Năm nà o Ãt nhất cÅ©ng tá»›i 2 lần Thượng tÆ°á»›ng Nguyá»…n Huy Hiệu trở vá» Quảng Trị. Cốp xe chỉ dà nh để chất đầy hÆ°Æ¡ng, hoa, và ng mã. Bánh xe lăn vá» quá khứ, ngược vá» ký ức oai hùng, Ä‘au thÆ°Æ¡ng và bi tráng.
Trong các khu nghÄ©a trang TrÆ°á»ng SÆ¡n, ÄÆ°á»ng 9, Hải Lăng, Thà nh Cổ, đồng Ä‘á»™i của ông đã ngã xuống, linh hồn mãi yên nghỉ nÆ¡i nà y. Nếu thắp lên nén hÆ°Æ¡ng thÆ¡m kia, đốt được má»™t Ãt tiá»n và ng cho linh hồn ngÆ°á»i đã khuất mà đồng Ä‘á»™i của ông ấm lòng hÆ¡n dÆ°á»›i đất lạnh kia thì ông muốn là m nhiá»u hÆ¡n thế nữa.
Chiến tranh đã Ä‘i qua hÆ¡n 30 năm, chiến trÆ°á»ng ác liệt năm xÆ°a giỠđã trở thà nh tượng Ä‘Ã i thiêng liêng ghi dấu những chứng tÃch hà o hùng và oanh liệt của cuá»™c tá» chiến già nh Ä‘á»™c láºp cho dân tá»™c. Lần nà o trở lại nÆ¡i nà y, ông cÅ©ng khóc.
Thượng tÆ°á»›ng Nguyá»…n Huy Hiệu sinh ra ở xã Long Hải, huyện Hải Háºu, tỉnh Nam Äịnh. Ông là háºu duệ của cụ Nguyá»…n Bặc, danh tÆ°á»›ng đại thần nhà Äinh. Tuổi ấu thÆ¡, cáºu bé Hiệu đã được cha mình là cụ Nguyá»…n Văn Äáp, ngÆ°á»i trong bụng có cả bồ sách, dạy há»c chữ Nôm và kể cho các con nghe vá» dòng há» của mình.
Quê hÆ°Æ¡ng Hải Háºu trong ký ức của ông là má»™t là ng quê trù phú, thanh bình và thÆ¡ má»™ng, có cả nông nghiệp, cánh đồng lúa tám xoan, có cả ngÆ° nghiệp, biển Hải Thịnh hoang sÆ¡ và yên bình, có cả diêm nghiệp vá»›i cánh đồng muối trắng bạt ngà n ven biển. Quê ông cÅ©ng là nÆ¡i có nhiá»u nhà thá» Công giáo nhất cả nÆ°á»›c.
Má»—i buổi chiá»u, trong tiếng chuông nhà thá» thong thả ngân lên, từng Ä‘Ã n ngá»—ng trá»i, bìm bịp, hạc trắng bay rợp bầu trá»i vá» tránh đêm trên những rặng cây, Ä‘áºu trÄ©u những cà nh cổ thụ, và đáºu trắng cả cánh đồng. Cáºu bé Hiệu lá»›n lên trên miá»n quê thanh bình yên ả và trù phú mà u xanh, bốn mùa chim chóc cây trái ấy.
Từ nhỠđã mê đánh tráºn giả, chÆ¡i trò đánh giặc, bắn nhau và niá»m Ä‘am mê lá»›n nhất của cáºu là đánh tráºn và mÆ¡ Æ°á»›c được là m chỉ huy. MÆ°á»i tám tuổi nháºp ngÅ©, ông đổi tên khai sinh Nguyá»…n Văn Hiệu thà nh Nguyá»…n Huy Hiệu vá»›i má»™t khát khao ra tráºn được là m ngÆ°á»i chỉ huy.
Nháºp ngÅ© năm 1965, Nguyá»…n Huy Hiệu đã hà nh quân trên khắp các chiến trÆ°á»ng từ Quân khu IV, sang Là o, và tháng 2/1968 vá» tham gia chiến đấu ở chiến trÆ°á»ng Quảng Trị ác liệt.
Tại đây, trong suốt thá»i gian 5 năm, đối mặt vá»›i quân Mỹ ở giai Ä‘oạn ác liệt nhất, cam go nhất, ông đã góp phần là m nên những chiến thắng lẫy lừng trong các tráºn đánh không thể nà o quên được trong cuá»™c Ä‘á»i binh nghiệp của mình. Äầu tiên phải kể đến tráºn đánh ở Cồn Tiên, trung Ä‘á»™i của ông được tăng cÆ°á»ng 1 tiểu Ä‘á»™i bắn tỉa.
Ông cho anh em luồn và o hà ng rà o thứ 5 căn cứ, lợi dụng những dù pháo sáng để ngụy trang xây dá»±ng công sá»± tráºn địa. Qua 52 ngà y đêm chiến đấu, trung Ä‘á»™i của ông đã diệt nhiá»u tên địch. Khi được lệnh lui quân, trên Ä‘Æ°á»ng gặp cụm bá»™ binh cÆ¡ giá»›i Mỹ, ông đã ra lệnh tiến công diệt 2 xe bá»c thép M113 và 1 tiểu Ä‘á»™i Mỹ.
Sau chiến thắng nà y, từ Trung Ä‘á»™i trưởng ông được bổ nhiệm thẳng lên giữ chức Äại Ä‘á»™i trưởng. Tráºn đánh thứ hai hằn sâu trong ký ức tráºn mạc của ông phải kể đến tráºn đánh bại chiến thuáºt "Trâu rừng" của tÆ°á»›ng Abram. Sau 5 ngà y đêm trinh sát, ông đã thấy quy luáºt hoạt Ä‘á»™ng của địch. Sang đêm thứ 6, ông cho đại Ä‘á»™i tiến công địch từ phÃa Nam.
Tráºn đánh thắng lợi, Äại Ä‘á»™i 2 đã diệt được 16 chiếc xe tăng và giết chết 95 tên lÃnh Mỹ. PhÃa Äại Ä‘á»™i 2 có 4 đồng chà hy sinh, Äại Ä‘á»™i trưởng Hiệu phải ra lệnh cho anh em Ä‘Æ°a thi thể của 4 liệt sỹ ra sông Cam Lá»™ buá»™c đá và o từng thi thể thả xuống sông để đêm hôm sau Ä‘Æ°a anh em vá» mai táng.
Sau tráºn nà y, ông được bổ nhiệm thẳng lên chức Tiểu Ä‘oà n trưởng. Trong chiến dịch giải phóng Quảng Trị năm 1972, khi thá»i cÆ¡ đến, Tiểu Ä‘oà n trưởng Nguyá»…n Huy Hiệu vừa báo cáo Trung Ä‘oà n, vừa ra lệnh nổ súng tiến công tiêu diệt gá»n 1 tiểu Ä‘oà n ngụy, mở mà n cho chiến dịch giải phóng Quảng Trị.
Quyết định nổ súng sớm hơn 1 giỠso với quy định đã góp phần là m nên chiến thắng vang dội ở Quảng Trị…
Sau những ngà y sống và chiến đấu oanh liệt, ngà y 20/12/1973, Nguyá»…n Huy Hiệu được ChÃnh phủ Cách mạng lâm thá»i Cá»™ng hòa miá»n Nam Việt Nam tuyên dÆ°Æ¡ng danh hiệu Anh hùng lá»±c lượng vÅ© trang nhân dân.
Trong lá»i tuyên dÆ°Æ¡ng có Ä‘oạn: "Từ năm 1968-1972, đồng chà Nguyá»…n Huy Hiệu chiến đấu ở chiến trÆ°á»ng Quảng Trị. Trưởng thà nh từ chiến sỹ lên cán bá»™ trung Ä‘oà n, ở cÆ°Æ¡ng vị nà o đồng chà cÅ©ng hoà n thà nh xuất sắc nhiệm vụ.
Nguyá»…n Huy Hiệu đã đánh 67 tráºn, diệt 63 tên địch, phá hủy 3 súng đại liên, thu 15 súng AR15. Chỉ huy Ä‘Æ¡n vị diệt gần 600 tên Mỹ, gần 2 ngà n tên ngụy, bắt 155 tù binh, phá hủy hÆ¡n 100 xe quân sá»±, chiếm nguyên vẹn má»™t xe tăng M41, bắn rÆ¡i 57 máy bay các loại. Ba lần bị thÆ°Æ¡ng, đồng chà không rá»i tráºn địa, tiếp tục chỉ huy Ä‘Æ¡n vị chiến đấu đến khi tráºn đánh kết thúc.
Äồng chà đã được tặng thưởng 5 Huân chÆ°Æ¡ng Chiến công Giải phóng (hai hạng nhất, hai hạng nhì, má»™t hạng ba), 14 danh hiệu DÅ©ng sÄ© diệt Mỹ, DÅ©ng sÄ© diệt cÆ¡ giá»›i và DÅ©ng sÄ© Quyết thắng, hai danh hiệu Chiến sÄ© Quyết thắng và nhiá»u bằng, giấy khen khác".
Năm đó, Anh hùng Nguyễn Huy Hiệu vừa bước sang tuổi 25…
Sau nà y, khi đã là Thượng tÆ°á»›ng, Ủy viên Ban Chấp hà nh Trung Æ°Æ¡ng Äảng, Thứ trưởng Bá»™ Quốc phòng, Anh hùng Nguyá»…n Huy Hiệu 11 năm phụ trách công tác đối ngoại của Bá»™ Quốc phòng.
Má»™t vị tÆ°á»›ng bÆ°á»›c ra khá»i cuá»™c chiến tranh vá»›i má»™t ký ức còn rá»›m máu, thông Ä‘iệp của ông gá»i đến bạn bè khắp năm châu bốn biển trên thế giá»›i, dân tá»™c Việt Nam luôn yêu chuá»™ng hòa bình và mong muốn hòa bình. Chiến tranh là hủy diệt và tổn thất khôn cùng.
Riêng chiến trÆ°á»ng Quảng Trị, có tá»›i 72 nghÄ©a trang liệt sÄ©. Trong đó có 2 nghÄ©a trang quốc gia là nghÄ©a trang TrÆ°á»ng SÆ¡n vá»›i 10.263 má»™ chÃ, và nghÄ©a trang ÄÆ°á»ng 9, nÆ¡i yên nghỉ của 10.420 chiến sÄ©. Và trong 81 ngà y đêm mùa hè Ä‘á» lá»a ở Thà nh Cổ Quảng Trị năm 1972 cÅ©ng ngần ấy đồng Ä‘á»™i đã ngã xuống.
Máu xÆ°Æ¡ng chiến sỹ ta là má»™t phần trầm tÃch sâu dà y của Quảng Trị. Dịp 27/7 vừa qua, Äại tá Lê Hải Triá»u và gia đình Thượng tÆ°á»›ng Nguyá»…n Huy Hiệu lại là m cuá»™c hà nh hÆ°Æ¡ng lần thứ 2 trong năm 2008 vá» Quảng Trị để thăm lại chiến trÆ°á»ng xÆ°a, và thắp hÆ°Æ¡ng cho các đồng Ä‘á»™i yên nghỉ nÆ¡i nà y, đồng thá»i vỠđể dá»± lá»… khánh thà nh ngôi đình cổ ở thôn Gia Bình, xã Gio An, nÆ¡i có cây Ä‘a và giếng nÆ°á»›c lịch sá» vừa được khôi phục.
Cây Ä‘a cổ thụ chÃnh là đà i quan sát của ta, còn giếng nÆ°á»›c là nÆ¡i tất cả các liệt sỹ hy sinh còn nguyên vẹn thi thể được mang vá» giếng nÆ°á»›c ở thôn Gia Bình tắm rá»a trÆ°á»›c khi chôn cất. Thượng tÆ°á»›ng Nguyá»…n Huy Hiệu kể rằng: Má»—i lần Ä‘i chiến đấu ở trong rừng, sau những loạt bom pháo, từng giò phong lan rừng bị pháo phạt ngang rụng xuống tráºn địa bá»i bá»i.
Có cả những tổ chim non cÅ©ng rá»›t xuống trên ngá»±c chiến sỹ. Bao giá» cÅ©ng váºy, ông cố gắng mang những tổ chim non và những giò hoa phong lan rừng vá» hầm chỉ huy. Ông luôn nhắc đồng Ä‘á»™i mang hoa phong lan vá» treo trÆ°á»›c cá»a hầm để là m bá»›t Ä‘i không khà chết chóc và bom đạn nÆ¡i chiến trÆ°á»ng.
Những chú chim non được ông chăm sóc, đủ lông cánh lại bay vá» rừng. Còn những giò phong lan rá»±c rỡ khoe sắc, má»—i má»™t lần chôn đồng Ä‘á»™i của mình vừa ngã xuống, ông bao giá» cÅ©ng cố gắng ngắt má»™t nhà nh phong lan đặt lên nấm má»™ của đồng Ä‘á»™i còn tÆ°Æ¡i rói đất nâu nhÆ° má»™t lá»i cầu nguyện an là nh.
Tình yêu và niá»m say mê cảm hứng vá»›i thiên nhiên, vá»›i cá» cây hoa lá, vá»›i chim muông ở bất cứ tráºn địa nà o, nÆ¡i nà o ông đặt chân tá»›i trong suốt chiá»u dà i những năm đánh giặc đã là m cho tâm hồn ông thanh thản hÆ¡n, trong trẻo hÆ¡n và cÅ©ng lạc quan hÆ¡n trÆ°á»›c sá»± khốc liệt và nghiệt ngã của bom đạn.
CÅ©ng vá»›i tình yêu nà y, giúp cho ông tá»± tin hÆ¡n, dÅ©ng cảm hÆ¡n và mÆ°u lược hÆ¡n trÆ°á»›c quân thù. Phải sống để trở vá», để bảo tồn thiên nhiên, để yêu cái đẹp thanh bình của quê hÆ°Æ¡ng đất nÆ°á»›c là khát vá»ng mãnh liệt trong trái tim của ngÆ°á»i chỉ huy trẻ tuổi, giúp ông vượt qua má»i khó khăn gian khổ, má»i hiểm nguy nÆ¡i chiến trÆ°á»ng…
Còn sống để trở vỠlà một may mắn lớn, là hạnh phúc tột cùng. Cảm giác cuộc sống của mình hôm nay là món nợ lớn với đồng đội đã khuất là m cho ông luôn day dứt.
Mang ná»—i ám ảnh đó, trong suốt 11 năm là m công tác đối ngoại của Bá»™ Quốc phòng, những lần sang công tác ở nÆ°á»›c Mỹ, Thượng tÆ°á»›ng Nguyá»…n Huy Hiệu luôn đấu tranh để kẻ thù năm xÆ°a của đất nÆ°á»›c mình phải nhìn nháºn lại những vấn Ä‘á» của háºu chiến mà Mỹ đã gây ra cho đất nÆ°á»›c Việt Nam.
Ở Mỹ có 2.000 bà mẹ mất con trong cuá»™c chiến ở Việt Nam chÆ°a tìm thấy hà i cốt, nhÆ°ng Việt Nam có tá»›i 300 ngà n bà mẹ có con mất tÃch trong chiến tranh. Ná»—i Ä‘au của những bà mẹ Mỹ và những bà mẹ Việt Nam nà o có gì khác nhau.
Những cuá»™c đấu trà kiên nhẫn không khoan nhượng, Mỹ đã buá»™c phải cung cấp cho Việt Nam 180 CD ghi lại các cuá»™c tà n sát thi thể bá»™ Ä‘á»™i Việt Nam đã hy sinh trong các tráºn chiến nhÆ°ng ta không có Ä‘iá»u kiện để mang được thi thể các chiến sỹ ra vùng tá»± do để mai táng chôn cất.
LÃnh Mỹ đã gom những thi thể bá»™ Ä‘á»™i Việt Nam lại và hầu hết dùng bom napal để tiêu hủy, hoặc ủi xuống má»™t hố chôn táºp thể vừa đốt cháy, vừa vùi đất đá lại. ChÃnh vì thế mà lâu nay, ngÆ°á»i dân Việt Nam thi thoảng vẫn Ä‘Ã o được những hố chôn liệt sỹ táºp thể.
CÅ©ng nhá» 180 CD phÃa Mỹ cung cấp mà quân Ä‘á»™i ta đã tìm được má»™t số hố chôn liệt sỹ táºp thể ở Quảng Trị, Biên Hoà và má»™t số địa danh khác, xác định được danh tÃnh hà ng trăm liệt sỹ mất tÃch…Tôi may mắn được Ä‘á»c cuốn hồi ức "Má»™t thá»i Quảng Trị" của Thượng tÆ°á»›ng, Tiến sỹ Nguyá»…n Huy Hiệu do Äại tá, nhà văn Lê Hải Triá»u thể hiện.
Cuốn sách mà theo nhà văn Chu Lai thì nó không chỉ là má»™t biên niên sá» chiến tráºn sinh Ä‘á»™ng, lấp lánh của má»™t vùng đất, má»™t chiến dịch, má»™t chủ nghÄ©a anh hùng hà o sảng, má»™t quy luáºt thắng thua, hÆ¡n thế nó còn là số pháºn của má»™t con ngÆ°á»i, số pháºn của những con ngÆ°á»i, từ ngÆ°á»i lÃnh binh nhì đến vị tÆ°á»›ng chỉ huy cấp cao.
Nó là bà i ca vá» chủ nghÄ©a nhân văn má»™t khi con ngÆ°á»i biết đứng dáºy mang hết tâm sức, máu xÆ°Æ¡ng của mình để giữ gìn non nÆ°á»›c. Và trÆ°á»›c hết đó là má»™t bà i ca bất hủ vá» ngÆ°á»i lÃnh. Má»™t bà i ca trải dà i, bay lên trên các tầng địa danh nay đã trở thà nh huyá»n tÃch, thà nh ẩn số tâm linh, thà nh niá»m tá»± hà o khôn cùng: Cồn Tiên, Dốc Miếu, ÄÆ°á»ng 9 Khe Sanh, Tà CÆ¡n, Thà nh Cổ, sông Thạch Hãn, suối La La...
Trong cuốn hồi ức nà y, Thượng tÆ°á»›ng Nguyá»…n Huy Hiệu nói rằng, cuốn sách sẽ thay ông chuyển ba thông Ä‘iệp lá»›n tá»›i tất cả má»i ngÆ°á»i. Äó là thông Ä‘iệp vá» hòa bình, thông Ä‘iệp bảo vệ môi trÆ°á»ng và thông Ä‘iệp vá» tình yêu thÆ°Æ¡ng giữa con ngÆ°á»i vá»›i con ngÆ°á»i
Lê Thị Thanh Bình
Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục nà y: