Ghi chú đến thành viên
Go Back   4vn.eu > Kiến thức > Thế Giá»›i Muôn Mầu > Sách - Tài liệu > Tủ sách Lịch sá»­ - Äịa lý > Lịch Sá»­
Gởi Ãá» Tài Má»›i Trả lá»i
 
Ãiá»u Chỉnh
  #1  
Old 07-04-2008, 08:51 PM
tarta12a's Avatar
tarta12a tarta12a is offline
Cái Thế Ma Nhân
 
Tham gia: Feb 2008
Bài gởi: 1,035
Thá»i gian online: 35 phút 40 giây
Xu: 0
Thanks: 0
Thanked 35 Times in 18 Posts
Một Thái độ đúng đắn đối Với Nho Giáo - Nguyễn Kim Sơn

Trong xu hÆ°á»›ng tổng kết thế ká»· XX, đánh giá lại, định vị những công trình nghiên cứu có ý nghÄ©a lá»›n nhÆ° Khổng giáo phê bình tiểu luận (Quan hải tùng thÆ°, Huế, 1938) là việc làm rất cần thiết. Äã đủ Ä‘á»™ lùi cần thiết của thá»i gian để chúng ta định vị được Khổng giáo phê bình tiểu luận trong dòng vận Ä‘á»™ng của tÆ° tưởng và há»c thuật, trong lịch trình triển khai áp dụng, vận dụng và thể nghiệm các phÆ°Æ¡ng pháp luận nghiên cứu, các quan Ä‘iểm nghiên cứu. Äồng thá»i cÅ©ng đặt tác phẩm trong dòng vận Ä‘á»™ng của tÆ° tưởng Việt Nam, tâm thái của các tầng lá»›p xã há»™i trong buổi Âu à giao thá»i, trong buổi chá»n Ä‘Æ°á»ng phát triển của văn hóa Việt Nam, đặt nó trong lịch sá»­ nghiên cứu Nho giáo thế ká»· XX nói chung, vá»›i cái nhìn toàn cục các diá»…n tiến ở các quốc gia châu á và trên thế giá»›i.

Cuối thế ká»· XIX đầu thế ká»· XX, diá»…n ra bÆ°á»›c chuyển mạnh mẽ từ há»c thuật truyá»n thống của Nho gia sang nghiên cứu Nho gia vá»›i tÆ° cách là má»™t lÄ©nh vá»±c há»c thuật lấy tÆ° tưởng Nho gia làm đối tượng nghiên cứu. Trong quá khứ, suốt nhiá»u thế ká»·, các quốc gia Äông à ( Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Việt Nam) tình hình chung là, có số lượng rất lá»›n những ngÆ°á»i cả Ä‘á»i nghiên cứu, suy ngẫm vá» kinh Ä‘iển của Nho gia. Há»c thuật của há», bao gồm huấn giải, khảo chứng, chú sá»›, truyện chú cho kinh Ä‘iển. Äối vá»›i thiên kinh địa nghÄ©a, há»c là để lÄ©nh há»™i, tiếp thu và biến giáo nghÄ©a thành thá»±c tiá»…n đạo đức sinh Ä‘á»™ng ở bản thân mình. Há»c thuật của há» là xiển phát nghÄ©a lý và tìm hiểu tÆ° tưởng vá»›i tÆ° cách của giáo đồ. Công việc được tiến hành vá»›i tinh thần sùng kính tôn vinh. Các hoạt Ä‘á»™ng đó gá»i chung là kinh há»c. BÆ°á»›c chuyển biến lá»›n của há»c thuật đầu thế ká»· XX là từ kinh há»c Nho gia sang khoa há»c nghiên cứu Nho gia hiện đại vá»›i đối tượng và phÆ°Æ¡ng pháp nghiên cứu rõ ràng. Công việc này được nhiá»u há»c giả Trung Quốc đầu thế ká»· XX tiến hành vá»›i quy mô lá»›n, những tên tuổi thÆ°á»ng được nhắc đến nhÆ° LÆ°Æ¡ng Khải Siêu, Trần Äá»™c Tú, Lý Äại Chiêu, Hồ Thích…

Tại Việt Nam, quá trình giải thể của ná»n giáo dục khoa cá»­ Nho há»c những năm 1918-1919, quá trình Âu hóa diá»…n ra mạnh mẽ và sâu sắc trong xã há»™i Việt Nam cÅ©ng đã tạo ra những chuyển biến quan trá»ng trong lÄ©nh vá»±c nghiên cứu và thảo luận Nho há»c. Phan Bá»™i Châu vá»›i Khổng há»c đăng và Kinh Dịch có thể coi là những hoạt Ä‘á»™ng cuối cùng theo cách xiển phát kinh Ä‘iển, cổ vÅ© cho tÆ° tưởng Nho gia. Nho giáo, má»™t cuốn sách giá»›i thiệu vá» Nho giáo khá hệ thống và sâu sắc của Trần Trá»ng Kim, cÅ©ng ra mắt Ä‘á»™c giả vào giữa thập ká»· 30. Tuy đầy tâm huyết và trong cách nhìn có nhiá»u nét má»›i mẻ, nhÆ°ng cả Phan Bá»™i Châu và Trần Trá»ng Kim vá» căn bản vẫn chÆ°a vượt ra ngoài phên dậu há»c thuật của nhà nho, tức cái há»c chú sá»›, giảng nghÄ©a quen thuá»™c của nhà Nho.

Những bài phê phán Nho giáo của Phan Khôi trên báo Thần Chung và những bài phê phán Nho giáo trên báo Nam phong và các tá» báo khác thập ká»· 20 đầu thập ká»· 30 tuy gay gắt và quyết liệt nhÆ°ng phần nhiá»u là những Ä‘oạn thảo luận có tính khen chê hÆ¡n là phân tích mổ xẻ có bài bản có phÆ°Æ¡ng pháp, đúng nghÄ©a là má»™t lÄ©nh vá»±c khoa há»c lấy tÆ° tưởng Nho gia làm đối tượng nghiên cứu. Việc nghiên cứu Nho giáo má»™t cách đúng nghÄ©a, chỉ thá»±c sá»± bắt đầu từ 1938 vá»›i Khổng giáo phê bình tiểu luận của Äào Duy Anh. Ông đã nghiên cứu Nho giáo vá»›i phÆ°Æ¡ng pháp luận má»›i mẻ, khoa há»c, có hệ thống, có phÆ°Æ¡ng pháp. Ông đã có cái nhìn khách quan khoa há»c hÆ¡n những thế hệ trÆ°á»›c trong việc đánh giá nghiên cứu vá» Khổng giáo. Tuy chỉ là má»™t công trình có số lượng trang chữ khiêm tốn vá»›i cái tên tiểu luận, nhÆ°ng công trình thá»±c sá»± đã đánh dấu mốc quan trá»ng trong lịch sá»­ nghiên cứu Nho giáo ở Việt Nam thế ká»· XX, cÅ©ng nhÆ° lịch sá»­ tÆ° tưởng Việt Nam hiện đại nói chung. Vá»›i ý nghÄ©a đó, Äào Duy Anh là ngÆ°á»i khai mở cho lÄ©nh vá»±c nghiên cứu Nho giáo ở Việt Nam thá»i kỳ hiện đại.

Äào Duy Anh là ngÆ°á»i đầu tiên áp dụng phÆ°Æ¡ng pháp luận nghiên cứu của chủ nghÄ©a Mác vào nghiên cứu Nho giáo ở Việt Nam. Theo hÆ°á»›ng này, Äào Duy Anh đặc biệt chú ý tá»›i những nguyên nhân, những Ä‘iá»u kiện kinh tế, chính trị, xã há»™i của thá»i Ä‘iểm Nho giáo ra Ä‘á»i cÅ©ng nhÆ° những nhân tố tạo ra những biến thiên của nó trong lịch sá»­, và cuối cùng luận bàn vá» lẽ tồn vong tất yếu của nó trong lịch sá»­. Sá»± tồn tại của má»™t loại tÆ° tưởng, há»c thuyết theo ông Ä‘á»u có tính lịch sá»­ cụ thể, trong đó Ä‘iá»u kiện kinh tế có ý nghÄ©a quyết định. Ông viết: “Phàm má»™t chế Ä‘á»™ thành lập hay biến thiên, tất do nhiá»u nguyên nhân, nhÆ° tÆ° tưởng, tập quán tôn giáo, mỹ thuật, chủng tá»™c, địa lý…, nhÆ°ng cái nguyên nhân trá»ng yếu nhất là Ä‘iá»u kiện kinh tế. Chế Ä‘á»™ nô lệ thành lập ở trên ná»n kinh tế nô lệ, chế Ä‘á»™ phongkiến thành lập ở trên ná»n kinh tế phong kiến, chế Ä‘á»™ tÆ° bản thành lập trên ná»n kinh tế tÆ° bản, nói tóm lại thì chế Ä‘á»™ tức phản ánh của kinh tế. Vậy thì chế Ä‘á»™ biến thiên, tất vì ná»n tảng kinh tế biến thiên...â€(1).

Rõ ràng, Äào Duy Anh đã vận dụng má»™t cách khá triệt để và sâu sắc phÆ°Æ¡ng pháp luận Mác xít, quan Ä‘iểm kinh tế luận Mác xít để nghiên cứu các vấn Ä‘á» tÆ° tưởng phÆ°Æ¡ng Äông. PhÆ°Æ¡ng pháp mà Äào Duy Anh tiến hành để thao tác, luận giải chính là phÆ°Æ¡ng pháp xã há»™i há»c lịch sá»­ mà nhiá»u há»c giả Mác xít áp dụng. Cách làm này chÆ°a từng thấy ở các há»c giả Việt Nam, mà ở Trung Quốc cÅ©ng má»›i bắt đâù được triển khai.

Theo hÆ°á»›ng này, Äào Duy Anh đã lý giải, mô tả kỹ lưỡng tình hình ná»n sản xuất nông nghiệp, công thÆ°Æ¡ng nghiệp, đặc biệt là sản xuất nông nghiệp. Vấn Ä‘á» công cụ sản xuất, tổ chức sản xuất. Trong đó ông coi việc tìm ra và xá»­ dụng công cụ bằng sắt có tính chất quyết định tá»›i các chuyển biến kinh tế, xã há»™i thá»i Chu. Quan Ä‘iểm này có phần giống quan Ä‘iểm của Hồ Thích, Quách Mạt Nhược, Hầu Ngoại LÆ° ở Trung Quốc. Äào Duy Anh cÅ©ng chú ý phân tích tá»›i những chuyển biến xã há»™i, những biến chuyển trong tầng lá»›p dân cÆ°, sá»± xuất hiện của những giai tầng xã há»™i má»›i…Khi phân tích các vấn Ä‘á» xã há»™i, ông tá» ra quán triệt các quan Ä‘iểm duy vật lịch sá»­ của Mác, các vấn Ä‘á» lý luận của há»c thuyết Mác vá» phân chia giai cấp và đấu tranh giai cấp. Ông nói:

"Khổng tá»­ chính là nhà triết há»c đại biểu cho tÆ° tưởng của giai cấp tân địa chủ và sÄ© phiệt, mà Khổng giáo là há»c thuyết đại biểu cho tÆ° tưởng thống trị và trá»ng nông của giai cấp ấyâ€(2). Chính Äào Duy Anh đã mở đầu việc nghiên cứu các vấn Ä‘á» của tÆ° tưởng, văn hóa, chính trrị, xã há»™i phÆ°Æ¡ng Äông trên cÆ¡ sở phân tích các quan hệ giai cấp, những xung Ä‘á»™t và đấu tranh giai cấp để đánh giá các vấn Ä‘á» tÆ° tưởng. Rất nhiá»u vấn Ä‘á» tÆ° tưởng phức tạp của Khổng tá»­, của tầng lá»›p sÄ© Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i, những hạn chế, tính bảo thủ, tính cải lÆ°Æ¡ng của tÆ° tưởng Khổng tá»­ Ä‘á»u được Äào Duy Anh tố nguyên vá» vị trí, lợi ích và đặc Ä‘iểm của giai cấp tân địa chủ.

Quan Ä‘iểm kinh tế luận và há»c thuyết phân chia giai cấp và đấu tranh giai cấp được Äào Duy Anh vận dụng quán xuyết toàn bá»™ Tiểu luận. Nó mở đầu cho xu hÆ°á»›ng luận giải vá» các hiện tượng tÆ° tưởng lấy phÆ°Æ¡ng pháp luận Mác xít làm cÆ¡ sở, làm kim chỉ nam. Công việc nghiên cứu theo hÆ°á»›ng đó đã đạt được những Æ°u Ä‘iểm mà trÆ°á»›c đó chÆ°a từng có. Nó cho phép lý giải được những nguyên nhân khá xác đáng và thuyết phục của các hiện tượng tÆ° tưởng, xã há»™i. Tuy nhiên công việc của Äào Duy Anh đồng thá»i cÅ©ng mở đầu cho má»™t hÆ°á»›ng nghiên cứu còn có phần cứng nhắc, khiên cưỡng, do quá trình vận dụng phÆ°Æ¡ng pháp luận Mác xít chÆ°a thá»±c nhuần nhuyá»…n gây ra.

Những Æ°u thế mà phÆ°Æ¡ng pháp luận Mác xít Ä‘em lại cho giá»›i nghiên cứu là hiển nhiên, không thể phủ định được. Ở đây chúng tôi chỉ bàn tá»›i má»™t vài Ä‘iểm liên quan tá»›i việc áp dụng cụ thể phÆ°Æ¡ng pháp luận đó của má»™t há»c giả cụ thể cho má»™t đối tượng nghiên cứu cụ thể là Nho giáo ở má»™t thá»i Ä‘iểm cụ thể là ná»­a đầu thế ká»· XX.

Äào Duy Anh thuá»™c thế hệ những ngÆ°á»i đầu tiên áp dụng phÆ°Æ¡ng pháp luận Mác xit vào nghiên cứu văn hóa phÆ°Æ¡ng Äông, cụ thể là ở Việt Nam. Tác giả đã áp dụng phÆ°Æ¡ng pháp luận này cho má»™t đối tượng nghiên cứu khá rá»™ng lá»›n, từ triết há»c, lịch sá»­, địa lý, văn há»c, phong tục tập quán... Trong đó các công trình nghiên cứu có tính chất đại cÆ°Æ¡ng vá» lịch sủ Việt Nam, lịch sá»­ văn hóa và tÆ° tưởng Việt Nam là tiêu biểu hÆ¡n cả. PhÆ°Æ¡ng pháp mà Äào Duy Anh vận dụng chính là phÆ°Æ¡ng pháp xã há»™i há»c lịch sá»­. Việc lần đầu áp dụng loại phÆ°Æ¡ng pháp luận có nhiá»u Æ°u thế này đã tạo cho tác giả những năng lá»±c giải quyết mạnh mẽ các vấn Ä‘á» khoa há»c. Quan Ä‘iểm duy vật biện chứng và duy vật lịch sá»­ đã khiến cho nhiá»u vấn Ä‘á» chính trị, xã há»™i, lịch sá»­ vốn rất phức tạp được nhìn nhận má»™t cách sáng rõ. Nó thá»±c sá»± tạo ra má»™t bÆ°á»›c phát triển có tính cách mạng vá» mặt phÆ°Æ¡ng pháp luận và phÆ°Æ¡ng pháp nghiên cứu. Tuy nhiên chính vì là những ngÆ°á»i đầu tiên áp dụng loại phÆ°Æ¡ng pháp luận này nên việc áp dụng nó không tránh khá»i nhiá»u chá»— còn khiên cưỡng, thô sÆ¡, chÆ°a đạt tá»›i Ä‘á»™ tinh tÆ°á»ng nhuần nhuyá»…n sâu sắc, tinh tế. Mặt khác do đối tượng nghiên cứu có nhiá»u nét đặc thù mà những phân định rạch ròi vá» lá»±c lượng sản xuất, quan hệ sản xuất, việc phân chia giai cấp ở phÆ°Æ¡ng Äông gặp phải những khó khăn cản trở. Tức tính đặc thù của phÆ°Æ¡ng thức sản xuất châu à là rất lá»›n, Ä‘iá»u đó có cản trở việc triển khai phÆ°Æ¡ng pháp luận nghiên cứu loại này.

Khi phân tích những vấn Ä‘á» mà theo Äào Duy Anh là cốt lõi, là ná»™i dung cÆ¡ bản của há»c thuyết Khổng tá»­, tác giả chú ý tá»›i các vấn Ä‘á» nhÆ° biến hóa tùy theo, chính danh, trung Æ°Æ¡ng tập quyá»n, nhân, hiếu, tam tòng, trung dung, quân tá»­, lá»… nhạc, tuy nhiên tác giả má»›i chỉ luận giải ở mức sÆ¡ giản. Tác giả chÆ°a chú ý làm rõ hàm nghÄ©a của từng phạm trù, lý giải tá»· má»· từng quan niệm. Äiá»u này khó có thể đòi há»i hÆ¡n vì chính tác giả đã nói từ đầu rằng tiểu luận này chỉ có tính chất Ä‘á» cÆ°Æ¡ng cho má»™t công trình quy mô lá»›n hÆ¡n. Äiá»u đáng nói ở đây là tác giả đã quá thiên vá» lý giải những nguồn gốc giai cấp, đặc tính giai cấp của các tÆ° tưởng đó. Giai cấp tân địa chủ - sÄ© phiệt được ông cho là chủ thể tÆ° tưởng của má»i quan niệm của Khổng tá»­. Ông viết: “Ta có thể nói rằng phÆ°Æ¡ng pháp dung hoà hai cái khuynh hÆ°á»›ng đả đảo địa vị của giai cấp quý tá»™c cÅ© và củng cố địa vị của giai cấp tân địa chủ, chính là đạo trung dung vậyâ€(3).

Khi phân tích các Ä‘iá»u kiện tồn tại ở thá»i Xuân Thu, Chiến Quốc ở Trung Quốc, do quá chú ý, mải miết theo Ä‘uổi những vấn Ä‘á» thuá»™c hoàn cảnh kinh tế, cÆ¡ cấu giai cấp, những mâu thuẫn giai cấp... tác giả đã không chú ý đúng mức tá»›i những nhân tố phát triển ná»™i tại của chính văn hóa, há»c thuật, tÆ° tưởng của Trung Quốc cÅ©ng nhÆ° những biến thiên của nó trong hoàn cảnh kinh tế, xã há»™i có những thay đổi to lá»›n. Những nhân tố đó chẳng hạn nhÆ° truyá»n thống lá»… nhạc, vu giáo, cấu trúc gia tá»™c và văn hóa gia tá»™c, thể chế tông pháp... Chính Khổng tá»­ là ngÆ°á»i đứng ở tâm Ä‘iểm của má»i sá»± biến chuyển văn hóa và há»c thuật, là ngÆ°á»i đóng vai trò tổng kết văn hóa, là ngÆ°á»i há»™i tụ những truyá»n thống lá»›n của văn hóa Trung Quốc cổ đại. Äi lÆ°á»›t qua những vấn Ä‘á» hệ trá»ng của truyá»n thống văn hóa Trung Quốc, Äào Duy Anh đã chÆ°a làm rõ được, luận giải được những Ä‘iểm có thể coi là cốt tủy của tÆ° tưởng Khổng tá»­, cùng những đặc Ä‘iểm tÆ° duy, phÆ°Æ¡ng pháp tu dưỡng, cÆ¡ chế tâm lý của sá»± tu thân ná»™i tỉnh. Tác giả má»›i thiên vá» lý giải phÆ°Æ¡ng diện chính trị xã há»™i của há»c thuyết. Äào Duy Anh nhắc tá»›i cả lá»…, nhạc,nhân, chính danh, thá»i, những không chỉ ra mối liên hệ ná»™i tại của chúng, cÆ¡ chế tÆ°Æ¡ng tác, phối hợp của chúng tạo thành má»™t chỉnh thể của há»c thuyết Khổng phu tá»­. Việc nhìn nhận và chỉ ra sá»± vận Ä‘á»™ng ná»™i tại của văn hóa, tÆ° tưởng Trung Quốc cÅ©ng cần thiết má»™t cái nhìn lịch sá»­, quan Ä‘iểm biện chứng, tuy nhiên do quá chú ý tá»›i thân phận xã há»™i, thành phần giai cấp của Khổng tá»­ và tầng lá»›p sÄ© nên tác giả đã chÆ°a chú ý tá»›i các phÆ°Æ¡ng diện này.

Sá»± thiếu hụt này không chỉ thấy ở Äào Duy Anh mà ở Việt Nam đầu thế ká»· XX và suốt nhiá»u thập ká»· giữa thế ká»· XX, ngÆ°á»i ta vẫn ngại nói tá»›i những nhân tố phát triển ná»™i tại của tÆ° tưởng và há»c thuật, sá»± chuyển hóa và ngÆ°ng tụ của các hiện tượng văn hóa vì sợ quy là duy tâm. Äó chính là má»™t hạn chế trong sá»± vận dụng phÆ°Æ¡ng pháp luận mác xít nghiên cứu các vấn Ä‘á» của tÆ° tưởng và văn hóa Việt Nam.

Mặt khác, Äào Duy Anh cÅ©ng đã không thấy được rằng tÆ° tưởng Khổng tá»­ không phải nhất thành bất biến, mà có sá»± vận Ä‘á»™ng trong các chặng khác nhau của Ä‘á»i sống, ở từng chặng khác nhau trong Ä‘á»i Khổng tá»­. Äòi há»i nhÆ° vậy là có phần quá đối vá»›i các há»c giả thập ká»· 30. Những đóng góp khoa há»c của Äào Duy Anh không vì những lẽ đó mà giảm phần ý nghÄ©a quan trá»ng, tuy nhiên nếu đặt vấn Ä‘á» cần định vị tác phẩm Khổng giáo phê bình tiểu luận trong lịch sá»­ nghiên cứu Nho giáo ở Việt Nam thế ká»· XX thì nhìn nhận nhiá»u chiá»u, chỉ ra các hạn chế của việc áp dụng các quan Ä‘iểm nghiên cứu là không thể lảng tránh. Những hạn chế đó là những hạn chế mang tính lịch sá»­.

Má»™t Ä‘iểm cần bàn nữa của Khổng giáo phê bình tiểu luận của Äào Duy Anh là; tác giả của nó quá thiên vá» nhìn nhận Khổng tá»­ vá»›i tÆ° cách là ngÆ°á»i đại diện cho má»™t giai cấp trong xã há»™i mà còn chÆ°a chú ý thích đáng tá»›i chính ông vá»›i tÆ° cách là chủ thể của má»i tÆ° tưởng và tình cảm đã được ông diá»…n tả sinh Ä‘á»™ng trong Luận ngữ. Các triết thuyết của PhÆ°Æ¡ng Äông hầu hết là những thứ triết há»c nhân sinh. Những Ä‘iá»u mà Khổng Tá»­ nói ra là những tÆ° tưởng thuá»™c loại minh triết ứng xá»­. Há»c thuyết của há» thÆ°á»ng là những suy ngẫm, đúc rút, thể nghiệm má»™t Ä‘á»i. Cuá»™c Ä‘á»i há» thÆ°á»ng là những hiện hữu sinh Ä‘á»™ng nhất cho chính há»c thuyết của há». Theo cách quan niệm này, sá»± chú ý tá»›i Ä‘á»i sống tâm lý, tình cảm, khát vá»ng của chủ thể tÆ° tưởng là hết sức cần thiết để ta hiểu triết thuyết của há». Nói nhÆ° thế cÅ©ng có nghÄ©a là cần đặt tÆ° tưởng trong con ngÆ°á»i sống Ä‘á»™ng vá»›i những phần thuá»™c vá» nhân tính phổ biến để nhìn nhận

Vá» những Ä‘iểm này, các há»c giả áp dụng các quan Ä‘iểm giai cấp và kinh tế luận còn chÆ°a chú ý má»™t cách thích đáng. Từ cuối thế ká»· XX, các công trình nghiên cứu trên thế giá»›i và ngay tại Trung Quốc - quê hÆ°Æ¡ng của Khổng giáo - đã chú ý rất nhiá»u tá»›i các phÆ°Æ¡ng diện này của chủ thể tÆ° tưởng và hỠđã thu được rất nhiá»u thành tá»±u. Các công trình nghiên cứu vá» Nho giáo của Lý Trạch Hậu, Trịnh Gia Äống, TrÆ°Æ¡ng Lập Văn, PhÆ°Æ¡ng Khắc Lập ở Trung Quốc là những ví dụ tiêu biểu.

Việc nhắc đến hạn chế này của Khổng giáo phê bình tiểu luận chỉ là nhân việc đánh giá má»™t công trình mà nhìn lÆ°á»›t lại má»™t số vấn Ä‘á» trong lịch sá»­ nghiên cứu Nho giáo thế ká»· XX. Sau Äào Duy Anh ,đã có nhiá»u công trình nghiên cứu Nho giáo tiếp tục xuất hiện ở Việt Nam, nhÆ°ng việc chú ý tá»›i những nhân tố phát triển ná»™i tại của há»c thuật, vai trò của chủ thể tÆ° tưởng, tính hệ thống và những mối liên hệ đặc biệt trong tÆ° tưởng Nho giáo... vẫn chÆ°a phải đã được đánh giá phân tích má»™t cách đầy đủ. Sá»± đánh giá này cÅ©ng không ngoài mục đích lÆ°u ý tá»›i lượng công việc rất lá»›n, rất ngổn ngang mà những thế hệ hiện nay còn phải làm. Và Ä‘iá»u đáng nói hÆ¡n là những hạn chế đó hiện nay nhiá»u ngÆ°á»i vẫn Ä‘i theo mà không có sá»± thay đổi Ä‘iểu chỉnh khắc phục má»™t cách mạnh mẽ có hiệu quả.

Nho giáo Việt Nam vá»›i những cách nhìn nhận và cách đánh giá má»›i mẻ, vá»›i những phÆ°Æ¡ng pháp không ngừng được đổi má»›i và hoàn thiện vẫn là những đòi há»i không ngừng được đặt ra. Khổng giáo phê bình tiểu luận đã thá»±c hiện sứ mệnh khởi đầu cho khoa nghiên cứu Nho giáo vá»›i tÆ° cách là môn há»c thuật ở Việt Nam. Vá»›i tÆ° cách khai ná»n đắp móng thá»i kỳ đầu, những Æ°u nhược nhÆ° đã phân tích là không thể tránh khá»i.

Nhìn lại khoảng thá»i gian diá»…n ra các thảo luận vá» Khổng giáo đầu thế ká»· XX, chúng ta thấy dòng lá»›n của tÆ° tưởng lúc đó là phản truyá»n thống. Việc mổ xẻ, nghiên cứu tÆ° tưởng Nho gia nhằm mục tiêu ngăn chặn những di hại của nó được nhiá»u ngÆ°á»i công khai nói tá»›i. Äiá»u này được coi là tâm huyết vá»›i dân tá»™c và có trách nhiệm. Xu hÆ°á»›ng nghiên cứu phê phán cÅ©ng là âm hưởng chính của tác phẩm Khổng giáo phê bình tiểu luận.

Äào Duy Anh không tán thành hai khuynh hÆ°á»›ng, ủng há»™ nhiệt thành và phê phán kịch liệt nhÆ° diá»…n ra ở Trung Quốc[1], ông muốn bày tá» quan Ä‘iểm thái Ä‘á»™ riêng, tức phân tích mổ xẻ đối tượng má»™t cách khách quan khoa há»c vá»›i những gì nó vốn có vá»›i tất cả Æ°u nhược của nó, từ đó loại bá» nhược Ä‘iểm, phát huy Æ°u Ä‘iểm. Việc vận dụng phÆ°Æ¡ng pháp luận Mác xít nhÆ° vừa nói ở trên cÅ©ng không ngoài mục đích chỉ ra những Æ°u nhược má»™t cách khách quan. Tuy nhiên những Ä‘iá»u thuá»™c vá» Nho giáo được Äào Duy Anh chỉ ra phần lá»›n là những nhược Ä‘iểm. Không khí chung của tác phẩm vẫn là phê phán. Äiểm này là sá»± nhận thức trí tính mà ông không thể tránh được. Nó vẫn là xu hÆ°á»›ng lá»›n của thá»i đại lúc bấy giá». Má»™t cách tất yếu Äào Duy Anh thấy Nho giáo để lại những di hại không thể chối bá». Ông cÅ©ng nhận thấy những mặt lá»—i thá»i cổ hủ mà cuá»™c sống má»›i đã làm phÆ¡i bầy nó má»™t cách rõ ràng. NhÆ°ng Äào Duy Anh cÅ©ng không tán thành vá»›i quan Ä‘iểm phủ định sạch trÆ¡n, coi khinh Nho giáo, quả quyết từ nay vá» sau Khổng giáo không còn có chá»— đứng gì trong Ä‘á»i sống xã há»™i nữa. Äào Duy Anh cÅ©ng lÆ°u ý các nhà Tân há»c vá» thái Ä‘á»™ đối vá»›i văn hóa truyá»n thống dân tá»™c nói chung và vá»›i Khổng giáo nói riêng. Ông nhìn nhận vấn Ä‘á» có tính khách quan chừng má»±c hÆ¡n: “Vậy theo ngu ý thì nghiên cứu Khổng giáo là má»™t Ä‘iá»u cần thiết cho các nhà trí thức ở nÆ°á»›c ta, nếu há» muốn sinh hoạt nhịp nhàng vá»›i xã há»™i, chứ không phải ở trên đám đất chôn nhau cắt rốn của mình mà nhÆ° ngÆ°á»i khách lạ qua Ä‘Æ°á»ngâ€(4). Quan Ä‘iểm biện chứng cÅ©ng đã Ä‘Æ°a Äào Duy Anh tá»›i cái nhìn phủ định có tính kế thừa. Äá»i sống văn hóa hiện đại sẽ vẫn bảo lÆ°u những giá trị tinh thần của Nho giáo, Nho giáo vẫn có mặt tích cá»±c, cái tích cá»±c đó cần nghiên cứu kế thừa, cái ảnh hưởng tiêu cá»±c cần gạt bá». Muốn kế thừa hay phủ định gạt bá» Ä‘iá»u cần thiết trÆ°á»›c tiên là phải hiểu cho đúng chân tÆ°á»›ng của nó. Äó là lý trí mách bảo và cÅ©ng là tình cảm nồng hậu, không thiên lệch ở ngÆ°á»i trí thức có tầm nhìn xa rá»™ng. “Khổng giáo ở nÆ°á»›c ta xÆ°a nay chÆ°a từng có ai nghiên cứu cho tÆ°á»ng tận. Các nhà cá»±u há»c thì cho Khổng giáo là kim khoa ngá»c luật, cứ há»c theo cho đúng chứ không cần phải dùng trí phê bình. Còn các nhà tân há»c thì khinh dẻ quá. Hiện nay ta phải Ä‘em phÆ°Æ¡ng pháp khoa há»c mà nghiên cứu Khổng giáo thì má»›i biết rõ địa vị và công dụng của nó trong lịch sá»­ đượcâ€(5).

Rõ ràng, ngoài cái nhìn có tính khoa há»c cụ thể cố gắng đẩy việc nghiên cứu tá»›i khách quan, ở Äào Duy Anh từ tâm thức vẫn tồn tại má»™t tình cảm nồng hậu vá»›i Khổng giáo. Tuy nhiên trong cách cảm nhận của Äào Duy Anh, Khổng giáo không tồn tại má»™t cách Ä‘á»™c lập, mà tồn tại vá»›i tÆ° cách má»™t thành tố của văn hóa truyá»n thống dân tá»™c. Tuy nhiên do bối cảnh thá»i đại, Äào Duy Anh không Ä‘i sâu phân tích những giá trị tích cá»±c, bá»n vững của Khổng giáo, ông chỉ lÆ°u ý má»™t thái Ä‘á»™ cần thiết đúng đắn đối vá»›i Nho giáo, tránh cá»±c Ä‘oan. Äó cÅ©ng đã là Ä‘iá»u đáng quý trong nhận thức và tình cảm của trí thức dân tá»™c lúc bất giá».

N.K.S

_______________

1, 2, 3, 4, 5. Khổng giáo phê bình tiểu luận, Quan hải tùng thÆ°, Huế, 1938, tr.27, 42, 73, 152. Các trích dẫn từ kinh Ä‘iển của chủ nghÄ©a Mác Ä‘á»u do Äào Duy Anh tá»± dịch từ nguyên bản tiếng Pháp và chú thích cụ thể xuất xứ.



Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục này:

Tài sản của tarta12a

Trả Lá»i Vá»›i Trích Dẫn
Trả lá»i

Từ khóa được google tìm thấy
ïèööà

Ãiá»u Chỉnh


©2008 - 2014. Bản quyá»n thuá»™c vá» hệ thống vui chÆ¡i giải trí 4vn.euâ„¢
Diễn đàn phát triển dựa trên sự đóng góp của tất cả các thành viên
Tất cả các bài viết tại 4vn.eu thuá»™c quyá»n sở hữu của ngÆ°á»i đăng bài
Vui lòng ghi rõ nguồn gốc khi các bạn sử dụng thông tin tại 4vn.eu™