Năm ấy 1946! Đúng 20 giờ 03 phút ngày 19-12, khi toàn bộ hệ thống đèn điện của thành phố vụt tắt, cũng là lúc tiếng đại bác rền vang từ pháo đài Láng. Đó là hiệu lệnh mở đầu ngày toàn quốc kháng chiến. Cả nước đứng lên cầm vũ khí chống lại quân xâm lược nhằm bảo vệ nền độc lập, tự do của dân tộc. Trong đó, Hà Nội là mặt trận quyết liệt nhất, oanh liệt nhất, đã bất ngờ tiến công vào các cứ điểm của thực dân Pháp trong thành phố, sau bao nhiêu ngày đêm “nín nhịn đã nung nấu trong lòng dân tộc ta biết bao nhiêu uất hận, nổ thành một sức mạnh xung thiên”(1).
Xanhtơni - ủy viên cộng hòa Pháp ở Bắc Việt Nam, được giao nhiệm vụ thương thuyết với Chủ tịch Hồ Chí Minh năm 1946, đã từng lớn tiếng tuyên bố “nhất thiết không từ bỏ cơ hội nào để lập lại quyền lợi chính đáng của nước Pháp trên mảnh đất mênh mông đặt dưới quyền của tôi” (2), khi đó “vội vàng về nhà và leo lên xe thiết giáp do tướng Moóclie điều đến để đưa ông tới khu thành cổ. Trên đường đi xe ông bị trúng mìn và Xanhtơni bị thương nặng. Suốt hai giờ đồng hồ sau đó, ông nằm trên đường, máu me bê bết ngay xung quanh các cộng sự đã chết hoặc đang hấp hối”(3).
Lý giải cuộc chiến, J.Duiker cho rằng: “Sự kiện 19-12 tại Hà Nội gây tức giận ở Pháp, nhiều người cho rằng Việt Nam đã vô cớ tấn công vào các cứ điểm và dân thường Pháp ở Đông Dương. Nhưng nếu phân tích kỹ hơn các bằng chứng thì sẽ thấy Pháp đã gây ra cuộc chiến”. Ông đưa ra không ít chứng cứ cụ thể về những hành động khiêu khích vô cùng ngang ngược của Pháp như: “Ngày 17-12, xe thiết giáp Pháp tiến vào các đường phố Hà Nội phá hủy chướng ngại vật của Việt Minh trong khi lính lê dương tuần tiễu trên đường phố từ thành cổ đến cầu Long Biên và trên đường ra sân bay; phía Việt Nam vẫn không phản ứng. Sáng hôm sau, Pháp ra tối hậu thư không được dựng bất cứ chướng ngại vật nào trong thành phố. Chiều hôm đó, lại có một tối hậu thư nữa yêu cầu từ ngày 20-12 quân Pháp sẽ đảm nhận vấn đề an ninh tại Thủ đô. Phản ứng lại tối hậu thư này, phía Việt Nam đã phong tỏa mọi ngả đường vào thành phố. Sáng hôm sau, Pháp lại có tối hậu thư yêu cầu Chính phủ Việt Nam chấm dứt mọi hành động chuẩn bị chiến tranh, giải tán mọi lực lượng dân quân và bàn giao vấn đề an ninh tại Thủ đô cho Pháp”. Chính vì vậy, J.Duiker đã khẳng định “...Mặc dù chính phủ Pháp lưỡng lự không quyết định gây hấn, nhưng trên thực tế các đại diện Pháp tại Đông Dương đã tự quyết định vấn đề này. Quyết định của tướng Valuy gây chiến, cho rằng chiến tranh là tất yếu và cần phải hành động trước khi quân đội Pháp bắt đầu suy yếu...”.
Cũng về vấn đề trên, sử gia quân sự Mỹ Cecil - B. Currey trong tác phẩm mang tựa đề Chiến thắng bằng mọi giá - Đại tướng Võ Nguyên Giáp - Thiên tài của Việt Nam được xuất bản tại Mỹ năm 1997, khẳng định một lần nữa chính Pháp đã cố tình gây chiến và không quan tâm đến thiện chí của Việt Nam mong muốn cố gắng bằng mọi cách nhằm giải quyết xung đột bằng đàm phán hòa bình: “Ngày 19-12 Bộ chỉ huy tối cao Pháp kêu gọi Võ Nguyên Giáp hạ vũ khí các lực lượng an ninh địa phương để tỏ thiện chí. Ông đáp lại bằng cách cho dựng thêm chiến lũy và chuẩn bị sẵn một kế hoạch tác chiến đánh vào các vị trí của Pháp. Chiều hôm đó, với cố gắng lần cuối cùng, Giáp gặp tướng Moóclie đàm phán để tìm cách giảm tình hình đang trở nên tất yếu xẩy ra xung đột. Moóclie không có ý kiến gì”.
Các tác giả trên, cũng rất quan tâm tới cuộc chiến đấu của nhân dân Thủ đô trong suốt 60 ngày đêm khói lửa - những ngày đầu toàn quốc kháng chiến đầy hy sinh, gian khổ. Viết về lực lượng của ta lúc đó, J. Duiker cho rằng “...Võ Nguyên Giáp có ba sư đoàn chính quy đóng tại Tây Nam ngoại ô và gần Hồ Tây nhưng ông quyết định không sử dụng”. Cecil - B.Currey đã viết: “...Biết Pháp muốn kích động ông dùng lực lượng đánh vào quân của họ. Giáp cố gắng thực hiện chính sách ôn hòa và kiềm chế. Ông không khiêu khích quân Pháp, ông rút một bộ phận chính của lực lượng Việt Minh ra khỏi Hà Nội để về Bắc Cạn, Tuyên Quang, Thái Nguyên. Các lực lượng tự vệ lân cận phải chịu trách nhiệm bảo đảm an ninh tại Hà Nội bằng cách dựng các chiến lũy và tự chuẩn bị để đối phó với quân đội nhà nghề của Pháp. Những cuộc tập kích nhỏ đã diễn ra với quân Pháp đánh trả vào toàn bộ các khu vực lân cận”. Cũng chính vì vậy cho nên: “...Giáp yêu cầu các lực lượng vũ trang và nhân dân Hà Nội duy trì các vị trí trong thành phố ít nhất 15 ngày để tạo điều kiện cho các lực lượng khác đến chiến khu an toàn. Họ cầm cự được hai tháng. Cho mãi đến ngày 17-2-1947 các chiến sĩ Việt Minh mới lặng lẽ luồn qua vòng vây của Pháp ở Hà Nội hành quân đến các vị trí an toàn bên ngoài tầm bắn của Pháp”.
Cuộc rút lui trên của Việt Minh, đã làm cho Đépbơ, viên đại tá tham mưu trưởng quân đội Pháp phải kinh hồn khiếp vía kêu than “Lạy chúa! Làm sao có chuyện ma quỉ như vậy” (4). Hắn đã từng huênh hoang tuyên bố trước binh lính và sĩ quan Pháp: “...Đối thủ của chúng ta trong khu vực này rồi sẽ phải khoanh tay cho ta bắt sống cả lũ” hoặc “chỉ có cách duy nhất là mạnh ai nấy thoát”. Phải chăng, vì thế mà William. J.Duiker đã viết trong cuốn sách của mình: “Kể cả trong khi rút lui, Việt Nam đã đưa ra tín hiệu cho Pháp thấy đây là cuộc chiến cay đắng. Khi quan chức chính phủ rời Hà Nội lên miền Tây Bắc, lực lượng dân quân vẫn tiếp tục cố thủ trong các đường phố nhỏ tại khu phố Tàu đầy cảnh đẹp, có hơn ba vạn dân cư sinh sống. Tại đây họ đã kịch liệt chống lại mưu đồ của Pháp muốn đuổi họ đi... Tới trung tuần tháng 1-1947, quân Pháp mới tiến đến phía chợ khu phố Tàu, trong khi đó Việt Minh cùng nhiều dân chúng đã rời khỏi khu vực này lên phía Bắc qua sông Hồng. Kể cả khi quân Việt Nam đã rời khỏi thành phố, những người ủng hộ Việt Minh vẫn dùng than củi hoặc gạch ngói viết lên tường khẩu hiệu: “Tạm biệt Hà Nội thân yêu!”, “Hỡi quân xâm lăng, hãy nhớ đấy. Chúng tao sẽ trở lại đây một ngày mai!”.
Đặc biệt ngay cả Tổng lãnh sự Mỹ Giêm. Ô.Sulivơn từ Hà Nội đã báo cáo về Oasinhtơn là người Việt Nam đã chiến đấu với “lòng quả cảm và kiên cường chưa từng thấy”, không khác gì người Nhật trong chiến tranh Thái Bình Dương.
