Một Nửa Đàn Ông Là Đàn Bà - Trương Hiền Lượng

[ngudoc]

Chương Bốn

Cánh đồng lúa nước rộng lớn tỏa hơi nóng hầm hập dưới nắng gắt, bầu trời không một gợn mây. Hôm nay đẹp trời. Lá cỏ kê to mập, giữa lá nổi đường gân trắng, lá cỏ ba cạnh xòe rộng, óng ả mượt mà, lá lau nhọn hoắt, rìa sắc như dao, hàng triệu, hàng triệu lá bao nhiêu là lá, chúng sung sướng hân hoan hướng tới bầu trời xanh thăm thẳm. Từ cánh đồng suốt tới tận chân núi, cây cỏ tươi tốt xanh ngắt, màu xanh thẫm, một màu xanh bao la man mác.


Lá lúa mảnh dẻ đầy lông tơ, lại bị che lấp lẫn dưới cỏ kê, cỏ ba cạnh và lau lách, với cặp mắt mệt mỏi, phải tách biệt được chúng ra. Hơn ba nghìn mẫu lúa nước của chúng tôi, xưa kia là đầm lầy đầy cỏ dại và muỗi dĩn, vốn là xứ sở của le le và vịt giời. Bắt đầu từ những năm 50, hết năm này sang năm khác, tù lao cải đã dần dần lấp bằng.

Nhưng chất đất mặn ở vùng trũng chỉ cấy được lúa nước, hơn nữa không bao giờ tháo chảy được hết nước. Trừ cỏ không sạch rễ, bãi hoang tuy đã thành đất trồng trọt, nhưng tất cả các loài cỏ nước lại mọc lên tốt hơn, rậm rạp hơn. Vì ruộng được bón thêm phân. Bây giờ lấy tay nhổ từng cọng cỏ một, đừng hòng nhổ được hết.

Song cũng đành nhổ bằng tay.
Có hề gì, đội lao cải thiếu gì người.
Nhổ đi, nhổ đi! Giải phóng cho từng mảng mạ ra khỏi lùm cỏ rối. Có chỗ nhổ hết cỏ chỉ còn trơ lại đám bùn loãng, chẳng thấy mạ đâu.
- Phải đào móc cho hết củ cái cỏ ba cạnh!
- Phải lôi cho bật gốc lau lên!
Đội trưởng Vương đội mũ cói rộng vành, đi lại quát tháo trên bờ ruộng.

Làm sao mà lôi bật gốc lau lên? Chúng kéo bè đan kết vào nhau dưới bùn sâu, dường như toàn bộ lau lách của cả vùng đầm lầy này đều mọc lên từ cái rễ to bằng con trăn khổng lồ. Làm sao mà móc củ cái cỏ ba cạnh lên được? Loại củ này tên vị thuốc là “hương phụ tử”, nằm sâu dưới bùn đen. Với lại, định mức hằng ngày cho mỗi tù nhân là năm sào, cỏ mọc um tùm thế này, chổng mông chổng đít cả ngày, ông cứ làm thử một sào xem nào?

Anh em tù vơ đám cỏ nhổ không bật rễ lại thành búi, rồi lẳng lặng lấy chân dận xuống bùn. Vất lên bờ mà đội trưởng bắt được thì cứ gọi là ăn chửi. Gốc lau không nhổ lên được đứt giữa chừng, nước chui vào đoạn gốc rỗng, sủi bọt kêu lục bục, như muốn tố giác người tù.
- Tao cứ tưởng là đứa nào không nhổ được gốc lau lên kia đấy, hoá ra là tao đánh rắm - Người tù không lôi bật được gốc lau lên, ranh mãnh pha trò cười.
- Rắm kêu lớn nhỉ! Sao không thối lại có mùi cỏ tươi, không phải rắm con lừa đấy chứ?

Người tù bên cạnh trêu anh ta, thế là cả đám hỉ hả cười lên vui vẻ.
Phải thế chứ, phải có cái gì vui lên một chút, không thì làm sao sống nổi? Có người cất giọng hát:


Anh hai đi nông trường lao cải.
Bỏ em ba ở lại phòng không.
Em ba ơi chớ lo lắng phiền lòng.
Ở nông trường lao cải, bụng anh không đói nào!
A - ới – a! Ới – a – a!

Giữa trưa nắng càng gay gắt, màu xanh im lìm đè nặng lên mặt đất. Vịt giời, ếch nhái đều chẳng buồn kêu, không khí như đặc quánh lại. Thi thoảng, một cơn gió nóng từ hẻm núi ào tới, cuốn theo về không khí bỏng rát của sa mạc, lau lách rung lên xào xạc nghe như tiếng kim khí cọ xát vào nhau, nước bùn đục ngầu nóng bỏng chân. Đám tù nhân chẳng còn hơi sức đâu chuyện trò nữa, chúi đầu mải miết làm, cố đạt định mức 5 sào. Khẩu hiệu “đổi ác theo thiện, tiền đồ sáng sủa” cắm ngay trên bờ mương kia kìa. Tôi vác xẻng đi lại quanh quẩn bên đám ruộng tôi phụ trách. Đứng đằng trước mà nhìn, thì dưới ruộng lúa là những cái đầu tóc bị nắng hun đốt cháy sém vàng hoe khô khốc, đây đó mồ hôi loang loáng nhỏ giọt, bốc ra mùi thum thủm hắc hơn mùi lá mục. Nhìn từ phía sau thì lổm ngổm toàn mông đít. Mông đít vá chằng vá đụp, loang lổ bùn đất vàng khè.
Trên cao, bầu trời xanh thẳm; ở dưới mặt đất xanh rì. Trong suốt, sâu thẳm, đẹp tươi. Nhưng ở giữa là đám người một màu đen ngòm bị đè cho bẹp dúm.

Chợt trong ruộng lùa bùng lên tiếng hoan hô vui sướng. Hóa ra xe chở cơm đã hiện ra trên bờ mương nhánh cao cao.

Bốn con ngựa kéo mấy thùng cơm đi trước, một chú lừa kéo thùng nước khổng lồ theo sau, thủng thẳng bước dưới bóng liễu. Mẹ kiếp! Xem kìa, chúng nó dẫn rượu đi đủng đà đủng đỉnh! Chúng mày ních no căng rốn rồi chứ gì?! Món gì nào? Thoang thoảng mùi cải trắng nấu cải củ, chỉ ước sao buổi trưa được cái bánh bo bo to hơn tí: lạy ông bà ông vải, khôn thiêng phù hộ. Được miếng ăn đâu có dễ! Có điều coi như bữa nào cũng có ăn.

Đội trưởng Vương đã thổi còi. Tù nhân vùng lên như bạo động, ào tới chiếc xe cơm đỗ trên bờ mương nhánh.
Chạy nhanh! Bánh lĩnh trước to hơn, lĩnh sau vớ phải bánh dưới thùng không bị vẹt thì cũng bị bẹp dí.
Tù ăn cơm, chẳng khác gì con chiên lúc cầu nguyện, phải một lòng một dạ dốc hết đức tin vào đó. Đang ăn mà có ai quấy rầy, thì người tù giống hệt con sói đang ngoạm một con thỏ, răng nhe ra, miệng gầm gừ giận dữ, mắt vằn tia máu, gườm gườm nhìn người ấy ngay. Đội trưởng Vương biết vậy cho nên dù công việc cấp bách đến mấy, ông cũng không bao giờ quát giục tù nhân nhồi nhét cho nhanh. Ông thường bảo:
- Trời đánh còn tránh bữa ăn!
Nếu buổi sáng hoàn thành tốt định mức, ông còn để tù nhân nghỉ trưa thêm một lát.

Hôm nay mới bắt đầu làm cỏ, suốt mùa đông rồi cả mùa xuân ru rú mãi trong trại và làm việc trên ruộng khô, ngày đầu tiên thấy nước, họ vô cùng thích thú, nên tiến độ làm cỏ buổi sáng rất nhanh. Đội trưởng Vương rất khoái, cơm xong ông để tù nhân nằm nghỉ trên bờ mương. Dù chẳng có gì che, người nào cũng rũ ra như tầu lá héo dưới trời nắng nóng, nhưng nằm nghỉ vẫn thoải mái hơn làm việc. Đội trưởng Vương ngồi một mình dưới bóng cây nhỏ, lấy cọng cỏ xỉa răng, mắt lim dim thỏa mãn nhìn đám tù nhân dưới chân ông, chẳng khác nào người chăn cừu nhìn đàn cừu no nê của mình.

Khi tù ăn cơm trưa, thì tổ trông coi đồng ruộng chúng tôi, đi kiểm tra các bờ ruộng và các cửa tưới tiêu. Cánh tù chẳng tiếc gì lao động của mình, càng không coi trọng lao động của người khác. Nhãng đi một chút, là có kẻ phá hoại các cửa tưới tiêu, hoặc giẫm nát bờ ruộng ngay. Người coi ruộng vất vả, khổ sở mới dẫn được nước vào đồng ruộng, nhưng sơ ý đi là cánh tù tháo cho cạn sạch, hoặc để nước mương dồn vào vỡ hết bờ. Chúng mày đi mà đắp lại! Chúng mày thiếu chó gì thời gian!

Tù ở đại đội cho rằng, ruộng lắm cỏ thế này là tội của bọn coi ruộng.
Tù làm không hết định mức thì trút giận lên đầu người coi ruộng. Ruộng làm cỏ xong thì cả cỏ lẫn lúa đều nát bét, chẳng khác gì có đàn trâu vừa giẫm…

Hơn hai trăm mẫu lúa do tôi trông coi, chia làm bốn lô, ngay ngắn như bàn cờ nằm hai bên bờ hai con mương tưới thẳng tắp. Mỗi dòng mương tưới cho hơn một trăm mẫu. Mương cái vuông góc với mương nhánh. Mỗi mương nhánh lại tỏa ra mấy chục dòng mương tưới như vậy. Ruộng lúa, một bên sát liền mương tưới, còn bên kia là mương tiêu sâu hơn. Do địa hình thấp trũng, mương tiêu quanh năm đầy nước, mùa đông thì đóng băng, cho nên nước ở đây lạnh buốt. Hai rìa mương tiêu, lau lách mọc thẳng cao vút. Đây là những gì còn sót lại của đầm lầy xưa kia. Xuân sang thì ngoài ruộng, lau lách mọc lên trước tiên thẳng tắp nhọn hoắc như chông. Chúng hút nhựa sống từ mương tiêu quanh năm không bao giờ khô cạn, lớn lên như thổi. Khi gieo mạ không dẫn nước vào ruộng, thì chúng đã cao hơn đầu người. Giờ đây lau lách rậm rạp dầy đặc, gió thổi không lọt, chẳng khác gì một bức tường xanh biếc.

Bên kia bức tường xanh biếc ấy, tôi nghe có tiếng phụ nữ cười đùa vui vẻ. Tù đàn bà làm cỏ ở lô ruộng bên cạnh. Họ không cùng ăn với tù đàn ông trên bờ mương nhánh. Trực nhật của họ gánh cơm phía trên bờ mương tưới để họ ngồi ăn riêng một chỗ.

Trong coi lô ruộng bên cạnh, là một ông tù già, già nhất trong tổ tôi, đã ngoài năm mươi tuổi. Đội trưởng Vương bố trí đến là khéo! Ông chịu án tám năm, hết năm nay thì mãn hạn, ông sẽ chẳng dại gi mà gây chuyện rắc rối vớ vẩn.

Có người tù đàn bà nào đó cất tiếng hát oang oang:
- Sắp hành sự nốc vào bát rượu, là khắp người dồn máu hăng lên….
Giọng hát khản đặc, khàn khàn, chẳng khác nào một khói sương mù dầy đặc xám xịt vượt qua bức tường xanh, quay cuồng khắc khoải. Nhưng chỉ phút chốc, tiếng hát chợt im bặt. Phía trước tôi, trong đám lau lách im lìm, vọng ra tiếng khỏa nước bì bõm, nghe như có đàn vịt giời đang ríu ran đập cánh trên mặt nước.

Đúng vịt giời! Loài chim nước mỏ bẹt lông cánh sặc sỡ ấy thường thường là những bữa tiệc cải thiện của anh em trong tổ coi ruộng chúng tôi. Cơm của đội lao cải dẫu được ăn no, nhưng rất ít khi có thịt. Bắt vịt giời, bắt cá trở thành nghề phụ của tổ chúng tôi. Ở ngoài người ta săn vịt giời bằng súng hoặc đánh lưới, vào đội lao cải thì tài trí thông minh của con người, được phát huy hết cỡ, chúng tôi chỉ hai bàn tay không cũng bắt sống được vịt giời ngon ơ. Cái giống ngu xuẩn ấy thích làm tổ trong bụi rậm. Lau lách um tùm, chúng ra vào đâu có lên thẳng xuống thẳng được như trực thăng. Chúng phải mở một lối đi nho nhỏ trên ruộng lúa bên mương tiêu, thoạt tiên hạ cánh xuống ruộng rồi theo lối nhỏ bơi đến bờ mương tiêu, bò lên bờ lạch bạch về tổ. Ra khỏi tổ đi kiếm ăn lại phải theo một quy trình ngược lại. Chúng tôi thường nhìn thấy vịt giời bên bờ mương tiêu nghiêng đầu nghển cổ nhìn trời, thật chẳng khác nào mấy thầy nho sĩ xem xét thời tiết lúc xuất hành. Chúng tôi chỉ cần nhìn thấy ở đám ruộng nào cỏ lúa bị rẽ ra thành một vệt, lần theo vệt dài ngoằn ngoèo quanh co ấy tìm đến bờ mương tiêu, là thế nào cũng thấy ngay dấu chân vịt hiện ra rõ ràng. Đêm đến, sẵn đèn pin của đội phát cho, chúng tôi lần theo dấu vết ban ngày đã phát hiện, chắc chắn là nhìn thấy cái ổ kết bằng rơm và cành khô của nó. Một ổ như vậy ít ra có hai con vịt to, lại còn trứng và vịt con nữa. Ánh đèn pin chiếu vào, vịt ta vươn dài cổ ra, đầu nghẹo đi, giương cặp mắt đờ đẫn nhìn chằm chằm vào luồng sáng, chẳng hề cựa quậy. Tròng mắt sáng lấp lánh như huyền ngọc, đầy nét dại khờ, ánh lên vẻ trong trắng ngây thơ và hồn nhiên thanh thản mà loài người đã đánh mất từ lâu. Ánh sáng gì vậy? Mặt trời mọc rồi sao? Giữa lúc chúng đang ngơ ngác ấy, chúng tôi túm lấy cổ chúng, nhẹ nhàng như không. Có đêm chúng tôi bắt được đến mười mấy con.

Thế là tôi rón rén đi về phía có tiếng nước róc rách bì bõm ấy.
Tôi tụt giầy, lấy xẻng nhẹ nhàng thận trọng rẽ lau lách ra, lội thẳng sâu vào trong bụi. Cũng thật là may, trưa trời lại nổi gió, những khóm lau bỗng reo lên rì rào xào xạc như trong rừng sâu; lá lau vươn dài lay động đu đưa trên đầu và quanh người tôi, làm vỡ vụn những mảng bóng nắng đổ dài trên mặt nước trong xanh. Nước lạnh đã lút mắt cá chân. Bước tiếp thì sẽ ngập đầu, sườn bờ mương tiêu dốc lắm.
Giờ đây tiếng róc rách nghe càng rõ hơn. Sau tiếng róc rách là tiếng nước chảy ri rỉ, dường như những giọt nước đang thầm thì tỉ tê cùng cỏ dại. Không giống tiếng khua động của vịt giời.

Tiếng gì thế nhỉ?

Tôi tò mò vạch lau ra, nhòm sang phía bên kia mương tiêu. Tôi chợt giật mình kinh ngạc: tôi nhìn thấy một con người!

Một người đàn bà!

Một người đàn bà trần truồng!

[ngudoc]

Chương Năm

Cô ta đang tắm.

Cô ta cũng không dám lội ra giữa dòng mương, hai chân giẫm lên đám cỏ nước bên bờ, vung vẩy cánh tay tròn lẳn, khum hai tay làm gáo, vốc nước hắt lên cổ, lên vai, lên ngực, lên lưng, lên bụng dưới…

Cả thân hình cô là một khối đầy đặn ngồn ngộn mỡ màng, từng bộ phận đều toát lên nét dịu dàng mềm mại mà khỏe khoắn. Ánh nắng chiếu thẳng xuống giữa hai bờ lau cao vút xanh thẫm, da thịt cô bóng mịn như tấm lụa căng phồng, khơi gợi lên cảm giác sảng khoái thư thái như một màu tơ trong mờ óng ả. Đôi vai xoay qua xoay lại và cặp vú nhún nhẩy nhịp nhàng, ướt nước loang loáng càng sáng lên lung linh ấm áp. Phía dưới hai bầu vú căng tròn, là hai quầng bóng râm lượn cong hấp dẫn. Nước da không trắng nõn, mà là màu sữa trắng ngà, tôn thêm vẻ đẹp tự nhiên không mảy may trang sức, nhựa sống căng đầy. Để vốc khoát nước, cô hết cúi xuống lại ngẩng lên, y hệt như một chú cá heo đang thỏa thuê đùa giỡn, tung mình lên không trung bằng những động tác vươn dài thật đẹp. Khoát nước vào đến đâu, cô đưa tay xát mạnh chỗ đó, thế là khắp cơ thể cô ửng hồng lên tràn trề sức sống. Và được làn nước mát kích thích bất chợt, gương mặt cô vụt hiện lên vẻ hân hoan lấp lánh một niềm vui sướng trẻ thơ.
Khuôn mặt thật ưa nhìn.

Cô ngửa cổ ngước nhìn bầu trời, giữa màu xanh của lau lách nổi lên gương mặt xiết bao duyên dáng. Đôi mắt, sống mũi, cặp môi, tất cả đều nhỏ nhắn phối hợp bên nhau hài hòa tuyệt đỉnh, lung linh vẻ xinh xắn lanh lợi riêng của phái đẹp. Mái tóc cắt ngắn ướt đẫm vuốt ra sau gáy gọn gàng duyên dáng, điểm tô thêm cho khuôn mặt yêu kiều một nét hào hoa vũ dũng của con trai. Cặp lông mày tôn thêm vẻ lộng lẫy của gương mặt, vẽ bằng một nét dài thanh thanh kẻ thẳng phía trên mi mắt. Làn nước mát kích thích khiến hai đầu mày nhướn lên cao cao rồi nhanh chóng thư giãn nhẹ nhàng. Thật sinh động không sao tả được, có vẻ cô đã quên đi tất cả. Đã quên đây là đội lao cải, đã quên người ta có thể chạy đến quát mắng cô bất cứ lúc nào, đã quên cả quá khứ và hiện tại của đời mình, đã quên bộ quần áo đen đang hong bên cạnh, bộ quần áo như chiếc kìm đóng dấu sắt nung, đóng cái dấu đen ngòm lên thân phận cô. Cô hoàn toàn chìm đắm trong niềm khoái lạc được tắm rửa, cô chăm chú kỳ cọ cơ thể thật cẩn thận kỹ càng tưởng chừng như muốn lộn trái hết cả lục phủ ngũ tạng và linh hồn ra mà kỳ mà rửa vậy.

Cô đã quên bản thân cô, tôi cũng quên bản thân tôi. Lúc đầu mắt tôi rất không tự giác cứ nhắm vào chỗ bí ẩn nhất trên người cô. Nhưng một lát sau, toàn bộ bức tranh như đã thăng hoa thành một sức mạnh lạ kỳ làm tôi rung động. Ở đây bao trùm một không khí huyền thoại vượt lên trên cuộc sống tầm thường nhàm chán, vượt ra ngoài cả cõi trần thế này. Thế giới này nhờ có cô mà rạng rỡ lên. Kiếp sống lao cải của tôi vì được chiêm ngưỡng bức tranh sống động này mà đã gặp được một thứ vận may đầy kịch tính, mà có được mùi vị hài hước thật chua cay. Tôi rạo rực muốn đến bên cô chuyện trò thân mật, muốn trêu đùa cô chốc lát, nhưng lại sợ quấy rầy cô, khiến cô giật mình sợ hãi bỏ chạy mất, làm tan vỡ cuộc gặp gỡ diệu kỳ như một giấc mơ này, làm hỏng bức tranh kỳ ảo thần tiên.

Tôi chỉ lặng lẽ ngây dại ngắm nhìn.

Cô tắm xong, cẩn thận lau khô người bằng chiếc khăn bông rách. Gió thổi liên hồi, bầu trời bắt đầu xuất hiện những gợn mây trắng bay đi vun vút. Dường như cô cảm thấy se lạnh, quay mình cầm lấy chiếc quần lót để trên bộ quần áo tù màu đen. Cô quay người lại, ngẩng đầu lên, thì chợt phát hiện ra tôi.

Cô không giật mình kêu thét, cũng không hốt hoảng tìm chỗ nấp, mà lim dim cặp mắt nghi nghi hoặc hoặc nhìn tôi, ánh mắt nửa như tức giận, nửa như thách thức pha chút e lệ ngập ngừng: cô sẽ phải quyết định thế nào đây?


Tôi không bỏ chạy, cũng không lên tiếng chào cô, nhưng khắp toàn thân tôi mọi dây thần kinh đều căng ra hết cỡ.

Cuối cùng cô hé miệng, để lộ hàm răng trắng bóng mỉm cười với tôi. Rồi lại mím chặt môi, lắng tai nghe ngóng. Chỉ có tiếng gió vi vu, tiếng lau lách chuyện trò tình tự. Thế rồi cô không vội mặc quần áo, để chiếc quần lót trên tay xuống, làm như sợ lạnh, hai cánh tay bắt chéo nhau, hai bàn tay ấp lên hai vai, nhìn thẳng vào tôi.

Ánh mặt trời trong gió bồng bềnh một màu vàng nhạt. Nắng vàng dọi chiếu vầng trán trẻ trung của cô.

Cô không mảy may có một động tác khêu gợi nào, càng không hề thổ lộ một câu tình tứ, vẻ mặt cũng không hề phảng phất một nét tươi cười. Cô đang vẫy gọi tôi bằng ánh mắt, bằng tất cả phần da thịt đang run rẩy nhè nhẹ trên mình cô, bằng dáng vẻ không mảy may sẵn sàng phòng ngự của cô.

Lúc này trước mặt tôi xuất hiện một màn sương đỏ; tôi thấy mồm miệng ráo hoảnh; một nguồn sức mạnh trào lên cuồn cuộn trong người tôi, thúc giục tôi không phải là chồm về phía trước mà là quay đầu bỏ chạy. Tuy nhiên phía ngoài cơ thể tôi dường như lại có một nguồn sức lực kìm giữ tôi, không cho tôi được chồm lên phía trước cũng không cho tôi quay đầu bỏ chạy. Tôi một mực nuốt nước bọt: sợ hãi, ham muốn, nhút nhát, tham vọng, cảm giác tai họa bỗng nhiên ập tới, cảm giác vận may vụt đến bất ngờ khiến tôi bất giác rùng mình, hai hàm răng va vào nhau cầm cập, đấu óc có phần choáng váng.

Đây là miếng mồi chăng? Hay là một chiếc bẫy? Là thực tại hẳn hoi chứ? Hay chỉ là ảo giác? Ví thử tôi chồm lên phía trước, phải chăng là lẽ đương nhiên? Hay là một lần sa ngã?… … Một con cáo màu đen, lông gáy dựng đứng lưỡi thè ra, bọt dãi dòng dòng, ngồi chồm hổm trong bãi lau, đang rình con mồi đáng ngờ.

Lau lách, đồng bãi, bầu trời bỗng chốc đều tối sầm lại. Hai đứa chúng tôi cứ giữ thế với nhau như vậy.

Cơn xung động mãnh liệt làm tôi choáng váng ngây ngất đã qua đi, thói quen tự kiềm chế thắng thế dần. Lúc ấy, tôi nhìn thấy một vẻ đau khổ khủng khiếp ánh lên trong mắt cô, trên làn da thịt run rẩy nhè nhẹ của cô, nhìn thấy số phận thê thảm đang trùm lên đầu chúng tôi. Nỗi đói khát của cô cũng là nỗi đói khát của tôi: cô là tấm gương soi của tôi. Trong lòng tôi dâng trào một nỗi xót thương êm dịu, lòng ham muốn định chiếm hữu cô đã thấm đậm một ý thức mạnh mẽ kiểu đàn ông sẵn sàng bảo vệ cô. Cái tư thế không mảy may phòng ngự ấy của cô khiến tim tôi tựa hồ thắt lại; đòi hỏi về sinh lý cũng tiêu tan, thay vào đó là một nỗi đau tinh thần. Đúng vào giây phút ấy, trên đập mương cao cao vang lên một hồi còi sắc nhọn. Tiếng còi như ngọn roi quất vào người tôi, tôi thấy như mình còn rên lên một tiếng, rồi lập tức quay người vùng chạy.


Tôi loạng choạng lao ra khỏi bãi lau, lúc ấy mới phát hiện ra, mặt, tay, bắp chân đều bị lá lau sắc cạnh cứa cho toạc máu không biết bao nhiêu chỗ, gan bàn chân cũng bị gốc lau đâm lủng.

**** chiều, tôi như kẻ mất hồn vác cuốc đi loanh quanh trên bờ ruộng, mặt cúi gầm, như người đi tìm kiếm một vật gì đánh mất đâu đây.

Người tù già trông mom đám ruộng bên cạnh đến xin diêm bảo:
- Tổ trưởng Chương này, trông sắc mặt anh thế nào ấy. Ốm đấy à?
Tôi sờ lên trán thấy tay và mặt đều mát lạnh. Tôi buồn bã trả lời:
- Phải, người hơi khó ở.

Nhân cớ ấy tôi xin phép đội trưởng Vương về nhà nghỉ. Đội trưởng Vương nhìn mặt tôi “ừ” một tiếng coi như đã cho phép. Tôi lê đôi chân mệt mỏi về chỗ ở nằm vật ngay ra gường.

Chính ở trong nhà đất cô quạnh này, chính trên cái giường sạp bốc mùi mốc ẩm và mùi mồ hôi khen khét này, tôi đã bao phen mơ tưởng đến đủ loại đủ kiểu đàn bà và tình yêu. Bởi vậy tôi vô cùng hối tiếc, tôi đã để lỡ một dịp may cực kỳ hiếm có. Nhưng tôi lại xiết nỗi tự hào, cảm thấy mình đã vượt qua một cơn thử thách ác liệt, nhưng rút cục là cái gì thì tôi không sao nói rõ ra được.

Ôi ma quái, ma quái thật? Cái gì đã ngăn chặn tôi không chồm lên phía trước? Cơn đói khát cả tinh thần lẫn thể xác đã hành hạ tôi lẫn cô ta. Chiếc kìm nung khổ đau đã đóng dấu chín lên cơ thể chúng tôi, thì cớ sao chúng tôi lại không được quyền lén lút giành lấy phút hoan lạc trong cảnh khổ đau này?

Tôi bắt đầu khinh bỉ toàn bộ sự giáo dục tôi đã thừa hưởng trước kia. Văn minh chẳng qua chỉ là sợi dây ràng buộc con người, làm cho mọi đòi hỏi thuộc về con người, nẩy sinh từ bản tính con người đều trở nên phức tạp xa vời. Giá mà tôi cứ như những người tù lao cải nông dân bình thường kia thì hay biết mấy. Nhưng tôi lại lấy làm may mắn vì mình đã từng được giáo dục, văn minh đã khiến tôi khác với động vật, khiến tôi kiềm chế được mình, trong giây phút then chốt ấy đã biểu hiện hành vi cao thượng của con người, và chỉ có con người mời biểu hiện ra được.

Tôi có ý chí tự do, tôi biết chọn lựa, bởi thế tôi phải chịu trách nhiệm về hành vi của mình. Thế nhưng ví thử tôi tiến lên đón nhận lấy thì thế giới này cũng chẳng vì thế mà xấu xa thêm; tôi quay người bỏ chạy thì thế giới này cũng chẳng vì thế mà tốt đẹp hơn lên. Tôi, một thằng tù lao cải, một con kiến đen, còn gì đâu mà bấu víu lấy chút hành vi hợp với quy phạm đạo đức để tự an ủi động viên? Huống hồ, nếu tôi coi mình là đạo đức, thì tất nhiên phải coi cô ta là không đạo đức, nhưng tôi thì có quyền gì để thầm chỉ trích cô ta? Đấy chẳng là cảnh tượng từng hiện lên trong mơ tưởng của chính tôi đó sao? Tôi chịu trách nhiệm về hành vi của tôi, nhưng có đã ai chịu trách nhiệm đối với tôi? Trách nhiệm của xã hội thì dường như hoàn toàn hành hạ tôi, vùi dập tôi.


Như đã nói là hôm nay một con bướm vẫy cánh ở Bắc Kinh, tháng sau khí hậu ở NewYork sẽ có thể chịu ảnh hưởng, vậy thì một khi tôi đã chung đụng với cô ta, tôi sẽ không còn là tôi nữa, số phận sau này của tôi sẽ có thể đổi khác rất nhiều, nghe nói số phận một đời người là một chuỗi dài các mối quan hệ nhân quả vòng nọ lồng vào vòng kia. Có điều làm sao tôi biết được số phận sau khi đã đổi khác thì cứ bắt buộc phải tồi tệ hơn?. Biết đâu từ đó tôi lại cắt bỏ được sợi dây tinh thần trói buộc tôi để trở lại làm một con người, một con người nguyên thủy, sống bừa bãi nháo nhào theo kiểu người man rợ giữa cái thời buổi man rợ nhào nháo này.


Các loại quan niệm nhào trộn thành một mớ hổ lốn trong đầu óc tôi, đến mức đầu tôi đau nhức như muốn vỡ ra. Cuối cùng mớ hổ lốn các quan niệm ấy tiêu tan hết. Trạng thái mệt mỏi rã rời khiến đầu óc tôi và cả trước mắt tôi chỉ còn một cõi hư vô rỗng tuếch. Chẳng còn quan niệm đạo đức, chính trị, luân lý, chẳng còn luật lệ nhà tù cũng chẳng còn điều lệ lao động cải tạo gì; ngay cả tôi cũng không tồn tại nữa. Chỉ còn tấm thân ngồn ngồn tròn lẳn, xinh đẹp quyến rũ của cô ta. Hình ảnh hai cánh tay bắt chéo nhau để hai tay ấp lên hai vai của cô ta, lừng lững giữa cõi hư vô rỗng tuếch ấy.

Trên thế giới này chỉ còn lại có cô ta!

[ngudoc]

Chương Sáu

Tôi suốt đêm không ngủ.

Nửa đêm, ngoài cửa sổ tiếng mưa rơi lộp bộp. Lát sau mưa càng nặng hạt. Ngoài đồng, trên mái nhà, nước chảy ầm ầm ào ào; từ mái căn nhà đất nước xối xả như thác đổ, làm rung chuyển cả đêm đen tĩnh lặng. Bóng đêm lan tỏa khắp mọi nơi, tưởng chừng như có vị thần siêu việt oai nghiêm tung đôi cánh khổng lồ đen sì sắp giáng hạ xuống thế giới này. Tôi thấy khủng khiếp, trong im lìm vắng lặng, cảm giác tai họa theo thói quen khiến tôi mơ hồ cảm thấy sắp phải chịu sự trừng phạt gì đây. Thế là tôi vứt bỏ ý nghĩ hỗn loạn trong lòng, không tơ tưởng đến….. cô ta nữa.

Mưa đến sáng thì đột nhiên tạnh hẳn.Lúc đến hối hả bao nhiêu thì lúc đi đột ngột bấy nhiêu. Một chú gà trống cất tiếng gáy thê lương phía bên kia bờ mương, giọt mưa trước mái hiên gõ nhịp buồn bã xuống vũng nước.

Sau khi dập tắt ngọn lửa tình dục háo hức trong niềm tự thoả mãn về đạo đức, tôi bắt đầu tìm kiếm về tinh thần những gì không đạt được về xác thịt. Đàn bà, những phông màn bầy lâu nay che đậy cơ thể đàn bà gỡ bỏ dần hết lớp này đến lớp khác trước mặt tôi. Bây giờ đã gỡ nốt lớp cuối cùng, thì đàn bà chẳng còn gì thần bí nữa. Sự vật không còn sắc thái thần bí sẽ là sự vật tầm thường nhạt nhẽo. Vậy là có thể nói rằng, giờ đây cảm nhận của tôi về đàn bà đã khớp đúng với thực tế hiện hữu. Trạng thái mông lung có thể khiến tôi mặc sức tưởng tượng để từ đó thêu dệt nên một câu chuyện lãng mạn…
Tôi chợt hiểu - thực ra – tôi chỉ là kẻ chìm đắm trong ảo tưởng và khéo bịa chuyện dẫu rằng tôi đã đối phó được mọi nỗi trớ trêu của hiện thực đối với tôi, nhưng còn thiếu hẳn tinh thần tiến thủ chủ động.
Tôi còn chợt hiểu vai trò của văn minh chủ yếu không phải ở chỗ chỉ đạo hành vi của mình mà ở chỗ giải thích hành vi mình làm. Tôi đã không làm cái việc ấy, tôi đã tưởng tượng rất hợp lý hình ảnh cao lớn của mình. Nhưng nếu tôi làm cái việc ấy, tôi vẫn có thể giải thích hợp lý được, không những tha thứ được cho mình, mà thật sự có thể cho rằng đấy là hành vi của kẻ mạnh.

Trời sáng rồi, ánh sáng ban mai nhờ nhờ lọt qua tầng kính bẩn đục. Anh em tù đang ngủ say cả. Tôi thở dài não ruột: người có khả năng suy nghĩ thì sống bằng tư duy, kẻ không có khả năng suy nghĩ thì sống bằng bản năng. Nhưng bản năng làm người ta cứng rắn, còn tư duy lại khiến người ta yếu mềm.


Thật ra trên thế giới này, suy nghĩ hay không suy nghĩ cũng thế thôi! Tôi muốn vươn vai ngồi dậy nhưng đã ngủ thiếp đi.
Hôm sau đại đội vẫn đi làm như thường. Trận mưa đêm qua,chẳng để lại bao nhiêu dấu vết trên cao nguyên hoàng thổ, ngoài mấy dòng chẩy tự nhiên do nước mưa xói mòn trên bờ dốc sườn mương. Đương nhiên, ruộng lúa, bãi lau và đầm lầy đều ngập nước. Khi đám cỏ nước xanh rờn đu đưa theo gió, giữa đám cành lá đang khua động, có thể thấy bọt nước trắng xoá khắp nơi. Chỉ khi mưa rào mới nổi bọt nước lên như vậy. Không khí ẩm ướt khác thường, gió như mang theo những làn mưa bụi mỏng như tơ. Màu nâu trên thân liễu và liễu quế hương càng thẫm đậm hơn, còn thân bạch dương thì sáng loáng như đúc bằng bạc. Trên bờ ruộng và lối đi, cóc ngồi chồm chỗm, ếch nhái thì lủi nấp vào cỏ, chẳng khác gì những nạn nhân vùng bão lụt, hoang mang hoảng hốt. Nhưng lối đi không hề lầy lội, bờ ruộng vẫn chắc chắn qua lại được. Đại đội lao cải vẫn đi làm theo con đường đất ấy.

Trời sáng rõ, tổ coi ruộng chúng tôi bò dậy, vác xẻng đi kiểm tra phần ruộng của mình, xem mưa có xói vỡ cửa tưới cửa tiêu không, bờ ruộng có chỗ nào sạt lở không. Đầu ong ong váng vất tôi lượn lờ quanh đám ruộng của mình, chẳng biết phải làm gì, miệng đắng chát, bụng không thấy đói tí nào. Nhìn vào nơi hôm qua mình đã đi vào, rồi lại chạy ra, lau lách bị rẽ sang hai phía như một cái cửa tò vò giữa bức tường cao. Cái cửa tò vò ấy đã dấy lên trong lòng tôi một niềm vui sướng, một nỗi buồn thương và một tâm trạng rối bời.
Khi tôi kiểm ra qua quít cho xong rồi về với căn nhà đất, đến giữa đường thì gặp đại đội ra đồng làm cỏ.

Đêm mưa, ngày tạnh, trời ơi!
Cho tù lao cải rối bời ruột gan!

Một anh tù có cái mũi nhòm mồm, đi qua bên tôi đọc một câu ca dao bực bội hằn học. Đúng thế, giá ban ngày cứ mưa tiếp thì hay bao nhiêu, tù nhân sẽ được trùm chăn ngủ suốt ngày trong trại. Đằng này, sáng ra trời âm u, nhưng lại không mưa. Trong đội lao cải vẫn thường xảy ra chuyện bất ngờ, nhưng xưa nay không bao giờ gặp may. Làm cái thân lao cải, tốt nhất đừng có mơ tưởng hão huyền gì về cuộc sống: tôi mơ tưởng hão huyền, nên tôi đau khổ.
Ở đây không có tình yêu, chỉ có tình dục sinh lý.

Đội đàn ông đã đi qua hết. Ở tít xa phía sau là đội đàn bà. Bây giờ tôi mới biết mình đang đợi ai; tôi bỗng thấy trào dậy một niềm rạo rực bao nhiêu năm qua chưa từng thấy bao giờ.


Không khí xám một màu chì, những hạt mưa đọng trên cỏ xanh bờ mương cũng mờ đục. Nhưng tất cả đều như sáng lên vì được nhìn thấy cô ta.

Đám tù đàn bà đi phía trước đều tò mò nhìn tôi chằm chằm, qua khỏi chỗ tôi mới quay mặt đi, cô ta đi sau cùng. Sau lưng cô ta là ông cai vác súng, tay cô cầm liềm để cắt cỏ. Bờ ruộng nào cỏ rậm quá, dứt khoát phải cắt bằng liềm, vì chỗ ấy dù sao cũng không có lúa.

Tôi nhìn vào mắt cô ta, mắt cô ánh lên vẻ cười cợt chế giễu nhưng có nét gì đó dường như đã rất quen thuộc và thân thiết với tôi. Chúng tôi chào hỏi nhau qua ánh mắt:
“ Chào em”
“Chào anh”
“Em ăn sáng có no không?”
“Cũng tàm tạm”.

Khuôn mặt cô rạng rỡ tươi tắn, không mảy may có vẻ gì hổ thẹn, thế là tôi lại đâm ra đỏ mặt. Cô cũng ăn mặc hệt như mọi người, quần áo tù đen ngòm không cổ, không túi, thẳng đuồn đuỗn như cái bao đựng bột mì; tay áo rộng thùng thình đung đưa theo nhịp cánh tay, những cánh tay nhỏ bé của phụ nữ, nhưng dưới mắt tôi, cô tựa hồ vẫn trần truồng, vẫn xinh đẹp như hôm qua.

Nhưng khi đi qua chỗ tôi, vào cái giây phút giáp mặt nhau thì bỗng nhiên cô vung liềm lên, khua qua mặt tôi một nhát, đồng thời buông một câu nói dữ dằn chỉ để mình tôi nghe rõ:
- Ước gì tao giết được mày chết tươi!
Tôi chưa kịp phản ứng, cô ngoay ngoảy đi liền. Ông cai đi sau cô miệng làu bàu một câu gì đó, rồi cũng đi luôn.

Nòng súng ánh lên nước thép xanh đen.
Tôi chờ đợi mãi chỉ để được nghe một câu như vậy. Những lời chuyện trò trao đổi thầm lặng qua ánh mắt của tôi, hoá ra là do tôi tưởng tượng ra.

Cơm sáng xong tôi thẫn thờ ngồi trên bờ mương, gió đã xé rách lớp mây màu chì. Xa xa phía chân trời, đã le lói ánh nắng màu da cam. Trong làng bà con đã bắt đầu công việc hằng ngày, đã nghe tiếng uể oải “vắt riệt” giục bò thúc ngựa. Một con ngựa tía gầy trơ xương lao ra khỏi chuồng, ra đến đám ruộng củ cải thì đột nhiên khựng lại, cất cao đầu nghếch mũi hít hít trong gió sớm. Nước mương đã lên tới bắp chân tôi. Tiếng nước chẩy rì rào róc rách, như điệu nhạc rầu rĩ mến thương. Tôi bỗng uất ức trào nước mắt, tôi thấy mình bị tổn thương, cô ta cũng bị tổn thương. Nhưng đích thực bị tổn thương ở đâu thì chịu không biết đươc.
Từ đấy về sau, trong đội lao cải không bao giờ trông thấy cô ta nữa. Hơn ba nghìn mẫu ruộng lúa nước, hơn một nghìn người làm cỏ hai ngày là xong. Sang ngày thứ ba đại đội chuyển đến cánh đồng phía bắc nông trường bộ.

Tới lúc lúa chín vàng, tổ coi ruộng chúng tôi lại rút về đại đội. Đội đàn bà đã dọn đi trạm khác, chúng tôi chẳng còn dịp nào gặp nhau trên đường nữa. Tôi chỉ hỏi được tên cô ta thôi.

Cô ta tên Hoàng Hương Cửu.

[ngudoc]

PHẦN THỨ HAI

Chương Một

Tám năm sau chúng tôi mới gặp lại nhau.

Cũng vào những ngày trời nổi gió. Nhưng không phải là thứ gió ẩm ướt, mà là gió nóng khô trên sỏi đá; nơi sỏi đá chỉ có cỏ tranh nhọn, cỏ bạch cập, cây chút chít và táo gai chịu hạn sống được mà thôi. Đây không phải là ruộng lúa nước của đội lao cải, mà là chuồng cừu nông trường, mùi phân cừu chua loét quyện với mùi cừu hôi nồng nặc toả ra trong không khí mùa xuân. Thời gian đã trôi đi, cảnh huống đã đổi thay, nhưng thân phận chúng tôi hầu như chẳng có gì thay đổi.
Tôi dùng cào bốn răng thu dọn cỏ khô vương vãi trên phân cừu lại. Cỏ khô bay tứ tung những cọng cỏ quay tròn lông lốc trong nắng, chẳng khác gì đàn châu chấu bay kín trời kín đất. Phía xa xa sườn núi giăng đầy sương khói lung linh, khiến cho cả dẫy núi trùng điệp không còn khí thế tầng tầng lớp lớp, và cũng mất luôn cả cảm giác hình khối lập thể, chỉ còn như một bức tranh phong cảnh lồng trong khung kính. Chân núi hiện ra một con đường nhỏ ngoằn ngoèo đi xuống dưới, tới tận chuồng cừu này, rồi lại từ chuồng cừu kéo dài tới điểm dân cư. Từ đấy, nhập vào con đường đất ăn thông với nông trường bộ.

Cô ta đến chuồng cừu theo con đường nhỏ ấy.

Hôm trước tôi dồn cừu từ trên núi về, chuồng cừu đã hư hỏng, chẳng còn ra chuồng trại gì nữa. Chuồng không nhốt cừu, chẳng khác gì nhà bỏ hoang không có người ở, dột nát rất nhanh. Cột thì xiêu xiêu vẹo vẹo, xó xỉnh nào cũng đầy mạng nhện, máng cho cừu ăn cũng chẳng biết ai đã lấy mất. Máng bằng gỗ, lôi về nhà cũng đóng được cái tủ. Ở nông trường chỉ có đá ngoài bãi hoang là không mất cắp, còn những gì dùng được trong cuộc sống hằng ngày, thì chỉ nhãng đi một tí là biến ngay. Sắp sang mùa đông rồi, ngay những tấm đá xanh để xây dựng, cũng có người lấy cắp - Vại dưa nhà nào mà chẳng đè đậy bằng tấm đá xanh.

Máng chẳng còn, mà rêu trên mái nhà cũng mất khá nhiều, thảo nào chuồng sụp mất một góc. Tôi đề nghị ông bí thư đội sản xuất của chúng tôi cho người đến giúp tôi sửa sang lại:
- Chuồng trại thế này, đâu dám để cừu chui vào, sập chết cừu đừng đổ cho tôi mưu đồ phá hoại.

Cừu quan trọng hơn người. Nếu bảo nhà mình hỏng, xin lỗi nhá, anh đừng hòng đội sản xuất cho người đến sửa chữa đâu. Nhưng cừu thì lại là chuyện khác, dẫu bây giờ đang là thời vụ mùa màng bận rộn, bí thư vẫn đồng ý cho một người nữ đến.
- Vừa đến đại đội ta đấy, vốn là ở nông trường Bãi Bạc. Cô ta không thích ở đấy nữa, thế là mình xin cô ta về đây – Ông bí thư nói rồi, nhe răng cười – cô ấy trước kia cũng đi lao cải, cùng ở một nông trường với cậu đấy.
- Ồ! Tên là gì? – Tôi hơi giật mình.
- Hoàng Hương Cửu.

Quả đúng là thế thật.

Tù đàn bà cùng đi lao cải với tôi, dễ tới hơn trăm người, nông trường tôi đến cải tạo, trước sau có tới hơn một nghìn lượt người tù đàn bà, nhưng tôi nghĩ ngay tới cô ta. Tôi lại một lần nữa tin chắc rằng, mình có một thứ dự cảm thần bí, quá khứ, hiện tại, lúc nào cũng linh nghiệm. Có điều dự cảm tốt lành thì chưa linh nghiệm bao giờ. Có lẽ cái số tôi chẳng bao giờ gặp may cả.

Chỉ mong sao lần này được gặp điều may đặc biệt.

Tôi đứng nhìn cô từ chỗ ở của đội sản xuất tới lúc cô từ từ leo lên dốc, mới quay người đi, cô vác hai cây gỗ nhỏ và một cái xẻng. Gió ra sức thổi phần phật tấm khăn trùm đầu màu xanh trứng sáo của cô. Bộ quần áo màu xanh bộ đội – màu sắc hợp thời trang nhất lúc ấy - chật căng trên thân hình cô. Cô cúi đầu đi ngược gió tới chuồng cừu, quẳng các thứ trên vai xuống cái “rầm” một tiếng đứng dựa vào hàng rào gọi:
- Này, tôi làm ở đây có phải không?
Bên tai tôi lại vẳng lên – “ước gì tao giết được mày chết tươi!”. Giọng nói xa xăm ấy, giờ đây bỗng ở gần ngay bên cạnh. Đúng thế chính cái giọng ấy, buông tuồng mà lại nhõng nhẽo. Tôi tủm tỉm cười bước lại đón cô.
- Phải rồi. Nhưng cô mang rui này đến thì bé quá – Tôi đá thử mấy cây gỗ dưới chân cô – Như que củi thế này thì chống sao được chuồng.
- Kệ nó chứ! Vác cái bé thì nhẹ hơn – Cô bĩu môi, rồi lim dim mắt nhìn tôi. Tôi chờ đợi căng thẳng. Mấy giây sau cô hít vào một hơi dài:
- Ồ, anh đấy à?
- Phải tôi đây. – Tôi rất mừng là cô vẫn còn nhận ra tôi.
- Sao mà anh lại cũng ở đây? Mấy hôm trước anh làm ở đâu? Sao không thấy anh nhỉ? – Cô vừa trèo qua hàng rào vào trong chuồng cừu, vừa hỏi tôi. Tôi đỡ lấy nách cô, giúp cô vượt qua hàng rào. Giữa bầu không khí khô như rang này, chỉ có dưới nách cô mới thấy ấm áp chút hơi ẩm.
- Làm sao tôi lại đến đây ư? Số phận chúng tôi có khác chi những con cừu đã đánh số, không về nông trường như thế này thì còn biết đi đâu nữa – Tôi cố kìm nén nỗi vui mừng và phấn khởi vụt lóe lên, nhưng bất giác lại hóa ra lắm lời - Đội lao cải chẳng phải vẩn có nguyên tắc đâu gửi đến thì lại trả về đấy mà lị, nông trường này đưa tôi đi lao cải, cho nên được thả ra thì lại trở về nông trường này. Suốt mùa đông tôi chăn cừu ở trên núi, hôm kia mới về đây. Thế còn cô sao lại đến đây?
- Chà, anh biết chăn cừu à? Giỏi thật đấy! – Cô đứng trong chuồng cừu, lấy tay vuốt lại quần áo, nhặt những cọng cỏ khô dính trên người. Cái kiểu ưa sạch sẽ gọn gàng chi ly tỉa tót này thật đúng chỉ phụ nữ mới có. Chắc hẳn mắt tôi có ánh lên những tia khác thường nhưng tôi vẫn nói bằng giọng tỉnh khô:
- Hề hề! Cái gì mà tôi chẳng làm được? Từ năm 57 đến giờ, mười tám năm trời, nếu đi học đại học thì tốt nghiệp năm trường rồi. Công việc nhà nông, tôi chỉ không biết lái máy kéo thôi. Họ không cho tôi lái, chứ cho lái thì tôi cũng biết!
Cô lại nhìn tôi, từ đầu đến chân một lần nữa, tôi tươi cười bảo:
- Kể cũng lạ thật đấy! ngờ đâu chúng mình lại gặp nhau ở đây.
- Lạ cái nỗi gì? Tôi chẳng thấy lạ lùng chút nào cơ. Cái loại người như cô với tôi thì cũng nhốt vào một chỗ thôi. Thế giới này vô cùng rộng lớn, nhưng với chúng mình thì lại vô cùng nhỏ hẹp. Mấy năm nay, chẳng cụng đầu thì cũng cụng tai, tôi quanh đi quẩn lại toàn gặp lại những người đã từng lao cải với mình. Như lần này đấy, có năm tay chăn cừu trên núi, đều điều ở các đại đội đến, trừ cái lão đội trưởng chẳng biết làm một tí gì, là bộ đội phục viên ra, bốn tay còn lại, đều ở nông trường lao cải của chúng mình đến cả; lại có tay trước ở cùng một trại với tôi nữa kia, cô bảo có lạ không? Thôi nào, cầm lấy xẻng, chúng mình bắt đầu công việc đi.

Năm tháng dường như chẳng để lại bao nhiêu dấu vết nơi cô, cũng có thể trước kia tôi chưa từng nhìn rõ cô bao giờ. Giờ đây cô hẳn đã ngoài ba mươi, so với con người trong ký ức tôi, cô có phần đẫy đà ra, sắc mặt tươi tỉnh hơn trắng ngà mỡ màng. Trước kia cô cũng giống như mọi người thôi, mặt lúc nào cũng tối sầm; đuôi mắt và sống mũi đã thoáng hiện những nét chân chim li ti, nhưng tôi lại thấy khuôn mặt cô càng thêm dồi dào sức sống và tình tứ hơn nhiều. Trong mắt tôi cô hình như trẻ đẹp hơn xưa.
- Từ bấy đến nay, đã tám năm rồi đấy nhỉ - Cô giúp tôi chống đỡ cây cột – Tám năm trời anh vẫn ở nông trường này à?
- Không đâu – Tôi lấy xẻng xúc đất đổ vào chân cột, chúng tôi phải chống lại chỗ mái chuồng sập – Có điều tám năm ấy thật khốn khổ. Đầu tiên là chuyên chính một năm, sau đó ngồi tù hai năm. Lần đầu vừa được phóng thích thì bị cuốn vào “Đại cách mạng văn hoá”; lần thứ hai vào năm 70, lại cuốn vào “một diệt ba chống”. Còn cô? Tám năm nay cô sống ra sao?
- Tám năm đằng đẵng nhắc tới làm chi! – Cô cười nhại lại bằng một câu hát trong vở tuồng cách mạng mẫu mực “Dùng mưu chiếm Uy hổ sơn”*. Hai chân cô dận lên chỗ đất tôi vừa đổ vào chân cột mắt nhìn xuống đất – Tám năm ấy, lấy hai đời chồng, hai lần ly hôn, có thế thôi, may mà không có con.

Tôi vẫn cắm cúi làm, chẳng mảy may kinh ngạc lạ lùng . Tôi đã mắt thấy tai nghe bao chuyện bất ngờ. Cho nên, chẳng có việc gì khiến tôi sửng sốt nữa. Cô không sống như thế thì còn biết sống như thế nào nữa cơ chứ? Hạnh phúc là điều lạ hiếm có, bất hạnh mới là lẽ thường tình. Cô cũng không hề kinh ngạc trước nỗi bất hạnh của tôi, và như thế chúng tôi thật sự hiểu nhau. Cô không thốt ra lời an ủi nào càng hay, nhưng năm tháng đã qua tôi sợ nhất cái thứ đồng tình thông cảm xuýt xoa ngoài miệng như kiểu các bà già.
- Nói anh đừng cười – Cô nói tiếp – Anh hai lần ngồi tù, tôi hai lần lấy chồng. Thực ra lấy chồng có khác gì ngồi tù đâu, có khi lại khốn khổ hơn là ngồi tù ấy chứ. Lần đầu tôi dấu anh ta là tôi đã từng đi lao cải, suốt ngày tôi cứ nơm nớp, sợ lộ bem. Nhưng rồi anh ta cũng biết đòi ly hôn ngay. Lần sau ở nông trường Bãi Bạc, ngay từ đầu tôi đã nói hết với anh ta. Nhưng anh ta cứ vin vào đấy mà hành hạ tôi, tôi chịu không nổi phải ly hôn. Lần trước người ta bỏ tôi, lần sau thì tôi bỏ người ta, tỷ số một đều - hoà. Ôi, một đời người, chỉ có vậy thôi. Tôi sẽ không lấy chồng nữa.
- Cô quyết chí không lấy chồng nữa thì dễ thôi, như tôi quyết chí không ngồi tù nữa mới khó chứ - Tôi cười trêu cô - Lấy chồng hay không hoàn toàn do cô, ngồi tù hay không lại chẳng phải do tôi. Thế là dẫu sao, cô vẫn hơn tôi.

Chúng tôi gặp nhau bao giờ cũng tươi cười hỉ hả, thoải mái tự nhiên không khác gì bạn cũ thân tình. Tình bạn kể cũng thật lắm kiểu, có người vừa gặp mặt đã thân mật một cách rất tự nhiên, có người phải qua một thời gian để dần dần gần gũi gắn bó, như bánh xe răng khớp lại với nhau, không khớp thì không chạy được. Chúng tôi đều không lạ gì nỗi thống khổ của nhau, vì mỗi chúng tôi đều đã khốn khổ với số phận của mình rồi.

Nhưng chúng tôi thực sự thông cảm được với nhau, vì chúng tôi tự mình đã từng chịu đựng nỗi thống khổ ấy, dẫu về hình thức có khác nhau: một bên ngồi tù một bên lấy chồng, nhưng thực chất và mức độ cảm giác lại giống nhau.

Cọng cỏ khô bay tung lên một lúc, rồi lả tả rơi xuống, loang loáng khắp chuồng. Gió thổi cần kéo nước kêu cót két cọt kẹt, gầu múc va vào thành giếng bình bịch bình bịch. Tôi kéo mấy cái thùng nước dưới giếng lên, nhào một đống bùn, rồi cùng cô ta thong thả trát vách quanh chuồng. Thực ra ông bí thư không cho thêm người, thì mình tôi cũng sửa sang xong chuồng cừu. Nhưng kinh nghiệm nhiều năm làm công nhân nông trường đã dạy tôi, trước khi nhận một nhiệm vụ gì người ta giao cho anh, đầu tiên anh phải kêu ca, cho thêm người đến thì anh đỡ phần vất vả. Say sưa khi lao động và ranh ma khi nhận nhiệm vụ lao động, hai cái đó không mâu thuẫn nhau: lao động là cuộc sống của mình còn nhiệm vụ thuộc về người khác. Chỉ có công nhân làm thuê mới phân biệt được rõ sự khác nhau giữa hai cái đó.
Giờ đây, hai chúng tôi làm công việc của một người, nên rất thảnh thơi rất, ăn ý. Điều đó bỗng khiến tôi nghĩ đến: sự hưởng thụ lớn nhất mà nền kinh tế tiểu nông đem lại cho con người, chính là làm ăn có vợ có chồng! Toàn bộ nội dung thẩm mỹ của Văn học cổ điển Trung Quốc về nông thôn chẳng qua chỉ xoay quanh cái hạt nhân - chồng cầy ruộng vợ dệt vải - mà thôi.

Chúng tôi chuyện trò với nhau về những người thân của mình. Những người thân quen ở đây, không phải là những người thân đã mất, những người thân chỉ còn trong thế giới ảo mộng, mà là những người cùng cảnh cải tạo tù tội với nhau. Vì cuộc sống của chúng tôi chỉ gặp nhau ở mỗi một điểm ấy mà thôi. Bọn họ, có người lại bị tống vào trại cải tạo lần nữa, người thì chồng bỏ, kẻ thì vợ chê, người thì tự tử, kẻ thì bị giết…..quanh đi quẩn lại chúng tôi lại thấy số phận mình hãy còn khá; cuộc đời hãy còn đặc biệt ưu ái hai đứa chúng tôi. Chúng tôi thở than nhưng chúng tôi vẫn thấy vui hơn.
- Vậy thì, sao cô không ở luôn nông trường Bãi Bạc, mà lại đến nông trường này? – Tôi hỏi cô – Có phải ở đấy công việc vất vả quá?
- Nông trường nào cũng thế thôi. Còn công việc cứ trông người ta mà làm – Cô nói và cố ý kéo lọn tóc trước trán ra khỏi tấm khăn lụa ni-lông rẻ tiền, dướn mắt nhìn vào đấy. Ở đây không có gương nếu có chắc cô đã chạy đi soi. Chính trong giây phút ấy, gương mặt cô quả thật duyên dáng một cách hồn nhiên như đang soi gương vậy. Nhưng đúng là tóc cô rất mượt và rất đen – Đã bỏ nhau mà còn ở cùng một nông trường còn ra gì nữa? Cứ đi thật xa cho rảnh, ông bí thư chỗ anh là bạn chiến đấu với ông bí thư chỗ chúng tôi, thường đến chỗ chúng tôi luôn. Chính ông ấy xin tôi về đấy.
Ngừng một lát cô lại nói:
- Cái lão bí thư này của các anh chẳng ra gì đâu!
- Sao cô biết? Theo tôi ông ấy cũng khá đấy chứ!
- Hừ hừ – Cô cười mũi – Đàn ông ấy mà tôi gặp nhiều rồi, cứ trông con mắt lão ta thì biết thôi.

Tôi nghĩ bụng mắt ông bí thư này cũng chẳng có gì khác người. Cũng có thể xưa nay tôi không chú ý đến mắt ông ta chăng? Rồi tôi lại nghĩ ngay tới mắt mình, hay là cô ấy cũng đã nhìn thấy cái gì đó trong mắt mình rồi? Tôi nhớ lại cảnh tượng đã nhìn thấy tám năm về trước; tất cả còn rất rõ ràng sống động: như sự việc mới xảy ra hôm qua, có điều lúc ấy tôi chẳng biết mắt mình ra sao?

Trước mặt người đàn bà rất tự tin có biệt tài quan sát đàn ông này, tôi phải cẩn thận mới được. Tôi vội vàng nhìn lảng ra chỗ khác, xem xét mấy cây gỗ cô ta vác đến làm như có ý định sử dụng chúng vào một công việc gì đấy.

Lúc ấy bí thư cũng đã leo lên dốc rồi rảo bước đến chuồng cừu. Cũng may đúng lúc ấy chúng tôi vừa ngừng câu chuyện, cô ta tỉnh bơ đứng đấy, còn tôi giả bộ đang làm việc.
- Chà hôm nay hai người làm khá nhiều việc đấy nhỉ! – Hôm nay bí thư vui vẻ khác thường, thực ra chúng tôi làm chẳng được mấy tí công việc. Bí thư đi qua cạnh tôi đưa mắt nhìn, tôi cũng nhìn lại ông ta. Tôi không phát hiện những gì khác thường trong mắt ông ta, ông cười tít, những nếp nhăn dầy dạn phong sương hằn rõ ở đuôi mắt. Ông là người nhạy bén tinh nhanh, khi không có ai ở bên cạnh ông đối xử với tôi rất tốt. Đội này vốn mang tên “Quỷ môn quan”, là đội quản lý người chặt chẽ nhất trong nông trường. Sau “đại cách mạng văn hoá”, đổi thành đại đội vũ trang, phụ trách cai quản nhà tù của sư đoàn xây dựng nông trường đặt tại đây.

Sau sự kiện Lâm Bưu – ngày 13 tháng 9 – chính ông đến đây giải tán nhà tù này. Nhưng giống như ở ngoài xã hội thôi, tiếng là giải tán, chẳng khác gì bỏ nhúm muối vào cả một chum nước - cuối cùng - muối tan biến, cả chum nước đều có vị mặn đắng pha loãng, cả xã hội đều phảng phất mùi vị của nhà tù. Tôi nghe nói ông thường cảnh cáo những kẻ thích dùng nắm đấm và gậy gộc đánh người rằng:
- Các anh chớ dồn chó tới chân tường!
Tuy ông coi bọn chúng tôi như chó, nhưng kể ra trong những năm tháng kêu gào:
- Đánh cho chết những con chó đã lăn xuống nước!

Thì nói như ông đã là có tình người lắm rồi, từ ngày ông đến đây chế độ ở “Quỷ môn quan” có được nới lỏng ra ít nhiều, công nhân nông trường ngày nghỉ đã được ra khỏi cổng, thậm chí không xin phép cũng được; “Quỷ môn quan” không đến nỗi là “Cửa ải của quỷ sứ nhà giời” nữa.

Vẫn với cặp mắt cười tít, ông quay sang phía cô ta, đến trước mặt cô, đón lấy cái xẻng trong tay cô, nhấc thử nặng nhẹ rồi bảo:
- Vừa lĩnh à? Lưỡi còn nguyên chưa dẽ.

Nói rồi ông đặt lưỡi xẻng lên hòn đá ráp kê máng gỗ, cổ tay đè chặt cán xẻng, mài qua mài lại xoèn xoẹt. Chiếc áo xanh bộ đội đã bạc màu khoác trên người ông, hai ống tay áo vắt qua vắt lại như hai quả núm trống bơi, tư thế trông rất khoẻ, vóc người thấp chùn chùn mà lại ngồi xổm xuống, trông càng chắc nịch vạm vỡ. Mài một lúc khá lâu, ông đứng lên, lấy ngón tay cái miết thử lưỡi xẻng rồi trao cho cô ta:
- Này, có thế mới dễ làm, cô xúc thử xem có sắc không?
Theo lời ông cô xúc mấy nhát vào đống phân cừu, rồi nở một nụ cười thoả mãn:
- Vâng, đúng thế, dễ làm lắm.

Bí thư đã làm thay đổi nhanh chóng ấn tượng của cô đối với ông. Ông bí thư này giỏi thật! Tôi đâu có nghĩ ra việc giúp cô ta mài xẻng, chỉ khéo khua môi múa mép thôi.
Quay lưng lại họ, tôi buộc lại hàng rào bằng từng mẩu dây thép. Giờ đây bí thư thay tôi, cùng cô ta chôn cột, qua từng làn gió thổi tôi nghe họ trò chuyện với nhau:
- Bí thư Tào à, trước khi tới đây, ông ở đâu nhỉ?
- À! Tôi ở vùng cỏ mênh mông, đại thảo nguyên Xi-lin-cô-lơ, cô có biết chỗ đó không? Tôi làm lính kỵ binh ở đấy.
- À, nơi ấy đẹp quá chừng.
- Cô đến nơi ấy rồi à?
- Chưa tôi chỉ thấy trên màn ảnh. Thảo nguyên đẹp ơi là đẹp.
- Đúng thế đấy, thảo nguyên là một miền đất quý, nhất là về mùa hạ. Nhưng mấy trăm dặm liền không lấy một bóng người, càng không kiếm ra đâu đàn bà. Lính thì toàn đực rựa cả, nhiều lúc cô đơn quá chừng.
Ông ta mà cũng cảm thấy cô đơn ư?
- Sao ông không đưa vợ đi theo?
- Khi ấy tôi chưa có vợ. Hơn nữa tôi cũng chưa có tiêu chuẩn, tôi mới là trung đội trưởng. Trong bộ đội phải tiểu đoàn trưởng mới được đem vợ con theo.
- Chị nhà đẹp quá, có phải chị đang dạy ở trường nào đó không?
- Dào, đẹp gì mà đẹp! Tục ngữ có câu “Đi lính được ba năm, thì nhìn lợn sề mắt cũng hấp háy”, huống hồ tôi đi lính những tám năm liền?! Tôi phục viên về quê là lấy vợ ngay, kể gì đẹp với xấu!
Giọng bí thư Tào có phần chán chường. Cứ như bây giờ có lẽ ông không lấy người đàn bà như vậy chăng? Nét nổi bật của vợ ông là miệng rộng, răng vàng khè, hai má đỏ lựng, da sần sùi, nghe đâu do vùng quê ông độc nước. Hoàng Hương Cửu khen chị ta đẹp, là để lấy lòng chị ta. Đúng thôi, không lấy lòng chị ta thì còn lấy lòng ai nữa? Chị ta là vợ ông bí thư đại đội kia mà, học chưa xong tiểu học, viết cái tên mình cũng còn nguệch ngoạc thiếu nét, thế mà được dạy tiểu học ở trường học của nông trường cơ đấy.
Cô ta cũng khéo bắt chuyện với bí thư thật. Bí thư Tào thường ngày vốn không khệnh khạng kênh kiệu gì, bây giờ càng giải bày cởi mở. Ông bảo, ở đây thua ở quê ông, đã lắm gió cát, giao thông lại không tiện lợi, nhưng đến đây lại được làm cán bộ quốc doanh, lại ăn đứt so với cán bộ công xã ở quê nhà, thứ hai vợ ông và chị dâu ở nhà không hợp nhau cho nên mới đến đây. Nếu có cơ hội chuyển về đơn vị quốc doanh nào ở quê thì ông sẵn sàng về.

Cô ta tỏ ra lấy làm tiếc vế việc bí thư không có ý định ở đây lâu dài, bảo rằng anh em trong nông trường chúng tôi trông chờ vào lảnh đạo giỏi giang “Tầu muốn chạy nhanh, cốt nhờ đầu máy”. Cô lại còn suýt xoa: làm cán bộ sướng thật, điều đi chỗ nào cùng được. Chẳng thích ở nông trường thì đến nhà máy, chẳng thích ở nhà máy thì vào cơ quan nhà nước. Chứ làm cái thân công nhân nông trường chúng tôi, điều đi điều lại vẫn quanh quẩn ở nông trường thôi.

Bí thư Tào bảo cô ta cũng nên xoay xở để được điều về quê, bảo chỉ cần ở quê cô có đơn vị nào tiếp nhận, ở đây ông ta sẽ đồng ý cho đi ngay. Tôi liếc nhìn thấy ông xoáy cổ tay, làm như đang ký giấy. Cô ta bảo:
- Cám ơn ông lắm, nhưng tôi không muốn về quê, ra đi đất khách quê người đã phải tù phải tội, về quê chỉ tổ thêm nhục gia đình họ hàng.
Bí thư Tào bảo:
- Tội của cô thì to tát gì lắm đâu, thuần túy là mâu thuẫn trong nội bộ nhân dân thôi! Đấy là trước “đại cách mạng văn hoá”, chứ thời “đại cách mạng văn hoá” thì làm sao có thể bắt cô đi cải tạo ba năm được? Cô không thấy người ta tố giác trên báo chữ to đấy sao, khối ông cán bộ cao cấp mắc tội ấy đấy!

Tôi thì chưa biết cô ta mắc tội gì, bí thư nắm sinh mệnh chính trị, có quyền lục hồ sơ từng người tất nhiên là nắm được! Nghe khẩu khí của bí thư, chắc hẳn là cô ta mắc tội quan hệ nam nữ thôi. Chỉ có tội ầy là không phân biệt cán bộ cao cấp, cán bộ cơ sở hay dân đen, đều có thể mắc tuốt. Chứ còn tội đi theo “đường lối tư bản chủ nghĩa” thì cô ta đâu đã đến cái cỡ ấy.

Hai người cứ chuyện trò bên nhau, còn tôi thì thẫn thờ với công việc. Chẳng hiểu vì sao tôi đâm ra uể oải chán nản. Trời đã xế chiều, sương núi long lanh đã tụ thành một lớp mù xám bềnh bồng, lững lờ quanh đỉnh núi trọc. Gió cũng đã yếu đi, lãng đãng chờn vờn trên cỏ khô mùa đông năm ngoái và lá non mùa xuân năm nay. Vời trông về hướng nam, trên đường chân trời màu vàng đã xuất hiện đám bụi màu trắng, Chàng Câm đã sắp lùa cừu về. Cánh chăn cừu đi làm muộn hơn lại về sớm hơn, họ về đến nhà còn phải cho cừu uống nước, chăm sóc cừu ốm – bao nhiêu là việc.

Tôi chẳng cần giữ ý gì, mở toang ngay cửa chuồng cừu ra. Cửa chuồng chẳng khác gì chiếc quạt đã rã hết khung nan, dẹo dọ lắc lư mãi, như có ý nhắc: anh chị đi đi cho, cừu sắp về chuồng rồi.
Bí thư Tào quay đầu lại nhìn tôi, rồi đưa tay nhìn đồng hồ bảo:
- Hôm nay làn đến đây thôi – Ông ta đưa trả xẻng cho Hoàng Hương Cửu, và đi đến chỗ tôi.
- Này hút điếu thuốc. Trên tin tức tham khảo nói là hút một điếu thuốc giảm thọ năm phút, mình không tin. Con người ta làm sao biết mình thọ bao lâu? Năm phút ấy trừ vào chỗ nào?
Tôi bảo:
- Hút thì hút. Chứ tăng thọ năm phút hay giảm thọ năm phút, đối với tôi chẳng có nghĩa lý gì.

Tôi đốt thuốc trước rồi chìa lửa cho ông ta. Ông ta mồi lửa trên tay tôi, phả ra một hồi rồi nói bằng một giọng thâm trầm ý tứ:
- Với ai, thì cũng chẳng nghĩa lý gì. Bây giờ có ai sợ chết đâu.
Đúng thế, người Trung Quốc đâu có sợ chết, nhất là giờ đây sống có sung sướng cái nỗi gì! Có điều nói với ông ta phải có chừng mực, tôi hỏi:
- Lần này về đây, tôi ở ngay chuồng cừu? Hay về ở cùng với đại đội?
- Tùy anh – ông trả lời thoải mái – Chăn cừu hay không cũng tùy anh. Anh đã vất vả chăn cừu suốt mùa đông trên núi rồi, muốn nghỉ ngơi thì về đại đội. Muốn chăn cừu cho thảnh thơi, lại chăn cừu tiếp. Với lại anh vừa về, cho anh nghỉ ba ngày nhé được chứ?
- Được, vậy tôi về làm ở đại đội.

Ở nông trường sống cho qua ngày thì ở đại đội là hay nhất, làm theo giờ, nghỉ theo giờ, phép tắc theo giờ, bất kể làm ăn tốt xấu ra sao, tiền công cũng không thiếu một xu. Đây không phải đội lao cải, đi làm riêng lẻ cũng không được tự do hơn, ngược lại còn bị trói chặt vào công việc, chẳng ai dại gì bỏ ngày nghỉ ra thay thế cho anh. Nhất là loại chúng tôi, lại thành ra đâm đầu vào chỗ nguy hiểm. May mà tỷ lệ cừu sống cao, thành tích cũng chẳng đến anh, chẳng may tỷ lệ cừu chết cao, thì tội vạ dứt khoát đổ vào đầu anh.

Bí thư xoa hai tay, phủi ống quần ra về. Vẫn đi theo con đường nhỏ ban sáng, trở về khu nhà ở. Cô ta ôm xẻng tới chỗ tôi
- Bí thư gia ân cho tôi nghỉ hẳn ba ngày – Tôi nói - Lạ thật, hôm nay, ông ta ăn ở có vẻ phúc đức hẳn lên. Tôi thấy ông ta chuyện trò với cô cũng rất rôm rả.
- Hừ! – Cô ừ hử một tiếng – Bây giờ khác ngày xưa rồi. Lũ này cáo lắm đấy!
- Khác là thế nào?

Tôi trở nên nhạy cảm hơn. Suốt mùa đông tôi ở trên núi, chẳng được xem báo, chẳng được nghe đài, lẽ nào trong thời gian ấy thế giới đã có biến đổi gì chăng
- Tôi cũng không biết nói như thế nào, nhưng tôi thấy khác rồi – Cô nhìn đám bụi trắng lớn dần lên phía chân trời bảo - Nếu anh rỗi rãi, đến chỗ chúng tôi chơi. Chỗ tôi yên tĩnh lắm, có hai người thôi, tôi ở cùng một bà già….

Chú thích:
*Tuồng cách mạng mẫu mực: tên gọi hợm hĩnh thứ tác phẩm văn nghệ khô cứng, sống sượng,tuyên truyền chính trị hồi Cách mạng văn hoá

[ngudoc]

Chương Hai

Chàng Câm đã lùa cừu về. Nhập chuồng đếm đầu, cho uống nước, chia ngăn. Chuồng cừu vắng lặng bỗng chốc ồn ào khác thường. Nhưng không có người chỉ có cừu đang ầm ĩ - cừu chen cừu, cừu húc cừu, cừu con tìm cừu mẹ, chỉ có những ông cừu già ốm yếu nhìn đồng loại với ánh mắt của những người theo chủ nghĩa bi quan, lạnh lùng không hề nói năng gì cả. Xong rồi, tổng cộng hai trăm bảy mươi nhăm con, không thiếu, dĩ nhiên không thể thừa ra được.

Cừu đã lùa về chuồng rồi, thì chàng Câm cũng xong việc. Không phải không có việc cho anh làm, mà là ngoài việc chăn cừu ra, anh không làm việc gì khác nữa, cừu cũng không đếm, anh chỉ có độc một vai trò chăn cừu. Khi ấy anh lẳng lặng ngồi ở chân tường, đầu gục xuống, mắt nhìn đôi dép leo núi làm bằng lốp ô tô dưới chân mình. Tôi vừa xua cừu, vừa gọi anh:
- Này, anh về đi thôi!
- Về đi thôi!
- Tôi bảo anh về ăn cơm đi!
- Về ăn cơm đi!

Thôi cũng đành chịu! Anh ta nói, tất cả đều như tiếng vọng hồi âm, ai nói gì anh ta nhắc lại nguyên si. Tôi đành mặc anh ta, một mình bận bịu với công việc.

Lát sau vợ chàng Câm đến. Chị là một phụ nữ có đôi bàn chân to bè người Nội Mông, khuôn mặt bẹt xỉn vàng; khi mọi người ở đây đều mặc quân phục xanh, riêng chị vẫn mặc áo to vạt kiểu cũ. Chưa tới chuồng cừu, hãy còn trên con đường nhỏ, chị đã chửi toáng cả lên:
- Bà đã bảo sao mày không chết đi cho rồi. Ôi! Đồ gấu xám vô phúc! Ngày nào bà cũng phải ra lôi mày về, không lôi mày về, thì ngay cổng nhà ở đâu, mày cũng không mò ra được! Mày chết đi cho bà được nhẹ mình.
Tôi bảo:
- Đừng chửi nữa chị ơi. Anh ấy còn sống, thì tháng nào cũng còn đem về cho chị ba mươi ba đồng đấy. Đừng thấy anh ấy không mò ra cổng nhà mà coi thường, chăn cừu anh ấy còn giỏi hơn cả chó…..
- Ba mươi ba đồng bạc ấy, báu lắm đấy! - Người đàn bà chân to lạch bạch bước vào trong chuồng – Cái đồ gấu xám này có đúng là vô phúc không? Ai bảo nó đem hơn một vạn đồng nộp lên trên cơ chứ? Mà đã nộp rồi thì thôi, chứ lại còn tiếc của, đến nỗi mang tật vào thân. Này! Cậu Chương, tôi ngẫm nghĩ mãi không ra được, con nguời này là thế nào nhỉ? Ôi! Cậu nói xem, con người này là thế nào nhỉ? Cậu học hành nhiều như vậy, cậu ngẫm nghĩ thấu đáo về con người được chứ….?


Chị ta đặt trọng âm vào từ “con người”. Chứng tỏ rằng điều chị ngẫm nghĩ không phải chỉ là chồng chị. Chị đang ngẫm nghĩ về bản tính của con người, bản chất của con người, ý nghĩa của con người. Ngày nay khi người ta, chỉ chú ý thuộc tính giai cấp của con người, thì người đàn bà chân to sống trên hoang mạc này, xem ra suy nghĩ còn sâu sắc hơn cả người chuyên viết nhưng bài văn phê phán lớn.
Nữ triết gia bất hạnh ấy lấy roi chăn cừu của chồng vụt cho chồng mấy cái. Chàng Câm bừng tỉnh, lẳng lặng bước theo sau chị, theo con đường nhỏ về nhà.

Cừu kêu be be ầm ĩ, nơi công nhân ở đã có những nóc nhà toả khói lam chiều. Rất nhiều nhà đun bằng cỏ bông, khói bốc lên có khi chợt vút thẳng lên cao, y như có ma quỷ trong đó.

Chàng Câm thực ra không câm. Những năm trước đây. Khi đang bừng bừng phong trào học thuộc “ba bài cơ bản” anh tuy chỉ lõm bõm vài chữ, nhưng nói như bà con ở đây, thì lại thuộc vanh vách như nước chảy. Anh xuất thân bần nông, năm đời liền, lý lịch trong sạch không một vết nhơ. Đi bộ đội, phục viên về nông trường này, vì không có văn hoá, nên không làm lãnh đạo đại đội như Tào Học Nghĩa được, chỉ vớt vát được tý tiểu đội trưởng mà thôi. Mà lại tiểu đội trưởng chăn cừu chẳng ma nào muốn làm cả. Anh xưa nay vui vẻ lạc quan tính tình dễ dãi, tám năm cầm súng cũng không thay đổi được thói quen nông dân của anh.

Nhưng thời kỳ đấu tranh bằng vũ lực sôi động ( vũ đâu ), thì anh đã từng sùi bọt mép nhảy thẳng lên đài ra sức đấu đá. Anh căm thù lũ ma vương quỷ sứ ấy hoàn toàn xuất phát từ một niềm thành kính với cách mạng: lãnh đạo đã bảo là bọn xấu thì chúng chắc chắn là bọn xấu! Thái độ căm thù của anh được hoàn toàn quần chúng ủng hộ; thái độ sùng bái cấp trên của anh được lãnh đạo yêu mến, cho nên năm nào anh cũng được bầu là phần tử tích cực học tập “trước tác Mao Trạch Đông”.

Mùa thu ba năm về trước, theo lệ thường, cừu của nông trường dồn lên thả ở bãi cỏ rộng sườn núi. Anh dẫn bốn người của các đại đội tập hợp lại đi chăn cừu. Chuồng cừu xây bằng đá ở bên đường cửa khẩu thông qua Nội Mông, chính là chỗ cách đây không lâu, tôi đã ở đấy trở về. Sườn núi toàn đá sỏi, những đường mương thoát lũ tự nhiên do nước lũ xói mòn, cũng toàn là đá xám đen. Nhưng cỏ mọc rất tốt, nghe nói, cừu ăn được thứ cỏ mọc ở kẽ đá đó sẽ rất khoẻ mạnh, vì cái hồn thiêng ngoan cường dẻo dai của cỏ sẽ chuyển sang cho cừu. Đấy là nguyên nhân mỗi năm một lần, chúng tôi phải lùa cừu lên núi đá. Một hôm người tiểu đội trưởng chưa trở thành “chàng câm” ấy, lùa hơn hai trăm cừu lên chăn ở sườn núi hoang, đang đi, chợt anh phát hiện thấy trên đá sỏi, một bọc vải bạt màu xanh bộ đội căng phồng, mở ra xem, thì toàn là tiền nhân dân tệ mới cứng buộc từng bó tướng. Ở chốn hoang vu như đại lục trên mặt trăng, thì gói tiền đó chỉ có thể là từ trên trời rơi xuống mà thôi.

Suốt cả buổi chiều anh ngồi trên sườn núi, người run lên, đếm mãi cũng không rõ bao nhiêu tiền nữa. Chỉ biết là nhiều, nhiều lắm! Về tới chuồng cừu cất giấu bọc tiền xong, anh lăn ra ốm, khi thì luôn miệng lẩm bẩm một mình, khi thì lắp bắp môi mà không ra tiếng, cứ như là đang lẩm nhẩm đọc hàng chuỗi con số thiên văn. Cừu dĩ nhiên là anh không chăn được nữa, nhưng anh là tiểu đội trưởng, nên người khác phải chăn thay anh.

Ít lâu sau, phòng Công an huyện cho người đi dò xét khắp nơi, cuối cùng cũng lần tới chuồng cừu này. Hoá ra là tiền của người Mông Cổ đánh rơi, họ lùa một bầy ngựa đem bán ở vùng ven sông Hoàng Hà, bán được tất cả hơn một vạn đồng. Trên thảo nguyên bao la này không có bưu cục, họ buộc gói tiền mặt vào sau yên ngựa để mang về. Nhưng cả đám người Mông Cổ này đều say rượu tí bỉ, khi đi ngang qua cửa khẩu, gói vải bạt bị rơi lúc nào họ cũng không biết. Công an huyện căn cứ theo con đường họ trở về, điều tra từng chặng từng chặng một, cuối cùng thì khẳng định rằng những người sống ở chuồng cừu, giữa một vùng rộng lớn mấy chục dặm không một bóng người này là khả nghi hơn cả.

Cái chuồng cừu lẻ loi heo hút; xưa nay chưa bao giờ đông người đến như vậy. Cảnh sát mặc sắc phục gọi từng người chăn cừu tới bên chiếc xe giép để xét hỏi. Chàng Câm là tiểu đội trưởng, bần nông chính hiệu năm đời thứ thiệt, lại đang mắc một chứng bệnh quái đản, chẳng ai nghi cho anh ta cả. Nhưng vừa trong thấy người cầm súng, anh ta đã tái mặt sợ hãi người run như cầy sấy, chưa ai hỏi đến, anh ta đã tự phun ra hết. Mấy người cảnh sát moi gói vải bạt của người Mông Cổ vùi trong đống phân cừu ra, đếm lại thấy không thiếu một xu.

Chàng Câm chỉ trong một đêm thành nhân vật nổi tiếng. Ngoài danh hiệu phần tử tích cực học tập “trước tác Mao Trạch Đông” anh đã trở thành nhân vật điển hình ngành nông trường toàn tỉnh, chiến sĩ thi đua, đảng viên cộng sản ưu tú. Khi cán bộ tuyên huấn về giúp anh viết bản thành tích, anh cười hề hề bảo:
- Tiền nhiều quá! Giá chỉ độ mấy trăm thôi thì tôi đã giữ lại để tiêu rồi.
Không có tiền trong tay, thì bệnh anh cũng hết, và anh nói đúng sự thật. Cán bộ tuyên huấn tất nhiên không thể viết đúng như anh kể, mà trái lại viết cho anh một bài phát biểu hoa hoè hoa sói xúc động lòng người bằng những lời lẽ sẵn có trên báo chí. Thế là chàng Câm được về Bắc Kinh, tham dự một cuộc đại hội đại biểu những nhân vật tiên tiến toàn ngành nông trường, lại còn được gặp các vị thủ trưởng cỡ bự ở trung ương nữa kia.

Ở Bắc Kinh về, gặp ai anh cũng bảo, trước kia mình thật là ngốc, cứ nghĩ có tiền thì chẳng biết tiêu như thế nào, đến Bắc Kinh mới biết tiền mua được mọi thứ; ở bách hoá đại lầu phố Vương Phủ Tỉnh, muốn mua gì có nấy. Có tiền thì cuộc đời mới sung sướng được. Chuyện đến tai lãnh đạo nông trường, anh bị gọi lên chỉnh cho một trận, bảo rằng nếu anh còn tiếp tục nói lung tung bậy bạ nữa, thì sẽ quy kết là “kẻ thù giai cấp”. Rời nông trường bộ ủ rũ ra về hôm trước, thì hôm sau anh lập tức trở chứng thành kẻ lú lẫn ú ớ như bây giờ.

Thoạt đầu người ta tặng anh biệt hiệu chàng Ngốc nhưng khi ấy “chàng Ngốc” lại chính là từ khen ngợi biểu dương đầy vinh dự, chẳng hạn như nhân viên kỹ thuật thủy lợi tài giỏi hơn người, sáng tinh mơ hôm nào cũng dậy quét dọn sạch sẽ nhà xí, khốn khổ lắm mới trút bỏ cái vỏ “trí thức” giành được danh hiệu vẻ vang “chàng Ngốc”, và được vào đảng. Thế nên mọi người cảm thấy gọi anh “chàng Ngốc” là không thoả đáng, về sau theo đặc điểm bệnh trạng của anh mới đổi thành “chàng Câm”.

Anh cứ lì lợm lầm lũi như vậy, chẳng ai biết được anh đang nghĩ gì? Còn mọi người cứ gặp anh là lập tức cảm thấy bóng đen dày đặc choáng ngập tâm hồn. Bi kịch của người khác đều do các phong trào đấu tố chính trị gây ra, riêng bi kịch của anh lại chẳng dính dáng gì với các phong trào chính trị. Điều đó khiến người ta chợt nhận ra rằng dưới lớp vỏ bọc của khẩu hiệu chính trị, trong lòng những con người bình thường nhất, vốn sẵn có một thứ dục vọng ích kỷ dễ sợ, khao khát cuộc sống sung sướng, mà chính trị không thể nào chinh phục được.

Dục vọng ấy như ma quỷ náu mình trong góc chết của mỗi trái tim, bất cứ phong trào chính trị nào cũng không đụng tới nó được. Ngược lại, nó có thể bất ngờ chui ra xoá sạch sành sanh mọi ảnh hưởng mà chính trị đã tạo ra được cho con người. Qua chàng Câm mọi người tự kiểm điểm bản thân, thấy trong lòng mình ngoài tính đấu tranh “cách mạng không ngừng” ra, dường như có một thứ gì đó không nói ra được, có khác chăng là chàng Câm thì công khai hoá nó mà thôi. Cái ý nghĩ ghê tởm nặng nề ấy, giống hệt dòng nước nhỏ chảy ri rỉ dưới tầng băng rắn, gặm nhấm dần dần tầng băng đông cứng ở trên.

Điều mà nữ triết gia chân to ngẫm nghĩ có lẽ chính là nó đấy chăng?
Chàng Câm theo thói quen vẫn cúi gầm mặt, đi theo sau người đàn bà chân to đang cầm roi trong tay. Bóng họ chìm hẳn vào trong lớp mây chiều màu xanh nhạt nơi khu nhà ở của công nhân. Sương khói ma quỷ phun ra đã bao phủ toàn bộ xóm làng. Cừu đã im lặng nằm xuống, lão cừu già theo chủ nghĩa bi quan nằm vào một xó, não nuột thở than, buông thõng bộ râu dài đầy vẻ ưu thời mẫn thế. Tôi làm xong mọi công việc phải làm, ngồi lên phiến đá ráp ban nãy bí thư Tào mài xẻng, châm thuốc hút. Một nỗi xót xa phiền muộn khó tả lại dâng lên trong lòng tôi như mọi ngày. Nỗi niềm này đến với tôi chính xác như bộ máy đồng hồ. Mặt trời lặn, hoàng hôn, cừu về chuồng, ráng chiều, gió lắng xuống, hoang mạc im lìm, cồn cát bị không khí chuyển động bào mòn, những ngọn cỏ lác trơ trọi vươn cao, những bụi gai lá cành xoắn xuýt, tất cả đều mờ dần và loãng đi.

Và tự đáy lòng tôi dần dần hiện rõ nỗi hiu quạnh cô đơn. Ngày cũng như đêm bầu bạn quanh tôi chỉ có cừu, với chàng Câm. Không gian mênh mông, không tìm đâu thấy một dẫn chứng thực tế nào để chứng minh cho những tư tưởng tôi học được trong sách vở. Đây hình như không phải xã hội loài người, mà tựa hồ như một cục bùn bé tí xíu văng ra từ xã hội loài người đang quay tít với vận tốc chóng mặt. Cục bùn ấy không còn liên hệ với xã hội loài người nữa, những vẫn mang bản chất của xã hội loài người. Trạng thái trì trệ này thường khích lệ tôi phải hành động, và cũng thường khiến tôi nản lòng thoái chí, nhưng nhiều hơn là những khi nó khiến tôi sợ hãi; năm tháng và trí lực, cứ thế lặng lẽ im lìm rữa nát hết sạch; rút cục tôi sẽ biến thành một con người vô dụng, lặng lẽ biến thành một thứ “chàng câm” lúc nào không biết.

Anh dám bảo rằng đầu óc chàng Câm không hề suy nghĩ gì chăng? Nhưng chàng Câm chung quy cũng chỉ là “chàng câm”. Thế giới này đúc bằng thép không còn tình cảm, không còn tri giác, không thể nào giao lưu thầm lặng với anh. Anh phải tác động tới nó, thúc đẩy nó, chí ít thì cũng phải thét lên, gào lên, dù chỉ là một tiếng gào thét đang bị bóp nghẹt.

Thế nhưng hôm nay, khi tôi ngắm nhìn mặt trời vàng vọt từ từ lặn xuống sau đỉnh núi xanh, trong cảm giác hiu quạnh và cô đơn, tựa hồ còn có một nỗi niềm khác nữa, ve vuốt nhè nhẹ khiến tôi nhồn nhột. Thế là tôi đã gặp lại cô ấy rồi! Phải chăng đây là ý trời?! Bao năm nay rồi những cô gái đã quen biết trước kia đều dần dần bị lãng quên đi. Hàn Nguyệt Bình, Mã Anh Hoa, đều không thể gặp lại được nữa, nên tôi không nghĩ nhiều đến họ nữa. Với tôi, đều đã thành hồi ức không bao giờ phai mờ. Với riêng tôi có khi nhớ lại vẫn còn thấy hoài nghi: có đúng là sự thật không nhỉ? Thế là lòng tôi trở nên khô cứng vì thiếu dòng nước mát của tình yêu. Nhưng nét khắc mạnh mẽ của cô đã để lại trên tảng đá cứng lòng tôi một dấu vết khó phai mờ. Bức tranh cho tới nay vẫn sống động tươi rói: một tấm thân trần truồng với những đường cong tuyệt mỹ, đã bao lần khơi dậy tình dục và ham muốn rất đàn ông của tôi, khiến tôi biết rằng, tôi dẫu là một thân tù cỏ vê khoác cái vỏ ngoài màu đen, màu lam. hoặc như lúc nãy đây là màu lục đi nữa thì rốt cuộc tôi vẫn là thằng đàn ông. Trong cái chung đã bóp chết mọi cái riêng, ít ra còn giữ lại được cái đặc trưng giới tính. Nét khắc mạnh mẽ ấy của cô, lời kêu gọi thầm lặng mà táo bạo ấy, và lúc ấy tuy tôi chưa có được phản ứng dũng cảm như cô, nhưng dường như tôi đã bị cô hãm hiếp rồi. Từ ấy tôi đâu còn trinh trắng nữa, mặc dầu giờ đây tôi đã ba mươi chín tuổi đầu tôi vẫn trai tơ.

Những vòng tay ôm đằm thắm, những nụ hôn nồng cháy xưa kia, đã hoàn toàn bị va đập tan nát bởi cơ thể đầy căng chỗ nào cũng rậm rật run rẩy của cô; sáng sớm đỏ tươi đã xua tan sương mai màu hồng nhạt. Từ lúc ấy trở đi, tôi biết rằng, hễ nghĩ tới đàn bà, tôi lập tức tưởng nhớ tới cô, chứ không phải ai khác nữa. Sự trinh trắng của tôi đã mất ở nơi cô ta! Tôi không tin rằng cô chỉ có thể thoáng hiện trước mặt tôi, rồi sẽ không bao giờ gặp lại bóng dáng cô nữa. Tôi mong đợi rất viển vông rằng, cô sẽ xuất hiện trong cuộc sống của tôi, và giờ đây cô đã hiện ra trước mắt tôi! Phàm sự vật xuất hiện hai lần, chắc chắn là có mang một ý nghĩa nào đó. Đấy là số phận.
Tôi cũng biết rằng, vốn không quen với những tình cảm dịu dàng thầm lặng, tôi đã sớm cầm tù bởi tình dục đầy thú tính; thay đổi lối sống sẽ làm thay đổi cách yêu đương, thay đổi ý định yêu đương và thay đổi cả quan điểm thẩm mỹ yêu đương nữa. Tôi đã giống hệt như chàng Câm, lúc nào cũng ở trong một trạng thái mâu thuẫn triền miên giữa một bên là tư duy lý tính, trung thành với đức tin, chịu sự ràng buộc kiềm chế của đạo đức văn minh, với một bên là bản năng phi lý tính, khát khao được ôm trọn một xác thịt cụ thể, tươi rói, sống động, chẳng cần biết xác thịt ấy là của ai, miễn là một kẻ khác giới – chính mắt tôi trông thấy và khơi dậy được bản năng tình dục của tôi.
Ráng chiều đã tắt hẳn….

Hút hết điếu thuốc, thì loa phóng thanh trên các nóc nhà ở của công nhân vang lên. Cái của nợ bằng tôn xám ấy, ngoác cái miệng khổng lồ đen ngòm của nó ra, giữ vai trò trung gian duy nhất nối liền anh em công nhân nông trường chúng tôi với thế giới bên ngoài. Nhưng ngày ngày nó cứ nhai đi nhai lại mãi một giọng điệu nhàm chán, chứng tỏ thế giới này hoàn toàn trì trệ. Chỉ có thời gian vẫn tiếp tục trôi, bởi thế những chiếc loa chỉ còn một chức năng duy nhất là báo giờ: đã đến giờ xuống nhà ăn lĩnh cơm rồi. Tôi đứng dậy, cuộn chăn đệm lại vác lên vai, đóng cửa và cũng chẳng nhờ người trực ca đêm nữa, tôi cắm đầu chạy thẳng xuống sườn đồi.

Mặc mẹ nó! Cần đếch gì! Cơm xong đi gặp cô ấy thôi.