|
|
09-09-2008, 08:32 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
CÆ¡ thể ngÆ°á»i
CÆ¡ thể ngÆ°á»i
nhiá»u tác giả
Phần 1
LTS: "CÆ¡ thể ngÆ°á»i là má»™t trong 12 quyển thuá»™c bá»™ sách MÆ°á»i vạn câu há»i", được biên soạn bởi Ä‘á»™i ngÅ© đông đảo các nhà khoa há»c đầu ngà nh của Trung Quốc. Sách dùng hình thức trả lá»i câu há»i để giá»›i thiệu, giải đáp những vấn Ä‘á» liên quan đến cÆ¡ thể con ngÆ°á»i, từ dá»… đến khó, từ cạn đến sâu. Bằng ngôn ngữ dá»… hiểu, sinh Ä‘á»™ng, vá»›i cách đặt câu há»i phù hợp vá»›i thắc mắc của Ä‘a số thanh thiếu niên, cuốn sách Ä‘em đến cho ngÆ°á»i Ä‘á»c nhiá»u Ä‘iá»u lý thú, bất ngá».
Sách do Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin ấn hà nh năm 2001".
1. Vì sao nói não cà ng dùng cà ng thông minh?
Có ngÆ°á»i nói: "Não nếu được dùng nhiá»u, các tế bà o não sẽ bị chết", "não dùng nhiá»u sẽ trở nên cháºm chạp". Cách nói nà y không có cÆ¡ sở khoa há»c.
Trên thá»±c tế, các bá»™ pháºn trong cÆ¡ thể ngÆ°á»i cà ng được dùng cà ng phát triển, não cÅ©ng váºy. Não ngÆ°á»i có khoảng 14 tá»· tế bà o thần kinh, còn gá»i là thần kinh nguyên, dÆ° sức dùng cho cả Ä‘á»i ngÆ°á»i. Có nhà khoa há»c tÃnh toán rằng, vá»›i má»™t ngÆ°á»i sống 100 tuổi, số tế bà o thần kinh não được sá» dụng chỉ trên dÆ°á»›i 1 tá»·; nhÆ° váºy là còn khoảng 80-90% số tế bà o não chÆ°a được sá» dụng.
"Sá»± sống là ở sá»± váºn Ä‘á»™ng", đó là quy luáºt phổ biến của giá»›i sinh váºt. Các bá»™ pháºn cÆ¡ thể ngÆ°á»i nếu dùng thì nhanh nhạy, không dùng thì suy lão. Ở ngÆ°á»i hay dùng não, chắc chắn não sẽ nhanh hÆ¡n vì mạch máu não thÆ°á»ng ở trạng thái hoạt Ä‘á»™ng, tế bà o thần kinh não nhỠđó mà được nuôi dưỡng tốt, khiến cho não cà ng phát triển, tránh được sá»± suy thoái sá»›m. Ngược lại, ở những ngÆ°á»i không quen dùng não để suy nghÄ©, vì đại não Ãt được các thông tin kÃch thÃch, tháºm chà không được kÃch thÃch, nên sẽ suy lão sá»›m. Giống nhÆ° má»™t cá»— máy, nếu gác lại không dùng sẽ mau hoen gỉ, hay váºn hà nh thì sẽ trÆ¡n tru.
Má»™t nghiên cứu ở nÆ°á»›c ngoà i trên những ngÆ°á»i 20-70 tuổi cho thấy, những ngÆ°á»i lao Ä‘á»™ng trà óc trong má»™t thá»i gian dà i thì đến tuổi 60 vẫn duy trì được năng lá»±c tÆ° duy nhanh nhạy; còn những ngÆ°á»i lÆ°á»i suy nghÄ©, việc gì cÅ©ng cháºc lưỡi cho qua thì tá»· lệ sá»›m suy lão não tăng lên rất nhiá»u.
Ngoà i ra, việc dùng não nhiá»u còn giúp ngăn ngừa lão hóa cÆ¡ thể. Äại não là "bá»™ tÆ° lệnh" chỉ huy cả cÆ¡ thể. Nếu đại não cháºm chạp thì công năng sinh lý của các cÆ¡ quan khác tất nhiên cÅ©ng không phát triển mạnh. Việc duy trì hoạt Ä‘á»™ng của não sẽ giúp giữ vững và thúc đẩy hoạt Ä‘á»™ng của các cÆ¡ quan khác. Tình trạng sức khá»e của ngÆ°á»i già luôn là kết quả sá»± ảnh hưởng lẫn nhau giữa các nhân tố nhÆ° sinh lý, tâm lý, môi trÆ°á»ng... NgÆ°á»i già duy trì được thói quen hay dùng não và giá»i dùng não sẽ có má»™t trạng thái tâm lý tốt, có thể khiến cho hoạt Ä‘á»™ng và cuá»™c sống tinh thần luôn sinh Ä‘á»™ng và sung mãn.
"Hay dùng não sẽ là m cháºm sá»± suy lão", đó là má»™t nguyên lý rất khoa há»c. NgÆ°á»i già còn nhÆ° thế, huống hồ thanh, thiếu niên lại cà ng nhÆ° thế. Chúng ta nên táºp thà nh thói quen tốt là chăm dùng não, thạo dùng não.
2. Khai thác bán cầu não phải có lợi gì?
Vá» não ngÆ°á»i là bá»™ pháºn cao cấp nhất của hệ thống thần kinh trong cÆ¡ thể. Nó từng trải qua quá trình diá»…n biến hà ng trăm, hà ng vạn năm, từng nhảy vá»t từ lượng biến thà nh chất. VỠđại não ngÆ°á»i được chia thà nh nhiá»u khu vá»±c khác nhau, má»—i khu vá»±c có má»™t chức năng nhất định. Theo các kết quả nghiên cứu, bán cầu não trái thÆ°á»ng phát triển tốt hÆ¡n bán cầu não phải. Äiá»u đó có thể liên quan vá»›i việc Ä‘a số nhân loại thuáºn tay phải (trung khu chỉ huy sá»± váºn Ä‘á»™ng của các chi bên phải là bán cầu não trái). Do đó, muốn khai thác được nhiá»u hÆ¡n tiá»m lá»±c của cả hai bán cầu não, chúng ta phải coi trá»ng việc khai thác công năng của bán cầu não phải.
Trong cuá»™c sống, Ä‘a số ngÆ°á»i có thói quen dùng tay phải để viết, cầm Ä‘Å©a hoặc là m việc. Khi bố mẹ thấy con mình có xu hÆ°á»›ng dùng tay trái để viết chữ, cầm Ä‘Å©a hoặc là m việc thì thÆ°á»ng tìm cách uốn nắn. Thá»±c ra Ä‘iá»u đó hoà n toà n không cần thiết.
Bán cầu não trái có vai trò chÃnh chỉ huy các mặt nói, viết, tÃnh toán, tÆ° duy và phán Ä‘oán, còn bán cầu não phải chủ đạo vá» các mặt nhÆ° kỹ năng khéo léo, mỹ thuáºt, âm nhạc, tình cảm, lòng say mê và óc thẩm mỹ... Äối vá»›i những ngÆ°á»i quen dùng tay phải, rất nhiá»u thông tin liên tiếp Ä‘Æ°a đến bán cầu não trái, thúc đẩy và tăng cÆ°á»ng sá»± phát triển công năng của nó (vì váºy, bán cầu não trái được gá»i là "bán cầu Æ°u thế", còn bán cầu não phải Ãt nháºn được thông tin hÆ¡n được gá»i là "bán cầu yếu thể"). Ngược lại, ở những ngÆ°á»i quen là m việc bằng tay trái, công năng của bán cầu não phải sẽ phát triển mạnh hÆ¡n. ÄÆ°Æ¡ng nhiên, lượng thông tin mà đại não ngÆ°á»i tiếp thu được không phải toà n bá»™ do tay trái hoặc tay phải tạo ra mà đa số do các khà quan cảm thụ khác truyá»n đến.
Äể phát huy và lợi dụng đầy đủ tiá»m năng, công năng của não, ta nên tranh thủ giáo dục cho con từ tuổi còn thÆ¡. Äồng thá»i vá»›i việc bồi dưỡng cho các em vá» năng lá»±c tÆ° duy logic, cha mẹ phải coi trá»ng bồi dưỡng sá»± phát triển kỹ năng cho chúng. Cần để cho con tham gia nhiá»u dạng hoạt Ä‘á»™ng, là m những Ä‘á»™ng tác tinh tế bằng tay chân để huấn luyện các em sá» dụng hai tay má»™t cách linh hoạt. Những em bé quen dùng tay phải cà ng phải chú ý rèn luyện cả tay trái để kÃch thÃch, là m hÆ°ng phấn công năng bán cầu não phải, khiến cho trà lá»±c của con được phát triển toà n diện.
Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục nà y:
|
09-09-2008, 08:33 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
Phần 2
16. Vì sao má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»u có lá»— rốn ở bụng?
Má»—i ngÆ°á»i ở bụng Ä‘á»u có lá»— rốn. Lá»— rốn nà y đã xuất hiện nhÆ° thế nà o? Thai nhi được hình thà nh và phát triển trong bụng mẹ. Lúc đó, thai nhi tuy có mÅ©i nhÆ°ng không thở được, có miệng nhÆ°ng không ăn được. Äể sống và phát triển, nó cần ôxy và các chất dinh dưỡng. Thông qua dây rốn, thai nhi sẽ nháºn được các thứ đó. Dây rốn nối liá»n bụng của thai nhi vá»›i rau trong cÆ¡ thể mẹ. NgÆ°á»i mẹ thông qua dây rốn nà y để cung cấp dinh dưỡng và ôxy cho thai nhi.
"ChÃn tháng mang thai, đẻ má»™t giá»". Sau khi thai nhi ra Ä‘á»i thì rau và rốn sẽ mất Ä‘i vai trò của nó. Bác sÄ© sản khoa dùng kéo cắt dây rốn ở trên thân thai nhi. Trên dây rốn không có thần kinh cảm giác nên lúc cắt, thai nhi không bị Ä‘au. Sau khi sinh mấy ngà y, Ä‘oạn dây rốn sẽ rụng Ä‘i và để lại mãi mãi trên bụng hà i nhi má»™t dấu tÃch, đó chÃnh là lá»— rốn.
17. Ăn xì dầu có khiến cho da đen hơn không?
Có má»™t số ngÆ°á»i lo rằng việc ăn xì dầu sẽ là m cho da Ä‘en thêm. Do đó, há» không dám ăn nhiá»u xì dầu, tháºm chà kiêng hẳn.
Sắc tố da của cÆ¡ thể má»—i chá»— má»™t khác nhau, có chá»— mà u trắng sữa, có chá»— mà u và ng, có chá»— mà u phá»›t hồng, có chá»— mà u Ä‘á» tÃm hoặc mà u tÃm Ä‘en. Mà u da chủ yếu do số lượng hắc tố và vị trà phân bố của chúng quyết định. Loại sắc tố nà y có rất nhiá»u ở ngÆ°á»i da Ä‘en, từ lá»›p ná»n cho đến bá» mặt da. Ở ngÆ°á»i da và ng, hắc tố chủ yếu phân bố ở lá»›p ná»n của da. Ở ngÆ°á»i da trắng giống, sắc tố nà y cà ng Ãt.
Trong cÆ¡ thể ngÆ°á»i, hắc tố do má»™t loại tế bà o mà u Ä‘en hợp thà nh và tiết ra. Ở những ngÆ°á»i có mà u da khác nhau, số lượng tế bà o mà u Ä‘en trong da tÆ°Æ¡ng đối giống nhau. Nguyên nhân căn bản gây nên sá»± khác nhau vá» mà u da là ở sá»± khác biệt vá» Ä‘á»™ hoạt Ä‘á»™ng của các tế bà o hắc tố (nghÄ©a là má»—i tế bà o có thể sản sinh ra được bao nhiêu hắc tố).
Ở những vị trà khác nhau trên da ngÆ°á»i, số lượng tế bà o mà u Ä‘en không giống nhau. Ở mặt, núm vú, nách và bá»™ pháºn sinh dục, số lượng tế bà o nà y tÆ°Æ¡ng đối nhiá»u (khoảng 2.000/mm2) nên mà u da ở các vùng đó khá Ä‘áºm. Ở những vị trà khác, số tế bà o hắc tố chỉ bằng má»™t ná»a nên mà u da nhạt hÆ¡n nhiá»u.
Hắc tố do má»™t axit amid mang tên tyrosin tạo nên dÆ°á»›i tác dụng của men tyrosin. Ở những vùng mà men tyrosin hoạt Ä‘á»™ng mạnh, mà u da sẽ rất Ä‘áºm. Ngược lại, ở những vùng mà độ hoạt bát của men tyrosin bị khống chế, mà u da sẽ nhạt hÆ¡n.
Sá»± hình thà nh hắc tố là má»™t qúa trình vô cùng phức tạp. Má»™t số chất trong cÆ¡ thể có tác dụng khống chế men tyrosin, nhÆ°ng tia tá» ngoại trong ánh nắng mặt trá»i lại khiến cho men tyrosin trở nên hoạt bát, từ đó là m tăng thêm số lượng hắc tố trong da. Vì thế nên ngÆ°á»i phÆ¡i nắng nhiá»u dá»… bị Ä‘en da. Ngoà i ra, tình trạng suy dinh dưỡng lâu ngà y cÅ©ng khiến cho hắc tố hình thà nh, là m cho da Ä‘en hÆ¡n. Việc thiếu vitamin A cÅ©ng gây Ä‘en da.
Sau khi biết rõ nguyên lý nà y, chúng ta thá» nhìn lại xem xì dầu có là m cho da Ä‘en hÆ¡n không. Xì dầu là má»™t loại gia vị có giá trị dinh dưỡng, trong đó có nhiá»u thà nh phần nhÆ° anbumin, axit amin, Ä‘Æ°á»ng, axit hữu cÆ¡, muối và má»™t số nguyên tố vi lượng photpho, canxi, sắt... Những thà nh phần hóa há»c nà y sẽ không gây tăng thêm sắc tố Ä‘en. Do đó, việc ăn nhiá»u xì dầu không liên quan gì đến Ä‘á»™ Ä‘en hay trắng của da.
18. Vì sao và o mùa hè, trẻ em hay nổi rôm?
Rôm là những nốt mẩn Ä‘á», rất dá»… phát sinh khi trá»i oi bức. Nó xuất hiện do mồ hôi quá nhiá»u nhÆ°ng không được bà i tiết má»™t cách thuáºn lợi, khiến cho da chá»— miệng tuyến mồ hôi phát sinh viêm cấp tÃnh.
Bạn đã chú ý quan sát quy luáºt phát sinh rôm chÆ°a? Không phải cứ trá»i nóng là có rôm. Chỉ khi trá»i vừa nóng vừa oi vừa ẩm Æ°á»›t, những giá»t mồ hôi trên ngÆ°á»i nhÆ° Ä‘á»ng lại không thoát ra được (vì miệng tuyến mồ hôi bị các chất cáu bẩn bao bá»c gây viêm), các đám rôm má»›i hình thà nh. Nếu bạn mặc quần áo rá»™ng và má»m, rôm đỡ phát sinh và ngược lại. Những em bé ngÆ°á»i béo, hay khóc hoặc những ngÆ°á»i ốm cÅ©ng dá»… má»c rôm.
Có phải những ngÆ°á»i ra nhiá»u mồ hôi Ä‘á»u má»c rôm không? Không phải thế, sá»± thá»±c là trong những ngà y trá»i nóng nhất cÅ©ng có rất nhiá»u ngÆ°á»i không bị má»c rôm. Và dụ, váºn Ä‘á»™ng viên thÆ°á»ng táºp dÆ°á»›i ánh nắng gay gắt nhÆ°ng há» Ä‘á»u không có rôm. Ra mồ hôi chỉ là má»™t trong những nguyên nhân gây má»c rôm, tình trạng sức khá»e không tốt, sức Ä‘á» kháng của da yếu má»›i là nguyên nhân chủ yếu của tình trạng nà y.
Váºy là m thế nà o để bảo đảm cho da khá»e và tăng thêm sức Ä‘á» kháng của da? TrÆ°á»›c hết, phải tắm rá»a thÆ°á»ng xuyên, bảo đảm cho da sạch sẽ. Trên mặt da có hà ng nghìn, hà ng vạn lá»— chân lông, đó Ä‘á»u là "máy hô hấp" của da. Lâu ngà y không tắm, chất cáu bẩn lấp lá»— chân lông, khiến cho da thở không tốt nên sau má»™t thá»i gian dà i không tắm, bạn sẽ cảm thấy ngÆ°á»i không thoải mái.
Ngoà i ra, việc phÆ¡i nắng nhiá»u và tắm nÆ°á»›c lạnh cÅ©ng có thể tăng thêm sức Ä‘á» kháng của da. Và o mùa hè, nên mở cá»a phòng để thoáng gió, mặc quần áo má»m nhẹ, rá»™ng.
19. Vì sao khi miệng vết thÆ°Æ¡ng sắp là nh thÆ°á»ng cảm thấy ngứa?
Khi miệng vết thÆ°Æ¡ng sắp khép kÃn, ta thÆ°á»ng cảm thấy ngứa. NgÆ°á»i già hay nói: "Không can gì, đó là vết thÆ°Æ¡ng sắp khá»i". Quy luáºt chung quả thá»±c là nhÆ° thế: Khi miệng vết thÆ°Æ¡ng phát ngứa thì sau đó vết thÆ°Æ¡ng sẽ là nh. Vì váºy, ngÆ°á»i ta lấy hiện tượng ngứa là m tÃn hiệu để biết vết thÆ°Æ¡ng sắp khá»i. Tuy nhiên, không phải tất cả các vết thÆ°Æ¡ng Ä‘á»u nhÆ° thế.
Da của ngÆ°á»i có nhiá»u lá»›p, ở đáy của lá»›p biểu bì có má»™t tầng tế bà o gá»i là tầng phát sinh, có sức sống rất mạnh. Giống nhÆ° mầm non của cây cá», nó không ngừng sinh sôi nảy nở. Khi vết thÆ°Æ¡ng trên da không sâu, tầng nà y giúp nó là nh mau. Trong quá trình tế bà o sinh sôi, vì miệng vết thÆ°Æ¡ng không sâu nên thần kinh không bị kÃch thÃch, bệnh nhân không có cảm giác ngứa, vết thÆ°Æ¡ng sau khi là nh cÅ©ng không để lại vết sẹo.
Nếu vết thÆ°Æ¡ng sâu và rá»™ng (lá»›p da trong bị tổn thÆ°Æ¡ng), trong quá trình liá»n miệng, chung quanh miệng vết thÆ°Æ¡ng sẽ hình thà nh những mầm thịt gá»i là tổ chức kết đế. Những mạch máu má»›i sẽ má»c ra ở lá»›p kết đế nà y. Vì dà y đặc và má»c nhanh nên chúng rất dá»… chèn ép và kÃch thÃch những tế bà o thần kinh má»›i má»c, gây ngứa.
Năng lá»±c tái sinh của các tổ chức trong cÆ¡ thể không giống nhau. Khả năng tái sinh của tổ chức thần kinh là tÆ°Æ¡ng đối cháºm so vá»›i các tổ chức khác nên trong quá trình vết thÆ°Æ¡ng là nh miệng, sá»± tái sinh của tổ chức thần kinh xuất hiện muá»™n nhất. Nói chung, khi thần kinh đã phát triển tốt cÅ©ng là lúc miệng vết thÆ°Æ¡ng đã là nh, đầu cuối thần kinh và mạch máu má»›i sinh đã má»c sâu và o tổ chức kết đế, tri giác cục bá»™ cÅ©ng dần dần được khôi phục, cho nên miệng vết thÆ°Æ¡ng dá»… sinh ngứa. ChỠđến khi miệng vết thÆ°Æ¡ng là nh hẳn thì Ä‘á»™ nhạy cảm kÃch thÃch đối vá»›i thần kinh sẽ giảm xuống, bạn sẽ không thấy ngứa nữa.
20. Vì sao miệng vết thương gặp phải chất mặn thì dễ xót?
Khi da bị thương, ta cảm thấy đau. Vết thương cà ng lớn cà ng đau. Khi vết thương không may gặp phải muối hay những chất mặn thì rất xót.
Da rất nhạy cảm. Bá» mặt da có vô số lá»— chân lông, chỉ má»™t cÆ¡n gió nhẹ thoảng qua là m rung lông tÆ¡, ta cÅ©ng có thể cảm nháºn được. Phần dÆ°á»›i da còn có nhiá»u sợi thần kinh và các cÆ¡ quan cảm thụ khác có thể cảm nháºn được sá»± tiếp xúc, Ä‘au và độ nóng.
NhÆ°ng đầu dây thần kinh không trá»±c tiếp lá»™ ra ngoà i mà được giấu dÆ°á»›i bá» mặt da. Thông thÆ°á»ng, khi bị má»™t cú đấm hay véo thì phần da chá»— đó sẽ có cảm giác Ä‘au nhÆ°ng chỉ trong má»™t thá»i gian ngắn. Äó là vì dây thần kinh được da bảo vệ, không bị kÃch thÃch kéo dà i.
Nếu là n da bị phá há»ng thì tình hình không nhÆ° thế nữa. Khi đó, những sợi dây thần kinh nhạy vá»›i cảm giác Ä‘au sẽ bá»™c lá»™ ra ở miệng vết thÆ°Æ¡ng; má»i kÃch thÃch dù nhẹ nhÆ° gió thổi, ánh nắng mặt trá»i chiếu... Ä‘á»u ảnh hưởng đến nó và gây ra cảm giác Ä‘au. Ngoà i ra, cạnh miệng vết thÆ°Æ¡ng còn có nhiá»u tế bà o bị viêm, gây chèn ép dây thần kinh. Äá»™c tố do vi khuẩn tiết ra cÅ©ng trá»±c tiếp kÃch thÃch thần kinh và gây Ä‘au (vết thÆ°Æ¡ng cà ng lá»›n, cà ng cảm thấy Ä‘au cà ng mạnh).
Vì sao khi miệng vết thÆ°Æ¡ng sẽ Ä‘au hÆ¡n khi chạm phải chất mặn? Äó là vì khi nồng Ä‘á»™ muối cà ng cao, Ä‘á»™ kÃch thÃch lên các dây thần kinh cà ng mạnh.
21. Vì sao mặt thanh niên dễ phát sinh nốt mụn?
Ở nhiá»u thanh niên Ä‘á»™ tuổi 17-18, trên mặt thÆ°á»ng xuất hiện những nốt mụn (y há»c gá»i là nốt mẩn). Chúng nhấp nhô cao thấp khiến cho há» cảm thấy rất khó chịu và ngượng ngáºp. Những nốt mụn nà y ngừng phát sinh sau khoảng tuổi 30 nên ngÆ°á»i ta gá»i đó là "mụn tuổi thanh xuân".
Trên mặt ngÆ°á»i, tuyến mỡ rất nhiá»u. Trong thá»i kỳ phát dục, các chất ná»™i tiết của tuyến mỡ dÆ°á»›i da tăng lên rất nhiá»u. Vì váºy, sau khi ngủ dáºy, da mặt thanh niên thÆ°á»ng bóng hÆ¡n, dùng khăn lau cảm thấy có chất mỡ.
Miệng các tuyến mỡ nằm ở chân lông. Khi mỡ tiết ra quá nhiá»u cá»™ng thêm lá»— chân lông bị sừng hóa (do kÃch thÃch của ngoại giá»›i và ảnh hưởng của các chất ná»™i tiết), mỡ da sẽ tÃch tụ lại trong chân lông, khiến trên mặt hình thà nh những nốt cứng to. Miệng các lá»— chân lông vì bị ôxy hóa mà hình thà nh những Ä‘iểm Ä‘en. Vi khuẩn xâm nháºp, phát triển trong lá»— chân lông, gây viêm nhiá»…m và thà nh mủ. Những nốt mẩn đó sau khi khá»i sẽ biến thà nh các vết sẹo nhá» rất khó coi.
Ngoà i ra, tình trạng tiêu hóa không tốt, táo bón, ăn phải thá»±c phẩm có nhiá»u mỡ hoặc tinh thần quá căng thẳng cÅ©ng có thể sản sinh nhiá»u nốt mụn. Vì váºy, thÆ°á»ng ngà y, bạn cần chú ý giữ da sạch, Ãt ăn chất mỡ, táºp thể dục thÆ°á»ng xuyên để ngăn ngừa các nốt mụn phát sinh.
22. Vì sao da ngÆ°á»i già thÆ°á»ng nổi nếp nhăn?
Da ngÆ°á»i già thÆ°á»ng nổi nếp nhăn, cà ng già cà ng nhăn nheo. ÄÆ°Æ¡ng nhiên là ngÆ°á»i béo và ngÆ°á»i bảo dưỡng da tốt thì sẽ Ãt nếp nhăn hÆ¡n.
Lá»›p da bao bá»c cÆ¡ thể gồm ba lá»›p: lá»›p biểu bì, da trong và các tổ chức dÆ°á»›i da. Biểu bì ở ngoà i cùng, do nhiá»u tầng tế bà o da tổ chức thà nh. Nhá» sá»± hấp thu và đà o thải, các tế bà o má»›i không ngừng má»c từ trong ra ngoà i. Tế bà o của ngÆ°á»i già dần dần bị sừng hóa, biến thà nh những lá»›p sừng má»ng, hình thà nh các vảy da, không ngừng bong Ä‘i. Lá»›p da trong và các tổ chức dÆ°á»›i da gồm có: thần kinh, cÆ¡ quan cảm thụ, ống limpha, tuyến mồ hôi, lá»— chân lông, chung quanh còn có tuyến mỡ.
Bá» mặt da vốn có vô số gá» và rãnh lõm, do kết cấu của các tổ chức dÆ°á»›i da bị biến đổi theo năm tháng cho nên các gá» và rãnh lõm ngà y cà ng phân biệt rõ hÆ¡n. Kết cấu tổ chức da của trẻ em rất má»ng nên lá»›p chất sừng trên bá» mặt ngoà i cùng rất má»ng. Vì váºy, ranh giá»›i giữa các gá» và rãnh không rõ rà ng, khi sá» lên có cảm giác vừa trÆ¡n vừa má»m.
Äến lứa tuổi trung niên, chất sừng của bá» mặt da dà y hÆ¡n và ngáºm nhiá»u nÆ°á»›c, sức Ä‘Ã n hồi của da cao, các tổ chức kết đế dà y đặc, tuyến mỡ dÆ°á»›i da cÅ©ng dồi dà o nên da chắc, má»m, dai và có sức Ä‘Ã n hồi. Gá» và rãnh trên mặt da đã rõ rà ng hÆ¡n nhÆ°ng còn phẳng; cá»™ng thêm tuyến mỡ và tuyến mồ hôi dÆ°á»›i da có sức bà i tiết mạnh nên mặt da khá má»m, nhuáºn.
Sau tuổi 50, da bắt đầu thoái hóa; sau tuổi 60, da suy lão rất nhanh. Biểu bì của ngÆ°á»i già má»ng Ä‘i, lá»›p sừng khô và giòn hÆ¡n, các thà nh phần nÆ°á»›c dá»… bốc hÆ¡i, sức Ä‘Ã n hồi của da giảm xuống, các tổ chức kết đế yếu Ä‘i, tuyến mỡ dÆ°á»›i da giảm thấp. Những biến đổi nà y khiến cho da vừa lá»ng lẻo vừa má»ng, do đó gá» và rãnh cà ng nổi rõ hÆ¡n, khiến mặt da hình thà nh những nếp nhăn. Ngoà i ra, da ngÆ°á»i già Ãt được tuyến mỡ và tuyến mồ hôi là m dịu nhuáºn nên trở thà nh khô và có nhiá»u vảy thô; cảm giác tiếp xúc, Ä‘au và nóng lạnh Ä‘á»u giảm.
23. Vì sao và o mùa đông, và nh tai và tay má»™t số ngÆ°á»i hay bị nứt nẻ?
Äến mùa đông, má»™t số ngÆ°á»i tuy Ä‘á»™i mÅ©, Ä‘eo găng tay nhÆ°ng vẫn bị nứt nẻ. Má»™t số ngÆ°á»i khác tuy không chú ý bảo vệ, hay là m việc ngoà i trá»i nhÆ°ng lại không bị gì. Äó là vì:
Ngoà i yếu tố thá»i tiết lạnh ra, nguyên nhân gây nứt da còn liên quan tá»›i sá»± tuần hoà n của máu. Mùa đông lạnh giá, má»™t số ngÆ°á»i là m việc ngoà i trá»i, tháºm chà đứng giữa gió mÆ°a, tuyết mà không bị nẻ da vì da vẫn được nuôi dưỡng tốt. Còn má»™t số ngÆ°á»i khác (ngÆ°á»i là m việc văn phòng, thiếu máu, có bệnh tim hoặc suy dinh dưỡng) vẫn bị nẻ da tuy tuy trá»i chÆ°a lạnh lắm, các bá»™ pháºn của cÆ¡ thể được bảo vệ tốt. Äó là vì há» hoạt Ä‘á»™ng Ãt, máu tuần hoà n không mạnh, huyết khó lÆ°u thông. Mu bà n tay, và nh tai cà ng dá»… bị ứ huyết gây hoại tá» cục bá»™, tạo thà nh nứt nẻ.
Khi trá»i quá rét (và dụ âm 20-30 Ä‘á»™ C), ngay cả ngÆ°á»i rất khá»e mạnh cÅ©ng cần được bảo vệ, nếu không sẽ dá»… bị nứt nẻ. Äể Ä‘á» phòng nứt nẻ, biện pháp tốt nhất là bảo vệ ấm, xoa bóp tay chân và lá»— tai, hoặc hoạt Ä‘á»™ng nhiá»u để cho máu lÆ°u thông tốt.
24. Vì sao có nốt ruồi?
Nốt ruồi trên da có thể phát sinh ở bất cứ lứa tuổi nà o. Äặc Ä‘iểm của nó là phát triển rất cháºm và không há» gây ra cảm giác khác thÆ°á»ng.
Hầu nhÆ° má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»u có nốt ruồi, thanh niên thá»i kỳ phát dục thÆ°á»ng gặp hÆ¡n. Nốt ruồi phần nhiá»u thuá»™c hai loại mà u nâu và mà u Ä‘en, to nhá» khác nhau, nhá» nhÆ° mÅ©i kim, to thì bằng hạt Ä‘áºu. Có nốt trÆ¡n tru, bằng phẳng, không có lông; có nốt má»m nhÅ©n, trÆ¡n, cao hÆ¡n mặt da và có lông. Có nốt ruồi to, má»m và còn kèm theo mùi khó chịu.
Ngoà i việc có thể gây ngứa ra, nốt ruồi hầu nhÆ° không phát sinh biến đổi ác tÃnh nà o, đặc biệt là những nốt má»m nhÅ©n và có lông. Vì thế nên nói chung không cần phải chữa trị hoặc tẩy bá».
Có má»™t loại nốt ruồi đặc biệt gá»i là nốt ruồi mạch máu, phát sinh do tổ chức mạch máu dÆ°á»›i da phát sinh biến đổi quá mức. Äa số nốt ruồi nà y phát sinh ở mặt hoặc ở đầu, mà u sắc Ä‘á» tÆ°Æ¡i hoặc Ä‘á» tÃm, Ä‘á» sẫm; có cái rất nhá», có cái to chiếm gầm cả mặt.
Nốt ruồi mạch máu tuy tên gá»i có vẻ đáng sợ nhÆ°ng không gây nguy hại gì cho cÆ¡ thể nên không cần lo lắng, trừ khi nó có khuynh hÆ°á»›ng loét dần hoặc nằm ở những chá»— dá»… bị kÃch thÃch.
25. Äồi mồi của ngÆ°á»i già hình thà nh nhÆ° thế nà o?
Cổ, mu bà n tay và hai bên mặt của ngÆ°á»i già thÆ°á»ng xuất hiện những đốm Ä‘en, to nhá» khác nhau, đó là đồi mồi. Nó biểu hiện rằng cÆ¡ thể của ngÆ°á»i già suy lão. Những nốt đồi mồi gây khó chịu nà y thÆ°á»ng xuất hiện sau lứa tuổi 50- 60, nhÆ°ng má»™t số ngÆ°á»i ở tuổi trung niên cÅ©ng đã có.
Ở con ngÆ°á»i sau tuổi trung niên, nhiá»u hoạt Ä‘á»™ng sinh lý bắt đầu "Ä‘i xuống dốc". Và dụ, chức năng tuần hoà n máu giảm, khả năng hấp thu Ä‘Ã o thải cháºm, tế bà o và các tổ chức dần dần thoái hóa, suy lão. Chất axit aliphatin không bão hòa trong thá»±c phẩm sau khi bị ôxy hóa sẽ kết hợp vá»›i anbumin, hình thà nh những vết trầm tÃch "chất mỡ mà u nâu hoặc Ä‘en" nằm lại trong tế bà o. Dần dần, các tổ chức và tế bà o bị suy lão không thể nà o bà i tiết những hạt mà u Ä‘en hoặc mà u nâu nà y được nữa. Chúng tÃch lÅ©y lại dÆ°á»›i da, hình thà nh nên những nốt đồi mồi. Thá»±c ra, những nốt nà y không chỉ xuất hiện trên mặt mà còn có ở tim, huyết quản, gan và các tuyến ná»™i tiết.
Váºy có thể là m cháºm hoặc giảm thấp sá»± hình thà nh các nốt đồi mồi không? Các nhà y há»c cho rằng, sá»± hình thà nh sá»›m hay muá»™n các nốt đồi mồi liên quan đến tÃnh di truyá»n và tình trạng sức khá»e, chế Ä‘á»™ dinh dưỡng của con ngÆ°á»i. Äể là m cháºm hoặc giảm thấp sá»± hình thà nh đồi mồi, chế Ä‘á»™ ăn uống của ngÆ°á»i già nên Ä‘a dạng hóa, tốt nhất nên phối hợp giữa mỡ Ä‘á»™ng váºt và thá»±c váºt theo tá»· lệ 1/2. Vá» mùa hè, không nên ở ngoà i nắng lâu vì tia tá» ngoại của ánh nắng là m tăng tốc Ä‘á»™ suy lão của da. Hằng ngà y nên xoa bóp mặt, mu bà n tay và mặt da của các chi trên để cải thiện sá»± tuần hoà n máu cục bá»™. Äiá»u nà y rất có lợi cho việc ngăn ngừa và là m cháºm sá»± hình thà nh các vết đồi mồi.
26. Vì sao lại xuất hiện trẻ có lông?
Trẻ sÆ¡ sinh ngoà i đầu có tóc tốt ra, còn tất cả các bá»™ pháºn khác chỉ có lông tÆ¡ nhìn không rõ. NhÆ°ng cá biệt cÅ©ng có những hà i nhi vừa sinh ra trên toà n thân đã có lông dà i dà y đặc, ngÆ°á»i ta gá»i là "em bé có lông".
Năm 1977, ở tỉnh Liêu Ninh, Trung Quốc có má»™t hà i nhi có lông. Ngoà i sống mÅ©i, môi, lòng bà n tay và lòng bà n chân ra, toà n thân Ä‘á»u má»c lông dà i 2-3 cm. Tuy vẻ ngoà i của em bé trông rất đáng sợ, nhÆ°ng các mặt khác vẫn bình thÆ°á»ng, má»™t tuổi em đã biết gá»i bố mẹ, hai tuổi biết tá»± Ä‘i già y, 3 tuổi có thể rá»a tay và giặt khăn mặt.
Hiện nay ở Trung Quốc có hÆ¡n 30 trẻ em có lông. Vì sao trên thân của chúng lại má»c nhiá»u lông dà i đến thế? Câu trả lá»i của các nhà khoa há»c là : đó Ä‘á»u do hiện tượng phản tổ gây nên. NhÆ° ta đã biết, loà i ngÆ°á»i từ loà i vượn cổ tiến hóa mà ra, trên thân loà i vượn cổ có lông dà y và dà i. Thai nhi thá»i kì 5-6 tháng tuổi toà n thân cÅ©ng má»c lông rất dà y, bình thÆ°á»ng đến tháng thứ 7 sẽ tá»± rụng hết. NhÆ°ng có má»™t số rất Ãt thai nhi vì ảnh hưởng di truyá»n hoặc vì má»™t nguyên nhân nà o đó mà lông thai không rụng, cho nên sau khi sinh ra trở thà nh em bé có lông.
27. Vì sao tóc của một số thanh, thiếu niên bạc sớm?
Theo tuổi tác, tóc từ mà u Ä‘en biến thà nh mà u xám, rồi chuyển dần sang mà u bạc. Tuổi cà ng già , tóc cà ng bạc, đó là điá»u Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên, ai cÅ©ng không cho là lạ. NhÆ°ng quái lạ là có má»™t số ngÆ°á»i còn trẻ tóc cÅ©ng bạc. Äó là vì sao?
Thiếu niên tóc bạc khác vá»›i cụ già tóc bạc. Tuổi già tóc bạc là do công năng sinh lý biến hóa suy thoái mà ra, còn thiếu niên tóc bạc có thể do di truyá»n, bố mẹ hoặc ông bà ngÆ°á»i đó lúc trẻ tóc đã bạc. Nếu trong gia tá»™c không có nhân di truyá»n nà y thì đó có thể là tóc bạc do bệnh.
Bệnh gây tóc bạc vô cùng phức tạp, nếu là bẩm sinh thì phần nhiá»u sá»± phát bệnh sẽ đồng thá»i kèm theo tóc bạc. Nếu là bệnh háºu thiên thì ngoà i lý do tuổi già ra, còn có thể do chế Ä‘á»™ dinh dưỡng bị thiếu nghiêm trá»ng, hoặc do bị kÃch Ä‘á»™ng mạnh, tâm tình không thoải mái, bi quan, lo lắng quá mức gây nên. NgÆ°á»i già tóc bạc thÆ°á»ng bắt đầu sau tuổi 40, thanh niên tóc bạc thÆ°á»ng xuất hiện và o khoảng 20 tuổi.
NhÆ° ta đã biết, tóc sở dÄ© có mà u là vì trong tóc chứa má»™t loại sắc tố Ä‘en. Sắc tố cà ng nhiá»u thì mà u tóc cà ng Ä‘áºm, sắc tố Ãt thì mà u tóc nhạt hÆ¡n. Mà u của tóc là do đầu chân sữa của tóc hình thà nh. Nếu quá trình hình thà nh sắc tố hoặc sá»± váºn chuyển sắc tố đến đầu chân sữa của tóc gặp trở ngại, hay sắc tố bị má»™t loại tế bà o nà o đó trôi nổi trong cÆ¡ thể "ăn" mất là m cho nó không thể đến được đầu chân sữa thì cho dù ngÆ°á»i đó tuổi lá»›n hay nhá», tóc Ä‘á»u bị mất mà u và biến thà nh mà u bạc.
28. Vì sao đầu cây tóc lại bị chẻ nhánh?
Mái tóc Ä‘en nhánh không những Ä‘em lại vẻ đẹp mà còn là tiêu chà thể hiện sức khá»e. Thá»i Trung Quốc cổ, ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng dùng câu "tóc xanh ba ngà n sợi" để hình dung mái đầu nhiá»u tóc. Trên thá»±c tế, số tóc trên đầu của ngÆ°á»i bình thÆ°á»ng là khoảng 10-12 vạn cây. Cây tóc dà i ngắn khác nhau, dà i nhất có thể đạt hÆ¡n 2 m. Ở má»™t số ngÆ°á»i, Ä‘oạn cuối của tóc chẻ là m đôi, tháºm chà hình thà nh mấy nhánh rất nhá». Y há»c gá»i đó là "chứng tóc chẻ đôi", hay còn gá»i là "tóc phân nhánh".
Má»—i cây tóc Ä‘á»u do thân tóc và gốc cấu tạo nên. Phần thân tóc lá»™ ra bên ngoà i da. Trên mặt cắt ngang của cây tóc, nhìn từ ngoà i và o trung tâm, cây tóc có thể phân thà nh ba lá»›p: lá»›p ngoà i cùng gá»i là "biểu bì của tóc", rất má»ng; lá»›p giữa dà y nhất gá»i là "chất sừng"; lá»›p trong cùng gá»i là "tủy". Chân tóc nằm sâu trong da, được bao bá»c bởi má»™t túi hình ống (cây tóc được má»c ra từ trong túi nà y). Biểu bì của tóc do rất nhiá»u tế bà o chất sừng đã chết và các chất anbumin đã sừng hóa tổ chức thà nh. Chúng sắp xếp nối tiếp nhau. Vì thân tóc là những tế bà o đã chết nên khi cắt tóc, ngÆ°á»i ta không cảm thấy Ä‘au.
Nguyên nhân chủ yếu gây tóc chẻ nhánh là do axit anbumin và cystin trong tóc bị giảm thấp, khiến cho tóc giòn, dễ bị gãy.
Ngoà i ra, việc thÆ°á»ng xuyên dùng máy sấy tóc hoặc dùng xà phòng có Ä‘á»™ kiá»m mạnh để gá»™i đầu cÅ©ng khiến cho chất dầu trong tóc giảm thấp, khiến tóc cÅ©ng dá»… phân nhánh. NgÆ°á»i sức khá»e yếu, dinh dưỡng kém, khiến tế bà o tóc còn sống đã "tiên thiên bất túc" thì sẽ tóc không được phát triển bình thÆ°á»ng, dá»… bị phân nhánh.
Äể hạn chế hiện tượng nà y, có thể ăn vừng Ä‘en, hạt Ä‘Ã o và trứng gà ... vì những thá»±c phẩm nà y chứa axit amin, sắt và những thà nh phần dinh dưỡng khác rất cần cho sá»± phát triển của tóc.
29. Vì sao lông mà y không dà i như tóc?
Má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»u có lông mà y. Giống nhÆ° tóc, lông mà y Ä‘á»u má»c lên từ da. NhÆ°ng tóc có thể má»c rất dà i, còn lông mà y thì lại ngắn. Dù bạn có Ä‘i khắp bốn phÆ°Æ¡ng cÅ©ng không thể tìm thấy má»™t ngÆ°á»i nà o có lông mà y dà i nhÆ° tóc. Äó là vì sao? Muốn giải đáp vấn Ä‘á» nà y trÆ°á»›c hết phải là m rõ quá trình sinh trưởng của lông mà y và tóc.
Lông mà y và tóc Ä‘á»u gá»i chung là lông, có gốc nằm trong túi chân lông dÆ°á»›i da. Các tế bà o ở phần túi chân lông không ngừng phân chia và chết Ä‘i. Những tế bà o chết bị đùn ra ngoà i cÆ¡ thể liên tục, trở thà nh lông.
Lông mà y và tóc má»c ở những vị trà khác nhau trên cÆ¡ thể, chu kỳ sinh trưởng của chúng rất khác nhau. Thông thÆ°á»ng má»—i cây tóc có thể má»c liên tục 2-6 năm, sau đó ngừng phát triển, 3-4 tháng sau đó sẽ rụng Ä‘i. Nếu má»—i ngà y, cây tóc má»c được 0,3 mm thì trong 4 năm, nó sẽ dà i 66cm. Còn lông mà y má»—i ngà y chỉ má»c được 0,16 mm, chu kỳ sinh trưởng của nó chỉ khoảng 2 tháng. Khi đã ngừng phát triển, chỉ mấy ngà y sau là nó rụng. Do đó, lông mà y không thể má»c dà i, Ä‘á»™ dà i của nó không thể nà o so sánh vá»›i tóc được.
30. Lông mà y và lông mi có tác dụng gì?
Rất nhiá»u ngÆ°á»i cho rằng, lông mà y và lông mi ngoà i việc là m đẹp ra thì không có tác dụng gì khác. Vì váºy, nhiá»u cô gái thÆ°á»ng nhổ lông mà y, sau đó dùng bút chì vẽ lên cái "mà y ngà i" cong cong, đồng thá»i lắp thêm lông mi giả. Thá»±c ra, là m nhÆ° váºy là có hại cho sức khá»e.
Tác dụng của lông mà y là bảo vệ mắt. Nó giống nhÆ° con đê, chắn mồ hôi và nÆ°á»›c mÆ°a chảy từ trán xuống; cÅ©ng có thể nhÆ° cánh rừng bảo há»™, đỡ không cho bụi rÆ¡i và o mắt. Lông mi ở phÃa trên và dÆ°á»›i mắt giống nhÆ° hai bức rèm cá»a sổ để bảo vệ con mắt kiá»u diá»…m. Tác dụng lá»›n nhất của nó là giúp mắt khá»i bị ánh sáng quá mạnh chiếu và o, đồng thá»i ngăn bụi rÆ¡i và o mắt.
Nếu mất Ä‘i lông mà y thì mồ hôi, nÆ°á»›c mÆ°a và bụi từ phÃa trán sẽ rÆ¡i xuống, khiến mắt bị viêm, mạch máu sÆ°ng lên. Việc nhổ lông mà y gây kÃch thÃch da, khiến lá»— chân lông mở ra, vi khuẩn có thể thừa cÆ¡ xâm nháºp, gây viêm.
31. Vì sao tóc thÆ°á»ng rụng?
Việc má»c tóc có liên quan vá»›i tình trạng sức khá»e, lứa tuổi và thá»i tiết. Ở ngÆ°á»i khá»e mạnh, tóc thÆ°á»ng dà y, Ä‘en nhánh. NgÆ°á»i sức khá»e yếu tóc thÆ°á»ng thÆ°a, tháºm chà bị rụng từng đám, tóc mà u và ng, không bóng. Ở ngÆ°á»i trẻ, tóc má»c nhanh, ngÆ°á»i già tóc má»c cháºm. Và o mùa hè, tốc Ä‘á»™ hấp thu và đà o thải của cÆ¡ thể nhanh nên tóc má»c cÅ©ng nhanh hÆ¡n, sang mùa đông thì cháºm lại.
Chúng ta hằng ngà y khi chải tóc, trên lược thÆ°á»ng thấy có mấy cây tóc rụng. Những cây tóc nà y dà i ngắn khác nhau, nếu thấy tóc dà i nhiá»u hÆ¡n tóc ngắn là bình thÆ°á»ng, nếu tóc ngắn nhiá»u hÆ¡n tóc dà i thì không còn bình thÆ°á»ng nữa.
Thá»i gian tồn tại của má»—i cây tóc là nhất định, thông thÆ°á»ng 2 - 6 năm. Tóc dà i rụng là sá»± thay đổi bình thÆ°á»ng; sau khi cây tóc đó rụng, ngay chá»— gốc dần dần má»c lên má»™t cây tóc má»›i. Nếu rụng tóc ngắn tức là chÆ°a đến thá»i gian thay tóc mà tóc đã rụng. Äiá»u đó có thể là do đầu chân sữa của tóc bị má»™t ảnh hưởng bất lợi nà o đó. Nếu có thể khá» bỠđược nguyên nhân nà y thì tóc sẽ lại phục hồi bình thÆ°á»ng.
Bình thÆ°á»ng, tóc rụng là do hiện tượng sừng hóa phát triển dần từ chân tóc xuống đến đầu chân sữa của tóc; khi đầu chân tóc bong khá»i đầu chân sữa thì tóc rụng, má»™t cây tóc má»›i sẽ má»c ra tại đó. Vì váºy, mặc dù tóc rụng hằng ngà y nhÆ°ng tổng số cây tóc trên đầu vẫn không giảm mấy.
Nếu bị má»™t yếu tố bên ngoà i kÃch thÃch, tóc có thể rụng và tạm thá»i không má»c lại được. Và dụ, trẻ em suốt ngà y nằm gối, ma sát giữa đầu vá»›i gối khiến đám tóc chá»— đó rụng Ä‘i. Ngoà i ra, khi bị sốt cao hoặc sau má»™t cÆ¡n bệnh nặng, tóc cÅ©ng rụng rất nhiá»u, có lúc dùng tay vuốt đã có thể là m rụng hà ng túm tóc. Äó là sá»± rụng tóc có tÃnh tạm thá»i. Sau má»™t thá»i gian, tóc vẫn có thể phục hồi.
Nếu da đầu bị phá hoại do ngoại thÆ°Æ¡ng, bá»ng hoặc mụn nhá»t, sau khi thà nh sẹo, tóc sẽ mất Ä‘i, không còn hy vá»ng má»c lại được.
|
09-09-2008, 08:33 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
32. Vì sao má»™t số ngÆ°á»i đầu có gầu nhiá»u?
Gầu là sản phẩm Ä‘Ã o thải của da đầu, má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»u có. Thông thÆ°á»ng, nó không gây cảm giác gì đặc biệt nhÆ°ng nếu quá nhiá»u, nó sẽ gây ngứa và ảnh hưởng đến mỹ quan.
Sá»± sinh trưởng và diá»…n biến của da ngÆ°á»i được bắt nguồn từ những tế bà o gốc ở tầng thấp nhất của lá»›p biểu bì. Cùng vá»›i sá»± hấp thu và đà o thải, những tế bà o gốc nà y sẽ phát triển lên trên, cuối cùng trở thà nh tế bà o sừng và rụng Ä‘i. Quá trình nà y diá»…n ra trong khoảng 310 - 430 giá». Tế bà o sừng của má»™t ngÆ°á»i từng giá» từng khắc Ä‘á»u rÆ¡i rụng, chẳng qua là vì kÃch thÆ°á»›c má»—i tế bà o rất nhá» nên ta không cảm thấy mà thôi. Gầu thá»±c tế là tế bà o bị sừng hóa rÆ¡i rụng mà thà nh.
Vì sao có má»™t số ngÆ°á»i gầu đặc biệt nhiá»u? Các bác sỹ phát hiện những ngÆ°á»i nà y phần nhiá»u ở lứa tuổi thanh niên. Do các hoóc môn giá»›i tÃnh mất cân bằng, đặc biệt là mức Ä‘á»™ hoóc môn nam tăng cao, da tiết ra nhiá»u chất dầu. Khi dầu trên da đầu nhiá»u thì những tế bà o sừng đã rụng ra sẽ dÃnh lại vá»›i nhau, hình thà nh những đám gầu mà mắt thÆ°á»ng có thể trông thấy được.
Ngoà i ra, việc dùng xà phòng gá»™i đầu hoặc dược phẩm có tÃnh kiá»m mạnh cÅ©ng dẫn đến gầu nhiá»u. Äể tránh gầu, trÆ°á»›c hết cần phải sống có quy củ, giữ cho tinh thần thoải mái, Ãt ăn chất mỡ, Ä‘Æ°á»ng, ăn nhiá»u rau quả và những thức ăn chứa nhiá»u vitamin B. Äối vá»›i ngÆ°á»i da mồ hôi dầu, nên tăng thêm số lần gá»™i, dùng xà phòng trung tÃnh hoặc xà phòng lÆ°u huỳnh để khống chế tiết dầu, giữ cho da đầu được sạch sẽ, tinh khiết.
Các nhà khoa há»c phát hiện thấy sá»± phát triển gầu có liên quan đến má»™t loại vi khuẩn trên da. Vì váºy, có thể dùng thuốc kháng khuẩn để chữa gầu.
33. Câu nói "ngÆ°á»i khá»e má»c tóc, ngÆ°á»i yếu má»c móng tay" có cÆ¡ sở khoa há»c không?
NgÆ°á»i ta dù khá»e hay yếu thì tóc và móng tay vẫn không ngừng sinh trưởng. Tóc có tuổi thá» trung bình 2-6 năm, lâu nhất có thể đạt 25 năm. Thông thÆ°á»ng má»—i ngà y, tóc má»c 0,2-0,4 mm, má»™t tháng dà i 1 cm. Tốc Ä‘á»™ má»c của tóc sẽ thay đổi tùy theo tình hình tuổi tác và sức khá»e. Ở ngÆ°á»i già , ngÆ°á»i thể lá»±c yếu, bệnh nhân và phụ nữ mang thai, tóc má»c tÆ°Æ¡ng đối cháºm. Ở ngÆ°á»i khá»e ở lứa tuổi 16-24, tóc má»c nhanh hÆ¡n, chất lượng cÅ©ng tốt hÆ¡n.
Móng tay má»—i ngà y má»c khoảng 0,1 mm. Ở những ngón tay dà i, tốc Ä‘á»™ má»c của móng cao hÆ¡n các ngón ngắn, nghÄ©a là trên cùng má»™t bà n tay, móng tay ngón giữa má»c nhanh nhất, móng tay ngón út và ngón cái má»c cháºm hÆ¡n. Và o mùa hè móng tay má»c nhanh hÆ¡n mùa đông, ban ngà y má»c nhanh hÆ¡n ban đêm, ở phÆ°Æ¡ng Nam má»c nhanh hÆ¡n ở phÆ°Æ¡ng Bắc. Móng tay trẻ em má»›i sinh má»c tÆ°Æ¡ng đối cháºm, lứa tuổi thanh niên má»c nhanh hÆ¡n, vá» tuổi già lại má»c cháºm lại. Thông thÆ°á»ng, ngÆ°á»i có sức khá»e tốt, dinh dưỡng đầy đủ thì tốc Ä‘á»™ phát triển móng tay sẽ cao hÆ¡n so vá»›i những ngÆ°á»i thể lá»±c yếu hoặc nhiá»u bệnh. NgÆ°á»i quen dùng tay phải thì móng tay phải cÅ©ng má»c nhanh hÆ¡n.
34. Vì sao không nên cắt móng tay quá sâu?
Móng tay của con ngÆ°á»i giống nhÆ° lá»›p vảy trên thân con rắn; đó là những sản phẩm phụ của da, tác dụng chủ yếu là bảo vệ ngón tay. NhÆ°ng nếu móng tay má»c quá dà i cÅ©ng không thuáºn tiện, vì móng tay dà i dá»… chứa nhiá»u vi khuẩn. Các nhà khoa há»c từng phát hiện, trong má»™t g chất bẩn của móng tay có khoảng 4 tá»· vi khuẩn. Khi bạn không cẩn tháºn là m rách da, những vi khuẩn ở móng tay có thể gây viêm da. Khi bạn cầm váºt gì ăn, vi khuẩn ở móng tay cÅ©ng có thể xâm nháºp cÆ¡ thể. Vì váºy, để giữ gìn sức khá»e, ta nên có thói quen chăm cắt móng tay.
Rất nhiá»u ngÆ°á»i thÃch cắt móng tay tháºt ngắn vì há» cho rằng, móng tay cà ng ngắn cà ng tốt. Thá»±c ra là m nhÆ° thế không có lợi. Vì móng tay cắt quá ngắn sẽ là m yếu tác dụng bảo vệ của nó cho đầu ngón tay. Äiá»u đáng chú ý là không nên cắt hai bên móng tay quá sâu, nếu không, chá»— móng tay má»›i má»c ra sẽ đâm thịt, dá»… gây viêm nhiá»…m. Tóm lại, móng tay nên được cắt bằng đầu.
35. Vì sao nhiá»u trẻ em thÃch cắn móng tay?
Nếu bạn chú ý quan sát chung quanh sẽ phát hiện nhiá»u ngÆ°á»i có thói quen xấu: thÃch cắn móng tay, đặc biệt là trẻ em 5-10 tuổi.
Vì sao trẻ em thÃch cắn móng tay? Hiện tượng nà y có thể liên quan nhất định vá»›i di truyá»n. NhÆ°ng phần đông trẻ em có thói quen cắn móng tay không há» liên quan gì tá»›i di truyá»n mà do tâm lý bị căng thẳng, hoặc không được giáo dục thÃch đáng.
Má»™t số nhà khoa há»c chỉ rõ các nguyên nhân chủ yếu dẫn đến trẻ em thÃch cắn móng tay, bao gồm: gia đình không hòa thuáºn, bố mẹ Ä‘á» ra những yêu cầu há»c táºp quá cao đối vá»›i con cái, bị thầy giáo phê bình, quở trách. Những Ä‘iá»u nà y là m cho trẻ em luôn ở trạng thái tinh thần quá căng thẳng.
Khi trẻ em cắn móng tay (có em cắn cả phần da quanh móng tay gây chảy máu, viêm nhiá»…m), bố mẹ thÆ°á»ng dùng biện pháp xá» phạt nhÆ° đánh, chá»i để ngăn ngừa, nhÆ°ng vẫn không mang lại kết quả.
Muốn cho trẻ em khắc phục thói quen xấu nà y, cần phải tìm ra nguyên nhân cÆ¡ bản, phân tÃch môi trÆ°á»ng chung quanh để có phÆ°Æ¡ng pháp uốn nắn đúng đắn. Má»—i khi nhìn thấy trẻ vô tình hay hữu ý cắn móng tay thì nên tìm cách để trẻ là m những công việc Æ°a thÃch nhÆ° sắp hình, cắt giấy... nhằm phân tán sá»± chú ý của chúng đối vá»›i móng tay.
Ngoà i ra, có thể Ä‘Æ°a con đến bác sÄ© để xin những lá»i khuyên, hay là m cho em bé được thÆ° giãn, tăng cÆ°á»ng năng lá»±c tá»± khống chế và động viên kịp thá»i má»—i khi chúng có tiến bá»™. Tất cả những việc nà y Ä‘á»u rất bổ Ãch cho việc khắc phục thói quen xấu hay cắn móng tay.
36. Có phải máu chỉ là chất nước mà u đỠkhông?
Máu trong cÆ¡ thể mà u Ä‘á» tÆ°Æ¡i, má»›i nhìn giống nhÆ° chất nÆ°á»›c có thuốc nhuá»™m Ä‘á». Thá»±c ra không phải nhÆ° thế. Nếu đặt má»™t giá»t máu dÆ°á»›i kÃnh hiển vi để quan sát, ta sẽ phát hiện thấy trong máu có tế bà o hồng cầu, tế bà o bạch cấu, tiểu cầu và má»™t số thà nh phần khác.
a. Tế bà o hồng cầu giống nhÆ° cái Ä‘Ä©a nhá» mà u hồng, ở giữa hÆ¡i lõm, chuyên váºn chuyển khà ôxy và CO2. Sau khi máu qua phổi, tế bà o hồng cầu sẽ mang theo ôxy má»›i được hÃt và o Ä‘i khắp toà n thân. Trên Ä‘Æ°á»ng quay trở vá», nó lại mang khà CO2 đến phổi để thải ra ngoà i.
b. Bạch cầu là loại tế bà o có nhân, không mà u, khi nằm im có hình tròn. Trong trạng thái hoạt Ä‘á»™ng, tế bà o bạch cầu có thể biến hình, xuyên qua vách các mạch máu li ti, Ä‘i và o các tổ chức chung quanh. Trong bạch cầu có vô số hạt đặc biệt, có thể chia nó thà nh tế bà o dạng hạt và không hạt. Các tế bà o dạng hạt bao gồm 3 loại: trung tÃnh, háo axit và háo kiá»m.
Tế bà o dạng hạt trung tÃnh có khả năng biến hình rất mạnh và năng lá»±c "ăn" những váºt khác, trá»±c tiếp giết chết vi khuẩn, có tác dụng bảo vệ quan trá»ng trong cÆ¡ thể. Tế bà o dạng hạt háo axit chứa các chất men amoni, men thủy giải..., có thể là m giảm dị ứng, giết hoặc là m tổn thÆ°Æ¡ng ký sinh trùng. Tế bà o dạng hạt háo kiá»m chứa các chất phản ứng cháºm.
Trong các tế bà o bạch cầu không hạt, phần lá»›n là các tế bà o lympho. Công năng của nó có liên quan đến chức năng miá»…n dịch. Má»™t loại tế bà o không hạt khác là tế bà o Ä‘Æ¡n hạch, có khả năng váºn Ä‘á»™ng biến hình mạnh và "ăn" những váºt khác. Khi Ä‘i và o tổ chức kết đế, nó có thể phân hóa thà nh tế bà o to để nuốt các chất khác.
c. Tiểu cầu có hình dạng rất không quy chuẩn. Chức năng của nó là là m đông máu. Khi cÆ¡ thể bị thÆ°Æ¡ng chảy máu, tiểu cầu trà n ra bao bá»c lấy miệng vết thÆ°Æ¡ng, tiết ra chất đặc biệt để gây đông máu, khiến cho máu trên miệng vết thÆ°Æ¡ng đông lại. Ở những ngÆ°á»i bị thiếu tiểu cầu, miệng vết thÆ°Æ¡ng rất khó cầm máu.
Ngoà i ra, trong máu còn có chất khoáng, Ä‘Æ°á»ng, mỡ, anbumin, chất kÃch thÃch, men và vitamin..
37. Vì sao khác nhóm máu thì không thể tiếp máu?
TrÆ°á»›c kia, do không biết sá»± tồn tại của các nhóm máu khác nhau nên khi bệnh nhân cần máu, bất cứ ngÆ°á»i khá»e mạnh nà o cÅ©ng Ä‘á»u có thể cho máu. Nhiá»u ngÆ°á»i sau khi được tiếp máu đã chết hoặc lâm và o tình trạng xấu Ä‘i. Năm 1902, nhà bệnh lý há»c ngÆ°á»i Ão là Lanterstana má»›i là m sáng tá» bà máºt vá» máu và đưa ra khái niệm nhóm máu. Ông chia máu ngÆ°á»i thà nh 4 nhóm: A, B, AB, O.
NgÆ°á»i có kháng nguyên A trên bá» mặt các hồng cầu được xếp và o nhóm máu A. NgÆ°á»i có kháng nguyên B trên bá» mặt hồng cầu được coi là thuá»™c nhóm máu B. NgÆ°á»i có cả 2 kháng nguyên trên thuá»™c nhóm máu AB. NgÆ°á»i không có cả 2 kháng nguyên A và B được xếp và o nhóm máu O.
Nhóm máu O có thể tÆ°Æ¡ng tác vá»›i các nhóm máu bất kỳ khác mà không có phản ứng của kháng thể. Vì váºy, ngÆ°á»i thuá»™c nhóm máu nà y có thể cho máu bất kỳ ai. Ngược lại, nhóm máu AB vì không phản ứng vá»›i bất cứ kháng nguyên nà o nên có thể tiếp nháºn tất cả các nhóm máu.
Việc nháºn máu thuá»™c nhóm không phù hợp sẽ dẫn đến phản ứng đông máu, tế bà o hồng cầu bị biến dạng, gáºp lại, gây nguy hiểm cho tÃnh mạng. .
38. Máu chảy trong cơ thể như thế nà o?
Máu tuần hoà n trong cÆ¡ thể, tháºm chà lúc ngủ cÅ©ng không ngừng chảy. Váºy quy luáºt lÆ°u Ä‘á»™ng của máu nhÆ° thế nà o? NhÆ° ta đã biết, máu là chất lá»ng giống nhÆ° nÆ°á»›c. NÆ°á»›c máy chảy trong Ä‘Æ°á»ng ống đến khắp má»i nhà . Máu cÅ©ng phải chảy trong Ä‘Æ°á»ng ống cố định, Ä‘Æ°á»ng ống đó gá»i là mạch máu.
Mạch máu bắt đầu từ tim, có đủ kÃch thÆ°á»›c từ to đến nhá», dà i đến ngắn, có cả những mạch máu nhá» li ti mắt thÆ°á»ng không nhìn thấy được, dà y đặc nhÆ° mạng nhện, phân bố khắp cÆ¡ thể. Nếu cá»™ng chiá»u dà i các mạch máu trong toà n cÆ¡ thể, ta sẽ được má»™t Ä‘oạn thẳng dà i đến 10 vạn km, đủ để quấn quanh quả đất hai vòng rưỡi. Mạch máu má»›i nhìn qua gần nhÆ° giống nhau, nhÆ°ng thá»±c ra được chia là m hai loại lá»›n là động mạch và tÄ©nh mạch. Máu chảy trong Ä‘á»™ng mạch là "máu sạch", còn máu chảy trong tÄ©nh mạch là "máu bẩn".
Máu được bÆ¡m từ tim ra chứa ôxy và các chất dinh dưỡng, gá»i là "máu sạch". Thông qua Ä‘á»™ng mạch, nó chảy và o các mạch máu li ti phân bố khắp trong cÆ¡ thể, Ä‘Æ°a ôxy và các chất dinh dưỡng đến cung cấp cho tế bà o, tức là cho tế bà o "thở" và "ăn uống". Các tế bà o lại thải ra khà CO2 và các chất thải và o máu. Thế là "máu sạch" biến thà nh "máu bẩn", chảy vá» tÄ©nh mạch, thông qua phổi, tháºn và da để thải các chất Ä‘á»™c ra ngoà i, biến thà nh máu sạch quay vá» tim.
Cứ như thế, máu tuần hoà n không ngừng trong động mạch và tĩnh mạch.
39. Có phải nhóm máu má»™t ngÆ°á»i suốt Ä‘á»i không thay đổi?
TrÆ°á»›c đây, ngÆ°á»i ta luôn cho rằng nhóm máu của má»™t ngÆ°á»i suốt Ä‘á»i không thay đổi. Vì váºy, có ngÆ°á»i gá»i nhóm máu là "há»™ khẩu Ä‘á»".
Vá»›i Ä‘a số ngÆ°á»i, nhóm máu quả thá»±c suốt Ä‘á»i không đổi. NhÆ°ng Ä‘iá»u đó không phải là tuyệt đối. Có má»™t phụ nữ tuổi trung niên qua giám định thuá»™c nhóm máu AB. Bà đã được tiếp nhóm máu AB 4 lần an toà n vô sá»±, nhÆ°ng trong lần tiếp máu thứ năm lại có phản ứng không tốt. Qua kiểm tra má»›i phát hiện nhóm máu của bà đã biến thà nh nhóm máu A.
Các nghiên cứu gần đây đã phát hiện thấy, có lúc bệnh táºt khiến cho nhóm máu thay đổi. Và dụ, bệnh máu trắng có thể là m mất nhóm máu; bệnh khối u Ä‘Æ°á»ng ruá»™t có thể khiến cho bệnh nhân từ nhóm máu A biến thà nh nhóm máu B. Song Ä‘iá»u là m cho ngÆ°á»i ta khó hiểu là trên thế giá»›i lại có má»™t ngÆ°á»i đồng thá»i tồn tại hai nhóm máu. Năm 1953, ở Anh, ngÆ°á»i ta đã phát hiện má»™t phụ nữ kỳ quái, vừa có nhóm máu A lại vừa có nhóm máu O. Vì sao lại có hiện tượng nà y, cho đến nay các nhà khoa há»c vẫn Ä‘ang tìm tòi chÆ°a là m sáng tỠđược.
40. Máu nhân tạo có ưu điểm gì?
Khi bệnh nhân mất nhiá»u máu hoặc trải qua má»™t cuá»™c đại phẫu, tiếp máu là khâu quan trá»ng, không thể thiếu được. NhÆ°ng có lúc do gặp khó khăn vá» nhóm máu hoặc nguồn máu dá»± trữ thiếu, nếu chỉ dá»±a và o lượng máu hiến của những ngÆ°á»i mạnh khá»e thì không thể nà o thá»a mãn được nhu cầu Ä‘iá»u trị.
Vì váºy, các nhà khoa há»c đã nghiên cứu ra má»™t loại sản phẩm thay thế cho máu ngÆ°á»i, đó là máu nhân tạo. Tháng 7 năm 1980, má»™t giáo sÆ° khoa y Äại há»c Hiroshima (Nháºt Bản) tuyên bố, ông ta dùng máu nhân tạo tiếp cho 100 bệnh nhân trong phẫu thuáºt và đã thu được thà nh công tốt đẹp. Tháng 6 năm 1980, Bệnh viện Trung SÆ¡n, (Trung Quốc) cÅ©ng đã tiếp máu nhân tạo cho má»™t bệnh nhân bị suy bại công năng tháºn, kết quả rất tốt.
Tên đầy đủ của máu nhân tạo là máu nhân tạo fluocacbon. Nó có khả năng hòa tan chất khà rất cao; trong mạch máu, nó có thể thá»±c hiện phân áp đối vá»›i ôxy và CO2 để thá»±c hiện sá»± khuếch tán khÃ, nhỠđó mà có thể Ä‘Æ°a khà ôxy đến khắp cÆ¡ thể và bà i tiết khà CO2 ra ngoà i. Máu nhân tạo so vá»›i máu ngÆ°á»i có mấy Æ°u Ä‘iểm sau:
- Không bị nhóm máu hạn chế, có thể dùng cho bệnh nhân có bất cứ nhóm máu nà o. Sau khi tiếp máu, sẽ không xảy ra phản ứng trá»™n máu nghiêm trá»ng. Äặc biệt, trong trÆ°á»ng hợp cấp cứu, không cần phải kiểm tra nhóm máu, thà nghiệm phối máu giao tạp mà có thể sá» dụng ngay. Äối vá»›i trÆ°á»ng hợp cấp cứu vá»›i quy mô lá»›n lại cà ng Ä‘Æ¡n giản, nhanh chóng.
- Bảo quản dễ dà ng, không cần phải cất giữ trong tủ lạnh 4-6 độ C như máu tươi mà vẫn có thể bảo quản được hà ng năm.
- Không phát sinh sá»± cảm nhiá»…m giao tạp. ThÆ°á»ng thÆ°á»ng khi tiếp máu, nếu không kiểm tra nghiêm ngặt sẽ dá»… xảy ra tình trạng vi khuẩn và mầm bệnh trong cÆ¡ thể ngÆ°á»i cho máu chuyển sang cÆ¡ thể của bệnh nhân cần máu. Còn máu nhân tạo được sản xuất bằng phÆ°Æ¡ng pháp công nghiệp nên không bị nhiá»…m vi khuẩn hoặc có Ä‘á»™c tố bệnh.
Ngoà i việc cấp cứu, máu nhân tạo còn có thể dùng bổ sung cho tim và phổi khi có nhu cầu, hoặc dùng bảo quản các cơ quan để cấy hoặc thay thế.
41. Vì sao khi chạy, tim Ä‘áºp nhanh hÆ¡n?
Tim giống nhÆ° má»™t cái bÆ¡m tá»± Ä‘á»™ng, ngà y đêm không ngừng co bóp, Ä‘Æ°a máu chứa ôxy và chất bổ đến khắp cÆ¡ thể. Khi ngủ hoặc nghỉ ngÆ¡i, lượng máu từ tim Ä‘Æ°a ra má»—i phút khoảng 3-5 lÃt là đủ, cho nên tim Ä‘áºp tÆ°Æ¡ng đối cháºm, lá»±c co bóp cÅ©ng không lá»›n lắm. Khi cÆ¡ bắp bắt đầu hoạt Ä‘á»™ng, nhu cầu ôxy và chất bổ nhiá»u hÆ¡n so vá»›i khi yên tÄ©nh, lượng máu của tim Ä‘Æ°a ra cÅ©ng phải tăng lên tÆ°Æ¡ng ứng má»›i thá»a mãn nhu cầu của cÆ¡ thể. Má»™t Ä‘á»™ng tác dù là rất nhẹ (và dụ má»—i giây gáºp chân má»™t lần) cÅ©ng sẽ khiến cho lượng máu từ tim Ä‘Æ°a ra tăng lên nhiá»u lần. Khi váºn Ä‘á»™ng mạch nhÆ° chạy, bÆ¡i lá»™i, lượng máu tim Ä‘Æ°a ra cà ng nhiá»u hÆ¡n.
Trong má»™t phút, tim của ngÆ°á»i có thể co bóp Ä‘Æ°a ra khoảng 20 lÃt máu, nhiá»u gấp 5 hoặc 6 lần so vá»›i lúc nghỉ ngÆ¡i. Ở váºn Ä‘á»™ng viên, tim co bóp mạnh mẽ hÆ¡n, má»™t phút có thể Ä‘Æ°a ra 30 - 35 lÃt máu, tháºm chà vượt quá 40 lÃt. Có thể bạn sẽ lấy là m lạ, khi váºn Ä‘á»™ng, lượng máu luân chuyển tăng lên là từ đâu mà có? Thứ nhất, cÆ¡ thể phải Ä‘á»™ng viên máu cấp tốc. Bình thÆ°á»ng, máu chứa trong gan, lá lách và ở các mạch máu dÆ°á»›i da. Khi cần, nó được Ä‘iá»u Ä‘á»™ng cấp tốc để cùng tham gia cung cấp ôxy, chất bổ và váºn chuyển chất thải, bảo đảm cho cÆ¡ bắp váºn Ä‘á»™ng linh hoạt và mạnh mẽ. Thứ hai, cÆ¡ thể tăng tốc Ä‘á»™ tuần hoà n máu. Lúc nghỉ ngÆ¡i, máu tuần hoà n trong cÆ¡ thể 4-5 lần/phút, còn lúc váºn Ä‘á»™ng có thể tuần hoà n đến 7 lần; lượng máu qua tim cÅ©ng tăng lên, do đó lượng máu từ tim Ä‘Æ°a ra sẽ tăng lên rất nhiá»u. Má»™t quả tim khá»e mạnh sẽ căn cứ và o những đòi há»i khác nhau mà hoà n thà nh nhiệm vụ má»™t cách xuất sắc.
Tim dá»±a và o sức mạnh nà o để váºn chuyển máu tăng thêm? Chủ yếu là bằng hai biện pháp: tăng nhanh nhịp Ä‘áºp và tăng cÆ°á»ng lá»±c co bóp. NhÆ° váºy, lượng máu chảy qua cả Ä‘á»™ng mạch và tÄ©nh mạch Ä‘á»u tăng.
Khi bạn chạy hoặc leo núi, vì váºn Ä‘á»™ng mạnh nên thần kinh giao cảm được hÆ°ng phấn, nhịp tim tăng nhanh, lá»±c co bóp tăng, do đó bạn sẽ cảm thấy tim Ä‘áºp vừa nhanh vừa nặng, rất mãnh liệt.
Nói nhÆ° thế nghÄ©a là việc chạy đã tăng thêm gánh nặng cho tim chăng? Nó có lợi gì cho sá»± khá»e mạnh của tim không? Có lợi rất lá»›n. Nguyên là tim Ä‘ang cần có má»™t phụ tải nhất định để tăng thêm sá»± là nh mạnh. Vì khi công việc tăng lên, Ä‘á»™ng mạch và nh cÅ©ng đòi há»i lượng máu chảy qua phải nhiá»u hÆ¡n, nhỠđó mà tim cÅ©ng được cung cấp nhiá»u ôxy và chất bổ hÆ¡n. Quả tim trong Ä‘iá»u kiện "là m nhiá»u được hưởng nhiá»u" nhÆ° thế nên sẽ khá»e hÆ¡n.
42. Vì sao sau khi giáºt mình mặt lại tái xanh?
Trong cuá»™c sống, hầu nhÆ° má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u gặp những trÆ°á»ng hợp khẩn cấp nà o đó. Khi Ä‘á»™t nhiên bị giáºt mình, cÆ¡ thể sẽ có phản ứng, biểu hiện là mặt tái xanh, tháºm chà có thể tứ chi lạnh, toát mồ hôi, nổi da gà . Äó là vì trong cÆ¡ thể có má»™t hệ thống phòng ngá»±. Khi bị kÃch thÃch mạnh, cÆ¡ thể sẽ có hà ng loạt phản ứng do thần kinh phát ra. Và dụ nhÆ° hiện tượng thần kinh giao cảm sẽ hÆ°ng phấn, tuyến yên - vá» tuyến thượng tháºn sẽ tiết ra nhiá»u chất ná»™i tiết hÆ¡n hÆ¡n để thÃch ứng vá»›i sá»± kÃch thÃch mãnh liệt đó, nhằm nâng cao khả năng Ä‘á» kháng của cÆ¡ thể đối vá»›i ngoại giá»›i, trong y há»c gá»i là "kÃch thÃch phản ứng".
Thần kinh giao cảm hÆ°ng phấn, tuyến yên - vá» tuyến thượng tháºn tiết ra nhiá»u chất kÃch thÃch hÆ¡n khiến tim Ä‘áºp nhanh, lá»±c co bóp mạnh, dẫn máu ra nhiá»u, nâng cao huyết áp. Ngoà i ra, nó còn thúc đẩy sá»± phân bố lại lượng máu trong cÆ¡ thể. Khi đó da, các tạng phủ trong bụng và mạch máu tháºn co lại, còn mạch máu ở não không bị co, bắp cÅ©ng mở rá»™ng bảo đảm cho tim, não và các cÆ¡ bắp được cung cấp nhiá»u máu hÆ¡n. Äiá»u nà y sẽ có lợi cho việc chống lại những kÃch thÃch mạnh của ngoại giá»›i, bảo đảm cho cÆ¡ thể không bị tổn thÆ°Æ¡ng. Vì khi đó da, rất nhiá»u Ä‘á»™ng mạch nhá» trong các cÆ¡ quan ná»™i tạng, các mạch máu li ti co hẹp lại nên ở những bá»™ pháºn nà y phát sinh hiện tượng thiếu máu, thiếu ôxy, là m cho mặt tái xanh, tứ chi phát lạnh, toát mồ hôi và chân lông dá»±ng lên.
CÆ¡ thể sẽ nhanh chóng trở lại trạng thái bình thÆ°á»ng nếu cảm xúc không quá mãnh liệt, thá»i gian xẩy ra ngắn. Phản ứng ứng phó kÃch thÃch kể trên có lợi cho việc Ä‘iá»u Ä‘á»™ng toà n thân nhằm hoà n thà nh nhiệm vụ khẩn cấp, hoặc tránh được tối Ä‘a khả năng gây nguy hiểm cho ta. NghÄ©a là nó sẽ khiến cho ta ứng phó có hiệu quả trÆ°á»›c những khó khăn trong cuá»™c sống. NhÆ°ng nếu bị kÃch thÃch quá mạnh, kéo dà i hoặc thÆ°á»ng xuyên, cÆ¡ thể chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng.
43. Vì sao khi da bị chảy máu thì máu sẽ tự động đông lại?
Trong cÆ¡ thể, khắp nÆ¡i Ä‘á»u có mạch máu. Trong "dòng sông" đó, máu là chất nÆ°á»›c mà u hồng chảy Ä‘i cuồn cuá»™n.
Da bạn bị rách chá»— nà o thì chá»— đó, máu sẽ chảy ra. NhÆ°ng máu sẽ đông kết lại thà nh đám rất nhanh để lấp kÃn "miệng sông". Äó là nhá» trong máu chứa rất nhiá»u tiểu cầu.
Tiểu cầu có tác dụng cấp cứu rất kỳ diệu đối vá»›i miệng vết thÆ°Æ¡ng. Khi từ trong mạch máu chảy ra, nó láºp tức "nát vụn". Nhân tiểu cầu kết hợp vá»›i men đông máu trong huyết tÆ°Æ¡ng, được ion canxi há»— trợ, sẽ là m cho máu đông lại. Các sợi anbumin trong huyết tÆ°Æ¡ng dÆ°á»›i tác dụng của men đông máu và nhân của tiểu cầu sẽ biến thà nh mạng lÆ°á»›i anbumin xÆ¡ đông đặc. Anbumin xÆ¡ là chất "xi măng" trong cÆ¡ thể, nó đông đặc rất nhanh và kết thà nh từng sợi vừa mịn vừa dà i. Những sợi dây nà y lại Ä‘an xen và o nhau trùng Ä‘iệp, cuối cùng lấp kÃn miệng vết thÆ°Æ¡ng, khiến cho máu không thể chảy ra được. Qua mấy ngà y sau, nó sẽ đông kết thà nh vảy cứng.
44. Vì sao khi da bị va Ä‘áºp lại hình thà nh đám bầm tÃm?
Äi Ä‘Æ°á»ng vấp ngã là việc bình thÆ°á»ng. Có lúc không can gì, nhÆ°ng có lúc ngã xong, ngoà i cảm giác Ä‘au, da còn bị sây sát và xuất hiện má»™t đám bầm tÃm. Äó là do mạch máu ở da bị nứt vỡ, gây ứ huyết dÆ°á»›i da.
DÆ°á»›i da có rất nhiá»u mạch máu. Chúng có đặc Ä‘iểm chung là : tiết diện nhá» và thà nh má»ng. Những mạch máu nhá» nà y không chịu được lá»±c va Ä‘áºp mạnh. Nếu ta ngã ngồi xuống đất, da ở mông thÆ°á»ng không có vết bầm vì ở đó có rất nhiá»u mỡ. NhÆ°ng nếu phần bị va Ä‘áºp nằm ở phÃa trÆ°á»›c ống chân hoặc phÃa bên cánh tay (những nÆ¡i lá»›p mỡ dÆ°á»›i da má»ng), tất nhiên các mạch máu ở lá»›p tổ chức da sẽ bị phá hoại, máu trong đó chảy ra. NhÆ° ta đã biết, nếu da bị dao cắt, chá»— vết thÆ°Æ¡ng sẽ chảy máu. Còn trong trÆ°á»ng hợp nà y, máu chảy ra bị lá»›p da ngăn lại không thoát ra được, nên tụ lại chung quanh chá»— bị dáºp. Tất nhiên, máu vừa má»›i chảy ra cÅ©ng có mà u Ä‘á», nhÆ°ng vì có má»™t lá»›p da ngăn lại, cá»™ng thêm việc hồng huyết tố trong máu biến mà u dÆ°á»›i da nên ta chỉ thấy má»™t vết bầm. Äó chÃnh là nguyên nhân hình thà nh vết bầm khi da bị va Ä‘áºp.
45. Vì sao có lúc Ä‘á» mặt, tÃa tai?
Ta thÆ°á»ng có lúc Ä‘á» mặt, tÃa tai. Và dụ, lúc cảm thấy e thẹn, lúng túng do gặp má»™t ngÆ°á»i lạ; khi Ä‘i thi gặp Ä‘á» khó hoặc lần đầu bÆ°á»›c lên bục giảng bà i, khi tranh luáºn kịch liệt... Tóm lại, có rất nhiá»u trÆ°á»ng hợp chúng ta lâm và o tình trạng Ä‘á» mặt, tÃa tai, tim Ä‘áºp rất nhanh.
Có rất nhiá»u nguyên nhân gây ra tình trạng trên mặt Ä‘á», nhÆ°ng phân tÃch kỹ thì thấy phần nhiá»u Ä‘á»u là do tâm trạng bị xáo trá»™n. Và dụ, khi mấy ngÆ°á»i cùng ngồi thảo luáºn, ban đầu má»i ngÆ°á»i còn vui vẻ, hòa thuáºn, mặt không biến sắc. Rồi đến lúc ý kiến chia rẽ, má»i ngÆ°á»i tranh luáºn vá»›i nhau không thể thống nhất, cà ng tranh luáºn cà ng gay cấn. Do tình cảm bị kÃch Ä‘á»™ng, tinh thần căng thẳng cho nên vá» não bị kÃch thÃch hÆ°ng phấn, gây hÆ°ng phấn cho hệ thần kinh giao cảm. Hệ thống nà y sẽ thúc đẩy tuyến thượng tháºn tiết ra nhiá»u chất kÃch thÃch. Äiá»u nà y má»™t mặt khiến cho tim Ä‘áºp nhanh, huyết áp cao, mặt khác khiến cho cÆ¡ bắp và các mạch máu dÆ°á»›i da mở rá»™ng. Mạch Ä‘áºp nhanh khiến ta cảm thấy tim nhảy mạnh, mạch máu dÆ°á»›i da mở rá»™ng sẽ khiến cho toà n thân phát nhiệt và đỠmặt, tÃa tai.
Äến khi cuá»™c tranh luáºn kết thúc, tim trở vá» trạng thái bình thÆ°á»ng, tinh thần được thÆ° giãn; lúc đó mặt má»›i hết Ä‘á», vì quá trình hÆ°ng phấn của vá» não đã kết thúc, trạng thái tinh thần ổn định.
|
09-09-2008, 08:34 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
Phần 4
46. Vì sao mùa xuân, con ngÆ°á»i dá»… mệt má»i?
NgÆ°á»i Trung Quốc có câu "Mùa xuân ngủ không buồn dáºy". Mùa xuân vạn váºt tÆ°Æ¡i tỉnh trở lại, đầy sức sống, váºy vì sao con ngÆ°á»i cảm thấy mệt má»i, buồn ngủ?
Nguyên là máu tuần hoà n trong cÆ¡ thể theo quy luáºt nhất định. Lượng máu cung cấp cho má»—i cÆ¡ quan cÅ©ng có má»™t sá»± ổn định tÆ°Æ¡ng đối. Và dụ, ở má»™t ngÆ°á»i nặng 60 kg, khi yên tÄ©nh, lượng máu cung cấp cho não má»—i phút là 750 ml/phút, cho da 450 ml. Việc chúng ta có cảm thấy mệt má»i hay không liên quan đến việc não có được cung cấp máu đầy đủ hay không. Nếu lượng máu cung cấp cho não không đạt được má»™t mức nhất định, ngÆ°á»i ta dá»… cảm thấy lÆ¡ mÆ¡, buồn ngủ.
Mùa đông kéo dà i, gió lạnh nhiá»u, công năng phòng ngá»± của cÆ¡ thể sẽ khiến cho những mạch máu nhá» li ti dÆ°á»›i da co lại, giúp tiết kiệm được má»™t lượng máu kha khá để cung cấp cho các cÆ¡ quan khác. Lượng máu cung cấp cho não do đó mà tăng lên, giúp ta tỉnh táo ngay cả khi trá»i lạnh. Äến mùa xuân, khi trá»i bắt đầu ấm áp, các mạch máu nhá» dÆ°á»›i da sẽ giãn ra, lượng máu Ä‘i và o các mạch máu ở da tăng lên, khiến não và các cÆ¡ quan khác được cung cấp máu Ãt hÆ¡n, cÆ¡ thể dá»… bị mệt má»i. Sá»± biến đổi nà y rất rõ rệt ở thá»i Ä‘iểm đông chuyển sang xuân. Qua má»™t thá»i gian, khi cÆ¡ thể thÃch ứng được vá»›i sá»± biến đổi thì hiện tượng mệt má»i sẽ mất Ä‘i.
NhÆ° váºy, hiện tượng mệt má»i và o mùa xuân không phải do bệnh táºt, cÅ©ng không phải do thiếu ngủ. Khi hiện tượng nà y xảy ra, chỉ cần cởi áo ngoà i má»™t lát hoặc dùng nÆ°á»›c lạnh rá»a mặt, ra ngoà i trá»i hoạt Ä‘á»™ng thì sẽ hết mệt má»i ngay. Việc tăng cÆ°á»ng rèn luyện thể lá»±c sẽ là m tăng khả năng co bóp của tim, cải thiện tuần hoà n não, khiến não thÃch ứng nhanh vá»›i sá»± biến đổi tuần hoà n máu khi thá»i tiết thay đổi. NhỠđó, hiện tượng mệt má»i mùa xuân sẽ giảm nhẹ hoặc mất Ä‘i.
47. Vì sao việc cho máu không ảnh hưởng đến sức khá»e?
Tim và mạch máu chứa đầy máu tÆ°Æ¡i, do huyết tÆ°Æ¡ng và tế bà o máu tổ chức nên. Tế bà o máu bao gồm hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu. Nó giống nhÆ° má»™t sinh mệnh nhá», luôn tiến hà nh hấp thu, Ä‘Ã o thải. Những tế bà o suy lão sẽ mất Ä‘i, tế bà o má»›i sẽ thà nh thục. Ở Ä‘iá»u kiện bình thÆ°á»ng, tổng lượng máu trong cÆ¡ thể vá» cÆ¡ bản không thay đổi. Nói chung, lượng máu của má»™t ngÆ°á»i trưởng thà nh chiếm khoảng 7-8% thể trá»ng, má»—i kg thể trá»ng tÆ°Æ¡ng ứng 60 - 80 ml máu. Nói má»™t cách cụ thể, má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông nặng 70 kg thì lượng máu trong cÆ¡ thể Æ°á»›c khoảng 5.500 ml; ở nữ giá»›i, lượng máu thấp hÆ¡n má»™t Ãt.
Vì tổng lượng máu trong cÆ¡ thể tÆ°Æ¡ng đối ổn định nên dù ta uống nhiá»u nÆ°á»›c hay suốt ngà y không uống nÆ°á»›c thì sá»± lượng máu vẫn không biến đổi đáng kể. Các kết quả nghiên cứu đã chứng minh rằng, nếu bị mất không quá 10% tổng lượng máu, cÆ¡ thể sẽ Ä‘iá»u tiết rất nhanh để khôi phục, không gây ảnh hưởng xấu đến công năng của máu. NhÆ° váºy, đối vá»›i má»™t ngÆ°á»i trưởng thà nh bình thÆ°á»ng, việc hiến 250 ml máu má»—i lần (chỉ chiếm 5% tổng lượng máu) không gây ảnh hưởng cho sức khá»e.
Khi mất máu, tế bà o hồng cầu bị tổn thất, tủy (tổ chức tạo máu) sẽ tăng tốc Ä‘á»™ sinh máu. NhÆ°ng quá trình nà y tÆ°Æ¡ng đối cháºm, phải mất mấy tuần má»›i có thể giúp số lượng hồng cầu trở lại bình thÆ°á»ng. Sau khi cho máu, có lúc ta cảm thấy tim Ä‘áºp nhanh, thấy khát, muốn uống nÆ°á»›c. Những phản ứng nà y Ä‘á»u là do sá»± Ä‘iá»u tiết của hệ thần kinh và các dịch thể nhằm bổ sung lượng máu đã mất.
Sau khi cho máu, nên nghỉ ngÆ¡i mấy ngà y, không váºn Ä‘á»™ng mạnh. Ngoà i ra, nên uống nhiá»u nÆ°á»›c và chú ý bổ sung dinh dưỡng để giúp cÆ¡ thể khôi phục nhanh lượng máu đã cho Ä‘i.
48. Vì sao cÆ¡ bắp của váºn Ä‘á»™ng viên mạnh hÆ¡n cÆ¡ bắp ngÆ°á»i bình thÆ°á»ng?
Váºn Ä‘á»™ng viên cá» tạ xuất sắc có thể nâng được má»™t trá»ng lượng lá»›n gấp đôi trá»ng lượng cÆ¡ thể; váºn Ä‘á»™ng viên đẩy tạ có thể đẩy quả tạ rất nặng xa mấy chục mét; váºn Ä‘á»™ng viên nhảy cao có thể nhảy qua xà cao trên 2m. Há» có thể đạt những thà nh tÃch xuất sắc đó là do nắm vững kỹ thuáºt chuyên môn và có cÆ¡ bắp rất phát triển, giúp sản sinh ra lá»±c lá»›n vượt xa ngÆ°á»i bình thÆ°á»ng.
CÆ¡ thể ngÆ°á»i có hÆ¡n 600 cÆ¡ bắp, gồm hÆ¡n 300 triệu sợi dây tÆ¡. Chúng phân bố khắp nÆ¡i trên cÆ¡ thể, má»—i cÆ¡ có tác dụng riêng. Nếu các sợi cÆ¡ nà y đồng thá»i co cùng má»™t hÆ°á»›ng thì sẽ xuất hiện má»™t lá»±c khoảng 25 tấn, có thể so sánh vá»›i má»™t cần cẩu. ÄÆ°Æ¡ng nhiên, cÆ¡ bắp phân bố trên toà n cÆ¡ thể, vì váºy ta không thể thá»±c hiện Ä‘iá»u đó.
Các nhà khoa há»c khi nghiên cứu vá» công năng váºn Ä‘á»™ng của cÆ¡ bắp đã phát hiện thấy: khi cÆ¡ bắp co lại, các sợi cÆ¡ từ dà i biến thà nh ngắn, từ mảnh biến thà nh thô; quá trình đó sẽ phát sinh ra má»™t lá»±c lá»›n, trong váºt lý gá»i là sản sinh công. Äồng thá»i vá»›i việc sinh ra lá»±c, cÆ¡ bắp cÅ©ng tiêu hao má»™t năng lượng lá»›n trong cÆ¡ thể.
ÄÆ°Æ¡ng nhiên, công do má»™t sợi cÆ¡ co lại sinh ra là không đáng kể, nhÆ°ng vô số sợi cÆ¡ liên kết vá»›i nhau khi co lại sẽ sinh ra má»™t công rất lá»›n. Theo kết quả Ä‘o đạc, số cÆ¡ bắp của con cóc có tiết diện mặt cắt 1 cm2 khi co lại hết sức sẽ đẩy được má»™t váºt nặng 3 kg; cÅ©ng lượng cÆ¡ nhÆ° váºy của con ngÆ°á»i khi co lại tối thiểu sẽ đẩy được má»™t váºt nặng 3,65 - 4 kg, tháºm chà 8 kg. Ngoà i ra, lá»±c co của cÆ¡ bắp còn được quyết định bởi Ä‘á»™ dà i của sợi cÆ¡. Sợi cÆ¡ cà ng dà i, biên Ä‘á»™ co duá»—i cà ng lá»›n thì lá»±c cà ng mạnh. Ngược lại, sợi cÆ¡ cà ng ngắn, biên Ä‘á»™ co duá»—i nhá» thì lá»±c cÅ©ng nhá». Từ đó có thể thấy nếu cÆ¡ bắp to khá»e, diện tÃch mặt cắt ngang lá»›n, sợi cÆ¡ dà i thì lá»±c co duá»—i sẽ lá»›n; ngược lại lá»±c sẽ nhá».
CÆ¡ bắp của váºn Ä‘á»™ng viên có lá»±c rất lá»›n nguyên nhân chủ yếu là do cÆ¡ bắp của há» thÆ°á»ng được rèn luyện. Khi cÆ¡ thể ở trạng thái yên tÄ©nh, Ä‘a số những mạch máu nhá» trong cÆ¡ bắp (má»—i mm2 có đến hà ng nghìn mạch) Ä‘á»u đóng lại. Khi váºn Ä‘á»™ng, vì sức hoạt Ä‘á»™ng của cÆ¡ bắp tăng lên, cần tiêu hao nhiá»u năng lượng nên các mao mạch trong cÆ¡ bắp Ä‘á»u mở ra (nhiá»u gấp 20 - 50 lần so vá»›i khi yên tÄ©nh) khiến cho tốc Ä‘á»™ tuần hoà n máu trong toà n thân tăng nhanh, lượng máu thông qua các tổ chức cÆ¡ bắp tăng lên. Quá trình hấp thu và đà o thải của cÆ¡ bắp tăng, giúp nó nháºn được nhiá»u chất dinh dưỡng. Ở những váºn Ä‘á»™ng viên thÆ°á»ng xuyên rèn luyện, hà m lượng anbumin trong cÆ¡ tăng lên, khiến các sợi cÆ¡ to hÆ¡n, tổ chức kết đế trong cÆ¡ tăng. Ngoà i ra, số mao mạch trong cÆ¡ cÅ©ng tăng, kết quả là thể tÃch toà n cÆ¡ bắp tăng lên, trá»ng lượng gia tăng.
Số lượng sợi cÆ¡ của má»i ngÆ°á»i gần nhÆ° nhau, nhÆ°ng váºn Ä‘á»™ng viên nhá» rèn luyện nên thể tÃch cÆ¡ bắp tăng lên, nghÄ©a là từng sợi cÆ¡ của há» trở nên thô hÆ¡n, có thể sản sinh ra má»™t lá»±c mạnh hÆ¡n.
49. Khà lá»±c của con ngÆ°á»i từ đâu mà có? Vì sao khi khẩn cấp thì lá»±c cÆ¡ bắp lại rất lá»›n?
Khà lá»±c là do cÆ¡ bắp co duá»—i sản sinh ra. Muốn cho cÆ¡ bắp co duá»—i mạnh thì phải cung cấp năng lượng lá»›n; nguồn năng lượng nà y do mỡ, chất anbumin và đưá»ng phân giải của cÆ¡ thể sinh ra. Các thà nghiệm cho thấy, 1 g mỡ khi phân giải có thể cung cấp má»™t nhiệt năng 36.000 Jun, 1 g anbumin hoặc 1 g Ä‘Æ°á»ng sau khi phân giải có thể cung cấp má»™t nhiệt lượng 16.000 Jun. Nhá» sá»± phân giải của các chất nà y mà con ngÆ°á»i được cung cấp năng lượng, từ đó sản sinh ra khà lá»±c.
Váºy vì sao khi khẩn cấp thì lá»±c rất lá»›n? Trên hai quả tháºn có tuyến thượng tháºn, tiết ra má»™t loại hoóc môn. Chỉ cần má»™t lượng nhá» hoóc môn nà y Ä‘i và o máu là tim sẽ Ä‘áºp nhanh, huyết áp tăng, má»™t lượng lá»›n Ä‘Æ°á»ng dá»± trữ sẽ được Ä‘iá»u và o máu, cung cấp nguồn năng lượng lá»›n, chuẩn bị ứng phó vá»›i tình huống khẩn cấp bất cứ lúc nà o.
Khi con ngÆ°á»i gặp tình huống nguy hiểm hoặc tình thế khẩn cấp, thần kinh giao cảm sẽ hÆ°ng phấn, hai tuyến thượng tháºn láºp tức tiết ra má»™t lượng lá»›n hoóc môn để Ä‘Æ°a và o máu, khiến cho bạn có thêm sức lá»±c để ứng phó vá»›i những sá»± kiện bất ngá». Các nhà sinh lý há»c gá»i hiện tượng nà y là "kÃch thÃch ứng phó". Qua đó, có thể thấy hoóc môn của tuyến thượng tháºn tiết ra và việc tăng Ä‘á»™t ngá»™t lượng Ä‘Æ°á»ng trong máu có quan hệ rất lá»›n vá»›i sức mạnh kỳ lạ mà con ngÆ°á»i có được khi gặp tình thế khẩn cấp.
50. Khung xương cơ thể gồm có mấy thà nh phần?
Nhà cao tầng cần có giá thép đỡ, thân ngÆ°á»i cÅ©ng cần phải nhá» và o khung xÆ°Æ¡ng là m nòng cốt. Trong cÆ¡ thể ta có tất cả 206 xÆ°Æ¡ng to nhá», hình dạng khác nhau, kết hợp khéo léo vá»›i nhau thà nh hệ thống giá đỡ kiên cố và hoà n chỉnh.
Trong số 206 xÆ°Æ¡ng nà y, có xÆ°Æ¡ng rất cứng (chẳng hạn nhÆ° xÆ°Æ¡ng đùi, Ä‘á»™ cứng của nó tháºm chà còn vượt quá kim cÆ°Æ¡ng), má»™t số xÆ°Æ¡ng lại rất má»m, và dụ những xÆ°Æ¡ng má»ng trong tai.
Trong hệ thống xÆ°Æ¡ng, ngoà i bốn xÆ°Æ¡ng đùi và xÆ°Æ¡ng sá» não dùng để bảo vệ não ra, còn có má»™t bá»™ pháºn rất quan trá»ng là cá»™t sống, gồm 24 đốt hợp thà nh, giữa các đốt có xÆ°Æ¡ng Ä‘Ä©a đệm. Vì xÆ°Æ¡ng Ä‘Ä©a đệm Ä‘Ã n hồi tốt, có tác dụng giảm chấn nên khi ta Ä‘i hoặc nhảy, não sẽ không bị chấn Ä‘á»™ng.
Hai bên cá»™t sống còn có 12 cặp xÆ°Æ¡ng sÆ°á»n, được bố trà ngay ngắn chung quanh khung ngá»±c, kiên cố nhÆ° và nh Ä‘ai thùng và cÅ©ng có tÃnh Ä‘Ã n hồi nhất định, có thể chịu Ä‘á»±ng lá»±c va Ä‘áºp từ bên ngoà i. Tác dụng lá»›n nhất của xÆ°Æ¡ng sÆ°á»n là bảo vệ các cÆ¡ quan quan trá»ng nhÆ° tim, phổi, gan... trong lồng ngá»±c.
Má»™t bá»™ pháºn quan trá»ng khác trong hệ thống khung xÆ°Æ¡ng là các khá»›p - chá»— các đầu xÆ°Æ¡ng nối tiếp nhau. Nhá» có khá»›p mà các đầu xÆ°Æ¡ng má»›i có thể tiếp hợp vá»›i nhau má»™t cách hoà n hảo, tứ chi và thân ngÆ°á»i má»›i có thể váºn Ä‘á»™ng cong gáºp lên xuống, vặn sang trái, quay sang phải. Äặc Ä‘iểm lá»›n nhất của khá»›p là có thể chuyển Ä‘á»™ng tùy ý, đó là vì ở chá»— lồi lõm của khá»›p có má»™t lá»›p sụn, bá» mặt trÆ¡n và ướt, lá»±c ma sát khi chuyển Ä‘á»™ng rất nhá». Vì váºy, tuy các khá»›p phải chuyển Ä‘á»™ng hà ng trăm, hà ng nghìn lần má»—i ngà y nhÆ°ng vẫn không bị tổn thÆ°Æ¡ng.
Äiá»u thú vị là khung xÆ°Æ¡ng không những có tác dụng nâng đỡ mà còn gánh chịu sứ mệnh tạo huyết. Tủy ở trong xÆ°Æ¡ng chÃnh là "nhà máy" sản xuất máu cho cÆ¡ thể, nó có thể liên tục sản sinh ra má»™t lượng lá»›n tế bà o hồng cầu và tế bà o bạch cầu.
51. Vì sao thanh, thiếu niên dễ bị vẹo cột sống?
Äể cÆ¡ thể phát triển được bình thÆ°á»ng, thanh, thiếu niên cần có tÆ° thế ngồi đúng. Có má»™t số thanh, thiếu niên do ngồi sai tÆ° thế nên cá»™t sống phát triển dị dạng. Nguyên nhân ngồi không đúng tÆ° thế có thể do khách quan hoặc chủ quan.
Và dụ: Má»™t số trẻ em không ngồi ngay ngắn mà quen dùng má»™t tay đỡ lấy cằm, ngồi nghiêng đầu Ä‘á»c sách; sau má»™t thá»i gian dà i, cá»™t sống sẽ xiêu lệch. CÅ©ng có em vì thÆ°á»ng mang vác những váºt nặng trên vai (nhÆ° Ä‘eo cặp sách cố định má»™t bên) hoặc xách váºt nặng má»™t tay nên cá»™t sống phải xiêu lệch Ä‘i để duy trì sá»± cân bằng. Có em há»c sinh ngồi ngoà i rìa hà ng ghế đầu trong phòng há»c; để trông rõ bảng Ä‘en, em thÆ°á»ng phải nghiêng vai nhìn ngó, dẫn đến vẹo cá»™t sống. Có khi vì bà n há»c quá thấp, hai cùi tay đặt ngang lên bà n (để Ä‘á»c sách) quá thấp khiến trá»ng tâm thân rÆ¡i vá» phÃa trÆ°á»›c, đầu cÅ©ng cúi vá» phÃa trÆ°á»›c, gây gù lÆ°ng. Má»™t số Ãt em ngồi giữa bà n đầu trong lá»›p, vì gần bảng Ä‘en quá nên đầu thÆ°á»ng ngá»a vá» phÃa sau, ngá»±c ưỡn ra, sau thá»i gian dà i cá»™t sống cÅ©ng bị cong.
Cá»™t sống bị xiêu vẹo không những gây mấy thẩm mỹ mà còn ảnh hưởng đến sá»± phát triển của các cÆ¡ quan quan trá»ng nhÆ° tim, gan, phổi. Có những thanh, thiếu niên vì cá»™t sống xiêu vẹo nên lá»±c hoạt Ä‘á»™ng bị hạn chế, mau mệt má»i, sức hoạt Ä‘á»™ng của phổi kém, công năng mạch máu tim và sá»± tuần hoà n của máu gặp trở ngại.
Vì sao ở thanh thiếu niên, cá»™t sống dá»… phát triển khác thÆ°á»ng? Ta thá» là m má»™t thà nghiệm Ä‘Æ¡n giản sau: Äem hai cà nh liá»…u to bằng nhau, má»™t cà nh non và má»™t cà nh già , uốn thà nh vòng và cá»™t chặt chúng lại. Sau mấy ngà y, khi mở ra, ta sẽ thấy cà nh liá»…u non bị uốn cong nhiá»u hÆ¡n so vá»›i cà nh liá»…u già . TÆ°Æ¡ng tá»±, ở nhi đồng và thiếu niên, do cÆ¡ thể Ä‘ang phát triển nên xÆ°Æ¡ng còn dẻo, dá»… bị cong lệch. Cà ng vá» sau, khung xÆ°Æ¡ng không những phát triển mà còn trở nên thô khá»e, cứng cáp hÆ¡n. Khi đã cÆ¡ thể trưởng thà nh, sẽ rất khó uốn nắn lại các xÆ°Æ¡ng bị cong vẹo vì lúc đó khung xÆ°Æ¡ng đã hoà n toà n cứng.
52. Vì sao trong má»™t ngà y, chiá»u cao của cÆ¡ thể có thay đổi?
Từ lúc sÆ¡ sinh cho đến tuổi thanh niên, chiá»u cao của thân thể không ngừng phát triển. Sau lứa tuổi thanh niên, chiá»u cao cÆ¡ bản không tăng lên nữa. Song ở cùng má»™t ngÆ°á»i, trong má»™t ngà y, chiá»u cao của cÆ¡ thể sáng và tối có khác nhau. Buổi sáng má»›i ngủ dáºy, chiá»u cao thÆ°á»ng cao hÆ¡n buổi tối má»™t Ãt. Äiá»u nà y có liên quan vá»›i tổ chức của các khá»›p xÆ°Æ¡ng và sá»± co giãn của các dây chằng.
Chiá»u cao biểu thị Ä‘á»™ cao của cÆ¡ thể khi đứng, gồm Ä‘á»™ cao của đầu, cá»™t sống, xÆ°Æ¡ng cháºu và chi dÆ°á»›i. Những bá»™ pháºn nà y liên kết vá»›i nhau bằng các khá»›p xÆ°Æ¡ng và dây chằng. Giữa các khá»›p xÆ°Æ¡ng là đĩa đệm vá»›i tÃnh chất vững chắc và có Ä‘á»™ Ä‘Ã n hồi cao.
Sau má»™t ngà y mệt nhá»c, cÆ¡ bắp, các khá»›p và dây chằng trong cÆ¡ thể Ä‘á»u ở trạng thái căng thẳng và bị dồn nén, khiến các đốt sống ép sát và o nhau, háºu quả là chiá»u cao giảm. Qua má»™t đêm ngủ và nghỉ ngÆ¡i, các Ä‘Ä©a đệm Ä‘Ã n hồi sẽ giãn ra, nhỠđó mà cá»™t sống được chùng lá»ng và trở nên dà i hÆ¡n má»™t chút, khiến ta cao hÆ¡n.
53. Vì sao việc thÆ°á»ng xuyên thở bằng miệng không tốt cho sức khá»e?
Hằng ngà y, ta thở liên tục để hÃt khà ôxy và bà i tiết khà CO2. Quá trình trao đổi khà giữa cÆ¡ thể và môi trÆ°á»ng gá»i là thở. Hệ thống hô hấp được cấu thà nh bởi Ä‘Æ°á»ng hô hấp (gồm lá»— mÅ©i, yết, hầu, khà quản, khà quản nhánh) và phổi.
Lá»— mÅ©i là cá»a ngõ của Ä‘Æ°á»ng hô hấp, cÅ©ng là mà n chắn đầu tiên trÆ°á»›c khi không khà đi và o cÆ¡ thể. Hốc mÅ©i được che phủ bởi má»™t lá»›p niêm mạc vá»›i nhiá»u mạch máu nhá» li ti và các tuyến thể giúp là m ấm và là m ẩm không khà được hÃt và o. Vá» mùa đông, nhá» lá»— mÅ©i mà không khà lạnh không thể trá»±c tiếp Ä‘i và o Ä‘Æ°á»ng hô hấp.
Ngoà i ra, các tuyến thể trong niêm mạc mÅ©i còn tiết ra má»™t chất nhầy nhằm giữ bụi bặm và vi khuẩn trong không khà lại. Lông trong mÅ©i cÅ©ng có tác dụng ngăn cản bụi. NhÆ° váºy, đại bá»™ pháºn bụi bặm, các hạt nhá» và vi khuẩn từ bên ngoà i Ä‘á»u bị giữ lại ở mÅ©i. Trong niêm mạc mÅ©i còn có những tế bà o chỉ riêng mÅ©i má»›i có, đó là tế bà o khứu giác, có công năng nháºn biết mùi vị. Khi ngá»i thấy những mùi vị kÃch thÃch hoặc có hại cho cÆ¡ thể, tế bà o khứu giác láºp tức phản ánh lên đại não. DÆ°á»›i sá»± chỉ huy của đại não, ngÆ°á»i ta sẽ bịt mÅ©i lại để giảm nhẹ sá»± tổn thÆ°Æ¡ng do khà độc gây nên.
Còn miệng là má»™t cÆ¡ quan quan trá»ng của Ä‘Æ°á»ng tiêu hóa, hoà n toà n không có công năng nhÆ° mÅ©i. Chỉ trong những trÆ°á»ng hợp đặc biệt (tắc mÅ©i), miệng má»›i tạm thá»i thay thế. Chắc bạn đã có kinh nghiệm sau: Khi bị cảm, tắc mÅ©i, bạn bất đắc dÄ© phải dùng miệng thở, má»™t lúc sau sẽ cảm thấy cổ há»ng vừa khô, vừa Ä‘au, rất khó chịu. Lúc hÃt phải những khà có hại thì miệng sẽ không phân biệt được, chất khà đó sẽ Ä‘i thẳng và o cÆ¡ thể.
MÅ©i là cÆ¡ quan quan trá»ng, ta phải thÆ°á»ng xuyên chăm sóc và bảo vệ nó. Có bạn trẻ thÃch dùng ngón tay ngoáy mÅ©i, Ä‘iá»u đó không tốt. Việc dùng ngón tay ngoáy mÅ©i dá»… là m cho niêm mạc tổn thÆ°Æ¡ng, gây viêm nhiá»…m, tháºm chà chảy máu. Khi bị nghẹt mÅ©i do cảm, cần Ä‘iá»u trị sá»›m để phục hồi công năng cho mÅ©i.
54. Vì sao ta hÃt và o khà ôxy nhÆ°ng lại thở ra khà CO2?
NgÆ°á»i ta khi còn sống thì má»™t giây cÅ©ng không ngừng thở. Không khà thở và o chứa nhiá»u khà ôxy, nhÆ°ng khi thở ra thì phần lá»›n là khà CO2. Nguyên là trong cÆ¡ thể có má»™t cÆ¡ quan chuyên đảm nhiệm việc trao đổi khÃ, đó chÃnh là phổi. Khà ôxy thở và o sẽ Ä‘i theo khà quản và o phổi. Khà quản gồm 2 nhánh, má»—i nhánh lại chia nhá» ra thà nh vô số các nhánh con. Äầu cuối của má»—i khà quản con tiếp nối vá»›i phế bà o. NhÆ° váºy, phổi gồm các khà quản li ti trùng trùng Ä‘iệp Ä‘iệp và các phế bà o hợp thà nh.
Quan sát dÆ°á»›i kÃnh hiển vi, phế bà o giống nhÆ° má»™t quả nho, trên bá» mặt phân bố đầy mạch máu nhá». Không khà thở và o sẽ đến phế bà o, khuếch tán và o trong các mạch nhá» nà y, cùng vá»›i máu chảy khắp cÆ¡ thể. Äồng thá»i, khà thải mà phần lá»›n là khà CO2 cÅ©ng được các mạch máu li ti Ä‘Æ°a đến bá» mặt phế bà o. Thông qua trao đổi khÃ, CO2 Ä‘i và o phế bà o rồi thoát ra ngoà i cÆ¡ thể theo các nhánh khà quản. Chúng được táºp trung và o khà quản rồi ra ngoà i.
55. Thực phẩm ta ăn và o biến đi đâu?
HÆ¡n 300 năm trÆ°á»›c, giáo sÆ° Sankerfreise ngÆ°á»i Italy đã là m má»™t thà nghiệm rất lạ nhÆ°ng cÅ©ng rất thú vị: Ông treo má»™t chiếc ghế và o đầu má»™t cán cân rất lá»›n. Suốt ngà y ông ngồi trên ghế và chốc chốc lại ghi trá»ng lượng của mình. Ông phát hiện thấy thá»i gian ngồi cà ng lâu thì trá»ng lượng cà ng nhẹ. Khi ông ăn cÆ¡m xong, trá»ng lượng lại tăng lên. NhÆ°ng ngồi má»™t chốc thì trá»ng lượng giảm dần. Váºy thức ăn ông ăn và o cuối cùng đã biến Ä‘i đâu? Ông Sankerfreise cho rằng, khi ông ngồi, cÆ¡ thể giải phóng ra rất nhiá»u "mồ hôi vô hình", không nhìn thấy được. ChÃnh vì thế mà trá»ng lượng bị giảm dần.
Cách giải thÃch của ông Sankerfreise có đúng không? Chỉ đúng má»™t phần. Theo cách nhìn của khoa há»c hiện đại, thức ăn ta ăn và o phần lá»›n Ä‘á»u bị đốt cháy thà nh nhiệt lượng, phần còn lại bị Ä‘Ã o thải ra ngoà i.
CÆ¡ thể ngÆ°á»i giống nhÆ° má»™t cái lò. Lò muốn cháy phải liên tục thì phải cho nhiên liệu. CÆ¡ thể không ngừng váºn Ä‘á»™ng và phát nhiệt, đòi há»i phải được định kỳ cho thêm nhiên liệu (thức ăn). Trong thức ăn có anbumin, mỡ, các hợp chất của carbon và nÆ°á»›c. DÆ°á»›i tác dụng của các loại men trong cÆ¡ thể, chúng bị "đốt cháy", tức là bị ôxy hóa, tuy không phát sinh ngá»n lá»a nhÆ°ng giải phóng ra rất nhiá»u nhiệt.
Anbumin sau khi bị "đốt" sẽ biến thà nh các chất được Ä‘Ã o thải ra theo nÆ°á»›c tiểu. Mỡ, các hợp chất của carbon và nÆ°á»›c sau khi bị "đốt" sẽ biến thà nh khà CO2 và nÆ°á»›c. Khà CO2 Ä‘i ra theo Ä‘Æ°á»ng hô hấp, còn nÆ°á»›c má»™t phần Ä‘i ra theo Ä‘Æ°á»ng hô hấp, má»™t phần biến thà nh "mồ hôi vô hình" thoát ra qua mặt da, cÅ©ng có phần bà i tiết qua nÆ°á»›c tiểu. Những chất nà y được bà i tiết ra nên cÆ¡ thể nhẹ Ä‘i, vì thế mà Sankerfreise cà ng ngồi lâu cà ng nhẹ. CÅ©ng chÃnh vì thế mà ngÆ°á»i ta phải ăn, phải uống để cung cấp nhiệt lượng, là m cho cÆ¡ thể hoạt Ä‘á»™ng được.
Theo thống kê, nếu sống đến 80 tuổi, con ngÆ°á»i cần Ä‘Æ°a và o cÆ¡ thể 70-75 tấn nÆ°á»›c, 2,5-3 tấn anbumin, 13-17 tấn các hợp chất của carbon và nÆ°á»›c, 1 tấn mỡ. Tổng trá»ng lượng những chất nà y nặng gấp 1.500-1.600 lần trá»ng lượng cÆ¡ thể.
56. Vì sao dạ dà y không tự tiêu hóa mình?
Thá»±c phẩm mà ta ăn và o trÆ°á»›c hết phải qua miệng và thá»±c quản, sau đó Ä‘i và o dạ dà y - bá»™ pháºn lá»›n nhất của Ä‘Æ°á»ng tiêu hóa. Dạ dà y giống nhÆ° má»™t cái túi, là má»™t trong những cÆ¡ quan chủ yếu để tiêu hóa thức ăn. Nó co bóp để nghiá»n nát thức ăn. Dịch vị được dạ dà y tiết ra chứa axit và men anbumin. Axit có thể giết chết vi khuẩn trong thức ăn và khiến cho thức ăn chứa nhiá»u cenllulo biến thà nh má»m nhÅ©n, nó còn là m tăng thêm tác dụng của men anbumin. Men nà y phân giải chất anbumin trong thức ăn thà nh axit amin, là m cho cÆ¡ thể dá»… hấp thụ. Năng lá»±c tiêu hóa của dạ dà y khiến ta phải kinh ngạc. Các nhà khoa há»c đã từng bá» má»™t con cóc sống và o dạ dà y má»™t con chó; mấy tiếng đồng hồ sau, hình ảnh con cóc (qua siêu âm) mất tÃch, tức là đã bị tiêu hóa.
Có ngÆ°á»i há»i rằng: Dạ dà y có thể tiêu hóa thịt, váºy tại sao dạ dà y lại không tá»± tiêu hóa nó? Nguyên là dạ dà y còn có thể tiết ra má»™t chất nhầy ở dạng keo đặc quánh, có Ä‘á»™ dÃnh kết rất lá»›n. Nó tạo nên trên mặt trong của dạ dà y má»™t lá»›p niêm mạc rất kiên cố, có thể bảo vệ bá» mặt dạ dà y không bị những thức ăn cứng gây tổn thÆ°Æ¡ng. Do có tÃnh kiá»m yếu nên chất nhầy có thể ngăn cản axit và men anbumin xâm thá»±c niêm mạc.
Ngoà i ra, các tế bà o trên vách dạ dà y luôn luôn được đổi má»›i. Lá»›p cÅ© bong ra thì lá»›p má»›i sẽ láºp tức thay thế. Theo tÃnh toán, má»—i phút có khoảng 500.000 tế bà o vách dạ dà y rÆ¡i rụng Ä‘i, cứ ba ngà y thì các tế bà o vách dạ dà y được thay thế má»™t lần. Vì váºy, dù vách trong của dạ dà y có bị tổn thÆ°Æ¡ng, nó cÅ©ng sẽ được kịp thá»i khôi phục.
Thông thÆ°á»ng, axit và men anbumin dạ dà y sẽ không tiêu hóa vách dạ dà y. NhÆ°ng khi uống rượu nhiá»u hoặc uống thuốc aspirin lâu ngà y, lá»›p niêm mạc và các tế bà o vách dạ dà y sẽ bị tổn thÆ°Æ¡ng, khiến cho vách dạ dà y bị phân giải, dẫn đến viêm loét.
57. Tại sao bụng đói hay có tiếng "ùng ục"?
Khi đói, bụng trên thÆ°á»ng có cảm giác trống rá»—ng và khó chịu, đến khi đói lắm thì sẽ phát sinh tiếng "ùng ục". Äó là vì sao?
Khi dạ dà y tiêu hóa thức ăn gần hết, dịch vị vẫn tiếp tục được tiết ra. Vì dạ dà y rá»—ng dần nên sức co bóp của nó sẽ tăng lên. Sá»± co bóp mạnh của dạ dà y gây ra cảm giác đói; ngÆ°á»i ta gá»i váºn Ä‘á»™ng co bóp mạnh của dạ dà y là co bóp đói. Khi dạ dà y co bóp đói, các dịch thể và khà nuốt và o dạ dà y sẽ bị nhà o nặn, lúc bị dồn sang phÃa nà y, lúc sang phÃa kia, sinh ra tiếng "ùng ục".
Ngoà i ra còn có má»™t hiện tượng: khi đói, ta cảm thấy thèm ăn, nhÆ°ng chÆ°a được ăn, đến lúc qua cÆ¡n đói thì không còn cảm giác thèm ăn nữa. Äó là vì Ä‘á»™ng tác co bóp đói của dạ dà y có tÃnh chu kỳ. Khi đói, sá»± co bóp mạnh của dạ dà y chỉ kéo dà i khoảng ná»a tiếng, sau đó chuyển sang thá»i kỳ yên lặng (từ ná»a tiếng đến má»™t tiếng). Cùng vá»›i sá»± nằm im của dạ dà y, cảm giác đói sẽ mất Ä‘i. Cảm giác đói và cảm giác thèm ăn thÆ°á»ng đồng thá»i phát sinh. Khi bụng đói, ta sẽ muốn ăn và không đòi há»i, kén chá»n thức ăn. TÆ°Æ¡ng tá»±, cảm giác đói và cảm giác muốn ăn thÆ°á»ng cùng mất Ä‘i vá»›i nhau, cho nên sau khi qua cÆ¡n đói, ta không thèm ăn nữa.
58. Vì sao không nên vừa ăn, vừa xem sách báo?
TrÆ°á»›c khi ăn, không nên cãi nhau tức khÃ, cà ng không nên tranh luáºn kịch liệt, vì tất cả những Ä‘iá»u đó sẽ là m nhiá»…u loạn sá»± kÃch thÃch não, khiến hệ thần kinh giao cảm hÆ°ng phấn, dẫn đến khống chế sá»± co bóp của dạ dà y và ruá»™t, là m giảm ná»™i tiết, tiêu hóa.
HÆ°Æ¡ng vị và mà u sắc thức ăn, co bóp của dạ dà y và ruá»™t, thói quen ăn đúng giá»... là những nhân tố gây thèm ăn, được hình thà nh theo phản xạ có Ä‘iá»u kiện, thúc đẩy tiết ra dịch tiêu hóa trong dạ dà y và đưá»ng ruá»™t, là m dấy lên cảm giác thèm ăn. Äại não chủ trì tất cả những việc đó. Khi đại não bị kÃch thÃch hoặc ức chế, hoạt Ä‘á»™ng của các tuyến tiêu hóa láºp tức bị khống chế, do đó cảm giác thèm ăn sẽ mất Ä‘i.
TÆ°Æ¡ng tá»±, nếu vừa ăn vừa Ä‘á»c báo, tâm trà phải chia đôi cho hai việc, kết quả là cÆ¡m ăn và o khó tiêu hóa, sách Ä‘á»c cÅ©ng không nhá»›. Khi ăn, công việc chÃnh của cÆ¡ thể là tiêu hóa, má»™t lượng lá»›n máu sẽ được táºp trung cho các cÆ¡ quan tiêu hóa. Nếu lúc đó não cÅ©ng hoạt Ä‘á»™ng thì máu sẽ bị chia sẻ, gây trở ngại cho dạ dà y và ruá»™t, khiến quá trình tiêu hóa bị kéo dà i.
NgÆ°á»i xÆ°a hay nói "quên ăn quên ngủ" là muốn nói khi là m má»™t việc gì cÅ©ng phải chuyên tâm, dốc toà n lá»±c để là m; chứ không phải là chuyện ăn uống Ãt quan trá»ng, có thể vừa ăn cÆ¡m vừa là m việc khác. Vì việc nà y nếu kéo dà i sẽ là m cho bạn không thú vị vá»›i việc ăn nữa, dần dần dẫn đến tiêu hóa kém mạn tÃnh.
Sau khi ăn, nên nghỉ ngơi một chốc để cho thức ăn tiêu hóa tốt và cơ thể hấp thụ được dễ hơn.
59. Vì sao phải coi trá»ng bữa ăn sáng?
Äối vá»›i Ä‘a số ngÆ°á»i, hiện vấn đỠăn no không còn là điá»u phải suy nghÄ©. NhÆ°ng nhÆ° thế không có nghÄ©a là má»i ngÆ°á»i đã biết ăn, hiểu được cách ăn. Rất nhiá»u ngÆ°á»i vá»™i vá»™i và ng và ng mua và i cái bánh bao hoặc bánh nÆ°á»›ng, vừa Ä‘i vừa ăn trên trên Ä‘Æ°á»ng đến công sở, coi nhÆ° xong bữa sáng. Xét vá» góc Ä‘á»™ vệ sinh dinh dưỡng, Ä‘iá»u đó không thÃch hợp.
Các chuyên gia dinh dưỡng kêu gá»i má»i ngÆ°á»i nên coi trá»ng bữa ăn sáng, vì sau má»™t đêm ngủ, dạ dà y trống rá»—ng, rất cần được bổ sung dinh dưỡng ngay. Ngoà i ra, việc bữa săn sáng tốt hay xấu sẽ liên quan đến hiệu suất công việc và há»c táºp. Từ sáng đến trÆ°a, ta phải là m việc 4 - 5 giá»; bữa ăn sáng hợp lý không những giúp thể lá»±c dồi dà o, đảm nhiệm tốt gánh nặng công việc mà còn nâng cao năng lá»±c nháºn thức và công năng của não. Má»™t nghiên cứu cho thấy, những há»c sinh không ăn sáng có trà nhá»›, tÃnh sáng tạo và hoạt bát kém hÆ¡n so vá»›i những em có ăn sáng. Vì váºy, bữa sáng nên là bữa ăn chÃnh thức, tuyệt đối không nên ăn vá»™i và ng hoặc bá» qua.
Má»™t nghiên cứu năm 1998 tại má»™t trÆ°á»ng trung há»c cho thấy, khoảng 60% há»c sinh ăn sáng Ä‘á»u đặn má»—i ngà y; số còn lại lúc ăn lúc không, tháºm chà nhiá»u em có thói quen không ăn sáng. Những em không ăn sáng hoặc ăn không Ä‘á»u đặn thÆ°á»ng có cảm giác đói và mệt má»i khi đến tiết thứ ba và thứ tÆ°.
Bữa ăn sáng thế nà o thì được xem là tốt? Bữa ăn sáng tốt nên cung cấp khoảng 2500 kCl, tức là khoảng 24 g anbumin, 250 mg canxi, 5 mg sắt, 30 mg vitamin C, 200 g vitamin A... Má»™t cốc sữa bò (hoặc sữa Ä‘áºu nà nh) cá»™ng thêm má»™t cái bánh rán (hoặc bát cháo và cái quẩy) vá» cÆ¡ bản đã thá»a mãn nhu cầu trên. Nếu bổ sung thêm bánh bao có nhân hoặc má»™t bát mì vằn thắn, thêm chút hoa quả thì cà ng tốt.
60. Vì sao phải "cân bằng thức ăn"?
Cùng vá»›i mức sống được nâng cao, ngÆ°á»i ta ngà y cà ng ăn uống tÆ°Æ¡m tất và đủ dinh dưỡng. Không Ãt báºc bố mẹ cho rằng thịt nạc, cá, tôm có nhiá»u dinh dưỡng nên thÆ°á»ng cho con ăn những thứ ấy. Cách là m đó rất thiếu khoa há»c, bởi vì tất cả má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u cần có sá»± "cân bằng thức ăn", nghÄ©a là chủng loại thức ăn phải toà n diện, số lượng phải dồi dà o để bổ sung cho nhau.
Nói má»™t cách cụ thể, má»—i ngà y, ngÆ°á»i ta phải được cung cấp nhiá»u loại thức ăn nhÆ° cá, thịt, trứng, sữa, các loại Ä‘áºu xanh, Ä‘áºu và ng, rau xanh và hoa quả tÆ°Æ¡i. Cách nấu là dùng dầu rán và cho thêm các loại gia vị khác.
Tại sao lại nhÆ° váºy? Äó là vì hoạt Ä‘á»™ng, hấp thu Ä‘Ã o thải của sá»± sống đòi há»i được cung cấp các chất dinh dưỡng phong phú, đầy đủ. Äể hồi phục các tổ chức, cần đến anbumin; để chế tạo tế bà o hồng cầu, không những cần anbumin mà còn cần đến các chất nhÆ° sắt, đồng... Những thá»±c phẩm khác nhau chứa các chất dinh dưỡng khác nhau. Có thể nói, thà nh phần dinh dưỡng của má»™t loại thá»±c phẩm, dù bổ dưỡng đến mấy, cÅ©ng không thể thá»a mãn được nhu cầu của con ngÆ°á»i. Và dụ, trong trứng gà và tim Ä‘á»™ng váºt già u chất anbumin nhÆ°ng không có vitamin C; rau tÆ°Æ¡i chứa nhiá»u chất xÆ¡ và chất khoáng nhÆ°ng nhiệt lượng rất thấp; sữa bò chứa anbumin và nhôm khá nhiá»u nhÆ°ng không có sắt.
Tóm lại, muốn thá»a mãn nhu cầu dinh dưỡng cho cÆ¡ thể thì phải kiêm đủ các chất, ăn đủ các loại thức ăn vá»›i tá»· lệ thÃch hợp.
61. Vì sao khi ăn cần phải nhai kỹ, nuốt cháºm?
Ä‚n là để hấp thụ các chất dinh dưỡng, duy trì sá»± sống. Thức ăn và o miệng trÆ°á»›c hết phải được răng nhai kỹ, nghiá»n nát, sau đó má»›i được nuốt xuống dạ dà y, biến thà nh chất hồ lá»ng rồi chuyển sang ruá»™t non để tiêu hóa. Khi hệ thống tiêu hóa là m việc bình thÆ°á»ng, cÆ¡ thể có thể hấp thụ đầy đủ các chất dinh dưỡng, thể hiện tinh thần trà n trá», khà huyết thịnh vượng.
NhÆ°ng có ngÆ°á»i khi ăn hay nuốt vá»™i và ng, thức ăn vừa và o miệng chÆ°a nhai kỹ đã nuốt xuống dạ dà y, là m tăng thêm gánh nặng cho dạ dà y. Việc dạ dà y không tiêu hóa tốt thức ăn sẽ ảnh hưởng đến sá»± tiêu hóa và hấp thụ của Ä‘Æ°á»ng ruá»™t. ChÃnh vì váºy, ta phải căn cứ và o đặc Ä‘iểm là m việc của hệ thống tiêu hóa để ăn cho đúng cách. TrÆ°á»›c hết, phải táºn dụng răng nhai nghiá»n đầy đủ. Thức ăn ở trong miệng cà ng được nhai kỹ, dạ dà y cà ng bá»›t được gánh nặng, là m việc hiệu quả hÆ¡n. Äồng thá»i vá»›i nhai kỹ, ta còn phải nuốt cháºm. Äiá»u lợi nhất của nuốt cháºm là giúp dạ dà y dung nạp thức ăn dần dần, không phải má»™t lúc phình to nhanh. NhÆ° váºy, dạ dà y có cảm giác thoải mái, không bị ức chế (khiến cÆ¡ thể không thoải mái).
|
09-09-2008, 08:35 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
Phần 5
62. Trẻ em ăn cá nhiá»u có trở nên cháºm chạp không?
Má»™t số ngÆ°á»i già thấy trẻ em ăn cá nhiá»u thì ngăn lại vì há» sợ "ăn cá nhiá»u sẽ cháºm chạp". Thá»±c ra cách nghÄ© nà y không có cÆ¡ sở khoa há»c. Cá là thức ăn quan trá»ng của con ngÆ°á»i. Các món cá không những ngon mà còn già u dinh dưỡng. Trứng cá chứa khoảng 15-20% anbumin, dá»… hấp thụ. Thà nh phần hóa há»c của loại anbumin nà y gần giống vá»›i anbumin trong cÆ¡ thể nên rất có lợi cho sức khá»e. Cá còn chứa 5-10% chất mỡ, già u Ä‘Æ°á»ng, vitamin, canxi, photpho... Ná»a kg trứng cá chiên chứa 81,5 g anbumin, 44,5 g mỡ, 15 g Ä‘Æ°á»ng, 5 mg canxi, 15,3 mg photpho, gần 10 mg vitamin các loại.
Trẻ em Ä‘ang ở thá»i kỳ sinh trưởng quan trá»ng nên rất cần bổ sung đầy đủ dinh dưỡng. Việc ăn cá không những không là m cho ngÆ°á»i cháºm chạp mà còn nâng cao sá»± phát triển của đại não (anbumin, canxi, photpho, vitamin... trong cá Ä‘á»u là những chất rất cần thiết cho đại não phát triển).
Khi ăn phải nhai kỹ, nghiá»n nát để tránh xÆ°Æ¡ng. Không nên ăn quá nhiá»u cá má»™t lúc để tránh rối loạn tiêu hóa.
63. Vì sao cơm chan nước nóng không tốt cho tiêu hóa?
Ở Thượng Hải và má»™t số vùng phÃa Nam Trung Quốc, rất nhiá»u ngÆ°á»i ăn sáng vá»›i cÆ¡m chan nÆ°á»›c nóng, vì cách ăn nà y vừa nhanh, vừa Ä‘Æ¡n giản. NhÆ°ng ăn cÆ¡m chan nÆ°á»›c nóng không có lợi cho tiêu hóa.
Vì sao lại thế? Bởi vì thức ăn chúng ta ăn và o trÆ°á»›c hết phải được nhai kỹ. Bá»™ răng vừa cắt vừa nghiá»n, là m cho thức ăn biến thà nh nhá» mịn. Trong quá trình nà y, nÆ°á»›c bá»t sẽ không ngừng tiết ra, lưỡi không ngừng đảo trá»™n thức ăn, khiến cho thức ăn và nÆ°á»›c bá»t trá»™n Ä‘á»u. Men amylase trong nÆ°á»›c bá»t sẽ tác Ä‘á»™ng tá»›i chất amylase trong thức ăn, biến nó thà nh Ä‘Æ°á»ng mạch nha, giúp cho dạ dà y và đưá»ng ruá»™t hấp thụ tốt. Ngoà i ra, khi lưỡi đảo trá»™n thức ăn, vị ngon của thức ăn sẽ kÃch thÃch thần kinh vị giác ở đầu lưỡi. Thần kinh vị giác phản ánh lên đại não, đại não tiếp được thông tin láºp tức ra lệnh cho dạ dà y và lá lách tiết ra dịch tiêu hóa để chuẩn bị tiếp thu thức ăn.
Việc ăn cÆ¡m chan nÆ°á»›c nóng đã phá hoại trình tá»± là m việc trên. CÆ¡m lẫn vá»›i nÆ°á»›c nóng thÆ°á»ng chÆ°a được nhai kỹ đã Ä‘Æ°a và o dạ dà y. Vì không nhai kỹ nên nÆ°á»›c bá»t tiết ra Ãt, men amylase bị nÆ°á»›c là m loãng, cá»™ng thêm thần kinh vị giác không được kÃch thÃch đầy đủ cho nên dạ dà y không nháºn được tÃn hiệu, do đó dịch vị tiết ra Ãt (dù có được tiết ra nhiá»u thì cÅ©ng bị nÆ°á»›c là m loãng). NhÆ° váºy, các công Ä‘oạn của hệ thống tiêu hóa Ä‘á»u bị đảo lá»™n. Nếu cứ ăn nhÆ° thế lâu dà i, bạn sẽ bị bệnh dạ dà y.
Nói nhÆ° thế có phải là cÅ©ng không nên húp canh trong bữa ăn chăng? Không phải! Húp canh khi ăn và và ăn cÆ¡m chan nÆ°á»›c nóng là hai việc khác nhau. Khi ăn cÆ¡m (đặc biệt là trÆ°á»›c khi ăn), việc húp mấy thìa canh có thể là m nhuáºn khoang miệng và đưá»ng tiêu hóa, tạo thuáºn lợi cho việc nhai và nuốt thức ăn, kÃch thÃch miệng và dạ dà y tiết ra nÆ°á»›c bá»t và dịch vị. ÄÆ°Æ¡ng nhiên, trÆ°á»›c khi ăn không nên húp nhiá»u canh, bởi vì nó sẽ là m loãng dịch tiêu hóa, giảm khả năng tiêu hóa.
Dù ăn kiểu gì cÅ©ng phải chú ý nhai kỹ, nuốt cháºm.
64. Vì sao nên nghỉ ngơi trước và sau khi ăn ?
Dạ dà y và ruá»™t má»—i ngà y phải tiêu hóa 3 bữa ăn. Trong quá trình đó, ngoà i việc nhà o trá»™n thức ăn thà nh dạng hồ, hệ tiêu hóa còn phải tiết ra các chất dịch để phân giải amylase, mỡ và anbumin thà nh chất dinh dưỡng mà ruá»™t non có thể hấp thụ. Dịch tiêu hóa bao gồm nÆ°á»›c bá»t, dịch vị và dịch ruá»™t. Những loại dịch nà y lúc nà o cÅ©ng có nhÆ°ng chỉ được tiết ra nhiá»u khi chuẩn bị ăn. Äể sản xuất dịch tiêu hóa, cÆ¡ thể cần có thá»i gian. Vì váºy, trÆ°á»›c khi ăn, tốt nhất là nên nghỉ ngÆ¡i má»™t chốc.
Sau khi ăn, dạ dà y no căng, ruá»™t cÅ©ng sắp khẩn trÆ°Æ¡ng là m việc, cần Ä‘iá»u Ä‘á»™ng má»™t lượng máu lá»›n. Nếu lao Ä‘á»™ng nặng hoặc là m việc trà não khẩn trÆ°Æ¡ng ngay sau khi ăn, máu trong cÆ¡ thể sẽ dồn ra cÆ¡ bắp hoặc đại não; dạ dà y và ruá»™t chỉ được nháºn phần Ãt á»i còn lại. Do đó, thức ăn không được tiêu hóa tốt, lâu ngà y sẽ dẫn đến các bệnh vá» tiêu hóa nhÆ° chÆ°á»›ng bụng hoặc Ä‘au dạ dà y.
Vì váºy, trÆ°á»›c và sau khi ăn, ta Ä‘á»u nên nghỉ ngÆ¡i má»™t lát. Sau khi ăn xong không nên là m việc nặng, Ä‘á»c sách báo hay suy nghÄ© nhiá»u.
65. Vì sao trẻ em ngà y nay hay bị bệnh Ä‘Æ°á»ng ruá»™t?
TrÆ°á»›c kia, trẻ em Ãt khi mắc bệnh Ä‘Æ°á»ng tiêu hóa. NhÆ°ng mấy năm gầm đây, số trẻ mắc các bệnh nà y tăng lên. Theo nghiên cứu của các nhà y há»c, Ä‘iá»u nà y liên quan máºt thiết tá»›i chế Ä‘á»™ ăn uống của trẻ em. Việc ăn quá nhiá»u đồ ngá»t đã là m tăng gánh nặng cho Ä‘Æ°á»ng tiêu hóa.
Ở trẻ em, hệ thống tiêu hóa chÆ°a phát triển thà nh thục, Ä‘á»™ axit trong dịch vị thấp, năng lá»±c kháng khuẩn của dịch vị chÆ°a mạnh; nếu ăn nhiá»u sẽ khó tiêu. Vi khuẩn vốn có trong Ä‘Æ°á»ng ruá»™t sẽ sinh sôi nảy nở, phân giải má»™t phần thức ăn thà nh chất Ä‘á»™c, gây cho nôn, tiêu chảy.
Äể Ä‘á» phòng bệnh Ä‘Æ°á»ng ruá»™t, các em nên kiá»m chế ăn uống, không dùng thức ăn lạnh hoặc ăn no quá. Má»™t khi đã bị bệnh Ä‘Æ°á»ng ruá»™t thì nên kịp thá»i đến bệnh viện kiểm tra và chữa trị, không nên coi thÆ°á»ng, bá» qua.
66. Vì sao má»™t số ngÆ°á»i thÆ°á»ng có cảm giác Ä‘i ngoà i không hết?
Ai Ä‘i ngoà i xong cÅ©ng cảm thấy nhẹ nhõm. NhÆ°ng má»™t số ngÆ°á»i sau khi Ä‘i ngoà i vẫn có cảm giác Ä‘i chÆ°a hết nên không thấy thoải mái. Vì sao lại nhÆ° thế?
Chất thải từ ruá»™t non Ä‘i sang ruá»™t già , lÆ°u lại ở đây má»™t thá»i gian nhất định rồi xuống trá»±c trà ng. Lúc nà y, cảm giác "muốn Ä‘i ngoà i" xuất hiện. Nếu vì hoà n cảnh mà không thể Ä‘i ngay, phải miá»…n cưỡng nÃn lại, phản xạ của trá»±c trà ng sẽ bị ức chế. Nếu tình trạng đó xảy ra thÆ°á»ng xuyên, phản xạ của trá»±c trà ng sẽ trở nên cháºp chạp, tháºm chà dần dần mất Ä‘i; háºu quả là nhu Ä‘á»™ng của kết trà ng trở nên cháºm hÆ¡n, phát sinh cảm giác "Ä‘i không hết".
Äể khắc phục, hằng ngà y nên táºp Ä‘i ngoà i theo thá»i gian nhất định.
67. Vì sao trong thá»i kỳ thi phải đặc biệt chú ý mặt ăn uống?
TrÆ°á»›c kỳ thi, rất nhiá»u há»c sinh tá» ra căng thẳng, ăn không ngon, ngủ không yên, sức khá»e và trà não giảm sút nhiá»u; có em tháºm chà còn giảm cân, huyết áp tăng cao, tiêu hóa không tốt, ảnh hưởng đến tÆ° duy của đại não.
Trong giai Ä‘oạn ôn thi, ngoà i việc sắp xếp thá»i gian hợp lý, việc Ä‘iá»u chỉnh sinh hoạt và cung cấp đầy đủ dinh dưỡng là điá»u vô cùng quan trá»ng. Các hợp chất của carbon và nÆ°á»›c (có trong thá»±c phẩm) là nguồn dinh dưỡng chủ yếu để cung cấp năng lượng cho cÆ¡ thể hoạt Ä‘á»™ng, công tác và há»c táºp.
Chế Ä‘á»™ ăn uống trÆ°á»›c hết phải cung cấp đầy đủ các chất kể trên nhằm bảo đảm lượng Ä‘Æ°á»ng gluco dá»± trữ cho cÆ¡ thể, giúp não và các tế bà o cÆ¡ tim được khá»e mạnh. Việc nà y giúp nâng cao hiệu suất ôn táºp, Ä‘iá»u chỉnh trạng thái tâm lý, giảm nhẹ sá»± mệt má»i.
Hoạt Ä‘á»™ng của não cần sá»± có mặt của má»™t số chất dẫn truyá»n thần kinh. Äể tạo ra những chất nà y, cÆ¡ thể cần má»™t lượng lá»›n anbumin. Trong thá»i gian thi cá», há»c sinh phải lao Ä‘á»™ng trà óc ở cÆ°á»ng Ä‘á»™ cao hÆ¡n lúc bình thÆ°á»ng; vì váºy, nhu cầu anbumin cÅ©ng cao hÆ¡n. Những thá»±c phẩm Ä‘á»™ng váºt (nhÆ° thịt nạc, cá, sữa bò, gia cầm) và các chế phẩm của Ä‘áºu nà nh Ä‘á»u chứa nhiá»u anbumin.
Mỡ phôtpho của trứng là má»™t chất quan trá»ng đối vá»›i hoạt Ä‘á»™ng tÆ° duy của đại não. Nó chuyển hóa thà nh acetylcholin - chất tăng cÆ°á»ng truyá»n thông tin trong não và tăng thêm sức nhá»›. Äáºu nà nh, trứng gà , sữa bò và lòng chay Ä‘á»™ng váºt chứa khá nhiá»u loại mỡ kể trên.
Ngoà i ra, há»c sinh nên ăn thêm má»™t số rau tÆ°Æ¡i và hoa quả già u vitamin. Vitamin tham gia và o quá trình hấp thu và đà o thải của các cÆ¡ quan, là má»™t yếu tố quan trá»ng của các loại men trong cÆ¡ thể. Nó giúp hệ thống thần kinh và đại não là m việc bình thÆ°á»ng. Việc cung cấp vitamin đầy đủ giúp tiêu trừ sá»± mệt má»i của đại não.
Trong những ngà y ôn thi, bữa sáng nên ăn no và dùng thêm hoa quả và o buổi sáng. Giữa hai đợt thi, có thể ăn thêm chocolate và nÆ°á»›c hoa quả. Các món nà y vừa giúp bổ sung nhiệt lượng, vừa hạn chế sá»± tiêu hao Ä‘Æ°á»ng nguyên trong gan, Ä‘á» phòng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết. Chocolate và nÆ°á»›c còn là m hÆ°ng phấn đại não.
Cần xóa bá» tâm lý căng thẳng, lo lắng, giữ cho tâm tình phải thoải mái, nhẹ nhà ng, kết hợp há»c táºp và nghỉ ngÆ¡i. Buổi tối, nên ngủ sá»›m để bảo đảm ngủ đủ thá»i gian và có chất lượng.
68. Vì sao thuốc có thể ảnh hưởng xấu đến dinh dưỡng?
Thuốc là loại vÅ© khà có uy lá»±c giúp con ngÆ°á»i đấu tranh vá»›i bệnh táºt. Thuốc giúp chữa bệnh bằng cách tác Ä‘á»™ng trá»±c tiếp đến cÆ¡ thể hoặc khống chế sá»± phát triển của bệnh táºt. Tuy nhiên, việc sá» dụng thuốc cÅ©ng có thể gây ra háºu quả xấu. Và dụ, má»™t số thuốc thÆ°á»ng dùng có thể cản trở hấp thu dinh dưỡng, tháºm chà dẫn đến suy dinh dưỡng.
Chẳng hạn, Tetracycllin cản trở sá»± hấp thu axit folic, mỡ và đưá»ng lactoza. Viên hydrochlorid phenphormin (chữa bệnh tiểu Ä‘Æ°á»ng) ảnh hưởng xấu đến sá»± hấp thu Ä‘Æ°á»ng gluco, axit amin, mỡ, vitamin B12 và natri...
Trong quá trình sá» dụng các loại thuốc trên, cần bổ sung thêm má»™t số chất dinh dưỡng. Nếu sá»›m có biểu hiện thiếu chất dinh dưỡng nà o thì phải há»i bác sÄ© giảm liá»u hoặc thay thuốc.
69. Vì sao khi no thì dù thức ăn ngon mấy cũng không cảm thấy thèm?
Trong não ngÆ°á»i có 2 trung khu thần kinh khống chế hà nh vi thèm ăn, tạm gá»i là trung khu thèm ăn và trung khu no. Khi bụng đói, trung khu thèm ăn hÆ°ng phấn cao Ä‘á»™, khiến ta ăn gì cÅ©ng cảm thấy ngon. Lúc bụng no, trung khu no hÆ°ng phấn khiến sá»± thèm ăn giảm xuống, vì váºy mà ta không thÃch ăn nữa.
Váºy đại não là m thế nà o để nháºn được các thông tin đói hay no của bụng truyá»n lên? Äiá»u nà y có liên quan trá»±c tiếp vá»›i Ä‘á»™ khẩn trÆ°Æ¡ng của cÆ¡ trÆ¡n trên thà nh dạ dà y. Khi Ä‘á»™ khẩn trÆ°Æ¡ng của cÆ¡ trÆ¡n trên thà nh dạ dà y giảm thấp, cảm giác thèm ăn sẽ mất Ä‘i và ngược lại. Yếu tố nà y được quyết định bởi sá»± co bóp của dạ dà y. Khi dạ dà y tiêu hóa thức ăn, chỉ có bá»™ pháºn ở gần tháºp nhị chà trà ng (cuống trên dạ dà y) co bóp. Dạ dà y rá»—ng dần, phạm vi co bóp cÅ©ng tăng lên. Äến khi hết thức ăn thì toà n bá»™ dạ dà y sẽ co bóp vá»›i lá»±c cà ng lúc cà ng mạnh, Ä‘á»™ khẩn trÆ°Æ¡ng của cÆ¡ trÆ¡n trên thà nh dạ dà y đạt đến đỉnh cao. Äiá»u nà y là m hÆ°ng phấn cÆ¡ quan cảm thụ trong thà nh dạ dà y. TÃn hiệu được truyá»n đến đại não, là m trá»—i dáºy cảm giác đói, từ đó mà kÃch thÃch "trung khu thèm ăn".
Ngược lại vá»›i quá trình trên, khi bụng đã no, lá»±c co bóp giảm xuống, Ä‘á»™ khẩn trÆ°Æ¡ng của các cÆ¡ trÆ¡n trên thà nh dạ dà y cÅ©ng giảm. TÃn hiệu đó được truyá»n đến trung khu no của đại não, cảm giác thèm ăn sẽ mất Ä‘i.
70. Vì sao thức ăn rán lại khó tiêu?
Thức ăn rán thÆ¡m, giòn, hợp khẩu vị nhÆ°ng khó tiêu hóa. Việc ăn quá nhiá»u má»™t lúc hoặc ăn quá nhanh sẽ ảnh hưởng không lợi đối vá»›i dạ dà y. Vì sao lại nhÆ° thế?
NhÆ° ta đã biết, sá»± tiêu hóa và hấp thụ thức ăn là má»™t quá trình rất phức tạp. Trong khoang miệng, răng nhai và nghiá»n nát, đầu lưỡi đảo và trá»™n Ä‘á»u thức ăn. Trong nÆ°á»›c bá»t có men amylase, có thể biến chất amylase thà nh Ä‘Æ°á»ng mạch nha; trong dạ dà y có men anbumin dùng để phân giải anbumin. Ruá»™t non là "nhà máy gia công hóa há»c" lá»›n nhất có đủ các dạng men tiêu hóa. Các chất anbumin, amylase và mỡ chÆ°a qua xá» lý sẽ được gia công ở đây.
Thức ăn rán tÆ°Æ¡ng đối cứng, không dá»… nhai nát và khó được trá»™n Ä‘á»u. Sau khi rán, đại bá»™ pháºn các hạt thá»±c phẩm Ä‘á»u được bao bá»c má»™t lá»›p dầu mỡ, là m giảm sá»± tiếp xúc của nó vá»›i men anbumin hoặc amylase, gây khó tiêu.
Má»™t thà nghiệm đã chứng minh rằng dịch vị được tiết ra nhiá»u hay Ãt có liên quan vá»›i tÃnh chất của thức ăn. Khi ăn bánh bao, dịch vị tiết ra tÆ°Æ¡ng đối nhiá»u nên sức tiêu hóa mạnh; khi ăn đồ chứa mỡ, dịch vị tiết ra Ãt và cháºm, sức tiêu hóa yếu. Sau khi ăn thịt, ta không cảm thấy đói vì thịt chứa nhiá»u mỡ, khó tiêu hóa, lÆ°u lại trong dạ dà y lâu nhất. TÆ°Æ¡ng tá»±, thức ăn rán được bao bá»c má»™t lá»›p mỡ nên lâu tiêu.
71. Vì sao có ngÆ°á»i dá»… say rượu, có ngÆ°á»i khó say?
Sau khi uống rượu, từng ngÆ°á»i có những biểu hiện khác nhau. NgÆ°á»i tá»u lượng Ãt chỉ cần uống mấy ngụm là mặt Ä‘á» bừng, tháºm chà choáng đầu, tim Ä‘áºp nhanh, khó chịu. Còn ngÆ°á»i tá»u lượng khá khi má»›i uống Ãt mặt chÆ°a biến sắc, uống đến say mặt má»›i tÃm tái. Váºy vì sao tá»u lượng của má»—i ngÆ°á»i lại nhiá»u Ãt khác nhau?
NhÆ° ta đã biết, cho dù chủng loại rượu rất Ä‘a dạng nhÆ°ng chúng Ä‘á»u chứa cồn, chẳng qua là hà m lượng khác nhau mà thôi. Sau khi uống rượu, cồn được dạ dà y và đưá»ng ruá»™t hấp thụ, thông qua máu Ä‘i và o gan và các tổ chức khác. Gan có hai loại men liên quan tá»›i sá»± Ä‘Ã o thải cồn. Men cồn không chứa hyÄ‘ro có thể phân giải cồn thà nh acetaldehyd; men acetaldehyd không chứa hyÄ‘ro phân giải acetaldehyd thà nh nÆ°á»›c và khà CO2, bà i xuất ra khá»i cÆ¡ thể. Tá»u lượng của má»™t ngÆ°á»i nhiá»u hay Ãt được quyết định bởi loại men acetaldehyd không chứa hyÄ‘ro nà y.
Nếu công năng của men acetaldehyd yếu, sức chuyển hóa acetaldehyd tÆ°Æ¡ng đối kém, khiến acetaldehyd không ngừng được tÃch lÅ©y trong cÆ¡ thể, các đầu cuối mạch máu (đặc biệt là trên mặt) giãn nở ra. Khi uống rượu, mặt và cổ ngÆ°á»i đó Ä‘á» bừng, toà n thân phát nóng. Do đầu cuối mạch máu giãn nở, huyết áp giảm xuống. Äể bảo đảm sá»± thăng bằng, tuyến thượng tháºn tiết ra má»™t chất gây co mạch, khiến tim Ä‘áºp nhanh hÆ¡n, huyết áp tăng lên.
Vá»›i ngÆ°á»i mà công năng men acetalehyd mạnh, cÆ¡ thể nhanh chóng phân giải chất acetaldehyd.
Có thể thấy rằng, ngÆ°á»i có công năng men acetaldehyd yếu rất may mắn. Do tá»u lượng thấp nên há» Ãt uống và giữ được sức khá»e. Ngược lại, những ngÆ°á»i tá»u lượng cao do uống nhiá»u nên dá»… mắc bệnh táºt, tháºm chà tá» vong.
72. Vì sao ngÆ°á»i say rượu Ä‘i xiêu vẹo?
Nếu bạn nhìn thấy má»™t ngÆ°á»i Ä‘i lang thang, lảo đảo, miệng đầy hÆ¡i rượu thì chắc chắn đó là ngÆ°á»i say rượu. Vì sao khi say rượu, ngÆ°á»i ta bÆ°á»›c Ä‘i không vững?
Các nhà khoa há»c giải thÃch rằng, khi bạn bị xô đẩy Ä‘á»™t ngá»™t, thân thể sẽ mất thăng bằng, bản năng sẽ Ä‘iá»u chỉnh nhanh chóng để láºp lại trạng thái thăng bằng. Tất cả những việc nà y do cÆ¡ quan thăng bằng thá»±c hiện. Nó có thể căn cứ và o sá»± xiêu lệch vị trà của thân thể để có phản xạ Ä‘iá»u chỉnh thân, giúp cÆ¡ thể luôn giữ vị trà thăng bằng.
CÆ¡ quan thăng bằng nằm trong tai giữa. Chúng gồm có tiá»n đình và ba ống bán quy, có sá»± phân công tÆ°Æ¡ng há»—. Tiá»n đình tìm hiểu mức Ä‘á»™ xiêu lệch của phần đầu, ba ống bán quy thăm dò trạng thái váºn Ä‘á»™ng của thân thể (ống thứ nhất phụ trách váºn Ä‘á»™ng trên dÆ°á»›i, ống thứ hai phụ trách váºn Ä‘á»™ng trÆ°á»›c sau, ống thứ ba phụ trách váºn Ä‘á»™ng nghiêng hai bên). á»ng bán quy chứa đầy các tế bà o chuyên cảm nháºn vị trà của thân thể, có thể tiếp thu thông tin bất cứ lúc nà o để truyá»n lên đại não để đại não Ä‘iá»u tiết thống nhất sá»± váºn Ä‘á»™ng của các bắp thịt toà n thân. NhỠđó, khi váºn Ä‘á»™ng, cÆ¡ thể vẫn được bảo đảm thăng bằng.
NhÆ°ng khi say rượu, chất cồn đã là m tê liệt cÆ¡ quan thăng bằng, khiến cho Ä‘á»™ nhạy của nó giảm thấp, phản ứng cháºm chạp. Vì nhịp Ä‘iá»u chỉnh sá»± thăng bằng vị trà của cÆ¡ thể cháºm Ä‘i má»™t ná»a nên bÆ°á»›c Ä‘i phải xiêu vẹo.
Nếu say quá mức, cÆ¡ quan thăng bằng sẽ tê liệt hoà n toà n. Lúc đó, ngÆ°á»i say chẳng những Ä‘i không vững mà má»™t bÆ°á»›c cÅ©ng không lê nổi.
73. Vì sao trẻ em không nên uống rượu?
Có ngÆ°á»i lá»›n vì vui đùa hoặc muốn nuôi dạy trẻ thà nh ngÆ°á»i có khà chất hảo hán nên thÆ°á»ng cho trẻ em uống rượu. Nhiá»u em vì tò mò cÅ©ng cầm cốc lên uống. Äiá»u nà y vô cùng có hại.
Các cÆ¡ quan của trẻ Ä‘á»u còn non ná»›t, đặc biệt là hệ thống tiêu hóa, nó không chịu Ä‘á»±ng được những chất kÃch thÃch mạnh. Rượu rõ rà ng là chất kÃch thÃch mạnh, có hại rất lá»›n cho các ná»™i tạng, đặc biệt là gan và dạ dà y. Nếu trẻ em uống rượu, gan phải là m việc nhiá»u hÆ¡n để giải trừ chất Ä‘á»™c trong rượu (bằng cách chuyển cồn thà nh men amoni), khiến cho tế bà o gan bị tổn thÆ°Æ¡ng.
Việc uống rượu còn có hại cho dạ dà y của trẻ. Cồn sẽ kÃch thÃch dạ dà y tiết ra má»™t lượng lá»›n dịch toan, lâu ngà y sẽ dẫn đến tiêu hóa kém, tháºm chà phát triển thà nh viêm hoặc loét dạ dà y.
Rượu cũng là m giảm sức miễn dịch. Sau khi uống rượu, các mao mạch sẽ giãn nở, sức tản nhiệt tăng lên, khiến trẻ dễ bị cảm và viêm phổi.
Ngoà i ra, rượu còn gây tổn thÆ°Æ¡ng não, khiến cho trà nhá»› giảm xuống, ảnh hưởng đến sá»± phát triển bình thÆ°á»ng của đại não. Nếu những ảnh hưởng nà y kéo dà i, trà tuệ của các em sẽ giảm sút.
Má»™t háºu quả khác mà rượu gây ra cho trẻ em là quá trình phát dục bị rối loạn. Các thà nghiệm đã chứng minh rằng, cồn gây tổn thÆ°Æ¡ng rất lá»›n đối vá»›i tinh hoà n trong thá»i kỳ phát dục, là m kéo dà i quá trình nà y, tháºm chà khiến tế bà o sinh tinh và ống dẫn tinh bị hủy hoại, dẫn đến vô sinh. Äối vá»›i các em gái, các hoóc môn giá»›i tÃnh sẽ bị nhiá»…u loạn, sau nà y sẽ kinh nguyệt không Ä‘á»u, có hiện tượng Ä‘au bụng kinh, Ä‘au đầu...
74. Gan có tác dụng gì?
Nếu cÆ¡ thể là má»™t xà nghiệp hóa chất liên hợp thì gan là nhà máy hóa chất quan trá»ng nhất. Bởi vì khi váºn Ä‘á»™ng, con ngÆ°á»i phải tiêu phà nhiá»u năng lượng; khi ăn, cần phải có các loại dịch tiêu hóa; khi Ä‘á»c sách hay viết, phải có má»™t số vitamin để giúp đỡ thị lá»±c. Tóm lại, chúng ta là m bất cứ việc gì cÅ©ng Ä‘á»u cần đến sá»± giúp đỡ của gan.
Theo phân tÃch của các nhà khoa há»c, gan có thể thá»±c hiện 500 loại công việc vì nó sản xuất được nhiá»u loại men. Trong cÆ¡ thể có khoảng 2.000 loại men, riêng gan đã sản xuất gần 1.000 loại.
Gan có rất nhiá»u công năng, trong đó 3 công năng chÃnh là giải Ä‘á»™c, tà ng trữ chất dinh dưỡng và chế tạo dịch máºt.
Khi ăn uống hoặc dùng thuốc, con ngÆ°á»i thÆ°á»ng Ä‘Æ°a các chất Ä‘á»™c và o cÆ¡ thể, các vi khuẩn trong Ä‘Æ°á»ng ruá»™t cÅ©ng sinh ra Ä‘á»™c tố. Nếu những chất Ä‘á»™c nà y theo máu trá»±c tiếp đến tim thì con ngÆ°á»i sẽ chết rất nhanh. NhÆ°ng rất may là chúng bị gan xá» lý. Ở gan, chúng bị "vô hiệu hóa", mất Ä‘i tÃnh Ä‘á»™c. Và dụ, ngÆ°á»i hay uống rượu nên cảm Æ¡n gan vì trong rượu có chất cồn rất Ä‘á»™c hại; gan có thể biến cồn thà nh khà CO2 và nÆ°á»›c. ÄÆ°Æ¡ng nhiên, nếu uống rượu nhiá»u quá thì gan chẳng những không thể phân giải hết cồn mà còn bị tổn thÆ°Æ¡ng.
Trong quá trình tiêu hóa những thức ăn có hà m lượng anbumin và mỡ cao, dịch máºt có vai trò không thể thiếu được. Dịch máºt được sản sinh không phải trong túi máºt mà là ở gan. Túi máºt chỉ là nÆ¡i dá»± trữ.
Gan còn có công năng dá»± trữ các chất dinh dưỡng. Nó có thể chuyển chất Ä‘Æ°á»ng gluco (có quá nhiá»u trong máu) thà nh Ä‘Æ°á»ng nguyên để dá»± trữ lại. Äiá»u nà y vừa giúp Ä‘á» phòng tình trạng tăng Ä‘Æ°á»ng huyết vừa giúp cÆ¡ thể có sẵn Ä‘Æ°á»ng nguyên để dùng đến khi cần.
75. Vì sao canh thịt không cho muối thì không ngá»t?
Nấu ăn phải cho muối là lẽ Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên. Äó không chỉ là nhu cầu của sinh lý cÆ¡ thể mà còn là nhu cầu của khẩu vị. Bát canh không có muối sẽ nhạt, vô vị, khi cho thêm má»™t tà muối thì nhÆ° gấm được thêu hoa, hÆ°Æ¡ng vị trở nên thÆ¡m ngá»t. Sở dÄ© nhÆ° thế là vì muối có tác dụng Ä‘iá»u chỉnh hÆ°Æ¡ng vị. Tục ngữ nói: "Muối là vua của trăm vị", rất có lý.
Hà m lượng muối natri glutamin trong món ăn góp phần quan trá»ng để quyết định món đó có ngon hay không. Thà nh phần hóa há»c của muối ăn là clorua natri, trong nhiá»u loại thức ăn (nhÆ° thịt) có glutamin. Khi nấu, glutamin được giải phóng và hòa tan trong nÆ°á»›c. Lúc đó, nếu cho thêm má»™t Ãt muối và o canh thì glutamin trong nÆ°á»›c canh sẽ kết hợp vá»›i natri để hợp thà nh natri glutamic, là m cho vị ngá»t tăng lên.
ÄÆ°Æ¡ng nhiên, nếu thêm nhiá»u muối quá thì vị ngá»t sẽ trở thà nh vị mặn, có tác dụng ngược lại.
76. Vì sao không nên nÃn đại, tiểu tiện?
NÆ°á»›c tiểu của ngÆ°á»i được trữ lại trong bà ng quang. Khi tÃch tụ đến má»™t lượng nhất định, bà ng quang sẽ căng lên, Ä‘iá»u nà y được các dây thần kinh truyá»n lên đại não, khiến ta có cảm giác buồn Ä‘i tiểu. Việc nÃn tiểu tiện không những gây khó chịu mà còn khiến cho các cÆ¡ của bà ng quang giãn ra, ảnh hưởng đến công năng co bóp của cÆ¡ quan nà y, là m giảm lá»±c bà i tiết nÆ°á»›c tiểu, dẫn đến Ä‘i tiểu không kiệt.
NÆ°á»›c tiểu là môi trÆ°á»ng tốt của vi khuẩn, nhiệt Ä‘á»™ trong bà ng quang cÅ©ng rất thÃch hợp cho sá»± phát triển của những sinh váºt nà y. Thá»i gian nÆ°á»›c tiểu bị giữ lại trong bà ng quang cà ng dà i, vi khuẩn cà ng sinh sôi nảy nở, gây viêm nhiá»…m hệ thống tiết niệu, dẫn đến đái rắt, nÆ°á»›c tiểu kèm máu... Vì váºy, khi buồn Ä‘i tiểu, nên Ä‘i cà ng sá»›m cà ng tốt.
VỠđại tiện, tốt nhất má»—i ngà y nên Ä‘i má»™t lần. Äiá»u nà y có lợi cho nhịp Ä‘iệu váºn chuyển của hệ thống tiêu hóa. Rất nhiá»u ngÆ°á»i vì ham mê công việc hoặc do hoà n cảnh mà phải cố nÃn khi có nhu cầu đại tiện. Nhu cầu nà y dần dần mất Ä‘i, ảnh hưởng đến công năng bà i tiết của Ä‘Æ°á»ng ruá»™t, là m cho nhu Ä‘á»™ng của ruá»™t trở nên cháºm chạp, vá» sau rất khó phục hồi trở lại. Phân Ä‘á»ng lại trong Ä‘Æ°á»ng ruá»™t cà ng lâu cà ng trở nên khô cứng (do phần nÆ°á»›c bị đại trà ng hấp thu) dẫn đến táo bón. Việc uống nhiá»u nÆ°á»›c không thể khiến phân má»m lại.
Tình trạng phân Ä‘á»ng lại lâu trong ruá»™t sẽ khiến tÄ©nh mạch của thà nh ruá»™t bị chèn ép, máu trong tÄ©nh mạch chung quanh trá»±c trà ng (sát háºu môn) không tuần hoà n vá» tim được. Phần tÄ©nh mạch đó sẽ bị ứ huyết, dá»… gây ra bệnh trÄ©. Äối vá»›i những ngÆ°á»i vốn có bệnh trÄ©, việc nÃn đại tiện cà ng là m cho bệnh nghiêm trá»ng, gây xuất huyết. Do phân cứng, bệnh nhân phải dùng lá»±c nhiá»u khi Ä‘i ngoà i, là m tăng thêm áp lá»±c trong khoang bụng và háºu quả là chứng trÄ© ngoại cà ng nặng thêm.
NgÆ°á»i già bị bệnh áp huyết cao và bệnh mạch và nh cà ng không nên nÃn đại tiện mà phải giữ thói quen đại tiện đúng giá». Việc "nÃn nhịn" sẽ gây táo bón, khiến cho huyết áp lên cao, cÆ¡ tim thiếu máu và thiếu ôxy, mạch máu não bị rách và cÆ¡n nhồi máu cÆ¡ tim xuất hiện, gây nguy hiểm đến tÃnh mệnh.
|
|
|
| |