Chuyện làng nho - Ngô Kính Tử

[quykiemtu]

Hồi thứ mười lăm

Táng thần tiên, Mã tú tài đưa tang;
Nhớ cha mẹ, Khuông đồng sinh trọn hiếu

Mã Thuần Thượng đang quỳ khấn xin thẻ ở đền Đinh
Tiên thì đằng sau bỗng có tiếng gọi:
- Ông Mã!
Mã quay lại, nhìn thấy người đó như một ông tiên, bèn vội đứng dậy thi lễ và nói:
- Tôi không biết tiên sinh đến đây nên không kịp chào. Tôi cũng chưa được biết tiên sinh là ai, tại sao lại biết tôi họ Mã?
- Thiên hạ ai chẳng biết tiên sinh? Tiên sinh đã gặp già này thì chả cần phải xin thẻ làm gì! Xin mời đến tệ xá nói chuyện.
- Tiên sinh ở đâu?
- Ở gần đây thôi.
Người kia trỏ tay nói. Rồi dắt Mã ra khỏi đền Đinh Tiên. Đường đi rộng rãi bằng phẳng, không một tảng đá nào. Chỉ một chốc đã đến cửa đền Ngũ Tướng Quốc.
Mã nghĩ bụng: “Đường đi đâu ngắn thế? Mình vừa rồi đi nhầm đường chăng?”
Lại ngờ vực tự hỏi:
- Hay đây là phép rút đất của thần tiên chưa biết chừng!...
Đến trước cửa đền, người kia bảo:
- Đây là tệ xá, xin mời vào!
Bây giờ mới biết ở sau đền Ngũ Tướng Quốc có một đám đất rộng lại có vườn hoa. Trong vườn có năm gian lầu lớn. Bốn mặt đều có cửa sổ nhìn ra Trường Giang và Tây Hồ. Người kia mời Mã lên lầu. Thi lễ xong ngồi xuống, có bốn người tùy tùng mặc áo trừu đoạn, đi giày mới, bưng trà lên rất kính cẩn. Y bảo làm cơm, bốn người vâng dạ lui ra.
Mã liếc mắt nhìn, thấy gian giữa lầu treo một tờ giấy viết hai mươi tám chữ lớn! Đó là một bài thơ tứ tuyệt như sau:
Nam Độ năm xưa tới đất này
Phong lưu còn mãi đến ngày nay.
Cảnh hồ sắc nước đều lơ láo
Ngâm, hát mười châu vung vẩy tay.
Ở dưới viết mấy chữ: “Thiên thai Hồng Hám Tiên đề”.
Mã đã đọc qua sách “Thông giám” nên biết Nam Độ là việc Tống Cao Tông. Bấm đốt ngón tay, đã hơn ba trăm năm. Nay ông ta còn sống đây. Vậy rõ ràng ông ta là một ông tiên, không nghi ngờ gì nữa! Mã bèn hỏi:
- Bài thơ này là do cụ làm ra? Vị tiên nói:
- Hám Tiên là hiệu của tôi. Tôi ngẫu hứng mà làm chứ nó chẳng hay ho gì. Nếu ông thích xem thơ, tôi có một quyển thơ do các quan tuần vũ, phiên đài, các vị đương sự và tôi xướng họa với nhau, tôi xin lấy để ông xem.
Y nói xong, đưa ra một quyển thơ chép tay. Mã mở ra xem đều do chính tay tác giả viết ra cả. Toàn là thơ thất ngôn, vịnh cảnh Tây Hồ, chữ viết rất đẹp. Mã tấm tắc khen ngợi một lúc, rồi đưa lại. Cơm đã dọn lên. Trong mâm có một đĩa thịt dê hầm, một bát thịt vịt hầm với rượu, một đĩa tôm cuốn lớn và một bát canh nóng. Tuy là bữa cơm thường, nhưng rất tiêm tất. Mã tuy còn no cũng chiều lòng tiên ông cố gắng ăn trọn bữa cơm. Ăn xong tiên ông bảo người tùy tùng dọn bát đĩa.
Hồng Hám Tiên nói:
- Tôi nghe danh ông đã lâu. Các hiệu sách tranh nhau mời ông. Hôm nay sao ông lại tới đền này xin thẻ?
- Không giấu gì cụ, năm nay ở Gia Hưng tôi có soạn được một bộ văn tuyển, kiếm được mấy chục lạng bạc, nhưng tôi đã tiêu hết nhẵn để giúp cho người bạn một việc. Nay tôi đến ở một hàng sách gần đây, nhưng chưa có văn chương gì để làm văn tuyển. Tiền nhà trọ cũng hết ráo, trong lòng buồn bực, tôi mới đi dạo một chút cho khuây. Tôi định đến đền này xin một quẻ xem có cơ hội phát tài không. Không ngờ lại gặp cụ. Cụ đã rõ cả nỗi lòng tôi rồi vì vậy cũng không cần xin thẻ nữa.
- Kiếm tiền thì cũng chẳng khó, nhưng muốn ăn to phải thong thả. Bây giờ ông có muốn có món tiền nhỏ tiêu ngay không?
- Tôi chỉ cốt có tiền, kể gì to hay nhỏ. Nhưng không biết cụ có cách gì không?
Hồng Hám Tiên nghĩ ngợi một lát rồi nói:
- Thôi được, nay tôi tạm đưa cho ông vật này, ông đem về nhà làm thử xem. Nếu hiệu nghiệm thì lên nói với tôi lấy nữa. Không hiệu nghiệm thì thôi.
Hồng Hám Tiên nói xong, chạy vào đầu giường lấy ra một gói. Y mở ra, trong có mấy cục than đá đưa cho Mã mà rằng:
- Ông đem cái này về rồi đốt một lò lửa lên. Ông bỏ nó vào cái chậu đem để trên lửa xem nó thành ra cái gì. Sau đó lên đây nói cho tôi biết.
Mã nhận gói than, chào Hám Tiên rồi về. Tới nhà Mã đốt một lò lửa. Mã lấy chậu đặt lên lò. Ngọn lửa cháy lách tách một lát. Mã mang chậu ra xem thì thấy một đỉnh bạc có hoa rất quý.
Mã mừng rỡ, nấu luôn sáu, bảy chậu nữa. Kết quả được sáu, bảy đỉnh bạc thật tốt. Mã vẫn nghi hoặc không biết số bạc này là thật hay giả. Sáng hôm sau, Mã đem đến hàng bạc ngoài phố nhờ xem thử, thì họ đều nói là một thứ bạc tốt. Mã đổi lấy mấy nghìn đồng đem về nhà.
Mã cất tiền rồi lên tạ ơn Hồng Hám Tiên. Hồng Hám Tiên đã đón ở cửa mà hỏi:
- Việc hôm qua như thế nào?
- Quả thực là phép tiên.
Rồi kể lại câu chuyện và nói cho Hám Tiên biết mình được bao nhiêu thỏi bạc.
- Tốt lắm! Tôi đang còn đây, ôm đem về thử nữa xem. Y lại đưa cho Mã một gói to gấp ba, bốn lần gói trước. Y giữ Mã ở lại ăn cơm. Ăn xong Mã từ biệt ra về. Mã ở nhà luôn sáu, bảy hôm, ngày nào cũng lo đốt lò, đổ bạc. Mã đem tất cả than đổ thành bạc hết. Mã lấy cân, cân được tám chín mươi lạng. Mã mừng rỡ đem gói thành từng gói và cất đi.
Một hôm Hám Tiên mời Mã đến nhà và nói:
- Ông ở Xử Châu, tôi ở Thai Châu, quê quán cũng gần nhau. Ta có thể xem nhau như đồng hương đấy. Hôm nay có người khách lại thăm tôi, tôi và ông sẽ nhận nhau là anh em họ. Đây là một dịp may, ông chớ có bỏ qua.
- Cụ cho biết người khách ấy là ai.
- Ấy là ông Ba, con cụ thượng Hồ ở trong thành, tên là Chẩn hiệu là Mật Chi. Cụ thượng làm quan để của lại cũng không ít. Ông này lại có bệnh tham tiền, được càng nhiều tiền lại càng thích. Ông ta muốn học phép “đốt bạc” của tôi. Ông ta có thể bỏ bạc vạn ra để làm phí tổn đắp lò mua thuốc. Nhưng việc này cần phải có người làm trung gian. Ông ta đã biết tiếng ông. Hơn nữa, có ông làm nghề làm văn tuyển ở hàng sách, dễ tìm tung tích thì ông ta mới yên tâm. Nếu hôm nay chúng ta gặp nhau bàn tính việc ấy xong, thì đến sau bảy lần bảy là bốn mươi chín ngày, tôi sẽ chế tạo xong cái “cục bạc mẹ”. Bấy giờ bất kỳ đồng, chì, thiếc gì cũng có thể làm phép hóa ra vàng cả. Bấy giờ có phải chỉ có mấy trăm lạng bạc mà thôi đâu. Tôi vốn không cần tiền nên lúc ấy sẽ cáo lui về núi, còn tiên sinh đưa “cục bạc mẹ” rồi thì trong nhà tha hồ mà phong lưu.
Mã thấy y có phép tiên như thế, làm gì mà chẳng tin, bèn ngồi đợi Hồ công tử. Hồ công tử đến chào Hám Tiên rồi hỏi Mã:
- Vị này ở đâu, tên họ là gì? Hám Tiên nói:
- Thưa đây là em họ tôi. Các hiệu sách có viết mấy chữ: Sách văn tuyển, văn bát cổ do Mã Thuần Thượng tuyển, Mã Thuần Thượng là em họ tôi đấy.
Hồ công tử ân cần đón tiếp. Thi lễ xong mọi người ngồi xuống. Công tử đưa mắt nhìn một lượt, thấy Hám Tiên người hiên ngang, đồ đạc xung quanh bày biện đẹp đẽ, bốn người tùy tùng thay nhau bưng trà, lại có nhà làm văn tuyển họ Mã là chỗ chí thân cho nên hết sức an tâm, vui vẻ. Hồ công tử ngồi một lúc rồi về.
Ngày hôm sau, Hồng và Mã cùng lên kiệu đến Hồ phủ đáp lễ. Mã lại biếu Hồ công tử một bộ văn tuyển.
Hồ công tử giữ lại nói chuyện hồi lâu. Sau đó hai người trở về.
Mã về nhà được một lát, người nhà Hồ công tử đưa đến hai cái thiếp, một cái cho cụ Hồng, một cái cho cụ Mã. Trên thiếp đều viết “Sáng mai xin mời hai cụ đến cái đình trên hồ cùng uống rượu. Mong được thỉnh giáo”. Hồ Chẩn bái.
Người cầm thiếp nói:
- Ông chủ tôi mời cụ đến dự tiệc tại vườn hoa bên lầu đọc sách ở Hoa Cảng trên Tây Hồ. Sáng mai xin mời cụ cùng với cụ Mã đến sớm.
Hám Tiên nhận danh thiếp. Hôm sau, hai người cùng đến Hoa Cảng dự tiệc. Cửa vườn mở rộng, Hồ công tử đã đứng đón ở đấy.
Hai bàn tiệc dọn ra. Họ ngồi xem một vở tuồng và ăn chơi suốt một ngày. Mã ngồi trong bữa tiệc nghĩ: “Ngày trước mình chỉ đứng xem người ta ăn uống. Ngờ đâu hôm nay lại chính mình được người ta mời đến dự tiệc ở đây!”.
Rượu, các món ăn, đồ điểm tâm đều rất ngon. Mã được một bữa no say.
Hồ công tử định năm ba ngày sau sẽ mời đến nhà viết giấy hợp đồng. Mã sẽ làm trung gian. Sau đó quét dọn nhà cửa, sửa soạn vườn hoa để làm nhà luyện đan. Trước tiên Hồ công tử đưa ra một vạn lạng bạc, nhờ Hám Tiên mua chế các thứ thuốc và đến ở trong nhà luyện đan.
Ba người bàn định xong. Đến chiều, tiệc tan, Mã lên kiệu trở về Văn Hải Lâu.
Mã chờ luôn bốn ngày không thấy Hám Tiên cho người lại mời, bèn đến nhà Hám Tiên. Vào cửa, thấy người hầu đang bối rối. Mã hỏi tại sao, mới biết Hám Tiên ốm, bệnh tình rất nặng. Thầy thuốc bảo mạch yếu lắm rồi nên không chịu cho đơn.
Mã kinh ngạc liền lên lầu thăm thì thấy Hám Tiên chỉ còn thở thoi thóp, đầu không ngẩng lên được nữa.
Mã vốn là người tốt nên ở lại săn sóc, đến tối cũng không về nhà.
Hai ngày sau, Hám Tiên thở hơi thở cuối cùng.
Bốn người hầu tay chân rụng rời, moi móc khắp nơi chỉ còn bốn năm cái áo vóc, nhiễu đem đi cầm cũng được độ dăm lạng bạc. Ngoài ra không còn gì khác, mấy cái rương cũng đều trống không. Bấy giờ họ mới nói họ không phải là người hầu. Một người là con, hai người là cháu, một người là rể.
Mã nghe nói hoảng hốt, muốn giúp họ. Bây giờ đến quan tài họ cũng chưa có tiền mua. Mã có lòng tốt, vội vàng về nhà lấy mươi lạng bạc đưa cho họ. Người con ngồi cạnh xác cha khóc lóc, hai người cháu đi mua quan tài, chàng rể không có việc gì nên cùng với Mã ra tiệm trà cạnh nhà nói chuyện.
Mã nói:
- Ông nhạc của ông là một vị tiên sống, năm nay đã sống được ba trăm tuổi, sao bỗng chốc lại chết đi như vậy?
- Thực buồn cười! Ông nhạc tôi năm nay mới sáu mươi sáu tuổi, làm gì đến ba trăm tuổi. Ông nhạc tôi là người không chịu an phận làm ăn, cứ thích lừa đảo. Ông kiếm được đồng nào là phung phí hết ngay. Đến nay rút cục như thế! Không giấu gì ông, chúng tôi trước đây là người buôn bán nhưng bỏ công ăn việc làm theo ông ta làm cái trò gian dối này. Nay ông ta chết rồi, chỉ khổ chúng tôi. Thế này rồi đến phải đi ăn xin để về làng, thật là khó nghĩ quá!
- Ở đầu giường ông ta còn có bao nhiêu là gói than! Đốt lò lên đổ than thì đều đổ ra bạc hoa cả.
- Nào có phải than thiếc gì đâu! Đều là bạc cả, lấy than bôi đen đi đấy thôi. Mỗi khi bỏ nó vào lò mà đốt, thì chất bạc chảy ra. Đấy chỉ là cái lối để lừa người. Khi dùng hết rồi thế là nhẵn!
- Nhưng có một điều, nếu ông ta không phải là tiên, tại sao thấy tôi ở đền Đinh Tiên, chưa quen biết gì mà ông ta đã biết tôi họ Mã?
- Ông lại nhầm rồi! Hôm ấy, ông ta cầu tiên ở đền Phiến Thạch Cư, đi ra thấy ông ngồi xem sách ở hiệu sách. Khi hàng sách hỏi ông họ gì ông ta nghe ông nói họ Mã. Chứ ở trên thế gian này làm gì có tiên!
Bấy giờ Mã mới biết vỡ lẽ: té ra ông ta chơi thân với mình chỉ là cốt để mượn tay mình lừa gạt Hồ công tử! Cũng may vận nhà họ Hồ còn vượng nên mới chưa mắc mưu!
Mã lại lẩm bẩm nói: ông ta cũng chẳng làm hại ta gì? Rút cục ta vẫn phải mang ơn ông ta!
Mã quay vào lo việc khâm liệm, tính trả tiền thuê phòng trong miếu, rồi thuê mấy người khiêng quan tài ra ngoài cửa Thanh Ba.
Mã sắm đủ rượu thịt, lễ vật, vàng giấy đưa đến chỗ để quan tài lấy gạch xây tử tế. Còn thừa ít tiền, Mã cho bốn người kia làm tiền lộ phí rồi từ biệt ra về.
Mã đưa đám xong, trở về, lại đến uống trà ở núi Thành Hoàng. Bỗng thấy bên cạnh phòng trà có đặt thêm một cái bàn nhỏ có một chàng thiếu niên bói chiết tự ở đấy.
Chàng thiếu niên kia tuy gầy, nhỏ, nhưng có vẻ thông minh. Lại có một điều lạ, là trước mặt y đặt bút nghiên, tờ đoán chữ, nhưng trong tay y lại cầm một quyển sách xem.
Mã lấy làm lạ, giả bộ muốn bói chiết tự, lại gần xem. Thì quyển sách kia chính là quyển sách tuyển văn bát cổ do mình mới soạn ra.
Mã đến ngồi trên cái ghế cạnh bàn. Người thiếu niên hỏi:
- Ông muốn bói chiết tự phải không?
- Tôi đi mệt nên đến đây ngồi một lát!
- Mời ông ngồi để tôi đi lấy nước trà uống.
Y liền vào phòng trà lấy ra một chén trà đưa đến trước mặt Mã và ngồi xuống một bên.
Mã thấy người kia có vẻ đứng đắn, bèn hỏi:
- Ông họ gì? Người ở đây sao?
Người thiếu niên thấy Mã đầu đội mũ vuông biết Mã là nhà nho bèn nói:
- Cháu họ Khuông, không phải người ở đây. Cháu ở huyện Lạc Thanh phủ Ôn Châu.
Mã thấy y đầu đội mũ rách, mình mặc áo vải đơn rất là lam lũ mới hỏi:
- Ông bỏ nhà đi xa mấy trăm dặm lên tỉnh mà làm cái trò này sao? Nghề này tiền không được bao lăm, nuôi miệng cũng chẳng đủ. Ông năm nay bao nhiêu tuổi? Ở nhà có cha mẹ, vợ con gì không? Tôi thấy ông chăm học như vậy chắc là ông phải là học trò?
Thiếu niên kia trả lời:
- Cháu năm nay hai mươi hai tuổi, chưa có vợ. Cha mẹ vẫn còn mạnh. Lúc nhỏ cháu cũng có đi học mấy năm. Nhưng vì nhà nghèo, nên phải bỏ học. Năm ngoái, cháu theo một người buôn củi lên tỉnh, làm việc tính sổ cho họ. Không ngờ nhà chủ hết vốn, cháu không về quê được nên phải lưu lạc ở đây. Hôm trước, có một người làng đến nói cha cháu ở nhà bị ốm, đến nay không biết sống chết ra sao! Thật là đau xót!
Thiếu niên nói xong, nước mắt chảy ròng ròng. Mã cũng ái ngại bèn nói:
- Thôi, ông cũng không nên buồn bã làm chi. Ông tên và hiệu là gì?
Thiếu niên lau nước mắt nói:
- Cháu tên là Khuông Hồi, hiệu là Siêu Nhân. Dám xin cho biết tên ông là gì?
- Cái đó chẳng cần phải hỏi. Vừa rồi, ông đọc tập văn, ngoài bìa có đề mấy chữ Mã Thuần Thượng. Mã Thuần Thượng tức là tên tự của tôi đấy.
Khuông Siêu Nhân nghe xong chắp tay, dập đầu xuống đất mà nói:
- Cháu thật là có mắt mà không trông thấy Thái Sơn. Mã vội vàng đỡ dậy nói:
- Đừng làm thế! Tôi với ông bèo mây gặp gỡ, cùng là chỗ thanh khí văn chương với nhau. Bây giờ trời đã gần tối, khách bói cũng đã vãn, sao ông không thu xếp đồ đạc cùng về nhà tôi nói chuyện cho vui.
- Thế thì tốt quá! Mời ông ngồi chơi, cho cháu thu xếp đồ đạc một chốc.
Khuông bèn thu xếp bút, nghiên, giấy mực, bỏ vào một gói mang lên vai, còn bàn ghế thì đem gửi vào trong cái đền ở trước mặt và theo Mã về Văn Hãn Lâu.
Mã về đến Văn Hãn Lâu, mở cửa phòng mời Khuông
Siêu Nhân vào ngồi và nói:
- Này ông! Bây giờ ông có muốn học để cầu tiến nữa không? Hay muốn về nhà chăm nom ông cụ?
Khuông Siêu Nhân nghe nói như vậy, cảm động rơi nước mắt mà nói:
- Thưa ông, bây giờ cơm áo đều thiếu, còn biết lấy gì mà học hành để cầu tiến nữa? Cái đó xin chịu! Cháu chỉ có phụ thân ở nhà đau ốm, làm con làm cái không sao về nhà để phụng dưỡng, nghĩ lại thật không bằng giống chim muông. Vì thế mà trong lòng đau đớn, bực bội, đôi khi chỉ muốn chết cho xong!
- Sao ông lại nghĩ vớ vẩn thế! Lòng hiếu thảo của ông thấu đến trời đất. Ông cứ ngồi đây, tôi sẽ làm cơm ông ăn.
Rồi Mã mời y ở lại ăn cơm tối và nói:
- Nếu ông muốn về đến nhà thì tiền ăn đường cần độ bao nhiêu?
- Thưa tiên sinh, thực ra có nhiều gì đâu? Chỉ đáp thuyền đi đường thủy mấy hôm, rồi lên bộ, cũng chẳng dám xe cáng gì. Vai mang hành lý, ăn vài bữa cơm là xong! Cháu chỉ mong sao chóng về đến nhà gặp mặt phụ thân thì dầu chết cũng nhắm được mắt.
- Thế thì được thôi! Hôm nay ông cứ nghỉ lại đây với tôi một đêm rồi ta sẽ bàn.
Đến đêm Mã lại nói:
- Ông trước đây đi học được mấy năm? Đã làm được văn bát cổ chưa?
- Cháu đã làm được bài rồi. Mã nhìn y cười mà nói:
- Hôm nay tôi thử ra đề mục cho ông làm, để xem ông có hy vọng thi đỗ được không? Ý ông thế nào?
- Chính cháu cũng đang muốn tiên sinh dạy cho. Nếu không thông xin tiên sinh đừng cười.
- Sao ông lại nói thế? Tôi ra một đầu đề sáng mai sẽ làm.
Mã nói xong ra đầu đề đưa cho Khuông và bảo Khuông đi ngủ. Hôm sau Mã vừa mới thức dậy, Khuông đã làm bài xong đưa cho Mã.
Mã vui mừng nói:
- Ông chăm học lại thông minh lanh lợi, thật đáng khen! Thật đáng khen!
Mã cầm bài xem kỹ một lần rồi nói:
- Văn chương có tài đấy! Nhưng còn thiếu quy củ.
Bèn cầm để lên bàn lấy bút chấm, từ đầu đến cuối giảng rõ các chỗ “hư”, “thực”, “phản”, “chính”, “thôn”, “thổ”( Những quy tắc trong văn bát cổ) cho Khuông nghe.
Khuông cúi đầu cảm tạ rồi xin đi. Mã nói:
- Khoan! Khoan! Anh lần này về nhà phải có một số tiền để phụng dưỡng cha mẹ, rồi mới nói đến việc học tập được. Đây tôi có mười lạng bạc, anh cầm lấy tùy tiện lo liệu mời thầy thuốc chăm nom cho ông cụ.
Nói rồi mở hòm lấy ra một gói bạc mười lạng, lại đưa một chiếc áo bông cũ, một đôi giày cho Khuông và nói:
- Số tiền này anh cầm về nhà, còn giày và áo này sợ đi đường rét mướt, buổi sáng và ban đêm thì đem ra mà mặc.
Khuông Siêu Nhân cầm lấy quần áo, gói bạc, hai hàng nước mắt giàn giụa mà nói:
- Nhờ tiên sinh thương cho như thế này, Khuông Hồi này biết lấy gì mà báo đáp! Muốn xin cho thề kết nghĩa anh em, và còn mong nhờ về sau. Như vậy sợ có quá bạo, không biết huynh trưởng có nhận cho không?
Mã rất mừng, để cho Khuông lạy hai lạy, lại cũng lạy Khuông hai lạy, kết nghĩa làm anh em. Khuông ở lại trên lầu. Mã đi tìm rau quả, làm bữa ăn tiễn hành.
Trong lúc ăn, Mã nói với Khuông:
- Này em! Em nên nghe lời anh! Khi em về nhà, em phải cho rằng thi cử là cách phụng thờ cha mẹ tốt nhất. Con người ta sinh ra trên đời này, ngoài cái đó ra, thì không còn cách thứ hai nào nữa. Đấy là không bàn đến cái nghề bói chiết tự là cái nghề hèn hạ. Ngay việc dạy học hay làm thơ lại cũng không phải là cái nghề đáng làm. Chỉ có cách thi đỗ cử nhân, tiến sĩ là cách làm cho cha ông vinh hiển. Sách Hiếu kinh nói: “Làm vinh hiển cha mẹ, làm nổi danh tiếng cho gia đình” là thế. Sách xưa có câu: “Sách kia có sẵn nhà vàng, sách kia gạo có vô vàn khắp nơi, sách kia cô gái tuyệt vời” là như vậy. Mà sách bây giờ là sách gì, nếu không là văn bát cổ? Vì vậy cho nên khi em trở về phụng dưỡng cha mẹ, thì phải lo thi cử là chính. Ngay nếu việc làm ăn không khá, phụng dưỡng không tròn cũng không nên bận tâm. Phải lo văn chương làm chính. Nếu cha mẹ có mang bệnh nằm ở giường không có cái gì ăn mà nghe em ngâm văn bát cổ, thì cũng phải lấy làm hả dạ, vui lòng. Bao nhiêu buồn bã sẽ qua. Bao nhiêu bệnh tật sẽ hết! Tăng Tử nói “Nuôi cái chí lớn” là như vậy. Ngay nếu như em không gặp may, suốt đời thi không đỗ, ít nhất em cũng có thể thành một lẫm sinh sau này có thể làm thầy giáo và một đạo sắc phong cho cha mẹ. Anh là một thằng không ra gì! Anh đã già rồi, chứ em là thiếu niên anh tuấn. Em nghe lời anh, sau này làm quan chúng ta sẽ gặp nhau.
Nói xong, Mã lại giá sách chọn cẩn thận mấy bộ văn bát cổ nhét vào trong cuộn áo bông và nói:
- Đây đều là sách hay cả! Em đem về mà đọc.
Khuông Siêu Nhân cứ quấn quýt không nỡ rời nhưng lại sốt ruột muốn về nhà thăm cha nên phải gạt nước mắt mà cáo từ.
Mã dắt tay Khuông đi đến chỗ Khuông ở dưới chân núi Thành Hoàng lấy hành lý. Lại đưa Khuông đến cửa Thanh Ba xuống thuyền ở bên sông. Mã chờ cho y lên thuyền rồi mới từ biệt trở về thành.
Khuông Siêu Nhân qua sông Tiền Đường, muốn đáp thuyền di Ôn Châu. Thấy một chiếc thuyền đang chèo nhanh ở lòng sông, bèn hỏi:
- Có chở khách không? Chủ thuyền trả lời:
- Đây là thuyền của ông Trịnh đi việc công, không chở khách đâu!
Khuông Siêu Nhân mang hành lý lên vai toan đi thì có một ông già tóc bạc như tơ ngồi ở cửa thuyền nói với chủ thuyền:
- Khách một mình, thôi cho người ta đi. Ông lại được thêm ít tiền đánh chén.
Chủ thuyền nói:
- Cụ lớn đã bảo, thôi mời ông khách lên đi!
Rồi ghé thuyền vào bờ cho Khuông Siêu Nhân xuống. Bước xuống thuyền, Khuông Siêu Nhân đặt hành lý xuống vái chào cụ già. Thấy trong thuyền có ba người: cụ Trịnh ngồi giữa, người con ngồi một bên, một bên nữa là người khách ở phủ khác.
Cụ Trịnh chào lại rồi mời Khuông Siêu Nhân ngồi xuống, Khuông Siêu Nhân là người nhã nhặn khéo léo. Ở trong thuyền y tỏ vẻ cẩn thận, im lặng. Hễ mở miệng ra là một cụ, hai cụ nên cụ Trịnh rất hài lòng. Hễ ăn cơm là mời y cùng ăn. Sau bữa cơm, ngồi trong thuyền không có việc gì, cụ Trịnh nói:
- Bây giờ nhân tình bạc bẽo, bọn học trò phần nhiều bất hiếu với cha mẹ. Cứ xem ba anh em nhà họ Trương ở Ôn Châu đều là tú tài thế mà nghi cha chuyên của cho con út nên cứ sinh sự lục đục trong nhà. Ông cha chịu không nổi, phải đến quan kiện. Hai thằng anh mang tiền đút lót cho quan phủ, quan huyện giả làm đơn nói rằng: ông cha thương hại con, xin rút đơn không kiện nữa. Nhờ có ông thầy ở trong trường thẳng thắn không chịu, đem việc ấy bẩm lên tỉnh, cụ lớn sai chúng tôi về Ôn Châu để bắt bọn can phạm kia.
Người khách nói:
- Nếu bắt thủ phạm về để xét xử thì các quan phủ, huyện có bị lỗi không nhỉ?
Cụ Trịnh nói:
- Nếu xét ra mà đúng thì phủ, huyện đều bị lôi thôi hết! Khuông Siêu Nhân nghe chuyện ấy trong lòng bùi ngùi:
- Bọn có tiền thì bất hiếu với cha mẹ, còn hạng cùng khổ như mình, muốn hiếu thảo với cha mẹ thì lại không làm được! Ở đời thật lắm nỗi bất bình!
Được vài ngày, Khuông Siêu Nhân từ tạ cảm ơn cụ Trịnh rồi bỏ thuyền lên đi bộ. Cụ Trịnh không đòi tiền cơm. Y rất cảm tạ.
Từ đó Khuông Siêu Nhân ngày đi đêm nghỉ, về đến làng trông thấy cửa ngõ nhà mình.
Nhân việc này khiến cho: Nết tốt lòng ngay khiến được người đời để ý; danh hay, thực dở chỉ mang tiếng xấu trọn đời. Chưa biết việc sau thế nào, xin xem hồi sau phân giải.

[quykiemtu]

Hồi thứ mười sáu

Làng Đại Liễu, con hiếu thờ cha,
Huyện Lạc Thanh, quan hiền yêu sĩ

Khuông Siêu Nhân ở xa trông thấy nhà mình trong lòng hớn hở. Khuông bước nhanh đến nhà, chạy lại gõ cửa. Bà mẹ nghe tiếng, vui mừng ra đón. Bà thấy con liền nói:
- Hai ơi, đã về đấy ư? Khuông Siêu Nhân nói:
- Thưa mẹ! Con đã về.
Y đặt hành lý xuống sửa lại áo quần, cúi đầu chào lạy mẹ. Bà mẹ vuốt ve khắp người con, thấy y mặc áo bông rất dày mới an tâm nói:
- Từ ngày con đi theo người lái buôn, đã hơn một năm nay, mẹ không bao giờ yên tâm. Có đêm, mẹ nằm mơ thấy con rơi xuống nước, mẹ khóc òa và tỉnh dậy. Có đêm mẹ nằm mơ thấy con ngã gãy chân. Có đêm mẹ mơ thấy trên mặt con mọc một cái bướu lớn. Con chỉ cho mẹ xem, mẹ lấy tay nặn mãi không được. Có đêm, mẹ lại mơ thấy con về nhà, trông thấy mẹ thì khóc làm cho mẹ cũng khóc theo rồi tỉnh dậy. Có đêm, lại mơ thấy con đầu đội mũ sa, nói là đã làm quan. Mẹ cười, nói: “Ta là nhà cày cấy làm gì có người làm quan”. Có người đứng bên cạnh mẹ nói: “Nếu ông ta làm quan thì ông ta không phải con bà. Nếu con bà làm được quan thì kiếp này bà cũng chả gặp mặt được đâu!” Mẹ lại khóc mà nói: “Nếu con tôi làm quan mà tôi không thấy mặt thì thà rằng đừng làm còn hơn!” Câu ấy làm mẹ khóc mãi, gào thét rồi tỉnh dậy, làm cho thầy con cũng tỉnh dậy. Thầy con hỏi mẹ, mẹ đem đầu đuôi câu chuyện trong mộng kể lại. Thầy con nói, mẹ nhớ quá hóa mê đấy thôi. Không ngờ đêm hôm ấy thầy con mắc bệnh bán thân bất toại, nay đang nằm trong buồng.
Nghe ngoài nói léo xéo, cụ Khuông ở trong buồng biết con mình đã về, bệnh tình liền giảm bớt, tinh thần khoan khoái.
Khuông Siêu Nhân chạy vào đứng trước giường nói:
- Thưa thầy, con đã về!
Và sụp xuống lạy. Cụ Khuông bảo y ngồi lên giường, kể tỉ mỉ cho nghe sao mình lại mắc bệnh và nói:
- Sau khi con đi rồi, thằng con chú Ba cứ muốn lấy cái nhà này. Cha nghĩ bụng, thôi bán quách nhà cho nó, để tìm cái khác. Còn số tiền thừa, đợi khi con về để làm vốn buôn bán kiếm ăn. Láng giềng bảo thầy rằng: Nhà ta gần bên nhà nó, nếu nó muốn mua, thì tất phải bỏ thêm vài lạng nữa. Nhưng ngờ đâu, mặc dầu lắm tiền, nó vẫn chỉ muốn mua rẻ. Chẳng những nó không bỏ ra một số tiền kha khá theo đúng giá mà còn muốn bớt mấy lạng nữa cơ! Rõ ràng nó biết mình không có gạo đổ vào nồi, nên nó muốn lập mẹo giết mình. Thầy tức quá không bán cho nó. Nó bèn nghĩ ra một kế độc ác, thông đồng với chủ cầm nhà, đem tiền nguyên giá đến chuộc. Chủ cầm nhà là ai, chắc con đã biết: đều là hàng chú ta cả đấy. Nó cậy thế đàn anh mở miệng ra là nói: “Sản nghiệp nhà này không ai được bán” Thầy nói: “Đã đành không bán, nhưng số tiền bỏ ra sửa chữa mấy năm nay, phải trả cho chúng tôi chứ!” Nó nhất định không chịu tính một đồng, nào, cứ nằng nặc đòi chuộc theo nguyên giá. Hôm đó, hai bên cãi nhau ở trong nhà thờ rồi nó đánh thầy. Những người trong họ, ăn tiền thằng Ba đều bênh nó, đổ lỗi cho thầy là không tôn kính tổ tiên. Thằng anh con lại không ra trò trống gì, nói thì ba điều không được một. Thầy tức quá, về nhà lâm bệnh. Từ khi mắc bệnh đến nay, ngày càng thêm gieo neo. Thằng anh con lại nghe người ta chịu theo giá cũ viết giấy hoàn lại cho nó. Bạc thì lấy vặt về, rồi tiêu hết sạch. Thấy rắc rối đến thân, anh con liền bàn với chị dâu con để thầy ra ở riêng. Thầy tự nghĩ đã không có của riêng gì để cho chúng thời thôi, mình phải tự làm lấy mà ăn, khỏi phiền lụy đến chúng nó. Nay chúng nó ngày nào cũng gánh hàng đi các chợ bán, tiền kiếm không đủ nuôi hai miệng ăn. Thầy thì nằm trong phòng này, bệnh càng ngày càng nặng. Nhà bên cạnh lại muốn lợp lại nhà, cho nên họ muốn đuổi thầy ra không kể sống chết. Cứ dăm ba ngày họ lại cho người đến giục, lời qua tiếng lại không biết để đâu cho hết. Phần con thì không biết con đi đâu. Mẹ con hễ nghĩ đến là lại khóc ra, khóc vào.
Khuông Siêu Nhân nói:
- Thưa thầy, việc đã như thế rồi, thầy cũng không nên nóng nảy, xin thầy hẵng lo tĩnh dưỡng cho lành. Con ở Hàng Châu có gặp một ông. Ông ấy cho con mười lạng bạc. Ngày mai con sẽ xoay nghề buôn bán lặt vặt để kiếm cơm cháo nuôi gia đình. Nếu chú Ba có đến thôi thúc, thì thầy đừng lo. Con sẽ nói với chú!
Bà mẹ đến gọi Khuông đi ăn cơm. Khuông theo mẹ xuống nhà bếp chào chị dâu. Chị dâu rót trà mời uống. Uống trà xong ăn cơm. Ăn xong, Khuông vội vàng kiểm lại món tiền ăn đường, còn thừa đi mua ngay một giò lợn đem về quay, để đến tối mời cha ăn cơm. Mua giò lợn về thì cũng vừa gặp anh gánh hàng về. Khuông sụp xuống lạy chào anh. Người anh đỡ dậy và cùng ngồi ở trong nhà kể lại chuyện khổ sở trước đây. Người anh cau mày nói:
- Thầy bây giờ đâm ra lẩn thẩn nói ba điều không được một. Bây giờ người ta đến đòi nhà thì lại cứ ỳ ra không chịu đi, làm cho anh thật khổ! Trong nhà này thầy thương nhất là em, em nên sớm tối khuyên can cho thầy rõ.
Nói xong y mang gánh vào buồng.
Khuông Siêu Nhân đợi cho thịt chín, dọn cơm bưng ra trước mặt cha, vực cha dậy ăn.
Cụ Khuông thấy con về trong lòng vui mừng, lại có thức ăn ngon nên bữa ấy ăn được cơm. Còn thừa bao nhiêu Khuông đặt trên một cái bàn trước mặt cha mời mẹ và anh cùng ăn.
Cụ Khuông trông thấy thế rất vui mừng. Cụ ngồi đến khuya mới nằm xuống ngủ. Khuông Siêu Nhân đem chăn lại nằm ngủ ở dưới chân cha.
Khuông sáng sớm đã dậy, lấy bạc ra chợ mua mấy con lợn đem về nuôi. Lại mua thêm ít đỗ. Trước hết y bắt một con lợn ra làm thịt làm lông sạch sẽ, xẻ ra đem bán buổi chợ sớm. Lại lấy đỗ xay làm đậu phụ, bán lấy tiền về để dưới giường rồi đến ngồi trước mặt cha.
Trông thấy cha có vẻ buồn rầu, Khuông bèn đem những cảnh đẹp ở Tây Hồ, các thức đồ ăn và những thú vui, kể lại tỉ mỉ cho cha nghe. Cụ Khuông nghe và cười.
Ngồi một lúc lâu, cụ Khuông gọi con lại nói:
- Ta muốn đi đồng, gọi ngay mẹ con đến đây!
Bà cụ vội vàng chạy đến lấy vải đệm cho ông cụ. Khuông Siêu Nhân nói:
- Thầy muốn đi đồng, không nên làm thế! Vải đệm ấy ở trong chăn, đi đồng không tiện. Hơn nữa, mỗi ngày lại phải giặt, giặt rồi mẹ lại phải hơ cho khô thì nó hôi lắm.
Cụ Khuông nói:
- Thôi cứ đỡ tao đứng dậy đi đồng cũng được, chứ làm sao bây giờ!
Khuông Siêu Nhân nói:
- Đỡ thầy đứng dậy làm gì! Tôi đã có cách.
Nói rồi liền chạy ngay xuống bếp lấy một cái chậu sành bỏ đầy tro rồi bưng lên, đặt ở cạnh giường, rồi lại bưng một tấm ván đặt ngay bên ngoài cái chậu. Khuông tự mình đứng lên ôm lấy ngang lưng cha, để hai bàn chân cha đặt lên tấm ván, đít gí vào đúng chậu. Khuông ôm ngang lưng cha, mình cúi xuống, hai đùi của cha vắt ngang vai. Cụ Khuông cứ nằm yên trên vai mà đi đồng. Xong, cụ quay lại nằm như trước. Đi như thế đã dễ dàng mà lại không có mùi thối. Sau đó Khuông mang ván đi, mang chậu tro đi đổ ra ngoài rồi lại trở về ngồi chỗ cũ.
Đến tối Khuông lại vực cha ngồi dậy ăn cơm, Khuông ngồi một lúc đợi cho cha ngủ, đắp chăn cho cha xong, mang ra một cái đèn sắt lớn, đổ đầy dầu vào, ngồi bên cha, lấy văn bát cổ ra học.
Cụ Khuông ngủ không yên, nửa đêm lại dậy khạc đờm, uống trà mãi đến trống canh tư.
Cụ Khuông gọi một tiếng, Khuông chạy lại. Cụ Khuông đang đêm muốn đi đồng, trước kia không có ai phục dịch nên phải chờ đến sáng. Ngày nay có con gần bên cạnh hầu hạ, lúc nào muốn đi cũng được, cho nên bữa cơm tối lại an tâm ăn thêm được ít miếng.
Khuông Siêu Nhân thường đêm thức đến canh tư, chỉ ngủ được một canh rồi lại phải dậy để giết lợn xay, đỗ.
Bốn năm ngày sau, người anh ở chợ về sớm, mang một con gà tơ về nấu ở trong phòng chị dâu. Lại mua thêm một hồ rượu để thết đãi em. Y nói:
- Việc này không cần phải nói với thầy làm gì.
Khuông Siêu Nhân không nghe, lấy thịt gà bỏ vào một bát, mời cha mẹ ăn. Còn thừa bao nhiêu hai anh em mới ngồi lại cùng ăn với nhau. Vừa gặp chú Ba đến đòi nhà, Khuông Siêu Nhân đặt chén rượu xuống vái chào chú Ba, chú Ba nói:
- Tốt quá! Anh hai đã về rồi à? Mặc áo bông dầy dặn đẹp đẽ quá! Lại đi ra học được lễ phép biết vái chào tử tế quá nhỉ!
- Cháu mới về nhà mấy ngày nay thôi! Bận quá nên chưa kịp lại hầu chú, xin mời chú xơi tạm chén rượu suông với cháu cho vui.
Người chú ngồi xuống, uống được vài chén, đem chuyện nhà ra bàn. Khuông Siêu Nhân nói:
- Xin chú đừng sốt ruột! Anh em chúng cháu ở đây có phải dám ở liều nhà chú đâu? Nếu chưa có tiền mua nhà thì cũng gắng thuê vài gian ở tạm đưa nhà giả lại cho chú. Chỉ vì hiện nay thầy chúng cháu ốm, người ta nói người ốm mà dời giường thì không tốt. Nay anh em chúng cháu đang mời thầy bốc thuốc cho thầy chúng cháu. Nếu thầy chúng cháu khỏi được thì trả nhà ngay cho chú. Nếu thầy chúng cháu ốm dai chưa lành thì chúng cháu làm thế nào cũng phải tìm nhà khác dọn đi. Vì còn ở nhà chú thì chẳng những chú phải đi đòi luôn mà thầy mẹ chúng cháu cũng không ở yên được.
Lần này, người chú, thấy Khuông nói dễ nghe lại mềm mỏng nhũn nhặn, không biết làm sao, chỉ nói:
- Cái này cũng tự người nhà muốn sửa sang lại tất cả. Không phải chú cần thúc giục làm gì. Cháu đã nói vậy thì hãy hoãn lại ít ngày cũng được.
Khuông Siêu Nhân nói:
- Xin cảm ơn chú. Chú cứ yên tâm, việc ấy cũng không dám để chậm lắm đâu.
Người chú bằng lòng ra về. Người anh nói:
- Mời chú xơi thêm chén rượu.
- Thôi chú không uống nữa. Và từ giã ra về.
Từ đó về sau, thịt với đậu phụ của Khuông Siêu Nhân bán rất chạy. Chưa đến trưa hàng đã bán hết nhẵn. Khuông đem tiền về nhà ngồi bên cạnh cha. Ngày nào kiếm được nhiều tiền Khuông lại mua thêm thịt gà, thịt vịt hay cá ở ngoài chợ. Cụ Khuông mắc phải bệnh đờm, không ăn được thịt lợn nhiều nên cần phải mua các món khác. Sườn lợn hay lòng lợn, phải có luôn luôn. Còn thuốc thang thì cố nhiên là không thể thiếu. Cụ Khuông rất vừa ý. Ngày đêm cụ đi đại tiểu tiện đều có săn sóc, mỗi khi đi thì Khuông Siêu Nhân lại quỳ trước, vác đùi cha lên vai.
Vì thế bệnh cụ Khuông bớt được nhiều. Cụ bàn với hai con về việc tìm nhà. Khuông Siêu Nhân nói:
- Bệnh thầy đã hơi bớt, đợi cho bớt nữa, đỡ dậy đi được thì sẽ dọn nhà cũng chưa muộn gì.
Có ai đến thúc giục dọn nhà đều do Khuông Siêu Nhân thu xếp xong xuôi.
Khuông Siêu Nhân rất chăm chỉ tháo vát. Buổi sáng y lo buôn bán làm ăn, chiều tối lại giúp đỡ cha, y hết sức chịu khó học văn chương. Buổi trưa được rỗi lại đến nhà hàng xóm đánh cờ tướng. Hôm ấy, sau buổi cơm sớm hầu cụ Khuông ăn xong, y thong thả ra sân trục lúa chơi, liền cùng một người chăn trâu trong nhà, lấy cái thúng đựng thóc úp xuống làm bàn cờ, bày cờ tướng ra chơi. Bỗng thấy một cụ già râu bạc chắp tay sau lưng lại xem. Cụ xem một hồi lâu rồi đứng lên nói rằng:
- Ván này anh thua rồi!
Khuông Siêu Nhân ngẩng đầu lên nhận ra là cụ thôn trưởng Phan, người ở xóm Đại Liễu. Y liền đứng dậy vái chào. Cụ Phan nói:
- Tôi tưởng là ai. Bây giờ nhớ ra cậu là cậu hai con cụ Khuông! Cậu năm trước đi vắng, về từ bao giờ đấy? Cụ nhà ta ốm ở trong nhà phải không?
Khuông nói:
- Không dám nói giấu gì cụ, cháu về nhà đã nửa năm nay! Vì không có việc gì nên cháu không dám tới nhà, sợ phiền cụ. Thầy cháu vẫn ốm, gần đây cũng đã hơi đỡ. Cảm ơn cụ nhớ đến. Xin mời cụ vào trong nhà xơi nước.
Cụ Phan nói:
- Thôi, bất tất phải làm thế!
Rồi bước lại gần Khuông, cất mũ của Khuông ra, lại cầm lấy tay xem kỹ lưỡng và nói:
- Cậu hai, không phải tôi nịnh cậu đâu! Từ hồi nhỏ tôi có xem sách tướng. Cậu có cốt cách quý tướng, sau này độ khoảng hai mươi bảy, hai mươi tám tuổi, khí vận sẽ tốt lắm. Thê, tử, tài lộc đều có hết. Giữa hai lông mày có phát sắc vàng, nay mai sẽ có sao quý nhân chiếu mệnh.
Cụ lại sờ vành tai xem đi xem lại rồi nói:
- Chỉ có chút này rủi ro, nhưng cũng không hề gì lắm đâu. Sau đấy khí vận sẽ càng ngày càng tốt.
- Thưa cụ! Chúng cháu buôn bán chỉ mong sao không hụt đến vốn liếng, hàng ngày kiếm được ít lãi nuôi cha mẹ là cảm ơn trời, phật lắm rồi. Có đâu dám nghĩ đến sự giàu sang.
Cụ Phan xua tay nói:
- Không hề gì, việc đó chắc chắn rồi vận sẽ có! Nói xong mọi người đều ra về.
Chú Ba lại đến đòi nhà, càng ngày càng gắt. Khuông Siêu Nhân khất không được, nói xẵng mấy câu. Hắn tức quá, phát cáu:
- Quá ba ngày nếu không dọn, thì sẽ cho người đến dỡ cửa, vứt ngói xuống.
Khuông Siêu Nhân rất lo nhưng không chịu nói cho cha biết. Qua ba ngày, trời đã tối, Khuông vừa mới đỡ cha dậy đi đồng xong, cụ Khuông nằm ngủ, Khuông đem cái đèn sắt đặt bên cha học bài, bỗng nghe ngoài cửa có một tiếng nổ vang trời, hàng mấy chục người la hò ầm ĩ. Khuông trong lòng nghi hoặc: có lẽ chú Ba cho người đến dỡ cửa, vứt ngói chăng. Một lát nghe tiếng mấy trăm người kêu rầm lên một lượt, một ánh sáng chiếu vào cửa giấy làm cho cả nhà đỏ rực. Khuông kêu lên một tiếng:
- Hỏng to rồi!
Vội vàng mở cửa ra xem. Thì ra trong làng bị cháy! Cả nhà đều chạy ra và kêu lên:
- Hỏng to! Dọn nhanh lên!
Người anh đang mơ màng, nhảy chồm dậy, vớ ngay lấy gánh hàng xén. Trong gánh lại toàn là những đồ lặt vặt: nào kẹo vừng, nào đậu phụ khô, người đất, nhạc, còi của trẻ em, gương lược, kẹp tóc của phụ nữ. Vớ được cái này thì bỏ rơi cái kia. Kẹo vừng với người đất gãy nát tứ tung làm cho y toát mồ hôi mới bốc được, bỏ vào gánh và bưng chạy ra ngoài. Ngọn lửa đã vút cao lên hơn mấy trượng, tất cả những người chữa cháy đều chạy ra giếng, lấy nước để giội. Chị dâu ôm một ôm chăn, nệm, áo, quần, giày, dép, kêu khóc ầm ĩ chạy theo sau. Còn bà mẹ già thì sợ hãi hoảng hồn, hai chân bủn rủn, một bước cũng không lê được. Ngọn lửa đỏ rực, chiếu sáng khắp bốn phía, tiếng kêu khóc vang trời dậy đất.
Khuông Siêu Nhân nghĩ bụng: những cái khác thì không cần lắm. Y vội vàng lên phòng vớ lấy áo, chăn, nệm vào tay, rồi lên giường đỡ cha dậy, nắm chắc lấy hai tay cha cõng lên lưng. Khuông cõng cha ra để ngồi một chỗ trống ở ngoài cửa, rồi lại chạy vào lôi chị ra, chỉ đường cho chị chạy ra ngoài cửa, rồi chạy lại đỡ mẹ cõng lên vai. Vừa chạy ra thì lửa đã bén đến cửa gần như không có lối ra.
Khuông Siêu Nhân nói:
- Được rồi! Cứu được cả cha, mẹ là tốt rồi!
Y lại đặt cha nằm ngủ trên chỗ đất trống, lấy chăn đắp lại tử tế. Mẹ và chị dâu đều ngồi ở phía trước.
Khuông lại đi tìm anh thì không biết anh đã sợ hãi chạy đi đằng nào rồi! Ngọn lửa cứ đùng đùng, đốp đốp đỏ rực như con rồng vàng múa lượn. Người làng không biết cách chữa. Nước thì ở xa, lửa cháy quá nửa đêm mới dần dần tắt. Trên sân lúa đều là đống tro tàn, hơi lửa bốc lên ngùn ngụt. Tất cả nhà cửa trong làng đều cháy thành bình địa.
Khuông Siêu Nhân không biết tính sao. Không chỗ nương mình, Khuông thấy đầu xóm phía nam, trên con đường lớn có một cái chùa nhỏ, liền cõng cha đến đây. Khuông bảo chị dắt bà mẹ đi từng bước đến cửa chùa. Hòa thượng không cho vào và nói:
- Làng bị cháy, những nhà bị cháy đều bơ vơ không có chỗ trú. Nếu ai cũng dọn đến chùa cả thì có bao nhiêu nhà nữa cũng không chứa hết. Huống chi nhà anh lại có người ốm, ở trong này làm sao được?
Khuông thấy một ông già ở trong chùa chạy ra. Trông kỹ thì không phải ai xa lạ, mà chính là cụ Phan. Khuông Siêu Nhân ra vái chào và kể việc bị cháy nhà.
Cụ Phan nói:
- Cậu hai! Thế trong trận cháy hôm qua nhà cậu cũng cháy sao? Tội nghiệp!
Khuông Siêu Nhân đem chuyện hòa thượng không cho trú trong chùa kể lại cho cụ Phan. Cụ Phan nói:
- Bạch sư cụ! Cụ Khuông đây là một người có tiếng trung hậu ở thôn ta và tướng mạo cậu hai này tương lai nhất định phát đạt. Sư cụ là người tu hành, làm phúc cho người ta, tức là làm phúc cho mình. Xin sư cụ cho người ta mượn một gian phòng ở tạm vài hôm rồi sẽ dọn đi. Tiền hương đèn tôi xin hầu cụ.
Hòa thượng nghe vậy, không dám trái lời, bèn mời vào và nhường cho một gian. Khuông Siêu Nhân cõng cha vào chùa nằm ngủ.
Cụ Phan liền hỏi thăm cụ Khuông, cụ Khuông cảm ơn. Hòa thượng nấu một ấm trà bưng lên mời mọi người uống.
Cụ Phan về nhà, một chốc lại cho đưa cơm và rau đến mời mấy người ăn. Đến chiều, người anh mới tìm đến, lại trách em không mang hộ ít đồ đạc nào.
Khuông Siêu Nhân thấy ở đây không tiện bèn nhờ cụ Phan thuê hộ cho nửa cái nhà gần chùa, cạnh đường cái để dọn sang ở. Cũng may, hôm nhà cháy, Khuông chưa đi ngủ, tiền vốn vẫn mang trong người nên giết lợn xay đậu như mọi ngày trước và đến tối lại thắp đèn đọc văn chương. Cụ Khuông phải mẻ sợ ấy nên bệnh tình nặng thêm. Khuông Siêu Nhân tuy lo sợ nhưng cũng không bỏ việc học. Đêm ấy học quá canh hai. Đang lúc đọc cao hứng, nghe ngoài cửa có tiếng thanh la. Nhiều người cầm đuốc rước một vị quan ngồi kiệu đi qua đấy. Đằng sau có tiếng chân ngựa đi rầm rập. Đấy là quan huyện sở tại. Khuông vẫn cứ đọc sách, mặc cho quan huyện đi qua. Không ngờ quan huyện hôm ấy tới trú ở công quán làng này. Thấy vậy, trong lòng than thở: Nơi thôn dã này mà đêm khuya còn có người đọc sách chăm chỉ thật là đáng kính! Không biết người ấy là tú tài hay là học trò. Sao không truyền thôn trưởng đến hỏi. Bèn cho đòi cụ Phan lại hỏi:
- Trong gian nhà gần đầu cửa chùa xóm Nam có người đọc sách. Người ấy là ai?
Cụ Phan biết đấy là nhà họ Khuông, nên đem hết đầu đuôi câu chuyện ra trình bày.
- Anh ta cháy nhà nên thuê ở đây! Anh ta là con trai thứ hai nhà họ Khuông, tên là Khuông Hồi, thường đêm học đến canh ba, canh tư mới thôi. Anh tà không phải tú tài cũng không phải là học trò, chỉ là một người buôn vặt mà thôi!
Tri huyện nghe qua thương tình bèn bảo:
- Nay ta viết một cái thiếp, sáng mai chú đem đến cho Khuông Hồi nói rằng bây giờ ta chưa tiện gặp anh ta. Hiện nay đã gần kỳ thi, bảo anh ta nên khai tên mà đi thi. Nếu quả bài vở khá thì ta sẽ cất nhắc cho.
Phan vâng lời lui ra.
Mờ sáng hôm sau, tri huyện trở về nha. Phan tiễn chân quan huyện rồi chạy thẳng đến nhà Khuông gọi mở cửa. Cụ Phan đi vào và nói:
- Chúc mừng!
Khuông Siêu Nhân hỏi:
- Có việc gì thế?
Phan lấy trong mũ ra một tờ thiếp đưa cho Khuông. Trong thiếp viết:
- “Thí sinh(Nghĩa đen người học trò chầu chực, chỉ sự khiêm tốn) Lý Ban Anh bái”.
Khuông Siêu Nhân thấy danh thiếp ấy đúng là của quan huyện sở tại, mừng rỡ vô cùng. Khuông hỏi:
- Thưa cụ, thiếp này là viết cho ai?
Phan kể lại cho nghe:
- Quan lớn đi qua nhà anh, nghe anh đọc sách, truyền hỏi tôi. Tôi đem việc anh cùng khổ như thế nào, đều bẩm rõ cả. Quan lớn giao thiếp này cho anh, nay mai thi cử, bảo anh đi thi. Ấy là quan có ý cất nhắc anh đó! Hôm trước tôi nói anh khí sắc tốt có “sao quý nhân” chiếu mệnh. Nay có đúng không?
Khuông Siêu Nhân mừng như ở trên trời rơi xuống, cầm lấy cái thiếp ấy vào nói cho cha biết. Cụ Khuông rất mừng. Đến tối người anh về, trông thấy danh thiếp, Khuông lại đem chuyện ấy ra nói lại. Người anh chưa chịu tin.
Vài ngày sau, trong huyện quả nhiên yết thị khảo hạch học trò. Khuông Siêu Nhân mua giấy nộp quyển đi thi. Thi xong, treo bảng, y đỗ kỳ phúc thí(Kỳ thi để xét lại những người đã đỗ “Sơ thí”.). Khuông Siêu Nhân nộp quyển đi thi. Quan huyện ngồi trên công đường gọi tên đầu tiên là Khuông Siêu Nhân. Quan huyện gọi lại gần hỏi:
- Anh năm nay bao nhiêu tuổi rồi!
- Bẩm con năm nay hai mươi hai tuổi.
- Anh cũng biết làm bài đó! Kỳ phúc thí này nên cố gắng. Ta sẽ cân nhắc cho.
Khuông Siêu Nhân cúi đầu lạy tạ, lĩnh quyển đi ra. Phúc thí qua hai lần treo bảng, Khuông lại đỗ đầu. Giấy sức về làng, Khuông Siêu Nhân lên lạy tạ. Quan huyện truyền cho vào. Hỏi biết nhà Khuông nghèo nên quan huyện đem hai lạng bạc biếu và nói:
- Đây là tôi lấy lương bổng tôi cho anh, đem về phụng dưỡng cha mẹ. Về nhà anh nên cố gắng học tập. Đến khi lên phủ, lên tỉnh thì anh nhớ đến gặp tôi, tôi sẽ giúp cho tiền ăn đường.
Khuông Siêu Nhân lạy ta ra về, đến nhà đem số bạc ấy trình cha và đem những lời quan huyện nói thuật lại cho cha nghe. Cụ Khuông rất lấy làm cảm kích, cầm lấy gói bạc để trên gối, rồi cúi đầu lạy vọng tạ ơn quan huyện. Khi ấy người anh mới thật là tin.
Ở thôn quê, tầm mắt vốn hẹp. Thấy Khuông Siêu Nhân đỗ đầu lại được quan huyện mời lên hỏi, mọi người trong thôn đều sắm lễ vật đến mừng. Cụ Khuông bảo sửa soạn gian chùa, đặt tiệc rượu ăn mừng.
Lúc ấy, mùa đông đã qua. Sang đầu năm, quan huyện đổi đi Ôn Châu, Khuông Siêu Nhân đến tiễn. Quan huyện lại cho hai lạng bạc. Y đi khảo ở phủ, rồi khảo ở tỉnh, khảo xong đi ra vừa gặp quan huyện lên tỉnh chào quan học đạo. Ở trong nhà quan học đạo, quan huyện bẩm rằng:
- Chúng tôi xét lấy tên Khuông Hồi đỗ đầu, anh này là con nhà cơ hàn, lại rất có hiếu.
Rồi đem việc hiếu thảo của y kể lại cho quan học đạo nghe. Quan học đạo nói:
- Sĩ phu phải có khí tiết và trí thức trước, văn chương là sau, hiếu hạnh làm đầu, văn tự là nghề vặt. Hôm trước, tôi xem bài vở của Khuông Hồi, văn pháp tuy có chỗ chưa trọn nhưng tài thì rất khá. Bản chức hiểu rồi, xin quan lớn cứ về.
Nhân việc đó khiến cho: Hôn nhân kết bạn, tình yêu cha mẹ bớt đi; khoa cử đỗ cao, lòng mơ quan tước càng nặng.
Muốn biết Khuông Siêu Nhân đỗ đạt thế nào xin xem hồi sau sẽ rõ.

[quykiemtu]

Hồi thứ mười bảy

Khuông Siêu Nhân qua chơi cảnh cũ
Triệu Tuyết Trai nổi tiếng thi đàn.

Cụ Khuông từ khi con đi thi trên phủ, đại tiểu tiện lại đều nằm trên giường như cũ. Con mới đi được hai mươi ngày mà hình như đã hai năm. Hàng ngày cứ trông ra cửa mà chảy nước mắt ròng ròng. Hôm ấy nói với vợ:
- Thằng hai đi đã mấy lâu không thấy về. Không biết nó có nhờ phúc nhà đỗ được không? Nay mai tôi chết, không được thấy nó trước giường khi nhắm mắt.
Nói thế rồi lại khóc. Bà cụ khuyên giải một lúc. Bỗng nghe ngoài cửa có tiếng đánh nhau, một người đang hung tợn đuổi đánh Khuông Đại, nói rằng trong lúc họp chợ, Khuông Đại chiếm chỗ dọn hàng của hắn. Khuông Đại cũng không chịu thua, con mắt đỏ ngầu, cứ nhìn người kia mà mắng nhiếc. Người kia giật gánh hàng của Khuông Đại làm cho những đồ lặt vặt trong gánh đổ tứ tung ra ngoài đất, cái thúng cũng đá bẹp gí. Khuông Đại muốn kéo nó đi trình quan, miệng nói:
- Quan huyện là người quen của em tao, tao sợ gì mày, mày có giỏi thì đi lên quan với tao!
Cụ Khuông nghe vậy gọi Khuông Đại bảo:
- Không nên nói như vậy! Nhà ta là nhà lương thiện, chưa bao giờ gây sự với ai, mà phải động đến quan trên cả. Huống chi chiếm chỗ dọn hàng của người ta, là lỗi tại mày. Mày phải nhờ người nói với người ta cho xong, đừng cãi nhau nữa làm tao ngủ không yên.
Khuông Đại không chịu nghe, mặt đỏ bừng bừng, lại chạy ra tru tréo. Hàng xóm xúm lại xem. Người thì kéo ra, người thì khuyên bảo. Đương lúc xô xát, cụ Phan chạy đến nói với người kia mấy câu, người kia đã hơi dịu giọng. Cụ Phan lại nói:
- Anh Khuông, anh không lo nhặt những đồ kia bỏ vào gánh mà đi về ư?
Khuông Đại miệng vừa chửi, tay vừa nhặt đồ đạc. Bỗng thấy trên đường cái có hai người, tay cầm một cái thiếp đỏ chạy lại hỏi:
- Trong này có ai là họ Khuông không?
Cụ Phan thấy nói là người của trường thi phái đến bèn nói:
- Tốt quá! Cậu hai Khuông may mắn đã đỗ tú tài rồi. Liền bảo:
- Anh Đại! Mau dẫn hai vị này về nhà báo tin cho cụ biết!
Khuông Đại vừa nhặt xong đồ đạc bỏ vào gánh, gánh lên vai và dẫn hai người về nhà. Còn người kia thì cụ Phan đã khuyên giải đi về. Hai người báo tin vào tới cửa, thấy cụ Khuông ngủ ở trên giường bèn chào mừng rồi cầm tờ giấy thiếp đưa lên. Trong thiếp viết: “Báo tin mừng rằng ông Khuông Hồi đã được quan học đạo lấy đỗ đầu huyện Lạc Thanh, được ăn lương vào học ở tỉnh. Ông đã đỗ liền hai khoa. Công báo của học đạo.”
Cụ Khuông vui mừng bảo bà cụ nấu trà bưng lên lấy đường và đậu phụ khô trong gánh của Khuông Đại ra dọn làm hai mâm, lại nấu mười quả trứng gà, mời hai người báo tin ăn. Cụ Phan cũng mang một chục trứng gà đến mừng. Trứng gà này cũng nấu luôn bưng lên và mời cụ Phan ở lại tiếp những người báo tin của học đạo ăn cơm luôn một thể. Ăn xong cụ Khuông đưa ra hai trăm đồng tiền để biếu. Bọn sai nhân chê ít.
Cụ Khuông nói:
- Nhà chúng tôi rất nghèo, lại vừa bị cháy. Vì việc cháu, phiền hai bác lại đây, số tiền đó cũng chẳng đáng gì xin biếu hai bác nước trà đấy thôi.
Cụ Phan lại nói thêm một hồi, đưa thêm một trăm đồng tiền nữa họ mới chịu nhận mà về.
Bốn, năm ngày sau, Khuông Siêu Nhân tiễn thầy xong trở lại nhà, đội mũ, mặc áo, lạy chào cha mẹ. Chị dâu sau lúc bị cháy nhà đã về ở với mẹ bên ngoại. Cho nên lúc này Khuông chỉ chào anh thôi. Khuông Đại thấy em đã đỗ tú tài nên niềm nở hơn trước. Cụ Phan giúp Khuông thu tiền mừng, chọn ngày ăn mừng, lại mượn chùa làm nơi bày tiệc. Lần này không như lần trước, thu được hơn hai mươi quan tiền mừng, làm thịt hai con lợn, nhiều gà vịt, ăn uống hai ba ngày. Hòa thượng cũng đến mừng.
Khuông Siêu Nhân cùng cha bàn tính, không xay đỗ nữa, đưa mấy chục quan tiền cho Khuông Đại thuê vài gian nhà mở hiệu tạp hóa. Nhờ thế, chị dâu cũng về đây luôn không phải ăn ở riêng hai nơi nữa. Số tiền kiếm được hàng ngày cũng đủ sinh sống. Vài ngày sau Khuông Siêu Nhân lại lên huyện để cảm ơn quan huyện. Lần này quan huyện giữ lễ phép với Khuông, mời Khuông ở lại ăn uống lại bảo y gọi mình bằng thầy. Xong việc về nhà, hai người sai nhân ở nha học đạo lại về. Khuông mời cụ Phan ở lại tiếp khách. Sai nhân nói:
- Quan giáo ở đây muốn mời ông Khuông đến chào, lại muốn có lễ yết kiến.
Khuông Siêu Nhân giận mà nói:
- Tôi chỉ biết thầy của tôi mà thôi. Người kia là ông giáo, tôi đến chào để làm gì? Lễ yết kiến để làm gì?
Cụ Phan nói:
- Cậu hai không nên nói như thế! Cậu thờ quan huyện làm thầy, đấy là tình riêng. Còn quan giáo là do triều đình bổ đến chuyên dạy những người tú tài. Cậu có đỗ đến trạng nguyên cũng phải nhận ông ấy là thầy. Tại sao lại không đi chào? Cậu là học trò nghèo thì lễ yết kiến cũng không đòi hỏi lắm, mỗi người vài đồng cân bạc là được.
Ước định ngày giờ xong, Khuông cho bọn sai nhân về trước. Đến ngày, Khuông mang lễ yết kiến đi chào thầy học. Khi về nhà, cụ Khuông lại bảo mua rượu thịt để tế phần mộ tổ tiên.
Hôm ấy Siêu Nhân đi cúng mộ về, cụ Khuông thấy trong mình mệt mỏi, bệnh tình càng ngày càng nặng, thuốc thang không đỡ, ăn uống giảm dần. Khuông Siêu Nhân đi cầu thần, bói toán đều thấy xấu nhiều tốt ít. Khuông bàn với anh đem số tiền dành dụm bấy lâu ra sắm sửa đồ hậu sự cho cha còn hiệu buôn thì cứ buôn bán như cũ. Siêu Nhân mua một cái áo quan, mấy cái áo vải, lại đo đầu cha làm một cái mũ vuông. Việc chuẩn bị xong xuôi. Cụ Khuông cứ nằm im lìm trên giường khi mê khi tỉnh. Hôm ấy cụ Khuông biết mình không khỏi bèn gọi hai con đến giường dặn:
- Bệnh tình của ta nguy cấp! Sắp đến lúc phải gần đất xa trời! Ta là một người vô dụng, không để lại cho các con được một tấc đất hay một gian nhà. Thằng hai thì may mắn thi đỗ tú tài, rồi đây đọc sách, có đường tiến thân lên cao cũng chưa biết chừng. Nhưng công danh là đồ ngoại vật, đức hạnh mới là cần. Ta xét con có lòng hiếu, thực là hiếm có. Nhưng sau này, may mà gặp bước thuận lợi thì cũng chớ vì thế mà bỏ lòng hiếu thảo lúc thiếu thời. Sau khi ta chết, hết tang rồi thì con phải liệu mà lập gia đình. Con nên tìm những con nhà bần hàn. Nhất thiết không nên tham hạng giàu sang, với cao đến những nơi phú quý. Anh con là người thô lỗ, nhưng con phải đối với anh như đối với ta!
Hai anh em khóc lóc vâng lời. Cụ Khuông nhắm mắt tắt thở. Cả nhà đều khóc. Khuông Siêu Nhân kêu trời van đất rất là thê thảm và lo khâm liệm. Vì nhà chật hẹp quá, không thể để lâu, nên sau bảy ngày đem linh cữu an táng gần nơi mả tổ. Tất cả người trong xóm đều đi đưa đám. Hai anh em cảm ơn khách. Sau đó, Khuông Đại lại mở hàng buôn bán như trước. Đến năm mươi ngày cha, Khuông Siêu Nhân lên mộ khóc và cúng.
Một hôm vừa đi cúng trên mộ về, trời đã sẩm tối. Vừa tới nhà, cụ Phan đã đến nói:
- Cậu hai, cậu có biết quan huyện bị cách rồi không? Hôm nay quan trên đã sai quan phó tri phủ ở phủ Ôn Châu đến thu ấn rồi. Quan huyện là thầy cậu, cậu thử lên huyện xem sao.
Hôm sau Khuông Siêu Nhân thay đồ tang phục lên huyện nghe ngóng. Lên đến huyện, được tin nhân dân hàng huyện muốn giữ quan cũ lại, đánh chiêng, bãi chợ, vây bọc lấy quan về thu ấn, muốn cướp ấn lại. Đương giữa ban ngày, họ đóng kín cửa thành reo hồ ầm ĩ. Khuông Siêu Nhân không vào huyện được, phải lui về nghe ngóng tin tức. Đến ngày thứ ba nghe trên tỉnh đã phái quan về yên dân, lùng bắt những người cầm đầu.
Lại ba bốn ngày sau, Khuông Siêu Nhân ở trên mộ về thì cụ Phan đã đón và nói:
- Hỏng rồi! Tai vạ tới nơi rồi! Khuông Siêu Nhân nói:
- Việc gì thế? Cụ Phan nói:
- Cậu về nhà, tôi sẽ nói chuyện!
Về đến nhà Khuông ngồi xuống, cụ Phan nói:
- Hôm trước, khi quan về huyện yên dân thì dân đã giải tán rồi. Quan trên bảo ông ấy xét xem ai là người cầm đầu vụ này. Họ đã bắt giam mấy người. Trong nha môn có mấy tên sai nhân vô lương tâm mật báo rằng quan huyện trước đây rất yêu mến cậu, cậu nhất định là một trong những người cầm đầu vụ này. Đó thật là oan uổng, nay quan trên đương dò xét. Việc này biết đâu mà lường trước được! Nếu họ không xét sự thực, sợ họ cho người xuống bắt cậu. Theo ý riêng tôi, cậu nên lánh ra ngoài một dạo. Không có việc gì thì thôi, nếu xảy việc gì, tôi sẽ ứng phó hộ cậu.
Khuông Siêu Nhân nghe nói sợ hãi, chân tay rụng rời, nói rằng:
- Thế này thật là rủi ro quá, nhờ cụ thương đến báo cho biết nhưng nay tôi biết đi đâu bây giờ?
- Cậu nghĩ thử xem, nơi nào cậu quen biết nhất thì đến đó!
- Tôi chỉ biết Hàng Châu nhưng cũng không có ai là người bạn bè thân thiết ở đấy cả.
- Nếu cậu muốn đi Hàng Châu thì tôi sẽ viết một lá thư cho cậu mang đi. Tôi có người anh em họ ở đó đứng hàng thứ ba nên người ta quen gọi là Phan Tam, hiện làm thư lại ở ty Bố Chính. Nhà ông ta ở trên quả núi trước cửa ty. Cậu đến đó tìm ông ta. Mọi việc nhờ ông ta thu xếp cho. Ông ta là người rất khảng khái. Cậu chớ quên nhé!
- Nếu thế thì nhờ cụ làm ơn biên thư cho. Tối hôm nay tôi sẽ đi ngay mới được!
Rồi một mặt cụ Phan lo biên thư, một mặt Khuông Siêu Nhân dặn dò chị dâu những việc trong nhà, khóc lạy từ biệt mẹ già, gói hành lý, bỏ thư vào túi rồi lên đường.
Cụ Phan đưa đến đường cái rồi trở về.
Khuông Siêu Nhân mang hành lý, đi bộ mấy ngày đến Ôn Châu xuống thuyền. Hôm ấy không có thuyền, phải lên quán cơm ngủ tạm. Đến quán cơm, thấy trong quán thắp đèn. Có một người ngồi đấy. Cái bàn trước mặt đặt một quyển sách, y đang lặng lẽ ngồi xem.
Khuông Siêu Nhân trông mặt người ấy gầy và vàng, thưa thớt mấy sợi râu. Người ấy mải xem sách, mắt lại cận thị, không trông rõ người. Khuông Siêu Nhân đến tận trước mặt, chắp tay vái:
- Chào ông!
Người ấy đứng dậy đáp lễ. Y mặc áo lụa xanh mỏng, đầu đội mũ hình miếng ngói, trông có vẻ một người buôn. Hai người thi lễ rồi ngồi xuống. Khuông Siêu Nhân hỏi:
- Xin phép ông, cho biết quý quán ở đâu và tên họ là gì?
Người ấy nói:
- Tôi họ Cảnh. Nhà ở cách đây chừng năm mươi dặm. Nhân có cái cửa hàng nhỏ ở tỉnh nên tôi đi lên đó, nhưng không có thuyền nên tạm trú ở đây một đêm.
Thấy Khuông Siêu Nhân đầu đội mũ vuông biết là tú tài, Cảnh bèn nói:
- Tiên sinh quý quán ở đâu, tên họ là gì? Khuông Siêu Nhân đáp:
- Thưa ông, tôi họ Khuông tự là Siêu Nhân người quê huyện Lạc Thanh cũng đi lên tỉnh mà chưa có thuyền.
Người khách họ Cảnh nói:
- Thế thì tốt lắm! Sáng mai chúng ta cùng xuống thuyền một thể.
Rồi hai người đi ngủ, sáng hôm sau xuống thuyền. Hai người thuê chung một chỗ, ông khách họ Cảnh bỏ hành lý xuống, lấy một quyển sách ra xem. Khuông Siêu Nhân lúc đầu chưa dám hỏi, liếc nhìn quyển sách thấy nét khuyên đỏ loè loẹt, đoán chắc là loại sách thơ. Đến trưa cùng ngồi ăn, lại thấy ông khách đem sách ra đọc, một chốc lại cùng ngồi uống trà. Khuông Siêu Nhân mới hỏi:
- Hôm qua ông bảo có cửa hàng ở tỉnh. Vậy không dám, thưa ông cửa hàng bán những gì ạ?
- Đấy là cửa hàng bán mũ.
- Thưa ông đã mở cửa hàng thì xem sách này làm gì? Ông khách họ Cảnh cười mà đáp:
- Ông nói sách này chỉ có mấy ông đội mũ vuông, làm tú tài mới đọc được ư? Có nhiều danh sĩ chúng tôi ở Hàng Châu không học văn bát cổ thật đấy! Chẳng giấu gì Khuông tiên sinh, tôi đây hiệu là Cảnh Lan Giang. Trong sách thi tuyển các xứ đều có in thơ tôi đã hơn hai mươi năm nay. Nhân tiện được gặp tiên sinh ở đây, khi đến Hàng Châu sẽ mời tiên sinh cùng xướng họa với chúng tôi . Rồi Cảnh mở một cái hòm ở trong thuyền, lấy ra mấy chục tập sách mới đóng đưa cho Khuông Siêu Nhân và nói:
- Đây là tập thơ của tôi mời tiên sinh duyệt hộ. Khuông Siêu Nhân tự biết là lỡ lời, trong bụng hổ thẹn, cầm lấy tập thơ xem, tuy không hiểu lắm, nhưng cũng làm bộ xem hết rồi tán tỉnh một hồi.
Cảnh Lan Giang hỏi:
- Quan chấm thi của ông là ai?
- Là vị quan đang nhậm chức?
- Vị học đài mới bây giờ là bạn đồng khoa với cụ Lỗ ở Hồ Châu. Cụ Lỗ là bạn thơ với tiểu đệ đấy. Hồi thơ “liên cú” của tiểu đệ hiện có: ông Dương Chấp Trung, ông Quyền Vật Dụng, ông Cừ Dật Phu cháu Cụ thái thú ở Gia Hưng.
Còn có hai vị công tử con quan tể tướng, ông Ba, ông Tư đều là bạn văn tự rất thân của bọn tôi. Chỉ tiếc có ông Ngưu Bố Y mới nghe được danh, chưa từng được gặp mặt.
Khuông Siêu Nhân thấy y nói mấy người ấy bèn hỏi:
- Ông có quen ông Mã Thuần Thượng làm văn tuyển ở
Văn Hãn Lâu tại Hàng Châu không?
- Ông ta là một người bạn làm văn thi cử, tuy có biết nhưng không quen. Chả giấu gì tiên sinh, trong danh đàn ở Hàng Châu chúng tôi, không có hạng người như thế, chỉ có những người đồng điệu mà thôi. Rồi đây lên tỉnh tôi sẽ giới thiệu với tiên sinh.
Khuông Siêu Nhân nghe xong rất kinh ngạc. Khuông cùng đi một đường với y đến bến Đoạn Hà, thuyền ghé bến. Đang lúc dọn hành lý lên, Cảnh Lan Giang đứng ở đầu thuyền, trông thấy một cái kiệu đứng ở trên bờ. Trong kiệu một người bước ra, đầu đội mũ vuông, mình mặc áo lam, tay phe phẩy cái quạt thơ giấy trắng. Cán quạt có treo một cái dấu vuông bằng ngà voi. Đằng sau, có một người đi theo, lưng đeo một hòm thuốc.
Người kia xuống kiệu định đi thẳng vào một cái nhà gần đấy. Cảnh Lan Giang trông thấy gọi:
- Anh Triệu Tuyết đã lâu không gặp! Đi đâu đấy? Triệu quay cổ lại:
- Ôi chao! Té ra chú! lại bao giờ thế?
- Tôi vừa tới đây thôi! Hành lý vẫn chưa đưa lên bờ. Rồi quay vào trong thuyền:
- Ông Khuông, mời ông ra! Đây là ông Triệu Tuyết Trai, bạn rất thân của tôi. Mời ông qua đây gặp luôn!
Khuông Siêu Nhân đi ra, cũng lên bờ với Cảnh Lan Giang.
Cảnh Lan Giang bảo chủ thuyền mang hành lý đến thẳng tiệm trà. Ba người chào nhau xong rồi cùng đi vào tiệm trà. Triệu hỏi:
- Vị này là ai?
Cảnh Lan Giang đáp:
- Đây là Khuông tiên sinh ở huyện Lạc Thanh cùng đi thuyền với tôi lại đây.
Hai người chào nhau, rồi đều ngồi xuống, bảo pha ba chén trà đưa ra. Triệu nói:
- Này chú, chú làm sao đi vắng mấy lâu nay? Làm tôi trông ngóng suốt ngày.
Cảnh Lan Giang nói:
- Chính vì mấy cái việc lặt vặt nó làm tôi bận bịu. Mấy lâu nay có hội thơ không?
- Sao lại không? Tháng trước cụ Cố ở Nội các đi dâng hương ở Thiên Trúc, rủ chúng tôi tới đó làm thơ một ngày. Cụ Phạm làm Thông Chính Tư xin phép về thăm mộ, thuyền chỉ đỗ lại đây có một ngày cũng hẹn chúng tôi xuống thuyền, ra đề hạn vận quấy rầy ông ta mất một ngày. Có cụ Tuân làm ngự sử đến vay tiền quan tuần vũ, nhưng mà lại không lo việc vay tiền cứ hàng ngày mời chúng tôi đi làm thơ. Mấy người ấy đều hỏi thăm anh. Hiện nay công tử Hồ Tam có đưa mười mấy tờ giấy để trong nhà tôi nhờ làm thơ để đi điếu cụ Lỗ ở Hồ Châu. Tôi làm chưa xong. Anh về đúng dịp quá! Thôi ta chia ra hai phần mà làm.
Vừa nói vừa uống trà. Triệu hỏi:
- Ông Khuông chắc đã thi đỗ vào trường rồi phải không? Nhưng vị học đài nào đã lấy ông đỗ?
Cảnh Lan Giang nói:
- Ông ấy là vị học đài hiện nay. Triệu cười mỉm nói:
- Thế là bạn học với con cả tôi!
Uống trà xong Triệu về trước đi thăm một người bệnh. Cảnh Lan Giang hỏi:
- Ông Khuông! Hành lý của ông bây giờ đưa đi đâu?
- Bây giờ hẵng chở mang về Văn Hãn Lâu.
- Thôi được! Ông mang lại đằng ấy, còn tôi thì về hiệu buôn. Hiện nay tôi ở trước cửa chùa Kim Cương trên đường phố lớn cầu Đậu Phụ. Tiên sinh thong thả mời lại hiệu tôi nói chuyện chơi!
Nói xong gọi người mang hành lý đi.
Khuông Siêu Nhân vai mang hành lý đến Văn Hãn Lâu hỏi Mã thì Mã đã về Xử Châu rồi. Người chủ lầu Văn Hãn biết Khuông, bảo y ở lại trên lầu. Hôm sau, Khuông lấy thư đi đến ty Bố Chính tìm Phan Tam. Vào đến cửa thì người nhà nói:
- Ông Phan không ở nhà! Ông ta vâng lệnh đến nha môn quan học đạo Châu Thái mấy ngày nay rồi.
- Bao giờ thì về?
- Ông ta vừa đi! Chừng ba bốn mươi ngày nữa mới về! Khuông Siêu Nhân lại trở về, tìm đến cửa hàng mũ nhà họ Cảnh ở đường phố lớn cầu Đậu Phụ. Cảnh Lan Giang không ở nhà. Hỏi những nhà bên cạnh, người ta nói:
- Ông hỏi Cảnh tiên sinh phải không? Trời đẹp thế này thì chắc là ông ta đã đi thăm cảnh xuân ở Lục Kiều, tìm hoa, hỏi liễu, làm thơ ở trên Tây Hồ. Có cảnh đẹp nên thơ như thế thì đời nào ông ta chịu ngồi nhà?
Khuông Siêu Nhân thấy không được gặp đành phải quay đi. Qua hai dãy phố, trông xa xa thấy Cảnh Lan Giang. Cảnh Lan Giang chỉ một người nói rằng:
- Vị này là ông Chi Kiếm Phong.
Cảnh chỉ người có râu nói:
- Vị này là ông Phố Mặc Khanh, đều là những người đứng đầu trong hội thơ chúng tôi.
Hai người kia hỏi:
- Vị này là ai?
Cảnh Lan Giang nói:
- Đây là ông Khuông Siêu Nhân ở huyện Lạc Thanh. Khuông Siêu Nhân nói:
- Tôi vừa tới nhà để hầu ông, lại gặp lúc ông đi vắng. Bây giờ ông đi đâu?
Cảnh nói:
- Không có việc gì, đi chơi phiếm thôi! Lại nói:
- Bạn hiền gặp nhau chả lẽ chia tay ư? Sao không đến Kỳ Đình uống mấy chén chơi đã? Hai vị nói:
- Thế thì rất tốt!
Nói rồi hai người dắt Khuông Siêu Nhân cùng đi đến quán rượu, tìm chỗ ngồi. Tửu bảo lại hỏi:
- Các ngài dùng thứ nhắm gì?
Cảnh Lan Giang bảo mua mười hai phân nem, hai đĩa nhắm nhỏ, một đĩa chả nướng và một ít rau giá. Bảo lấy rượu đem ra. Chi Kiếm Phong nói:
- Hôm nay sao lại không đi tìm Triệu Tuyết Huynh! Phố Mặc Khanh nói:
- Nhà ông ta hôm nay mời một vị khách kỳ lạ ăn cơm. Chi Kiếm Phong nói:
- Ông ta là khách chứ có gì kỳ lạ? Phố Mặc Khanh nói:
- Kỳ lạ thật chứ, ông cứ uống hết một chén thật đầy, tôi sẽ nói cho ông nghe!
Rồi Chi Kiếm Phong rót rượu ra hai người cùng uống. Phố Mặc Khanh nói:
- Vị khách ấy họ Hoàng, đỗ tiến sĩ khoa mậu thìn nay bổ tri huyện Cận, phủ Ninh Ba ta đây. Năm trước ở kinh ông ta quen biết ông Dương Chấp Trung. Dương Chấp Trung lại rất thân với ông Triệu. Nhân dịp ông Hoàng đến Chiết Giang, ông Dương viết một lá thư giới thiệu ông ta để gặp ông Triệu. Hôm ấy ông Triệu không ở nhà nên không gặp được.
Cảnh Lan Giang nói:
- Các quan phủ yết kiến ông Triệu rất nhiều, không gặp cũng là việc rất thường.
Phố Mặc Khanh nói:
- Hôm ấy ông Triệu thật không ở nhà. Hôm sau ông Triệu về rồi đi đáp lễ, gặp nhau. Chuyện, ông bảo không kỳ lạ sao?
Mọi người đều nói:
- Thế thì kỳ lạ ở chỗ nào? Phố Mặc Khanh nói:
- Ông họ Hoàng sinh cùng một giờ, một ngày, một tháng, một năm với ông Triệu.
Mọi người đều đồng thanh nói:
- Quả như thế thì kỳ thật! Phố Mặc Khanh nói:
- Còn có chỗ kỳ nữa: Ông Triệu năm nay năm mươi chín tuổi hai con trai, bốn cháu trai. Hai vợ chồng lại rất tương đắc. Chỉ thiếu một điều, ông vẫn là dân bạch đinh. Ông họ Hoàng thi đỗ tiến sĩ, làm tri huyện, đến năm hơn ba mươi tuổi vợ chết, trai gái đều không.
Chi Kiếm Phong nói:
- Như thế thì quả thật là kỳ! Giờ sinh tháng đẻ như nhau mà người thế nọ kẻ thế kia, khác nhau đến thế. Hóa ra “Ngũ tinh” và “Tử bình”( Ngũ tinh: Năm thứ sao “Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ”, nhà xem số căn cứ vào việc xem ngôi sao của người ta thuộc Kim hay Mộc v.v... để xét đoán số mệnh. Tử bình là cách xem số do ông Từ Tử Bình người đời Minh đặt ra) đều láo hết.
Nói rồi lại uống thêm rượu nữa. Phố Mặc Khanh nói:
- Thưa ba vị, chỗ ấy tôi đang phân vân, các ngài cho biết ý kiến: Ví như ông Hoàng, ông Triệu đều sinh giờ, ngày, tháng, năm như nhau mà một người thi đỗ tiến sĩ, không con, một người thi không đỗ gì mà con cái đầy nhà. Thế thì trong hai người ấy, người nào sướng hơn? Và chúng ta thích làm người nào?
Ba người chưa nói gì cả. Phố Mặc Khanh nói:
- Cái đó nhường cho ông Khuông nói trước. Ông Khuông! Ông thử nói đi nào? Khuông Siêu Nhân nói:
- Nếu hai cái ấy không thể được cả, thì theo ngụ ý làm Triệu tiên sinh tốt hơn.
Mọi người đều vỗ tay và nói:
- Đã đi học thì tất nhiên ai cũng muốn đỗ tiến sĩ. Ông Triệu mọi việc đều tốt, chỉ hiềm một điều là không đỗ tiến sĩ. Không những chúng ta, chứ trong tâm lý ông ta cũng lấy việc không đỗ tiến sĩ làm không vừa ý. Nay đỗ tiến sĩ lại được toàn phúc như ông Triệu thì trời cũng không cho đâu! Đành rằng trong đời cũng có người được cả hai. Nhưng chúng ta đã đặt câu hỏi thì ta không thể gộp cả hai làm một, vì như thế còn đặt nó ra làm gì. Nếu phải chọn, theo ý tôi chỉ đỗ tiến sĩ không cần toàn phúc, chỉ làm ông Hoàng không làm ông Triệu có được không?
Chi Kiếm Phong nói:
- Không nói như thế được! Ông Triệu không đỗ tiến sĩ nhưng nay con cả ông đã đỗ ở tỉnh, rồi sau đây tên đề hai bảng, cha mẹ được phong. Không thể nói là con đỗ tiến sĩ không bằng mình đỗ tiến sĩ.
Phố Mặc Khanh cười nói:
- Không phải thế đâu. Trước đây, có một ông, con đã làm quan to mà vẫn muốn thi đỗ. Đến khi xướng danh quan trường không cho đỗ. Ông ta cầm quyển thi vất xuống đất mà nói:
- Đồ chó! Làm hại tao phải đội cái mũ này. Xem thế thì cũng không thể nói rằng con đỗ cũng như bản thân mình đỗ.
Cảnh Lan Giang nói:
- Các ông nói đều chưa đúng cả! Mỗi người phải uống chén rượu rồi tôi nói cho mà nghe.
Chi Kiếm Phong nói:
- Nếu nói không đúng thì sao? Cảnh Lan Giang nói:
- Không đúng tôi chịu phạt thêm ba chén! Mọi người nói:
- Thế thì được!
Rồi rót rượu uống. Cảnh Lan Giang nói:
- Các ngài nói đỗ tiến sĩ là vì danh hay vì lợi? Mọi người đều nói:
- Vì danh!
Cảnh Lan Giang nói:
- Này nhé! Ông Triệu tuy không đỗ tiến sĩ, nhưng những bài thơ hay của ông khắc ra đến mấy mươi xứ, đi khắp thiên hạ, có ai không biết ông Triệu Tuyết Trai không? Chỉ sợ so với mấy ông tiến sĩ, danh ông càng hơn nhiều nữa kia!
Nói xong cười khanh khách. Mọi người đều nói:
- Nói như thế thật là khoái!
Rồi mọi người đều uống cạn chén. Khuông Siêu Nhân nghe vậy mới biết trong thiên hạ lại còn có một điều đó nữa.
Cảnh Lan Giang nói:
- Hôm nay có cuộc họp vui ở đây, nên lấy chữ “lâu” làm vần, về nhà đều làm thơ, viết lên giấy đưa đến cho Khuông tiên sinh nhờ thỉnh giáo.
Tất cả ở tiệm rượu ra chia tay về...
Nhận việc này khiến cho: Giao du thêm khí sắc, lại kết hôn nhân; văn tự trổ tài hoa, toàn đường tiến thủ.
Muốn biết việc sau thế nào xin xem hồi sau phân giải.

[quykiemtu]

Hồi thứ mười tám

Họp hội thơ danh sĩ vớ Khuông Nhị
Tìm bè bạn hiệu sách gặp Phan Tam.

Chiều hôm ấy Khuông Siêu Nhân uống rượu xong về nhà trọ ngủ. Hôm sau, vừa mới tỉnh mơ, người chủ Văn Hãn Lâu lên lầu nói:
- Thưa tiên sinh, nay tôi có một việc muốn thưa với tiên sinh!
Khuông Siêu Nhân hỏi việc gì. Chủ nhân nói:
- Hiện nay, chúng tôi có chung vốn với một người bạn định khắc một bộ sách tuyển văn bát cổ để bán, muốn nhờ tiên sinh duyệt hộ. Làm sao duyệt cho hay và nhanh. Tất cả hơn ba trăm bài văn không biết độ bao nhiêu ngày thì duyệt xong? Nếu duyệt kịp ngày thì sẽ có khách đem đi Sơn Đông, Hà Nam để bán. Nếu chậm lại, khách về mất thì bị lỡ việc. Sách này khắc ra ngoài bìa tên hiệu tiên sinh. Khi in ra sẽ có một số tiền nhuận bút, và mấy chục quyển sách biếu nữa. Không biết tiên sinh có thể duyệt được không?
- Chừng bao lâu phải duyệt xong mới khỏi lỡ việc?
- Trong vòng nửa tháng duyệt xong thì ngày giờ còn hơi rộng, nếu không thì chỉ hai mươi ngày là cùng.
Khuông Siêu Nhân tính thầm trong bụng, nửa tháng có thể duyệt xong, nên nhận ngay. Chủ nhân mang rất nhiều bài thi bát cổ đem lên lầu. Đến trưa, lại dọn bốn món ngon mời Khuông ngồi ăn mà nói:
- Khi xong bản thảo xin mời ăn một bữa. Khi sách in ra lại xin mời ăn một bữa nữa. Thường ngày thì ăn cơm thường. Ngày mồng hai, mười sáu, xin mời tiên sinh đến ăn với chúng tôi. Trà, nước, dầu đèn đều do chúng tôi cung cấp hết.
Khuông Siêu Nhân rất mừng. Đêm hôm ấy Khuông thắp đèn lên để duyệt, luôn luôn không nghỉ tay. Duyệt được năm mươi thiên mới nghe chuông lầu điểm canh tư.
Khuông Siêu Nhân mừng rỡ nói:
- Thế này thì làm gì mất đến nửa tháng!
Khuông tắt đèn đi ngủ, sáng thức dậy lại duyệt. Một ngày với nửa đêm duyệt được bảy, tám mươi thiên.
Đến ngày thứ tư Khuông đang ở trên lầu duyệt văn chương bỗng nghe có tiếng gọi ở dưới:
- Khuông tiên sinh có ở nhà không? Khuông Siêu Nhân đáp:
- Vị nào đấy?
Nói xong vội chạy xuống lầu thì thấy Cảnh Lan Giang tay cầm một tờ giấy cuộn lại. Thấy Khuông, Cảnh liền chào và nói ngay:
- Tôi đã lâu mới đến, thật có lỗi!
Khuông Siêu Nhân cầm lấy tay Cảnh Lan Giang dắt lên lầu. Cảnh Lan Giang trải tờ giấy lên bàn:
- Đây là bài thơ hạn vần “lâu” về cuộc nhóm họp hôm trước. Mọi người đều đã viết vào tờ giấy cả rồi. Ông Triệu Tuyết Trai xem qua thấy chưa vừa ý cũng lấy làm tiếc, nên cũng làm một bài theo vần “lâu”. Chúng tôi nhường cho ông viết lên mặt trên, còn mỗi người viết một bài. Vì thế đến hôm nay mới đưa lại thỉnh giáo.
Khuông Siêu Nhân nhìn đầu đề: Cuộc họp ở Kỳ Đình lúc cuối xuân lấy vần “lâu”. Triệu Tuyết Trai, Cảnh Lan Giang, Chi Kiếm Phong, Phố Mặc Khanh mỗi người viết một bài thơ và viết tên mình ở đằng sau.
Khuông trông thấy trang giấy trắng tinh, dấu son đỏ chói, thật là đáng yêu, bèn cầm lấy dán lên vách lầu rồi mới ngồi xuống. Khuông Siêu Nhân nói:
- Hôm ấy tôi quá say về nhà đã muộn.
- Tại sao mấy hôm nay tiên sinh không đi đâu cả?
Chủ nhân có nhờ tôi tuyển hộ mấy bài văn bát cổ, tôi phải làm nhanh để kịp đưa ra in, nên không đến hầu thăm được. Thật là có lỗi!
- Tuyển văn bát cổ là một việc rất tốt! Hôm nay tôi với anh đi gặp một người.
- Vị nào?
- Không phải hỏi, anh thay quần áo ngay, đi với tôi sẽ biết.
Khuông thay quần áo, khóa cửa lầu, cùng Cảnh xuống lầu đi ra phố. Khuông Siêu Nhân nói:
- Anh định đi đâu đấy?
- Chúng ta sẽ đến thăm ông Hồ Tam con cụ Hồ trước đã làm đến thượng thư bộ Lại. Hôm nay là ngày sinh nhật của công tử. Mọi người đều nhóm họp ở đây. Chúng tôi muốn đến chúc thọ nên rủ anh cùng đi. Đến đấy ta sẽ gặp nhiều người. Những người có tên trong tờ giấy kia đều có mặt cả.
- Tôi chưa gặp Hồ Tam tiên sinh bao giờ, vậy có phải đem theo tờ danh thiếp không?
- Cái ấy cũng cần!
Hai người đi đến hàng bán hương sáp mua một cái danh thiếp. Khuông lại quầy hàng mượn bút viết mấy chữ:
“Vãn sinh Khuông Hồi bái”. Viết xong bỏ vào phong bì rồi cùng đi. Cảnh Lan Giang nói với Khuông Siêu Nhân:
- Hồ Tam tiên sinh tuy rất ham khách nhưng nhát gan vô cùng! Năm trước, sau khi cụ Thượng mất, ông ta đóng chặt cửa không tiếp một ai. Hễ động việc gì là bị người ta lừa gạt, không biết kêu vào đâu. Sau mấy năm, may nhờ chơi với chúng tôi, đi lại với nhau được chúng tôi giúp đỡ nên bây giờ mới có nhiều người lui tới, không ai dám lừa ông ta nữa.
- Là con một ông thượng thư còn ai dám lừa!
- Thượng thư mà làm gì? Đó là việc ngày trước. Ông ta hiện nay cũng không còn ai nữa. Bạn thân ông ta thì chẳng qua cũng như những anh học trò khác mà thôi. Tục ngữ có câu chí lý: “Ông tri phủ chết không bằng con chuột sống”, như thế còn ai sợ công tử nữa?
Nhân tình bây giờ chỉ chạy theo thế lợi thôi. Trái lại, Tuyết Trai tiên sinh chúng ta nổi tiếng về thơ, các quan ở phủ, viện, đạo, không một người nào là không đến chào ông ta. Người ta chỉ thấy ở cổng lớn nhà ông nay dập dìu lọng vàng kiệu đỏ, mai lại nhộn nhịp năm bảy cái võng tía tàn xanh. Còn những hạng ô, dù, lẹp xẹp, quan nhỏ chức thấp thì vô kể. Như thế ai mà chả sợ! Gần đây người ta thấy kiệu của ông Tuyết Trai hai ba ngày lại lui tới nhà Hồ công tử, người ta đoán rằng Hồ công tử có thế lực gì cho nên những khách thuê nhà của công tử đều trả tiền rất nhanh chóng, đầy đủ. Hồ công tử rất cảm ơn chúng tôi về cái khoản ấy.
Họ đang đi giữa phố nói chuyện thì gặp hai người mặc áo rộng, đội mũ vuông từ xa đi lại. Cảnh Lan Giang đón chào và nói:
- Hai anh cũng đến nhà Hồ công tử để chúc thọ hay còn đợi vị nào đến và định đi đâu?
Người kia nói:
- Chính là lại rủ anh đi nhưng đã gặp đây rồi, ta cùng đi luôn!
Khuông Siêu Nhân thấy thế bèn hỏi:
- Vị này là ai?
Cảnh Lan Giang quay lại nói với Khuông Siêu Nhân:
- Vị này là ông Kim Đông Nhai, vị này là ông Nghiêm Trí Tụng.
Và chỉ Khuông Siêu Nhân rồi nói với hai vị kia:
- Đây là ông Khuông Siêu Nhân.
Bốn người đều chào nhau rồi cùng đi. Họ đến một cái cổng rất lớn, biết đây là phủ của Hồ thượng thư. Họ đưa danh thiếp cho người giữ cửa. Người giữ cửa nói:
- Xin mời các ngài vào ngồi chờ ở sảnh.
Khuông Siêu Nhân trông thấy gian giữa có biển do tay nhà vua đề bốn chữ: “Cột đá triều đình”. Hai bên có hai dãy ghế gỗ trắc. Bốn người đều ngồi xuống.
Một lát sau, Hồ công tử đi ra, đầu đội mũ vuông, mình mặc áo đoạn dài màu nâu, chân đi giày đen, đế trắng, để râu ba chòm, ước chừng hơn bốn mươi tuổi. Công tử khiêm tốn vái chào tất cả mọi người, mọi người đều chào lại. Mọi người chúc thọ công tử, công tử không dám nhận, cảm tạ các vị và mời ngồi. Kim Đông Nhai ngồi ghế thứ nhất, Nghiêm Trí Trung ngồi ghế thứ hai, Khuông Siêu Nhân ngồi ghế thứ ba, Cảnh Lan Giang là người sở tại nên cùng với công tử ngồi ghế chủ. Kim Đông Nhai quay về phía công tử cảm tạ đã làm phiền hôm trước. Công tử quay về phía Nghiêm Trí Trung nói:
- Mấy lâu ngài ở kinh mới về bao giờ? Nghiêm Trí Trung nói:
- Thưa mới về hôm trước. Mấy lâu nay tạm trú trong nhà bà con thân thích là Chu tiên sinh làm tư nghiệp trường Quốc Tử Giám ở Kinh Đô vì thế mà hàng ngày luôn luôn được gặp cụ Phạm Tiến làm Thông chính. Nay Thông chính xin phép về thăm mộ, hẹn tôi cùng đi, nhân tiện tôi ghé về thăm nhà.
Hồ công tử nói:
- Quan Thông chính hiện trú ở đâu? Nghiêm Trí Trung nói:
- Quan Thông chính ở luôn dưới thuyền, không lên thành. Ba bốn ngày nữa sẽ đi. Tôi hôm trước lên thành gặp ông Tuyết Trai được biết hôm nay là sinh nhật của ông nên chúng tôi đến chúc mừng để tỏ tình xưa nghĩa cũ.
Công tử nói:
- Khuông tiên sinh lên tỉnh từ bao giờ? Quý quán ở đâu? Hiện nay trọ ở đây?
Cảnh Lan Giang đáp thay:
- Khuông tiên sinh quê ở Lạc Thanh, lên tỉnh cũng chưa lâu, cùng đi thuyền với tôi. Hiện nay ông ta ở tại Văn Hãn Lâu đang tuyển những bài văn trong các khóa thi.
Công tử nói:
- Tôi nghe tiếng ông đã lâu. Thật là hân hạnh!
Đang nói chuyện thì người nhà mang trà lên. Công tử đứng dậy mời các vị khách vào thư phòng, bốn người bước vào thư phòng, thấy ở ghế trên đã có hai người ngồi trước, đội mũ vuông, râu bạc có vẻ sang trọng. Thấy bốn người đến họ thong thả đứng dậy. Nghiêm Trí Trung quen mặt lại chào:
- Vệ tiên sinh, Tuỳ tiên sinh đều ở đây, chúng tôi xin chào!
Chào hỏi xong mọi người ngồi xuống. Vệ tiên sinh, Tuỳ tiên sinh cũng không nhường ghế cho khách, vẫn cứ lên ngồi chỗ cũ. Người nhà bẩm với công tử rằng có khách đến, công tử ra đón!
Mấy người ngồi xong, Cảnh Lan Giang hỏi hai vị khách người ở đâu.
Nghiêm Trí Trung nói thay:
- Vị này là Vệ Thế Thiện tiên sinh ở Kiến Đức, đỗ thi hương ở Kiến Đức; vị này là Tuỳ Sầm Am tiên sinh ở Thanh Môn, đỗ khoa Minh Kinh(Khóa thi hỏi về nghĩa lý trong ngũ kinh.) đã lâu. Hai vị này là những nhà làm văn tuyển nổi tiếng ở tỉnh Chiết Giang hơn hai mươi năm nay. Những bài văn bát cổ được tuyển đã lưu hành khắp trong nước.
Cảnh Lan Giang đứng dậy vái chào và tỏ ý ngưỡng mộ. Hai người này không hỏi tên họ những người kia. Tuỳ Sầm Am nhận được Kim Đông Nhai vì khi vào Kinh thi Hội đến nhà giám thì gặp nhau. Tuỳ chuyển sang hỏi:
- Ông Đông Nhai! Từ khi từ biệt nhau ở kinh đến nay phút chốc đã mấy năm. Ông có việc gì về phủ chơi thế. Chắc ông đã đầy niên hạn và được bổ làm quan to rồi!
Kim Đông Nhai đáp:
- Không phải thế! Gần đây trong bộ bổ vào nhiều người rất là phức tạp. Lại có chuyện Vương Huệ đầu hàng Ninh Vương. Sau triều đình lại bắt hỏi Lưu thái giám, sai khám xét sổ sách trong bộ tôi. Tôi sợ ở lại bộ lâu, có ngày cũng sinh chuyện cho nên xin nghỉ để đi khỏi Kinh Đô.
Đang nói chuyện, người nhà bưng miến ra. Ăn xong Vệ và Tuỳ ngồi rỗi đem chuyện văn chương ra nói. Vệ nói rằng:
- Gần đây việc chọn văn chương càng hỏng bét. Tuỳ nói:
- Chính thế! Khoa trước hai chúng tôi có chọn một bộ, và đã chỉnh lý lại.
Vệ đưa mắt nhìn xung quanh nói:
- Khoa trước không có văn chương.
Khuông Siêu Nhân nhịn không được, đứng dậy hỏi:
- Xin hai tiên sinh cho biết, quyển thi khoa trước ở đâu cũng có bản khắc, tại sao lại nói không có văn chương?
Vệ nói:
- Vị này họ là gì nhỉ? Cảnh Lan Giang nói:
- Đây là Khuông tiên sinh ở phủ Lạc Thanh. Vệ nói:
- Nói không có văn chương ấy là không có văn chương đúng phép tắc.
Khuông Siêu Nhân nói:
- Văn chương mà đã đỗ được rồi tức là văn chương có phép tắc, không thể nói ở ngoài việc thi đỗ lại còn có phép tắc riêng nữa.
Vệ tiên sinh nói:
- Ông không biết! Văn bát cổ là thay thánh hiền mà nói, phải có phép tắc nhất định chứ! Không phải như các hạng sách nhảm, có thể tùy ý làm bậy được.
Cho nên xem một thiên văn bát cổ chẳng những thấy được người làm văn giàu sang phúc ấm thế nào mà còn thấy được sự thịnh suy của nước nữa. Thời Hồng Vũ và Vĩnh Lạc có phép tắc của thời Hồng Vũ và Vĩnh Lạc. Thời Thành Hóa, Hoằng Trị có phép tắc của thời Thành Hóa, Hoằng Trị. Đều là một dòng lưu truyền có môn phái riêng của nó. Thí dụ như chủ khảo lấy những người đỗ, thì trong ấy vẫn có người hợp phép mà cũng có người gặp may. Tất cả phải qua những người làm văn tuyển như chúng tôi phê vào đó thì những bài ấy mới là văn chương truyền bá được! Nếu một khoa thi không có bài nào chọn được, gọi là không có văn chương.
Tuỳ tiên sinh nói:
- Thưa ông, chúng tôi không sợ không đỗ, chúng tôi chỉ cốt làm sao một khi đã đỗ rồi bài văn của chúng tôi có thể đưa cho người xem mà không thẹn. Nếu không, chẳng khác là làm cầu may, mang xấu cả đời.
Lại quay lại hỏi Vệ tiên sinh:
- Gần đây quyển “Tam khoa trình mặc” do Mã Thuần Thượng lựa chọn, ông đã xem chưa?
Vệ tiên sinh nói:
- Chính ông này đã làm hỏng hết cả việc tuyển lựa. Ông ta cứ loanh quanh trong nhà thái thú Cừ Thản Am quận Gia Hưng. Suốt ngày nói những thứ nhảm nhí. Nghe nói ông ta chỉ khá về khoản học nhảm, còn phép tắc văn chương thì hoàn toàn không biết tý gì, cứ độc nói bậy. Những quyển tốt đều bị phê hỏng cả! Cho nên hễ tôi thấy văn tuyển của ông ta thì tôi bảo học trò xổ cả những lời phê đó đi.
Đang nói chuyện, Hồ công tử và Chi Kiếm Phong, Phố Mặc Khanh cùng ngồi vào bàn ăn cơm. Mấy người chờ đợi mãi đến tối vẫn chưa vào ăn tiệc vì còn phải đợi cho được Triệu Tuyết Trai. Đợi mãi đến tối Triệu Tuyết Trai mới đi kiệu tới. Lại có hai phu kiệu đi theo. Có thêm người cầm bốn bó đuốc đi trước và sau. Triệu xuống kiệu chào hết mọi người rồi nói:
- Thật là có lỗi, làm phiền các vị chờ đợi lâu quá! Nhiều người thân thích họ Hồ đến nữa, chủ nhà đem hai cỗ chia làm ba, mọi người vây quanh ngồi ăn. Tiệc tan, ai nấy đều trở về.
Khuông Siêu Nhân về nhà trọ duyệt hết mấy bài văn rồi mới đi ngủ. Tính ra trong sáu ngày duyệt hơn ba trăm bài văn. Khuông lại đem những câu chuyện nghe được trong bữa tiệc tại nhà họ Hồ tán rộng ra làm bài tựa viết lên đầu quyển. Lúc rảnh Khuông đi chào hết những người bạn cùng dự tiệc rượu hôm trước.
Bản văn tuyển đã duyệt xong, hiệu sách đem về xem xong nói:
- Ngày trước Mã tiên sinh ở nhà người anh tôi tại Văn Hải Lâu phải duyệt đến hai tháng mới xong ba trăm bài văn. Cho người đến giục thì lại phát cáu. Không ngờ tiên sinh duyệt nhanh đến thế. Chúng tôi nhờ người xem đều nói đã nhanh lại kỹ, thật là tốt quá! Tiên sinh ở đây chắc các hiệu sách sẽ đến nhờ duyệt văn và sẽ kiếm được món lợi to.
Chủ hiệu sách nhận gói hai lạng bạc tiền duyệt đưa lại và nói:
- Đến ngày khác in xong sẽ xin đưa cho tiên sinh năm mươi quyển sách.
Chủ hiệu sách lại soạn tiệc rượu uống ở trên lầu. Đang uống rượu thì ở ngoài có người đưa một tờ giấy lại. Khuông Siêu Nhân cầm lấy mở ra xem thì là một tờ giấy Tùng Giang xếp thành một cái thiếp. Ở trong viết:
“Ngày năm tháng này ăn tiệc ở Tây Hồ và làm thơ. Mỗi vị phải xuất hai đồng cân để làm tiền tổn. Dưới đây là danh sách các vị:
Vệ Thế Thiện tiên sinh Tuỳ Sầm Am tiên sinh Triệu Tuyết Trai tiên sinh Chi Kiếm Phong tiên sinh Nghiêm Trí Trung tiên sinh Phố Mặc Khanh tiên sinh Khuông Siêu Nhân tiên sinh Hồ Mật Chi tiên sinh Cảnh Lan Giang tiên sinh. Cộng tất cả chín vị. Đằng sau viết “Xin đến dự đông đủ”.
Lại có một hàng chữ viết “Mỗi vị xin góp đủ phần của mình cho Hồ Tam công tử ở Ngự Thư đường”.
Khuông Siêu Nhân thấy dưới tên các vị đều viết chữ “đã biết”. Y cũng viết như thế, rồi cân hai đồng cân bạc và cầm tờ giấy giao lại người đầy tớ, bảo đem về. Đến tối không có việc gì, nhân nghĩ đến việc ngày mai đi chơi Tây Hồ, tất phải làm thơ, nếu mình không đi thì cũng khó coi, bèn lấy một bản “thi pháp nhập môn” ở trong hiệu sách, thắp đèn lên đọc. Khuông là người rất thông minh nên mới xem một đêm mà đã hiểu cả. Ngày hôm sau, lại xem luôn một ngày, một đêm nữa, rồi lấy bút ra làm thử. Làm xong thấy có vẻ hay hơn những bài dán trên vách. Hôm ấy lại xem lần nữa để cho thêm tinh hơn.
Sáng ngày rằm, Khuông ăn mặc chỉnh tề sắp sửa ra cửa thì thấy Cảnh Lan Giang và Chi Kiếm Phong lại rủ. Ba người cùng ra cửa Thanh Ba. Thấy các vị đều ngồi trên một chiếc thuyền chờ đợi. Lên thuyền xem, thì Triệu Tuyết Trai chưa đến. Trong số đó không thấy Nghiêm Trí Trung. Họ bèn hỏi Hồ công tử:
- Nghiêm tiên sinh tại sao không thấy đến?
Công tử đáp:
- Hôm qua thuyền Phạm thông chính nhổ sào, ông ta đem phần tiền của ông ta đến đây và đã về Quảng Đông rồi.
Mọi người xuống thuyền, chèo ra Tây Hồ. Phố Mặc Khanh hỏi Hồ công tử:
- Tôi nghe nói ông Nghiêm có chuyện gì rắc rối trong việc lập thừa tự thì phải, vì cứ thấy ông chạy lung tung mà chẳng ăn thua vào đâu!
Công tử nói:
- Hôm qua tôi có hỏi ông ta. Việc ấy đã xong rồi. Người con trai thứ hai của ông ta vẫn được lập làm tự như cũ. Gia tài chia mười phần, “vợ hầu” của em ông ta lấy ba phần, con trai thứ hai của ông ta lấy bảy phần.
Thuyền chèo một chốc đến Hoa Cảng. Mọi người đều giục Hồ công tử hỏi mượn vườn hoa để làm nơi uống rượu. Hồ công tử chạy đi mượn nhưng cửa đóng sầm lại. Người giữ vườn không chịu cho mượn. Hồ công tử phát bực, nhưng người kia vẫn làm lơ.
Cảnh Lan Giang dắt người kia ra một chỗ riêng hỏi. Người kia nói:
- Hồ công tử là người nổi tiếng bủn xỉn. Suốt năm ông ta mời tôi được mấy bữa mà tôi phải hầu hạ ông ta chứ? Năm ngoái đây, ông ta mượn vườn hoa này làm hai tiệc rượu mà một đồng tiền cũng không cho, đến lúc đi cũng không bảo người quét tước. Ông ta còn sai người nhà lấy cả hai thăng gạo nấu cơm thừa mang đi. Quan cách gì mà như thế! Tôi hầu hạ làm quái gì!
Cảnh Lan Giang nói một hồi, không ăn thua gì, mọi người đành phải đi đến ngồi nhờ nhà một vị hòa thượng ở đền Vu Công. Hòa thượng pha trà bưng ra.
Tiền góp dồn cả cho Hồ công tử. Hồ Tam dẫn Cảnh Lan Giang đi mua các thứ. Khuông Siêu Nhân nói:
- Tôi cũng đi chơi cho vui.
Khuông đi ra phố. Trước tiên đến một tiệm bán thịt vịt. Công tử sợ vịt không béo bèn hạ móc xuống xem con nào béo rồi mới gọi Cảnh Lan Giang lại mặc cả. Vì có nhiều người ăn nên lại mua thêm mấy cân thịt, một cặp gà, một con cá và rau sống, gọi đứa nhỏ mang về trước.
Lại mua một ít bánh bao để làm món điểm tâm. Hai người chạy lại một hàng bánh bao, chọn ba mươi chiếc, mỗi chiếc giá ba đồng tiền. Nhưng công tử chỉ trả hai đồng, nên gây chuyện cãi lộn với người hàng bánh. Cảnh Lan Giang ở ngoài khuyên giải Hồ Tam không mua bánh bao nữa chỉ mua bột mì và đưa cho Cảnh Lan Giang mang về. Lại đi mua măng khô, trứng, muối, hạt giẻ, hạt dưa v.v... để làm đồ nhắm rượu. Khuông Siêu Nhân cũng mang hộ. Về đến chùa, họ đưa cho hòa thượng cất vào trong nhà.
Chi Kiếm Phong nói:
- Bác Hồ Tam, sao bác không gọi một người bếp nấu giúp cho? Làm gì mà bận rộn thế?
Hồ Tam lè lưỡi nói:
- Mượn người nấu bếp! Lại tốn một món tiền nữa!
Hồ công tử cân một ít bạc đưa cho thằng nhỏ đi mua gạo.
Bận rộn đến chiều, kiệu Triệu Tuyết Trai mới tới. Triệu xuống kiệu gọi lấy cái hòm ra. Phu kiệu bưng hòm đến, Triệu mở hòm lấy ra một gói bọc giấy đỏ trong đó có hai đồng bốn phân bạc đưa cho Hồ Tam. Dưới bếp rượu, đồ ăn đã xong, dọn lên mọi người ngồi ăn. Họ vừa ăn cơm vừa uống rượu.
Triệu Tuyết Trai nói:
- Chúng ta hôm nay nhóm họp vui vẻ ở đây, không thể không làm thơ.
Họ bắt đầu chia vần:
Triệu tiên sinh gắp phải vần “Tứ chi”(1). Vệ tiên sinh gắp phải vần “Bát tề” Phố tiên sinh gắp phải vần “Nhất đông” Hồ tiên sinh gắp phải vần “Nhị đông” Cảnh tiên sinh gắp phải vần “Thập tứ hàn” Tuỳ tiên sinh gắp phải vần “Ngũ vi” Khuông tiên sinh gắp phải vần “Thập ngũ san” Chi tiên sinh gắp phải vần “Tam giang”.
Chia vần đã xong, họ lại uống mấy chén rượu, rồi đều về thành. Hồ Tam công tử gọi người nhà lấy quả đựng đồ ăn, nhặt những vật thừa như xương xẩu, rau cỏ, quả, lá, bỏ tất cả vào đó. Quả nhiên Hồ công tử lại còn hỏi hòa thượng xem gạo nấu cơm thừa mấy thăng, lấy tất cả lại. Rồi đưa cho hòa thượng năm phân bạc tiền hương đèn. Xong y bảo người nhà khiêng hết về thành.
Khuông Siêu Nhân cùng Chi Kiếm Phong, Phố Mặc Khanh, Cảnh Lan Giang cùng về một đường. Bốn người cao hứng, dọc đường cười nói, chơi đùa, nên chưa về đến thành, trời đã tối mịt.
Cảnh Lan Giang nói:
- Trời đã tối rồi, chúng ta đi thật nhanh lên chứ! Chi Kiếm Phong say mềm, miệng nói lảm nhảm:
- Cần quái gì! Ai chẳng biết chúng ta là hạng danh sĩ đi họp làm thơ ở Tây Hồ? Vả lại Lý Thái Bạch ngày xưa còn mặc áo gấm đi trong cung, lang thang cả đêm. Vừa mới chập tối đã sao? Cứ đi tự nhiên! Ai dám làm gì!
Đang lúc cao hứng, hoa tay múa chân, bỗng trước mặt có một cặp đèn cao, lại một cặp đèn xách đi đến, trên mặt đèn viết mấy chữ: “Quan phó tri phủ xét việc buôn muối”. Người ngồi ở trong kiệu vừa mới trông thấy đã biết đấy là Chi Kiếm Phong, bèn gọi người bắt giữ y lại.
- Chi Kiếm Phong! Anh là người giữ việc buôn muối trong phân phủ này. Tại sao đêm hôm lại chè chén say sưa, làm ồn ào cả đường phố như vậy?
Chi Kiếm Phong quá say, chân đứng không vững, xiêu trước vẹo sau, miệng lại còn nói:
- Lý Thái Bạch ngày xưa mặc áo gấm trong cung đi cả đêm.
Viên quan thấy y đầu đội mũ vuông nói rằng:
- Trong hạng buôn muối ở nha môn, lâu nay không có học sinh, giám sinh! Anh là cái thứ gì mà đội mũ này! Tả hữu đâu! Bắt nó lôi đi! Lấy xiềng mà xiềng lại!
Phố Mặc Khanh tới trước nói bênh mấy câu. Phân phủ tức giận nói:
- Anh là tú tài, tại sao đang đêm lại say rượu! Bắt giải ngay ra trường!
Cảnh Lan Giang thấy vậy, liền lẻn trong bóng tối, nắm lấy Khuông Siêu Nhân lôi qua ngõ hẻm. Hai người chuồn thẳng.
Hai người về đến nhà, mở cửa, lên lầu nằm ngủ. Hôm sau đi ra nghe ngóng thấy hai người kia cũng không việc gì, bèn vẫn cứ chọn vần làm thơ như cũ.
Khuông Siêu Nhân làm xong, đến khi xem bài của Vệ tiên sinh, Tuỳ tiên sinh thấy những chữ “vậy ôi”, “mảng rằng” đều viết vào cả. Còn nữa, thì cứ nhặt nhạnh mấy chữ sáo trong lời phê văn chương cho vào. Nay đem so với thơ của mình, thì thấy cũng chả kém gì thơ của họ. Mọi người đem bài thơ ấy viết lên tám trang giấy. Khuông Siêu Nhân đem dán lên vách. Độ nửa tháng sau quyển văn tuyển đã khắc xong. Đêm ấy hiệu sách mời Khuông đến chén một bữa no say. Hôm sau, Khuông đang ngủ ở trên giường thì nghe phía dưới có người gọi lớn rằng:
- Ông Khuông! Có khách lại thăm.
Vì gặp được người này, nên:Hôn nhân thỏa nguyện biết rằng kiếp trước có duyên; danh dự càng cao, so với thường nhân khác hẳn.
Muốn biết người kia là ai, hãy xem hồi sau phân giải.

[quykiemtu]

Hồi thứ mười chín

Khuông Siêu Nhân may gặp bạn tốt;
Phan Tú Nghiệp rủi phải lúc nguy.

Khuông Siêu Nhân đang nằm ngủ trên gác bỗng nghe có người đến thăm, y vội vàng mặc áo bước xuống. Khuông thấy một người ở dưới lầu đầu đội mũ thư lại, mình mặc áo lụa màu huyền, chân đi giày đen đế trắng, râu đỏ hoe, gò má cao, da mặt xạm, hai con mắt sáng. Người kia thấy Khuông Siêu Nhân lại, bèn hỏi:
- Ông có phải là ông Khuông không?
- Vâng, tôi họ Khuông. Xin ông cho biết quý tính là gì?
- Tôi họ Phan. Hôm trước tôi được thư của anh tôi nói rằng ông đã đến.
- À thế ra ông là ông Phan Tam!
Khuông vội vàng vái chào mời lên gác ngồi. Phan Tam nói:
- Hôm ấy, ông lại thăm nhưng tôi không ở nhà. Hôm qua, tôi về thấy thư của anh tôi hết sức khen ngợi ông là người thông minh, làm nhiều điều tốt, thật là đáng kính.
- Tôi lên tỉnh chính là để nhờ vả ông. Không ngờ ông không ở nhà. Nay được gặp mặt, thực là mừng rỡ vô cùng.
Nói xong Khuông thân hành đi lấy trà, lại nhờ chủ hiệu sách mua hai đĩa bánh đem lên gác. Phan Tam đang đọc những bài thơ trên tường thấy đĩa điểm tâm đem đến, nói:
- Thôi làm gì thế này!
Và tay cầm chén trà, tay chỉ vào tường nói:
- Này anh! Anh đến đây chơi với bọn này làm gì?
Khuông hỏi tại sao. Phan nói:
- Bọn này nổi tiếng là ngốc. Cái anh chàng họ Cảnh mở hiệu bán mũ trước có hai ngàn lạng bạc tiền vốn, nhưng cứ tiêu vào việc thơ hết sạch. Hàng ngày ngồi trong hiệu hắn vừa lấy tay chải mũ miệng ngâm nga: “Ngày thanh minh mưa rơi lất phất”, làm cho những người mua mũ và những hiệu buôn bên cạnh cũng bật cười. Nay hắn tiêu hết sạch số vốn rồi, nên hắn mượn cớ làm thơ để vay mượn tiền kẻ khác. Người ta nghe đến hắn đều phải sợ. Anh chàng họ Chi kia làm lái buôn sở muối. Tôi về nhà nghe người ở nha môn nói cách đây mấy hôm anh ta say rượu, ngâm thơ trên đường cái bị quan phó tri phủ bắt xích tay lại, cách mất chức buôn muối. Rồi đây chỉ có chết đói mà thôi. Anh ơi! Anh đến đây đất khách quê người cần phải để ý đến những việc gì có lợi. Chơi với hạng người này thì được cái gì?
Phan ăn hai cái bánh rồi gạt đĩa bánh ra một bên và nói:
- Thứ điểm tâm này thì ăn làm gì? Tôi với anh ra phố ăn cơm đi!
Phan bảo Khuông khóa cửa đi ra một hàng cơm trước nha môn. Phan Tam bảo dọn cả một con vịt, một đĩa hải sâm nấu với thịt lợn. Lại bảo dọn một đĩa thịt lợn tướng. Tất cả đều được mang lên. Hàng cơm thấy Phan Tam thì chạy cuống quýt chọn vịt và thứ thịt béo nhất, bỏ gia vị vào hải sâm rồi bưng lên. Hai người trước tiên uống rượu. Uống rượu xong, hai người dùng cơm, còn bao nhiêu để lại cho người trong tiệm ăn. Lúc đi ra, Phan không tính tiền chỉ nói một tiếng:
- Của tôi đấy!
Chủ hiệu ăn vái chào:
- Vâng! Con biết rồi!
Ra khỏi tiệm ăn, Phan Tam nói:
- Này anh! Hôm nay anh đi đâu?
- Hôm nay tôi định đến nhà anh.
- Tốt lắm! Anh đến nhà tôi chơi!
Hai người cùng đi thẳng đến một cái ngõ. Đến một cái nhà, tường ngoài màu xanh có hai tầng cửa gỗ. Đi qua một tầng cửa nữa đến một cái nhà khách, ở đó có một đám đông đang bao quanh một cái bàn đánh bạc. Phan mắng:
- Đồ chó! Vô sự rủ nhau đến đây làm ồn!
Họ đáp:
- Biết ông Ba về đây đã mấy hôm, chúng tôi có gom góp số tiền hồ để biếu ông.
Phan Tam nói:
- Ta nhận gì tiền nong của các anh! Lại nói:
- Thôi được! Ta có ông bạn ở đây. Các anh có đưa tiền thì để biếu ông ta.
Khuông muốn thi lễ với Phan, nhưng Phan gạt đi:
- Thôi, vừa mới chào nhau rồi! Lại vái chào nhau làm gì nữa! Mời anh ngồi!
Phan đi vào trong nhà lấy ra hai ngàn đồng tiền đưa cho mọi người nói:
- Đây là hai ngàn đồng, phần của ông Khuông! Ta đưa cho các anh, tiền hồ hôm nay là tiền của ông ta đấy.
Và quay lại nói với Khuông:
- Này anh, anh cứ ngồi đây xem cái ống này. Khi nó đầy tiền thì anh đổ ra rồi để cho họ chơi.
Phan Tam kéo một cái ghế bảo Khuông ngồi đó còn mình thì đứng bên cạnh xem.
Xem một hồi, ở ngoài có một người vào mời Phan Tam ra nói chuyện. Phan Tam đi ra thì té ra người ấy là Vương Lão Lục, chủ sòng bạc. Phan Tam nói:
- Lão lục! Đã lâu không gặp anh! Anh tìm tôi có việc gì thế?
Lão Lục nói:
- Mời ông ra ngoài nói chuyện.
Phan Tam cùng y đi ra, đến một quán trà vắng cùng ngồi.
Vương Lão Lục nói:
- Bây giờ có một việc có thể kiếm ra tiền, tôi muốn bàn với ông!
Phan Tam hỏi có việc gì. Lão Lục nói:
- Hôm qua, nha môn huyện Tiền Đường có bắt được một bọn côn đồ bắt cóc người con gái ở phố Mao Gia. Đứa này tên là Hà Hoa, là một đứa đầy tớ gái vừa chạy trốn ra khỏi một nhà giàu ở huyện Lạc Thanh. Bọn côn đồ này đã bị bắt quả tang và đã bị đưa lên quan. Ông huyện Vương đã đem bọn côn đồ này ra đánh mỗi đứa mươi gậy. Sai nhân đã bắt bọn này và đem Hà Hoa giải về Lạc Thanh. Bây giờ có một nhà giàu họ Hồ ở đây thích con a hoàn này nên bàn với tôi có cách gì bắt nó về. Ông ta muốn bỏ ra vài trăm lạng bạc để mua nó. Việc này nên làm như thế nào?
- Sai nhân là ai?
- Là Hoàng Cầu.
- Hoàng Cầu có thân hành giải nó đi không?
- Không! Hắn sai hai người phó dẫn đi.
- Đi từ bao giờ?
- Đi được một ngày rồi!
- Hoàng Cầu có biết chuyện ông Hồ không?
- Sao lại không! Hắn ta cũng muốn nghĩ cách xoay tiền nhưng không biết làm thế nào.
- Như thế thì dễ lắm! Anh mời Hoàng Cầu đến đây ta nói chuyện.
Vương gật đầu bước ra. Phan Tam ngồi một mình uống trà. Lại thấy một người khác vội vã bước vào nói:
- Ông Ba! Tôi tìm ông khắp mọi nơi, không ngờ ông lại ngồi một mình uống trà ở đây!
- Ông tìm tôi có việc gì?
- Cách thành này bốn mươi dặm, có một người tên là Thi Mỹ Khanh. Anh ta đem bán người em dâu cho Hoàng Tường Phủ. Tiền thì đã lấy rồi nhưng người em dâu vẫn muốn thủ tiết không chịu lấy chồng. Mỹ Khanh bàn với người mối bắt cóc cô ta. Người mối nói: “Tôi không biết mặt cô em dâu của anh, phải có dấu tích gì thì mới có thể nhận được chứ”. Thi Mỹ Khanh nói: “Sáng nào em dâu của tôi cũng ra sau nhà vác củi. Ngày mai các ông cứ nấp ở đấy là có thể bắt đi ngay”. Mọi người theo kế thi hành. Không ngờ sáng hôm ấy, người em dâu không ra mà chính là vợ Thi Mỹ Khanh đi ra lấy củi. Người ta đã bắt đem đi ba bốn mươi dặm và đã ngủ một đêm rồi. Thi Mỹ Khanh đến đòi vợ về, nhưng họ Hoàng không chịu. Thi làm đơn kiện lên quan. Việc kiện tụng đang tiến hành. Bây giờ có việc khó khăn là lúc Thi lấy vợ vẫn chưa làm giấy hôn thú cho nên không có bằng cứ. Nay Hoàng muốn làm giấy hôn thú nhưng người làng không biết làm thế nào. Vì vậy tôi đến bàn với ông. Ông Hoàng nhờ ông lo liệu giúp tất cả công việc trong nha môn. Có mấy lạng bạc đưa đến biếu ông.
- Cái đó có gì đâu mà phải rối rít lên! Ngồi xuống đây. Tôi đợi ông Hoàng đến nói chuyện.
Một lát Vương Lão Lục và Hoàng Cầu đến. Hoàng thấy người kia, nói:
- Thế ông Hách Lão Nhị cũng ở đây sao? Phan Tam nói:
- Không hề gì, ông ta đến đây có việc riêng.
Bèn cùng Hoàng Cầu ngồi ở một cái bàn riêng. Vương Lão Lục và Hách Lão Nhị ngồi ở một cái bàn riêng. Hoàng Cầu nói:
- Ông định xử trí việc ấy như thế nào? Phan Tam nói:
- Ông định trả bao nhiêu tiền?
- Ông Hồ nói: nếu có được Hà Hoa thì ông ta sẽ trả số tiền là hai trăm lạng, kể cả mọi phí tổn.
- Ông định lấy bao nhiêu?
- Nếu ông làm việc này xong xuôi tôi chỉ xin vài lạng bạc là nhiều lắm. Có lẽ nào tôi lại muốn ăn bớt của ông?
- Như thế thì được! Trong nhà tôi hiện nay có một ông người huyện Lạc Thanh là bạn rất thân với quan huyện Lạc Thanh. Tôi nhờ ông ta lấy chỗ thân tình để nói với quan huyện viết cho một công văn nói rằng con Hà Hoa đã được giải và giao về cho gia đình. Đồng thời, tôi sẽ nhờ một người ở đây xin quan huyện một tờ giấy có dấu son hẳn hoi để đưa Hà Hoa về gả cho nhà họ Hồ. Ông nghĩ như thế nào?
Hoàng Cầu nói:
- Như thế thì tuyệt! Nhưng không nên để chậm. Ông lo ngay cho.
Phan Tam nói:
- Hôm nay sẽ có dấu son. Ông nói với ông ta đem ngay tiền lại đây.
Hoàng Cầu vâng dạ cùng Vương Lão Lục đi ra. Phan Tam gọi Hách Lão Nhị:
- Đi theo tôi.
Lúc hai người trở về nhà, đám bạc vẫn chưa tan. Phan Tam đợi họ đánh xong, tiễn mọi người ra cửa chỉ giữ Khuông Siêu Nhân ở lại và nói:
- Này anh, anh ở đây với tôi! Tôi có việc muốn bàn với anh.
Phan đưa Khuông lên cái gác ở đằng sau nhà thảo một tờ giấy hôn thú bảo Khuông Siêu Nhân chép, rồi đưa cho Lão Nhị xem, bảo y ngày mai đem tiền đến lấy. Sau đó tiễn y ra cửa. Ăn cơm chiều xong, Phan thắp đèn lên đọc một tờ công văn giả bảo Khuông Siêu Nhân chép. Trong nhà có những con dấu giả khắc bằng đậu phụ khô. Y đem ra dùng. Lại lấy bút son bảo Khuông Siêu Nhân viết một tờ công văn đòi Hà Hoa về. Làm xong lại đem rượu lên uống. Phan nói với Khuông Siêu Nhân rằng:
- Những việc như thế này gọi là những việc đáng làm không phí công suy nghĩ! Hơi sức đâu mà chơi với bọn ngu ngốc kia!
Đêm ấy Phan giữ Khuông ngủ lại nhà mình. Hôm sau cả hai nhà đều đem tiền tới. Phan Tam nhận tiền đưa ngay cho Khuông Siêu Nhân hai mươi lạng bạc, bảo đem về nhà mà tiêu. Khuông Siêu Nhân vui vẻ nhận lấy, rồi gặp người quen nên nhờ mang về nhà để thêm vào số vốn của người anh. Những hiệu sách lại nhờ Khuông Siêu Nhân làm văn tuyển. Có việc gì Phan cũng chia cho Khuông một phần tiền. Nhờ thế Khuông dần dần trở nên con người sang trọng. Quả nhiên Khuông nghe lời Phan Tam càng ngày càng ít đi lại với những người danh sĩ.
Độ hai năm sau, một hôm Phan Tam đến nhà nói:
- Này anh, lâu nay không gặp anh. Chúng ta cùng ra phố uống dăm ba chén đi!
Khuông Siêu Nhân khóa cửa lầu, cùng y ra phố. Vừa đi được mấy bước, đã thấy một người đầy tớ ở nhà Phan đến nói:
- Có người khách đợi ông ở nhà. Phan Tam nói:
- Này anh, chúng ta cùng về nhà đi!
Hai người về nhà Phan. Phan mời Khuông Siêu Nhân ngồi đợi trong một gian phòng khách nhỏ. Phan Tam tiếp người khách ở phòng ngoài. Phan Tam nói:
- Anh Lý Tứ đã lâu không gặp. Mấy lâu anh ở đâu?
- Mấy lâu tôi ở nha môn quan học đạo. Nay tôi có một việc muốn bàn với anh. Tôi cứ sợ anh không có ở nhà. May mắn được gặp anh. Chắc chắn việc này xong!
- Giấu giếm nhau làm gì! Cùng làm việc với nhau, tôi thấy anh thật là rán sành ra mỡ, không chịu nhả ra một đồng tiền.
- Việc này thì kiếm ra tiền!
- Có việc gì thế?
- Hiện nay quan giám khảo sắp đến chấm thi ở Thiệu Hưng. Có ông Kim Đông Nhai mấy năm nay làm việc ở bộ kiếm được ít tiền, muốn cho đứa con thi đỗ. Thằng con tên là Kim Dược, không biết một chữ. Trong kỳ thi tới đây, ông ta muốn tìm một người thi thay nó. Lần này vị học đạo này canh phòng rất nghiêm, cần phải có một cách gì mới mẻ. Vì vậy, tôi muốn đem việc này bàn với anh.
- Ông ta định đưa ra bao nhiêu tiền?
- Đáng lý, một anh tú tài ở Thiệu Hưng phải trả một nghìn lạng nhưng ông ta muốn đi đường tắt thì chúng ta ít nhất phải đòi năm trăm lạng. Cái khó hiện nay là phải tìm một người thay thế và phải làm sao cho hắn lộn sòng vào. Sau đó lại phải trả hắn ít tiền về chỗ làm bài, phải đút tiền cho nha môn. Như thế còn được bao nhiêu để mà chia nhau nữa.
- Nếu tất cả chỉ có năm trăm lạng mà anh còn muốn chấm mút vào đấy thì tôi không chơi đâu. Anh chỉ có thể lấy khoản tạ lễ của ông ta thôi chứ không được chấm mút vào số tiền này.
- Ông Phan! Như thế cũng được. Nhưng bây giờ phải làm cách nào?
- Anh không cần lo lắng về việc ấy. Tất cả việc kiếm người lộn sòng và đút lót cho nha môn đều mặc tôi. Anh chỉ việc nói với ông ta đưa ra năm trăm lạng đặt vào một nhà cầm đồ và đưa ba mươi lạng để tôi tiêu vặt. Tôi cam đoan là con ông sẽ đỗ tú tài. Nếu hắn không đỗ, tôi thề không động đến số năm trăm lạng bạc ấy đâu. Như thế được chưa?
- Thế còn nói gì nữa!
Việc như thế là xong và định ngày đưa tiền. Phan Tam tiễn Lý Tứ ra ngoài và quay lại nói với Khuông Siêu Nhân:
- Này anh, việc này tôi muốn nhờ đến anh.
- Tôi vừa nghe việc đó. Nếu ông dùng tôi, tôi sẽ đi thi thay. Nhưng tôi nên ngồi ở ngoài làm bài rồi đút vào hay thay chân hắn vào thi. Thú thực tôi không có gan đi thi thay người khác đâu!
- Đừng lo! Đã có tôi. Đời nào tôi lại làm hại anh. Đợi khi nào nó đem đủ tiền, tôi sẽ cùng anh tới Thiệu Hưng.
Chiều hôm ấy Khuông từ biệt trở về nhà trọ.
Vài hôm sau, Phan Tam quả nhiên mang hành lý cùng đi với Khuông, qua sông Tiền Đường đi thẳng đến phủ Thiệu Hưng, tìm một chỗ trọ vắng vẻ trong một cái ngõ gần nha môn quan học đạo. Hôm sau, Lý Tứ mang người học trò đến gặp. Phan Tam nghe nói quan giám khảo thi ở Cối Kê. Vào lúc canh ba Phan mang Khuông Siêu Nhân đi đến cửa trường thi, đưa ra một cái mũ đen cao, một cái áo vải màu xanh, một cái dây thắt lưng đỏ, bảo Khuông cất mũ vuông, cởi áo quần của mình ra để mặc nó vào. Sau đó Phan Tam ghé vào tai thì thầm: “Như thế, như thế, chớ có quên!”. Rồi để Khuông lại trường thi, còn mình mang áo mũ của Khuông đi. Trống canh năm dứt hồi, ba tiếng súng nổ. Quan học đạo ra công đường. Khuông tay cầm cái gậy đứng xen lẫn vào đám lính hầu đang hò hét bước vào đứng trước cái cửa thứ hai.
Học đạo ra điểm danh. Khi gọi đến Kim Dược, Khuông Siêu Nhân nháy mắt ra hiệu cho hắn, Kim Dược hiểu ý không về lều của mình; trái lại y ẩn vào bóng tối, khi ấy Khuông Siêu Nhân lùi lại mấy bước đến gần Kim Dược. Y đứng lẩn sau đám đông, cất mũ của mình trao cho Kim Dược. Hai người trao đổi y phục cho nhau. Kim Dược cầm lấy gậy, đứng ra một bên. Còn Khuông Siêu Nhân mang quyển, đến lều làm văn chương. Làm đến ba bốn giờ mới nộp quyển, rồi về nhà, không ai biết việc gì hết. Đến khi công bố kết quả, Kim Dược quả nhiên đỗ cao. Phan Tam cùng Khuông Siêu Nhân về Hàng Châu. Phan đưa cho Khuông hai trăm lạng bạc làm tiền giấy bút. Phan Tam nói:
- Anh Hai! Anh không nên đem số tiền này tiêu hoang. Phải dùng nó vào việc cần thiết.
- Việc cần thiết gì vậy?
- Nay anh hết tang rồi. Phải nghĩ ngay đến việc lấy vợ. Tôi có một người bạn họ Trịnh làm việc ở nha môn quan tuần vũ. Ông Trịnh là người rất trung hậu. Con ông ta cũng làm việc ở nha môn. Ông ta có nhờ tôi tìm một đám cho đứa con gái thứ ba của ông ta. Tôi vẫn thường nghĩ đến anh. Hai người cùng tuổi và cũng xinh đẹp như nhau. Nhưng mãi vẫn chưa có tiền, cho nên tôi không thể đem việc ấy nói với anh. Nếu như anh ưng thuận, tôi chỉ nói một câu là xong. Anh có thể ở ngay nhà ông ta. Còn tất cả tiền phí tổn về lễ lạt và cưới xin, tôi sẽ giúp anh tất cả.
Khuông Siêu Nhân nói:
- Anh thật là thương tôi hết sức, tôi có gì lại không ưng thuận? Bây giờ tôi đã có tiền đây, tôi còn bắt anh mất tiền cho tôi làm gì?
- Anh không biết, ông nhạc tương lai của anh nhà cửa chật chội. Nếu anh cùng ở đấy cũng không thể ở lâu được. Anh cần phải thuê vài gian phòng khác. Sau này, thêm một miệng ăn lại còn sinh con nữa chứ, không thể nhờ người ta mãi được.
Tôi với anh cũng là một. Tôi giúp anh vài lạng bạc thì kể làm gì? Sau này anh phát đạt, anh tha hồ có dịp để trả ơn tôi.
Khuông Siêu Nhân vô cùng cảm kích. Phan Tam đến nói với cụ Trịnh, lấy lá số của Khuông Siêu Nhân lại. Trịnh chỉ đòi Khuông Siêu Nhân mười hai lạng bạc để mua đồ trang sức, và bốn bộ áo quần cho cô dâu. Đám cưới định vào ngày mười lăm tháng mười. Đến sáng ngày ấy, Phan Tam chuẩn bị mấy món ăn, mời Khuông đến. Ăn xong, Phan nói với Khuông:
- Anh Khuông! Tôi là người mối. Hôm nay tôi đưa anh đến đó. Bữa tiệc này có thể xem là bữa tiệc anh mời ông mối đấy!
Khuông Siêu Nhân nghe vậy cũng cười. Ăn xong, Phan bảo Khuông tắm rửa, mặc quần áo mới, đầu đội mũ vuông mới, chân đi đôi giày mới. Phan Tam lại lấy một cái áo rộng màu lam đưa cho Khuông mặc. Đến giờ tốt, Phan bảo gọi hai cái kiệu. Hai người lên kiệu đến nhà cô dâu. Trước kiệu là một cặp đèn lồng. Nhà cụ Trịnh ở trong một cái ngõ nhỏ gần nha môn quan tuần vũ, đằng trước một gian, đằng sau ba gian. Hôm ấy chàng rể đến cửa. Cửa đóng lại. Phan Tam bỏ ra hai trăm đồng làm tiền phong bao, sau đó cửa mở. Cụ Trịnh ra đón. Ông nhạc và chàng rể nhìn nhau nhận ra là người năm xưa cùng đi một thuyền. Họ cho việc hôn nhân này như là do trời định. Khuông Siêu Nhân lạy chào ông nhạc rồi vào chào bà nhạc và anh vợ. Nhà họ Trịnh đặt tiệc mời. Phan Tam ăn tiệc rồi từ biệt. Gia đình họ Trịnh đưa Khuông Siêu Nhân vào phòng cô dâu. Thấy cô dâu đoan trang xinh đẹp Khuông rất vui mừng. Hai người uống rượu hợp cẩn, thành vợ thành chồng không cần phải nói nhiều.
Sáng sau Phan Tam lại đưa một tiệc rượu đến để cho Khuông đáp lễ ông nhạc. Cụ Trịnh lại mời Phan Tam ngồi tiếp, ăn tiệc suốt ngày.
Một tháng qua thấy nhà của cụ Trịnh nhỏ hẹp ở không tiện, Phan Tam thuê giúp cho Khuông Siêu Nhân bốn gian nhà ở gần hiệu sách giá bốn mươi lạng. Lại mua bàn ghế đồ dùng, rồi hai vợ chồng Khuông đến ở. Khuông mời láng giềng, mua hai đấu gạo. Số tiền như thế là hết nhẵn.
Cũng may Phan Tam giúp cho Khuông mua cái gì cũng được rẻ, các hiệu sách lại đến tìm Khuông nhờ làm hộ hai bộ văn tuyển, trả cho Khuông mấy lạng bạc và mấy quyển sách bán để sinh sống qua ngày. Hơn một năm sau, sinh một đứa con gái. Hai vợ chồng rất tương đắc.
Một hôm, Khuông đang đứng ở ngoài cửa thì thấy một người mặc áo xanh, đội mũ lớn đến hỏi:
- Đây có phải là nhà ông Khuông người huyện Lạc Thanh không? Khuông nói:
- Tôi là Khuông Siêu Nhân đây. Ông ở đâu đến? Người kia nói:
- Cụ Lý làm cấp sự trung sai tôi đi Chiết Giang đưa cái thư này cho ông.
Khuông Siêu Nhân nghe vậy vội vàng mời người kia vào ngồi. Lấy thư ra xem, mới hay việc tố cáo cụ Lý xét ra không có căn cứ nên cụ lại được trở lại chức cũ. Vài tháng sau lại được mời lên kinh làm chức cấp sự trung. Lần này cụ viết thư bảo học trò lên kinh để gặp mặt. Khuông Siêu Nhân giữ người lại ăn uống rồi viết một bức thư trả lời:
“Được thầy gọi đến, con xin sửa soạn hành lý để lên thỉnh giáo”. Xong đó, để người kia đi. Ngay sau đó lại nhận được thư của Khuông Đại nói rằng: quan giám khảo đã về Ôn Châu để mở khóa thi và bảo Khuông Siêu Nhân về mà thi. Khuông Siêu Nhân không dám chậm trễ liền nói với vợ mời mẹ vợ đến ở chung cho vui. Còn mình thì sửa soạn hành lý để đi thi. Thi xong, quan giám khảo khen ngợi lấy đỗ đầu trong hàng thứ nhất. Lại khen ngợi là người hạnh kiểm tốt và đưa vào trường thái học để được học tập. Y mừng rỡ cảm ơn quan giám khảo. Sau khi tiễn thầy học đi khỏi, Khuông quay về bàn với Phan Tam, muốn trở về Lạc Thanh treo biển và dựng cột cờ để làm vinh dự cho gia đình. Y lại đến hiệu thêu ba bộ áo, một bộ cho mình, một bộ cho mẹ và một bộ cho vợ. Chuẩn bị xong xuôi, y vay các hiệu sách mỗi hiệu ba lạng. Các hiệu này cũng đưa lễ vật đến mừng. Khuông Siêu Nhân đang định chọn ngày tốt để về nhà thì Cảnh Lan Giang đến thăm, mời Khuông đến một quán rượu để uống rượu. Trong khu uống rượu, Khuông Siêu Nhân kể những chuyện vừa qua. Cảnh Lan Giang khen ngợi một hồi rồi nói đến Phan Tam. Cảnh Lan Giang nói:
- Anh không nghe gì cả sao?
- Không! Có việc gì?
- Phan Tam tối qua bị bắt. Nay đang giam trong ngục.
- Vô lý! Trưa hôm qua tôi vừa gặp ông ta. Lẽ nào ông ta lại bị bắt được!
Cảnh Lan Giang nói:
- Sự thực rành rành! Nếu không tôi biết sao được. Tôi có một người quen làm việc hình trong huyện. Hôm nay là ngày sinh nhật ông ta. Tôi đến đấy chúc thọ, thấy tất cả mọi người đều nói chuyện đó cho nên tôi biết. Hình như lệnh bắt do quan tuần vũ đưa xuống nên quan huyện không dám chậm trễ, bắt ngay lúc canh ba, sợ ông ta chạy trốn. Người ta vây nhà rồi bắt ngay tại chỗ. Quan huyện cũng không hỏi câu gì chỉ đưa tờ giấy sức bắt cho ông ta xem. Ông ta xem xong cũng không chối cãi chỉ lạy mấy lạy và để người ta đưa vào nhà giam. Ông vừa đi được mấy bước đến công đường thì quan huyện bảo ngay sai nhân đưa vào nhà giam phía trong, cùng giam với những bọn trộm cướp. Người này hiện nay như thế, nếu anh không tin thì anh cùng tôi đến nhà người bà con để xem tờ giấy sức bắt.
Khuông Siêu Nhân nói:
- Như thế thì tốt nhất. Nhờ anh đưa tôi đến đấy xem công việc như thế nào?
Trả xong tiền rượu, hai người đi đến nhà người giữ việc hình.
Người này họ Tưởng. Trong nhà đang tiếp khách. Thấy hai người đến, y mời vào thư phòng hỏi có việc gì. Cảnh Lan Giang nói:
- Ông bạn tôi muốn xem tờ giấy sức bắt ông Phan Tam tối qua!
Người kia đưa tờ công văn ra, tờ này đang dán trên một cái bảng:
“Phan Tự Nghiệp tức Phan Tam vốn là một tên côn đồ ở đây, mượn địa vị làm việc ở nha môn để che giấu hành động, gây sự kiện cáo, cho vay nặng lãi làm hại dân lành.
Không có việc gì mà hắn không làm. Một tên côn đồ như thế không thể để nó sống ung dung một khắc được. Vì vậy sức cho quan huyện phải bắt ngay tra xét và báo cáo để chiểu theo luật mà trị tội. Không được trái lời. Hỏa tốc”. Tiếp theo là mười mấy khoản Phan Tam đã phạm. Thứ nhất, đã lừa người ta lấy những số tiền lớn. Thứ hai, đã che giấu nhiều vụ giết người. Thứ ba, đã dùng dấu quan huyện và bút son vào những vụ gian dối. Thứ tư, khắc dấu giả. Thứ năm, bắt cóc phụ nữ. Thứ sáu, cho vay nặng lãi bắt người ta phải bức tử. Thứ bảy, đút lót trong việc thi cử, tìm người đi thi thay người khác, v.v... kể ra không hết. Khuông Siêu Nhân không xem thì thôi, xem một cái kêu lên một tiếng, hồn bay đâu mất.
Nhân việc này, khiến cho: Thầy trò tình quyến luyến, dễ việc kết thân; bè bạn phải xa nhau, khó bề hội diện.
Muốn biết việc sau như thế nào hãy xem hồi sau phân giải.