Chín năm sau với chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954, cuộc chiến đã kết thúc với thắng lợi thuộc về dân tộc Việt Nam, nhiều chính trị gia, nhà báo, nhà nghiên cứu lịch sử Mỹ đã cho xuất bản không ít tác phẩm quan tâm đến vấn đề này. Tiến sĩ John Mc Alister thuộc Trường Đại học Yale viết cuốn sách Người Việt Nam và cuộc chiến cách mạng của họ, xuất bản năm 1969, đã khẳng định thực dân Pháp thất bại vì: “...không thể thắng nổi một xã hội nông thôn có thể chế truyền thống đặc biệt được võ trang một chủ nghĩa yêu nước sâu sắc và mãnh liệt” (5) và “thắng lợi của họ không phải bởi họ phụ thuộc vào phe cộng sản quốc tế, mà nó có từ sự bắt rễ sâu xa vào cội nguồn nội địa, từ các khả năng rót xuống những tư tưởng ngoại lai vào các khuôn đúc của truyền thống chính trị dân tộc và từ đường lối, chiến thuật tổ chức lực lượng cho một dân tộc đang phẫn uất về sự thống trị của nước ngoài” (6). Còn nhà báo Mỹ nổ tiếng của tờ New York thời báo - Davit Halberstam, phóng viên ở miền Nam Việt Nam năm 1962, đã dành thời gian tìm hiểu, nghiên cứu về cách mạng Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Năm 1971, ông cho xuất bản tại New York tập sách mang tên Hồ, được dư luận Mỹ đánh giá cao nhờ những nhận định, đánh giá khá sâu sắc, khách quan và đúng đắn, vì vậy được tái bản vào năm 1987. Viết về cuộc kháng chiến trường kỳ của nhân dân Việt Nam chống thực dân Pháp, ông cho rằng Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chuẩn bị cho thắng lợi đó ngay từ khi Người trở về đất nước mình với sự ra đời của Việt Nam Độc lập Đồng Minh (gọi tắt là Việt Minh) năm 1941; Thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân (năm 1944)... Vì vậy, tác giả viết: “...9 năm sau đó đã phát triển thành 6 sư đoàn, trở thành một lực lượng lục quân lớn mạnh trên thế giới và đã đánh bại quân Pháp ở Điện Biên Phủ” (7); đồng thời, vạch rõ vì sao người Pháp đã bị thất bại trong cuộc chiến tranh do chính họ đã gây ra ở Việt Nam: “Người Pháp không bao giờ thực sự hiểu được cuộc chiến tranh. Người Pháp không bao giờ hiểu rằng ưu thế tuyệt đối về quân sự của họ chỉ là ảo tưởng, bởi vì Việt Nam ưu thế về chính trị. Và khi đã là một cuộc chiến tranh chính trị thì điều đó có ý nghĩa là về lâu dài Việt Minh có ưu thế tuyệt đối” (8). Không những thế, còn vạch rõ, người Pháp: “...đã tiến hành một cuộc chiến tranh hạn chế chống lại một nước nhỏ bé hơn, còn nước này thì lại tiến hành một cuộc chiến tranh toàn diện, một cuộc chiến tranh để tồn tại. Vì thế, thời gian ủng hộ Việt Minh” (9). Còn về phía nhân dân ta, nhà báo Davit Halberstam đã khẳng định: “Những người lãnh đạo Việt Minh hiểu chính xác những chỗ mạnh và những điểm hạn chế của mình, họ đã sử dụng chỗ mạnh đó để tạo nên một hình thức mới của chiến tranh cách mạng hiện đại bao gồm các mặt: chính trị, tâm lý và tất nhiên cả về mặt quân sự nữa” (10). Chính vì vậy, cuộc kháng chiến trường kỳ 9 năm của nhân dân Việt Nam đã kết thúc hoàn toàn thắng lợi với trận Điện Biên Phủ chấn động địa cầu và “Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chiến thắng người Pháp, cuộc cách mạng của Người đã thành công” (11).
Do đó, cuộc kháng chiến trường kỳ 9 năm (1946-1954) là cuộc chiến tranh cách mạng, cuộc chiến tranh vì tự do sẽ sẽ mãi mãi ghi lại những dấu ấn sâu sắc trong lòng bạn bè quốc tế.
N.K.T
_______________
1. Trường Chinh, Kháng chiến nhất định thắng lợi, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1967, tr.19.
2. Xem Lịch sử Quân sự, số 5-1988, tr.63.
3. J.Duiker, Hồ Chí Minh, tập 2, New York, 2000.
4. Trận đánh 30 năm, tập 1, Nxb QĐND, Hà Nội, 1983, tr.171.
5, 6, 7. Tạp chí Xưa và Nay, Hội Sử học Việt Nam, số 2-1995, tr.11, 12.
8. Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử, Viện sử học, số 4-1990, tr.87.
9, 10, 11. Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử, Viện Sử học, số 4-1990, tr.88.
Các chủ đề khác cùng chuyên mục này:
