Bệ phóng và tên lá»a SA-75 cá»§a Tiểu Ä‘oà n 77, Trung Ä‘oà n 257, từ năm 1966 - 1972, đã bắn rÆ¡i 25 máy bay hiện đại cá»§a Mỹ như F-105, F-4C, A-6A... Äặc biệt, trong chiến dịch “Äiện Biên phá»§ trên khôngâ€, 12 ngà y đêm tháng Chạp năm 1972, bệ phóng nà y đã bắn hạ 4 máy bay B52 cá»§a Mỹ, trong đó có 3 chiếc rÆ¡i tại chá»—. Sau khi láºp nhiá»u chiến công xuất sắc, nó được đưa vá» trưng bà y tại Bảo tà ng Lịch sá» Quân sá»± Việt Nam.
Khách quốc tế, trong nước khi đến xem phần trưng bà y ngoà i trá»i cá»§a bảo tà ng, nhiá»u ngưá»i rất muốn biết vá» lịch sá» chế tạo, nguồn gốc xuất xứ, chiến công cá»§a những ngưá»i đã tham gia Ä‘iá»u khiển bệ phóng nà y, đặc biệt vá» sá»± kiện bắn rÆ¡i tại chá»— nhiá»u máy bay B52, loại máy bay chiến lược được gá»i là pháo đà i bay cá»§a Mỹ trong “Tráºn Äiện Biên Phá»§ trên khôngâ€, tháng 12 năm 1972.
Äể trả lá»i những câu há»i cá»§a khách tham quan, sáng 4-7-2008, tại Bảo tà ng Lịch sá» Quân sá»± Việt Nam đã tiến hà nh Há»™i nghị xác minh, bổ sung thông tin cho hiện váºt bệ phóng tên lá»a cá»§a Tiểu Ä‘oà n 77, Trung Ä‘oà n 257, dưới sá»± chá»§ trì cá»§a Thiếu tướng Lê Mã Lương. KÃp trắc thá»§ đến dá»± há»™i nghị có các đồng chà Äinh Thế Văn - nguyên Tiểu Ä‘oà n trưởng, Nguyá»…n Văn Äức - nguyên sÄ© quan Ä‘iá»u khiển, Äá»— Äình Tân - nguyên trắc thá»§ phương vị, Phạm Hồng Hà -nguyên trắc thá»§ cá»± ly, Nguyá»…n Văn Quyá»n - nguyên trắc thá»§ chuẩn bị đạn, Nguyá»…n Văn Äang - nguyên Äại đội trưởng Äại đội 2, tham gia kÃp trắc thủ… Tham dá»± há»™i nghị còn có cán bá»™ ở Cục kỹ thuáºt, Quân chá»§ng Phòng không-Không quân, Bảo tà ng Phòng không-Không quân… Những tà i liệu thu tháºp qua các nhân chứng cùng vá»›i những tà i liệu nghiên cứu từ Lịch sá» Trung Ä‘oà n 257, Lịch sá» Sư Ä‘oà n phòng không Hà Ná»™i, Cục kỹ thuáºt Quân chá»§ng Phòng không- Không quân được trình bà y tại há»™i nghị đã cung cấp nhiá»u thông tin thú vị.
Tên lá»a phòng không SA-75 (Ävina) là loại tên lá»a đất đối không thế hệ đầu tiên cá»§a Quân đội Xô-viết (phương Tây gá»i là SAM-2), do Viện thiết kế tên lá»a KB-1 nghiên cứu chế tạo năm 1953. Ngà y 7-11-1957, tên lá»a nà y xuất hiện trong lá»… duyệt binh trên Hồng trưá»ng Mát-xcÆ¡-va. Tên lá»a được sá» dụng lần đầu trong chiến đấu và o ngà y 1-5-1960, tiêu diệt chiếc máy bay trinh sát chiến lược U-2 cá»§a Mỹ xâm phạm vùng trá»i Liên Xô ở độ cao gần 20km.
Ngà y 7-2-1965, Chá»§ tịch Hồ Chà Minh chÃnh thức đặt vấn đỠvá»›i Liên Xô giúp Việt Nam tên lá»a phòng không khi Äoà n đại biểu Äảng và ChÃnh phá»§ Liên Xô do đồng chà Cô-xư-gin, Ủy viên Bá»™ ChÃnh trị Ban Chấp hà nh Trung ương Äảng Cá»™ng sản Liên Xô, Chá»§ tịch Há»™i đồng Bá»™ trưởng Liên Xô dẫn đầu, sang thăm hữu nghị nước ta. Trong chuyến Ä‘i nà y, Liên Xô đã đồng ý viện trợ cho Việt Nam bệ, đạn tên lá»a, đủ trang bị cho 2 Trung Ä‘oà n tên lá»a phòng không.
Tháng 4 năm 1965, toà n bá»™ khà tà i trang bị tên lá»a đã được chuyển đến Việt Nam an toà n bằng đưá»ng biển. Kể từ đó tên lá»a SA-75 đã đóng vai trò quan trá»ng trong cuá»™c kháng chiến chống Mỹ cá»§a nhân dân Việt Nam, nhất là trong cuá»™c chiến đấu chống chiến tranh phá hoại bằng không quân cá»§a Mỹ ở miá»n Bắc Việt Nam. Sau khi quân đội ta tiếp nháºn khà tà i, chỉ sau hai tháng rưỡi huấn luyện, tên lá»a SA-75 đã xuất tráºn. Ngà y 24-7-1965, hai Tiểu Ä‘oà n 63 và 64 (Trung Ä‘oà n 236), má»—i tiểu Ä‘oà n phóng 2 tên lá»a đã bắn rÆ¡i tại chá»— chiếc F-4C cá»§a Mỹ. Ngà y 24-7 ra quân đánh thắng tráºn đầu đã trở thà nh ngà y truyá»n thống cá»§a bá»™ đội tên lá»a phòng không Việt Nam. Dưới sá»± Ä‘iá»u khiển cá»§a Tiểu Ä‘oà n 77, Trung Ä‘oà n 257, bệ phóng và tên lá»a SA-75 nà y đã láºp thà nh tÃch bắn rÆ¡i 25 máy bay cá»§a Mỹ từ năm 1966-1972, đặc biệt đã bắn rÆ¡i 4 máy bay B52 trong Chiến dịch “Äiện Biên Phá»§ trên khôngâ€, được Nhà nước tuyên dương đơn vị Anh hùng lá»±c lượng vÅ© trang nhân dân ngà y 3-9-1973.
Bên bệ phóng và tên lá»a SA-75, Tiểu Ä‘oà n trưởng và kÃp trắc thá»§ năm xưa gặp nhau sau bao năm xa cách, ngưá»i già nhất cÅ©ng gần 70, ngưá»i trẻ nhất cÅ©ng gần 60, ngưá»i nà o ngưá»i nấy mái đầu đã bạc trắng nhưng trông ai cÅ©ng khá»e mạnh, nhanh nhẹn. Há» há»i thăm nhau chuyện gia đình, con cháu, chuyện rèn luyện sức khá»e và tham gia công việc xã há»™i ở địa phương, cách là m già u cho gia đình… Cuá»™c há»™i ngá»™ diá»…n ra tháºt xúc động. Há» mừng vui vì đã góp má»™t câu trả lá»i cho khách tham quan bảo tà ng vá» lịch sá» và chiến công cá»§a Tiểu Ä‘oà n tên lá»a 77.
Bà i: TRẦN THANH HẰNG
Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục nà y: