|
|
25-05-2008, 09:41 AM
|
Guest
|
|
Bà i gởi: n/a
Thá»i gian online: 0 giây
|
|
ChÆ°Æ¡ng 11
Sau câu chuyện ấy mẹ tôi hình nhÆ° trở nên vững và ng hÆ¡n, cứng rắn hÆ¡n và trở thà nh ngÆ°á»i chủ thá»±c sá»± trong nhà , còn ông tôi thì hoà n toà n khác trÆ°á»›c, ông tôi thÆ°á»ng hay tránh mặt, tÆ° lá»± và trầm lặng. Hầu nhÆ° ông tôi không Ä‘i ra khá»i nhà nữa, lúc nà o cÅ©ng ngồi má»™t mình trên gác thượng để Ä‘á»c má»™t quyển sách bà máºt nhan Ä‘á» là "Ký ức của cha tôi". ông tôi cất quyển sách trong má»™t cái hòm con khóa kÃn lại và nhiá»u lần tôi đã thấy ông tôi rá»a tay cẩn tháºn trÆ°á»›c khi lấy quyển sách ra xem. Äó là má»™t quyển sách khổ nhá», dà y cá»™p, bìa da mà u da cam; trên tá» giấy mà u xanh nhạt để trắng ở đầu cuốn sách có ghi má»™t dòng Ä‘á» tặng viết nắn nót bằng bút má»±c đã bạc mà u: "Tặng Vaxili Kasirin kÃnh mến để tá» lòng biết Æ¡n và để nhá»› nhau mãi". Bên dÆ°á»›i là má»™t chữ ký kỳ lạ, nét bút gạch dÆ°á»›i giống nhÆ° con chim Ä‘ang bay. Sau khi láºt tá» bìa cứng ra má»™t cách tháºn trá»ng, ông tôi Ä‘eo đôi mục kỉnh gá»ng bạc và nhăn mÅ©i lại để giữ cặp kÃnh rồi ngắm nghÃa dòng chữ trên. Nhiá»u lần tôi há»i quyển sách đó là sách gì, lần nà o ông tôi cÅ©ng trang nghiêm trả lá»i:
-Việc nà y cháu không cần biết. Äợi khi nà o ông chết ông sẽ để lại cho cháu. Cả cái áo khoác lông gấu chuá»™t nữa. ông tôi chuyện trò vá»›i mẹ tôi Ãt hÆ¡n và dịu dà ng hÆ¡n, ông tôi chú ý lắng nghe lá»i mẹ tôi nói, mắt long lanh nhÆ° mắt bác Piôt, rồi khoa tay, lẩm bẩm trong miệng:
-Thôi được! Mà y muốn là m thế nà o thì là m... Trong các hòm riêng của ông tôi có lắm thứ áo quần kỳ lạ: những chiếc váy bằng nhiá»…u, áo tấm bằng xa-tanh, những bá»™ xaraphan lụa thêu chỉ bạc, các mÅ© Ä‘á»™i có Ä‘Ãnh ngá»c trai, khăn quà ng và khăn vuông mà u rá»±c rỡ, những chuá»—i há»™t của ngÆ°á»i MorÄ‘vin nặng trình trịch cùng những chuá»—i bằng đá mà u sặc sỡ. ông tôi ôm tất cả và o buồng mẹ tôi, bà y cả lên bà n, lên ghế. Mẹ tôi đứng ngắm nghÃa những đồ trang sức đó, ông tôi bảo:
-Thá»i tao còn trẻ, áo quần đẹp hÆ¡n và sang trá»ng hÆ¡n bây giá» nhiá»u! NgÆ°á»i ta ăn mặc quần áo sang hÆ¡n, nhÆ°ng sống giản dị hÆ¡n, hòa thuáºn hÆ¡n. Thá»i ấy đã qua rồi, không trở lại nữa! Nà o, mà y cầm lấy mặc thá» xem có đẹp không... Má»™t hôm mẹ tôi mang áo quần sang phòng bên cạnh má»™t lúc và khi quay lại trông khác hẳn: ngÆ°á»i Bá»™ quần áo của phụ nữ nông dân gồm má»™t cái áo cánh vai bồng và má»™t cái váy mặc ngoà i. mặc bá»™ xaraphan mà u xanh thêu kim tuyến, đầu Ä‘á»™i mÅ© có Ä‘Ãnh ngá»c trai. Mẹ tôi cúi rạp trÆ°á»›c mặt ông tôi và há»i:
-ThÆ°a thân phụ, thá» ngắm xem con có đẹp không? ông tôi ầm ừ tán thưởng, mặt tÆ°Æ¡i hẳn lên, Ä‘i má»™t vòng xung quanh mẹ tôi, hai tay dang ra, ngón tay Ä‘á»™ng Ä‘áºy, và lẩm bẩm nhÆ° Ä‘ang mê ngủ:
-ôi, Vacvara, giá mà mà y có nhiá»u tiá»n và có những ngÆ°á»i tốt xung quanh mà y... Bây giá» mẹ tôi được ở hai gian phòng vá» phÃa trÆ°á»›c ngôi nhà . Mẹ tôi thÆ°á»ng có khách khứa đến luôn, hay đến chÆ¡i nhất là anh em Macximôp: ngÆ°á»i anh là Piôt, má»™t sÄ© quan oai vệ, có bá»™ râu ráºm và ng hoe và đôi mắt xanh; chÃnh ông ta là ngÆ°á»i chứng kiến việc tôi bị ông tôi nện cho má»™t tráºn nên thân vì tá»™i nhổ và o đầu lão quý tá»™c; ngÆ°á»i em là Epgêni, cÅ©ng cao lá»›n, đôi chân nhá» nhắn, mặt tái mét, có bá»™ râu cằm nhá»n và đen, đôi mắt to giống nhÆ° hai quả máºn. Epgêni mặc bá»™ đồng phục mà u xanh nhạt có hà ng cúc mạ và ng trên vai áo hẹp. ông ta thÆ°á»ng lắc đầu rất duyên dáng để hất má»› tóc quăn dà i rÅ© trên cái trán cao và thÆ°á»ng hay kể chuyện vá»›i giá»ng khà n khà n, bắt đầu bằng những lá»i khéo léo:
-Các ngÆ°á»i có biết không, theo ý tôi thì... Mẹ tôi nghe ông ta nói, cặp mắt lim dim, mỉm cÆ°á»i và thÆ°á»ng ngắt lá»i ông:
-Xin lá»—i, ông nhÆ° trẻ con ấy, ông Epgêni Vaxiliêvitạ... Viên sÄ© quan Ä‘áºp bà n tay to rá»™ng lên đầu gối và kêu lên:
-ChÃnh thế, đúng là trẻ con... Năm ấy, những ngà y lá»… Nôen tháºt là vui vẻ và náo nhiệt, hầu nhÆ° tối nà o cÅ©ng có khách khứa ăn mặc trá hình đến thăm mẹ tôi, mẹ tôi cÅ©ng mặc trá hình
-bao giá» cÅ©ng đẹp hÆ¡n má»i ngÆ°á»i
-và thÆ°á»ng cùng vá»›i khách Ä‘i chÆ¡i. Cứ má»—i khi mẹ tôi cùng vá»›i đám bạn bè mặc quần áo sặc sỡ ra khá»i cổng là tôi thấy ngôi nhà lại nhÆ° bị chìm sâu xuống đất, khắp nÆ¡i trở nên vắng lặng, buồn chán và dá»… sợ. Bà tôi lạch bạch nhÆ° má»™t con ngá»—ng già đi khắp các phòng dá»n dẹp, còn ông tôi thì đứng tá»±a lÆ°ng và o thà nh lò sưởi ấm và nói lẩm bẩm má»™t mình:
-Äược, tốt lắm... Rồi xem kết quả ra sao... Sau lá»… Nôen mẹ tôi Ä‘Æ°a tôi và Xasa, con cáºu Mikhain, đến trÆ°á»ng. Bố của Xasa lấy vợ kế và ngay từ mấy ngà y đầu ngÆ°á»i dì ghẻ đã tá» ra không yêu thÆ°Æ¡ng gì đứa con chồng, bắt đầu đánh Ä‘áºp nó. Theo lá»i khẩn khoản của bà tôi, ông tôi nháºn Ä‘Æ°a Xasa vá» nuôi. Chúng tôi Ä‘i há»c được má»™t tháng, trong tất cả những Ä‘iá»u ngÆ°á»i ta dạy tôi ở trÆ°á»ng, tôi chỉ nhá»› là khi có ai há»i:
-"Tên em là gì?", thì không được trả lá»i trống không: "Pêskôp", mà phải nói: "Tên tôi là Pêskôp". CÅ©ng nhÆ° cấm không được nói vá»›i thầy giáo:
-"Äừng có quát tháo, chẳng sợ đâu..." Ngay từ đầu tôi đã không thÃch trÆ°á»ng há»c, còn thằng em há» tôi mấy hôm đầu tỠý rất thÃch, nó kết bạn má»™t cách dá»… dà ng. NhÆ°ng má»™t hôm Ä‘ang giá» há»c nó ngủ gáºt và thình lình trong giấc mÆ¡ thét lên má»™t tiếng nghe phát khiếp:
-Cháu xin chừa... Khi ngÆ°á»i ta vừa đánh thức nó dáºy, nó xin phép ra ngoà i, nó bị bạn bè cÆ°á»i cho má»™t mẻ. Cho nên sáng hôm sau, khi hai đứa chúng tôi Ä‘ang trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i há»c, đến chá»— khe vá»±c ở quảng rÆ°á»ng Xennaia thì nó dừng lại và bảo tôi:
-Mà y Ä‘i há»c Ä‘i, tao không Ä‘i đâu! Tao Ä‘i chÆ¡i thÃch hÆ¡n. Nói rồi Xasa ngồi xổm xuống, vùi bá»c sách vở cẩn tháºn và o trong tuyết và bá» Ä‘i. Äá»™ ấy là và o tháng giêng, ná»n trá»i trong vắt, má»i váºt lấp lánh dÆ°á»›i ánh mặt trá»i sáng nhÆ° bạc. Tôi rất muốn Ä‘i chÆ¡i vá»›i Xasa, nhÆ°ng cố dằn lòng lại để Ä‘i há»c, vì không muốn là m cho mẹ tôi buồn phiá»n. Sách vở của Xasa cố nhiên là bị mất, và hôm sau nó lại có lý do chÃnh đáng để không Ä‘i há»c. Äến ngà y thứ ba thì ông tôi biết chuyện. Chúng tôi bị Ä‘Æ°a ra trÆ°á»›c "tòa": ông tôi, bà tôi và mẹ tôi Ä‘á»u ngồi và o bà n trong bếp và há»i cung chúng tôi. Tôi còn nhá»› Xasa trả lá»i rất ngá»™ nghÄ©nh những câu há»i của ông tôi:
-Sao mà y lại không đến trÆ°á»ng? Äôi mắt hiá»n là nh của Xasa nhìn chằm chặp và o mặt ông tôi, nó cháºm rãi trả lá»i:
-Cháu quên không biết trÆ°á»ng ở đâu.
-Quên à ?
-Vâng, cháu đã tìm mãi, tìm mãi...
-Sao mà y không đi theo thằng Lêcxây, nó nhớ đấy!
-Cháu lạc mất nó!
-Lạc mất thằng Lêcxây ấy à ?
-Vâng.
-Sao lại thế được? Xasa suy nghĩ một lúc, thở dà i và nói:
-Bão tuyết mù mịt, chẳng nom thấy gì cả. Má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u báºt cÆ°á»i: hôm ấy đẹp trá»i và sáng sủa. Xasa cÅ©ng cÆ°á»i má»™t cách dè dặt, ông tôi lại nhe răng há»i má»™t câu giá»…u cợt:
-Sao mà y không nắm tay hay nắm lấy thắt lưng nó?
-Cháu có nắm nhưng gió mạnh quá thổi bay cháu đi.
-Xasa giải thÃch. Xasa nói vá»›i giá»ng uể oải, không tin tưởng, tôi thấy khó chịu phải nghe những lá»i nói dối vụng vá» và vô Ãch ấy, và rất ngạc nhiên vá» thái Ä‘á»™ bÆ°á»›ng bỉnh của nó. Kết quả là cả hai chúng tôi Ä‘á»u bị má»™t tráºn đòn. Và ngay hôm đó phải thuê má»™t lão già , nguyên là lÃnh cứu há»a cÅ© bị gãy tay, để Ä‘Æ°a chúng tôi Ä‘i há»c. Lão có nhiệm vụ trông nom Xasa để nó khá»i phá ngang trên con Ä‘Æ°á»ng tiến và o khoa há»c. NhÆ°ng biện pháp ấy cÅ©ng chẳng ăn thua: ngay hôm sau vừa tá»›i khe vá»±c thì thình lình Xasa cúi xuống tháo chiếc ủng ném Ä‘i tháºt xa, rồi tháo nốt chiếc kia ném vá» hÆ°á»›ng khác và cứ để chân Ä‘i tất thế mà chạy băng băng qua quảng trÆ°á»ng. Lão già thất vá»ng kêu lên ầm Ä©, lóc cóc chạy Ä‘i nhặt ủng rồi hốt hoảng dẫn tôi trở vá» nhà . Suốt ngà y hôm đó, ông bà tôi và mẹ tôi Ä‘i xe khắp thà nh phố để tìm Xasa, mãi đến chiá»u má»›i bắt gặp nó Ä‘ang nhảy múa là m trò vui cho má»i ngÆ°á»i trong quán rượu của Tạiêckôp gần tu viện. ông bà tôi và mẹ tôi Ä‘á»u không biết là m thế nà o trÆ°á»›c thái Ä‘á»™ cố tình im lặng má»™t cách bÆ°á»›ng bỉnh của thằng bé. Xasa nằm vá»›i tôi trên nóc lò sưởi, nó giÆ¡ chân lên, dùng gan bà n chân xoa và o trần nhà , và thì thầm bảo tôi:
-Dì tao ghét tao, bố tao cÅ©ng ghét tao, cả ông cÅ©ng ghét tao, thế thì tao sống vá»›i há» là m gì? Äể tao há»i bà xem bá»n ăn cÆ°á»›p ở đâu, tao sẽ trốn đến ở vá»›i há», chừng đó rồi má»i ngÆ°á»i sẽ biết... Mà y có muốn Ä‘i cùng vá»›i tao không? Tôi không thể trốn Ä‘i vá»›i nó được, vì lúc nà y tôi đã có ý định riêng của tôi, tôi muốn trở thà nh má»™t sÄ© quan có chòm râu ráºm và ng hoe, và muốn thế thì cần phải há»c. Khi tôi kể cho Xasa nghe ý định ấy, nó suy nghÄ© má»™t lúc rồi cÅ©ng đồng ý vá»›i tôi:
-Thế cũng tốt. Khi nà o mà y thà nh sĩ quan thì tao đã trở thà nh một tên tướng cướp, và mà y sẽ phải đi lùng bắt tao, trong hai đứa mình sẽ có đứa nà y phải giết đứa kia, hoặc bắt là m tù binh. Tao thì tao sẽ không giết mà y đâu.
-Tao cÅ©ng thế. Và chúng tôi cùng thá»a thuáºn vá»›i nhau nhÆ° váºy. Chợt bà tôi đến, trèo lên lò sưởi và nhìn chúng tôi há»i:
-Gì thế, mấy con chuá»™t nhắt? Chà , mấy chú bé mồ côi, rõ tá»™i nghiệp! Sau khi than thở cho số pháºn của chúng tôi, bà tôi bắt đầu chá»i ngÆ°á»i dì ghẻ Xasa tháºm tệ, đó là mợ NaÄ‘ejÄ‘a béo máºp, con gái lão chủ quán rượu. Sau đó bà tôi lại nguyá»n rủa tất cả các mụ dì ghẻ, bố dượng nói chung và nhân đó kể cho chúng tôi nghe câu chuyện nhà hiá»n giả ẩn sÄ© Iôn lúc còn trẻ đã cùng vá»›i mụ dì ghẻ của mình đứng trÆ°á»›c Chúa nhÆ° thế nà o, khi mụ nà y láºp mÆ°u giết bố của Iôn, má»™t ngÆ°á»i dân của thà nh phố Uglitạơ, là m nghỠđánh cá trên Bạch hồ: Có ngÆ°á»i vợ trẻ mÆ°u sát chồng: Cho chồng uống rượu nồng cao Ä‘á»™, Lại pha thêm má»™t liá»u thuốc ngủ,
Rồi đặt ngÆ°á»i chồng Ä‘ang ngủ say Và o má»™t chiếc thuyá»n nhá» gá»— sồi NhÆ° má»™t chiếc quan tà i cháºt chá»™i. Mụ cầm mái chèo Ä‘Æ°a đẩy Dẫn thuyá»n con ra táºn giữa hồ, Tá»›i giữa vùng nÆ°á»›c xoáy tÃt mù, NÆ¡i mụ sẽ giở trò Ä‘á»™c ác, Mụ khom lÆ°ng, nghiêng mình, lúc lắc, NÆ°á»›c ùa và o láºt úp thuyá»n con. NgÆ°á»i chồng chìm xuống đáy biệt tăm, Còn mụ bÆ¡i và o bá» hấp tấp; Lên tá»›i bá», mụ nằm lăn ra đất Và gà o lên, la khóc não nùng, NhÆ° Ä‘au thÆ°Æ¡ng, nhÆ° chua xót vô cùng, Khiến những ngÆ°á»i từ tâm Ä‘á»u tin mụ. Cùng vá»›i mụ há» khóc than Ä‘au khổ:
-ôi ngÆ°á»i quả phụ trẻ đáng thÆ°Æ¡ng! Nà ng đã gặp Ä‘iá»u bất hạnh tai Æ°Æ¡ng NhÆ°ng số chúng ta trá»i Ä‘á»u định trÆ°á»›c, NgÆ°á»i đã nắm trong tay quyá»n sinh sát! Riêng ngÆ°á»i con chồng tên gá»i Iônuskô Là không tin nÆ°á»›c mắt kẻ khóc vá», Chà ng đặt bà n tay lên trái tim của mụ, Và dịu dà ng chà ng bảo ngÆ°á»i quả phụ:
-Hỡi ngôi sao chiếu mệnh của ta, Dì là con chim đêm tinh quái, ranh ma, Ta không tin nÆ°á»›c mắt dì đâu nhé: Trái tim dì Ä‘áºp rá»™n rà ng vui vẻ! Chúng ta hãy cầu Chúa xét soi, Cầu các đấng thần linh khắp bốn phÆ°Æ¡ng trá»i Hãy xét xá» cho vụ án còn khúc mắc: Xin nhá» ai cầm má»™t con dao sắc Tung lên trá»i, tÃt táºn trá»i xa, Nếu dì tháºt lòng -dao sẽ giết ta, Nếu ta đúng -dao đâm dì chết! NgÆ°á»i mẹ kế chồm lên kêu thét, Mắt lÆ°á»m chà ng nhÆ° lá»a ác bùng lên:
-à , mà y là đồ bất nghÄ©a bất nhân, Äồ đẻ non, đồ con hoang ghê tởm, Sao mà y dám đặt ra Ä‘iá»u quái gở? Mà y ăn không nói có lạ lùng sao! Má»i ngÆ°á»i nhìn há», nghe há» cãi nhau, Và cảm thấy có Ä‘iá»u gì Ä‘en tối. Ai nấy buồn phiá»n, lặng yên nghÄ© ngợi, Rồi cùng nhau bà n bạc rì rầm. Cuối cùng có má»™t lão ngÆ° ông BÆ°á»›c ra cúi chà o vá» má»i phÃa Và dõng dạc Ä‘á»c to lá»i quáết nghị:
-Hỡi những ngÆ°á»i lÆ°Æ¡ng thiện, lại gần đây, Äặt con dao găm lên bà n tay phải nà y, Tôi sẽ tung lên trá»i cao vòi vá»i, Dao sẽ rÆ¡i và sẽ tìm ngÆ°á»i có tá»™i!
NgÆ°á»i ta trao cho cụ má»™t con dao, Cụ vung tay trên mái tóc trắng phau, Lưỡi dao bay nhÆ° cánh chim lên thẳng, ChỠđã lâu vẫn thấy dao chÆ°a xuống. Má»i ngÆ°á»i vẫn nhìn lên trá»i cao, Cất mÅ© ra và dịch sát bên nhau, Cùng lặng lẽ nhÆ° trá»i đêm lặng lẽ -, Mà dao sắc vẫn còn chÆ°a giáng thế! Chợt giữa hồ rá»±c ánh bình minh, NgÆ°á»i mẹ kế mỉm cÆ°á»i, mặt bừng bừng Ä‘á». Bá»—ng lưỡi dao lao mình nhÆ° cánh én Nhằm giữa tim ác phụ phóng xuyên qua. Äám dân là nh vá»™i và ng quỳ xuống, Ngợi ca Chúa đã xét sá» rõ rà ng:
-Sáng danh Chúa đã công minh chÃnh trá»±c!
-Còn lão ngÆ° ông tay nắm Iônuska ÄÆ°a chà ng tá»›i tu viện phÆ°Æ¡ng xa, Trên bá» sông Kecjênê xanh biếc, Gần thà nh phố vô hình Kitiêc. * Hôm sau, lúc thức dáºy tôi thấy mình mẩy đầy những nốt Ä‘o Ä‘á»: tôi bị bệnh Ä‘áºu mùa. NgÆ°á»i ta Ä‘Æ°a tôi lên gác thượng sau nhà , tôi phải nằm ở đó rất lâu nhÆ° má»™t ngÆ°á»i mù, tay chân bị bó chặt bằng những dải băng rá»™ng khổ, và đã trải qua những cÆ¡n ác má»™ng hãi hùng, có lần má»™t cÆ¡n mê đã là m tôi suýt chết. Chỉ có bà tôi là thÆ°á»ng lên cho tôi ăn uống, bón thức ăn bằng thìa nhÆ° bón cho trẻ con, kể cho tôi nghe những câu chuyện cổ tÃch dà i vô táºn và luôn luôn má»›i. Có lần và o buổi chiá»u khi tôi đã đỡ và nằm thoải mái sau khi được cởi băng
-chỉ có ngón tay là phải cho và o bao tay vì sợ tôi cà o mặt
-bà tôi không hiểu vì sao đến thăm tôi cháºm hÆ¡n má»i lần là m cho tôi rất lo. Rồi thình lình tôi tưởng nhÆ° thấy bà tôi, nằm xoà i sau cánh cá»a trên sà n nhà đầy bụi, mặt úp sấp, tay dang rá»™ng ra, cổ bị cắt má»™t ná»a giống nhÆ° bác Piôt. Từ má»™t góc tối bụi ráºm, có má»™t con mèo lá»›n lừ lừ tiến đến chá»— bà tôi, đôi mắt xanh của nó trố ra vá»›i vẻ thèm thuồng. Tôi nhảy phóc từ trên giÆ°á»ng xuống, dùng chân và hai vai Ä‘áºp vỡ hai khung kÃnh cá»a sổ rồi lao ra sân, ngã xuống má»™t đống tuyết. Chiá»u hôm ấy mẹ tôi có khách, không ai nghe thấy tôi Ä‘áºp kÃnh và phá khung cá»a sổ cả, tôi phải nằm giữa đống tuyết khá lâu. Tôi không bị gẫy xÆ°Æ¡ng, chỉ có xÆ°Æ¡ng bả vai bị sai khá»›p và bị mảnh thủy tinh là m toác cả da thịt, nhÆ°ng chân tôi tê cứng lại, thế là tôi phải nằm liệt Sông chảy và o sông Vonga ở phÃa dÆ°á»›i Nijni -Nôpgôrôt 50 cây số. Theo truyá»n thuyết, năm 1138 khi quân Tacta của Hãn Batđô định chiếm thà nh phố Kitiêc thì thà nh phố liá»n biến mất. Tuy nó vẫn tồn tại, nhÆ°ng mắt ngÆ°á»i không thể nhìn thấy được. Chỉ đến ngà y táºn cùng của thế giá»›i thì nó má»›i hiện ra trÆ°á»›c mặt Chúa. gần ba tháng trá»i, không há» nhấc chân lên được. Tôi nằm và lắng nghe cuá»™c sống trong ngôi nhà má»—i ngà y má»™t ầm Ä© hÆ¡n, tiếng các cá»a ra và o ở tầng dÆ°á»›i đóng mở luôn luôn, tiếng chân nhiá»u ngÆ°á»i Ä‘i lại. Tôi nghe thấy những cÆ¡n bão tuyết buồn chán xà o xạc trên mái nhà , gió rÃt lên ở ngoà i cá»a gác thượng, thổi qua ống khói nghe nhÆ° má»™t Ä‘iệu nhạc Ä‘Æ°a đám, những chiếc nắp ống khói bị Ä‘áºp kêu lẻng kẻng, ban ngà y quạ kêu quang quác, và những đêm yên tÄ©nh tiếng chó sói rú lên thê thảm vang từ ngoà i đồng và o
-chÃnh Ä‘iệu nhạc ấy đã ru tâm hồn trẻ thÆ¡ của tôi và là m cho nó trở nên dà y dạn. Rồi mùa xuân e lệ và kÃn đáo bắt đầu liếc nhìn và o cá»a sổ má»™t cách rụt rè và lặng lẽ, nhÆ°ng ngà y cà ng dịu dà ng hÆ¡n, bằng con mắt trong sáng của ánh nắng tháng ba. Trên mái nhà và trên gác thượng lÅ© mèo kêu ngoao ngoao, tiếng rì rà o của mùa xuân xuyên qua những bức tÆ°á»ng: những nhÅ© băng trong nhÆ° thủy tinh vỡ ra, lá»›p tuyết Ä‘ang tan cứ tuá»™t dần từ cái đầu ngá»±a gá»— trang Ä‘iểm trên mái nhà xuống, và tiếng chuông nhà thá» vang lên nghe trầm trầm hÆ¡n dạo mùa đông. Khi bà tôi đến thăm tôi, tôi để ý thấy hÆ¡i thở của bà ngà y cà ng sá»±c mùi rượu vôtka. Sau đó bà tôi bắt đầu mang theo cả má»™t ấm trắng to tÆ°á»›ng, giấu dÆ°á»›i giÆ°á»ng tôi và nháy mắt bảo tôi:
-Cháu yêu, cháu đừng nói gì với lão quỷ già ... bà muốn nói là ông ấy mà .
-Sao bà lại uống rượu?
-Im! Lá»›n lên rồi cháu sẽ biết... Bà mút vòi ấm tu rượu, Ä‘Æ°a ống tay áo lên lau mồm, rồi mỉm cÆ°á»i má»™t cách âu yếm và há»i tôi:
-Nà y, cháu yêu, hôm qua bà đã kể cho cháu nghe những gì rồi?
-Kể chuyện bố cháu.
-Äến quãng nà o rồi? Tôi nhắc lại. Thế là bà tôi tiếp tục kể, và câu chuyện mạch lạc của bà tôi cứ tuôn mãi ra nhÆ° những dòng suối nhịp nhà ng. ChÃnh bà tôi đã bắt đầu kể chuyện vá» bố tôi cho tôi nghe. Má»™t hôm không uống rượu, nom có vẻ buồn rầu và mệt má»i, bà tôi bảo tôi:
-Bà nằm mÆ¡ thấy bố cháu, hình nhÆ° bố cháu Ä‘ang Ä‘i băng qua cánh đồng, tay cầm gáºy gá»— hồ Ä‘Ã o, vừa Ä‘i miệng vừa huýt sáo, má»™t con chó khoang chạy theo sau, lưỡi lè ra. Không hiểu sao dạo nà y bà bắt đầu nằm mÆ¡ thấy Macxim Xapvatêitạ luôn, chắc là linh hồn nó lo lắng không được yên nghỉ... Mấy tối liá»n, bà tôi kể chuyện bố tôi cho tôi nghe, câu chuyện đó cÅ©ng thú vị nhÆ° má»i chuyện khác mà bà tôi kể. Bố tôi là con má»™t ngÆ°á»i lÃnh đã đóng đến sÄ© quan và bị Ä‘Ã y Ä‘i Xibêri vì tá»™i đối xá» tà n nhẫn vá»›i cấp dÆ°á»›i. ở đấy, má»™t nÆ¡i nà o đó trong vùng Xibêri, bố tôi đã ra Ä‘á»i. Bố tôi đã sống má»™t thá»i thÆ¡ ấu cá»±c nhá»c, từ bé bố tôi đã thÆ°á»ng bá» nhà trốn Ä‘i. Có lần ông ná»™i tôi đã dẫn chó và o rừng để tìm bắt bố tôi nhÆ° ngÆ°á»i ta săn thá» váºy. Má»™t báºn khác tìm được bố tôi, ông tôi đánh cho má»™t tráºn nên thân, đến ná»—i hà ng xóm phải giằng lấy bố tôi và giấu biệt Ä‘i.
-Thế ra trẻ con bao giỠcũng bị đánh phải không bà ?
-Tôi há»i. Bà tôi thản nhiên đáp:
-Phải. Bà ná»™i tôi chết sá»›m khi bố tôi hãy còn bé. Khi bố tôi lên chÃn tuổi thì ông ná»™i tôi cÅ©ng mất luôn. Má»™t ngÆ°á»i thợ má»™c là cha đỡ đầu của bố tôi nháºn bố tôi Ä‘em vá» nuôi, ghi tên bố tôi và o phÆ°á»ng thợ má»™c của thà nh phố PecmÆ¡ và bắt đầu dạy nghá» cho bố tôi. NhÆ°ng chẳng bao lâu bố tôi bá» trốn Ä‘i và dắt những ngÆ°á»i mù lòa Ä‘i các há»™i chợ để kiếm ăn. Năm mÆ°á»i sáu tuổi, bố tôi đến thà nh phố Nijni và và o là m công cho má»™t ngÆ°á»i thầu khoán đồ gá»— trên các tà u thủy của Kônạin. Năm hai mÆ°Æ¡i tuổi thì bố tôi đã trở thà nh má»™t ngÆ°á»i thợ má»™c chuyên là m hà ng quý, thợ trang trà và thợ bá»c là nh nghá». Xưởng là m việc của bố tôi nằm sát bên khu nhà ông ngoại tôi ở phố Kôvalikha.
-Hà ng rà o giữa hai nhà thì thấp, mà bá»n thanh niên thì táo bạo lắm,
-bà tôi cÆ°á»i và nói.
-Má»™t hôm bà cùng vá»›i Varya Ä‘ang hái phúc bồn tá» trong vÆ°á»n, tá»± nhiên bố cháu nhảy vá»t qua hà ng rà o là m bà sợ hết hồn. Nó Ä‘i giữa vÆ°á»n táo, dáng ngÆ°á»i khá»e mạnh, mặc áo sÆ¡-mi trắng, quần nhung, chân Ä‘i đất, đầu không Ä‘á»™i mÅ©, má»› tóc dà i được khoanh gá»n trong má»™t chiếc dây da. Bố cháu tá»›i cầu hôn nhÆ° thế đấy! TrÆ°á»›c đó bà cÅ©ng đã có thấy bố cháu, má»—i khi nó Ä‘i ngang qua cá»a sổ bà lại nghÄ© bụng: "Anh chà ng nà y trông khá quá!" Bố cháu đến gần, bà há»i: "Nà y, sao anh không Ä‘i qua cá»a nhÆ° má»i ngÆ°á»i mà lại băng hà ng rà o thế? " Bố cháu quỳ sụp xuống rồi nói: "Bác Akulina Ivanôpna ạ, con xin thẳng thắn, chân thà nh đến thÆ°a vá»›i bác, con yêu Varya! Bác hãy vì Chúa mà giúp đỡ chúng con, chúng con muốn lấy nhau". Khi ấy bà sá»ng sốt quá không nói được má»™t lá»i. Bà nhìn lại mẹ cháu, con quái ấy nấp sau cây táo, mặt Ä‘á» á»ng lên nhÆ° quả phúc bồn tá», nó ra hiệu cho bố cháu và rÆ°ng rÆ°ng nÆ°á»›c mắt. Bà bảo: "Chao ôi, rõ khổ thân chúng mà y! Sao chúng mà y lại đâm đầu và o cái chuyện ấy thế? Mà y lú lấp ruá»™t gan rồi à , con Vacvara? Còn anh nữa, anh hãy suy nghÄ© kỹ Ä‘i: anh không sợ vá»›i cao quá à ?" Dạo đó ông cháu già u lắm, của cải chÆ°a chia cho con cái, trong tay có bốn tòa nhà , rất nhiá»u tiá»n, là má»™t ngÆ°á»i danh giá.
Cách đấy Bá»c thảm, vải, da, giấy bồi... cho đồ gá»— hoặc nhà cá»a. Ãt lâu ông cháu lại được cấp má»™t bá»™ lá»… phục và má»™t chiếc mÅ© có dải thêu kim tuyến vì ông cháu đã đứng đầu má»™t phÆ°á»ng thợ suốt chÃn năm trá»i. Hồi ấy ông cháu Ä‘ang tá»± cao lắm! Tuy nói váºy nhÆ°ng bà sợ run lên, bà thÆ°Æ¡ng hại chúng nó quá: trông chúng nó tháºt là thiểu não. Rồi bố cháu nói: "Con biết là bác Vaxili Vaxiliep sẽ không bằng lòng gả Varya cho con đâu, nên con sẽ bắt cóc Varya, có Ä‘iá»u là xin mẹ giúp đỡ chúng con". Nó còn nhá» tao giúp đỡ nữa kia đấy! Bà đã vung tay định đánh, nhÆ°ng bố cháu không buồn tránh: "Mẹ có lấy đá ném con, con cÅ©ng xin chịu, miá»…n mẹ giúp đỡ chúng con là được, dù sao con cÅ©ng chẳng chịu lùi đâu!" Lúc đó Vacvara liá»n đến bên bố cháu, đặt tay lên vai nó rồi nói: "Chúng con đã lấy nhau từ lâu rồi, từ hồi tháng năm kia, chúng con chỉ thiếu có phép cÆ°á»›i ở nhà thá» nữa thôi!" Thế là bà cÆ°á»i phá lên: cha mẹ ôi! Bà tôi cÆ°á»i, toà n thân rung lên, rồi hÃt thuốc lá, lau nÆ°á»›c mắt, thở phà o khoan khoái và nói tiếp:
-Cháu chÆ°a hiểu được thế nà o là lấy nhau, thế nà o là là m phép cÆ°á»›i đâu. Có Ä‘iá»u là nếu con gái chÆ°a là m phép cÆ°á»›i mà đã có con thì tháºt là tai vạ! Cháu nhá»› lấy đấy. Lá»›n lên cháu đừng là m cho bá»n con gái lâm và o cái nông ná»—i ấy, cháu là m thế là phạm má»™t tá»™i ác tà y trá»i đấy, cô gái sẽ khổ và đứa con sẽ không được pháp luáºt thừa nháºn. Cháu nhá»› lấy nhé, cẩn tháºn đấy! Cháu nên thÆ°Æ¡ng Ä‘Ã n bà , thá»±c lòng yêu há», chá»› xem há» nhÆ° trò chÆ¡i, đó là bà khuyên cháu nên ăn ở cho phải đạo! Bà ngồi trầm ngâm, khẽ lắc lÆ° trên ghế, rồi bá»—ng bà giáºt mình và nói tiếp:
-Còn biết là m thế nà o nữa? Bà bợp cho thằng bố Macxim cháu má»™t cái, và kéo bÃm tóc con mẹ cháu. NhÆ°ng bố cháu nói rất có lý: "Không phải dùng đánh Ä‘áºp mà dà n xếp được má»i chuyện đâu!" Mẹ cháu cÅ©ng bảo: "Mẹ nên liệu xem nên là m gì, rồi có đánh Ä‘áºp gì thì hãy đánh sau!" Bà há»i bố cháu: "Anh có tiá»n không?"
-"Có.
-Bố cháu đáp
-Nhưng con đã đem mua nhẫn cho Varya rồi".
-"Váºy thì anh có được bao nhiêu? Ba rúp Æ°?"
-"Không, khi ấy con có được ngót một trăm".
-Thá»i ấy tiá»n còn có giá, hà ng há» rẻ. Bà nhìn chúng nó, bố mẹ cháu ấy, và nghÄ©: tháºt là đồ trẻ ranh ngu ngốc! Mẹ cháu lại bảo: "Con giấu chiếc nhẫn ở dÆ°á»›i sà n nhà vì sợ bố mẹ nom thấy, có thể Ä‘em bán Ä‘i được đấy!"
-Hừ, chúng nó tháºt là trẻ con quá! NhÆ°ng rồi cuối cùng ba mẹ con cÅ©ng thá»a thuáºn vá»›i nhau là má»™t tuần nữa sẽ là m phép cÆ°á»›i ở nhà thá», bà sẽ tá»± lo liệu vá»›i cha cố. Bà khóc ghê lắm, lòng se lại, bà sợ ông cháu, cả Vacvara cÅ©ng rất lo. Thế rồi má»i việc đã được quáết định!
-Có Ä‘iá»u là bố cháu bị má»™t kẻ Ä‘em lòng thù ghét, đó là má»™t gã thợ, má»™t kẻ Ä‘á»™c ác, từ lâu hắn Ä‘oán biết hết má»i chuyện và để ý theo dõi mấy mẹ con bà . Hôm ấy bà cho cô con gái Ä‘á»™c nhất của bà ăn mặc trang Ä‘iểm những thứ đẹp nhất trong nhà rồi Ä‘Æ°a nó ra cổng, má»™t chiếc xe tam mã Ä‘ang đứng đợi ngoà i góc Ä‘Æ°á»ng, mẹ cháu lên xe, Macxim huýt sáo, và há» lên Ä‘Æ°á»ng. Bà quay vá» nhà , nÆ°á»›c mắt già n giụa, Ä‘á»™t nhiên bà gặp gã thợ ấy, thằng đê tiện nó bảo: "Tôi là ngÆ°á»i lÆ°Æ¡ng thiện, tôi sẽ không quấy nhiá»…u Ä‘á»i tÆ° của ai là m gì, nhÆ°ng bác Akulina Ivanôpna Æ¡i, bác phải Ä‘Æ°a cho tôi năm mÆ°Æ¡i rúp thì má»›i yên chuyện được!" Bà thì không có số tiá»n đó, tÃnh bà không hám tiá»n, không ký cóp dà nh dụm; bà không suy nghÄ© bảo nó ngay: "Tao không có tiá»n, và sẽ chẳng cho mà y gì đâu!"
-"Bác hứa cũng được!"
-"Cứ hứa bừa đi rồi đà o đâu ra mới được chứ?"
-Nó bảo: "Hừ, chồng già u thế thì khó khăn gì mà không lấy được má»™t Ãt nhỉ?" Äáng lý bà phải giả vá» mặc cả vá»›i nó để giữ chân nó lại, nhÆ°ng bà ngốc quá, bà lại Ä‘i nhổ toẹt và o mặt nó và đi vá»! Nó chạy vá» tá»›i sân nhà trÆ°á»›c bà và là m ầm lên! Bà tôi nhắm mắt lại, vừa mỉm cÆ°á»i vừa nói:
-Mãi đến nay bà vẫn còn thấy rợn ngÆ°á»i khi nhá»› lại cái chuyện táo bạo ấy! ông cháu la hét, gầm lên nhÆ° thú dữ
-Vá»›i ông thì chuyện ấy có phải là chuyện đùa đâu ? ông cháu vẫn thÆ°á»ng nhìn Vacvara và ra vẻ đắc ý lắm: ta sẽ gả nó cho con nhà quý tá»™c, cho má»™t lãnh chúa! Váºy mà bây giá» Vacvara đã lấy nhà quý tá»™c ấy đấy, vị lãnh chúa ấy đấy! Äức Mẹ Äồng trinh biết việc xe duyên kết nghÄ©a rõ hÆ¡n chúng ta nhiá»u. ông cháu lồng lá»™n lên giữa sân nhÆ° ngÆ°á»i bị thiêu rồi ông ấy gá»i thằng Iakôp, Mikhain, cầu cứu cả gã thợ mặt rá»— ấy, và bác đánh xe Klim. Bà thấy ông cháu vá»› lấy má»™t quả chùy, cháu biết không, đó là má»™t quả tạ có cán. Còn thằng Mikhailô thì vá»› lấy má»™t khẩu súng; hồi ấy nhà có mấy con ngá»±a rất khá»e, chạy băng và má»™t cá»— xe rất nhẹ. Bà nghÄ© bụng: há» Ä‘uổi kịp chúng nó mất! Bá»—ng nhiên thần há»™ mệnh của Vacvara má»›i mách nÆ°á»›c cho bà : bà lấy má»™t con dao, ra cứa sợi dây thắng gần cà ng xe vá»›i há vá»ng là dây thắng sẽ đứt dá»c Ä‘Æ°á»ng. CÆ¡ sá»± đã xảy ra đúng nhÆ° thế: cà ng xe văng ra ở dá»c Ä‘Æ°á»ng, ông cháu, thằng Mikhailô và bác Klim suýt nữa thì mất mạng. Há» phải dừng lại để chữa xe, khi đến nhà thá» thì Varya và Macxim đã là m phép cÆ°á»›i xong và đang đứng ở báºc thá»m nhà thá», nhá» Æ¡n Chúa!
-Cả bá»n xông và o, toan giã cho Macxim má»™t tráºn, nhÆ°ng bố cháu rất khá»e, sức lá»±c của nó tháºt là phi thÆ°á»ng! Nó hất thằng Mikhain lăn từ trên báºc thá»m xuống trẹo cả cánh tay, bác Klim cÅ©ng bị đánh sây sát, còn ông cháu, thằng Iakôp và gã thợ thì sợ quá không dám xông và o.
-Ngay trong cÆ¡n giáºn, bố cháu vẫn không mất bình tÄ©nh. Nó bảo ông cháu: "Bố bá» chùy xuống, tôi là ngÆ°á»i không thÃch gây gổ, cái gì tôi đã dà nh được tức là Chúa đã ban cho tôi và không ai có thể tÆ°á»›c Ä‘oạt được. Tôi chẳng đòi há»i gì hÆ¡n đâu". Cả bá»n lùi lại, ông cháu leo lên xe ngá»±a và hét: "Vacvara, từ nay thì tao từ mà y, mà y không phải là con gái tao nữa, và tao không muốn nhìn mặt mà y nữa, mà y muốn sống thế nà o thì sống, có chết đói cÅ©ng mặc xác mà y". Vá» nhà ông cháu đánh bà , chá»i bà , bà chỉ biết kêu rên nhÆ°ng không nói ná»a lá»i và nghÄ© bụng: Má»i việc rồi đâu sẽ lại và o đấy thôi, muốn hay không muốn cÅ©ng chẳng được! Sau đấy ông cháu bảo bà : "Nà y Akulina, bà không còn con gái nữa đâu, bà nhá»› lấy nhé!"
Bà lại nghÄ© bụng: ông chỉ nói gà n thế thôi, lão già tóc hung ạ, cÆ¡n giáºn cÅ©ng giống nhÆ° băng tuyết, chỉ gặp ngà y nắng ấm là tan ngay! Tôi lắng nghe bà tôi má»™t cách say mê chăm chú. Trong câu chuyện của bà tôi có má»™t cái gì là m cho tôi ngạc nhiên. ông tôi kể chuyện là m phép cÆ°á»›i cho mẹ tôi hoà n toà n khác hẳn. ông tôi nháºn là ông tôi phản đối câu chuyện cÆ°á»›i xin ấy, và sau khi cÆ°á»›i ông tôi không cho mẹ tôi vá» nhà , nhÆ°ng theo lá»i ông tôi thì lá»… cÆ°á»›i không phải được cá» hà nh vụng trá»™m nhÆ° váºy và ông tôi cÅ©ng có mặt ở nhà thá» lúc hai ngÆ°á»i là m phép cÆ°á»›i. Tôi không muốn há»i bà tôi là ai nói đúng, vì câu chuyện của bà tôi kể hay hÆ¡n và tôi thÃch hÆ¡n. Lúc kể chuyện, bà tôi cứ luôn luôn lắc lÆ° ngÆ°á»i nhÆ° Ä‘ang ngồi trên thuyá»n. Nói đến Ä‘oạn nà o buồn hoặc khủng khiếp bà tôi lại cà ng lắc lÆ° mạnh hÆ¡n, vá»›i tay vá» phÃa trÆ°á»›c nhÆ° đỡ lấy má»™t váºt gì trong không khÃ. Bà tôi thÆ°á»ng lim dim đôi mắt, và trong những nếp nhăn trên đôi má, thấp thoáng má»™t nụ cÆ°á»i hiá»n háºu hồn nhiên, hai hà ng lông mà y ráºm nhÆ° rung lên. Äôi khi sá»± hiá»n từ khoan dung đến mù quáng muốn hòa giải hết thảy ấy là m tôi cảm Ä‘á»™ng, nhÆ°ng cÅ©ng có khi tôi muốn cho bà tôi tức giáºn, la hét lên.
-Lúc đầu, khoảng hai tuần liá»n, bà cÅ©ng không biết Varya và Macxim ở đâu, sau đó mẹ cháu có nhá» má»™t thằng bé khá lanh lợi đến cáo cho bà biết chá»— ở của bố mẹ cháu. Bà đợi đến thứ bảy giả vá» Ä‘i lá»…, nhÆ°ng kỳ thá»±c là đến thăm bố mẹ cháu! Bố mẹ cháu sống ở xa, táºn dốc Xuêtinô. Hai vợ chồng sống trong má»™t gian nhà gá»—. Ngôi nhà cháºt nÃch những ngÆ°á»i thợ khác ở; trong sân đầy rác rưởi, bẩn thỉu và ồn à o, thế mà hai vợ chồng cứ thản nhiên nhÆ° không, suốt ngà y nói nói cÆ°á»i cÆ°á»i, vui đùa nhÆ° đôi mèo con. Bà đưa đến cho bố mẹ cháu tất cả những thứ gì có thể mang Ä‘i được: nà o trà , nà o Ä‘Æ°á»ng, nà o bá»™t mì và đủ các loại bá»™t, nà o mứt, nấm khô và cả má»™t Ãt tiá»n nữa, bà không nhá»› là bao nhiêu, bà lấy trá»™m của ông cháu
-ngÆ°á»i ta có thể ăn cắp, nếu không phải là ăn cắp cho mình! Bố cháu không chịu nháºn má»™t thứ gì cả, và giáºn dá»—i bảo: "Chúng con có phải là ăn mà y đâu?" Và Vacvara cÅ©ng phụ há»a theo: "Mẹ mang các thứ ấy đến để là m gì kia chứ? ..." Bà mắng: "Thằng ngốc kia, tao là ai? Tao là mẹ mà y, còn con ngốc kia, mà y có phải là con gái tao không? Chúng mà y không được là m phiá»n lòng tao: há»… khi nà o là m cho mẹ ở trên Ä‘á»i nà y phải Ä‘au lòng thì Äức Mẹ trên trá»i cÅ©ng Ä‘au khổ khóc than đấy!" Macxim liá»n nắm lấy tay bà , bế xốc bà lên và nhảy múa khắp gian buồng
-nó khá»e nhÆ° con gấu ấy! Còn Vacvara thì tá» vẻ kiêu hãnh vênh vang, nó hãnh diện vá» bố cháu, nhÆ° má»™t con bé con hãnh diện vá» con búp bê má»›i. Mẹ cháu ngÆ°á»›c mắt lên và luôn mồm kể chuyện nhà chuyện cá»a nghiêm trang y nhÆ° là má»™t bà ná»™i trợ thà nh thạo váºy, trông đến buồn cÆ°á»i! NhÆ°ng đến bữa trà mẹ cháu dá»n bánh ngá»t ra má»i bà , thì đến chó sói nhai món bánh ấy cÅ©ng phải gãy răng, còn món phó-mát trắng thì lổn nhổn nhÆ° lẫn sá»i!
-Tình hình cứ nhÆ° váºy má»™t thá»i gian dà i, mẹ cháu cÅ©ng sắp đến ngà y sinh cháu, ông cháu vẫn là m thinh, cái lão quá»· già ấy đến là bÆ°á»›ng! Bà thì cứ lén lút tá»›i thăm nom bố mẹ cháu, ông cháu cÅ©ng biết đấy, nhÆ°ng cứ lá» Ä‘i. ông còn cấm cả nhà nhắc đến tên Varya, nên không ai dám nhắc tá»›i, cả bà cÅ©ng phải ngáºm miệng, nhÆ°ng bà biết là tấm lòng của ngÆ°á»i cha không thể trÆ¡ trÆ¡ mãi được. Rồi má»™t hôm giá» phút mong đợi ấy đã đến! Äêm đó bão tuyết dữ dá»™i, gió lùa qua cá»a sổ à o à o nhÆ° có Ä‘Ã n gấu muốn xông và o nhà , gió rÃt lên qua các ống khói, dÆ°á»ng nhÆ° lÅ© quá»· sứ đã giáºt đứt xiá»ng xÃch trốn khá»i địa ngục. Bà nằm cạnh ông cháu nhÆ°ng không ngủ được, bà bảo ông: "NgÆ°á»i nghèo khổ đêm nay tháºt đáng thÆ°Æ¡ng, nhÆ°ng những ngÆ°á»i lÆ°Æ¡ng tâm có Ä‘iá»u gì day dứt không yên lại còn khổ hÆ¡n!" Bá»—ng tá»± nhiên ông cháu há»i: "Chúng nó sống ra sao? "
-" m đẹp thôi, bà đáp, chúng nó sống khá lắm!" ông lại há»i: "Bà có biết tôi há»i vá» ai không?"
-"Há»i chuyện con gái Vacvara vá»›i thằng con rể Macxim chứ còn há»i chuyện ai nữa".
-"Sao bà lại Ä‘oán ra là tôi há»i chuyện chúng nó?" Bà bảo: "Thôi Ä‘i ông, ông đừng giả vá» ngÆ¡ ngẩn nữa, cái trò hỠấy kéo dà i quá lâu rồi, chẳng hay ho gì đâu!"
-ông cháu thở dà i và nói: "Chà , lÅ© chúng bay là đồ quá»·, đồ quá»· xám!" Rồi ông cháu lại há»i: "Trông nó có vẻ ngốc, có tháºt nó là má»™t thằng ngốc, má»™t thằng đại ngốc không?"
-ông nói vá» bố cháu đấy. Bà má»›i bảo: "Ai không muốn là m lụng mà chỉ chá»±c ngồi lên cổ kẻ khác ăn bám má»›i là đồ ngốc, ông hãy xem hai thằng Iakôp và Mikhain đấy, chúng chẳng sống nhÆ° hai thằng ngốc là gì? Trong nhà nà y ông xem ai là ngÆ°á»i là m lụng, ai là ngÆ°á»i kiếm ra tiá»n? ông. ông tưởng chúng nó giúp ông nhiá»u lắm à ?" ông liá»n chá»i bà , nà o là đồ đê tiện, đồ ngu ngốc, đồ ma cô, bà chẳng biết là những gì gì nữa! Bà cứ lặng thinh. ông cháu bảo: "Sao lại có thể để cho má»™t cái thằng nhÆ° thế nó bịp được? Chẳng ai biết nó là ngÆ°á»i nhÆ° thế nà o, ở đâu tá»›i?" Bà vẫn bấm bụng là m thinh. Äến khi ông cháu nói chán chê bà má»›i bảo: "ạng nên đến thăm chúng nó, xem chúng nó ăn ở ra sao, ông sẽ thấy chúng nó sống ung dung lắm!"
-"Tao mà đến thì quá vinh dự cho chúng nó, cho chúng nó tới đây đã là phúc lắm rồi..."
-Bà khóc nức lên vì sung sÆ°á»›ng. ông cháu tháo bÃm tóc của bà ra, vì ông thÃch nghịch tóc bà , và khẽ nói: "Äừng khóc nữa, bà ngốc lắm, bà tưởng tôi lòng lim dạ sắt hay sao? " Cháu thấy không, thá»i ấy ông cháu là ngÆ°á»i rất tốt, nhÆ°ng chỉ từ khi tá»± cho mình là thông minh tà i giá»i nhất trên Ä‘á»i nà y thì ông má»›i sinh ra Ä‘á»™c ác và đần Ä‘á»™n nhÆ° thế.
-Thế rồi má»™t bữa chủ nháºt, nhân ngà y lá»… xá tá»™i, bố mẹ cháu đến, cả hai Ä‘á»u gá»n gà ng sạch sẽ. Macxim tiến đến trÆ°á»›c mặt ông cháu, ông cháu chỉ cao ngang vai bố cháu, và nói: "Bố ạ, hãy vì Chúa, bố đừng tưởng con đến để xin của hồi môn đâu; không, con đến chỉ để tá» lòng tôn kÃnh đối vá»›i bố vợ!" Nghe thấy thế ông cháu bằng lòng lắm. ông mỉm cÆ°á»i và nói: "Chà , tháºt là má»™t thằng xác vâm, thằng tÆ°á»›ng cÆ°á»›p! Thôi được, rồi đâu khắc có đó, vợ chồng mà y vỠđây ở vá»›i tao!" Macxim cau mà y: "Chuyện đó thì tùy ở Varya, con thì thế nà o cÅ©ng được!" Thế là hai bố con cãi nhau rất găng, chẳng ai chịu nghe ai cả. Bà nháy mắt ra hiệu cho bố cháu và ngầm đá và o chân bố cháu dÆ°á»›i bà n, nhÆ°ng bố cháu vẫn cứ theo ý mình! Äôi mắt của bố cháu tháºt là đẹp, tÆ°Æ¡i vui, trong sáng; còn cặp lông mà y thì Ä‘en, há»… má»—i lần bố cháu cau mặt lại thì lông mà y nhÆ° che kÃn cả mắt, mặt rắn Ä‘anh lại nhÆ° đá, đầy vẻ bÆ°á»›ng bỉnh. Những khi đó bố cháu không chịu nghe ai cả, chỉ nghe bà thôi. Bà yêu bố cháu hÆ¡n cả con đẻ. Bố cháu cÅ©ng biết thế và cÅ©ng rất yêu bà ! Thỉnh thoảng bố cháu lại ôm ghì lấy bà , có khi nắm chặt lấy tay lôi Ä‘i khắp phòng và nói: "Mẹ thá»±c là mẹ đẻ của con, là đất nuôi dưỡng con, con yêu mẹ hÆ¡n cả Vacvara!" Mẹ cháu rất tinh nghịch và vui tÃnh bèn xông và o bố cháu và hét tÆ°á»›ng lên: "Sao anh lại có thể nói nhÆ° thế được, đồ tà n nhẫn?". Mấy mẹ con cùng nô đùa vui vẻ nhÆ° váºy, sống rất hạnh phúc, cháu yêu của bà ạ! Bố cháu nhảy múa rất giá»i, thuá»™c toà n những bà i hát hay há»c của những ngÆ°á»i mù, mà ngÆ°á»i mù thì chẳng ai hát hay bằng há».
-Bố mẹ cháu ở trong má»™t căn nhà nhá» trong vÆ°á»n; cháu cÅ©ng ra Ä‘á»i ở đó, đúng và o giữa trÆ°a, khi bố cháu vỠăn trÆ°a. Bố cháu mừng rỡ rối rÃt cả lên, cuống cuồng nhÆ° Ä‘iên, vồn vã vuốt ve mẹ cháu, thằng Äất là mẹ nuôi của ngÆ°á»i
-Trong các tác phẩm dân gian Nga thÆ°á»ng hay và nhÆ° váºy, tưởng nhÆ° đẻ được má»™t đứa con là khó khăn ghê gá»›m lắm ấy! Bố cháu vác bà lên vai chạy qua sân tìm gặp ông cháu để cáo tin cho ông cháu biết là thêm má»™t đứa cháu nữa của ông ra Ä‘á»i. ông cháu cÅ©ng phải báºt cÆ°á»i mắng: "Macxim ạ, mà y là thằng quá»· sứ!".
-Các cáºu cháu không Æ°a bố cháu vì bố cháu không uống rượu, lại bạo mồm bạo miệng và nghÄ© ra lắm trò tinh quái. ChÃnh vì những chuyện ấy mà bố cháu phải khốn khổ! Má»™t hôm và o tuần chay, trá»i nổi gió đùng đùng và bá»—ng thình lình trong nhà vang lên những tiếng rÃt, tiếng hú kinh khủng. Cả nhà đá»u hoảng sợ, không biết có chuyện ma quái gì xảy ra thế nà y? ông cháu cÅ©ng mất hồn mất vÃa, vá»™i và ng sai thắp đèn khắp nÆ¡i, chạy lui chạy tá»›i và quát: "Phải cầu kinh Ä‘i, phải cầu kinh Ä‘i!". NhÆ°ng tá»± nhiên tiếng hú im bặt. Cả nhà lại cà ng sợ hÆ¡n. Cáºu Iakôp Ä‘oán: "Chắc là Macxim lại giở trò đây!" Quả tháºt, vá» sau bố cháu thú nháºn là đã Ä‘em các chai lá» lá»›n bé đặt ở chá»— cá»a sổ lá»™ng gió, gió lùa và o miệng chai, má»—i chai phát ra má»™t thứ tiếng khác nhau. ông cháu Ä‘e dá»a: "Những trò đùa ấy rất có thể là m cho mà y lại trở vá» Xibêri đấy, Macxim ạ!".
-Có má»™t năm, trá»i rét nhÆ° cắt thịt, chó sói mò cả và o thà nh phố, khi thì chúng bắt chó, khi thì chúng là m cho ngá»±a phát hoảng lên, có lần chúng ăn thịt má»™t ngÆ°á»i gác cổng say rượu, thà nh phố nhốn nháo cả lên vì cái nạn chó sói! Bố cháu vác khẩu súng săn, Ä‘i đôi thanh gá»— trượt tuyết, đêm đến mò ra đồng, thế rồi thấy bố cháu vác chó sói vá», khi thì má»™t con, khi thì hai con. Bố cháu Ä‘em lá»™t da, thuá»™c đầu sói, lắp và o đó má»™t đôi mắt giả bằng thủy tinh
-trông đến là khéo! Má»™t hôm cáºu Mikhailô ra ngoà i Ä‘i giải, bá»—ng dÆ°ng nó chạy bổ trở và o, tóc gáy dá»±ng lên, mắt trợn ngược, cổ há»ng tắc không nói được má»™t lá»i. Quần nó tụt xuống, nó vÆ°á»›ng chân ngã sấp xuống, mồm thì thầm: "Chó sói!".
Má»i ngÆ°á»i ai gặp gì vá»› nấy, chạy ùa cả ra đầu nhà , mang theo đèn, nến sáng trÆ°ng. Quả thá»±c có má»™t con sói từ trong hòm gá»— nhô đầu ra! Thế là mạnh ai ngÆ°á»i ấy đánh, bắn, con sói vẫn cứ trÆ¡ trÆ¡ ra! Xem kỹ lại thì té ra đó chỉ là má»™t bá»™ da và cái đầu sói rá»—ng, hai chân trÆ°á»›c được đóng Ä‘inh chặt và o chiếc hòm! Hôm ấy ông cháu giáºn Macxim tháºt sá»±. Thế rồi thằng Iakôp cÅ©ng bắt chÆ°á»›c bố cháu: bố cháu dùng bìa cứng là m đầu ngÆ°á»i, cÅ©ng đủ mắt, mÅ©i, miệng, lấy xÆ¡ Ä‘ay giả là m tóc, rồi nó vá»›i thằng Iakôp rủ nhau Ä‘i khắp các phố, thò cái mặt nạ gá»›m ghiếc ấy và o cá»a sổ nhà ngÆ°á»i ta, cố nhiên là ai cÅ©ng hoảng hồn, kêu la ầm Ä©. Äêm đêm chúng lại khoác vải trải giÆ°á»ng đón Ä‘Æ°á»ng dá»a cả cha cố, ông ta chạy và o vá»ng gác của cảnh sát, ngÆ°á»i gác cÅ©ng hoảng hốt kêu cứu ầm lên. Chao ôi, chúng bà y đặt ra không biết bao nhiêu là trò tai quái, không sao bảo được chúng nó. Bà đã nhiá»u lần bảo chúng bá» những trò đùa ấy Ä‘i. Varya cÅ©ng can, nhÆ°ng chúng có chịu thôi cho đâu! Macxim còn cÆ°á»i: "Äược xem thiên hạ hoảng hồn mà chạy bán sống bán chết vì má»™t cái trò bố láo, thú vị lắm!" Nói vá»›i nó cÅ©ng bằng thừa...
-CÅ©ng vì những trò tinh nghịch ấy mà vá» sau bố cháu suýt mất mạng: cáºu Mikhain giống ông cháu, hay giáºn, hay thù vặt, nó nghÄ© cách hại bố cháu. Má»™t tối đầu mùa đông bốn ngÆ°á»i Ä‘i chÆ¡i vá»: Macxim, hai cáºu cháu và má»™t ngÆ°á»i phụ lá»…
-vá» sau hắn ta bị Ä‘uổi vì đã đánh chết má»™t ngÆ°á»i đánh xe ngá»±a. Há» từ phố Iamxkaia vá» và các cáºu cháu rủ bố cháu đến đầm Äiukôp nói là để trượt băng nhÆ° bá»n trẻ con vẫn chÆ¡i, đến đó hỠđẩy Macxim xuống má»™t cái hố đục giữa lá»›p băng trên mặt đầm. Bà đã kể cho cháu nghe chuyện ấy rồi.
-Sao các cáºu lại ác thế hở bà ?
-Không, chúng nó không ác đâu,
-bà tôi thản nhiên trả lá»i và hÃt thuốc lá.
-Chúng chỉ là những đứa ngu ngốc mà thôi! Thằng Miska là một đứa láu cá nhưng ngu xuẩn; còn Iakôp thì chỉ là một đứa ngỠnghệch, thế thôi... Bị đẩy xuống nước, bố cháu cố ngoi lên, bám lấy miệng hố; chúng đánh và o tay bố cháu, dùng gót già y giẫm lên những ngón tay bố cháu.
CÅ©ng may là bố cháu thì tỉnh, còn các cáºu cháu thì say rượu. Nhá» Chúa phù há»™, bố cháu duá»—i ngÆ°á»i ra được, nằm nép dÆ°á»›i lá»›p băng, ngá»a mặt lên giữa hố để thở, nên các cáºu cháu không vá»›i tá»›i được. Chúng ném băng vụn và o đầu bố cháu má»™t lúc và cho rằng bố cháu sẽ chết Ä‘uối nên bá» Ä‘i! NhÆ°ng bố cháu bò lên được và chạy đến đồn cảnh sát. Äồn cảnh sát ở cạnh đấy, ngay trên quảng trÆ°á»ng. Viên cảnh sát khu biết bố cháu và cÅ©ng biết cả nhà ta, lão má»›i há»i đầu Ä‘uôi câu chuyện xảy ra nhÆ° thế nà o. Bà tôi là m dấu và nói vá»›i má»™t vẻ biết Æ¡n:
-Lạy Chúa cho Macxim Xapvatêiô được hưởng phúc Ä‘á»i Ä‘á»i, nó xứng đáng được nhÆ° thế! Bố cháu không hé răng kể vá»›i đồn cảnh sát má»™t tà gì! Bố cháu bảo: "Tôi say rượu nên Ä‘i lạc ra đầm và sẩy chân ngã xuống hố". Viên cảnh sát bảo: "Nói láo, anh có uống rượu bao giỠđâu!" Rồi ngÆ°á»i ta lấy rượu xoa nóng ngÆ°á»i bố cháu, mặc quần áo khô cho bố cháu và khoác áo tulup cho rồi Ä‘Æ°a bố cháu vá» nhà . Viên cảnh sát và hai ngÆ°á»i nữa cùng Ä‘i theo. Lúc ấy Iaska và Miska chÆ°a vỠđến nhà , còn Ä‘ang la cà ở các quán rượu nói xấu bố mẹ chúng. Bà và mẹ cháu nhìn Macxim, mãi má»›i nháºn ra được: ngÆ°á»i bố cháu Ä‘á» tÃa, ngón tay giáºp nát, ứa máu, tóc bên thái dÆ°Æ¡ng trăng trắng nhÆ° có tuyết bám, nhÆ°ng tuyết ấy không tan, tóc bố cháu đã bạc rồi! áo bằng da cừu, lông ở mặt trong -áo mùa đông của nông dân Nga. -Vacvara hét váng lên: "Há» là m gì anh thế nà y?". Viên cảnh sát dò xét tất cả má»i ngÆ°á»i, căn vặn, bà cảm thấy có việc chẳng là nh gì đây! Bà để Varya ra đối phó vá»›i viên cảnh sát, còn tá»± mình thì đến há»i khẽ Macxim: có chuyện gì xảy ra thế? Bố cháu thì thầm: "Mẹ ra đón Iaskôp và Mikhain, khi chúng nó vá» thì dặn chúng nó rằng viên cảnh sát có há»i thì khai là chúng nó chia tay vá»›i con ở phố Iamxkaia, rồi đến nhà thá» Pôkrôpka, còn con thì rẽ sang Ä‘Æ°á»ng PriaÄ‘innÆ°i. Äừng nói nhầm, nếu không thì lôi thôi to vá»›i cảnh sát đấy!". Bà đi tìm ông cháu và bảo: "ông dáºy Ä‘i và sang tiếp chuyện lão cảnh sát, còn tôi phải ra cổng chá» chúng nó vá»". Rồi bà kể cho ông nghe câu chuyện tai vạ ấy. ông cháu vừa mặc áo vừa run nói lẩm bẩm: "Tôi đã biết mà ! Tôi đã chỠđợi chuyện nà y mà !"
-Nói thế thôi chứ ông ấy có biết gì đâu! Bà ra đón, gặp các cáºu cháu vá», tát cho má»—i đứa má»™t cái. Thằng Miska sợ quá liá»n tỉnh rượu ngay, còn thằng Iasenka thì tá»™i nghiệp, lÃu cả lưỡi, nói là nhÃ: "Con chẳng biết gì hết, Mikhailô gây ra cả đấy chứ! Anh ấy là đầu têu!" Phải nói mãi viên cảnh sát má»›i chịu nghe
-lão ấy là ngÆ°á»i tốt! NhÆ°ng lúc ra vá» lão ấy bảo: "Coi chừng đấy, nếu nhà nà y có xảy ra tai há»a gì thì tôi sẽ tìm ra ngay thủ phạm đấy!" ông cháu đến bên Macxim và nói: "Cảm Æ¡n con, ngÆ°á»i khác mà ở địa vị con thì há» không là m thế đâu, tao biết Ä‘iá»u đó lắm! Và cảm Æ¡n con, con gái của bố, con đã tìm cho nhà ta má»™t chà ng rể hiá»n!". ông ngoại cháu há»… lúc nà o hứng lên thì nói rất hay, chỉ có sau nà y vì ngu xuẩn nên ông má»›i khóa chặt lòng mình lại.
Má»i ngÆ°á»i Ä‘i ra cả, chỉ còn lại ba ngÆ°á»i, bà và bố mẹ cháu, bố cháu má»›i khóc và nói nhÆ° mê sảng: "Sao há» lại đối xá» vá»›i tôi nhÆ° váºy, tôi có Ä‘iá»u gì không nên không phải vá»›i hỠđâu? Mợ Æ¡i, sao há» lại là m thế?" Bố cháu không gá»i bà là mẹ, mà gá»i là mợ nhÆ° trẻ con ấy, mà kể ra thì tÃnh tình bố cháu cÅ©ng chẳng khác gì má»™t đứa trẻ. "Sao há» lại là m thế?"
-Bố cháu nhắc lại. Bà khóc nức nở, còn biết là m thế nà o nữa. Iakôp và Mikhailô dầu sao cÅ©ng là con bà , bà thÆ°Æ¡ng hại chúng nó! Mẹ cháu giáºt đứt hết cả khuy áo, ngồi đấy, đầu tóc rối bù nhÆ° vừa đánh nhau xong, gầm lên: "Ta phải Ä‘i khá»i nÆ¡i nà y thôi, Macxim ạ! Anh em mà nhÆ° kẻ thù ấy, em sợ há» lắm, ta Ä‘i thôi!" Bà phải quát mẹ cháu: "Äừng đổ thêm dầu và o lá»a nữa, thế cÅ©ng đã đủ để đốt cháy rồi!" ông cháu bắt các cáºu cháu phải và o xin lá»—i, mẹ cháu nhảy xổ đến tát và o mặt thằng Miska: nà y xin lá»—i nà y! Còn bố cháu trách: "Sao các cáºu lại là m thế? Các cáºu có biết là vì các ở đây trong nguyên bản dùng chữ "mama" là tiếng trẻ con thÆ°á»ng dùng để gá»i mẹ cho ngắn gá»n, đáng lẽ phải gá»i là "mamasa" cÅ©ng có nghÄ©a là mẹ, nhÆ°ng là cách xÆ°ng hô thân máºt của ngÆ°á»i Nga. Chúng tôi tạm chuyển sang tiếng Việt nhÆ° váºy, tuy chÆ°a được thÃch hợp lắm. cáºu tôi có thể trở thà nh ngÆ°á»i tà n táºt suốt Ä‘á»i không? Mất hai bà n tay thì còn là m ăn gì được nữa?" Cuối cùng, chúng nó gượng gạo là m là nh vá»›i nhau. Bố cháu ốm liệt giÆ°á»ng gần bảy tuần lá»…, và luôn mồm bảo: "Chà , mợ Æ¡i, mợ Ä‘i vá»›i chúng con đến thà nh phố khác Ä‘i, ở đây chán lắm!" Ãt lâu sau có dịp, bố cháu dá»n Ä‘i Axtrakhan. Hồi ấy và o mùa hè, ở đấy ngÆ°á»i ta Ä‘ang sá»a soạn đón rÆ°á»›c Nga Hoà ng; bố cháu được giao cho việc xây dá»±ng cổng chà o. Bố mẹ cháu Ä‘i chuyến tà u thủy đầu tiên: bà chia tay bố mẹ cháu mà tim thắt lại, bố cháu cÅ©ng buồn rÆ°á»i rượi và khẩn khoản bảo bà cùng Ä‘i vá» Axtrakhan. Còn Vacvara thì sung sÆ°á»›ng lắm, vui ra mặt, đồ không biết ngượng... Và bố mẹ cháu ra Ä‘i... Thế là hết... Bà tôi uống má»™t ngụm rượu vôtka, rÃt thuốc lá và nói tiếp, đăm chiêu Ä‘Æ°a mắt nhìn qua cá»a sổ ngắm bầu trá»i xanh xám:
-Phải, tuy bà và bố cháu không cùng máu mủ, nhÆ°ng lòng dạ rất giống nhau... Äôi lúc, bà tôi Ä‘ang kể chuyện thì ông tôi bÆ°á»›c và o. ông tôi ngẩng bá»™ mặt giống nhÆ° con chồn hôi lên, phồng chiếc mÅ©i nhá»n đánh hÆ¡i, ngó bà tôi vá»›i má»™t vẻ nghi ngá», lắng tai nghe câu chuyện của bà tôi và lẩm bẩm:
-Lại những chuyện xuẩn ngốc của bà ... Äá»™t nhiên ông tôi há»i tôi:
-Lêcxây, bà mà y uống rượu đấy à ?
-Không ạ.
-Mà y nói láo, nhìn mắt mà y tao đủ biết. Rồi ông tôi ngáºp ngừng bÆ°á»›c Ä‘i. Bà tôi nhìn theo nháy mắt và nói má»™t câu pha trò:
-ông Ä‘i Ä‘i cho được việc, ngá»±a thì là m sao mà dá»a nổi... Má»™t hôm, ông tôi đứng giữa phòng, nhìn xuống sà n nhà và há»i khẽ:
-Bà nó nà y!
-Gì?
-Bà có biết công việc ra sao rồi không?
-Có.
-Bà nghĩ thế nà o?
-Cái số nó thế, ông ạ! ông có nhớ xưa kia ông vẫn nói rằng phải là một quý tộc đấy không?
-Có.
-Thì đấy, gã quý tộc của ông đấy.
-Nghèo rớt mùng tơi.
-ồ, đấy là chuyện của con Vacvara! ông tôi Ä‘i ra. Cảm thấy lo lắng, tôi há»i bà tôi:
-ông bà nói chuyện gì đấy?
-Cái gì cháu cũng muốn biết cả,
-bà tôi vừa lầm bầm vừa đưa tay xoa xoa chân tôi.
-Còn bé mà cái gì cÅ©ng biết cả thì lá»›n lên còn gì mà há»i nữa?...
-Rồi bà tôi lắc đầu cÆ°á»i.
-Chà ! ông Æ¡i, ông Æ¡i, ông chỉ là má»™t hạt bụi nhá» trÆ°á»›c mắt Chúa mà thôi. Liônka, cháu đừng nói vá»›i ai Ä‘iá»u nà y nhé: ông cháu đã bị phá sản sạch sà nh sanh rồi! ông ấy giao má»™t số tiá»n rất lá»›n, hà ng mấy nghìn rúp cho má»™t lão quý tá»™c, và lão ta vừa bị vỡ nợ... Bà tôi mỉm cÆ°á»i, ngồi im lặng hồi lâu, đăm chiêu suy nghÄ©, khuôn mặt to lá»›n của bà tôi cau lại, tối sầm và trở nên u buồn.
-Bà nghÄ© gì thế? Bà tôi giáºt mình:
-à , bà nghÄ© vá» câu chuyện sắp kể cho cháu nghe. Chuyện Epxtinhê, cháu có muốn nghe không? Chuyện thế nà y: XÆ°a có lão phụ lá»… Epxtinhê, Tá»± cho mình thông minh nhất báºc. Từ giáo sÄ© lẫn các nhà quý tá»™c, Äến lÅ© chó săn lão luyện cÅ©ng không bằng! NhÆ° con gà tây, lão Ä‘i lại vênh vang, Và mình nhÆ° chim Siren tuyệt mỹ. Lão la mắng láng giá»ng ầm Ä©, Rằng thế nà y, rằng thế ná», thế kia... Nhìn nhà thá», lão bảo: thấp ghê! Ngắm Ä‘Æ°á»ng phố, lão kêu: hẹp quá! Quả táo chÃn, lão chê: chÆ°a Ä‘á»! Mặt trá»i lên, lão gắt: sá»›m chÆ°a? Ai bảo gì lão cÅ©ng phán bừa: Bà tôi phùng má, trợn mắt, khuôn mặt hiá»n háºu của bà tôi lúc nà y trông đần Ä‘á»™n, buồn cÆ°á»i, bà kể tiếp, giá»ng trầm, lè nhè:
-ồ, cái nà y có gì là lạ? Ta có thể là m hÆ¡n thế nữa, NhÆ°ng ta đây chẳng có thì giá». Ngừng má»™t lát bà tôi mỉm cÆ°á»i khe khẽ kể tiếp: Và thế rồi đâu bá»—ng má»™t đêm kia LÅ© quá»· kéo đến nhà lão, la hét:
-Nà y, thầy sáu, ở đây lão không thÃch, Váºy xin má»i lão tếch xuống âm tá, Than Ä‘á» lá»a hồng rá»±c rỡ mê lá! Lão phụ lá»… mÅ© chÆ°a kịp Ä‘á»™i LÅ© quá»· đã kéo lão Ä‘i vá»™i Chúng vừa cù, vừa thét, vừa lôi. Hai quá»· con leo tót lên vai, ấn lão ngã xuống lò lá»a cháy.
-Epxtinhê, lão có vui lòng ở vá»›i chúng tá»› không đấy? Trong thần thoại Há Lạp, những nhân váºt hoang Ä‘Æ°á»ng hình chim, đầu và ngá»±c Ä‘Ã n bà , tay cầm má»™t chiếc thụ cầm; giá»ng hát của nó rất êm ái và quyến rÅ© những ngÆ°á»i Ä‘i biển là m cho hỠđâm tà u và o đá ngầm. Lão cháy sém hết ngÆ°á»i, đảo mắt nhìn quanh, Chống nạnh ngang hông, lão đứng tay khuỳnh, BÄ©u môi, lão kiêu ngạo nói:
-Chốn địa ngục các anh sao mà khói thế! Bà tôi kết thúc câu chuyện bằng má»™t giá»ng lè nhè, á» Ã . Rồi bà tôi thay đổi nét mặt, khe khẽ cÆ°á»i và giải thÃch cho tôi:
-Lão Epxtinhê ấy không chịu thua, vẫn khăng khăng bÆ°á»›ng bỉnh, giống nhÆ° ông cháu ấy! Thôi, cháu ngủ Ä‘i, khuya rồi... Mẹ tôi Ãt khi lên thăm tôi, có lên thì cÅ©ng không nán lại lâu, nói Ãt, vì lúc nà o mẹ tôi cÅ©ng vá»™i vá»™i và ng và ng. Tôi thấy mẹ tôi hình nhÆ° ngà y cà ng xinh ra, ăn mặc diện hÆ¡n, nhÆ°ng ở mẹ tôi, cÅ©ng nhÆ° ở bà tôi, tôi cảm thấy có cái gì khang khác, mà ai cÅ©ng cố giấu tôi, tôi chỉ cảm thấy thế và đoán thế thôi. Những câu chuyện cổ tÃch của bà tôi cà ng ngà y tôi cà ng Ãt thấy thÃch, cả đến những câu chuyện vá» bố tôi mà bà tôi thÆ°á»ng kể cÅ©ng không là m cho tôi dịu bá»›t ná»—i lo lắng mÆ¡ hồ nhÆ°ng ngà y cà ng tăng lên trong lòng. Tôi há»i bà tôi:
-Tại sao vong hồn bố cháu lại không yên, hở bà ?
-Bà biết là m sao được?
-Bà tôi lim dim mắt trả lá»i.
-Äó là việc của Chúa, chúng ta không hiểu được... Äêm đêm, những khi không ngủ được, nhìn qua cá»a kÃnh mà u xanh, tôi ngắm nhìn những vì sao lênh đênh trôi chầm cháºm trên trá»i, và tôi tưởng tượng ra lắm chuyện buồn mà vai chÃnh bao giá» cÅ©ng là bố tôi. Lúc nà o tôi cÅ©ng thấy bố tôi Ä‘i đâu ấy, lủi thủi má»™t mình, tay chống gáºy, có má»™t con chó xồm lẽo đẽo theo sau...
Last edited by quykiemtu; 07-01-2009 at 03:39 PM.
|
25-05-2008, 09:42 AM
|
Guest
|
|
Bà i gởi: n/a
Thá»i gian online: 0 giây
|
|
ChÆ°Æ¡ng 12
Má»™t hôm tôi ngủ thiếp Ä‘i từ lúc cháºp tối. Khi thức dáºy tôi có cảm giác nhÆ° chân tôi cÅ©ng thức dáºy. Tôi thả chân xuống giÆ°á»ng thì lại thấy hai chân tê cứng, nhÆ°ng lúc nà y tôi tin chắc rằng chân tôi vẫn còn nguyên và tôi vẫn Ä‘i được. Cảm giác đó rõ rà ng đến ná»—i tôi hét lên vì vui sÆ°á»›ng. Hai chiếc chân không sao mang nổi thân tôi và tôi ngã lăn ra, nhÆ°ng tôi cÅ©ng bò được đến cá»a và lần xuống cầu thang. Tôi tưởng tượng má»i ngÆ°á»i ở dÆ°á»›i nhà sẽ ngạc nhiên nhÆ° thế nà o khi trông thấy tôi. Tôi không nhá»› vì sao tôi lại mò được và o buồng mẹ tôi và ngồi lên lòng bà tôi. TrÆ°á»›c mặt bà tôi có mấy ngÆ°á»i lạ Ä‘ang đứng. Má»™t bà lão ngÆ°á»i khô đét váºn đồ xanh nói giá»ng nghiêm khắc, át cả tiếng má»i ngÆ°á»i:
-Cho nó uống phúc bồn tá» rồi trùm kÃn đầu lại... Tất cả má»i thứ trên ngÆ°á»i bà lão toà n là mà u xanh: từ áo, mÅ© cho đến khuôn mặt Ä‘iểm má»™t nốt thịt thừa dÆ°á»›i mắt, Ä‘á»u xanh, tháºm chà đến túm lông má»c trên nốt thịt thừa cÅ©ng xanh nhÆ° má»™t búi cá». Bà lão trá» môi dÆ°á»›i xuống, vểnh môi trên lên và nhe những chiếc răng xanh ra nhìn tôi, Ä‘Æ°a bà n tay Ä‘i găng Ä‘en không ngón rua đăng-ten giÆ¡ lên che mắt.
-Ai đấy?
-Tôi rụt rè há»i. ông tôi trả lá»i bằng má»™t giá»ng nghe rất khó chịu:
-Äấy là bà má»›i của mà y đấy... Gượng cÆ°á»i, mẹ tôi đẩy Epgêni Macximôp lại phÃa tôi:
-Bố con đấy... Mẹ tôi nói gì rất nhanh và khó hiểu. Macximôp nheo mắt, cúi xuống gần tôi và nói:
-Bố sẽ cho con má»™t há»™p thuốc mà u. Trong buồng rất sáng; góc phÃa trÆ°á»›c, trên má»™t cái bà n, có đặt những giá nến bằng bạc, trên má»—i giá có năm ngá»n nến Ä‘ang cháy. Giữa những giá nến đó là bức tượng thánh "Xin Äức Mẹ đừng khóc" mà ông tôi rất quý; những hạt ngá»c trai gắn trên bức tượng lấp lánh và hình nhÆ° chảy ra; những viên ngá»c thạch lá»±u Ä‘á» thẫm trên ná»n và ng của bức tượng phát ra những tia hà o quang chói lá»i. Những khuôn mặt lá» má», tròn trÄ©nh nom nhÆ° những cái bánh tráng cùng vá»›i những cái mÅ©i bẹt lặng lẽ nhÆ° dán và o những tấm kÃnh cá»a sổ tối om trông ra phố. Tất cả má»i váºt xung quanh tôi Ä‘á»u cháºp chá»n nghiêng ngả. Còn bà lão váºn đồ xanh thì Ä‘Æ°a những ngón tay lạnh buốt sá» và o phÃa sau tai tôi và nói:
-Nhất định rồi, nhất định rồi...
-Nó ngất rồi,
-bà tôi nói và bế tôi ra cá»a. NhÆ°ng tôi không ngất, tôi chỉ nhắm mắt lại thôi. Lúc bà bế tôi lên cầu thang, tôi há»i bà :
-Sao bà không bảo cháu chuyện ấy từ trước?
-Chà ... thôi im đi!
-Các ngÆ°á»i là đồ lừa dối... Äặt tôi và o giÆ°á»ng xong, bà tôi rúc đầu và o gối và khóc, toà n thân rung lên. Hai vai rung Ä‘á»™ng, bà tôi nghẹn ngà o, nói lắp bắp:
-Cháu khóc Ä‘i... khóc Ä‘i... Tôi không muốn khóc. Căn gác tối và lạnh; tôi run lên, chiếc giÆ°á»ng rung chuyển và kêu ken két. Bà lão váºn đồ xanh vẫn hiện lên trÆ°á»›c mắt tôi. Tôi giả vá» nhÆ° ngủ, và bà tôi Ä‘i ra. Mấy ngà y trống rá»—ng trôi qua má»™t cách Ä‘Æ¡n Ä‘iệu nhÆ° má»™t dòng nÆ°á»›c nhá». Sau lá»… ăn há»i mẹ tôi Ä‘i đâu mất, không khà trong nhà trở nên vắng vẻ má»™t cách nặng ná». Má»™t buổi sáng ông tôi lấy ra má»™t cái đục, Ä‘i tá»›i cá»a sổ và cáºy mát-tÃt trát ở khung cá»a hồi mùa đông. Bà tôi Ä‘i tá»›i, tay bÆ°ng cháºu nÆ°á»›c vá»›i chiếc giẻ lau. ông tôi khe khẽ há»i bà :
-Thế nà o, mụ già ?
-Cái gì kia?
-Mừng lắm phải không? Bà tôi trả lá»i cÅ©ng giống nhÆ° trả lá»i tôi lúc Ä‘i lên cầu thang:
-Chà ... thôi im Ä‘i! Những lá»i Ä‘Æ¡n giản đó lúc nà y có má»™t ý nghÄ©a đặc biệt, chúng che giấu má»™t sá»± kiện gì lá»›n, đáng buồn không cần phải nói ra nhÆ°ng má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u biết. ông tôi tháºn trá»ng tháo khung cá»a và đưa ra ngoà i. Bà tôi mở rá»™ng cánh cá»a sổ. Trong vÆ°á»n tiếng sáo sáºu kêu, tiếng chim sẻ rÃu rÃt. Mùi thÆ¡m ngây ngất của đất sau khi tuyết tan ùa và o trong phòng. Trên thà nh lò sưởi những viên gạch men hình vuông mà u xanh nhạt ngượng nghịu ngả sang mà u trắng, nhìn chúng đủ cảm thấy lạnh lẽo. Tôi bò từ trên giÆ°á»ng xuống sà n nhà .
-Không được đi chân đất.
-Bà tôi nói.
-Cháu muốn ra vÆ°á»n.
-Hãy chá» Ãt lâu nữa có hÆ¡n không, ngoà i ấy chÆ°a khô đâu!
Tôi không muốn nghe lá»i bà tôi, tháºm chà nhìn mặt ngÆ°á»i lá»›n tôi cÅ©ng cảm thấy khó chịu. Trong vÆ°á»n những ngá»n cá» non xanh mượt đã nhú lên, những nụ táo đã má»ng ra và nở tung, rêu trên mái nhà nhá» của mụ Pêtrôpna có má»™t mà u xanh nom tháºt thÃch mắt. Chá»— nà o cÅ©ng thấy có nhiá»u chim. Tiếng chim hót rá»™n rà ng, là n không khà thÆ¡m mát là m cho đầu óc tôi ngây ngất. Trong cái hố chá»— bác Piôt cắt cổ tá»± tá» có những bụi cá» dại mà u và ng hoe bị tuyết đè nát, rối tung. Nhìn cái hố đó tháºt khó chịu, nó không có má»™t vẻ gì là mùa xuân cả; những mẩu gá»— cháy dở Ä‘en bóng trông tháºt buồn thảm. Sá»± vô dụng của nó nhÆ° chá»c tức tôi. Tôi bá»±c mình muốn nhổ tung những bụi cá» dại Ä‘i, nhặt những viên gạch vỡ ra và những mẩu gá»— cháy dở vứt ra ngoà i, dá»n hết tất cả những thứ bẩn thỉu, vô Ãch Ä‘i, sá»a sang cái hố thà nh má»™t chá»— ở tháºt sạch sẽ và mùa hè sẽ sống trong đó má»™t mình, không có ngÆ°á»i lá»›n. Tôi liá»n bắt tay ngay và o việc. Công việc đó là m cho tôi xa cách tất cả những gì xảy ra trong nhà suốt má»™t thá»i gian dà i, và tuy những chuyện ấy hãy còn là m cho tôi rất bá»±c mình, nhÆ°ng cà ng ngà y chúng cà ng là m tôi Ãt quan tâm hÆ¡n.
-Là m sao mà mà y cứ quằm quặm thế? -Bà tôi hoặc mẹ tôi thÆ°á»ng há»i tôi nhÆ° váºy.
Tôi thấy lúng túng má»—i khi bà và mẹ tôi há»i câu đó. Nà o tôi có giáºn gì bà và mẹ tôi đâu, tôi chỉ cảm thấy má»i thứ trong nhà đá»u trở nên xa lạ đối vá»›i tôi. Và o những bữa ăn trÆ°a, chiá»u và những bữa trà tối thÆ°á»ng có mặt bà lão váºn đồ xanh, nom hệt nhÆ° má»™t cái cá»c mục ở giữa dãy hà ng rà o đổ nát. Cặp mắt của bà ta nhÆ° được Ä‘Ãnh và o mặt bằng những sợi chỉ vô hình. Từ trong hai hốc mắt xÆ°Æ¡ng xẩu chúng nhẹ nhà ng lăn ra và chuyển Ä‘á»™ng thoăn thoắt. Hai con mắt đó nhìn không sót má»™t cái gì. Chúng rÆ°á»›n lên mái nhà má»—i khi bà ta nói đến Chúa và cụp xuống má khi bà ta nói đến việc nhà . Cặp lông mà y của bà ta trông nhÆ° cám và nhÆ° dán và o da. Những chiếc răng to, trÆ¡ trụi lặng lẽ nhai tất cả những gì bà ta nhét và o mồm, cánh tay khòng khòng trông đến buồn cÆ°á»i, ngón út chìa ra. Quanh tai bà những cục xÆ°Æ¡ng tròn chạy Ä‘i chạy lại. Hai tai luôn luôn cá» Ä‘á»™ng, cả đến túm lông xanh trên nốt thịt thừa cÅ©ng Ä‘á»™ng Ä‘áºy giống nhÆ° Ä‘ang bò trên lá»›p da và ng khè, nhăn nheo và sạch bóng đến phát ghét lên được. Bà lão cÅ©ng sạch sẽ nhÆ° ngÆ°á»i con trai
-chạm và o há» ngÆ°á»i ta cảm thấy ngượng nghịu và khó chịu. Mấy hôm đầu có lúc bà ta định Ä‘Æ°a bà n tay nhÆ° tay ngÆ°á»i chết ra sá» và o môi tôi
-bà n tay có mùi hÆ°Æ¡ng và xà phòng Kazan. Tôi vá»™i và ng quay Ä‘i và chạy mất. Bà ta thÆ°á»ng nói vá»›i con trai:
-Thằng bé nà y nhất định phải giáo dục cẩn tháºn, hiểu không Giênáa? NgÆ°á»i con trai cúi đầu ngoan ngoãn, cau mà y và im lặng. TrÆ°á»›c mặt bà ta ai cÅ©ng Ä‘á»u nhăn nhó cả. Tôi hết sức căm ghét bà lão, và cả con trai bà ta nữa. CÅ©ng chÃnh vì cái tình cảm nặng nỠđó mà tôi đã phải ăn nhiá»u tráºn đòn. Má»™t lần Ä‘ang ăn trÆ°a, bá»—ng bà lão nói, hai mắt trố ra trông rất khủng khiếp:
-Chà , Aliôsenka, đi đâu vội mà cắn những miếng to thế? Khéo không lại nghẹn đấy. Tôi lôi miếng đang nhai dở trong mồm ra, cắm lại và o dĩa và chìa ra trước mặt bà ta:
-Nà y, bà tiếc thì cầm lấy... Mẹ tôi kéo tôi ra khá»i bà n ăn, tôi bị Ä‘uổi lên gác thượng má»™t cách nhục nhã. Bà tôi Ä‘i lên và bịt miệng cÆ°á»i:
-Cha mẹ ơi, ai bảo mà y nghịch tinh nghịch quái như thế! Cầu Chúa che chở cho mà y.
Tôi không thÃch bà tôi bịt miệng lại nhÆ° váºy. Tôi chạy Ä‘i chá»— khác. Tôi leo lên mái nhà và ngồi nấp phÃa sau ống khói má»™t lúc lâu. Äúng, tôi rất muốn nghịch ngợm, tôi muốn nói vá»›i tất cả má»i ngÆ°á»i những lá»i cay Ä‘á»™c. Khó mà dáºp tắt được ý muốn đó, Tức Epgêni Macximôp. váºy mà vẫn phải dáºp tắt nhÆ° thÆ°á»ng. Má»™t hôm tôi lấy nhá»±a anh Ä‘Ã o bôi và o ghế của ông bố dượng tÆ°Æ¡ng lai và ngÆ°á»i bà má»›i của tôi, và cả hai Ä‘á»u bị dÃnh và o ghế. Cảnh đó trông tháºt là buồn cÆ°á»i. Sau khi tôi bị ông tôi đánh, mẹ tôi lên gác thăm tôi. Mẹ tôi kéo tôi và o lòng, kẹp chặt tôi giữa hai đầu gối và há»i:
-Nghe đây, sao con lại chÆ¡i ác nhÆ° thế? Giá con biết được Ä‘iá»u đó là m mẹ Ä‘au lòng nhÆ° thế nà o! Mắt mẹ tôi rÆ°ng rÆ°ng những giá»t lệ long lanh, mẹ tôi áp đầu tôi và o má. Tôi thấy Ä‘au khổ quá, thà mẹ tôi cứ đánh cho tôi má»™t tráºn còn hÆ¡n. Tôi hứa sẽ không bao giá» xúc phạm đến hai mẹ con Macximôp nữa, miá»…n là mẹ tôi đừng khóc.
-Phải đấy, -mẹ tôi nói nhá», -con không nên nghịch ngợm nữa! Ãt lâu nữa bố mẹ sẽ là m lá»… cÆ°á»›i rồi sau đó sẽ Ä‘i MatxcÆ¡va. Sau đó bố mẹ trở vá» và con sẽ ở vá»›i mẹ. Epgêni Vaxiliêvitạ rất tốt và rất thông minh, ở vá»›i bố, con sẽ sung sÆ°á»›ng. Rồi con sẽ và o trÆ°á»ng trung há»c, sau đó sẽ trở thà nh sinh viên giống nhÆ° bố bây giá» và rồi sẽ thà nh bác sÄ© hoặc là m gì tùy ý. NgÆ°á»i có há»c vấn thì muốn là m gì cÅ©ng được. Thôi, Ä‘i chÆ¡i Ä‘i con... Tôi cảm thấy những tiếng "sau đó" mà mẹ tôi lần lượt nói ra đó là má»™t cái thang Ä‘i xuống má»™t nÆ¡i sâu thẳm nà o đấy má»—i lúc má»™t xa mẹ tôi, Ä‘i sâu và o bóng tối, và o cảnh cô Ä‘á»™c và điá»u ấy là m cho tôi buồn rầu vô hạn. Tôi rất muốn nói vá»›i mẹ tôi:
-Mẹ đừng Ä‘i lấy chồng mẹ ạ, con sẽ nuôi được mẹ! NhÆ°ng tôi không sao nói được Ä‘iá»u đó. Mẹ tôi luôn luôn gợi lên trong tâm trà tôi rất nhiá»u ý nghÄ© âu yếm vá» ngÆ°á»i, nhÆ°ng không bao giá» tôi muốn nói những ý nghÄ© ấy cả. Công việc của tôi ở trong vÆ°á»n tiến hà nh rất trôi chảy: tôi lấy con dao lá»›n rẫy hết cá» dại Ä‘i, xung quanh miệng hố, chá»— nà o đất bị lở, tôi lấy gạch đắp lại. Tôi xếp gạch thà nh má»™t chá»— ngồi rá»™ng, có thể nằm được là đằng khác. Tôi nhặt tháºt nhiá»u mảnh thủy tinh mà u và bát Ä‘Ä©a vỡ Ä‘em nhét và o những khe hở giữa các hà ng gạch và lấy đất sét trát lại. Khi ánh nắng chiếu và o hố, chúng rá»±c sáng lên những mà u sắc rá»±c rỡ giống nhÆ° ở trong nhà thá».
-Khéo nghĩ đấy!
-Má»™t hôm ông tôi ngắm nghÃa công trình của tôi và nói.
-Có Ä‘iá»u là cá» nó sẽ là m mà y gay đấy: rẫy cá» mà không đánh hết rá»…! Äể tao xá»›i lại đất cho, và o lấy cái mai ra đây! Tôi Ä‘em ra má»™t chiếc xẻng bằng sắt. ông tôi nhổ nÆ°á»›c bá»t và o lòng bà n tay, vừa lẩm bẩm vừa Ä‘Æ°a chân ấn sâu chiếc xẻng xuống lá»›p đất mà u mỡ.
-Nhặt rá»… Ä‘i!... Rồi tao sẽ trồng ở đây cho mà y mấy cây hÆ°á»›ng dÆ°Æ¡ng và cây cối xay! Äẹp lắm... Và bá»—ng ông tôi im bặt, lặng ngÆ°á»i Ä‘i, ngÆ°á»i vẫn cúi trên chiếc xẻng. Tôi để ý nhìn: từ trong cặp mắt nhá» thông minh giống nhÆ° mắt chó của ông tôi, những giá»t lệ lăn tăn liên tiếp nhá» xuống đất.
-ông là m sao thế? ông tôi giáºt mình, Ä‘Æ°a tay lau mặt và nhìn tôi bằng cặp mắt mỠđục.
-ông toát mồ hôi đấy! Trông kìa, bao nhiêu là giun! Rồi ông tôi lại tiếp tục đà o và bỗng nhiên nói:
-Mà y là m những cái nà y chỉ tổ phà công thôi, cháu ạ, tao sắp sá»a bán nhà rồi, Ä‘á»™ mùa thu nà y là bán. Cần có tiá»n để là m của hồi môn cho mẹ mà y. Thôi thì cÅ©ng chỉ còn mong sao cho mẹ mà y được sung sÆ°á»›ng, cầu trá»i phù há»™ cho mẹ mà y... ông tôi vứt xẻng xuống đất, phẩy tay và đi vá» phÃa sau nhà tắm ở góc vÆ°á»n, chá»— có đặt những chiếc nồi nấu nÆ°á»›c.
Äến lượt tôi Ä‘Ã o và bị xẻng đâm toạc ngay má»™t ngón chân. Vì váºy tôi không Ä‘Æ°a mẹ tôi đến nhà thỠđể là m lá»… cÆ°á»›i được. Tôi chỉ có thể ra cổng nhìn mẹ tôi khoác tay Macximôp và cúi đầu tháºn trá»ng đặt từng bÆ°á»›c trên ná»n gạch của lá» Ä‘Æ°á»ng, trên những bụi cá» xanh từ trong các kẽ gạch nhô lên, tá»±a nhÆ° mẹ tôi Ä‘ang Ä‘i trên những đầu Ä‘inh nhá»n váºy. Lá»… cÆ°á»›i rất âm thầm; sau khi ở nhà thá» vá» má»i ngÆ°á»i uống trà má»™t cách buồn tẻ. Mẹ tôi Ä‘i thay quần áo ngay rồi và o buồng ngủ xếp đặt hòm xiểng. ông bố dượng tôi ngồi xuống cạnh tôi và nói:
-Bố có hứa cho con má»™t há»™p thuốc mà u, nhÆ°ng ở đây không có loại nà o tốt. Còn há»™p của bố thì bố không thể cho con được, lên đến MatxcÆ¡va bố sẽ gá»i vá» cho con váºy...
-Con lấy thuốc mà u là m gì?
-Con không thÃch vẽ à ?
-Con không biết vẽ.
-Thôi được, bố sẽ gá»i cho con má»™t thứ gì khác váºy. Mẹ tôi bÆ°á»›c đến:
-Bố mẹ sẽ vá» ngay thôi mà . Khi nà o bố con thi xong, tốt nghiệp là bố mẹ trở vá»... Tôi lấy là m thÃch thú thấy hai ngÆ°á»i nói chuyện vá»›i tôi nhÆ° nói vá»›i má»™t ngÆ°á»i lá»›n, nhÆ°ng tôi rất lấy là m lạ thấy má»™t ngÆ°á»i đã có râu mà vẫn còn Ä‘i há»c. Tôi há»i:
-Bố há»c gì?
-Äạc Ä‘iá»n... Tôi cÅ©ng chẳng buồn há»i đó là cái gì. Má»™t sá»± im lặng buồn tẻ bao trùm căn nhà , có tiếng gì sá»™t soạt nhÆ° tiếng len dạ cá» sát và o nhau, má»i ngÆ°á»i nhÆ° chỉ mong sao cho trá»i chóng tối. ông tôi đứng tá»±a lÆ°ng và o lò sưởi, nheo mắt nhìn ra cá»a sổ. Bà lão váºn đồ xanh giúp mẹ tôi xếp sắp đồ đạc, vừa là m vừa cà u nhà u và kêu rên. Còn bà tôi thì say rượu từ trÆ°a, má»i ngÆ°á»i sợ xấu hổ nên lôi bà tôi lên gác thượng và nhốt ở trên ấy. Sáng sá»›m hôm sau mẹ tôi lên Ä‘Æ°á»ng. Khi từ biệt, ngÆ°á»i ôm lấy tôi, khẽ nhấc tôi lên khá»i mặt đất, nhìn và o mắt tôi bằng cặp mắt xa lạ rồi hôn tôi và nói:
-Thôi, con ở nhà nhé.
-Bảo nó ở nhà phải vâng lá»i tao,
-ông tôi vừa nói, giá»ng vẫn gắt, vừa nhìn lên bầu trá»i còn Ä‘ang á»ng hồng.
-Con phải vâng lá»i ông nhé!
-Mẹ tôi nói và giơ tay là m dấu cho tôi. Tôi chỠđợi mẹ tôi sẽ nói những gì khác kia, và tôi rất bực ông tôi đã là m cho mẹ tôi không nói nữa. Hai vợ chồng lên xe ngựa. Tà áo của mẹ tôi bị móc và o cái gì gỡ mãi không được, mẹ tôi phát cáu.
-Lại giúp mẹ mà y, không trông thấy gì à ?
-ông tôi bảo tôi. Tôi vẫn đứng im, ná»—i buồn nặng trÄ©u trong lòng. Macximôp chịu khó xếp đôi chân dà i thuá»—n bó sát trong hai ống quần xanh và o xe. Bà tôi giúi và o tay Macximôp mấy cái tay nải, ông ta cầm đặt lên đầu gối, lấy cằm đỡ cho khá»i đổ, khuôn mặt tái mét nhăn lại vá»›i má»™t vẻ hốt hoảng.
-Äủ rồi...
-Macximôp nói, giá»ng kéo dà i. Bà lão váºn đồ xanh vá»›i ngÆ°á»i con trai cả là má»™t sÄ© quan lên má»™t chiếc xe khác. Bà lão ngồi ngay nhÆ° tượng, còn ngÆ°á»i con trai thì lấy chuôi kiếm cá» và o râu và chốc chốc lại ngáp.
-Thế là anh ra tráºn đấy hả?
-ông tôi há»i.
-Nhất định rồi!
-Tốt lắm! Cần phải đánh cho bá»n Thổ NhÄ© Kỳ...
Xe chuyển bánh. Mấy lần mẹ tôi quay lại giÆ¡ khăn tay vẫy. Bà tôi, má»™t tay chống và o tÆ°á»ng, cÅ©ng giÆ¡ tay lên vẫy vẫy, nÆ°á»›c mắt đầm đìa. ông tôi cÅ©ng lấy ngón tay quệt nÆ°á»›c mắt và nói cà u nhà u, giá»ng đứt quãng:
-Rồi chẳng... có gì tốt đâu... chẳng có... Ngồi trên má»™t khúc gá»—, tôi nhìn hai chiếc xe vừa chạy vừa nảy trên mặt Ä‘Æ°á»ng. Khi chúng đã khuất và o má»™t góc phố, thì trong lòng tôi hình nhÆ° cÅ©ng có má»™t cái gì thắt lại. Trá»i hãy còn sá»›m lắm, cá»a sổ ở các nhà vẫn còn đóng kÃn. ÄÆ°á»ng phố không má»™t bóng ngÆ°á»i, tôi chÆ°a bao giá» thấy nó vắng tanh vắng ngắt tiêu Ä‘iá»u nhÆ° thế. Từ xa vẳng lại Ä‘iệu nhạc u uất của má»™t gã mục đồng. Äây nói đến cuá»™c chiến tranh Nga
-Thổ năm 1877 -1878.
-Äi uống trà thôi -ông tôi nắm lấy vai tôi kéo Ä‘i và nói.
-Số pháºn mà y là ở vá»›i tao; cho nên mà y còn phải đụng chạm vá»›i tao nhÆ° que diêm xát và o gạch váºy. Từ sáng đến chiá»u tôi vá»›i ông tôi mê mải là m việc ở trong vÆ°á»n. ông tôi đánh luống, buá»™c các khóm phúc bồn tá», cạo rêu cho các cây táo và bắt sâu. Còn tôi thì chỉ loay hoay xây dá»±ng và trang hoà ng cho chá»— ở của tôi. ông tôi lấy rìu chặt bá»›t Ä‘oạn cuối của cây gá»— cháy dở Ä‘i và cắm xuống đất những cái cá»c bằng gá»—, tôi Ä‘em mấy lồng chim treo lên những cái cá»c đó. Tôi lấy cá» khô đánh má»™t tấm gianh tháºt dà y và là m thà nh cái mái ở phÃa trên chiếc ghế dà i để che nắng che sÆ°Æ¡ng. Chá»— ở của tôi thế là tÆ°Æ¡m rồi. ông tôi nói:
-Cháu táºp lo liệu lấy má»™t mình nhÆ° váºy là rất tốt. Tôi rất coi trá»ng những lá»i của ông tôi. Thỉnh thoảng ông tôi tá»›i nằm trên cái ổ cá» của tôi và bằng má»™t giá»ng cháºm rãi, nhÆ° cáºy ra từng lá»i khó nhá»c, ông khuyên tôi:
-Bây giá» mà y đã lìa khá»i mẹ mà y nhÆ° má»™t miếng bánh đã cắt rá»i ra. Rồi mẹ mà y sẽ có con khác, đối vá»›i mẹ mà y chúng nó sẽ thân thiết hÆ¡n mà y. Còn bà mà y thì đã bắt đầu uống rượu rồi. ông tôi im lặng má»™t lúc lâu nhÆ° nghe ngóng cái gì, sau đó lại miá»…n cưỡng buông ra những lá»i nặng ná»:
-Bà mà y uống lần nà y là lần thứ hai đấy. Khi thằng Mikhailô phải đăng lÃnh bà mà y cÅ©ng đã uống rồi. Lúc ấy, bà mà y còn năn nỉ tao mua cho nó má»™t cái giấy miá»…n Ä‘i lÃnh nữa chứ, cái mụ già ngu ngốc ấy! Giá cứ Ä‘i lÃnh quách thì bây giá» có thể nó lại khác... Chao ôi, lÅ© chúng bay... y... tháºt là ... Còn tao thì đã gần ká» miệng lá»— rồi, nhÆ° thế là mà y sẽ còn lại có má»™t mình thôi, mà y phải lo liệu lấy tất, phải tá»± kiếm lấy miếng ăn, hiểu không? Thế đấy! Phải táºp chỉ trông cáºy và o chÃnh bản thân mình, đừng để kẻ khác dắt mÅ©i mình! Hãy sống lặng lẽ, bình thản, nhÆ°ng phải cứng cá»i! Ai nói gì cÅ©ng nghe, nhÆ°ng cứ việc là m theo cách có lợi cho mình. Suốt mùa hè, tất nhiên trừ những hôm trá»i mÆ°a gió, tôi Ä‘á»u sống ở ngoà i vÆ°á»n, tháºm chà cả và o những đêm ấm trá»i tôi còn ngủ luôn ở đấy trên tấm thảm của bà tôi cho. ChÃnh bà tôi cÅ©ng hay ngủ ở ngoà i vÆ°á»n. Bà tôi Ä‘em ra má»™t ôm cá» khô, rải gần chá»— tôi nằm rồi bà tôi nằm xuống và kể cho tôi nghe những câu chuyện rất dà i, thỉnh thoảng lại ngừng kể và đột nhiên nói xen và o:
-Trông kìa, má»™t ngôi sao sa! Chắc đó là linh hồn trong sạch của ai buồn nhá»› đến đất Mẹ đấy! NhÆ° thế tức là ở đâu đấy lại má»›i có má»™t ngÆ°á»i tốt ra Ä‘á»i. Hoặc bà tôi chỉ cho tôi xem:
-Nhìn kìa, má»™t ngôi sao má»›i hiện ra! Trông long lanh nhÆ° má»™t con mắt ấy! ôi, bầu trá»i, bầu trá»i xinh đẹp, ngÆ°Æ¡i là tấm áo khoác lá»™ng lẫy của Chúa... ông tôi cà u nhà u:
-Bà cháu mà y rồi đến cảm lạnh mà ốm mất thôi, lũ ngốc ạ...
Kẻ trá»™m mà và o thì nó bóp cổ... Äôi khi, và o lúc chiá»u tà trên bầu trá»i tá»a ra vô số suối lá»a. Chúng tà n dần và đổ xuống vÆ°á»n cây xanh mượt nhÆ° nhung má»™t lá»›p tro mà u Ä‘á» pha sắc và ng óng ánh. Má»™t lúc sau tất cả cảnh váºt xung quanh Ä‘á»u tối sẫm nhanh chóng, lan rá»™ng mãi ra, phồng lên, chìm và o trong mà n đêm nóng bức. Những chiếc lá được tắm no ánh nắng rủ xuống, những ngá»n cá» nằm rạp xuống mặt đất. Tất cả Ä‘á»u trở nên êm dịu hÆ¡n, lá»™ng lẫy hÆ¡n: muôn hÆ°Æ¡ng nhẹ nhà ng tá»a ra, dịu dà ng nhÆ° tiếng nhạc. Tiếng nhạc từ cánh đồng xa vá»ng vá»: đó là tiếng kèn Ä‘iểm danh trong trại lÃnh. Äêm xuống dần, và cùng vá»›i đêm má»™t cái gì mạnh mẽ, tÆ°Æ¡i mát nhÆ° sá»± âu yếm dịu hiá»n của ngÆ°á»i mẹ trà n và o lồng ngá»±c.
Cảnh tÄ©nh mịch nhÆ° má»™t bà n tay ấm áp mịn nhÆ° nhung khe khẽ vuốt ve trái tim. Và tất cả má»i ấn tượng xấu xa, tất cả là n bụi li ti và nóng bá»ng trong ngà y hôm đó Ä‘á»u bị xóa má» Ä‘i trong tâm trÃ. Tháºt thú vị khi nằm ngá»a mặt lên trá»i, ngắm những vì sao má»—i lúc má»™t sáng thêm khiến cho bầu trá»i cà ng thêm sâu thẳm. Cái vá»±c sâu thăm thẳm đó cứ vÆ°Æ¡n cao lên mãi, là m hiện ra những vì sao má»›i, nó nhẹ nhà ng nâng bổng ta lên khá»i mặt đất và là m cho ta có má»™t cảm giác tháºt là kỳ lạ: lúc thì ta cảm thấy toà n bá»™ trái đất thu nhá» cho hợp vá»›i ta, lúc thì ta cảm thấy lá»›n lên má»™t cách tuyệt vá»i, tá»a rá»™ng và lan xa, hòa và o má»i váºt xung quanh. Trá»i má»—i lúc má»™t tối hÆ¡n, không khà má»—i lúc má»™t thêm lặng lẽ. NhÆ°ng khắp má»i nÆ¡i nhÆ° có căng những sợi dây Ä‘Ã n vô tình rất nháºy; má»—i má»™t âm thanh, tiếng chim hót trong giấc ngủ, tiếng nhÃm chạy qua hoặc má»™t giá»ng nói nhỠở đâu đó -tất cả những âm thanh đó Ä‘á»u được bầu không khà lặng nhÆ° tá» là m vang lên, Ä‘á»u ngân lên rất đặc biệt, khác hẳn lúc ban ngà y. Tiếng phong cầm, tiếng cÆ°á»i của phụ nữ, tiếng gÆ°Æ¡m kéo lê trên ná»n gạch hè Ä‘Æ°á»ng, tiếng chó sủa -tất cả những âm thanh vô Ãch đó Ä‘á»u giống nhÆ° những chiếc lá rụng cuối cùng của má»™t ngà y tà n. Có những đêm ở ngoà i đồng hoặc trên Ä‘Æ°á»ng phố bá»—ng dá»™i lên tiếng hát của ngÆ°á»i say rượu, tiếng chân ngÆ°á»i chạy thình thịch nặng ná», nhÆ°ng những cái đó đã quá quen thuá»™c và không còn ai chú ý đến nữa. Bà tôi thao thức rất lâu, bà tôi nằm, đầu gối lên hai bà n tay bắt chéo và kể chuyện vá»›i niá»m hà o hứng nhẹ nhà ng, không hỠđể ý xem tôi có nghe hay không. Bao giá» bà tôi cÅ©ng khéo chá»n những truyện cổ tÃch khiến cho đêm cà ng thêm ý vị và đẹp đẽ. Giá»ng nói du dÆ°Æ¡ng của bà tôi thÆ°á»ng là m tôi ngủ thiếp Ä‘i lúc nà o không biết và tôi tỉnh dáºy và o lúc chim hót. ánh nắng chiếu thẳng và o mặt tôi, không khà ban mai run rẩy nhẹ nhà ng, má»—i lúc má»™t thêm ấm áp. Lá táo rÅ© những hạt sÆ°Æ¡ng xuống đất, những ngá»n cá» xanh Æ°á»›t đẫm má»—i lúc má»™t sáng rá»±c lên, má»™t là n hÆ¡i má»ng manh trong suốt nhÆ° pha-lê bốc lên từ mặt cá». Trên bầu trá»i tim tÃm những tia nắng má»—i lúc má»™t tá»a rá»™ng nhÆ° chiếc quạt Ä‘ang xòe dần ra, bầu trá»i chuyển thà nh mà u xanh. Tiếng chim sÆ¡n ca hót tÃt trên cao, và tất cả những mà u sắc, âm thanh thấm và o lòng nhÆ° những giá»t sÆ°Æ¡ng mai, khÆ¡i lên má»™t niá»m vui thanh thản khiến ngÆ°á»i ta muốn dáºy ngay, là m việc và sống hòa thuáºn vá»›i tất cả má»i sinh váºt xung quanh mình. Äây là thá»i kỳ phẳng lặng và thÆ¡ má»™ng nhất trong Ä‘á»i tôi, và chÃnh trong mùa hè nà y cảm giác tá»± tin và o sức mình đã nảy nở và lá»›n mạnh.
Tôi trở thà nh con ngÆ°á»i thá» Æ¡, thÃch cô Ä‘á»™c. Nghe tiếng lÅ© trẻ nhà ạpxiannikôp la hét tôi cÅ©ng mặc kệ. Bá»n em há» có đến chÆ¡i tôi cÅ©ng không mừng rỡ chút nà o, mà chỉ sợ chúng phá mất những công trình của tôi ở ngoà i vÆ°á»n -sá»± nghiệp đầu tiên do tôi tá»± tạo nên. Cả những lá»i nói của ông tôi cÅ©ng không còn là m cho tôi báºn tâm nữa, cà ng ngà y giá»ng của ông tôi cà ng trở nên khô khan, gắt gá»ng, than vãn. ông tôi bắt đầu hay cãi cá» vá»›i bà tôi và đuổi bà tôi Ä‘i. Bà tôi lúc thì đến nhà cáºu Iakôp, lúc thì đến nhà cáºu Mikhain. Äôi khi đến mấy ngà y liá»n bà tôi không vá», ông tôi phải thổi nấu lấy; bị bá»ng tay, ông tôi la lối, chá»i bá»›i và đáºp phá bát Ä‘Ä©a. TÃnh keo kiệt của ông tôi ngà y cà ng tăng. Thỉnh thoảng ông tôi và o lá»u của tôi, ngồi chá»…m chệ lên ổ cá» và lẳng lặng nhìn tôi má»™t lúc lâu, rồi Ä‘á»™t nhiên há»i:
-Sao cứ im thin thÃt thế?
-Cháu vẫn thế... Sao kia ạ? Và ông tôi bắt đầu "lên lớp" cho tôi:
-Chúng ta không phải là bá»n quý tá»™c. Không ai dạy chúng ta hết. Chúng ta phải tá»± hiểu lấy tất cả. NgÆ°á»i ta thì có sách vở để xem, có trÆ°á»ng để há»c, còn chúng ta thì chẳng có cóc khô gì sất. Phải tá»± hiểu lấy tất...
Rồi ông trầm ngâm suy nghÄ©, ngồi trÆ¡ trÆ¡ không nhúc nhÃch và im bặt, có thể nói là rất khủng khiếp. Äến mùa thu thì ông tôi bán nhà . TrÆ°á»›c khi bán Ãt lâu, má»™t hôm trong lúc uống trà buổi sáng ông tôi bá»—ng bảo vá»›i bà tôi bằng má»™t giá»ng buồn rầu, nhÆ°ng cÆ°Æ¡ng quáết:
-Nà y, bà nó ạ, tôi nuôi bà như thế đã đủ rồi! Bây giỠthì bà đi kiếm lấy mà ăn.
Bà tôi tá» ra hết sức thản nhiên đối vá»›i những lá»i đó, dÆ°á»ng nhÆ° bà tôi đã biết từ lâu là ông tôi sẽ nói nhÆ° váºy và đang chỠđợi Ä‘iá»u đó. Bà tôi thong thả moi há»™p thuốc ra, lấy thuốc lá nhét và o cái mÅ©i xôm xốp và nói:
-Thôi được! Äã váºy thì... ông tôi thuê hai căn buồng nhá» tối om om ở dÆ°á»›i hầm má»™t ngôi nhà cÅ© trong má»™t ngõ cụt, phÃa dÆ°á»›i má»™t ngá»n đồi. Khi dá»n nhà , bà tôi lấy má»™t chiếc già y gai cÅ©, cầm sợi dây già y ném và o bếp lò. Rồi bà ngồi xổm và bắt đầu gá»i gia thần:
-Gia thần, gia thần, xe đã sẵn sà ng, xin NgÆ°á»i hãy cùng Ä‘i vá»›i chúng tôi tá»›i nÆ¡i ở má»›i, đến vá»›i hạnh phúc má»›i... ông tôi ở ngoà i sân nhòm và o cá»a sổ, quát lên:
-Äợi đấy, sẽ có xe đấy, mụ tà giáo kia! Cứ liệu, đừng có bêu diếu tôi.
-ôi, ông nó ơi, coi chừng kẻo khốn đấy!
-Bà tôi nói vá»›i ông tôi, giá»ng nghiêm trang. NhÆ°ng ông tôi nổi nóng và cấm bà tôi không được Ä‘Æ°a gia thần Ä‘i theo. Bà n ghế và những đồ đạc linh tinh khác ông tôi Ä‘em bán cho những ngÆ°á»i Tacta buôn đồ cÅ© suốt hai ba hôm má»›i xong. ông tôi đặt giá và chá»i bá»›i om sòm, còn bà tôi thì đứng ở cá»a sổ nhìn ra, lúc khóc, lúc cÆ°á»i, miệng khẽ lẩm bẩm:
-Lôi cả Ä‘i! Äáºp hết Ä‘i!... Tôi cÅ©ng muốn khóc, tôi tiếc cái vÆ°á»n và túp lá»u của tôi quá. Chúng tôi dá»n nhà đi chỉ cần có hai chiếc xe ngá»±a. Tôi ngồi trên xe, giữa những đống đồ đạc linh tinh. Xe xóc má»™t cách kinh khủng, dÆ°á»ng nhÆ° muốn hất tôi xuống đất. Và tôi đã sống vá»›i cảm giác bị lắc lÆ° liên miên nhÆ° muốn hất tôi Ä‘i nhÆ° váºy trong khoảng hai năm trá»i, cho đến táºn ngà y mẹ tôi mất. Mẹ tôi trở vá» sau khi ông tôi dá»n đến căn hầm được Ãt lâu. Mẹ tôi trông xanh nhợt, gầy còm, hai mắt mở to, ngỡ ngà ng ánh lên nhÆ° trong cÆ¡n sốt. Mẹ tôi nhìn má»™t cách chăm chú kỳ lạ nhÆ° má»›i trông thấy ông bà tôi và tôi lần đầu váºy. Mẹ tôi lặng lẽ nhìn cả nhà , còn bố dượng tôi thì cứ Ä‘i Ä‘i lại lại ở trong phòng, hai tay chắp sau lÆ°ng, miệng huýt sáo khe khẽ, chốc chốc lại húng hắng ho, mấy ngón tay khẽ búng và o nhau.
-Trá»i, sao con lá»›n khiếp thế nà y!
-Mẹ tôi nói, hai bà n tay nóng hổi áp và o má tôi. Mẹ tôi ăn mặc trông rất xoà ng xĩnh: chiếc áo dà i mà u da cam rộng thùng thình, ở nơi bụng lại phình ra. ông bố dượng chìa tay cho tôi:
-Chà o cáºu cả! Äá»™ nà y thế nà o? Rồi ông ta hÃt hÃt không khà và nói:
-Nà y, ở đây ẩm Æ°á»›t lắm! Cả hai ngÆ°á»i nhÆ° vừa má»›i qua má»™t cuá»™c chạy dà i, dáng mệt má»i, quần áo trên ngÆ°á»i Ä‘á»u nhà u nát, phai bạc. Hai ngÆ°á»i hình nhÆ° không còn muốn gì hÆ¡n là được nằm nghỉ. Má»i ngÆ°á»i uống trà trong bầu không khà buồn tẻ. Nhìn những giá»t nÆ°á»›c mÆ°a chảy trên cá»a kÃnh, ông tôi há»i:
-NhÆ° váºy là cháy sạch cả à ?
-Cháy sạch,
-bố dượng tôi trả lá»i, giá»ng quả quáết.
-Chúng con phải khó khăn lắm mới lao ra được...
-Hừ, lá»a chứ có phải chuyện đùa đâu! Mẹ tôi áp sát và o vai bà tôi và nói thì thầm và o tai bà . Bà tôi nheo mắt lại nhÆ° gặp ánh sáng chói. Không khà trong nhà má»—i lúc má»™t buồn hÆ¡n. Bá»—ng ông tôi nói rất to, giá»ng thản nhiên và có vẻ cay Ä‘á»™c.
-Epgêni Vaxiliep, sao tôi nghe nói là chẳng có cháy chiếc gì cả, mà chỉ vì anh đánh bạc thua hết. Không khà yên lặng nhÆ° dÆ°á»›i mồi, chỉ nghe thấy tiếng ấm xamôva sôi phì phì và tiếng mÆ°a rÆ¡i Ä‘áºp và o cá»a kÃnh. Má»™t lúc sau mẹ tôi nói:
-Bố...
-Bố cái gì?- ông tôi thét nghe đến đinh tai.
-Còn muốn gì nữa? Tao đã chẳng bảo rằng ba mÆ°Æ¡i tuổi đầu đừng có Ä‘i lấy đứa hai mÆ°Æ¡i là gì? Äấy, mà y đã được thá»a mãn,; ông chồng thanh lịch của mà y đấy! Mà y đã là bà lá»›n, oai ghê! Thế nà o, cô quý nữ của tôi! Cả bốn ngÆ°á»i Ä‘á»u la hét ầm Ä©, la to nhất là bố dượng tôi. Tôi bá» ra phòng ngoà i, leo lên ngồi trên đống củi và lặng Ä‘i trong ná»—i kinh ngạc: mẹ tôi đã bị ngÆ°á»i ta là m thay đổi hẳn, hoà n toà n không còn giống nhÆ° trÆ°á»›c nữa. Cảm giác nà y khi ở trong phòng Ãt thấy rõ hÆ¡n, nhÆ°ng ở đây, trong bóng tối lá» má», tôi nhá»› lại rõ rà ng mẹ tôi trÆ°á»›c kia nhÆ° thế nà o. Tôi không còn nhá»› rõ lắm tại sao vá» sau tôi lại ở Xôrmôvô, tại má»™t ngôi nhà trong đó tất cả má»i thứ Ä‘á»u còn má»›i, tÆ°á»ng không có giấy bồi, những khe hở giữa các cây gá»— thì bịt bằng sợi gai và có rất nhiá»u gián ở trong. Mẹ tôi và bố dượng tôi ở hai phòng có cá»a sổ trông ra Ä‘Æ°á»ng, còn tôi vá»›i bà tôi thì ở gian bếp chỉ có má»—i má»™t chiếc cá»a sổ nhá». Vượt lên trên các mái nhà , những ống khói nhà máy đâm thẳng Má»™t khu phố ở Nijni-Nôpgôrôt có những nhà máy quan trá»ng nhất ở nÆ°á»›c Nga. ở Nga nhà gá»— thÆ°á»ng là m bằng những cây gá»— nguyên ghép lại. lên trá»i trông nhÆ° những ngón tay Ä‘en sì và nhả ra những là n khói dà y đặc, xoắn tÃt. Gió mùa đông thổi chúng bay Ä‘i khắp xóm. Trong những căn phòng lạnh lẽo của chúng tôi lúc nà o cÅ©ng có mùi dầu mỡ khét lẹt. Sáng sá»›m tiếng còi rú lên nhÆ° tiếng chó sói:
-U..., u
-u... u... u... Äứng lên ghế dà i nhìn qua những tấm kÃnh bên trên của cá»a sổ và qua các mái nhà , có thể thấy cái cổng nhà máy sáng rá»±c ánh đèn. Cánh cổng mở toang trông nhÆ° cái mồm móm Ä‘en ngòm của má»™t lão hà nh khất Ä‘ang há ra cho đám ngÆ°á»i bé nhá» lÅ© lượt tuồn và o. Giữa trÆ°a tiếng còi lại rúc lên, hai cánh cổng nom nhÆ° cặp môi Ä‘en sì lại há ra, để lá»™ cái hốc mồm sâu hoắm; những con ngÆ°á»i đã bị nhà máy nuốt chá»ng lại nhÆ° bị tuôn ra. HỠđổ ra Ä‘Æ°á»ng nhÆ° má»™t dòng nÆ°á»›c Ä‘en sì. Má»™t cÆ¡n gió mang theo tuyết trắng nhÆ° bông thổi lùa và o Ä‘Æ°á»ng phố, xua Ä‘uổi và dồn há» vá» những căn nhà của há». Bầu trá»i trên xóm là ng rất Ãt khi nhìn thấy: ngà y nà y qua ngà y khác phÃa trên các mái nhà , trên các đống tuyết Ä‘en kịt muá»™i bồ hóng, ngÆ°á»i ta thấy lÆ¡ lá»ng má»™t cái mái khác mà u xám và bằng phẳng; nó đè trÄ©u lên óc tưởng tượng và là m lóa mắt ngÆ°á»i ta bởi cái mà u sắc Ä‘Æ¡n Ä‘iệu buồn tẻ của nó. Tối tối trên bầu trá»i nhà máy láºp lá» má»™t vừng sáng mà u đỠđục chiếu và o các đỉnh ống khói; ngÆ°á»i ta có cảm tưởng nhÆ° các ống khói từ trong đám khói nhô ra, không phải vÆ°Æ¡n lên trá»i, mà là chúc xuống đất.
Chúng tuôn ra những tia lá»a Ä‘á» rá»±c, gà o rú lên. Nhìn tất cả những cái đó tôi cảm thấy bá»±c dá»c vô hạn, má»™t ná»—i buồn chua xót da diết trong lòng. Bà tôi trở thà nh ngÆ°á»i là m bếp; bà tôi nấu nÆ°á»›ng, cá» sà n, bổ củi, xách nÆ°á»›c, quần quáºt suốt từ sáng đến tối, và khi Ä‘i nằm bà tôi rã rá»i cả chân tay, vừa than vãn, vừa rên rỉ. Thỉnh thoảng sau khi là m lụng xong, bà tôi mặc má»™t chiếc áo cánh bông ngắn, vén váy lên tháºt cao và đi ra phố.
-Xem lão già ở trên đó sống ra sao...
-Cho cháu đi với!
-Cháu sẽ chết rét mất thôi. Xem bão tuyết kia kìa! Rồi bà tôi Ä‘i hÆ¡n bảy vecxta trên con Ä‘Æ°á»ng bị ngáºp giữa những cánh đồng tuyết. Mẹ tôi ngÆ°á»i và ng bủng, có chá»a, co ro trong chiếc khăn san rách mà u xám, có tua xung quanh. Tôi căm ghét chiếc khăn đó, nó là m cho thân hình to lá»›n, cân đối của mẹ tôi xấu xà hẳn Ä‘i. Tôi ghét và thÆ°á»ng rứt đứt những tua ở xung quanh khăn. Tôi căm ghét cả ngôi nhà , xưởng máy và xóm là ng. Mẹ tôi Ä‘i má»™t đôi ủng bẹp dúm dó, má»—i khi ho thì cái bụng to phình lại lắc lÆ° trông tháºt quái gở. Cặp mắt xanh xám của ngÆ°á»i ánh lên những nét khô khan và giáºn dữ, và thÆ°á»ng hay nhìn trừng trừng và o những bức tÆ°á»ng trÆ¡ trụi nhÆ° bị dán chặt và o đó. Äôi khi mẹ tôi nhìn hà ng giá» qua cá»a sổ ra Ä‘Æ°á»ng. ÄÆ°á»ng phố trông giống nhÆ° má»™t hà m răng, má»™t số răng vì già nua nên đã Ä‘en kịt, khấp khểnh; má»™t số đã rụng, và ngÆ°á»i ta đã vụng vá» thay và o đó những chiếc răng má»›i to quá khổ so vá»›i hà m.
-Chúng ta ở đây là m gì?
-Tôi há»i. Mẹ tôi trả lá»i:
-ôi, im Ä‘i con ạ... Mẹ tôi Ãt nói vá»›i tôi, mà thÆ°á»ng chỉ ra lệnh:
-Äi Ä‘i... ÄÆ°a đây... Äem lại đây... Tôi Ãt khi được ra Ä‘Æ°á»ng; lần nà o vá» nhà tôi cÅ©ng bị bÆ°Æ¡u đầu sứt trán vì bị tụi trẻ con đánh. Äánh nhau là thú vui duy nhất của tôi. Cho nên tôi đánh nhau rất say mê. Mẹ tôi lấy thắt lÆ°ng quất tôi, nhÆ°ng sá»± trừng phạt chỉ kÃch thÃch tôi thêm và lần sau tôi cà ng đánh nhau vá»›i tụi trẻ con má»™t cách Ä‘iên khùng hÆ¡n, và mẹ tôi cÅ©ng lại trừng phạt tôi nghiêm khắc hÆ¡n.
Má»™t lần tôi cáo trÆ°á»›c cho mẹ tôi biết rằng nếu mẹ tôi không thôi đánh tôi thì tôi sẽ cắn tay mẹ tôi, rồi chạy ra đồng và ở lỳ đến chết cóng ở đó. Mẹ tôi sá»ng sốt đẩy tôi ra, rồi Ä‘i Ä‘i lại lại trong phòng và vừa thở vá»›i vẻ mệt nhá»c vừa nói:
-Äồ bất trị! Chiếc cầu vồng sinh Ä‘á»™ng, lung linh của những tình cảm mà ngÆ°á»i ta gá»i là lòng thÆ°Æ¡ng yêu đã phai nhạt Ä‘i trong tâm hồn tôi và cà ng ngà y cà ng hay bùng lên những ngá»n lá»a xanh đầy thán khÃ
-ngá»n lá»a tức giáºn đối vá»›i tất cả má»i thứ; ná»—i bất bình nặng ná», cảm giác sống cô Ä‘á»™c trong cái thế giá»›i vô nghÄ©a, má»™t mà u xám xịt và điêu tà n nà y, cứ âm ỉ trong trái tim tôi. Bố dượng tôi rất nghiêm khắc đối vá»›i tôi và Ãt khi nói chuyện vá»›i mẹ tôi. Suốt ngà y ông ta chỉ huýt sáo miệng, ho và sau bữa trÆ°a thì đứng trÆ°á»›c gÆ°Æ¡ng lấy tăm xỉa những chiếc răng khấp khểnh rất cẩn tháºn và rất lâu. Cà ng ngà y bố dượng tôi cà ng hay cãi nhau vá»›i mẹ tôi, gá»i mẹ tôi bằng "cô" má»™t cách giáºn dữ. Lối xÆ°ng hô đó là m cho tôi tức giáºn ghê gá»›m. Những lúc cãi nhau bao giá» bố dượng tôi cÅ©ng đóng chặt cá»a thông và o bếp, có lẽ ông ta không muốn cho tôi nghe thấy lá»i nói của mình, tuy váºy tôi vẫn lắng nghe được cái giá»ng trầm trầm, khà n khà n của ông ta. Má»™t lần ông ta giáºm chân và hét:
-Chỉ vì cái bụng chÆ°á»›ng mắt của cô mà tôi không thể má»i ai đến chÆ¡i được, tháºt là giống bò cái! Tôi sá»ng sốt và tức giáºn nhÆ° Ä‘iên dại đến ná»—i tôi nhảy bắn lên ở trên lò sưởi, Ä‘áºp cả đầu và o trần nhà và cắn và o lưỡi đến chảy cả máu. Cứ đến thứ bảy là có hà ng chục ngÆ°á»i Ä‘em phiếu thá»±c phẩm đến bán cho bố dượng tôi. NgÆ°á»i ta đã trả công cho há» bằng phiếu thay cho tiá»n mặt, và há» sẽ dùng phiếu để mua thá»±c phẩm ở cá»a hà ng nhà máy. Bố dượng tôi mua lại những phiếu đó chỉ bằng ná»a tiá»n. ông ta tiếp hỠở trong bếp; ngồi sau má»™t chiếc bà n, vẻ mặt quan trá»ng và cau có, ông ta cầm phiếu và nói:
-Một rúp rưỡi.
-Epgêni Vaxiliep, ông hãy nể Chúa một chút...
-Má»™t rúp rưỡi. Cuá»™c sống vô nghÄ©a, tối tăm đó kéo dà i không lâu. TrÆ°á»›c khi mẹ tôi ở cữ, tôi được Ä‘Æ°a tá»›i chá»— ông tôi. Lúc nà y ông tôi đã vỠở Kunavinô, ông ở trong má»™t căn phòng cháºt hẹp có lò sưởi Nga và hai cá»a sổ trông ra sân trong má»™t ngôi nhà hai tầng ở phố Pêxtạanaia. Phố nà y chạy dÆ°á»›i chân má»™t quả đồi xuống đến hà ng rà o khu nghÄ©a địa của nhà thá» Äức Bà Äồng trinh.
-Sao?
-ông tôi há»i khi thấy tôi và cất tiếng cÆ°á»i the thé.
-Ngà y xÆ°a ngÆ°á»i ta nói: "Không có ngÆ°á»i nà o đáng yêu hÆ¡n mẹ đẻ", còn bây giá» có lẽ chúng ta phải nói: "Không phải mẹ đẻ, mà chÃnh là ông ngoại quái quá»· nà y!" ôi chao, lÅ© chúng bay... y... y tháºt là ...
Tôi chÆ°a kịp quen vá»›i chá»— ở má»›i thì bà và mẹ tôi vá»›i em bé tôi tá»›i. Bố dượng tôi bị Ä‘uổi khá»i nhà máy vì tá»™i bòn mót của anh em thợ, nhÆ°ng ông ta chạy chá»t và được tuyển ngay và o là m chân bán vé tại nhà ga. Sau những ngà y không có việc gì xảy ra, tôi lại được Ä‘Æ°a vỠở vá»›i mẹ tôi trong tầng hầm má»™t ngôi nhà đá. Láºp tức mẹ tôi tống tôi đến trÆ°á»ng. NhÆ°ng ngay từ ngà y đầu tiên trÆ°á»ng há»c đã là m tôi chán ghét. Tôi đến trÆ°á»ng vá»›i đôi già y của mẹ tôi, mặc chiếc áo bà nh tô nhá», nguyên là áo của bà tôi chữa lại, má»™t chiếc sÆ¡-mi mà u và ng và má»™t cái quần dà i bỠống ra ngoà i ủng. Cách ăn mặc lố lăng đó láºp tức bị Ä‘em ra chế giá»…u. Vì chiếc áo sÆ¡-mi mà u và ng mà tôi bị gá»i là "thằng tù". Vá»›i tụi trẻ con tôi đã hòa hợp được nhanh chóng, nhÆ°ng thầy giáo và ông giáo sÄ© thì vẫn ghét tôi. Thầy giáo tôi có nÆ°á»›c da và ng bủng, đầu hói, thÆ°á»ng xuyên chảy máu cam, vá»›i hai lá»— mÅ©i nhét đầy bông, ông ta bÆ°á»›c và o lá»›p, ngồi và o bà n và há»i bà i bằng giá»ng mÅ©i. Äang nói ná»a chừng ông ta bá»—ng im bặt, rút bông ở lá»— mÅ©i ra, ngắm nghÃa rồi lắc đầu. Mặt ông ta trông nhẵn lì, nÆ°á»›c da nhÆ° mà u đồng gỉ; giữa những nếp nhăn có những vệt xanh xanh, nhất là cặp mắt mà u thiếc hoà n toà n thừa trên bá»™ mặt đó lại cà ng là m cho nó thêm xấu xÃ. Hai con mắt ấy dÃnh chặt và o mặt tôi rất khó chịu khiến tôi luôn luôn muốn Ä‘Æ°a bà n tay lên lau má. Mấy hôm đầu tôi ngồi ở dãy bà n trên cùng, ngay bà n đầu, gần sát vá»›i thầy giáo. Ngồi ở đây tháºt khó Những ngÆ°á»i tù bị khâu và o lÆ°ng áo má»™t miếng vải hình vuông Ä‘á» hoặc và ng. Tôi có cảm giác nhÆ° ông ta không nhìn thấy ai hết, ngoà i tôi ra. Suốt buổi ông ta nói bằng giá»ng mÅ©i:
-Pêxkôp, thay áo sÆ¡-mi Ä‘i! Pêxkôp, đừng Ä‘á»™ng Ä‘áºy chân! Pêxkôp, nÆ°á»›c ở già y lại chảy ra thà nh vÅ©ng rồi! Tôi trả thù ông ta bằng những trò nghịch ngợm quá»· quái. Má»™t lần tôi kiếm được ná»a quả dÆ°a hấu Æ°á»›p lạnh. Tôi Ä‘em khoét ruá»™t ra và lấy má»™t sợi chỉ buá»™c nó và o chiếc ròng rá»c ở cá»a ra và o chá»— phòng ngoà i tranh tối tranh sáng. Khi mở cá»a thì quả dÆ°a chạy lên trên, và khi thầy giáo khép cá»a lại thì quả dÆ°a chụp và o cái đầu hói của thầy y nhÆ° má»™t cái mÅ© váºy. NgÆ°á»i gác trÆ°á»ng dẫn tôi vá» nhà cùng vá»›i lá thÆ° của thầy giáo, và vì trò tinh nghịch đó tôi đã bị má»™t tráºn đòn nên thân. Má»™t lần khác tôi rắc loại thuốc lá dùng để hÃt và o ngăn bà n thầy. Thầy bị hắt hÆ¡i đến ná»—i phải bá» lá»›p vá» và cá» anh con rể đến dạy thay. NgÆ°á»i con rể đó là má»™t sÄ© quan, y bắt cả lá»›p hát bà i "Chúa hãy cứu giúp Nga hoà ng" và bà i "ôi, tá»± do, tá»± do của ta". Những ai hát không đúng bị y lấy thÆ°á»›c kẻ gõ và o đầu. Y gõ rất kêu, nhÆ°ng không Ä‘au. Và là m cho cả lá»›p cÆ°á»i rá»™ lên. Thầy giáo dạy giáo lý
-một giáo sĩ trẻ và đẹp trai có bộ tóc rất đẹp
-rất ghét tôi vì tôi không có cuốn "Thánh sá» của Cá»±u Æ°á»›c và Tân Æ°á»›c thÆ°" và vì tôi hay nhại lại lối nói của ông ta. Và o lá»›p, việc đầu tiên là ông ta há»i tôi:
-Pêxkôp, có Ä‘em sách Ä‘i không? Äúng. Có Ä‘em sách không? Tôi trả lá»i:
-Không ạ, con không Ä‘em. Äúng.
-Äúng cái gì?
-Không đem ạ.
-Thế thì Ä‘i vá» ngay! Äúng, Ä‘i vá». Vì tao không có ý định dạy mà y. Äúng, tao không định dạy đâu. Äiá»u đó không là m cho tôi buồn lắm. Tôi bá» ra ngoà i và đi tha thẩn trên những con Ä‘Æ°á»ng bẩn thỉu ở trong xóm cho đến hết giá» há»c, vừa Ä‘i vừa để ý quan sát cuá»™c sống ồn à o của nó. Viên giáo sÄ© có khuôn mặt sùng kÃnh của Chúa Giê-su, cặp mắt dịu dà ng nhÆ° mắt phụ nữ và hai bà n tay nhá» nhắn cÅ©ng dịu dà ng đối vá»›i tất cả những gì được mó tá»›i. Từ quyển sách, đến cái thÆ°á»›c, cái quản bút
-ông ta Ä‘á»u nhấc lên má»™t cách tháºn trá»ng lạ thÆ°á»ng, dÆ°á»ng nhÆ° đó là má»™t sinh váºt hay váºt rất dá»… vỡ, ông ta yêu mến má»i váºt lắm, chỉ sợ cầm không khéo thì há»ng mất. Äối vá»›i trẻ con ông ta không âu yếm nhÆ° váºy, song chúng vẫn mến ông ta. Mặc dầu tôi há»c cÅ©ng tạm được, NhÆ°ng chẳng bao lâu tôi được cáo rằng tôi bị Ä‘uổi ra khá»i trÆ°á»ng Quốc ca của nÆ°á»›c Nga thá»i Nga hoà ng. vì hạnh kiểm xấu. Tôi chán nản vô cùng, vì chuyện nà y có thể Ä‘em lại cho tôi những rầy rà lá»›n: mẹ tôi cà ng đâm ra bẳn tÃnh, và cà ng hay đánh Ä‘áºp tôi hÆ¡n. NhÆ°ng tháºt là may mắn cho tôi: giám mục CrixanthÆ¡ Ä‘á»™t nhiên tá»›i trÆ°á»ng. ông ta trông giống nhÆ° má»™t thầy phù thủy, và tôi còn nhá»› là ông ta gù lÆ°ng. ông ta ngÆ°á»i nhá» bé, mặc má»™t chiếc áo Ä‘en rá»™ng, đầu Ä‘á»™i mÅ© nom rất buồn cÆ°á»i. Khi ông ngồi và o bà n, thò hai tay từ trong tay áo ra và nói: "Nà o, các con chúng ta hãy nói chuyện vá»›i nhau!", không khà lá»›p há»c láºp tức trở nên ấm cúng, vui vẻ, gây nên má»™t cảm giác dá»… chịu khác thÆ°á»ng. Sau nhiá»u ngÆ°á»i, đến tôi được gá»i lên bà n ông. ông há»i bằng giá»ng nghiêm trang:
-Con lên mấy?... Thế thôi à ? Sao cao ghê thế, anh bạn? Con hay dầm mÆ°a lắm phải không? ông ta đặt bà n tay khô khẳng vá»›i những móng tay dà i và nhá»n lên bà n, mấy ngón tay nắm lấy chòm râu lÆ¡ thÆ¡. ông nhìn đăm đăm và o mặt tôi bằng cặp mắt dịu hiá»n và nói:
-Nà o, con hãy nói cho ta nghe, trong Thánh sá» con thÃch chuyện gì nà o? Khi tôi nói rằng tôi không có sách và tôi không há»c Thánh sá», ông ta Ä‘Æ°a tay sá»a lại mÅ© và há»i:
-Thế là thế nà o? Cần phải há»c chứ? Có thể là con biết hoặc đã nghe kể vá» Thánh sá» chăng? Con biết Thánh thi à ? Giá»i! Cả Kinh thánh nữa chứ? Äó, thấy không? Biết cả sá»± tÃch các thánh nữa à ? Bằng thÆ¡ à ? Con giá»i lắm! ông giáo sÄ© của chúng tôi bÆ°á»›c và o, mặt mÅ©i Ä‘á» bừng, thở hổn hển. Giám mục ban phúc cho ông ta, nhÆ°ng khi ông ta bắt đầu nói đến tôi thì giám mục nói và giÆ¡ tay lên:
-Xin phép má»™t chút... Nà o, con hãy kể vá» Thánh Alêcxây, ngÆ°á»i của Chúa xem nà o...
-Những câu thơ rất hay, phải không anh bạn?
-ông nói khi tôi quên một câu nà o đó và ngừng lại.
-Còn bà i nà o nữa không? ... Vá» vua Äavit à ? Ta rất vui lòng nghe! Tôi nháºn thấy ông ta quả có lắng nghe và thÃch bà i thÆ¡ lắm. ông há»i tôi rất lâu, rồi bá»—ng ông ngắt lá»i tôi rất nhanh và há»i:
-Con Ä‘á»c theo Thánh thi à ? Ai dạy? Chắc ông con hiá»n lắm phải không? ác à ? Chẳng có lẽ! Thế con có nghịch ngợm lắm không? Tôi lúng túng, nhÆ°ng rồi trả lá»i:
-Có ạ.
Thầy giáo và ông giáo sÄ© xác nháºn lá»i thú nháºn của tôi bằng những câu nói dà i dòng. Giám mục ngồi nghe, mắt nhìn xuống đất, rồi thở dà i và nói:
-Má»i ngÆ°á»i nói vá» con những gì con đã nghe thấy chÆ°a? Nà o, lại đây! ông đặt tay lên đầu tôi, bà n tay phảng phất mùi gá»— trắc cá, và há»i tôi:
-Tại sao con lại nghịch nhÆ° váºy?
-Há»c chán lắm ạ.
-Chán à ? Không đúng thế đâu, anh bạn ạ. Nếu con chán há»c thì con há»c phải kém chứ, đằng nà y các thầy giáo Ä‘á»u nói là con há»c khá cÆ¡ mà ! Thế thì ắt phải có nguyên nhân gì khác đấy thôi. ông rút trong ngá»±c áo ra má»™t cuốn sổ nhá» và ghi:
-Pêskôp, Alêcxây. Äược rồi! Dù sao cÅ©ng phải cố dằn lòng má»›i được, anh bạn ạ, và đừng có nghịch ngợm quá! Nghịch má»™t chút thôi thì được, còn nếu nghịch quá thì sẽ là m cho thiên hạ bá»±c mình! Ta nói có phải không, các con? Nhiá»u giá»ng nói vui vẻ đáp lại:
-Vâng ạ.
-Cả các con cÅ©ng không nghịch ngợm quá phải không? Äám trẻ con mỉm cÆ°á»i ranh mãnh, trả lá»i:
-Có chứ! CÅ©ng nghịch lắm ạ! Nghịch lắm ạ! Giám mục ngả ngÆ°á»i lên thà nh ghế, ghì chặt lấy tôi và nói má»™t cách hết sức lạ thÆ°á»ng đến ná»—i tất cả má»i ngÆ°á»i
-ngay cả thầy giáo và ông giáo sĩ
-Ä‘á»u phải báºt cÆ°á»i:
-Thế đấy, các chú em của ta ạ, và o tuổi các em ta cÅ©ng là má»™t ông tÆ°á»›ng nghịch đấy! Vì sao thế nhỉ, các em? Bá»n trẻ con cÆ°á»i, ông ta há»i han chúng, khéo là m cho cả lá»›p rối trÃ, khiến chúng phải tranh cãi vá»›i nhau. Không khà má»—i lúc má»™t vui vẻ thêm. Cuối cùng ông đứng dáºy và nói:
-ở đây vá»›i các con rất thÃch, các chú bé nghịch ngợm ạ, nhÆ°ng đến lúc ta phải Ä‘i rồi! ông giÆ¡ tay lên, vén tay áo, khoát tay là m dấu cho tất cả má»i ngÆ°á»i và chúc:
-Nhân danh Cha và Con và Thánh thần, chúc cho các con là m được những việc tốt là nh! Thôi chà o các con! Tất cả bá»n trẻ con Ä‘á»u kêu lên:
-Tạm biệt Äức Cha! Xin má»i Äức Cha trở lại đây lần nữa. Giám mục gáºt đầu, nói:
-Ta sẽ trở lại! Sẽ trở lại! Ta sẽ Ä‘em sách đến cho các con! Vừa nhẹ nhà ng rá»i lá»›p há»c, ông vừa bảo thầy giáo:
-Thầy cho các em vỠđi! ông nắm tay tôi dắt ra phòng ngoà i. Ra đến nơi, ông cúi xuống bên tôi và nói khe khẽ:
-Con phải tá»± kiá»m chế mình nhé, được không? Ta hiểu vì sao con nghịch ngợm rồi! Thôi, tạm biệt anh bạn nhá» của ta! Tôi hết sức xúc Ä‘á»™ng, má»™t cảm giác đặc biệt rạo rá»±c trong lòng tôi. Sau khi cho lá»›p há»c giải tán, thầy giáo giữ tôi ở lại và bảo tôi rằng từ giá» tôi phải ngoan ngoãn hÆ¡n, tôi cÅ©ng lắng nghe má»™t cách chăm chú và tá»± nguyện. ông giáo sÄ© vừa khoác áo lông và o ngÆ°á»i, vừa nói bằng giá»ng dịu dà ng:
-Từ nay mà y phải đến há»c các giá» của tao! Äúng. Phải đến.
NhÆ°ng phải ngồi cho nghiêm chỉnh! Äúng. Phải ngồi cho nghiêm chỉnh. Công việc của tôi ở trÆ°á»ng tạm ổn thì ở nhà lại xảy ra má»™t chuyện không hay: tôi ăn cắp của mẹ tôi má»™t rúp. Việc nà y tôi không có chủ ý trÆ°á»›c. Má»™t hôm và o buổi tối mẹ tôi Ä‘i đâu không rõ, để tôi ở nhà trông em. Ngồi buồn, tôi giở má»™t quyển sách của bố dượng ra xem
-cuốn "Bút ký của ngÆ°á»i thầy thuốc" của Äuáma-Bố, và giữa các trang sách tôi nhìn thấy hai tá» giấy bạc: má»™t tá» mÆ°á»i rúp và má»™t tá» má»™t rúp. Cuốn sách tôi Ä‘á»c không hiểu, tôi bèn gấp lại. Bá»—ng tôi hình dung ra rằng vá»›i má»™t rúp không những tôi có thể mua được quyển "Thánh sá»", mà có lẽ còn mua được cả cuốn "RôbinxÆ¡n". Tôi biết đến cuốn sách nà y trÆ°á»›c đó không lâu, trong má»™t buổi há»c ở trÆ°á»ng. Và o má»™t ngà y giá rét, trong lúc ra chÆ¡i, tôi kể cho bá»n trẻ con nghe má»™t truyện cổ tÃch. Bá»—ng má»™t đứa trong bá»n chúng nháºn xét có vẻ khinh miệt:
-Truyện cổ tÃch chỉ là chuyện nhảm nhà thôi. "RôbinxÆ¡n" má»›i thá»±c là truyện! Có mấy đứa nữa cÅ©ng đã Ä‘á»c "RôbinxÆ¡n" rồi, tất cả Ä‘á»u khen cuốn sách đó. Tôi cảm thấy bá»±c mình vì chúng không thÃch truyện cổ tÃch của bà tôi. Tôi bèn định bụng Ä‘á»c "RôbinxÆ¡n" cho bằng được để rồi cÅ©ng sẽ bảo cuốn sách đó là chuyện nhảm nhÃ! Ngà y hôm sau tôi mang tá»›i trÆ°á»ng cuốn "Thánh sá»" và hai táºp truyện cổ tÃch đã nhà u nát của AnÄ‘ecxen, ba fun bánh mì trắng và má»™t fun xúc-xÃch. Trong má»™t cá»a hà ng nhá», tối om ở cạnh hà ng rà o nhà thá» Thánh VlaÄ‘imia có bán cả "RôbinxÆ¡n"
-má»™t cuốn sách má»ng, bìa và ng, trên trang đầu vẽ má»™t ngÆ°á»i râu ria xồm xoà m, đầu Ä‘á»™i chiếc mÅ© lông hình chóp, trên vai khoác tấm da thú. Bức tranh đó tôi không thÃch; còn các truyện cổ tÃch thì bá» ngoà i trông cÅ©ng đã đáng yêu rồi, mặc dầu nhà u nát. Trong giá» nghỉ giữa buổi, tôi Ä‘em phân chia cho bá»n trẻ con bánh mì và xúc-xÃch, rồi chúng tôi bắt đầu Ä‘á»c truyện cổ tÃch kỳ lạ "Chim há»a mi". Truyện nà y ngay láºp tức đã là m cho chúng tôi háo hức. "ở Trung Quốc má»i ngÆ°á»i dân Ä‘á»u là ngÆ°á»i Trung Quốc, cả vua cÅ©ng là ngÆ°á»i Trung Quốc"
-Tôi còn nhá»› câu nà y đã là m cho tôi ngạc nhiên má»™t cách dá»… chịu nhÆ° thế nà o bởi tÃnh cách giản dị của nó, bởi nhạc Ä‘iệu nhÆ° mỉm cÆ°á»i vui vẻ và má»™t cái gì đó nữa đẹp đẽ lạ thÆ°á»ng. Tôi không Ä‘á»c được hết "Chim há»a mi" ở trÆ°á»ng vì không đủ thì giá». Khi tôi vỠđến nhà thì mẹ tôi Ä‘ang đứng bên bếp lò tráng trứng, tay cầm má»™t chiếc chảo nhá». Mẹ tôi há»i tôi bằng giá»ng rất lạ, gần nhÆ° hết hÆ¡i:
-Mà y lấy một rúp của tao phải không?
-Phải, con lấy mua sách đấy. Äây, sách đây... Mẹ tôi cầm chảo nện luôn cho tôi má»™t cái rất Ä‘au, còn mấy cuốn sách của AnÄ‘ecxen thì mẹ tôi lấy và giấu biệt Ä‘i đâu mất, Ä‘iá»u nà y còn là m tôi xót xa hÆ¡n cả bị đòn. Mấy ngà y liá»n tôi không tá»›i trÆ°á»ng. Trong thá»i gian đó hẳn là bố dượng tôi đã Ä‘em kể lại cái "thà nh tÃch" của tôi cho những ngÆ°á»i đồng sá»± nghe, và những ngÆ°á»i nà y lại kể cho con cái há». Má»™t đứa trong số đó Ä‘em chuyện nà y tá»›i trÆ°á»ng, và đến khi tôi Ä‘i há»c liá»n được đón tiếp bằng má»™t cái tên má»›i: "Thằng ăn cắp". Cái tên tháºt giản dị và rõ rà ng nhÆ°ng không đúng, vì tôi có giấu việc tôi lấy đồng rúp đâu. Tôi muốn giải thÃch Ä‘iá»u đó, nhÆ°ng ngÆ°á»i ta không tin tôi. Tôi bèn vá» nhà và bảo vá»›i mẹ tôi rằng tôi sẽ không Ä‘i há»c nữa. Mẹ tôi ngồi bên cá»a sổ; lúc đó mẹ tôi lại Ä‘ang có mang, nÆ°á»›c da xám ngoét, cặp mắt trông đỠđẫn và khổ não. Mẹ tôi Ä‘ang cho Xasa bú, mẹ nhìn tôi, mồm há ra nhÆ° cá.
-Mà y nói láo,
-mẹ tôi nói khẽ,
-không ai có thể biết chuyện mà y lấy đồng rúp cả.
-Mẹ cứ Ä‘i mà há»i xem.
-ChÃnh mà y ba hoa thì có. Nà o, nói Ä‘i, có phải chÃnh mà y đã ba hoa không? Liệu đấy, mai tao sẽ tìm cho ra đứa nà o Ä‘em chuyện đó đến trÆ°á»ng! Tôi nói tên má»™t đứa há»c sinh. Mặt mẹ tôi nhăn lại vẻ Ä‘au Ä‘á»›n và thổn thức khóc. Tôi bá» xuống bếp, lên giÆ°á»ng nằm. Chiếc giÆ°á»ng của tôi là những chiếc hòm kê ở đằng sau lò sưởi. Tôi nằm và nghe tiếng nức nở khe khẽ của mẹ tôi ở trong phòng:
-Trá»i Æ¡i! Trá»i Æ¡i!... Không sao chịu nổi cái mùi kinh tởm bốc ra từ những má»› giẻ rách dÃnh mỡ bị đốt, tôi trở dáºy và đi ra sân, nhÆ°ng mẹ tôi gá»i lại:
-Mà y Ä‘i đâu thế? Äi đâu? Lại đây tao bảo!... Chúng tôi ngồi trên sà n nhà . Xasa nằm trong lòng mẹ tôi, nó nắm lấy những chiếc khuya trên áo dà i của mẹ tôi, cúi xuống và nói:
-Huy,
-ý nó muốn nói: khuy. Tôi ngồi sát bên sÆ°á»n mẹ tôi. Mẹ tôi ôm lấy tôi và nói:
-Chúng ta nghèo. Äối vá»›i chúng ta má»—i kôpêch, má»—i kôpêch... Mẹ tôi vẫn không nói hết má»™t Ä‘iá»u gì đó, ngÆ°á»i ghì chặt tôi trong cánh tay nóng hổi.
-Äồ vô lại... Äồ vô lại!
-Mẹ tôi bỗng nhiên thốt ra những tiếng mà có lần tôi đã nghe thấy mẹ tôi nói. Xasa nhắc lại:
-Vô nại! Xasa là má»™t thằng bé kỳ lạ: vụng vá», đầu to, nó nhìn tất cả má»i váºt xung quanh bằng cặp mắt xanh rất đẹp, miệng khẽ mỉm cÆ°á»i và hình nhÆ° Ä‘ang chỠđợi má»™t cái gì. Nó biết nói sá»›m má»™t cách lạ thÆ°á»ng, không bao giá» khóc, luôn luôn sống trong trạng thái vui vẻ bình thản. Nó rất yếu á»›t, chỉ bò được đôi chút và rất vui mừng má»—i khi nhìn thấy tôi. Nó hay đòi tôi bế và thÃch mân mê tai tôi bằng những ngón tay má»m mại nhá» xÃu mà không hiểu sao lại phảng phất mùi hoa viôlet. Nó chết Ä‘á»™t ngá»™t, không ốm Ä‘au gì cả. Buổi sáng nó còn vui vẻ, yên là nh nhÆ° má»i ngà y, nhÆ°ng đến lúc lá»… tối, nó đã nằm ở trên bà n rồi. Việc nà y xảy ra Ãt lâu sau ngà y sinh đứa em thứ hai Nikôlai. Mẹ tôi là m đúng nhÆ° đã hứa; sinh hoạt của tôi ở trÆ°á»ng lại trở lại bình thÆ°á»ng. NhÆ°ng rồi tôi lại bị quẳng đến ở vá»›i ông tôi. Má»™t hôm trong bữa trà tối, lúc ở sân Ä‘i và o bếp, tôi bá»—ng nghe thấy tiếng mẹ tôi kêu não nuá»™t:
-Epgêni, tôi xin anh, tôi xin anh...
-Ngu vừa vừa chứ!
-Bố dượng tôi nói.
-Thì tôi biết là anh đến với cô ta mà lại!
-Thì sao? Trong mấy giây cả hai Ä‘á»u im lặng. Cuối cùng mẹ tôi vừa ho sù sụ vừa nói:
-Anh tháºt là má»™t tên vô lại Ä‘á»™c ác!... Tôi nghe thấy tiếng bố dượng đánh mẹ tôi, tôi liá»n chạy bổ và o phòng thì thấy mẹ tôi ngã khuỵu xuống đất, lÆ°ng và khuá»·u tay dá»±a và o ghế, ngá»±c ưỡn ra, đầu ngá»a lên, thở khò khè, hai mắt long lanh trông tháºt đáng sợ, còn bố dượng tôi thì ăn mặc sạch sẽ trong bá»™ lá»… phục má»›i, Ä‘ang giÆ¡ cái cẳng dà i ngoẵng ra đạp và o giữa ngá»±c mẹ tôi. Tôi vá»› lấy con dao có chuôi bằng xÆ°Æ¡ng mạ bạc dùng để cắt bánh mì ở trên bà n
-váºt duy nhất mẹ tôi còn giữ được sau khi bố tôi chết
-và lấy hết sức đâm và o sÆ°á»n bố dượng tôi. May quá, mẹ tôi đã kịp đẩy Macximôp sang bên. Con dao sượt qua sÆ°á»n là m toạc mất má»™t mảng lá»›n trên bá»™ lá»… phục và chỉ là m sầy da thôi. Bố dượng tôi kêu "ối", bá» chạy ra khá»i phòng, tay ôm lấy sÆ°á»n, còn mẹ tôi thì vồ lấy tôi, nhấc lên và ném tôi xuống sà n nhà cùng vá»›i má»™t tiếng rú. Bố dượng tôi từ ngoà i sân trở và o, giằng lấy tôi. Tuy thế, bố dượng tôi vẫn cứ Ä‘i đến khuya, khi bố dượng tôi đã Ä‘i khá»i, mẹ tôi leo lên lò sưởi vá»›i tôi. NgÆ°á»i khẽ ôm lấy tôi, hôn tôi và khóc:
-Con tha thứ cho mẹ, mẹ có lá»—i vá»›i con! ôi, con yêu quý, sao con lại có thể là m nhÆ° thế được. Dùng đến cả dao Æ°? Vá»›i má»™t thái Ä‘á»™ hết sức chân thà nh và hiểu rất rõ những Ä‘iá»u mình nói, tôi bảo mẹ tôi rằng rôi sẽ đâm chết bố dượng rồi cắt cổ tá»± tá» luôn. Tôi nghÄ© rằng tôi có thể là m nhÆ° thế lắm, hoặc dù sao tôi cÅ©ng thá» là m. Mãi đến nay tôi vẫn còn nhìn thấy cái chân dà i ngoẵng đáng nguyá»n rủa đó vá»›i cái nẹp sặc sỡ chạy dá»c theo ống quần. Tôi nhìn thấy nó vung lên trong không khà và phóng mÅ©i già y và o ngá»±c mẹ tôi. Hồi tưởng lại những chuyện ghê tởm nặng ná» nà y trong cuá»™c sống man rợ của ngÆ°á»i Nga, nhiá»u lúc tôi tá»± há»i: có nên nhắc lại hay không? Và má»—i lần, vá»›i lòng tin tưởng má»›i, tôi lại tá»± trả lá»i: phải nhắc lại, bởi vì đó là má»™t sá»± tháºt dai dẳng, đáng phỉ nhổ, mãi đến nay vẫn chÆ°a bị thủ tiêu. Äó là má»™t sá»± tháºt cần phải biết rõ đến táºn gốc để nhổ báºt gốc rá»… nó ra khá»i trà nhá»›, khá»i tâm hồn con ngÆ°á»i, khá»i toà n bá»™ cuá»™c sống của chúng ta, má»™t cuá»™c sống nặng ná» và nhục nhã biết bao. Và có má»™t nguyên nhân khác khẩn thiết hÆ¡n đã bắt buá»™c tôi phải mô tả những sá»± việc ghê tởm đó. Mặc dầu chúng đáng ghét, tháºm chà chúng còn đè nặng lên tâm hồn chúng ta và bóp chết nhiá»u tâm hồn đẹp đẽ, ngÆ°á»i Nga vẫn còn có má»™t tâm hồn là nh mạnh, trẻ trung đủ để đấu tranh và khắc phục chúng. Cuá»™c sống của chúng ta kỳ lạ không những vì nó còn chứa Ä‘á»±ng má»™t lá»›p bùn lầy vá»›i đủ má»i thứ rác rưởi có khả năng sinh sôi nẩy nở và nhầy nhụa đến thế, mà vì nó còn chứa Ä‘á»±ng những mầm mống tÆ°Æ¡i sáng, là nh mạnh, đầy sức sáng tạo, không ngừng xuyên qua lá»›p bùn ấy để vÆ°Æ¡n lên má»™t cách đắc thắng
-những mầm mống tốt là nh, nhân đạo vẫn tiếp tục vÆ°Æ¡n lên, khÆ¡i lên niá»m há vá»ng bất diệt và o khả năng tạo ra má»™t cuá»™c sống tÆ°Æ¡i sáng hÆ¡n và nhân đạo hÆ¡n.
Last edited by quykiemtu; 07-01-2009 at 03:38 PM.
|
25-05-2008, 09:44 AM
|
Guest
|
|
Bà i gởi: n/a
Thá»i gian online: 0 giây
|
|
ChÆ°Æ¡ng 13
Tôi lại đến ở với ông tôi.
-Sao thế, thằng tướng cướp?
-ông tôi kêu lên và đáºp tay xuống bà n khi thấy tôi.
-Bây giỠtao không nuôi mà y nữa, mặc cho bà mà y nuôi!
-Äược, tôi sẽ nuôi,
-bà tôi nói,
-ông tưởng việc đó khó lắm đấy!
-Äấy thì bà nuôi!
-ông tôi nói to, nhưng lại dịu đi ngay khi cắt nghĩa cho tôi:
-Tao và bà mà y đã dứt khoát ở riêng rồi, bây giá» má»i thứ của ông bà đá»u riêng biệt. Bà tôi ngồi gần cá»a sổ là m đăng-ten nhanh thoăn thoắt, đôi kim đụng và o nhau kêu leng keng nghe rất vui tai, chiếc gối cắm đầy kim găm bằng đồng lấp lánh dÆ°á»›i ánh mặt trá»i mùa xuân nom nhÆ° má»™t con chim bằng và ng. Bà tôi cÅ©ng giống nhÆ° má»™t pho tượng đồng váºy, không thay đổi gì cả! Còn ông tôi thì cà ng ngà y cà ng quắt lại, có nhiá»u nếp nhăn hÆ¡n, mái tóc hung đã chuyển thà nh xám, phong thái trang trá»ng được thay thế bằng những cá» chỉ hấp tấp nóng nảy, cặp mắt xanh nhìn đầy vẻ nghi kỵ. Bà tôi cÆ°á»i và kể cho tôi nghe câu chuyện chia gia tà i giữa hai ông bà : ông chia cho bà tất cả chai lá», nồi niêu, bát Ä‘Ä©a và bảo:
-Äấy là những thứ của bà , ngoà i ra đừng có xin xá» gì tôi nữa! Sau đó ông tôi tÆ°á»›c hết má»i đồ đạc, quần áo cÅ©, áo choà ng bằng lông cáo của bà tôi và đem bán được bảy trăm rúp, rồi Ä‘em số tiá»n ấy cho đứa con đỡ đầu của ông
-má»™t ngÆ°á»i Do Thái buôn bán hoa quả
-vay lấy lãi. ông tôi trở nên keo kiệt vô Ä‘á»™ và không còn biết hổ thẹn là gì nữa: ông tôi đến nhà những ngÆ°á»i quen biết cÅ©
-những ngÆ°á»i trÆ°á»›c đây cùng ở trong phÆ°á»ng thợ vá»›i mình
-đến nhà những phú thÆ°Æ¡ng, than thở rằng mình đã bị phá sản vì con cái và xin há» tiá»n tiêu cho đỡ túng. ông tôi lợi dụng lòng quý trá»ng của má»i ngÆ°á»i. NgÆ°á»i ta biếu ông tôi những món tiá»n lá»›n. Vá» nhà ông thÆ°á»ng vung vẩy những tá» giấy bạc ngay trÆ°á»›c mÅ©i bà tôi, và khoe khoang, trêu chá»c bà tôi nhÆ° má»™t đứa trẻ con.
-Thấy chÆ°a, mụ ngốc! Bà thì má»™t phần trăm số tiá»n nà y ngÆ°á»i ta cÅ©ng chẳng thà cho đâu! ông tôi Ä‘em số tiá»n thu nháºp được cho hai anh em má»™t nhà buôn vay lãi: ông anh là má»™t ngÆ°á»i bạn má»›i của ông tôi
-má»™t ngÆ°á»i là m nghá» thuá»™c lông thú, cao lêu nghêu, đầu hói, biệt hiệu trong là ng là KhÆ¡lÆ°xt, bà em là má»™t mụ bán hà ng béo ụt ịt, má Ä‘á», mắt mà u nâu sẫm, là m lụng thì uể oải, nhÆ°ng mồm mép lại ngá»t nhÆ° máºt. Tất cả má»i thứ trong nhà đá»u chia hẳn ra: hôm nay bà xuất tiá»n ra mua thức ăn, hôm sau ông mua và cứ đến lượt ông là bữa ăn kém hÆ¡n: bà thÆ°á»ng mua thịt ngon, chứ ông thì lần nà o cÅ©ng chỉ mua lòng, gan, phổi, dạ dà y. Trà và đưá»ng thì của ai ngÆ°á»i ấy dùng, nhÆ°ng trà thì thÆ°á»ng pha chung và o má»™t ấm. ông thÆ°á»ng lo lắng há»i:
-Khoan, gượm hẵng, bà cho bao nhiêu trà rồi? ông tôi dốc búp trà và o lòng bà n tay và đếm cẩn tháºn từng búp má»™t, rồi nói:
-Búp trà của bà bé hÆ¡n của tôi, búp trà của tôi vừa to hÆ¡n vừa được nÆ°á»›c hÆ¡n, nên tôi phải cho Ãt hÆ¡n. ông tôi rất chú ý theo dõi xem bà tôi rót nÆ°á»›c trà có đặc nhÆ° nhau không và có uống nhiá»u hÆ¡n không.
-Uống nốt chứ?
-Bà tôi há»i trÆ°á»›c khi rót hết nÆ°á»›c trà . ông tôi nhìn và o ấm và nói:
-Thôi được, rót nốt Ä‘i! Ngay đến dầu thắp đèn trÆ°á»›c tượng thánh hai ngÆ°á»i đã cùng chung lÆ°ng đấu cáºt vá»›i nhau hà ng ná»a thế ká»· nay cÅ©ng mua riêng! Tất cả những trò ti tiện đó của ông tôi, tôi thấy vừa lố bịch vừa ghê tởm, nhÆ°ng bà tôi thì chỉ thấy buồn cÆ°á»i thôi.
-Thôi, cháu đừng nghĩ nữa!
-Bà tôi an ủi tôi.
-Cái đó có gì đáng báºn tâm đâu? ông lão già rồi nên đâm ra gà n dở đấy! ông cháu đã tám chục tuổi đầu rồi, có phải chuyện đùa đâu! Cứ mặc cho ông cháu gà n dở, có hại gì đến ai đâu? Còn bà sẽ kiếm được đủ miếng ăn cho bà và cháu, không sợ cháu ạ!
Tôi cÅ©ng bắt đầu kiếm tiá»n: cứ đến ngà y chủ nháºt và ngà y lá»… là tôi dáºy sá»›m, vá»› lấy cái bị và đến các sân nhà , các phố để nhặt xÆ°Æ¡ng bò, giẻ rách, giấy vụn, Ä‘inh. Những ngÆ°á»i mua đồ cÅ© thÆ°á»ng mua hai mÆ°Æ¡i kôpêch má»™t pút giẻ rách và giấy vụn, sắt cÅ©ng váºy, mÆ°á»i hoặc tám kôpêch má»™t pút xÆ°Æ¡ng. Cả những ngà y thÆ°á»ng, cứ tan há»c là tôi Ä‘i nhặt, thứ bảy nà o tôi bán các thứ linh tinh cÅ©ng được chừng ba mÆ°Æ¡i hoặc năm mÆ°Æ¡i kôpêch, có khi gặp may còn được nhiá»u hÆ¡n nữa. Bà tôi cầm lấy số tiá»n của tôi, vá»™i và ng nhét và o túi váy rồi vừa nhìn xuống đất vừa khen tôi:
-Cám Æ¡n cháu, cháu ngoan của bà ! Cả hai bà cháu mà lại không kiếm nổi miếng ăn hay sao? Có phải là chuyện gì ghê gá»›m lắm đâu! Má»™t hôm tôi nhìn trá»™m thấy bà tôi giữ những đồng năm kôpêch của tôi trong lòng bà n tay, nhìn những đồng tiá»n ấy và lặng lẽ khóc, má»™t giá»t nÆ°á»›c mắt đục ngầu Ä‘á»ng trên cái mÅ©i xôm xốp nhÆ° đá bá»t. Có má»™t cách kiếm được nhiá»u tiá»n hÆ¡n Ä‘i nhặt giẻ rách, đó là ăn trá»™m củi và ván trong những kho gá»— ở trên bá» sông ska hoặc Pêxki
-má»™t hòn đảo, nÆ¡i ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng buôn bán sắt trong những quán gá»— dá»±ng vá»™i trong kỳ há»™i chợ. Há»™i chợ xong ngÆ°á»i ta dỡ các quán Ä‘i, còn cá»™t và ván thì xếp thà nh từng đống, và gần nhÆ° chúng cứ nằm ở đó
-ở Pêxki
-mãi cho đến kỳ nÆ°á»›c lÅ© mùa xuân. Những tiểu thị dân có nhà mua má»—i tấm ván tốt là mÆ°á»i kôpêch, má»™t ngà y có thể lấy được hai ba tấm. NhÆ°ng chỉ có thể là m ăn được và o những ngà y xấu trá»i, khi bão tuyết hoặc mÆ°a xua Ä‘uổi và bắt buá»™c những ngÆ°á»i gác Ä‘i ẩn náu. Chúng tôi táºp há»p được má»™t bá»n rất ăn ý vá»›i nhau: thằng Xanka Viakhi lên mÆ°á»i tuổi, con trai má»™t mụ ăn mà y ngÆ°á»i MorÄ‘vin, má»™t thằng bé rất đáng yêu, tÃnh tình dịu dà ng và luôn luôn vui vẻ Ä‘iá»m đạm; thằng Kôxtrôma không cha không mẹ, tóc lúc nà o cÅ©ng rối bù, ngÆ°á»i gầy giÆ¡ xÆ°Æ¡ng, mắt Ä‘en và to (sau nà y, năm mÆ°á»i ba tuổi nó đã thắt cổ tá»± tá» trong trại giam các trẻ em phạm tá»™i, nó bị Ä‘Æ°a và o đây vì ăn cắp má»™t đôi chim bồ câu); thằng bé Khabi ngÆ°á»i Tacta, má»™t đại lá»±c sÄ© mÆ°á»i hai tuổi, tÃnh tình hồn nhiên và tốt bụng; thằng Iaz mÅ©i to bẹt, con má»™t ngÆ°á»i coi nghÄ©a địa và đà o huyệt, tuổi chừng lên tám, tÃnh tình trầm lặng, bị bệnh Ä‘á»™ng kinh; còn đứa lá»›n nhất trong bá»n chúng tôi là thằng Griska Tsurka, con má»™t bà thợ may góa chồng, nó là má»™t đứa biết suy tÃnh, công bằng và lúc nà o cÅ©ng sẵn sà ng đánh nhau; tất cả Ä‘á»u là trẻ con cùng phố. ở cái xóm ngoại ô nà y việc ăn cắp không bị coi là má»™t tá»™i lá»—i, mà đã thà nh táºp quán và hầu nhÆ° là cách sinh sống duy nhất đối vá»›i những ngÆ°á»i tiểu thị dân sống bữa no bữa đói. Má»™t tháng rưỡi há»™i chợ không nuôi sống được cả năm, vì váºy có rất nhiá»u vị chủ nhà danh giá cÅ©ng Ä‘i kiếm thêm vỠđằng sông nÆ°á»›c. Há» vá»›t củi và gá»— bị nÆ°á»›c lÅ© cuốn Ä‘i, chuyên chở các hà ng hóa nhá» bằng thuyá»n gá»—, nhÆ°ng chủ yếu là ăn cắp ở các sà -lan. Và nói chung là há» thÆ°á»ng "xuất quá»· nháºp thần" trên sông Vonga và ska, thó tất cả những gì để há»› hênh bừa bãi. Và o các ngà y lá»…, ngÆ°á»i lá»›n thÆ°á»ng Ä‘em những "thà nh tÃch" của mình ra khoe, bá»n trẻ nghe được và bắt chÆ°á»›c. Äến mùa xuân, và o thá»i kỳ sôi nổi nhất trÆ°á»›c ngà y khai mạc há»™i chợ, cứ tối đến là trên các Ä‘Æ°á»ng trong xóm đầy những thợ các xưởng máy, những ngÆ°á»i đánh xe ngá»±a và đủ loại thợ thuyá»n say má»m. Bá»n trẻ con trong xóm thÆ°á»ng Ä‘i móc túi há», đó là má»™t nghỠđã được hợp pháp hóa, được chúng là m má»™t cách bạo dạn, ngay trÆ°á»›c mắt ngÆ°á»i lá»›n. Chúng đánh cắp dụng cụ của thợ má»™c, lấy khóa mô-lết của những ngÆ°á»i đánh xe khách, lấy nồi trục và những miếng đệm trục xe bằng sắt của những ngÆ°á»i đánh xe chở hà ng. Nhóm chúng tôi không là m những việc nhÆ° váºy. Má»™t hôm Tsurka tuyên bố dứt khoát:
-Tớ sẽ không ăn cắp đâu, mẹ tớ không muốn thế.
-Còn tớ thì sợ lắm!
-Khabi nói. Kôxtrôma ghét cay ghét đắng những đứa ăn cắp vặt. Há»… nói đến tiếng "thằng ăn cắp " là nó sẵng giá»ng rất gắt, và khi nhìn thấy những đứa trẻ khác ăn cắp của những ngÆ°á»i say rượu là nó Ä‘uổi Ä‘i, còn nếu tóm được đứa nà o là nó giã cho nên thân. Thằng bé mắt to, rầu rÄ© đó cứ tưởng mình là ngÆ°á»i lá»›n, nó có má»™t dáng Ä‘i đặc biệt, lắc lÆ° đôi vai nhÆ° phu bốc hà ng, nói thì cố bắt chÆ°á»›c cho được cái giá»ng ồm ồm thô lá»—. Lúc nà o nó cÅ©ng có vẻ nhÆ° căng thẳng, không tá»± nhiên là m cho nó trông già đi. Viakhi thì tin chắc rằng ăn cắp là có tá»™i. NhÆ°ng lấy ván và cá»™t ở Pêxki thì không bị coi là ăn cắp, không đứa nà o trong bá»n chúng tôi sợ việc đó cả, và chúng tôi đã nghÄ© ra má»™t loạt cách giúp chúng tôi có thể là m việc đó rất dá»… dà ng. Buổi tối hoặc hôm nà o trá»i mÆ°a gió, Viakhi và Iaz vượt qua sông, ở quãng rá»™ng nhất, Ä‘i trên mặt băng ẩm Æ°á»›t đã nổi lên. Chúng Ä‘i công khai, cố là m cho những ngÆ°á»i gác chú ý. Còn bốn đứa chúng tôi thì, lần lượt từng đứa má»™t, lẻn sang bên đó. Trong khi những ngÆ°á»i gác Ä‘ang lo ngại vì Iaz và Viakhi, chỉ để ý theo dõi chúng thì chúng tôi táºp trung tại má»™t đống gá»— đã định trÆ°á»›c, chá»n những tấm sẽ lấy vá». Rồi trong lúc hai đứa nhanh chân Ä‘ang trêu chá»c những ngÆ°á»i gác, là m cho há» Ä‘uổi theo, thì chúng tôi trở vá». Má»—i đứa chúng tôi có má»™t sợi dây, đầu buá»™c má»™t chiếc Ä‘inh lá»›n uốn cong nhÆ° cái móc. Chúng tôi móc Ä‘inh và o những tấm ván hoặc cá»™t gá»—, rồi kéo Ä‘i trên tuyết và trên mặt băng. Những ngÆ°á»i gác hầu nhÆ° không bao giá» trông thấy chúng tôi, mà có thấy cÅ©ng không sao Ä‘uổi kịp. Sau khi bán những thứ đã lấy, chúng tôi chia số tiá»n thu được thà nh sáu phần. Má»—i đứa được năm kôpêch, đôi khi được đến bảy kôpêch. Vá»›i số tiá»n đó có thể sống má»™t ngà y rất no nê, nhÆ°ng Viakhi bị mẹ nó đánh, nếu nó không mang vỠđủ tiá»n mua cho bà ta má»™t cốc hoặc ná»a chai rượu vôtka. Kôxtrôma dà nh dụm tiá»n vì nó Ä‘ang mÆ¡ Ä‘i đánh chim bồ câu.
Mẹ Tsurka bị ốm, nó ra sức kiếm tiá»n. Khabi cÅ©ng gom góp số tiá»n, mong quay vá» cái thà nh phố quê hÆ°Æ¡ng của mình. Bác nó đã Ä‘Æ°a nó đến Nijni, và được Ãt lâu thì bác nó chết Ä‘uối. Khabi đã quên mất tên thà nh phố đó, nó chỉ còn nhá»› là thà nh phố ấy nằm trên bá» sông Kama, gần sông Vonga. Không hiểu tại sao cái thà nh phố ấy là m cho chúng tôi thấy rất buồn cÆ°á»i và chúng tôi thÆ°á»ng trêu chú bé Tacta lác mắt ấy bằng cách hát lên: Có má»™t thà nh phố Trên sông Kama Ngay đến chúng ta CÅ©ng không ai biết Chân Ä‘i biá»n biệt Tay vá»›i không vừa. Tìm đâu cho ra? Tìm đâu cho thấy? Ban đầu Khabi cáu vá»›i chúng tôi, nhÆ°ng má»™t hôm Viakhi -bằng má»™t giá»ng gù gù nhÆ° chim bồ câu, rất đúng vá»›i cái biệt danh của nó -bảo Khabi rằng:
-Mà y là m sao váºy? Chẳng lẽ đối vá»›i bạn bè mà cÅ©ng cáu à ?
Thằng bé Tacta tá» vẻ ngượng nghịu, và rồi chÃnh nó cÅ©ng hát cái Ä‘iệp khúc ấy vá» "thà nh phố trên sông Kama". Dù sao chúng tôi cÅ©ng thÃch Ä‘i nhặt giẻ rách và xÆ°Æ¡ng hÆ¡n là đi ăn trá»™m gá»—. Việc nà y đặc biệt thú vị và o mùa xuân, khi tuyết đã tan hết và sau những tráºn mÆ°a đã rá»a sạch những con Ä‘Æ°á»ng lát đá ở khu há»™i chợ hoang vắng. ở đây, trong khu há»™i chợ nà y, lúc nà o cÅ©ng có thể nhặt được trong các cống rãnh rất nhiá»u Ä‘inh, mảnh sắt vụn. Chúng tôi thÆ°á»ng nhặt được cả tiá»n đồng và tiá»n bạc. NhÆ°ng để cho những ngÆ°á»i gác các dãy quán khá»i Ä‘uổi và khá»i tÆ°á»›c mất bị của chúng tôi, chúng tôi hoặc phải biếu há» và i đồng kôpêch, hoặc phải Lạy lục há» rất lâu. Nói chung, chúng tôi kiếm được không phải dá»… dà ng, nhÆ°ng chúng tôi sống vá»›i nhau rất thân ái, và mặc dầu thỉnh thoảng có cãi nhau tà chút, nhÆ°ng tôi nhá»› là không há» có má»™t cuá»™c đánh nhau nà o giữa chúng tôi cả. NgÆ°á»i thÆ°á»ng đứng ra hòa giải chúng tôi là Viakhi, nó luôn luôn biết nhằm đúng và o lúc mà nói vá»›i chúng tôi những lá»i đặc biệt Ä‘Æ¡n giản, là m chúng tôi phải ngạc nhiên và ngượng nghịu. ChÃnh Viakhi cÅ©ng ngạc nhiên khi nói những lá»i đó. Những ngón ngá»— ngược của Iaz không là m cho Viakhi bá»±c mình, cÅ©ng chẳng là m nó hoảng, nó coi những lối chÆ¡i xấu là không nên có và thÆ°á»ng đáp lại má»™t cách bình tÄ©nh và xác đáng.
-Hừ, là m thế để là m gì cơ chứ?
-Nó há»i và láºp tức chúng tôi thấy rõ là đã sai lầm! Viakhi gá»i mẹ nó là "bà MorÄ‘vin của tao", nhÆ°ng cái đó không là m cho chúng tôi buồn cÆ°á»i.
-Hôm qua bà Morđvin của tao vỠnhà lại say bà tỉ,
-nó vui vẻ kể, hai con mắt tròn xoe mà u và ng sáng long lanh.
-Bà ấy đẩy cá»a ra, ngồi xuống ngưỡng cá»a và cứ hát lải nhải, y nhÆ° má»™t con gà mái cục tác! Thằng Tsurka cái gì cÅ©ng muốn biết cặn kẽ, liá»n há»i:
-Hát thế nà o? Viakhi Ä‘áºp tay và o đầu gối, và bằng giá»ng cao vút nó bắt chÆ°á»›c hát lại bà i hát của mẹ nó: Có tiếng gõ cạch cạch: Chà ng mục đồng dá»… thÆ°Æ¡ng Gõ gáºy và o cá»a sổ, Chúng tôi chạy ra Ä‘Æ°á»ng! Äó là chà ng Borika, Chiá»u chiá»u thÆ°á»ng thổi sáo, Là m cả là ng ngẩn ngÆ¡, Hết ồn à o, huyên náo. Nó biết rất nhiá»u những bà i hát ngắn lôi cuốn nhÆ° váºy và hát những bà i đó rất hay.
-ừ,
-nó nói tiếp,
-thế là bà ta ngủ luôn ngay ở ngưỡng cá»a, là m gió lùa và o phòng lạnh quá, tá»› rét run lên, suýt nữa thì chết cóng, nhÆ°ng lôi bà ta và o thì không đủ sức. Sáng nay tá»› má»›i há»i mẹ tá»›: "Mẹ say gì mà khiếp thế?" Mẹ tá»› nói: "Không sao, hãy chịu khó má»™t tÃ, tao sắp chết rồi!". Tsurka nói vá»›i thái Ä‘á»™ nghiêm trang:
-Bà ấy sắp chết tháºt đấy, ngÆ°á»i sÆ°ng phù cả lên rồi.
-Mà y có thương không?
-Tôi há»i.
-Sao lại không?
-Viakhi ngạc nhiên đáp lại.
-Mẹ tao đối vá»›i tao rất tốt. Và mặc dầu tất cả chúng tôi Ä‘á»u biết rằng ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà MorÄ‘vin ấy đánh Ä‘áºp Viakhi nhÆ° cÆ¡m bữa, nhÆ°ng chúng tôi vẫn tin rằng bà ta là ngÆ°á»i tốt. Tháºm chà có hôm không kiếm được tiá»n, Tsurka còn Ä‘á» nghị:
-Nà o, chúng ta hãy góp má»—i đứa má»™t kôpêch để mua rượu cho mẹ Viakhi, kẻo mẹ nó lại đánh nó! Trong bá»n có hai đứa biết chữ là Tsurka và tôi. Viakhi rất thèm muốn được nhÆ° chúng tôi, nó lấy tay giáºt cái tai nhá»n nhÆ° tai chuá»™t và nói bằng giá»ng gù gù:
-Bao giá» tao chôn cất xong bà MorÄ‘vin của tao, tao cÅ©ng sẽ đến trÆ°á»ng, tao sẽ thụp xuống dÆ°á»›i chân thầy giáo để ông ta nháºn tao và o há»c. Há»c xong, tao sẽ Ä‘i là m vÆ°á»n thuê cho giám mục, không thì sẽ Ä‘i là m cho chÃnh Nga hoà ng!... Äến mùa xuân thì ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà MorÄ‘vin cùng vá»›i ông lão vẫn Ä‘i quáên tiá»n của để xây nhà thá», và mang theo cả má»™t chai rượu vôtka nữa, bị đống củi đổ đè phải. NgÆ°á»i ta chở bà ta và o nhà thÆ°Æ¡ng. Thằng Tsurka trịnh trá»ng bảo Viakhi:
-Äến ở vá»›i tao, mẹ tao sẽ dạy mà y há»c... Và chỉ Ãt lâu sau, Viakhi đã nghển cổ Ä‘á»c những tấm biển:
-Cá»a hà ng "thức" phẩm... Tsurka chữa lại:
-Cá»a hà ng "thá»±c" phẩm, đồ ngốc ạ!
-Tớ nhìn thấy, nhưng sao "tữ" nó cứ nhảy lung tung.
-"Chữ" chứ!
-Nó nhảy vì nó sÆ°á»›ng khi được ngÆ°á»i ta Ä‘á»c đến đấy! Viakhi là m cho tất cả chúng tôi rất buồn cÆ°á»i và ngạc nhiên vì lòng yêu cây cá» của nó. Xóm nằm rải trên vùng cát nên rất nghèo cây cá», chỉ rải rác đây đó, trong các sân nhà , lÆ¡ thÆ¡ và i ngá»n bạch liá»…u đâm lên lẻ loi, những bụi hÆ°Æ¡ng má»™c cong queo và chân hà ng rà o là những bụi cá» khô xam xám nằm nép mình nhÆ° sợ sệt. Thảng hoặc có đứa nà o trong chúng tôi ngồi lên những bụi cỠđó, Viakhi liá»n cà u nhà u bá»±c bá»™i:
-ồ, sao lại là m nát cá» thế? Ngồi tránh ra chá»— cát kia không được à ? TrÆ°á»›c mặt nó, bẻ má»™t nhánh bạch liá»…u, ngắt má»™t cà nh hoa hÆ°Æ¡ng má»™c hoặc chặt má»™t cà nh liá»…u ở trên bá» sông ska Ä‘á»u thấy ngượng. Nó thÆ°á»ng tá» vẻ ngạc nhiên, nhún vai và dang hai tay ra:
-Sao chúng mà y bạ cái gì cÅ©ng bẻ thế? Tháºt là lÅ© quá»· sứ! Và tất cả Ä‘á»u cảm thấy xấu hổ trÆ°á»›c vẻ ngạc nhiên của nó. Cứ đến thứ bảy là chúng tôi lại tổ chức trò vui. Chúng tôi đã chuẩn bị suốt cả tuần bằng cách Ä‘i nhặt trên các Ä‘Æ°á»ng phố những đôi già y gai rách và giấu và o những xó kÃn. Chiá»u thứ bảy, khi những tốp phu bốc hà ng ngÆ°á»i Tacta rá»i bến tà u Xibêri vá» nhà , chúng tôi liá»n chiếm lÄ©nh tráºn địa ở má»™t chá»— nà o đó trên ngã ba Ä‘Æ°á»ng và lấy già y gai ném và o há». Ban đầu há» nổi nóng, há» rượt theo chúng tôi và chá»i rá»a, nhÆ°ng chẳng bao lâu chÃnh há» cÅ©ng thÃch trò chÆ¡i nà y. Há» biết trÆ°á»›c những gì Ä‘ang chỠđợi há», nên khi xuất tráºn há» cÅ©ng vÅ© trang bằng vô số già y gai, không những thế há» còn rình xem chúng tôi giấu vÅ© khà ở đâu và đã nhiá»u lần lấy trá»™m của chúng tôi. Chúng tôi phản kháng:
-Không chÆ¡i thế! Khi đó há» bèn Ä‘em chia lại cho chúng tôi má»™t ná»a số già y gai, và cuá»™c chiến đấu bắt đầu. ThÆ°á»ng thì há» dà n quân ở má»™t chá»— trống, chúng tôi vừa hét vừa chạy xung quanh, lấy già y gai ném và o há». Há» cÅ©ng la hét và cÆ°á»i hô hố má»—i khi có đứa nà o trong bá»n chúng tôi Ä‘ang chạy mà ngã chúi đầu xuống cát vì bị già y ném đúng và o chân. Cuá»™c chÆ¡i sôi nổi kéo dà i rất lâu, có khi đến tối mịt. Nhân dân kéo ra xem, há» nấp và o các xó và nhìn ra, miệng cà u nhà u lấy lệ. Những chiếc già y đầy bụi, xám xịt bay trong không khà nhÆ° những con quạ, thỉnh thoảng má»™t đứa trong chúng tôi bị ném rất Ä‘au, nhÆ°ng vẫn thÃch thú hÆ¡n là đau Ä‘á»›n và tức giáºn. Những ngÆ°á»i Tacta cÅ©ng hăng không kém chúng tôi. ThÆ°á»ng cứ đánh nhau xong là chúng tôi cùng Ä‘i vá»›i há» vá» acten, há» thÆ°á»ng thết chúng tôi món thịt ngá»±a nấu ngá»t và má»™t món canh rau rất lạ miệng. ăn tối xong chúng tôi uống nÆ°á»›c trà đặc và ăn bánh ngá»t là m bằng bá»™t trá»™n bÆ¡ viên thà nh những viên nhá». Chúng tôi rất mến những con ngÆ°á»i cao lá»›n đó, tất cả Ä‘á»u nhÆ° những nhà đại lá»±c sÄ©. Há» có má»™t cái gì rất giống trẻ con, rất dá»… hiểu. Äiá»u là m cho tôi hết sức ngạc nhiên là tÃnh tình hồn nhiên, bản chất hiá»n là nh không thay đổi và thái Ä‘á»™ đứng đắn, ân cần đối vá»›i nhau của há». Tất cả má»i ngÆ°á»i trong bá»n há» Ä‘á»u hay cÆ°á»i rất say sÆ°a, cÆ°á»i sặc sụa đến chảy nÆ°á»›c mắt. Trong bá»n há» có má»™t anh ngÆ°á»i ở Kaximôp, mÅ©i gãy, má»™t mujich có sức mạnh kỳ diệu. Có lần anh ta vác từ dÆ°á»›i sà -lan lên bá» sông rất cao má»™t quả chuông nặng hai mÆ°Æ¡i bảy put, anh vừa cÆ°á»i vừa la hét om sòm:
-Ha, ha! Lá»i nói là cá» rác, là đồng xu sứt mà cÅ©ng là bạc và ng đấy nhé! Có lần anh để Viakhi ngồi lên bà n tay rồi nâng bổng nó lên cao và nói:
-Äó, cáºu bé nhà Trá»i phải sống cao nhÆ° thế nà y nà y! Và o những hôm mÆ°a gió chúng tôi tụ táºp lại nhà Iaz ở nghÄ©a địa, trong chòi canh của bố nó. Bố nó là má»™t ngÆ°á»i có bá»™ xÆ°Æ¡ng xá»™c xệch, hai tay dà i, mình mẩy bẩn thỉu. Trên cái đầu bé tà và bá»™ mặt Ä‘en sạm của bác ta có những đám tóc và lông xam xám. Äầu bác ta nom tá»±a nhÆ° má»™t quả ngÆ°u bà ng khô, còn cái cổ nhá» và dà i thì giống nhÆ° cái cuống. Bác lim dim cặp mắt và ng ệnh vẻ thÃch thú và nói là nhà rất nhanh:
-ôi, Lạy Chúa đừng là m con mất ngủ! Chúng tôi mua ba jôlôtnich trà , năm mÆ°Æ¡i gam Ä‘Æ°á»ng, má»™t Ãt bánh mì, và nhất thiết phải có má»™t cốc rượu vôtka cho bố của Iaz. Bằng má»™t giá»ng nghiêm nghị, Tsurka ra lệnh cho bác ta:
-Lão Mujich vô dụng kia, Ä‘i đặt ấm xamôva! Lão "Mujich" mỉm cÆ°á»i và nhóm cái ấm xamôva bằng sắt tây. Trong lúc đợi nÆ°á»›c trà , chúng tôi bà n luáºn vá» công việc của mình, bố Iaz thÆ°á»ng khuyên chúng tôi những Ä‘iá»u chà lý:
-Nà y, ngà y kia nhà Truxôp sẽ là m lễ bốn mươi ngà y đấy, có cỗ to lắm, chúng mà y đến đấy thì tha hồ mà nhặt xương nhé!
-Xương ở nhà Truxôp đã có mụ bếp nhặt rồi,
-thằng Tsurka lá»c lõi nói. Viakhi nhìn qua cá»a sổ ra nghÄ©a địa, mong má»i:
-ôi, chúng ta sắp được và o rừng rồi! Iaz bao giá» cÅ©ng lặng thinh, nó ngắm nghÃa tất cả má»i ngÆ°á»i rất chăm chú bằng cặp mắt buồn bã. Nó im lặng cả khi Ä‘Æ°a cho chúng tôi xem những đồ chÆ¡i của nó: những ngÆ°á»i lÃnh bằng gá»— nhặt được ở các hố rác, những con ngá»±a gẫy chân, những mảnh đồng vụn, những chiếc cúc áo. ông bố Iaz bà y lên bà n đủ thứ cốc chén linh tinh và đặt ấm xamôva lên. Kôxtrôma ngồi rót trà ra chén, còn bố Iaz thì sau khi nốc cạn cốc rượu liá»n leo lên lò sưởi, vÆ°Æ¡n cái cổ dà i ngoẵng từ trên ấy xuống, nhìn chúng tôi bằng cặp mắt cú vá» và cà u nhà u:
-Chết mẹ chúng mà y đi! Chúng bay có phải trẻ con nữa đâu, h�
-Hừ, quân ăn cắp, Lạy Chúa đừng là m con mất ngủ! Viakhi bảo bác ta:
-Chúng cháu không phải là quân ăn cắp một tà nà o!
-Chao ôi, thì là lÅ© ăn cắp vặt váºy... Khi nà o bác ta là m chúng tôi chán ngấy quá Tsurka liá»n quát bác ta bằng má»™t giá»ng cáu kỉnh:
-Thôi Ä‘i, lão Mujich vô dụng kia! Tôi, Viakhi và Tsurka rất không muốn nghe bác ta giở giá»ng kể lể nhà nà o Ä‘ang có ngÆ°á»i ốm, trong xóm có ai sắp chết. Bác ta kể lể vá»›i vẻ thÃch thú và nhẫn tâm. Khi thấy chúng tôi không thÃch nghe chuyện của bác, bác liá»n cố ý chá»c tức và thách thức chúng tôi:
-Hừ, sợ à , lũ quỷ con? Thì ra thế! Sắp có một lão béo phị chết đấy! Chà , chắc phải lâu lắm mới rữa hết! Chúng tôi bảo bác im đi, nhưng bác vẫn không chịu thôi:
-Rồi chúng bay cũng sẽ phải chết kia mà , quanh quẩn ở mấy cái hố rác thì chẳng sống lâu đâu!
-Kệ, chết thì chết,
-Viakhi nói,
-chết lại được là m thiên thần...
-Chúng mà y ấy à ?
-Bố Iaz nÃn thở vì ngạc nhiên.
-Chúng mà y mà đòi là m thiên thần Æ°? Bác ta cÆ°á»i hô hố và lại kể đủ thứ chuyện ghê tởm vá» ngÆ°á»i chết để chá»c tức chúng tôi. NhÆ°ng cÅ©ng có khi con ngÆ°á»i ấy bá»—ng hạ giá»ng thủ thỉ kể má»™t chuyện lạ lùng:
-Nghe đây, bá»n nhãi ranh! Gượm tà nà o! Hôm kia ngÆ°á»i ta chôn má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà , tao đã há»i lai lịch mụ ta, chúng mà y ạ! Tao há»i mụ ta là ai? Bác ta rất hay nói đến phụ nữ, và nói rặt những chuyện tục tÄ©u. NhÆ°ng những câu chuyện bác ta kể vẫn chứa Ä‘á»±ng má»™t Ä‘iá»u gì nhÆ° thắc mắc, ai oán; bác nhÆ° muốn má»i chúng tôi cùng suy nghÄ© vá»›i bác, và chúng tôi thÆ°á»ng chăm chú nghe chuyện của bác. Bác ta nói không được khéo, không có mạch lạc, lại thÆ°á»ng chen và o giữa câu chuyện những câu há»i, nhÆ°ng những câu chuyện của bác thÆ°á»ng để lại trong tâm trà má»i ngÆ°á»i những chi tiết khiến ngÆ°á»i ta phải băn khoăn:
-NgÆ°á»i ta há»i mụ: "Ai đốt? "
-"Tôi đốt đấy!"
-Thế là thế nà o, mụ đần Ä‘á»™n kia? Äêm hôm đó mụ có ở nhà đâu, mụ nằm ở nhà thÆ°Æ¡ng kia mà !"
-"Tôi đốt đấy!" Mụ ta nói nhÆ° thế để là m gì cÆ¡ chứ! ôi, Lạy Chúa đừng là m con mất ngủ! Bác ta biết rõ lai lịch của hầu hết những ngÆ°á»i trong xóm mà bác đã chôn trong đống cát của cái nghÄ©a địa buồn thảm và trÆ¡ trụi ấy. DÆ°á»ng nhÆ° bác đã mở ra trÆ°á»›c chúng tôi những cánh cá»a của các ngôi nhà , và chúng tôi bÆ°á»›c và o, thấy má»i ngÆ°á»i sống nhÆ° thế nà o; chúng tôi cảm thấy trong câu chuyện của bác có má»™t cái gì trang nghiêm và quan trá»ng. Có lẽ bác có thể nói đầu hôm suốt sáng, nhÆ°ng cứ đến lúc cá»a sổ chòi gác má» trong ánh nhá nhem là Tsurka lại dịch ghế đứng lên:
-Tá»› phải vá» kẻo má»™t mình mẹ tá»› sợ. Có cáºu nà o Ä‘i vá»›i tá»› không? Cả bá»n Ä‘á»u ra vá». Iaz tiá»…n chúng tôi ra tá»›i hà ng rà o, đóng cổng lại rồi áp bá»™ mặt Ä‘en sạm, xÆ°Æ¡ng xẩu và o chấn song cá»a và nói bằng giá»ng khà n khà n:
-Tạm biệt! Chúng tôi cũng kêu to: "Tạm biệt". Bao giỠchúng tôi cũng thấy không yên lòng khi để nó ở lại trong nghĩa địa. Có lần Kôxtrôma ngoái lại nhìn rồi nói:
-Nà y, má»™t ngà y kia chúng mình ngủ dáºy thấy nó chết rồi cÅ©ng chÆ°a biết chừng đấy nhé!
-Thằng Iaz sống khổ hơn cả
-Tsurka thÆ°á»ng nói nhÆ° váºy, nhÆ°ng Viakhi luôn luôn phản đối:
-Chúng ta chẳng khổ tà nà o...
Và theo tôi, thì chúng tôi sống cÅ©ng chẳng khổ. Tôi rất thÃch cái cuá»™c sống Ä‘á»™c láºp, tá»± do ở đầu Ä‘Æ°á»ng xó chợ nà y, tôi cÅ©ng rất thÃch những thằng bạn của tôi. Chúng đã gây cho tôi má»™t tình cảm sâu sắc, và bao giá» tôi cÅ©ng cảm thấy bứt rứt muốn là m được má»™t Ä‘iá»u gì tốt đẹp cho chúng. ở trÆ°á»ng, tôi lại gặp phải chuyện bá»±c mình. Bá»n há»c trò thÆ°á»ng chế giá»…u tôi là thằng Ä‘i nhặt giẻ rách, thằng ăn xin. Có lần, sau má»™t tráºn cãi nhau, chúng thÆ°a vá»›i thầy giáo là ngÆ°á»i tôi có mùi hố rác và chúng không thể ngồi cạnh tôi được. Tôi còn nhá»› lúc ấy tôi đã xót xa nhÆ° thế nà o khi nghe thấy lá»i thÆ°a đó và sau tôi đã khổ sở ra sao má»—i khi đến trÆ°á»ng. Lá»i phà n nà n được bịa ra do ác ý: sáng nà o tôi cÅ©ng tắm rá»a kỹ cà ng và không bao giỠđến trÆ°á»ng trong bá»™ quần áo vẫn mặc để Ä‘i nhặt giẻ rách. NhÆ°ng rồi cuối cùng tôi cÅ©ng lên được lá»›p ba. Tôi được thưởng má»™t cuốn sách Phúc âm, má»™t táºp thÆ¡ ngụ ngôn của KrÆ°lôp đóng bìa cứng và má»™t cuốn sách nhá» không bìa vá»›i cái nhan Ä‘á» khó hiểu: "Fata
-Morgana"; tôi còn được má»™t cái bằng khen nữa. Khi tôi Ä‘em những phần thưởng đó vá» nhà , ông tôi rất mừng rỡ và xúc Ä‘á»™ng, tuyên bố rằng tất cả những thứ đó Ä‘á»u phải giữ gìn cẩn tháºn, và ông tôi sẽ Ä‘em cất những cuốn sách và o trong chiếc hòm nhá» của ông. Bà tôi ốm đã mấy hôm, không có tiá»n; ông tôi rên rỉ và la hét:
-Bà rượu chè hết cả của cải của tôi, bà bòn rút tôi đến xÆ°Æ¡ng tủy! Chao ôi, lÅ© chúng bay... y... y tháºt là ... Tôi Ä‘em mấy cuốn sách đến cá»a hà ng bán được năm mÆ°Æ¡i lăm kôpêch vá» Ä‘Æ°a cho bà tôi, còn cái bằng khen thì tôi bôi nguệch ngoạc và giao luôn cho ông tôi. ông tôi Ä‘em cất tháºt cẩn tháºn, vì không giở ra nên ông cÅ©ng không trông thấy trò nghịch ngợm của tôi. Sau khi từ giã nhà trÆ°á»ng, tôi lại bắt đầu cuá»™c sống đầu Ä‘Æ°á»ng xó chợ, mà tôi cà ng thÃch thú hÆ¡n trÆ°á»›c. Giữa mùa xuân, có thể kiếm được nhiá»u tiá»n. Cứ đến chủ nháºt là bá»n chúng tôi từ sáng sá»›m lại kéo nhau ra cánh đồng, và o rừng thông, và mãi đến tối mịt má»›i vỠđến xóm, ngÆ°á»i má»i mệt má»™t cách khoan khoái và lại cà ng gắn bó vá»›i nhau hÆ¡n. NhÆ°ng cuá»™c sống đó kéo dà i không lâu: bố dượng tôi bị thải và lại biến Ä‘i đâu mất. Mẹ tôi cùng vá»›i đứa em trai nhá» của tôi là Nikôlai đến ở vá»›i ông tôi, và thế là cái trách nhiệm vú em được đặt lên vai tôi. Bà tôi bá» ra thà nh phố và đến ở nhà má»™t thÆ°Æ¡ng gia già u có là m nghá» thêu khăn thánh. NgÆ°á»i mẹ lặng lẽ, hốc hác của tôi thÆ°á»ng kéo lê đôi chân khó Khăn có thêu hình Chúa Giêsu nằm trong quan tà i và nhìn má»i váºt bằng cặp mắt đáng sợ, thằng em trai tôi thì bị tạng lao, loét ở mắt cá chân. Nó yếu đến ná»—i khóc cÅ©ng không ra tiếng, nếu đói thì chỉ rên lạc cả giá»ng Ä‘i, còn nếu no thì thiu thiu ngủ, Ä‘ang ngủ nó cÅ©ng thở dà i đến là lạ, lại còn kêu hừ hừ y hệt má»™t con mèo con. ông tôi sá» nắn nó hồi lâu rồi bảo:
-Äúng ra thì phải tẩm bổ cho nó má»™t chút, nhÆ°ng tao Ä‘Ã o đâu ra thức ăn cho cả lÅ© chúng mà y... Mẹ tôi ngồi trên chiếc giÆ°á»ng kê ở góc nhà , thở dà i, nói bằng giá»ng khà n khà n:
-Nó chỉ cần Ãt thôi...
-Äứa nà y má»™t Ãt, đứa kia má»™t Ãt, cá»™ng lại sẽ thà nh to. ông tôi phẩy tay và bảo tôi:
-Nên cho thằng Nikôlai ra ngoà i trá»i, cho nó ra nắng, chá»— có cát ấy. Tôi lôi vá» má»™t bao cát khô và sạch, đổ thà nh đống ở dÆ°á»›i cá»a sổ, chá»— có nhiá»u nắng, và vùi đứa em và o trong cát cho ngáºp đến cổ nhÆ° ông tôi bảo. Thằng bé thÃch ngồi trong cát, nó lim dim ra vẻ thÃch thú và nhìn tôi bằng cặp mắt khác thÆ°á»ng, không có lòng trắng, chỉ thấy hai con ngÆ°Æ¡i mà u xanh nằm giữa những vòng tròn nhá» mà u sáng bao quanh. Ngay từ mấy ngà y đầu, tôi đã gắn bó vá»›i em tôi. Tôi có cảm tưởng rằng nó hiểu hết tất cả những Ä‘iá»u tôi suy nghÄ©, khi tôi nằm vá»›i nó trên đống cát gần cá»a sổ; từ trong cá»a sổ vẳng đến bên tai chúng tôi giá»ng nói rin rÃt của ông tôi:
-Chết thì có gì là khó khăn, mà y mà biết sống cho ra sống má»›i là tà i! Mẹ tôi ho từng cÆ¡n dà i... Kôláa rút tay lên, chìa vá» phÃa tôi, lúc lắc cái đầu nho nhá» tóc nâu. Tóc nó thÆ°a, long lanh ánh bạc, bá»™ mặt nó trông nghiêm nghị nhÆ° má»™t ông cụ non. Má»—i khi có con gà hay con mèo đến gần chá»— chúng tôi, Kôláa chăm chú nhìn chúng rất lâu, rồi nhìn tôi và thoáng mỉm cÆ°á»i. Nụ cÆ°á»i đó thÆ°á»ng là m tôi bối rối, không hiểu nó có cảm thấy rằng tôi chán giữ nó lắm và chỉ muốn bá» nó đấy mà chạy ra Ä‘Æ°á»ng hay không? Sân nhà chúng tôi tháºt cháºt hẹp và rác rưởi. Từ cổng Ä‘i và o là má»™t dãy nhà kho bé tÃ, nhà để củi và nhà hầm là m bằng ván chÆ°a lá»™t vá»; Ä‘i má»™t quãng chúng quặt sang bên và trong cùng là nhà tắm. Trên mái chất đầy những mảnh ván thuyá»n, gá»— củi, gá»— xẻ và những vá» bà o còn tÆ°Æ¡i. Tất cả Ä‘á»u là những thứ mà những ngÆ°á»i dân nghèo đã vá»›t được trên sông ska trong lúc băng tan và trong khi nÆ°á»›c to. Khắp sân cÅ©ng đầy những đống gá»— linh tinh nom rất bẩn, những đống gá»— ứ nÆ°á»›c, bị nắng mÆ°a là m mục nát, tá»a ra mùi gá»— mục. Cạnh nhà là má»™t cái lò sát sinh chuyên giết gia súc nhá». Hầu nhÆ° sáng nà o bên đó cÅ©ng vang lên tiếng bê rống, tiếng cừu kêu be be. Mùi máu xông lên nồng nặc đến ná»—i đôi khi tôi có cảm tưởng rằng nó rung Ä‘á»™ng trong bầu không khà bụi bặm nhÆ° má»™t cái mà ng lÆ°á»›i Ä‘á» trong suốt... Cứ nghe thấy tiếng những con váºt rống lên khi bị búa bổ và o khoảng giữa hai sừng là Kôláa lại nheo mắt lại và phồng môi lên, chắc muốn bắt chÆ°á»›c tiếng rống, nhÆ°ng nó chỉ thổi ra được chút hÆ¡i:
-Ph... phù... Giữa trÆ°a, ông tôi thò đầu ra ngoà i cá»a sổ, gá»i:
-n trÆ°a! ông tôi tá»± tay bón cho thằng bé, giữ nó trên đầu gối mình, nhai Ãt khoai, bánh mì rồi lấy ngón tay khòng khòng nhét và o cái miệng nhá» xÃu của Kôláa, là m nhoe nhoét cả ra cặp môi má»ng và cái cằm nhá»n của nó. Má»›i cho ăn được mấy miếng, ông tôi đã vén áo thằng bé lên, ấn ngón tay và o cái bụng á»ng của nó và nói:
-No rồi chứ? Hay còn muốn ăn nữa? Từ trong má»™t góc tối om cạnh cá»a tiếng mẹ tôi cất lên:
-Bố cÅ©ng thấy là nó Ä‘ang giÆ¡ tay vá» phÃa miếng bánh đấy thôi!
-Bé dại như nó thì biết gì! Nó là m thế nà o biết được là ăn bao nhiêu thì vừa... Và ông tôi lại nhét và o mồm Kôláa miếng bánh đã nhai... Nhìn cảnh cho ăn đó tôi thấy xấu hổ đến đau xót, tôi cảm thấy nghẹt thở và buồn nôn.
-Thôi được rồi!
-Cuối cùng ông tôi nói.
-Nà y, bế nó lại cho mẹ mà y! Tôi đỡ lấy Kôláa, nó rên rỉ và vÆ°Æ¡n ngÆ°á»i vá» phÃa bà n. Mẹ tôi thở khò khè, ngồi dáºy giÆ¡ hai cánh tay khô đét chỉ còn da bá»c xÆ°Æ¡ng ra đón lấy Kôláa. Mẹ tôi nom dà i Ä‘uồn Ä‘uá»—n và mảnh khảnh nhÆ° má»™t cây thông chỉ còn trÆ¡ lại mấy cái cà nh đã bị tỉa hết lá. Không còn nghe thấy tiếng nói sôi nổi của mẹ tôi nữa, suốt ngà y mẹ tôi cứ nằm im trong má»™t xó. Mẹ tôi sẽ chết
-tôi cảm thấy thế và biết rõ thế. Và chÃnh ông tôi cÅ©ng cứ lải nhải luôn mồm vá» cái chết, nhất là và o buổi chiá»u, lúc ngoà i sân đã tối và mùi gá»—i mục ngầy ngáºy, nồng nồng nhÆ° mùi da cừu luồn qua cá»a sổ và o trong nhà . GiÆ°á»ng ông tôi kê ở góc ngoà i, gần ngay dÆ°á»›i các tượng thánh. ông tôi nằm quay đầu vá» phÃa các tượng và chiếc cá»a sổ con. ông tôi lên giÆ°á»ng nằm và là u bà u má»™t lúc lâu trong bóng tối:
-Giá» chết đã Ä‘iểm rồi đấy. Chúng ta sẽ đứng trÆ°á»›c Chúa vá»›i mặt mÅ©i nhÆ° thế nà o? Chúng ta sẽ nói gì? Dù sao chúng ta cÅ©ng đã lăn lóc suốt cả má»™t Ä‘á»i, đã là m việc ná» việc kia... Thế rồi chúng ta đã đạt được những gì?... Tôi ngủ ở khoảng giữa lò sưởi và cá»a sổ, ngay trên sà n nhà . Chá»— nằm ngắn quá, tôi phải cho chân và o gầm lò, gián đến bò và o chân là m tôi buồn nhÆ° bị cù. Cái xó bếp nà y đã Ä‘Æ°a đến cho tôi nhiá»u niá»m vui quái ác. Trong lúc là m bếp, ông tôi hay là m đụng đầu chiếc gáºy thông lò và gáºy kéo nồi và o cá»a sổ là m vỡ kÃnh. Tháºt là buồn cÆ°á»i và kỳ lạ: má»™t ngÆ°á»i thông minh nhÆ° ông tôi mà không nghÄ© ra cách cÆ°a bá»›t đầu gáºy Ä‘i. Có lần không hiểu có cái nồi gì đã sôi quá lâu, ông tôi hấp tấp dùng gáºy kéo nồi giáºt mạnh cái nồi là m bắn tung chiếc thanh ngang trên khung cá»a sổ ra cùng vá»›i hai miếng kÃnh, còn chiếc nồi trên bếp thì bị láºt và vỡ tan. Chuyện rủi đó là m cho ông già đau khổ đến ná»—i ông ngồi xệp ngay xuống sà n nhà và khóc:
-Trá»i Æ¡i là trá»i Æ¡i... Ban ngà y, lúc ông tôi vắng nhà , tôi lấy con dao cắt bánh mì chặt ngắn bá»›t chiếc gáºy kéo nồi Ä‘i Ä‘á»™ má»™t phần tÆ°. NhÆ°ng lúc thấy thế, ông tôi liá»n mắng:
-Thằng quá»· tha ma bắt kia! Phải lấy cái cÆ°a mà cÆ°a. Những cái đầu gáºy ấy còn có thể bán cho ngÆ°á»i ta là m trục lăn được đấy, đồ quá»· sứ! ông phẩy tay chạy ra phòng ngoà i:
-Mà y nhúng và o là m gì?...
-Mẹ tôi nói. Mẹ tôi chết, và o má»™t ngà y chủ nháºt tháng tám, khoảng gần trÆ°a. Bố dượng tôi vừa má»›i trở vá» sau má»™t chuyến Ä‘i và đã lại tìm được việc là m. Bà tôi cùng vá»›i Kôláa đã đến ở vá»›i bố dượng tôi trong má»™t căn nhà sạch sẽ ở gần ga, và đang định và i hôm nữa sẽ Ä‘Æ°a cả mẹ tôi đến đấy. Và o buổi sáng hôm mẹ tôi mất, mẹ tôi nói vá»›i tôi bằng má»™t giá»ng khe khẽ, nhÆ°ng rõ rà ng và nhẹ nhà ng hÆ¡n thÆ°á»ng lệ:
-Con đến tìm Epgêni Vaxiliêvitạ, bảo rằng mẹ má»i bố lại ngay! Mẹ tôi nhổm dáºy, chống tay và o tÆ°á»ng và ngồi lên, nói thêm:
-Chạy nhanh lên! Tôi cảm thấy hình nhÆ° mẹ tôi mỉm cÆ°á»i, và có má»™t cái gì má»›i mẻ ánh lên trong cặp mắt của ngÆ°á»i. Bố dượng tôi còn Ä‘ang là m lá»… ở nhà thá», bà tôi bèn sai tôi Ä‘i mua thuốc lá của ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà Do Thái là m nghá» gác chắn xe lá»a. Thuốc lá thái sẵn không có, tôi phải đợi bà ta thái xong má»›i có thuốc Ä‘em vá» cho bà tôi. Khi tôi vỠđến nhà ông tôi thì mẹ tôi Ä‘ang ngồi ở bà n mặc chiếc áo dà i tÃm sạch sẽ, tóc chải gá»n gà ng, vẻ Ä‘oan trang nhÆ° trÆ°á»›c đây.
-Mẹ đỡ rồi à ?
-Tôi há»i, không hiểu tại sao cảm thấy sá» sợ. Mẹ tôi quắc mắt nhìn tôi:
-Lại đây! Mà y la cà ở đâu, hả? Tôi chÆ°a kịp trả lá»i thì mẹ tôi đã túm lấy tóc tôi, tay kia vá»› lấy má»™t con dao dà i, dẻo, là m bằng lưỡi cÆ°a, và quáºt luôn mấy cái và o ngÆ°á»i tôi. Con dao tuá»™t khá»i tay mẹ tôi.
-Nhặt lên! ÄÆ°a đây... Tôi nhặt con dao ném lên mặt bà n. Mẹ tôi đẩy tôi ra. Tôi ngồi xuống lò sưởi, sợ hãi theo dõi mẹ tôi. Mẹ tôi rá»i bà n đứng dáºy, men tá»›i góc nhà , nằm xuống giÆ°á»ng và lấy khăn tay lau mặt đầm đìa mồ hôi. Tay mẹ tôi cá» Ä‘á»™ng chệch choạc, hai lần sượt qua mặt rÆ¡i xuống gối, kéo chiếc khăn tay lÆ°á»›t trên mặt gối.
-Cho tao chén nÆ°á»›c... Tôi múc ở trong thùng má»™t chén nÆ°á»›c. Mẹ tôi ngóc đầu lên vẻ khó nhá»c, nhấp má»™t tà nÆ°á»›c rồi Ä‘Æ°a bà n tay lạnh toát ẩy tay tôi ra và thở dốc. Sau đó mẹ tôi ngÆ°á»›c nhìn các tượng thánh ở góc nhà , rồi Ä‘Æ°a mắt nhìn tôi, đôi môi mấp máy nhÆ° mỉm cÆ°á»i và từ từ buông hai hà ng mi dà i xuống mắt. Hai khuá»·u tay mẹ tôi khép chặt và o sÆ°á»n, và hai bà n tay vừa khẽ Ä‘á»™ng Ä‘áºy các ngón, vừa lần lên ngá»±c, nhÃch đến gần cổ há»ng. Má»™t bóng Ä‘en lÆ°á»›t trên khuôn mặt mẹ tôi, nhÆ° ăn sâu và o khuôn mặt, là m cho lần da và ng căng lên và cái mÅ©i thêm nhá»n. Mồm mẹ tôi há ra nhÆ° tá» vẻ ngạc nhiên, nhÆ°ng hÆ¡i thở thì không còn nghe thấy nữa. Tôi đứng yên rất lâu vá»›i chiếc chén trong tay bên giÆ°á»ng mẹ tôi, nhìn khuôn mặt mẹ tôi Ä‘ang Ä‘á» ra và xám lại. ông tôi bÆ°á»›c và o, tôi bảo ông tôi:
-Mẹ cháu chết rồi! ông tôi ngó lên giÆ°á»ng:
-Mà y nói nhằng cái gì thế? ông tôi đến bên bếp lò và lấy bánh nÆ°á»›ng ra; tiếng miếng sắt nắp lò và vỉ nÆ°á»›ng bánh vang lên Ä‘inh tai. Tôi nhìn ông tôi; biết chắc là mẹ tôi đã chết, tôi cứ chá» xem đến bao giỠông tôi má»›i biết Ä‘iá»u đó. Bố dượng tôi đến, mặc chiếc áo vét-tông bằng vải thô, Ä‘á»™i mÅ© lưỡi trai trắng. ông ta khẽ nhấc má»™t chiếc ghế đến đặt xuống cạnh giÆ°á»ng mẹ tôi, nhÆ°ng Ä‘á»™t nhiên ông ta dáºn chiếc ghế xuống sà n, kêu to nhÆ° tiếng kèn đồng:
-NhÆ°ng, mẹ nó chết rồi, trông kìa... ông tôi tròn xoe mắt, từ từ rá»i khá»i bếp vá»›i mảnh sắt nắp lò trong tay, bÆ°á»›c loạng choạng nhÆ° ngÆ°á»i mù. Khi chiếc quan tà i của mẹ tôi đã được chôn xuống dÆ°á»›i lá»›p cát khô, bà tôi tha thẩn giữa những ngôi má»™ nhÆ° má»™t ngÆ°á»i mù; bà tôi vấp phải má»™t cây thánh giá và bị rách toạc cả mặt. ông bố Iaz dẫn bà tôi và o chòi gác, và trong khi bà tôi rá»a mặt, thì bác ta khẽ nói vá»›i tôi những lá»i an ủi:
-ôi, cháu của bác! Cháu là m sao váºy? Lạy Chúa đừng là m con mất ngủ! Sá»± Ä‘á»i là thế thôi... Tôi nói có phải không, cụ? Già u nghèo thì cÅ©ng đến ra nghÄ©a địa cả thôi. Có phải thế không cụ? Bác nhìn ra cá»a sổ và bá»—ng nhảy ra khá»i chòi canh, nhÆ°ng ngay sau đó bác quay trở lại cùng vá»›i Viakhi, mặt mà y tÆ°Æ¡i tỉnh, há»›n hở.
-Nà y, trông kìa!
-Bác nói và chìa cho tôi xem chiếc đinh thúc ngựa đã gẫy.
-Nhìn xem, tuyệt quá đấy! Äó là quà của bác và Viakhi tặng cháu đấy. Cháu trông xem, chiếc bánh xe nhỠđây nà y, phải không? Nhất định đây là của má»™t ngÆ°á»i Kôzăc nà o đánh mất đây... Bác định mua lại của Viakhi váºt nà y, bác trả bảy kôpêch...
-Bác chỉ nói điêu!
-Viakhi nói nhá», nhÆ°ng giá»ng đượm vẻ cáu kỉnh, còn bố Iaz thì nhảy lên trÆ°á»›c mặt tôi, nháy mắt là m hiệu vá» phÃa Viakhi và nói:
-Trông Viakhi kìa. Nghiêm gá»›m là nghiêm! Thôi được, không phải của bác tặng mà là của nó tặng cháu đấy, nó... Bà tôi rá»a mặt xong, trùm chiếc khăn vuông lên khuôn mặt sÆ°ng húp, tÃm bầm và gá»i tôi ra vá». Tôi không vá» vì biết rằng trong bữa cá»— tang ở nhà má»i ngÆ°á»i sẽ uống rượu vôtka và cãi nhau. Ngay từ lúc còn ở nhà thá», cáºu Mikhain đã vừa thở dà i vừa bảo vá»›i cáºu Iakôp:
-Hôm nay chúng ta sẽ được bữa say túy lúy, hả? Viakhi cố là m cho tôi phải vui: nó cặp chiếc Ä‘inh thúc ngá»±a và o cằm và cố thè lưỡi xuống chiếc bánh xe, còn bố Iaz thì cố ý cÆ°á»i vang và hét:
-Trông kìa, cháu trông, nó là m cái gì kia kìa! NhÆ°ng nháºn thấy tất cả những trò đó Ä‘á»u không là m cho tôi vui lên được, bác liá»n cất giá»ng nghiêm trang:
-Nà y thôi Ä‘i, cháu đừng nghÄ© ngợi gì nữa! Tất cả chúng ta Ä‘á»u sẽ chết; ngay chim chóc rồi cÅ©ng chết kia mà ! Thôi, thế nà y váºy, bác trồng cá» lên má»™ mẹ cháu nhá, được không? Bây giá» cháu, Viakhi và bác, mấy bác cháu ta ra ruá»™ng Ä‘i. Cả thằng Xanka của bác cÅ©ng cùng Ä‘i. Bác cháu ta sẽ Ä‘em cá» vỠđắp lên má»™, nhÆ° váºy rất tốt! ý kiến đó là m tôi rất thÃch, và chúng tôi Ä‘i ra ruá»™ng. Sau khi chôn cất mẹ tôi được và i ngà y, ông tôi bảo tôi:
-Nà y, Lêcxây mà y không phải là cái má»-Ä‘ay, mà y không thể lủng lẳng mãi trên cổ tao, mà y hãy Ä‘i và o Ä‘á»i mà kiếm sống... Và thế là tôi bÆ°á»›c và o Ä‘á»i.
HẾT
Last edited by quykiemtu; 07-01-2009 at 03:37 PM.
|
|
|
| |