Watchmen là tác phẩm truyện tranh duy nhất được có mặt trong danh sách 100 tiểu thuyết vĩ đại nhất do tạp chí Time bình chọn.
Đầu tháng 3.2009, những fan trung thành của bộ truyện tranh Watchmen nô nức kéo ra rạp sau 22 năm chờ đợi tác phẩm ‘không thể thành phim’ được lên phim. Cho dù đạo diễn Zack Snyder đã cố gắng trung thành với tác phẩm truyện tranh cùng tên, bộ phim vẫn không thể nào thể hiện hết tư tưởng táo bạo và tân tiến mà tác giả Alan Moore đã đầu tư.
Năm 1986, một loạt ba tập truyện tranh Maus của Art Speigleman, Batman: The Dark Knight Returns của Frank Miller và Watchmen của Alan Moore, Dave Gibbons được xuất bản và trở nên nổi tiếng bởi những sáng tạo đột phá về mặt phong cách và tư tưởng, nhắm vào độc giả trí thức trưởng thành, khác hẳn với các kiểu truyện tranh siêu anh hùng cùng thời kỳ. Maus được đề cử giải Sách Quốc Gia của các nhà phê bình Mỹ, The Dark Knight Returns thay đổi cách nhìn về huyền thoại Người dơi (và ảnh hưởng mạnh mẽ đến tác phẩm điện ảnh The Dark Knight của đạo diễn Christopher Nolan hồi năm ngoái). Watchmen (tạm dịch Những người canh gác) là tác phẩm truyện tranh duy nhất được có mặt trong danh sách 100 tiểu thuyết vĩ đại nhất do tạp chí Time bình chọn.
Không như những truyện tranh siêu anh hùng trước đó, Alan Moore sáng tạo ra một loạt người hùng mới trong Watchmen vốn chỉ là những người bình thường không hơn không kém, ngoại trừ giáo sư Manhattan trở thành ‘siêu nhân’ sau một tai nạn nguyên tử. Nhắm vào đối tượng trí thức trưởng thành, bộ truyện tranh Watchmen bàn về hệ tư tưởng thời đại, thuyết hiện sinh, và cả cuộc giải phóng tình dục và bạo lực.
Alan Moore khởi đầu bộ truyện bằng một ý tưởng táo bạo: sẽ ra sao nếu mở đầu bộ truyện tranh sẽ là cái chết của một người hùng giấu mặt? Đó là cái chết của The Comedian, một nhân viên an ninh giấu mặt làm việc cho chính phủ Hoa Kỳ đã nghỉ hưu. Câu chuyện được đặt trong một phiên bản thế giới đương đại giả định – gần giống thế giới trong những năm 1980 nhưng có những cột mốc lịch sử đã được sửa lại: nước Mỹ chiến thắng trong cuộc chiến tranh Việt Nam nhờ vào sức mạnh siêu nhân của giáo sư Manhattan, tổng thống Nixon nhờ đó không bị hạ bệ bởi vụ scandal Watergate mà tiếp tục tái đắc cử nhiệm kỳ thứ ba, nhưng cuộc chiến tranh lạnh giữa Mỹ và Liên Xô vẫn đang ở trong thế căng thẳng dễ dàng dẫn đến chiến tranh thế giới thứ ba bằng vũ khí hạt nhân. Lúc này, các người hùng giấu mặt đều đã bị đưa ra khỏi vòng pháp luật bởi một đạo luật ban hành vào năm 1977. Trong khi các người hùng giấu mặt như Nite Owl, Silk Spectre hầu hết đều nghỉ hưu, giáo sư Manhattan và The Comedian vẫn tiếp tục làm việc cho chính phủ, và Rorschach vẫn tiếp tục ‘thay trời hành đạo’ ngoài vòng pháp luật.
Watchmen vẽ nên một ‘giấc mơ Mỹ’, hay đúng hơn, một cơn ác mộng được tô vẽ màu hồng. Trong một đoạn trò chuyện giữa The Comedian và giáo sư Manhattan , The Comedian cười chua xót “Nếu chúng ta thua cuộc chiến này, tôi không biết nữa. tôi nghĩ chắc nó sẽ khiến chúng ta điên mất. Anh hiểu không? Cả đất nước… Nhưng cảm ơn nhờ có anh mà chúng ta không thua!”. Cũng trong thế giới giả tưởng của Watchmen, thế giới sẽ cùng bắt tay với nhau để sẵn sàng cho cuộc đối đầu chống cuộc xâm lăng của người hành tinh, kết thúc cuộc chiến tranh lạnh và nguy cơ hạt nhân.
Cũng như nhiều truyện tranh khác, chủ đề của Watchmen cũng liên quan đến cuộc đấu tranh cứu thế giới của các siêu anh hùng. Thế nhưng, ở Watchmen, người đọc không biết ai mới thực sự là người hùng, và cứu thế giới khỏi tay ai, khi mà không chỉ Liên Xô đang lăm le kích nổ bom hạt nhân mà hiểm hoạ chiến tranh hạt nhân còn xuất phát chính từ nước Mỹ. Những người hùng của Watchmen là những người bình thường không có sức mạnh siêu nhiên, nhưng họ phức tạp cũng như chính con người bình thường – tốt xấu lẫn lộn. Tuỳ ở chỗ đứng người phán xét, những nhân vật này có thể là anh hùng, nhưng cũng có thể là tội đồ man rợ.
Cấu trúc bộ truyện 12 tập này cũng đặc biệt: trong thế giới của Watchmen còn có một bộ truyện tranh về cướp biển mà các nhân vật trong truyện theo dõi. Nội dung của bộ truyện tranh này cũng có ảnh hưởng đến câu chuyện cũng như tính cách của một số nhân vật trong Watchmen. Ngoài ra, mỗi tập truyện ngoài khoảng 30 trang tranh vẽ là các tư liệu đính kèm, như trích đoạn hồi ký của Hollis Mason, một người hùng đã về hưu tiết lộ những chuyện hậu trường của các người hùng từ những năm 1940; những mẩu báo phỏng vấn Sally Jupiter, Silk Spectre đời thứ nhất cho thấy những mối quan hệ tình cảm của cô và những người hùng khác; những bài báo nghiên cứu của Daniel Dreiberg về loài chim cú; hay hồ sơ phạm tội ở sở cảnh sát New York của Walter Kovacs, tên thật của Rorscharch.
Những hồ sơ đính kèm này cho người đọc nhìn thấy các sự kiện trong truyện được nhìn bằng những góc độ khác nhau. Tương tự với cách kể chuyện từ nhiều góc nhìn bằng hồ sơ đính kèm là cách kể chuyện hồi tưởng của các nhân vật trong truyện về cùng một sự kiện hoặc cùng một nhân vật, mà tiêu biểu nhất là trong đám tang của The Comedian – mỗi người đến dự đám tang đều có những ký ức riêng về quan hệ của họ với người đã chết.
Câu chuyện của Watchmen bắt đầu bằng cái chết của một người đàn ông, Edward Blake, cũng chính là người hùng giấu mặt mang biệt danh The Comedian. Tin rằng có kẻ âm mưu tấn công vào những người hùng giấu mặt đã về ở ẩn, ‘người bảo vệ công lý” Rorschach đến tìm những đồng sự cũ của mình để cảnh báo: Daniel Dreiberg (biệt danh Nite Owl II), giáo sư Manhattan – một siêu nhân đã không còn đoái hoài đến loài người - và người tình của anh ta Laurie Juspeczyk (biệt danh Silk Spectre II) và Adrian Veidt (biệt danh Ozymandias, nay là một doanh nhân thành đạt với ‘thương hiệu’ người đàn ông thông minh nhất thế giới).
Bằng khả năng siêu phàm nhìn thấy tương lai của mình, giáo sư Manhattan cũng tiết lộ cho Laurie biết rằng sẽ có một thảm hoạ hạt nhân đẩy thế giới đến ngày tận thế sớm xảy ra, nhưng anh đã không còn chút vương vấn với loài người để giang tay ra cứu họ. Cuộc điều tra tìm kiếm hung thủ tìm cách ám sát những người hùng giấu mặt đã mở ra một bí mật kinh hoàng để cuối cùng, những người hùng phải đối mặt với những chọn lựa ‘tiến thoái lưỡng nan’.
Xuất phát từ tư tưởng triết lý ‘Những người canh gác xã hội trông chừng chúng ta, nhưng ai sẽ trông chừng những người canh gác’, kết thúc của Watchmen đặt ra những chọn lựa giữa đạo đức, lương tâm và trách nhiệm. Ở đó, câu hỏi ‘Ai sẽ trông chừng những người canh gác’ lại một lần nữa được đặt ra. Cũng chính vì tư tưởng đó, trong một thế giới hiện đại hôm nay, khi những cuộc chiến tranh trên thế giới vẫn diễn ra và nước Mỹ với vai trò ‘bảo an’ vẫn tự cho quyền ‘trông chừng nền hoà bình thế giới’, các nhà làm phim Hollywood lại khơi lại câu chuyện đã từng ảnh hưởng đến một thế hệ của họ 20 năm trước.
