Nguyễn Sơn-Hồng Thủy: Lưỡng quốc tướng quân
Trong “Tá»± truyện cá»§a tôiâ€, Nguyá»…n SÆ¡n viết: “Mùa thu năm 1925, được sá»± bồi dưỡng cá»§a nhà yêu nước lão thà nh Hồ Chà Minh, tôi bắt đầu tiếp thu những hiểu biết vá» khoa há»c xã há»™i, lịch sá» phát triển cá»§a xã há»™i, A.B.C vá» chá»§ nghÄ©a cá»™ng sản, nhất là được Hồ Chà Minh tổng kết lịch sá» phong trà o giải phóng dân tá»™c cá»§a Việt Nam, phê phán con đưá»ng Ä‘i cá»§a má»™t số ngưá»i đã có ảnh hưởng đến tôi rất lá»›n. Và tôi tin tưởng ở con đưá»ng cÆ¡ bản là phải tuyên truyá»n, tổ chức quần chúng để khởi nghÄ©a vÅ© trang và trên má»™t mức độ nà o đó dá»±a và o sá»± viện trợ cá»§a cách mạng quốc tếâ€.
May mắn lá»›n nhất cá»§a VÅ© Nguyên Bác là khi bước lên con đưá»ng đấu tranh cách mạng đã gặp được má»™t ngưá»i Thầy anh minh chỉ cho anh chân lý, mục tiêu và cách Ä‘i tá»›i mục tiêu, chân lý đó. Và , suốt cuá»™c Ä‘á»i trước cái hạn không vượt qua được hà ng rà o 49 tuổi-VÅ© Nguyên Bác-Nguyá»…n SÆ¡n vẫn mãi mãi xứng đáng, không bao giá» phụ lòng cá»§a Ngưá»i Thầy khai tâm cách mạng cho mình.
Sách “Nguyá»…n Ãi Quốc ở Quảng Châu (1924-1927)(1) “xếp†Nguyá»…n SÆ¡n (VÅ© Nguyên Bác, Hồng Thá»§y) và o danh sách 42 há»c viên lá»›p chÃnh trị Quảng Châu khóa 3, khai mạc và o cuối 1926, bế mạc tháng 2-1927. Khóa nà y, có các há»c viên Phạm Văn Äồng, Lê Mạnh Trinh, Nguyá»…n SÄ© Sách, Nguyá»…n Äức Cảnh, Äá»— Ngá»c Du, Trịnh Äình Cá»u, Phùng Chà Kiên… cùng dá»± lá»›p vá»›i Nguyá»…n SÆ¡n.
Trong thá»i gian ở Quảng Châu, VÅ© Nguyên Bác được “gia nháºp†gia đình chiến sÄ© cách mạng mang há» Lý-Lý Ninh-Lê-nin theo phiên âm Trung Quốc và Lý Thụy-Nguyá»…n Ãi Quốc, cùng vá»›i các bạn Lý Phương Äức, Lý Phương Thuáºn, Lý Tống (Phạm Văn Äồng), Lý Quý (Trần Phú), Lý Tá»± Trá»ng… Từ đấy-VÅ© Nguyên Bác có tên má»›i là Lý Anh Tá»± - cÅ©ng là tên dùng sau lá»›p chÃnh trị. VÅ© Nguyên Bác được Lý Thụy cá» và o há»c trưá»ng quân sá»± Hoà ng Phố. Là há»c viên xuất sắc cá»§a Trưá»ng Hoà ng Phố, được tiếp nháºn những lý luáºn quân sá»±, chiến tranh má»›i do các giáo viên ngưá»i Nga cung cấp, tri thức, tầm nhìn cá»§a Nguyá»…n SÆ¡n được mở rá»™ng, toà n diện.
Cuối năm 1927, sÄ© quan cáºn vệ cá»§a Tôn Trung SÆ¡n, sau nà y còn là em rể (vợ Tưởng Giá»›i Thạch là em Tống Khánh Linh-Tống Khánh Linh là phu nhân Tôn Trung SÆ¡n) gây ra vụ thảm sát-thá»±c chất là đảo chÃnh cách mạng ở Thượng Hải, đà n áp đảng viên cá»™ng sản, trục xuất ngưá»i Nga, núp danh nghÄ©a Quốc dân đảng cá»§a Tôn Trung SÆ¡n, nhưng thá»±c chất là phản bá»™i lại Tôn Trung SÆ¡n. Trước tình hình đó, Lý Anh Tá»±, vá»›i tiếng Trung đã thông thạo, nói, viết Ä‘á»u giá»i, được Trần Nhất Dân, cán bá»™ Äảng Cá»™ng sản Trung Quốc giá»›i thiệu, đồng ý gia nháºp Äảng Cá»™ng sản nà y. Vá» sá»± kiện nà y, Nguyá»…n SÆ¡n bá»™c bạch: “Việc và o Äảng lúc bấy giá» hoà n toà n bị chi phối bởi không khà bạo động; tình hình khẩn trương lúc đó là m cho tôi không thể nghÄ© tá»›i việc gì khác nữa. Lá»i thá» cá»§a tôi lúc đó là “Sống vì Äảng, chết vì Äảngâ€. Trước sá»± khá»§ng bố trắng cá»§a Tưởng Giá»›i Thạch không cho phép tôi suy nghÄ© gì hÆ¡n, ngoà i việc liá»u chết vá»›i chúng. Lòng căm thù đó đã thúc đẩy tôi chiến đấuâ€.
VÅ© Nguyên Bác tuân theo lá»i dạy cá»§a ngưá»i Thầy-Nguyá»…n Ãi Quốc-đã coi cách mạng, quần chúng cách mạng cá»§a bạn cÅ©ng như cách mạng cá»§a dân tá»™c, cÅ©ng như chÃnh quần chúng cách mạng, đồng bà o cá»§a mình, như lá»i dạy cá»§a Nguyá»…n Ãi Quốc Bốn phương vô sản Ä‘á»u là anh em. Äiá»u nà y khiến cho ta dá»… hiểu, vì sao các nhà nghiên cứu, các bạn nước ngoà i đánh giá rất cao “tinh thần quốc tế vô sản†cá»§a Hồng Thá»§y-Nguyá»…n SÆ¡n-VÅ© Nguyên Bác. Nhà văn Lý Linh đã viết bà i ca ngợi “Tướng quân Hồng Thá»§y†dà y 20 trang đánh máy tiếng Trung, thay mặt nhân dân Trung Quốc nháºn xét Tướng quân Hồng Thá»§y (là ) ngưá»i chiến sÄ© quốc tế kiệt xuất(2).
Là há»™i viên Há»™i Thanh niên-tiá»n thân cá»§a Äảng Cá»™ng sản Việt Nam, năm 1926, rồi đảng viên ÄCS Trung Quốc, kể từ khi trên đôi vai gánh nặng hai cuá»™c đấu tranh, VÅ© Nguyên Bác đã không ngà y nà o, tháng nà o, năm nà o, trong những giây phút cáºn ká» cái chết, trong những tá»§i cá»±c, hạnh phúc vẫn không bao giá» vắng Ä‘i chất “cách mạng Nguyá»…n Ãi Quốcâ€, “tinh thần quốc tế kiệt xuấtâ€.
Tháng 12 năm 1927, tham gia khởi nghÄ©a ở Quảng Châu bị lá»™, Lý Anh Tá»± được chuyển tá»›i khu du kÃch Äông Giang (phÃa tây Quảng Châu) nháºn nhiệm vụ là m chÃnh trị viên đại đội Trung Ä‘oà n 74, Hồng quân Trung Hoa, đã chỉ huy đơn vị đánh quân Tưởng ở Nga Phu, XÃch Thanh, Hoà ng Xa. Trong những lần “mặt giáp mặt vá»›i kẻ thùâ€, Lý Anh Tá»± đã tá»± đổi tên mình là Hồng Thá»§y-dòng “nước đỠhồng, mà u cách mạng, chỉ có tiến lên, trôi Ä‘i ra biển Äông mà không dừng lạiâ€.
Hai năm sau, năm 1931, Hồng Thá»§y đã được bổ nhiệm giữ chức vụ ChÃnh á»§y trung Ä‘oà n 102, rồi cùng năm là m Chá»§ nhiệm chÃnh trị Sư Ä‘oà n 34, Quân Ä‘oà n 12 Hồng quân. Cán bá»™ đảng viên, chiến sÄ© cá»§a Sư Ä‘oà n 34, nghe tiếng Hồng Thá»§y đã sá»›m dạn dà y kinh nghiệm chiến đấu, già dặn trong vóc ngưá»i gầy bé, không ai tin rằng chá»§ nhiệm cá»§a há» vừa đầy 23 tuổi! Vốn thÃch văn thÆ¡ dân gian, thuá»™c Kiá»u cá»§a Nguyá»…n Du, hâm má»™ các thi sÄ© Trung Quốc Ä‘á»i nhÃ ÄÆ°á»ng, sau thá»i gian là m Trưởng phòng Tuyên truyá»n văn hóa-câu lạc bá»™ nghiên cứu chá»§ nghÄ©a Mác-Lê-nin cá»§a Trưá»ng Quân chÃnh Trung ương Hồng quân, Hồng Thá»§y được lệnh thà nh láºp “Cùng nông Kịch Ä‘oà nâ€, bản thân sắm vai chÃnh trong vở kịch cách mạng “Ngá»n lá»a Thượng Hải†có thông tin cho rằng chÃnh Hồng Thá»§y là tác giả kịch bản. Äêm trình diá»…n vở kịch nà y tại khu căn cứ Thụy Kim trước nhân dân địa phương, cán bá»™, chiến sÄ© Hồng Quân, có mặt cả Mao Trạch Äông, Chu Ân Lai, Chu Äức… cÅ©ng không ai nghÄ© rằng Hồng Thá»§y Ä‘a tà i đến thế. Khả năng vá» hoạt động văn hóa, cái “duyên†vá»›i kịch, tuồng… nà y còn theo Nguyá»…n SÆ¡n vá» vá»›i Liên khu 4 Việt Nam, khiến cho vị tướng “văn võ song toà nâ€, Ä‘a tà i nà y cÅ©ng có lúc “đa nợâ€, “chữ tà i liá»n vá»›i chữ tai má»™t vầnâ€â€¦
Năm 1934, cùng vá»›i Tốc Sỹ Äệ, ngưá»i Cao Ly (Triá»u Tiên) là hai ngưá»i nước ngoà i duy nhất được bầu là m Ủy viên Trung ương tại Äại há»™i Äại biểu toà n quốc nước Cá»™ng hòa xô-viết Trung Hoa. Niá»m vui chưa được bao lâu, cÅ©ng năm Giáp Tuất-1934 ấy, vì để mất 20 đồng ngân phiếu công nông-má»™t loại tiá»n lưu hà nh trong khu căn cứ-cÅ©ng có thể bị nghi oan là tham ô-Chá»§ nhiệm chÃnh trị cấp sư Ä‘oà n Hồng Thá»§y bị khai trừ ra khá»i Äảng, thuyên chuyển vá» Trưá»ng Äảng là m giáo viên dưới quyá»n hiệu trưởng Äổng Tất VÅ©.
Nghe tiếng Hồng Thá»§y đã lâu, Hiệu trưởng “rất ngạc nhiên†trước cái “án†oan nghiệt, nặng ná» nà y cá»§a Hồng Thá»§y. Tuy nhiên, ông lại thấy Hồng Thá»§y vẫn lạc quan, tin tưởng và cho rằng đây là dịp để rèn luyện, để rút kinh nghiệm… Cuối năm ấy, Hồng Thá»§y được phục hồi đảng tịch, nháºn nhiệm vụ tại Trung Ä‘oà n cán bá»™ do Trần Canh chỉ huy, khởi đầu cuá»™c vạn lý trưá»ng chinh cùng 30 vạn Hồng quân Trung Hoa rá»i khu Xô-viết Giang Tây, lên Tây Bắc. Trên con đưá»ng hà nh quân cá»±c kỳ gian khổ, vượt đầm lầy, núi tuyết chưa có chân ngưá»i qua, lao mình trên cầu sắt Äại Äá»™ Lô Äịnh, vừa chạy vừa đánh, vừa đổi hướng hà nh tiến đánh lạc đối phương, đói, rét quá sức chịu đựng cá»§a thân xác con ngưá»i, Ä‘i 30 vạn, đến nÆ¡i còn 3 vạn. Và Hồng Thá»§y lần nữa là ngưá»i chiến thắng, tồn tại trong số 30/300 ngà n anh hùng “Trưá»ng Chinh†ấy.
Äói khát, rét lạnh, bệnh táºt… trên 25 ngà n dặm Trưá»ng Chinh đã không lay chuyển được ý chà sắt thép, thân sắt, mình đồng cá»§a Hồng Thá»§y. Và má»™t cuá»™c “táºp kÃch tinh thần†vu cáo Hồng Thá»§y là gián Ä‘iệp quốc tế, âm mưu ám sát Hồng Thá»§y và o năm 1935, trên con đưá»ng gian khổ tá»™t cùng, bị khai trừ Äảng lần thứ 2 trong gần 2 năm. Äiá»u nà y cÅ©ng không là m nao núng được quyết tâm sắt đá vì cách mạng cá»§a ngưá»i con yêu cá»§a đất Kiêu Kỵ - nÆ¡i quê hương ông ngưá»i ta lấy búa, để và ng trên Ä‘e mà đáºp, trăm lần, ngà n lần để có má»™t “quỳ†vuông vức (như câu chữ “Hạnh dục phương†cái nết phải ngay thẳng mà Chá»§ tịch Hồ Chà Minh tặng Thiếu tướng Nguyá»…n SÆ¡n năm 1948)… Äầu năm 1936, trái, phải, ân, oán, thiện, ác đã rõ rà ng khi 3 vạn anh hùng Trưá»ng Chinh vỠđến Diên An chẳng tìm ra được “tang chứng, váºt chứng†gì mà Trương Quốc Äà o gán cho-thá»±c chất là do Hồng Thá»§y phản đối Trương Quốc Äà o á»§ng há»™ chá»§ trương cá»§a Chu Äức, Lưu Bá Thừa, nên tư lệnh tả quân há» Trương bẽ mặt, hèn hạ trả thù mà thôi. Trương Quốc Äà o, sau nà y lại chÃnh thức phản bá»™i, phá hoại Äảng, là m gián Ä‘iệp cho Tưởng!
Sau nà y, Nguyá»…n SÆ¡n viết: “Trong quá trình Trưá»ng Chinh tôi được thá» thách má»™t vấn Ä‘á»: Chà hướng vững chắc từ đầu chà cuối, không há» có ý dao động, đó là điá»u chá»§ yếu nhấtâ€, “không dao động†cả vá» váºt chất, vá» tinh thần, ý chÃ, bản lÄ©nh. Xem ra, như váºy ông đã “huyá»n thoại†từ bấy giá» rồi!
Äứng chân trên khu Xô-viết Trung ương, Hồng Thá»§y đã qua các công tác ở Cục ChÃnh trị Bát lá»™ quân vá»›i các thá»§ trưởng Nhiệm Báºt Thôi, Äặng Tiểu Bình, rồi là m báo “Kháng địch†cá»§a quân Ä‘oà n Tấn Sát Ký.
Sá»± Ä‘á»i Ãt khi có quá tam ba báºn. Nhưng số pháºn cay đắng cá»§a Hồng Thá»§y lại phải chịu đủ 3 báºn quá tam… Năm 1938, năm láºp gia đình vá»›i cô há»™i trưởng phụ nữ huyện NgÅ© Äà i, Hồng Thá»§y bị Diêm TÃch SÆ¡n lãnh chúa ở SÆ¡n Tây tham gia Mặt tráºn thống nhất Trung Quốc vu cáo, lại bị đảng bá»™ NgÅ© Äà i SÆ¡n khai trừ Äảng. Äến cuối năm ấy, Hồng Thá»§y má»›i được khôi phục đảng tịch.
Năm 1945, để lại Trung Quốc ngưá»i vợ và 2 con trai, ông nóng lòng vá» Việt Nam gặp Nguyá»…n Ãi Quốc-Lý Thụy năm xưa. Tại quê mẹ Tổ quốc, ông đã được giao nhiá»u nhiệm vụ quan trá»ng: Chá»§ tịch Ủy ban kháng chiến miá»n Nam, Tham mưu trưởng Bá»™ Quốc phòng, Liên khu trưởng khu 4… Ông đã “trấn ải†Thanh-Nghệ-TÄ©nh là m khu tá»± do cho Trung Bá»™, háºu phương cho Bình-Trị-Thiên và cả nước khiến quân Pháp không dám “bén mảng†đến vùng nà y. Ông cÅ©ng đã viết nhiá»u sách, dịch nhiá»u tà i liệu quân sá»± nước ngoà i vá» chiến tranh, huấn luyện và đã thá»±c hiện trong lá»±c lượng vÅ© trang khu 4. Nguyá»…n SÆ¡n còn là vị “Mạnh Thưá»ng Quân†cá»§a các văn nghệ sÄ© là ông “Tướng văn hóa†cá»§a Liên khu 4.
Mất tin tức vá»›i gia đình ở Trung Quốc, cuối năm 1948 Nguyá»…n SÆ¡n láºp gia đình má»›i ở Việt Nam...
Sách viết vá» danh nhân Nguyá»…n SÆ¡n có nhiá»u trang đỠcáºp tá»›i việc Nguyá»…n SÆ¡n chưa “vui†khi được phong cấp Thiếu tướng trong quân đội Việt Nam và bức thiếp thư 4 câu 12 chữ cá»§a Bác Hồ gá»i “ngưá»i em là Nguyá»…n SÆ¡n†khuyên bảo nhẹ nhà ng khiến vị tướng đánh đủ trăm tráºn nà y phải “tâm phục, khẩu phục†nháºn cấp thụ phong.
Do sức khá»e, sá»›m có dấu hiệu bệnh hiểm nghèo, năm 1950 Nguyá»…n SÆ¡n trở lại Trung Quốc công tác tại Bá»™ Tổng tham mưu Quân giải phóng. Và o những năm ấy, tất cả các cố vấn Trung Quốc được cá» sang giúp Việt Nam Ä‘á»u được Nguyá»…n SÆ¡n giá»›i thiệu tình hình, trao đổi kinh nghiệm. “Trước khi thi hà nh nhiệm vụ, các cố vấn Trung Quốc phải tham dá»± má»™t khóa hướng dẫn ở Bắc Kinh vỠđịa hình, địa váºt và tình hình chiến sá»± ở Việt Nam do Hồng Thá»§y, Võ Nguyên Bắc-má»™t sÄ© quan cấp tướng trong quân đội Trung Quốc phụ trách (3).
Tháng 9 năm 1955, ChÃnh phá»§ Trung Quốc trao quân hà m “Thiếu tướng cho Hồng Thá»§y, Xã trưởng kiêm Tổng biên táºp tạp chà Huấn luyện chiến đấuâ€. Cấp là Thiếu tướng sư Ä‘oà n nhưng sau đó Mao Trạch Äông đã chỉ thị bổ sung “Thiếu tướng cấp quân Ä‘oà nâ€.
Äầu năm 1956, biết rõ bệnh tình cá»§a mình, Nguyá»…n SÆ¡n xin vá» nước. Ngà y 27 tháng 9 năm ấy, Nguyá»…n SÆ¡n được Mao Trạch Äông, Chu Ân Lai, Diệp Kiếm Anh, Bà nh Äức Hoà i tiếp đón, lưu luyến tiá»…n chân, bố trà xe há»a riêng, có bác sÄ© Ä‘i kèm. Nguyá»…n SÆ¡n đã vá» tá»›i Hà Ná»™i ngà y 30 cùng tháng. Ngay hôm ấy Bác Hồ nhắc “Ngà y mai Bác muốn gặp chú SÆ¡nâ€.
Ngà y 9 tháng 10 năm 1956, Nguyá»…n SÆ¡n và o Bệnh viện Việt-Xô. 15 giá» 30 phút ngà y 21 tháng 10, ngưá»i con yêu quý cá»§a Kiêu Kỵ, cá»§a Việt Nam, ngưá»i há»c trò kiên trung, bất khuất cá»§a Hồ Chà Minh, ngưá»i đồng chà quốc tế kiệt xuất cá»§a nhân dân Trung Quốc đã ra Ä‘i. Tin Ä‘au thương truyá»n lan ra cả nước, ở miá»n Bắc và ở miá»n Nam-nÆ¡i ông còn cô con gái không táºp kết được ra Bắc-nÆ¡i ông đã từng là Chá»§ tịch Ủy ban Nam Bá»™. Và ở Trung Quốc, Tổ quốc thứ hai cá»§a ông, nÆ¡i ấy ông có các bạn bè là những chiến sÄ© cùng Trưá»ng Chinh, cán bá»™ cao cấp cá»§a Äảng, Nhà nước, nÆ¡i còn có ba mẹ con Trần Kiếm Qua, ngưá»i vợ và hai con trai cá»§a ông…
Và ở Thanh Hóa, nÆ¡i ông đã “đóng†Liên khu bá»™ Liên khu 4, má»™t nhà thÆ¡, má»™t chiến sÄ© cá»§a ông-Hữu Loan-đã bất ngá», báºt khóc và viết trong nước mắt “Vị tướng và nhà thÆ¡â€:
“… Một đám tang đã diễu hà nh
Một đám tang
CỠđỠliệm quan tà i
Nấc lên mà u huyết
Một đám tang đi
Không
bao
giá»
tá»›i huyệt…â€.
NGUYỄN VĂN KHOAN
1. Viện Hồ Chà Minh, Há»c viện ChÃnh trị quốc gia Hồ Chà Minh, NXB CTQG, 4,1998, tr204.
2. Nguyá»…n Thanh Hà , Nguyá»…n Văn Khoan, Hồng Hạnh “Nguyá»…n SÆ¡n, lưỡng quốc Tướng quânâ€, NXB Thông Tấn, 2006, tr327.
3. Lê Xuân Khôi (quốc tịch Mỹ, gốc Việt), “Việt Nam 1945-1995â€, NXB Tiên Rồng, Hoa Kỳ, 2004, trang 216 (bản tiếng Việt): “Trong sách viết tiếng Anh, không có dấu nên không biết Ä‘Ãch xác tên vị tướng há» Võ nà y như thế nà o. Võ Nguyên Bắc chắc không phải là bà con cá»§a Võ Nguyên Giáp (!) vì không thấy phÃa Việt Nam nhắc đến nhân váºt nà y (Võ Nguyên Bắc) bao giá»â€(!).
Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục nà y: