với nhau về ông, và về bộ phim của ông".
Lại thêm vài câu bí ẩn gì đó, Emilia bình thản trả lời: "Vâng, chúng ta sẽ sớm gặp lại nhau thôi. Bây giờ tôi gọi Ricardo cho ông đây".
Tôi đứng dậy bước qua phòng bên và cầm lấy máy, như tôi đã dự kiến, Battista báo cho t gbt ngày mai hắn sẽ đợi tôi ở văn phòng, tôi nói tôi sẽ đến, trò chuyện thêm ít câu với hắn và gác máy. Đến khi đó tôi mới biết rằng nàng đã ra khỏi phòng trong lúc tôi nói chuyện với Battista. Và tôi lại nghĩ rằng nàng đã bỏ đi vì đã thuyết phục được tôi nhận cuộc hẹn với Battista, nàng không cần phải ở lại bên tôi, hoặc mơn trớn, vuốt ve gì tôi nữa.
Ngày hôm sau, vào giờ đã định, tôi đi gặp Battista. Văn phòng của hắn chiếm trọn tầng thứ nhất một toà lâu đài cổ, nguyên là dinh cơ của một gia đình vọng tộc, nay, như thường thấy, biến thành nơi làm việc của một hãng kinh doanh.
Phòng tiếp tân lớn, với những bức bích hoạ, trên hình vòm và tường đá hoa giả được Battista ngăn ra thành từng phòng nhỏ vách gỗ với những đồ đạc thông dụng. Ở nơi ngày xưa từng treo những bức tranh vẽ theo đề tài thần thoại hay thiêng liêng, nay là bích chương màu mè sặc sỡ, treo khắp nơi là hình ảnh các nam, nữ diễn viên, những trang báo cắt ra từ các tạp chí điện ảnh, những bằng khen có đóng khung ở các liên hoan phim, và tất cả các thứ linh tinh khác thường gặp ở các văn phòng công ty phim ảnh. Ở tiền sảnh, tựa lưng vào những bức bích hoạ miêu tả các phong cảnh đồng quê nay đã nhạt màu, sừng sững một chiếc quầy to đùng với ba, bốn cô thư ký ngồi tiếp khách. Battista, nhà sản xuất phim, tuổi còn trẻ, trong những năm gần đây đã phất lên rất nhanh với những bộ phim kém giá trị nhưng rất ăn khách. Công ty của hắn, với cái tên khiêm tốn "Chiến thắng Phim" vào lúc đó được xsem thuộc vào hàng những công ty thành công nhất.
Vào giờ đó, tiền sảnh đã đông chật người và với kinh nghiệm mà tôi có được về những người làm phim, ngay từ cái nhìn đầu tiên, tôi đã có thể phân loại các vị khách này một cách chính xác. Hai ba tay viết kịch bản, dễ dàng nhận ra qua vẻ mệt mỏi và cần mẫn của họ, qua những quyển vở kẹp dưới nách, và qua cách ăn mặc của họ, vừa thanh lịch vừa cẩu thả, một, hai nhà quản lý rạp chiếu phim trông giống hệg những tay môi giới địa ốc, hoặc những nhà chăn nuôi ở nông thôn, hai, ba cô gái mơ trở thành diễn viên, hoặc ít ra, cũng được đóng một vai phụ nào đó, trông trẻ trung và có lẽ cũng đẹp, nhưng tham vọng đã làm hỏng con người họ, với những nét mặt gượng gạo, lối tô son, trát phấn, và lối trang phục cầu kỳ, quá quắt của họ, và sau hết, vài người khó miêu tả thường gặp ở tiền sảnh các nhà sản xuất phim – những diễn viên thất nghiệp, những tay môi giới và đủ loại những người chực xin xỏ điều này, điều nọ. Tất cả đám người này đi đi lại lại trên sàn nhà lát gạch hoa dơ bẩn, hay duỗi người ra trong những chiếc ghế thếp vàng lưng tựa cao đặt sát tường chung quanh phòng, ngáp vặt, hút thuốc hoặc thì thào tán gẫu. Các cô thư ký, khi không phải nghe và trả lời điện thoại, ngồi yên sau quầy, nhìn sững vào khoảng không với đôi mắt buồn chán và vô hồn, trông đờ đẫn. Chốc chốc, điện thoại lại reo inh ỏi, gắt gỏng, các cô thư ký đứng lên, gọi một cái tên và một trong các vị khách bật dậy vội vã và biến mất qua khung cửa hai lớp sơn trắng, thếp vàng.
Tôi ghi tên và đến ngồi tít ở cuối phòng. Tôi đang ở trong một tâm trạng tuyệt vọng như hôm qua nhưng đã bình tĩnh hơn nhiều. Ngay sau cuộc nói chuyện với Emilia và suy nghĩ kỹ lại, tôi tin chắc như đinh đóng cột rằng Emilia đã nói dối khi bảo rằng nàng yêu tôi, nhưng vào lúc này, một phần vì tuyệt vọng, một phần vì vẫn chưa buộc được Emilia giải thích thái độ của nàng một cách đầy đủ và thành thật, tôi tạm thời từ bỏ ý định làm theo sự tin tưởng của mình, vì vậy, tôi dã quyết định không từ chối công việc mới mà Battista đề nghị dù tôi biết rằng công việc đó, cũng như quãng đời còn lại của tôi, nay không còn mục đích nào nữa. Tôi nghĩ rằng về sau này, khi ép được Emilia giải bày hết sự thật, tôi vẫn còn đủ thời gian để bỏ ngang công việc và tung hê hết mọi thứ. Tôi thích lối giải quyết thứ hai này, ồn nào, có tiếng vang hơn. Vụ xì căng đan và những thiệt hại về phía tôi sẽ làm nổi bật sự liều lĩnh tuyệt vọng cũng như quyết tâm của tôi sau bao do dự và dàn xếp, thoả hiệp bất thành.
Như đã nói, tôi cảm thấy bình tĩnh, nhưng đó là một sự bình tĩnh của tê liệt mọi cảm xúc. Một tai hoạc không chắc chắn lắm sẽ xảy ra làm cho tôi lo sợ, vì tự đáy lòng, cho đến phút chót, ta vẫn còn hy vọng nó không xảy ra, một tai họa thực sự, trái lại, mang cho ta một sự tỉnh táo buồn thảm. Tôi cảm thấy tỉnh táo, nhưng tôi biết chỉ trong thời gian không lâu. Giai đoạn thứ nhất, giai đoạn ngờ vực đã qua, ít ra theo tôi nghĩ, chả bao lâu nữa sẽ đến giai đoạn đau đớn, kinh tởm và ray rứt hơn. Tôi biết rõ thế, nhưng tôi cũng biết rõ hơn là giữa hai giai đoạn, sẽ có một chuyển đoạn yên tĩnh chết người, giống hệt sự yên tĩnh giả tạo, ngột ngạt trước khi chuyển sang cơn giông tố dữ dội sau đó.
Như vậy trong lúc ngồi đợi gặp Battista, một ý nghĩ chợt loé lên trong tâm trí tôi rằng hoá ra mấy lâu nay tôi chỉ chăm chăm chú nghiệm cho một vấn đề Emilia có yêu tôi không. Bây giờ, tôi có thể hướng tâm trí tôi sang một vấn đề khác – tôi hầu như ngạc nhiên về phát hiện mới mẻ này của tôi – vấn đề lý do tại sao nàng hết yêu tôi. Một khi tìm ra được lý do đó, tôi sẽ dễ dàng buộc Emilia phải giải thích mọi điều với tôi hơn.
Tôi phải thừa nhận rằng ngay khi vừa tự đặt ra cho mình câu hỏi đó, tôi đã kinh ngạc về tính đáng ngờ hay vô lý của nó. Thật quá phi lý, hoàn toàn Emilia không thể nào có một lý do nào đó để không còn yêu tôi nữa. Tôi không thể nói ra được từ đâu tôi có được niềm tin ấy, cũng như ngược lại, tôi không thể nói được tại sao rõ ràng là Emilia không yêu tôi. Tôi suy nghĩ hồi lâu, hoang mang về sự mâu thuẫn giữa cái đầu và trái tim tôi. Sau cùng, giống như khi ta giải một bài toán hình học, tôi tự nhủ: "Chấp nhận rằng có một lý do là điều vô lý, dù không thể không có lý do. Hãy xem thử mọi việc có thể sẽ như thế nào".
Tôi nhận thấy rằng càng nghi hoặc, người ta lại càng bấu víu vào một sự sáng suốt giả tạo của tâm trí, như thể là hy vọng soi được ánh sáng lý trí vào chỗ tối tăm, mơ hồ của cảm giác. Và khi bản năng đòi cho được những giải đáp mâu thuẫn như thế, tôi lấy làm thú vị cầu viện đến một cuộc điều tra dựa trên cơ sở của lý trí, giống như nhà thám tử trong một cuốn truyện hình sự. Có kẻ bị giết, phải khám phá cho ra động cơ của sự việc. Tìm ra được động cơ sẽ dễ dàng lần ra được tên tội phạm. Tôi lý luận rằng có thể phân các lý do ra làm hai loại: loại thứ nhất về phần Emilia, loại thứ hai về phần tôi. Về các loại lý do thứ nhất, tôi thấy ngay có thể quy lại thành một: Emilia không yêu tôi vì nàng đã yêu một kẻ khác.
Vừa thoáng nghĩ đến, tôi thấy ngay rằng giả thiết này có thể bị bác bỏ ngay, không cần phải lôi thôi, dài dòng gì cả, xét vì không có điều gì trong cách cư xử của Emilia trong thời gian gần đây có thể khiến người ta nghĩ đến sự có mặt của một người đàn ông khác trong đời nàng, ngược lại nữa là khác. Nàng thường lẻ loi một mình, và lại càng phụ thuộc vào tôi. Tôi biết Emilia hầu như luôn luôn ở nhà, đọc sách báo một ít, nói chuyện với mẹ nàng qua điện thoại, hoặc bận bịu với những công việc nội trợ. Về những thú tiêu khiển, hoặc đi xem phim, hoặc đi dạo, hay đi ăn tiệm, nàng hầu như phụ thuộc hoàn toàn vào tôi. Tất nhiên, lúc mới lấy tôi, cuộc sống của nàng không đến nỗi đơn điệu như thế, nàng giao du rộng rãi hơn, vì khi ấy, nàng vẫn còn một số bạn bè, quen biết từ thời con gái. Nhưng những tình bạn ấy phai nhạt ngay và nàng càng quấn quít tôi đến mức, như tôi đã có lần nói, đôi khi làm tôi phải lúng túng. Sự lệ thuộc ấy không suy giảm theo với tình cảm của nàng. Cho đến bây giờ, nàng vẫn không hề mảy may nghĩ đến chuyện tìm kiếm một ai đó thay vào chỗ của tôi hoặc tỏ ra có ý định như vậy. Giống như ngày xưa, chỉ có khác chăng là bây giờ nàng làm điều đó không phải vì tình yêu nữa – nàng thường ngồi nhà đợi tôi đi làm về, và nàng vẫn chờ tôi đưa đi trong những giải trí hiếm hoi của nàng. Có cái gì đó vừa cảm động vừa khốn khổ trong sự lệ thuốc của nàng, một sự lệ thuộc không bắt nguồn từ tình yêu. Nàng có vẻ giống một kẻ vốn bản chất chung thuỷ, vẫn tiếp tục trung thành cho dù lý do của lòng trung thành không còn nữa. Nói tóm lại, cho dù không yêu tôi nữa, hầu như chắc chắn là nàng không có ai khác ngoài tôi trong cuộc đời.
Thêm nữa, một nhận xét khác làm tôi loại trừ ngay khả năng Emilia yêu một người khác. Tôi biết, hoặc tôi nghĩ rằng tôi biết Emilia rất rõ. Tôi biết rằng nàng không nói dối được, trước hết, do tính trung thực không suy suỷên của nàng làm nàng ghê tởm mọi điều giả dối, sau nữa, vì nàng hầu như không có óc tưởng tượng để có thể hình dung ra được những gì không thực sự xảy ra, hay không có một nét cụ thể nào. Vì nét đặc trưng đó của nàng, tôi có thể đoan chắc rằng giả dụ nàng gặp một người đàn ông khác, nàng sẽ nghĩ rằng tốt nhất nên nói thẳng cho tôi biết liền, ngay cả có thể một cách thô bạo và tàn nhẫn một cách vô thức đúng theo phong cách của tầng lớp ít nhiều có học như nàng. Nàng có thể kín như bưng, như trong chuyện thay đổi tình cảm với tôi, nhưng nàng khó có thể, hoặc đúng hơn, không thể dựng lên một cuộc sống thứ hai để che dấu tội ngoại tình của nàng. Tôi muốn nói đến những cuộc hẹn với người thợ may, hoặc người thợ làm mũ, những chuyến viếng thăm bà con, bạn bè, những cuộc đi chời về muộn hay những trục trặc về xe cộ, những điều các bà thường viện đến trong những trường hợp tương tự. Không, sự lạnh nhạt của nàng đối với tôi không đúng nghĩa là nhiệt tình với người khác. Nếu có một lý do, như bắt buộc phải có, lý do đó hẳn không nên tìm kiếm trong cuộc đời nàng mà trong cuộc đời tôi.
Tôi miên man chìm đắm trong những ý tưởng như vậy đến nỗi không trông thấy cô thư ký đang đứng trước mặt tôi, mỉm cười nhắc lại: "Ngài Molteni, tiến sĩ Battista đang đợi ngài". Tôi sực tỉnh, và tạm gác cuộc điều tra của tôi lại, vội vã đi vào văn phòng của nhà sản xuất.
Battista ngồi tận cuối gian phòng mênh mông trần phủ đầy bích hoạ và tường trang trí bằng các tác phẩm thạch cao mạ vàng, sau một chiếc bàn giấy sơn xanh, giống y hệt chiếc quầy của các cô thư ký, choán chật cả gian tiền sảnh.
Đến đây, tôi chợt nhớ rằng mặc dù đã nhiều lần nhắc đến Battista, tôi chưa miêu tả hắn với các bạn, và tôi nghĩ đã đến lúc tôi nên làm việc đó. Battista thuộc hạng người mà khi hắn vừa quay lưng đi, những người cộng sự hoặc những thuộc hạ gán cho những biệt danh dễ thương như "súc sinh", "khỉ đột bự", "con thú vĩ đại", "đười ươi". Tôi không thể nói rằng những hình dung từ này là sai, nhất là về ngoại hình của Battista, tuy nhiên, do tính tôi không thích gọi ai bằng những cái tên bôi bác như vậy, tôi chưa bao giờ dùng đến chúng. Lý do khác nữa là, theo ý tôi, những cái xước danh ấy đã không đếm xỉa gì đến một trong những đức tính quan trọng nhất của Battista, tôi muốn nói đến sự khôn khéo khác thường, nếu không muốn nói là sự tinh tế, luôn có nơi hắn và khéo được che giấu dưới cái vẻ cục súc bên ngoài. Tất nhiên Battista vẫn là một gã đàn ông thô lỗ, gần giống với thú vật hơn người, được trời phú cho một sinh lực bền bỉ, sung mãn, nhưng sinh lực ấy biểu hiện ra không chỉ là những ham muốn rất nhiều và đa dạng của hắn mà còn trong sự tinh khôn đôi khi cực kỳ tế nhị của hắn trong những gì liên quan đến việc thoả mãn những ham muốn ấy.
Battista người tầm thước nhưng có đôi vai rất rộng, tấm lưng dài nhưng đôi chân ngắn, từ đó có những xước danh mà tôi vừa kể trên. Mặt hắn trông cũng giống mặt khỉ, tóc hắn chỉ chừa trống hai bên thái dương, mọc lấn xuống giữa trán, đôi lông mày rậm, co giãn linh hoạt theo những suy nghĩ của hắn, đôi mắt nhỏ, cái mũi ngắn và bè, miệng rộng nhưng không có môi, mảnh như vết dao cắt và hơi lẹm một tí. Hắn thường hay ưỡn ngực và bụng trên ra. Tay hắn ngắn và dầy dặn, phủ đầy lông đen mọc tràn lên cả cánh tay, một lần tắm biển chung với hắn, tôi để ý thấy lông ấy mọc xoăn đầy trên vai, trên ngực và lan cả xuống bụng hắn. Gã đàn ông có vẻ thô lỗ ấy lại có lối diễn đạt bằng một giọng nói nhẹ nhàng, khôn khéo, ôn hoà với âm sắc tao nhã như của người nước ngoài, vì Battista vốn không phải là dân Roma chính cống. Theo tôi, cái giọng đặc biệt ấy là dấu hiệu của một sự tinh khôn quỷ quyệt mà tôi đã nói ở trên.
Battista không ngồi một mình. Trước bàn giấy của hắn là một người mà hắn giới thiệu với tôi dưới cái tên Rheingold. Đây là lần đầu tiên tôi gặp ông ta nhưng tôi biết ông ta khá rõ. Rheingold là một đạo diễn người Đức, thời tiền Quốc xã, đã dựng ở Đức một số phim "hoành tráng" rất thành công. Ông không thuộc hạng như Pabsts và Langs, nhưng trong công tác đạo diễn, ông rất được kính nể, ông không làm phim thương mại, và có những tham vọng không được nhiều người tán thành nhưng rất nghiêm túc. Sau khi Hitler lên cầm quyền, không ai còn nghe nói đến ông nữa. Người ta đồn rằng ông ta làm việc ở Hollywood nhưng chưa hề thấy cuốn phim nào mang chữ ký của ông được mang ra chiếu ở Ý trong những năm gần đây. Và bỗng nhiên, ông xuất hiện đột ngột ở đây một cách kỳ quặc, trong văn phòng của Battista. Trong lúc Battista nói, tôi tò mò nhìn Rheingold. Đã bao giờ bạn nhìn thấy khuôn mặt của Goethe trong một cuốn sách cũ nào đó chưa? Khuôn mặt của Rheingold trông cũng thế, cũng cao quý, cân đối và uy nghi như thế, và cũng giống khuôn mặt của Goethe, khuôn mặt của Rheingold được viền quanh bởi một riềm tóc hoe sáng ngời. Đó là khuôn mặt của một vĩ nhân, tuy nhiên, nhìn kỹ hơn, tôi nhận ra rằng vẻ uy nghi rất cao quý ấy thiếu hẳn thực chất, đường nét hơi thô và không có chiều sâu, như thể làm bằng giấy bồi trông giống những đường nét của mặt nạ, cho ta cai ấn tượng là chả có gì đằng sau những đường nét ấy, hệt như khuôn mặt a chiếc đầu to tướng mà người ta thường rước đi diễu trong những ngày hội hoá trang. Rheingold đứng dậy bắt tay tôi, chỉ hơi cúi đầu và khẽ đạp nhẹ gót chân theo cái lối cứng nhắc của người Đức. Lúc đó, tôi nhận ra là ông ta rất nhỏ người, dù đôi vai ông ta, như để phù hợp với vẻ uy nghi của gương mặt, có vẻ rất rộng. Tôi cũng để ý là khi đứng lên chào tôi, ông ta mỉm cười một cách ân cần đáng mến, một nụ cười rộng như một vành trăng, phô hai hàm răng đều đặn và sáng bóng mà không hiểu vì lý do nào, tôi tưởng tượng ngay là của giả. Nhưng sau đó, ngay khi ông ta vừa ngồi xuống, nụ cười tắt ngấm, hoàn toàn biến mất, không để lại một dấu vết gì, như vầng trăng bị một đám mây đen che khuất, nhường chỗ cho một nét mặt khó chịu, vừa độc đoán vừa nghiệt ngã.
Battista, theo cái phương pháp thông dụng của hắn, bắt đầu bằng cách nói loanh quanh. Hất đầu về phía Rheingold, hắn nói: "Rheingold và tôi vừa nói về Capri…Ông biết Capri không, Molteni?"
"Vâng, có biết chút ít", tôi đáp.
"Tôi có một biệt thự ở Capri", Battista nói tiếp, "và tôi vừa nói với Rheingold rằng Capri là một nơi tuyệt vời làm sao! Một nơi mà một kẻ như tôi, bù đầu với bao nhiêu công ăn việc làm, cũng đâm ra sính làm thơ". Battsita có cái thói quen ưa thích là phô bày mối nhiệt tình của hắn đối với cái tốt, cái đẹp, cái lý tưởng. Nhưng điều làm tôi khó chịu nhất là mối nhiệt tình mà hắn khéo bày tỏ để thu hút sự chú ý của người khác ấy, lại rất chân thành, cho dù khi nào cũng vậy, bằng cách này hoặc bằng cách khác, luôn gắn liền với những mục đích không bao giờ bất vụ lợi. Lát sau, dường như xúc động với chính lời nói của mình, hắn tiếp: "Thiên nhiên tươi tốt, biển xanh ngăn ngắt, bầu trời tuyệt vời…và hoa, hoa khắp nơi. Tôi nghĩ gía mà tôi được như ông, Molteni ạ, là nhà văn, tôi sẽ chỉ thích sống ở Capri và lấy cảm hứng từ ở đó. Thật lạ lùng là các họa sĩ, thay vì vẽ những phong cảnh ở Capri, lại đẻ ra những bức tranh xấu xí kia không ai hiểu nổi. Ở Capri, tranh đã có sẵn rồi, có thể nói như thế, anh chỉ việc đến đó mà sao chép lại…"
Tôi không nói gì, chỉ liếc nhìn Rheingold qua khoé mắt, thấy ông ta gật gù tán thưởng, nụ cười lơ lửng giữa khuôn mặt hệt như một vệt trăng lưỡi liềm treo giữa bầu trời quang đãng không mây. Battista tiếp tục: "Tôi luôn luôn quyết định về sống ở đó vài tháng, xa lánh mọi công việc, không làm gì cả…nhưng không làm sao thu xếp được. Ở đô thị như chúng ta đây, chúng ta sống một cuộc sống phản thiên nhiên. Con người đâu phải được tạo dựng nên để sống giữa các đống giấy tờ trong một văn phòng…và người dân Capri, họ hạnh phúc hơn chúng ta nhiều. Các ông cần gì thấy họ vào lúc chiều tối, khi họ bắt đầu ra phố dạo chơi – những chàng trai và các cô gái, tươi cười, thanh thản, vui vẻ…Ấy bởi vì họ có một cuộc sống được tạo ra từ những điều bé nhỏ, tham vọng bé nhỏ, lợi lộc bé nhỏ, buồn phiền bé nhỏ. Trời ạ, họ may mắn làm sao!"
Lại yên lặng trở lại. Đoạn Battista nói tiếp: "Như vừa nói, tôi có một biệt thự ở Capri và thú thật, tôi chưa bao giờ được sống ở đó. Trước sau, tôi mới chỉ được ở vài đó chừng vài tháng, kể từ ngày tôi mua nó. Tôi với nói với Rheingold rằng ngôi biệt thự ấy là nơi tốt nhất có thể có được để viết kịch bản cho một cuốn phim. Phong cảnh sẽ gợi cảm nhiều cho các ông…nhất là bởi vì, như tôi vừa vạch ra với Rheingold, phong cảnh đó rất hoà hợp với chủ đề cuốn phim".
"Người ta có thể làm việc ở bất kỳ đâu, Battista à," Rheingold nói, "tuy nhiên Capri có thể sẽ có lợi cho ta…Thứ nhất là, theo tôi nghĩ, nếu ta quay ngoại cảnh của cuốn phim ở vịnh Napoli".
"Đúng…tuy nhiên, Rheingold nói rằng ông ta thích ở khách sạn hơn, ông ta đã quen thế, và ngoài ra, ông ta cũng thích yên tĩnh một mình để suy nghĩ về công việc. Nhưng về phần ông, Molteni, ông có thể ở biệt thự với bà nhà. Tôi rất vui lòng nếu cuối cùng có ai đó đến ở nơi đấy…Biệt thự có đầy đủ mọi tiện nghi và ông bà có thể dễ dàng thuê một người giúp việc".
Cũng như mọi khi, tôi nghĩ ngay đến Emilia và tôi cảm thấy một chuyến đi du lịch ở một biệt thự thật đẹp ở Capri, có thể giải quyết nhiều vấn đề khó khăn. Tôi không hề nói ngoa rằng vào lúc đó, một cách bất chợt, tôi tuyệt đối tin rằng mọi chuyện sẽ được giải quyết. Vì vậy, tôi nhiệt thành cám ơn Battista: "Cám ơn ông, tôi cũng nghĩ rằng Capri là nơi tốt nhất để viết kịch bản này…và nhà tôi cùng với tôi sẽ rất vui sướng được ngụ tại biệt thự của ông".
"Tốt lắm, ta đồng ý như vậy đi nhé!", Battista nói và đưa tay phác một cử chỉ mà tôi cho là có phần xúc phạm đối với tôi, như thể để chận trước những lời cám ơn tràng giang đại hải, mà thật tình tôi cũng chưa có ý định tuôn ra.
"Vậy, ta đồng ý là các ông sẽ đi Capri trước, tôi sẽ đến gặp các ông ở đó sau. Còn giờ đây, chúng ta nói về cuốn phim"
"Cũng đúng lúc đấy", tôi nghĩ và nhìn lại Battista. Giờ đây, tôi lại cảm thấy hơi mơ hồ hối hận vì đã nhận lời hắn một cách quá nhanh nhẩu như thế. Tôi không lý giải được nhưng rõ ràng tôi cảm thấy Emilia sẽ bất bình về sự hấp tấp của tôi. Tôi hơi tự cáu giận và tự nhủ: " Lẽ ra ta nên nói với hắn rằng ta cần suy nghĩ kỹ đã, rằng ta còn hỏi ý kiến vợ ta trước". Và thái đô. sốt sắng của tôi khi nhận lời mời của hắn là không đúng lúc, là một điều đáng lấy làm xấu hổ. Battista vẫn tiếp tục nói: "Tất cả chúng ta đều đồng ý là cần phải tìm cho được một đường hướng mới cho công việc làm phim hôm nay. Giai đoạn hậu chiến đã qua, và quần chúng cảm thấy cần một thể thức mới. Chỉ cần một ví dụ thôi, chẳng hạn, hiện nay ai mà không chán ngấy phong trào hiện thực mới? Chỉ bằng những phân tích cặn kẽ, chúng ta sẽ tìm ra được cái hình thức mới ấy".
Tôi biết cái lối đặt vấn đề của Battista, luôn vòng vèo, quanh co. Hắn không phải là mẫu người trâng tráo, hay ít ra, bằng mọi cách, hắn không biết người ta nghĩ như thế về hắn. Vì vậy, thật khó cho hắn nói năng một cách thẳng thắn, như những nhà sản xuất khác trung thực hơn hắn, về các vấn đề tài chính, lợi nhuận, những vấn đề không kém phần quan trọng với hắn so với người khác, thật ra lại còn quan trọng hơn nữa là khác. Những vấn đề ấy luôn luôn được dấu kín trong bóng tối kín đáo, và giả dụ như khi thấy một cuốn phim không sinh lời đủ, hắn không bao giờ nói như người khác: "Đề tài này đừng hòng thu được một xu tiền lời", hắn sẽ nói: "Tôi không thích đề tài này vì lý do này, vì lý do kia", và những lý do đó luôn nằm trong phạm trù thẩm mỹ hay đạo đức. Tuy nhiên chủ đề lợi nhuận bao giờ cũng là viên đá thử, là tiêu chuẩn sau cùng, bằng chứng là sau bao nhiêu là thảo luận, tranh cãi về những cái đẹp, cái tốt trong nghệ thuật làm phim, sau rất nhiều thứ mà tôi gọi là màn khói của Battista, sự lựa chọn sau cùng, một thứ tất yếu, luôn rơi vào giải pháp có khả năng thương mãi cao nhất. Do đó, từ bao lâu nay, tôi hết còn quan tâm đến những cân nhắc, xem xét, thường là dài lê thê và rắc rối do Battista đặt ra về các cuốn phim, đẹp hay xấu, đạo đức hay phản đạo đức, và tôi kiên nhẫn chờ đợi đến cái thời đỉêm tất yếu để dừng lại – thời điểm đặt vấn đề lợi nhuận kinh tế. Lần này, tôi tự nhủ: "Chắc chắn hắn sẽ không biết là các nhà sản xuất đã chán ngán phong trào hiện thực mới vì nó không sinh lợi…hãy đợi xem hắn nói cái gì". Quả thật sau một lúc lâu suy nghĩ, Battista tiếp tục: "Theo ý tôi, mọi người đều chán ngán phim hiện thực mới chủ yếu vì đấy không phải là một thể loại lành mạnh".
Hắn ngừng nói và tôi nhìn sang Rheingold, ông ta không hề nháy mắt một cái gọi là lấy lệ, Battista, bằng cách ngừng nói, có ý muốn nhấn mạnh vào từ "lành mạnh", tiếp tục cắt nghĩa: "Tôi nói rằng phim hiện thực mới không lành mạnh, ý muốn nói rằng đó không phải là loại phim khơi lại cho quần chúng lòng can đảm để sống, làm tằng thêm niềm tin của họ vào cuộc sống. Phim hiện thực mới làm người ta ngã lòng, bi quan, sầu thảm. Ấy là chưa nói đến việc nó trình bày nước Ý là một đất nước của những kẻ đầu đường xó chợ, nhếch nhác, nhơ nhớp – điều làm cho các người nước ngoài thú vị, vì họ vui thích nghĩ rằng đất nước chúng ta thật sự đầy dẫy những kẻ khốn cùng như thế, và điều này cũng khá quan trọng đấy – loại phim này nhấn mạnh quá kỹ về khía cạnh tiêu cực của cuộc sống, về tất cả cái gì xấu xa, đê tiện, tầm thường nhất trong kiếp sống con người. Tóm lại, đây là một thể loại phim bi quan, không lành mạnh, loại phim chỉ gợi người ta nhớ đến những khó khăn của con người, thay vì giúp họ vượt qua chúng".
Tôi nhìn Battista, và một lần nữa, tôi lại phân vân tự hỏi không biết hắn thật sự tin vào những điều đang nói hay chỉ giả vờ thôi. Trong những lời hắn nói, có phần nào đó của sự chân thành, có lẽ đó là sự chân thành của một người dễ dàng tin vào những gì có ích cho mình; dù sao đi nữa, ta vẫn có thể thấy sự chân thành trong đó. Battista tiếp tục nói, âm sắc lạ lùng, không giống tiếng người, giọng rờn rợn như tiếng kim loại, cho dù vẫn rất ngọt ngào: "Rheingold đã có một gợi ý mà tôi rất quan tâm.Ông ấy nhận thấy rằng trong khoảng thời gian gần đây, các phim với chủ đề rút từ Kinh thánh đều rất thành công, đúng là những phim hốt bạc". Hắn đưa ra nhận xét này một cách trầm tĩnh, như để người ta hiểu rằng đó chỉ là một chú thích trong ngoặc đơn, không đáng lưu ý lắm. "Và tại sao? Theo ý tôi, bởi vì Kinh thánh luôn là cuốn sách lành mạnh nhất đã từng được viết ra trên cõi đời này…và Rheingold bảo với tôi rằng các dân tộc Anglo-Saxon có Kinh thánh, còn các dân tộc Địa trung hải, các ông có Homère. Đúng vậy không nào?", hắn ngừng lại và quay sang Rheingold như thể không biết câu viện dẫn của hắn có đúng không.
"Đúng như thế" - Rheingold khẳng định, hầu như với một vẻ lo âu thoáng qua trên khuôn mặt tươi cười của ông ta.
"Đối với các dân tộc Địa trung hải các ông", Battista tiếp tục viện dẫn Rheingold, "Homère là những gì mà Kinh thánh biểu thị đối với các dân tộc Anglo-Saxon…vậy tại sao chúng ta lại không làm một phim lấy từ Odyssey chẳng hạn?"
Im lặng. Kinh ngạc, tôi muốn trì hoãn bằng cách gắng gượng hỏi "Toàn bộ Odyssey hay chỉ một đoạn mà thôi?"
"Chúng tôi đã bàn cãi về vấn đề ấy", Battista nhanh nhẩu trả lời, "và chúng tôi đi đến kết luận tốt hơn hết nên lấy Odyssey toàn bộ. Nhưng điều đó không thành vấn đề. Vấn đề quan trọng nhất," hắn cao giọng, "đó là khi đọc lại Odyssey, cuối cùng, tôi đã tìm ra điều mà bao lâu nay tôi không thể nào tìm thấy trong các phim hiện thực mới…điều mà, chẳng hạn, tôi chưa bao giờ tìm thấy trong các đề tài mà ông, Molteni ạ, đã đề nghị với tôi thời gian gần đây…điều mà tôi cảm thấy nhưng không thể tự giải thích lấy được, điều cần thiết cho điện ảnh cũng như cần thiết cho cuộc sống…chất thơ".
Một lần nữa, tôi quay sang nhìn Rheingold. Ông ta vẫn tươi cười, nụ cười hình như hơi thu hẹp hơn trước, và đang gật gù tán thưởng. Tôi nói bừa một cách lạnh nhạt: "Trong Odyssey, như chúng ta đều biết, có nhiều chất thơ. Cái khó là làm sao đưa nó vào phim".
"Rất đúng", Battista nói, hắn nhặt một cây thước kẻ trên bàn và trỏ vào tôi, "rất đúng…nhưng để làm điều đó, có hai ông, ông và Rheingold. Tôi biết có chất thơ trong đó…hai ông phải rút ra cho được".
Tôi đáp: "Odyssey tự nó là cả một thế giới…người ta có thể rút từ đó ra những gì người ta muốn. Tất cả chỉ là tuỳ theo quan điểm mà thôi".
Battista tỏ ra chưng hửng vì sự thiếu nhiệt tình của tôi, hắn cố gắng dò xét như thể cố đoán mò xem tôi có che dấu một mục đích nào đó đàng sau vẻ lạnh nhạt ấy. Sau cùng, có vẻ như muốn gác cái chuyện dò xét ấy lại, hắn đứng dậy, đi vòng qua chiếc bàn, tiến ra giữa phòng, bắt đầu đi tới đi lui, đầu ngẩng cao, tay thọc túi quần. Chúng tôi cùng quay lại để nhìn hắn; và vẫn bước tới bước lui, hắn tiếp tục: "Điều gây ấn tượng mạnh nhất cho tôi là, trong Odyssey, chất thơ luôn rất là ngoạn mục…và khi tôi nói ngoạn mục, tôi muốn nói là nó có điều gì đó chắc chắn làm khán giả hài lòng. Hãy lấy đọan các nàng tiên cá làm ví dụ. Tất cả các cô gái yêu kiều ấy, không một mảnh vải che thân, vùng vẫy, tung tóe nước trước mặt Ulysses đang nấp trong bụi. Chỉ với một chút ít thay đổi, các ông có ngay một bức "Mỹ nhân tắm". Hoặc, hãy lấy Polyphemus, một con quái vật một mắt, một người khổng lồ, một con yêu tinh…King Kong đó…một trong những thành công lớn nhất của thời tiền chiến. Hoặc hãy lấy Circe, trong toà lâu đài của nàng…Đấy, nàng chính là Antinea của Atlantis đấy. Đó là điều tôi gọi là ngoạn mục, và cái ngoạn mục đó, như tôi đã nói, không những chỉ ngoạn mục mà còn thi vị nữa…". Sôi nổi, Battista dừng lại trước mặt chúng tôi và trịnh trọng nói: "Tôi hình dung một cuốn phim về Odissey của Chiến Thắng Phim là như vậy đó".
Tôi không nói gì. Tôi hiểu rằng đối với Battista, chất thơ có cái nghĩa rất khác với điều tôi hiểu và cuốn phim của hắn sẽ dựa theo các phim hoành tráng rút ra từ Kinh thánh, hoặc các phim y quan mũ mãng của Hollywood với quái vật, đàn bà trần truồng, những màn mùi mẫn, tình dục và ngôn từ hoa mỹ. Tôi tự nhủ rằng cái "gu" của Battista vẫn là cái "gu" của các nhà sản xuất Ý vào thời của D Annunzio, thật ra làm sao khác hơn được? Battista đã đi quanh chiếc bàn, trở lại chỗ, ngồi xuống và hỏi tôi: "Nào, Molteni, ông nghĩ thế nào?"
Những ai biết rõ thế giới điện ảnh đều biết rõ rằng có những cuốn phim, ngay cả khi chưa một từ nào trong kịch bản được viết ra, đã được tin tưởng sẽ hoàn thành tới nơi tới chốn, trong khi có những cuốn khác, ngay khi hợp đồng đã được ký kết xong, với hàng trăm trang kịch bản đã hoàn tất, sẽ không bao giờ được thực hiện. Vì thế, với kinh nghiệm của một tay viết kịch bản chuyên nghiệp, tôi thấy ngay tức khắc, ngay trong lúc Battista đang nói, rằng cuốn phim Odyssey này là một trong những cuốn phim được bàn cãi nhiều nhất, nhưng cuối cùng, sẽ không bao giờ được bấm máy. Làm sao lại như thế được? Tôi khó có thể nói, nhưng có lẽ, do ở tham vọng quá lớn của công trình, hay có thể do tướng người của Rheingold, uy nghi khi ngồi trên ghế và gầy nhom khi đứng dậy. Giống như hình ảnh của Rheingold, tôi nghĩ cuốn phim sẽ có một bước đầu hùng vĩ nhưng một kết thúc thảm hại, y như câu nhận xét về nàng tiên cá Sirene: desinit in piscem, phần dưới của nàng biến thành cá. Vậy tại sao Battista lại muốn làm một cuốn phim như thế? Tôi biết, cơ bản, hắn là người rất thận trọng, và nhất quyết thu được tiền mà không chấp nhận một rủi ro nào. Tôi nghĩ có lẽ bên dưới ý muốn của hắn còn có hy vọng được hỗ trợ về tài chính, có thể từ phía người Mỹ, bằng cách khai thác cái tên vĩ đại của Homère, như Rheingold nói, là Kinh thánh của các dân tộc vùng Địa trung hải. Nhưng ngược lại, tôi cũng biết rằng Battista, không khác với các nhà sản xuất khác, trong trường hợp này, sẽ tìm ra một cái cớ nào đấy, để khi cuốn phim không được thực hiện, từ chối trả tiền thù lao cho công khó của tôi. Mọi việc thường xảy ra thế này: nếu cuốn phim chết, tiền tài cũng chết theo, và thường thường, nhà sản xuất sẽ đề nghị chuyển tiền công viết kịch bản đã hoàn tất qua một công việc khác sẽ được thực hiện trong tương lai và nhà viết kịch bản khốn nạn, vì cảnh nghèo túng, không dám từ chối. Vì vậy, tôi tự nhủ trong mọi tình huống, tôi phải chuẩn bị trước để đòi cho bằng được phải có hợp đồng, và nhất là phải có khoản tiền ứng trước, và để đạt được mục đích đó, chỉ có một phương pháp: nêu ra những khó khăn để đặt cao giá sự công tác của tôi. Tôi trả lời nhát gừng: "Tôi nghĩ ý kiến cũng hay đấy".
"Vậy mà xem ra ông không hăng hái lắm" .
Tôi đáp, với một vẻ thành thật vừa phải: "Tôi nghĩ rằng đây không phải là loại phim sở trường của tôi, có thể nó vượt quá khả năng của tôi".
"Tại sao?" Battista tỏ ra cáu thật, "ông luôn mồm nói rằng ông ao ước làm một phim có chất lượng…bây giờ, tôi cho ông cơ hội, ông lại rút lui!"
Tôi cố gắng giải thích điều tôi muốn nói: "Ông cũng thấy, Battista, tôi tự cảm thấy chủ yếu thích hợp với những phim tâm lý…trong lúc bộ phim này như tôi hiểu, là một bộ phim hoành tráng, cùng loại với các phim Mỹ có chủ đề rút ra từ Kinh thánh". Lần này Battista không kịp có thời giờ để trả lời tôi vì, Rheingold, một cách hoàn toàn bất ngờ, nhảy xổ vào "Ngài Molteni," ông ta vừa nói vừa nở lại nụ cười nửa vầng trăng thường lệ treo lơ lửng giữa khuôn mặt, y hệt như một diễn viên đột ngột dán lên mép bộ ria giả, hơi chồm người ra trước, dáng xun xoe, bợ đỡ :"Ngài Battista đã trình bày ý kiến của ông ta rất đúng và phác họa ra hình ảnh đúng đắn của bộ phim mà tôi dự định thực hiện với sự cộng tác của ông ta. Tuy nhiên, ngài Battista chỉ nói trên cương vị một nhà sản xuất và chỉ đặc biệt lưu tâm tới những yếu tố hoành tráng. Nhưng nếu ông tự cảm thấy thích hợp với những chủ đề tâm lý rõ ràng là ông nên làm cuốn phim này… bởi vì đây là cuốn phim không hơn không kém nói về mối quan hệ tâm lý giữa Ulysses và Penelope…Tôi có ý định làm một cuốn phim nói về một người chồng yêu vợ nhưng không được vợ yêu lại".
Tôi đâm ra luống cuống nhất là vì khuôn mặt của Rheingold sáng rỡ với nụ cười giả tạo dai dẳng của ông ta ghé sát vào tôi và dường như bít hết mọi đường thoát của tôi. Tôi phải trả lời ông ta và phải trả lời ngay. Nhưng lúc đó, trước khi tôi kịp thốt lên lời phản kháng: "Nhưng nói Penelope không yêu Ulysses là không đúng", câu nói của gã đạo diễn: "một người chồng yêu vợ nhưng không được vợ yêu lại" bỗng kéo tôi trở lại với mối quan hệ của tôi với Emilia – mối quan hệ, nói một cách chính xác, giữa một người chồng yêu vợ và không được vợ yêu lại – và cùng lúc, qua một liên tưởng bí ẩn, vấn đề ấy làm trồi lên trên bề mặt trí nhớ của tôi một hồi ức, hồi ức này, như tôi nhận thấy ngay tức khắc, đã cho tôi câu trả lời cho nghi vấn tôi tự đặt cho mình ở phòng tiền sảnh trong lúc ngồi đợi vào gặp Battista: tại sao Emilia không yêu tôi nữa?
Câu chuyện tôi sắp kể đây có thể hơi dài dòng, nhưng trên thực tế, trong cái nhanh như chớp của hồi ức, mọi chuyện chỉ diễn ra trong khoảnh khắc. Và như thế, trong lúc Rheingold ghé bộ mặt tươi cười của ông ta sát vào tôi, trong một loé sáng, tôi tự thấy mình đang đứng ở trong phòng làm việc ở nhà, đang đọc cho một cô đánh máy gõ một kịch bản. Tôi gần kết thúc một bản đọc đã kéo dài từ mấy ngày nay. Vậy mà tôi chưa có thể nói được là cô đánh máy có xinh hay không và rồi một sự cố nhỏ đã giúp mở mắt tôi ra, có thể nói như thế. Cô ta đang gõ một câu gì đó và khi cúi xuống nhìn vào tờ giấy từ trên bờ vai của cô ta, tôi nhận thấy đã đọc một từ lỗi. Tôi cúi xuống và cố gắng chữa sai lầm của mình bằng cách tự tay gõ lên các phím chữ. Nhưng trong lúc gõ như thế, tôi vô tình chạm vào tay cô ta, mà tôi chợt nhận thấy là rất lớn và mạnh mẽ, tương phản một cách kỳ lạ với vẻ thanh thoát của khuôn mặt. Khi tôi chạm vào cô ta, tôi thấy rõ là cô ta không rụt lại. Tôi gõ một từ thứ hai, và lần này, không hẳn là vô tình, tôi lại chạm vào các ngón tay cô ta. Đoạn, tôi nhìn vào mặt cô, và thấy rằng cô ta cũng nhìn thẳng lại tôi, với vẻ chờ đợi, hầu như mời gọi. Tôi ngạc nhiên nhận thấy, như là mới lần đầu, rằng cô ta rất xinh, với chiếc miệng nhỏ đầy đặn, cái mũi hơi tinh nghịch, đôi mắt lớn và mái tóc dài, xoăn, chải hất ra đàng sau. Nhưng khuôn mặt xanh xao, thanh tú của cô nhuốm một vẻ bực dọc, cáu kỉnh. Một chi tiết sau cùng: khi cô ta nói, với một thoáng nhăn mặt "Em xin lỗi, em chưa kịp nghĩ", tôi ngạc nhiên về cái giọng khô khan, khó chịu của cô ta. Tôi nhìn cô ta và thấy cô ta như thách thức cái nhìn của tôi, thật ra, trong cái nhìn lại của cô, có cái vẻ khiêu khích. Có lẽ khi đó, tôi đã để lộ ra một dấu hiệu xúc động nào đó, và đã có một đáp ứng thầm lặng, vì kể từ giây phút đó, trong nhiều ngày tiếp theo, chúng tôi không ngớt nhìn nhau, hay đúng hơn, cô ta không ngớt nhìn tôi, một cách táo tợn, không xấu hổ, vào bất kỳ dịp nào thuận tiện, cô theo đuổi ánh mắt tôi khi tôi lẩn tránh không dám nhìn cô, cố tìm cách cầm giữ cái nhìn của tôi khi ánh mắt chúng tôi gặp nhau, xoáy sâu đăm đắm vào mắt tôi. Như thường thường vẫn vậy, những cái nhìn này thoạt tiên cũng thưa, ngắt quãng, sau trở nên càng ngày càng thường xuyên hơn, và sau cùng, không biết làm sao để lẩn tránh, tôi đành phải đi tới đi lui sau lưng cô ta khi đọc cho cô ta đánh máy. Nhưng cái nhà cô đỏm đáng kiên trì ấy đã tìm cách để vượt qua trở ngại này bằng cách nhìn tôi trong tấm kính lớn treo ở bức tường đối diện, đến nỗi mỗi lần ngẩng nhìn lên, tôi lại thấy cô ta chờ sẵn để chộp lấy đôi mắt tôi. Cuối cùng, điều cô ta muốn đã xảy ra. Một hôm, như thường lệ, tôi cúi xuống từ sau lưng cô ta để chữa một từ lỗi. Tôi nhìn lên, đôi mắt chúng tôi gặp nua, và miệng chúng tôi gắn liền với nhau trong một nụ hôn vội vã. Câu đầu tiên cô ta nói sau cái hôn đó rất đặc trưng: "Ồ, có thế chứ! Em đã bắt đầu nghĩ rằng ông không bao giờ quyết đoán". Quả thật, giờ đây, có lẽ cô ta tin chắc đã nắm giữ được tôi trong móng vuốt của mình, đến nỗi, sau cái hôn ấy, cô không bận tâm đòi hỏi tôi phải hôn cô nữa, mà quay trở lại ngay với công việc. Tôi cảm thấy vừa bối rối vừa ăn năn, tôi thấy cô gái rất hấp dẫn, nếu không, tôi đã không hôn cô ta, nhưng rõ ràng là tôi không yêu cô ta mà thật sự là cô ta đã cưỡng cầu cho được nụ hôn ấy nơi tôi, bằng cách tác động vào tính kiêu hãnh giống đực của tôi, bằng cái kiên trì nũng nịu, vuốt ve của cô ta. Giờ đây cô ta lại tiếp tục gõ máy mà không nhìn đến tôi, đôi mắt nhìn xuống, xinh đẹp hơn bao giờ hết với khuôn mặt tròn trĩnh, tái xanh và mái tóc đen mợt. Cô ta lại đánh nhầm một lỗi nữa – có dụng ý, có lẽ thế - và tôi lại cúi sát xuống, tìm cách chữa lại. Nhưng cô ả đã quan sát từng cử động của tôi, và ngay khi mặt tôi vừa ghé sát xuống, cô ta quay qua, nhanh như chớp, quàng tay qua cổ tôi, nắm chặt một bên tai tôi và kéo miệng tôi kề vào miệng cô ta. Ngay lúc đó, cánh cửa bật mở và Emilia bước vào.
Những gì xảy ra sau đó, tôi thiết nghĩ không cần phải kể lại cặn kẽ làm gì. Emilia rụt lại tức thì và về phần tôi, sau khi kịp vội vã nói với cô gái: "Hôm nay vậy là đủ, cô có thể về được rồi". Tôi hầu như chạy ra khỏi phòng làm việc vào gặp Emilia trong phòng khách. Tôi phập phồng chờ đợi một màn ghen tuông tam bành, nhưng Emilia chỉ nói khẽ mỗi một câu: "Ít ra, anh hãy chùi vết son trên môi đi đã!" .Tôi làm theo lời nàng nói, và rồi ngồi xuống bên cạnh nàng, ra sức tự bào chữa bằng cách kể cho nàng nghe hết sự thật. Nàng lắng nghe với vẻ hoài nghi lấp lửng, nửa khoan dung, nửa ngờ vực, và sau cùng, lưu ý tôi rằng nếu tôi thật bụng yêu cô gái, tôi chỉ việc nói cho nàng biết, nàng sẽ đồng ý chia tay. Tuy nói thế nhưng, thay vì gay gắt, giọng nói của nàng nhuốm vẻ buồn bã dịu dàng, như muốn tôi làm ngược lại. Cuối cùng, sau khi đã nghe bao nhiêu là giải thích và năn nỉ của tôi, (tôi thật tình kinh hãi với ý tưởng Emilia sẽ xa tôi), nàng có vẻ xiêu lòng và với vẻ cam chịu, miễn cưỡng đồng ý tha thứ cho tôi. Ngay buổi chiều hôm ấy, trước mặt Emilia, tôi gọi điện thoại cho cô đánh máy để báo cho cô biết rằng tôi không cần cô nữa. Cô ả cố gắng hẹn gặp tôi ở một nơi khác, nhưng tôi thoái thác và từ đó, không bao giờ gặp lại cô ta nữa.
Hồi ức này, như tôi đã nói, có vẻ dài dòng, trong khi thật ra, hình ảnh chỉ vụt lóe lên trong trí nhớ của tôi nhanh như tia chớp: Emilia mở cửa ngay vào lúc tôi đang hôn cô gái đánh máy. Bây giờ, tôi ngạc nhiên là trước kia đã không nghĩ đến sự cố này. Chắc chắn, theo tôi cảm thấy, mọi sự đã diễn tiến theo quá trình sau đây. Thoạt tiên vào lúc đó, Emilia tỏ ra coi nhẹ sự việc ấy, trong khi trên thực tế và trong vô thức, nàng đã bị chấn động mạnh. Sau đó, nàng đã suy nghĩ đi nghĩ lại, và gói ghém ký ức đó lại bằng cách dệt nên một cái kén càng lúc càng dày, bao chặt những ảo vọng tan vỡ, đến nỗi nụ hôn ấy đối với tôi chỉ là một giây lát yếu lòng thoáng qua, đối với nàng lại là một vết chấn thương, trauma (hãy dùng cái từ ngữ ấy của khoa phân tâm học), một vết thương mà thời gian thay vì hàn gắn lại, đã càng lúc càng khơi sâu thêm. Trong lúc tôi đang trầm ngâm suy tưởng về những vấn đề này, mặt tôi hẳn phải ngây ra, vì, thốt nhiên, qua màn sương mù dày đặc bao quanh tôi, tôi chợt giật mình nghe tiếng Rheingold hỏi: "Mà này, ông Molteni, ông có nghe tôi nói gì không đấy?"
Sương mù tan biến, tôi lắc đầu sực tỉnh và trông thấy bộ mặt với nụ cười của ông đạo diễn dí sát vào tôi. Tôi nói: "Xin lỗi, trí óc tôi vẩn vơ đi đâu ấy. Tôi đang nghĩ về cái điều mà ông Rheingold nói, một người chồng yêu vợ nhưng không được vợ yêu lại…nhưng…nhưng…" Không biết nói gì nữa, tôi đọc ra câu phản đối đã hiện ra trong trí tôi lúc nãy: "Nhưng Ulysses trong Odyssey thì được vợ yêu lại chứ! Thật ra, theo một chiều hướng nào đó, toàn bộ Odyssey quay chung quanh mối tình của Penelope dành cho Ulysses".
Rheingold gạt phăng lời phản bác của tôi với một nụ cười:"Thưa ngài Molteni, đấy là lòng trung thành, không phải là tình yêu. Penelope trung thành với Ulysses nhưng chúng ta không biết bà ta yêu chồng tới mức độ nào… và như ngày biết, đôi khi người ta có thể trung thành một cách tuyệt đối mà không yêu. Trong nhiều trường hợp, lòng trung thành chỉ là một hình thức khác của sự báo thù, hoặc bắt chẹt nhau, hoặc để phục hồi lòng tự trọng của mình. Đó chỉ là lòng trung thành, không phải là tình yêu".
Tôi lại choáng váng với điều Rheingold vừa nói ra và một lần nữa, tôi lại không thể tránh không nghĩ đến Emilia. Tôi tự hỏi, thay vì lòng trung thành đi kèm với sự lãnh đạm, tôi nên chọn sự phản bội đi kèm với sự hối lỗi hay không. Vâng, chắc chắn tôi nên chọn điều sau này. Nếu Emilia đã phản bội tôi, và cảm thấy có lỗi đối với tôi, có lẽ tôi sẽ đương đầu với nàng với nhiều tự tin hơn. Nhưng tôi đã tự chứng minh rằng Emilia đã không phản bội tôi, mà thật ra, chính tôi đã phản bội nàng. Trong lúc tâm trí tôi đang vơ vẩn theo chiều hướng mới mẻ này, giọng nói của Battista đánh thức tôi dậy: "Vậy nhé! Molteni, nhất trí là ông sẽ làm việc với Rheingold đấy nhé!"
"Vâng", tôi gắng gượng trả lời, "Tôi đồng ý".
"Tốt lắm", Battista hài lòng tuyên bố. "Bây giờ, ta sắp xếp công việc như thế này. Ngày mai, Rheingold sẽ đi Paris và lưu lại đó một tuần. Phần ông, Molteni, trong thời gian một tuần đó, ông sẽ tóm tắt nội dung Odyssey và mang đến cho tôi. Ngay khi Rheingold từ Paris về, hai ông sẽ cùng đi Capri và bắt đầu làm việc ngay".
Sau câu kết đó, Rheingold đứng dậy, và, một cách máy móc, tôi cũng đứng lên theo. Tôi nghĩ lẽ ra tôi nên hỏi về bản hợp đồng và số tiền ứng trước, nếu không, Battista sẽ nắm lấy đàng chuôi, nhưng những ý nghĩ về Emilia và nhất là sự giống nhau kỳ lạ giữa lối diễn giải của Rheingold về Homère và những vụ việc của riêng tôi làm tôi bối rối. Tuy nhiên, tôi cũng cố gắng hỏi nhỏ được một câu khi bước ra đến cửa: "Còn bản hợp đồng thì sao?"
"Bản hợp đồng đã sẵn sàng", Battista đáp lại một cách hoàn toàn bất ngờ, bằng một giọng nói tự nhiên, hào hiệp: "Và tiền tạm ứng cũng đã có sẵn rồi đấy. Ông Molteni ạ, ông chỉ có việc ghé qua chỗ thư ký của tôi, ký cái này và cầm cái kia đi"
Sự ngạc nhiên làm tôi ngẩn ngơ. Tôi cứ ngỡ, như nhiều lần đã xảy ra với những kịch bản trước, sẽ có những thủ thuật về phía Battista để cắt giảm tiền công của tôi, hoặc trì hoãn việc chi tiền, đằng này, hắn lại trả tiền ngay cho tôi, không bàn cãi lôi thôi. Khi cả ba chúng tôi bước sang phòng bên, là phòng của viên quản lý, tự nhiên, tôi buộc miệng thì thầm: "Cám ơn, Batitsta, ông biết là tôi đang rất cần".
Tôi cắn chặt môi trước hết, không đúng là tôi đang cần tiền – nhất là, một cách cấp bách, như trong cách nói của tôi – ngoài ra, không hiểu vì lý do gì, tôi cảm thấy lẽ ra, tôi không nên nói ra câu nói đó. Câu trả lời của Battista càng làm tăng thêm sự hối tiếc của tôi: "Tôi cũng đoán thế, ông bạn ạ", hắn vỗ vào lưng tôi với cử chỉ che chở, bảo bọc của người cha, "Và tôi thấy ông có được cái ông cần rồi đấy". Đoạn, quay qua người thư ký ngồi ở bàn gần đấy, hắn nói thêm: "Đây là ông Moteni, ông hãy lo cho ông ấy cái bản hợp đồng và khoản tiền tạm ứng".
Viên thư ký đứng dậy, mở ra một cái cặp giấy, lấy ra một bản hợp đồng đã được thảo sẵn, có ghim kèm một tờ chi phiếu. Battista, sau khi đã bắt tay Rheingold, võ vào vai tôi lần nữa, chúc tôi may mắn trong công việc mới và đi vào văn phòng.
Đến phiên Rheingold tiến đến gần tôi, chìa tay ra và nói: "Ông Molteni, chúng ta sẽ gặp lại nhau khi tôi từ Paris quay về. Trong thời gian chờ đợi, ông sẽ làm bản tóm tắt Odissey, mang đến cho ông Battista, và thảo luận với ông ấy".
"Tốt lắm", tôi đáp và hơi ngạc nhiên khi tưởng như nhìn thấy ông ta nháy mắt với tôi một cách thông cảm.
Rheingold thấy cái nhìn của tôi và bỗng nhiên, nắm lấy cánh tay tôi, kề miệng vào tai tôi, thì thào một cách vội vã: "Đừng buồn phiền gì hết, đừng sợ. Cứ để Battista tha hồ muốn nói gì thì nói. Chúng ta sẽ làm một phim tâm lý, một phim thuần tuý tâm lý".
Tôi để ý ông ta phát âm từ "tâm lý" theo giọng của người Đức "Psuchological", đoạn nhoẻn miệng, bắt tay tôi, đầu hơi cúi xuống, hai gót chân khẽ đập vào nhau, và bỏ đi.
Mải trông theo ông ta, tôi giật mình khi nghe người thư ký gọi tôi: "Ông Molteni, xin ông vui lòng ký vào đây".
Tôi về đến nhà vào lúc khoảng bảy giờ và hoài công gọi Emilia qua suốt căn nhà vắng vẻ, nàng đã rời khỏi nhà và đến giờ ăn tối mới về. Tôi thất vọng và cảm thấy thật sự chua xót. Tôi đã dự tính gặp nàng và nói với nàng ngay về sự việc xảy ra với cô đánh máy. Tôi tin chắc rằng nụ hôn đó là nguồn gốc sâu xa nhất của mọi sự lạnh nhạt giữa chúng tôi và cảm thấy tràn đầy dũng khí, tôi tin tưởng chỉ với vài câu nói có thể xoá tan sự hiểu lầm ấy và sau đó báo cho nàng biết những tin mừng của ngày hôm nay, bản hợp đồng của tôi về cuốn Odyssey, số tiền tạm ứng tôi đã nhận được, chuyến đi của chúng tôi đến Capri. Như vậy, sự giải thích của tôi chỉ chậm lại vài tiếng đồng hồ, vậy mà tôi vẫn cảm thấy một cảm giác thất vọng, bực bội và hầu như báo hiệu một điềm gở. Vào lúc đó, tôi cảm thấy tin chắc vào mình, nhưng tôi tự hỏi không biết trong thời gian hai tiếng đồng hồ, tôi có đủ sức để thuyết phục được nàng hay không. Đến lúc đó mọi sự sẽ rõ ràng, mặc dù tôi tự thuyết phục đã tìm được chìa khóa giải quyết nỗi khó khăn, đó là lý do đích thực vì sao Emilia đã hết còn yêu tôi, tôi vẫn không hoàn toàn vững bụng. Và sự vắng mặt bất hạnh này của nàng đủ để làm tôi cảm thấy sợ hãi và buồn bực.
Bơ phờ, chán nản và bối rối, tôi bước vào phòng làm việc và nhìn lên giá sách tìm bản dịch quyển Odyssey. Tôi ngồi vào bàn, cho một tờ giấy vào máy đánh chữ, đốt một điếu thuốc lá và chuẩn bị viết bản tóm lược. Tôi nghĩ công việc sẽ xoa dịu nỗi lo lắng của tôi hoặc ít ra cũng làm tôi quên nó đi, tôi đã thử phương thuốc này trong nhiều dịp khác. Vì vậy, tôi mở quyển sách ra và chậm rãi đọc hết đoạn thứ nhất. Tôi đánh lên đầu trang giấy tiêu đề "Tóm lược Odyssey" và bên dưới, bắt đầu "Chiến tranh thành Troy đã qua được một thời gian. Tất cả các chiến sĩ Hy lạp tham chiến nay đã trở về nhà. Chỉ trừ Ulysses vẫn còn xa cách với hòn đảo của chàng và bao nhiêu người thân yêu ở đó". Đến đây, tôi phân vân tự hỏi có nên hay không nên đưa vào bản tóm lược đoạn tả hội đồng các thần nhóm họp để bàn cãi về chuyến trở về đảo Ithaca của Ulysses, câu hỏi đó làm tôi phải dừng lại. Đoạn này, theo tôi rất quan trọng vì nó đưa vào trong tập thơ ý niệm về Định Mệnh, và ý niệm về lòng kiêu hãnh đồng thời tính cao quý và anh hùng của nỗ lực của con người. Cắt bỏ đoạn này tức là cắt bỏ khía cạnh siêu phàm của tập thơ, loại bỏ những can thiệp thần thánh, phế bỏ hình ảnh các vị thần vốn đáng yêu và nên thơ biết bao. Nhưng chắc chắn là Battista sẽ không muốn bấy kỳ cái gì có dính líu đến các vị thần mà hắn xem chỉ là những kẻ tán láo, làm nhặng xị lên khi quyết định về những điều mà các vai chính có thể tự giải quyết lấy được. Về phần Rheingold, theo cái lối nói hàm hồ của ông ta về loại phim tâm lý, ông ta cũng sẽ chẳng ưa chuộng gì các thần thánh. Tâm lý rõ ràng là loại trừ Định Mệnh cùng các can thiệp của các vị thần, nhiều nhất, nó chỉ khám phá ra các vị thần ở nơi sâu thẳm của tinh thần con người, trong những rối rắm của cái gọi là tiềm thức. Các vị thần như vậy sẽ trở nên thừa thãi vì chẳng "ngoạn mục", mà cũng chẳng "tâm lý". Càng nghĩ về các điều đó, tôi càng cảm thấy lộn xộn và mệt mỏi, từng lúc tôi lại nhìn cái máy đánh chữ và tự nhủ phải tiếp tục nhưng tôi không thể bắt tay vào việc và ngồi yên, không cất nhắc nổi một ngón tay, cuối cùng, tôi rơi vào một sự trầm tư sâu lắng nhưng trống rỗng, ngồi nhìn sững vào khoảng không. Thật ra, không hẳn tôi ngồi trầm tư mà chỉ khuấy động lên những mùi vị lạnh lẽo, chua xót của những cảm giác khác nhau, tất cả làm tôi thấy khó chịu, xao động, nhưng trong tâm trạng hoang mang, mệt mỏi, dễ cáu giận của tôi, tôi không thể minh định được một cách chính xác những cảm giác ấy. Rồi giống như một bong bóng khí bỗng nhiên trồi lên trên bề mặt phẳng lặng của chiếc ao sau khi đã nằm dưới nước không biết trong thời gian bao lâu, ý tưởng này bỗng hiện ra đột ngột trong trí tôi: "Bây giờ đây, như thường lệ, ta sẽ tàn sát tập Odyssey, rút nó thành một cuốn phim, và một khi kịch bản đã hoàn tất, quyển sách này sẽ trở về nằm trên giá sách cùng với bao nhiêu quyển khác đã giúp ta viết nên những kịch bản khác. Vài năm sau nữa, khi ta tìm một quyển sách khác để cắt vụn ra làm thành một cuốn phim, ta sẽ gặp lại nó và nói: "A, phải rồi, lúc bấy giờ, ta đang viết kịch bản Odissey cùng với Rheingold. Và rồi, chẳng có gì được thực hiện cả - chẳng có gì, sau hàng mấy tháng trời thảo luận, bàn cãi, sáng, chiều, ngày này sang ngày khác về Ulysses, về Penelope, về lũ khổng lồ một mắt Cyclops, về nàng Circe, cùng các nàng tiên cá…chẳng có cái gì cả…bởi vì không đủ tiền". Nghĩ đến đó, tôi cảm thấy chán ghét cái nghề tôi buộc phải theo đuổi. Và lại một lần nữa, tôi đau đớn cảm thấy nỗi chán ghét đó phát sinh từ chỗ tôi tin chắc rằng Emilia không yêu tôi nữa. Cho đến giờ phút này, tôi đã làm việc vì Emilia, và chỉ vì Emilia mà thôi. Bây giờ đây, khi tình yêu của nàng cho tôi đã chết đi, công việc của tôi không còn mục tiêu nào khác nữa.
Tôi không biết tôi đã ngồi như vậy trong bao lâu, lưng gù xuống, im lìm trên cái ghế trước bàn máy đánh chữ, mắt nhìn qua cửa sổ. Sau hết, tôi nghe tiếng cửa bật mở ở ngoài kia, rồi tiếng bước chân đi trong phòng khách. Tôi biết rằng Emilia đã về. Tôi không động đậy, tôi ngồi nguyên tại chỗ. Cuối cùng, tôi nghe tiếng cửa mở sau lưng và tiếng Emilia hỏi: "Anh có trong này không? Anh đang làm gì đấy? Anh làm việc đấy à?".Tôi quay lại.
Nàng đang đứng ở cửa, mũ còn đội trên đầu và tay cầm một gói nhỏ. Tôi nói liền, hơi kinh ngạc vì sự nhạy mồm này sau bao nhiêu là ngờ vực và lo sợ: "Không, anh không làm việc…Anh đang tự hỏi có nên hay không nên chấp nhận kịch bản mới này của Battista"
Emilia đóng cửa lại và đến đứng bên tôi, gần bên bàn giấy: "Anh đã gặp Battista chưa?"
"Đã gặp rồi"
"Nhưng các anh chưa đi đến chỗ đồng ý…hay là Battista đề nghị với anh quá ít chăng?"
"Không, hắn đề nghị cũng khá…và bọn anh cũng đã thoả thuận được với nhau"
"Tốt lắm, vậy thì có lẽ anh không thích chủ đề cuốn phim?"
"Không, không phải thế, chủ đề rất hay"
"Chủ đề gì thế?"
Tôi nhìn nàng một lát trước khi trả lời. Như thường lệ, nàng tỏ ra lơ đãng và lãnh đạm, và có thể thấy rất rõ là nàng chỉ nói vì bổn phận. "Odissey" tôi trả lời cụt ngủn.
Emilia đặt cái gói xuống bàn, đưa tay lên chậm rãi bỏ mũ ra và lắc cho mái tóc xoã xuống. Mặt nàng thẫn thờ như không quan tâm đến điều gì, hoặc nàng không hiểu tôi đang nói đến tập thơ danh tiếng, hay đúng hơn, nhan đề tập thơ mà có lẽ không ai không biết chẳng gợi cho nàng một ý nghĩ gì. Sau hết nàng nói, vẻ hơi sốt ruột: "Vậy à, anh không thích sao?"
"Thích chứ, anh đã bảo với em là anh thích mà"
"Có phải Odissey là tập thơ mình có học ở trường đó phải không? Sao anh không thích làm bộ phim đó?"
"Bởi vì, bây giờ anh không thích làm nữa"
"Nhưng mới sáng nay thôi, anh còn quyết định nhận lời kia mà"
Tôi chợt nhận thấy rằng đây là cơ hội để, một lần nữa, buộc nàng phải nói hết, nói dứt khoát. Tôi chồm dậy, tóm lấy cánh tay nàng và nói: "Chúng ta hãy vào trong kia, trong phòng khách. Anh phải nói chuyện với em". Nàng kinh hoảng, có lẽ vì sức mạnh điên cuồng của tôi khi chộp lấy tay nàng hơn là vì giọng nói của tôi.
"Anh làm gì thế? Anh điên à?"
"Không, tôi không điên. Chúng ta hãy vào trong kia nói chuyện"
Vừa nói, tôi vừa kéo mạnh nàng ngang qua phòng làm việc. Tôi mở cửa phòng khách, dúi nàng về phía một chiếc ghế bành. "Cô hãy ngồi xuống đó". Tôi cũng ngồi xuống trước mặt nàng. "Nào, chúng ta nói chuyện".
Nàng nhìn tôi vẻ nghi hoặc và vẫn còn hơi khiếp sợ:"Được, anh nói đi, tôi nghe". Tôi bắt đầu bằng một giọng nói lạnh lùng, nhạt nhẽo:"Hôm qua, cô nhớ chứ, tôi bảo với cô rằng tôi không muốn làm kịch bản này vì tôi không tin chắc rằng cô yêu tôi… và cô trả lời rằng cô vẫn yêu tôi, và tôi nên làm kịch bản ấy. Có đúng như vậy không?"
"Phải, đúng thế"
"Tốt", tôi tuyên bố một cách cương quyết, "Tôi cho rằng cô chỉ nói dối tôi thôi, tôi không hiểu vì sao cô nói dối, có lẽ vì cô ái ngại cho tôi, hoặc có lẽ để phục vụ cho những lợi lộc của riêng cô"
"Những lợi lộc nào?", nàng cắt ngang lời tôi một cách gay gắt.
"Những lợi lộc mà cô có thể có được, ở lại căn hộ này, mà cô ưa thích, chẳng hạn". Phản ứng của nàng dữ dội đến mức tôi cảm thấy hoảng. Nàng đứng thẳng lên, lớn tiếng nói: "Ai bảo anh điều đó? Căn hộ này đối với tôi chẳng là cái thá gì cả, hoàn toàn chẳng là cái thá gì cả. Tôi sẵn sàng trở lại sống trong căn phòng trọ…như vậy đã rõ là anh chẳng hiểu gì về tôi cả. Nó chẳng là cái gì đối với tôi cả".
Những lời của Emilia làm tôi đau nhói, đau như khi một người thấy món quà mà hắn đã cam chịu bao nhiêu hy sinh cay đắng mới có được, bây giờ bị rẻ rúng, hất hủi một cách đầy phỉ báng. Ngôi nhà này của chúng tôi mà nàng vừa nhắc tới một cách khinh bỉ như thế, là cả cuộc sống của tôi trong hai năm qua, vì nó, tôi đã gạt bỏ công việc mà tôi ưa thích nhất, tôi đã từ bỏ những tham vọng yêu quý nhất của tôi. Tôi hỏi nàng, giọng yếu ớt, hầu như ngờ vực: "Nó không có ý nghĩa gì đối với cô?"
"Hoàn toàn không…tuyệt đối không". Giọng nàng nghe nhạt nhẽo, không âm điệu, biểu lộ một sự khinh bỉ tột cùng. "Không một chút nào…anh hiểu không? Không một chút nào!"
"Nhưng mới hôm qua cô còn bảo là cô muốn ở lại đây kia mà?"
"Tôi chỉ nói như thế để anh hài lòng thôi…bởi vì tôi nghĩ rằng chính anh mới quan tâm đến chuyện ở lại đây"
Tôi cảm thấy hụt hẫng, hóa ra là tôi, kẻ đã hy sinh cả tham vọng kịch nghệ của mình, và chưa bao giờ đặt nặng những thứ như căn hộ này, tôi là kẻ thiết tha nhất với căn hộ. Tôi thấy rằng vì một lý do nào đó, nàng đã đi vào con đường dối trá và tôi nghĩ không cần thiết phải tranh cãi với nàng, hoặc nhắc nàng nhớ lại ngày xưa nàng đã yêu quý căn hộ biết bao và bây giờ lại tỏ ra rẻ rúng nó đến thế. Nhưng xét cho cùng, căn hộ chỉ là chuyện vặt, điều quan trọng thật sự là cái khác kia.
"Đừng đề cập tới căn hộ nữa", tôi nói, cố gắng ghìm giọng mình lại và cố làm ra vẻ ôn hoà, biết phải, biết trái, "Tôi không muốn nói đến căn hộ, tôi muốn nói đến những tình cảm cô dành cho tôi. Ngày hôm qua, khi cô bảo với tôi rằng cô yêu tôi, ấy là cô nói dối. Cô nói dối với tôi và đó là lý do vì sao tôi không còn ham muốn làm việc cho phim ảnh nữa. Bởi vì, trước đây, tôi làm chỉ là vì cô, và nếu cô không yêu tôi nữa, tôi không còn lý do gì để tiếp tục nữa"
"Nhưng điều gì làm anh nghĩ rằng tôi nói dối anh?"
"Chẳng điều gì cả, và tất cả mọi điều. Hôm qua, chúng ta đã nói về điều đó rồi. Bây giờ, tôi không muốn nhắc lại làm gì nữa. Có những điều không cắt nghĩa được, người ta chỉ cảm thấy thôi, và tôi cảm thấy rằng cô chẳng còn yêu tôi"
Bỗng nhiên lần đầu tiên, nàng tỏ ra có một chút thành thật. Nàng hỏi tôi một cách bất ngờ, giọng buồn bã, mệt mỏi, mắt hướng nhìn ra cửa sổ:
"Tại sao anh lại muốn biết những điều ấy? Tại sao? Thôi, chúng ta hãy xếp mọi chuyện ở đó lại, như vậy tốt cho cả hai chúng ta hơn"
"Như vậy", tôi hỏi tới, "cô thừa nhận là tôi nói đúng?"
"Tôi không thừa nhận điều gì cả. Tôi chỉ muốn một điều là người ta để cho tôi yên". Câu nói sau cùng của nàng nghe như thấm đầy nước mắt. Rồi nàng nói thêm: "Tôi đi ra đây, tôi đi thay quần áo". Nàng đứng dậy, đi ra cửa phòng. Nhưng khi nàng đi ngang qua, tôi ôm lấy nàng, nắm lấy cổ tay nàng. Trước đây, đã biết bao nhiêu lần, tôi đã làm như thế, khi nàng đứng dậy và bảo tôi rằng nàng phải đi ra, và khi nàng bước qua trước mặt tôi, tôi đã giữ nàng lại bằng cách nắm lấy cổ tay thon lẳn của nàng. Nhưng ngày xưa, tôi đã giữ nàng lại vì chợt thấy bùng lên một cơn ham muốn nàng, và nàng biết điều đó, ngoan ngoãn đứng lại, chờ đợi đến động tác tiếp theo của tôi, đó là ôm quàng lấy đôi chân nàng, vùi mặt vào lòng nàng và kéo nàng ngồi xuống trên đầu gối tôi. Cuối cùng, thường chúng tôi làm tình với nhau, sau một chút phản đối và mơn trớn, ngay ở nơi chúng tôi đang ngồi, trong chiếc ghế bành hay trên chiếc đi văng bên cạnh. Lần này, ý định của tôi khác hẳn, và tôi không thể không nhận ra điều đó một cách cay đắng. Nàng không cưỡng lại nhưng vẫn đứng yên bên cạnh tôi, nhìn xuống tôi. Nàng nói: "Thật tình thì anh muốn cái gì nào? Anh cứ nói đi xem?"
"Tôi muốn biết sự thật!"
"Anh khăng khăng cứ muốn gây bất hoà giữa hai chúng ta – điều anh muốn là vậy đó!"
"Như vậy, cô thừa nhận là sự thật dễ thường chẳng làm vừa lòng tôi?"
"Tôi chẳng thừa nhận điều gì cả"
"Nhưng miệng cô vừa nói ra đấy – gây bất hoà giữa hai chúng ta"
"Ồ, thì tôi cũng chỉ nói cho có chuyện đó thôi. Bây giờ hãy buông ra cho tôi đi".
Nàng không giãy giụa, cũng không cử động, chỉ đứng yên chờ tôi buông nàng ra. Chẳng thà nàng vùng vẫy, giận dữ còn hơn là nàng chịu đựng một cách lạnh lùng, khinh miệt như thế này! Và như vẫn còn hy vọng bằng cách lập lại cử chỉ quen thuộc ngày xưa thường như là khúc dạo đầu cho cuộc tình của chúng tôi sau đó, để khơi dậy trong nàng một cảm giác âu yếm, tôi buông cổ tay nàng và quàng tay ôm lấy đôi chân nàng. Nàng đang mặc một chiếc váy dài, rộng thùng thình với vô số những nếp gấp, và khi tôi ôm nàng, tôi cảm thấy nó căng ra và bó chặt lấy đôi chân thẳng, thon lẳn của nàng, như cánh buồm rộng quấn quanh cột buồm vậy. Và tôi thấy rạo rực ham muốn nàng, nhưng đồng thời cũng cảm thấy đau đớn vì nỗi tuyệt vọng bất lực theo sau. Ngước nhìn lên, tôi nói với nàng: "Emilia, tại sao em cứ mãi thù ghét anh?"
"Tôi chẳng làm sao cả…bây giờ hãy buông ra cho tôi đi!"
Tôi càng ôm siết lấy đôi chân của nàng, vùi đầu vào lòng nàng. Thường trước đây, khi tôi làm như vậy, chỉ giây lát sau, bàn tay to lớn của nàng, mà tôi yêu dấu biết bao, sẽ đặt lên đầu tôi, chậm rãi vuốt ve một cách đầy cám dỗ. Đó là dấu hiệu của sự đồng tình và sự vui lòng chiều theo ý tôi của Emilia. Nhưng lần này, đôi tay của nàng vẫn buông thõng và không nhúc nhích. Thái độ ấy của nàng khác với ngày xưa biết bao, đâm một nhát sâu vào tim tôi. Tôi buông nàng ra, nắm lấy cổ tay nàng và kêu lớn: "Không, em không đi đâu cả…Em phải nói cho anh tất cả sự thật…ngay giây phút này. Em chưa ra khỏi phòng chừng nào em còn chưa nói hết sự thật với anh".
Nàng vẫn tiếp tục từ trên nhìn xuống tôi, tôi không trông thấy nàng, nhưng tôi cảm thấy cái nhìn ngần ngại của nàng chiêu xuống trên đầu tôi lúc đó đang cúi gằm xuống. Sau cùng, nàng nói: "Tốt thôi, anh đã muốn thế. Tất cả những gì trước đây tôi muốn là chúng ta cứ tiếp tục giữ nguyên tình trạng cũ. Và nay vì anh muốn hỏi, tôi nói cho anh biết, đúng, bây giờ tôi không yêu anh. Đó là sự thật nói cho anh rõ".
Ta có thể hình dung được những điều tệ hại nhất đối với ta và đồng thời cũng có thể hình dung ra chúng với niềm tin chắc chắn là chúng có thật. Nhưng sự xác quyết những điều hư tưởng ấy, hay đúng hơn, những điều chắc chắn có thật ấy, thường đến rất bất ngờ và làm ta đau đớn, như thể là trước đây, ta chưa bao giờ nghĩ đến chúng.
Thật sự là bao lâu nay, tôi vẫn biết rằng Emilia không còn yêu tôi. Nhưng nay nghe nàng nói ra điều đó, tôi có cảm giác buốt lạnh toàn thân. Hiện giờ nàng không yêu tôi, câu nói đó, bao lâu nay, tôi vẫn mường tượng ra, nay do chính miệng nàng thốt lên, chợt có một ý nghĩa hoàn toàn mới mẻ. Điều đó có thật, không phải là hư tưởng nữa, tuy nhiên, thực thực, hư hư, tất cả như quánh lộn lại. Bây giờ nó có một trọng lượng, một kích thước, không phải như trước đây, trong tâm trí tôi. Tôi không nhớ rõ tôi đã đón nhận lời tuyên bố của Emilia một cách như thế nào. Có lẽ tôi đã giật mình, như người đi tắm đứng dưới vòi sen, biết trước nước lạnh buốt mà vẫn giật mình khi những tia nước phủ xuống. Đoạn, tôi cố trấn tĩnh để tự chứng tỏ vẫn còn tự chủ và khách quan. Tôi nói, giọng cố hết sức nhẹ nhàng: "Em hãy lại đây…ngồi xuống và cắt nghĩa tại sao em không yêu anh". Emilia vâng lời, ngồi xuống lại, nhưng lần này, trên chiếc đi văng, rồi nàng nói, giọng dấm dẳn: "Chẳng có điều gì để giải thích cả. Tôi không yêu anh, và đó là tất cả những gì tôi có thể nói với anh".
Tôi biết rằng tôi càng tỏ ra tự chủ, cái gai nhọn của niềm đau không nói nên lời của tôi càng đâm sâu vào da thịt tôi. Khuôn mặt tôi méo xệch thành một nụ cười gượng gạo khi tôi trả lời: "Em phải thừa nhận là em còn nợ anh một lời giải thích đấy. Ngay cả khi đuổi một người giúp việc, người ta còn giải thích lý do cho hắn kia mà".
"Tôi không yêu anh nữa, đó là tất cả những gì tôi có thể nói với anh".
"Nhưng tại sao? Trước đây, em đã yêu anh, phải không nào?"
"Vâng, tôi đã yêu anh…rất yêu…nhưng bây giờ không yêu nữa".
"Em đã yêu anh rằng nhiều chứ?"
"Vâng, rất nhiều, nhưng bây giờ chuyện đó đã qua rồi".
"Nhưng tại sao cơ chứ? Tất phải có lý do chứ?"
"Có lẽ có, nhưng tôi không biết. Tôi chỉ biết là tôi không yêu anh nữa"
"Thôi, đừng có mà lập đi lập lại như vậy nữa!", hầu như không nén được, tôi kêu to lên.
"Thì chính anh buộc tôi lập đi lập lại. Anh không chịu tin và tôi buộc phải lập lại".
"Bây giờ thì anh tin rồi"
Chúng tôi im lặng. Emila châm một điếu thuốc, ngồi yên hút, đôi mắt nhìn xuống. Tôi cúi xuống, hai tay ôm lấy đầu. Sau cùng, tôi nói: "Nếu anh nêu ra một lý do, em có thừa nhận nó không?"
"Nhưng chính tôi cũng không biết nó là gì kia mà?"
"Nhưng nếu anh nói ra, hẳn là em phải biết chứ?"
"Được rồi, nào, anh nói đi!"
"Đừng nói với anh bằng cái giọng đó!", tôi muốn hét lên với nàng, cái giọng cộc lốc, lãnh đạm của nàng làm tôi bị thương tổn. Nhưng tôi cố kìm lại, cố gắng giữ vẻ tự chủ, tôi bắt đầu: "Em có nhớ cô gái cách đây mấy tháng đã đến nhà ta đánh máy cho anh một tập kịch bản…cái cô đánh máy ấy? Em đã bắt gặp cô ta và anh hôn nhau. Đó là một phút yếu đuối ngu xuẩn của anh. Nhưng chỉ có mỗi cái hôn ấy mà thôi, anh xin thề, đó là cái hôn đầu tiên và là cuối cùng…và từ đó, anh không bao giờ còn gặp cô ta nữa. Bây giờ, em hãy nói thật với anh…phải chăng cái hôn ấy đã làm chúng ta chia cách? Hãy nói cho anh sự thật đi! Có phải cái hôn ấy là điều đầu tiên đã làm em mât đi lòng yêu anh?"
Trong lúc nói, tôi quan sát nàng thật kỹ. Thoạt tiên, nàng có vẻ thảng thốt, và như vậy tức là nàng bác bỏ điều tôi nói, có vẻ như là giả thuyết của tôi đối với nàng là hoàn toàn vô lý. Rồi như tôi thấy rõ, một ý tưởng bất chợt hiện đến làm nàng thay đổi thái độ. Nàng chậm rãi trả lời: "Được rồi, xem như là do cái hôn ấy. Bây giờ anh đã biết rõ, anh đã thấy nhẹ người đi chưa?"
Ngay lập tức, tôi lại hoàn toàn tin chắc rằng cái hôn ấy không là cái gì cả trong lúc nàng cố gắng thuyết phục tôi nên tin vào điều đó. Mọi chuyện thật rõ ràng, trước tiên Emilia tỏ ra kinh ngạc trước giả thiết quá xa sự thật của tôi, sau đó, một tính tóan đột xuất đã làm nàng chấp nhận giả thiết ấy. Tôi đành phải nghĩ rằng lý do thật sự đã làm mất đi tình yêu của nàng còn nghiêm trọng hơn nhiều so với cái hôn vô nghĩa ấy. Đó là một lý do mà có lẽ vì còn chút nhân nhượng đối với tôi, nàng đã không muốn tiết lộ. Tôi biết Emilia vốn tốt bụng và không muốn làm ai bị thương tổn. Hiển nhiên là cái lý do đó phải rất đau lòng đối với tôi.
Tôi nhẹ nhàng nói: "Không đúng, không phải là cái hôn ấy"
Nàng tỏ ra kinh ngạc: "Kìa, tôi đã bảo với anh rằng là từ cái hôn ấy mà ra kia mà".
"Không, không phải là cái hôn…điều gì khác nữa kia"
"Tôi không biết anh muốn nói cái gì nữa"
"Em biết rõ đấy"
"Không, tôi lấy danh dự để nói với anh rằng tôi không biết"
"Nhưng anh bảo là em biết"
Nàng trở nên nóng nảy, như một bà mẹ đối với đứa con: "Tại sao anh muốn biết nhiều điều lắm thế? Anh khi nào cũng vậy…Tại sao anh cứ tọc mạch vào mọi thứ như thế? Có gì quan trọng với anh đâu?"
"Bởi vì anh ưa thích sự thật, cho dù nó có như thế nào đi nữa, hơn là sự dối trá. Và điều quan trọng hơn cả là, nếu em không nói sự thật, anh có thể tưởng tượng ra mọi chuyện…anh có thể tưởng tượng ra điều gì đó rất bẩn thỉu".
Nàng im lặng nhìn tôi một lúc lâu, một cách rất lạ lùng: "Điều đó quan trọng gì đối với anh? Lương tâm anh vẫn trong sáng chứ?"
"Tất nhiên là thế"
"Vậy thì ngoài ra còn gì quan trọng với anh hơn nữa?"
"Vậy thì, đúng lắm", tôi vẫn cố kiên trì, "Đó thật sự là một cái gì đó rất bẩn thỉu".
"Tôi không nói như thế, tôi chỉ nói nếu anh có một lương tâm thanh thản, tất cả mọi thứ khác không nên làm anh bận tâm nữa"
"Đúng là lương tâm anh vẫn trong sáng, nhưng điều đó không có nghĩa gì cả. Đôi khi, lương tâm vẫn có thể lừa dối ta được".
"Nhưng lương tâm của anh thì chắc không chứ?", nàng nói với một chút mỉa mai không lọt qua khỏi mắt tôi được, và điều đó dường như còn làm tôi bị tổn thương hơn là vẻ lạnh nhạt của nàng.
"Không, kể cả lương tâm của anh cũng vậy thôi"
"Thôi, tôi phải đi đây", nàng bỗng nói một cách đột ngột, "Anh có điều gì khác để nói với tôi nữa không?"
"Không, em không đi được chừng nào em chưa nói hết sự thật"
"Thì tôi đã bảo với anh rồi đó, tôi không yêu anh".
Chỉ bốn từ đó thôi, chúng đã tác động lên tôi đến thế nào! Tôi tái người đi, và một cách khốn khổ, van nài nàng: "Anh đã xin em từ trước, đừng nhắc lại điều đó, nghe đau lòng lắm"
"Nhưng chính anh đã buộc tôi phải lập lại điều đó đấy thôi…chắc chắn tôi cũng chẳng thú vị gì"
"Tại sao em cố làm anh tin tưởng rằng chính vì cái hôn hôm đó mà em không còn yêu anh?". Tôi cố chất vấn ànng theo suy tưởng của tôi. "Một cái hôn chẳng có ý nghĩa gì cả. Chuyện cô gái ấy chỉ là một chuyện rồ dại rất bình thường, và từ đó, anh không còn bao giờ gặp lại cô ta. Em biết và rất hiểu điều đó. Không, sự thật là em đã hết yêu anh – giờ đây, không phải là tôi đang nói mà đang đánh vần từng từ ngữ như để diễn đạt cái trực giác khó giải thích và mơ hồ của tôi – bởi vì một điều gì đó đã xảy ra…điều gì đó đã làm thay đổi mọi ý nghĩ của em về anh…điều đó đã làm thay đổi những ý nghĩ của em về anh và qua đó, làm thay đổi luôn cả những tình cảm của em".
"Phải thừa nhận rằng anh rất thông minh", nàng nói với một vẻ ngạc nhiên thực sự và hầu như khen ngợi tôi.
"Vậy là anh nói đúng?"
"Tôi không nói như thế. Tôi chỉ nói anh rất thông minh thôi".
Tôi lục lọi trong tâm trí, cảm thấy gần như đã phăng ra được sự thật: "Nói tóm lại", tôi nhấn mạnh, "trước khi điều gì đó xảy ra, em nghĩ tốt về anh…sau đó, em nghĩ xấu…và từ đó, hết yêu anh"
"Có lẽ như thế thật đấy"
Bỗng nhiên, tôi có một cảm giác kinh hoàng: cái giọng từ tốn ấy của tôi, tôi hiểu ra rằng chỉ là giả tạo. Tôi chẳng từ tốn, điềm đạm gì cả, tôi đang đau khổ đấy thôi, tôi đang tuyệt vọng, giận dữ, tôi đang tan nát, cần quái gì tôi phải giữ mãi cái giọng điệu chừng mực ấy chứ? Tôi không biết điều gì đã xảy ra với tôi vào lúc đó. Trước khi kịp biết ra mình đang làm gì, tôi nhảy dựng lên và hét lớn: "Đừng có nghĩ là tôi ngồi đây để nói về những chuyện thông minh sáng láng ấy!" Tôi nhảy xổ đến, đè lên nàng, siết cổ nàng, hất ngửa nàng ra đi văng và gào vào mặt nàng: "Hãy nói hết sự thật! Một lần này rồi thôi! Nào, nói đi!"
Bên dưới tôi, tấm thân đẫy đà, tuyệt mỹ ấy, mà tôi đã từng yêu dấu biết bao, vùng vẫy, lăn lộn, mặt nàng đỏ rần lên và phị ra, tôi đã siết cổ nàng quá chặt, và tự trong thâm tâm, tôi biết tôi muốn giết chết nàng. Tôi tiếp tục nói: "Nói hết sự thật đi! Một lần.. một lần là hết!" và đồng thời tôi siết mạnh thêm, lòng nghĩ: "Ta sắp giết nàng…nhưng chẳng thà nàng chết đi còn hơn trở thành kẻ thù của ta!" .Vào lúc đó, tôi cảm thấy nàng đang cố thúc đầu gối vào bụng tôi, và quả thật, nàng đã làm được điều đó, những cú thúc của nàng mạnh đến nỗi làm tôi đứt thở. Những cú thúc này làm tôi đau gần bằng câu nói ban nãy của nàng:"Tôi không yêu anh". Quả đó là những ngón đòn thù, ngón đòn của một kẻ thù cố làm kẻ địch càng đau càng tốt. Cùng lúc, mối căm hờn giết chóc của tôi dịu đi. Tôi nới lỏng tay, nàng vùng thoát ra được, và xô tôi suýt lọt ra khỏi đi văng. Trước khi tôi kịp trấn tĩnh, Emilia, lúc bấy giờ đang điên lên vì giận dữ, hét vào mặt tôi: "Tôi khinh bỉ ông…đó là cảm nghĩ của tôi về ông, và đó là lý do tại sao tôi hết còn yêu ông. Tôi khinh ông, ông làm tôi kinh tởm mỗi lần ông đụng vào người tôi. Sự thật cho ông là vậy đó…Tôi khinh bỉ ông, ông làm cho tôi kinh tởm!"
Tôi đã đứng dậy. Tôi đưa mắt và cũng đưa tay theo ngay về một chiếc gạt tàn đồ sộ bằng thuỷ tinh nằm trên bàn. Nàng biết chắc là tôi sắp giết nàng, vì tôi thấy nàng kêu lên một tiếng sợ hãi và vòng cánh tay che mặt lại. Nhưng thiên thần hộ mệnh của tôi đã hiện ra bên tôi. Tôi không biết bằng cách nào tôi đã tự kiềm chế được, tôi đặt cái gạt tàn xuống bàn và đi ra khỏi phòng.