Cho đến khi Robert Furman qua đời tại thành phố Adamstown, bang Maryland của Mỹ vào ngày 14/10/2008 ở tuổi 93, cư dân thành phố nhỏ này mới biết rằng vị Chủ tịch Hội Cựu chiến binh thành phố suốt hơn hai thập niên không phải là một người bình thường mà là người phụ trách giám sát việc xây dựng trụ sở Bộ Quốc phòng Mỹ (Lầu Năm Góc) và hơn thế nữa là nhân vật đã điều hành hoạt động tình báo hạt nhân của Mỹ trong suốt 30 năm liền.
Robert Furman sinh ngày 21/8/1915 tại thành phố Trenton, bang New Jersey trong một gia đình người Ireland đến định cư tại Mỹ vào đầu thế kỷ XX. Trước Chiến tranh thế giới lần thứ hai, Furman làm việc cho Công ty xây dựng Turner ở thành phố New York.
Chiến tranh nổ ra, Furman gia nhập quân đội và phục vụ trong một đơn vị công binh. Những sáng kiến của Furman đã khiến Đại tá Leslie Groves, chỉ huy Lực lượng Công binh của quân đội Mỹ chú ý và khi được giao nhiệm vụ xây dựng trụ sở mới của Bộ Quốc phòng cạnh bờ sông Potomac ở thủ đô Washington, Đại tá Groves quyết định bổ nhiệm Furman làm trợ lý với nhiệm vụ giám sát việc thi công của 13.000 công nhân tham gia xây dựng. Sau khi Lầu Năm Góc được khánh thành vào năm 1943, chỉ sau có 17 tháng thi công, Đại tá Groves được phong chức Thiếu tướng và được đích thân Tổng thống Franklin Roosevelt giao một nhiệm vụ quan trọng, đó là phụ trách chương trình chế tạo vũ khí hạt nhân của Mỹ có tên gọi Dự án Manhattan.
Không quên công lao của viên trợ lý năng nổ và trung thành của mình, tướng Groves quyết định điều chuyển Furman đến làm việc trong Dự án Manhattan. Tháng 8/1943, Furman được thăng quân hàm Trung tá và trở thành người đứng đầu bộ phận tình báo của Dự án Manhattan. Furman được toàn quyền triển khai các hoạt động thu thập thông tin, tài liệu liên quan đến các chương trình chế tạo vũ khí bí mật của Đức Quốc xã, trong đó có cả vũ khí hạt nhân.
Khi Chiến tranh thế giới thứ hai đi vào giai đoạn kết thúc, Furman quyết định triển khai điệp vụ Peppermint có sự tham gia của 125 nhân viên tình báo. Chỉ trong vòng 3 tháng, với sự hỗ trợ của bộ binh và Hải quân Mỹ, các điệp viên của Furman đã thu giữ 31 tấn uranium và 4.500 lít nước nặng tại thành phố Toulouse của Pháp và Anvers của Bỉ. Tất cả số hàng đặc biệt này đều được vận chuyển bằng tàu hải quân đến Anh rồi từ đó đưa ngay về Mỹ để phục vụ cho Dự án Manhattan.
Furman còn cho triển khai điệp vụ Alsos tổ chức bắt cóc các nhà khoa học hạt nhân người châu Âu đưa về Mỹ làm việc cho Dự án Manhattan. Như vụ bắt cóc nhà khoa học hạt nhân Đan Mạch Niels Bohr vào cuối năm 1943 và nhà khoa học hạt nhân Đức Quốc xã Werner Heisenberg cùng 10 đồng nghiệp khác của ông này vào tháng 5/1945. Chính nhờ kiến thức của các nhà khoa học này cộng với nguyên liệu chiếm giữ được mà vào ngày 16/7/1945, Mỹ đã thử nghiệm thành công quả bom nguyên tử đầu tiên. Sau thành công này, Tổng thống Mỹ Harry Truman ra lệnh cho Không quân Mỹ ném bom nguyên tử xuống hai thành phố Hiroshima và Nagasaki của Nhật vào ngày 6 và 8/9/1945 khiến Nhật phải tuyên bố đầu hàng.
Năm 1949 trước khi mở màn Chiến tranh lạnh, Furman được giao một nhiệm vụ mới là hoạt động tình báo hạt nhân dưới vỏ bọc dân sự. Để hoàn thành nhiệm vụ, Furman buộc phải rời quân đội với cấp hàm đại tá và thành lập một công ty xây dựng có tên gọi Furman Builders nhận thầu xây dựng các công trình trong và ngoài nước Mỹ. Hàng trăm nhân viên và sĩ quan tình báo quốc phòng, dưới lốt kỹ sư và chuyên viên xây dựng được tung đến nhiều quốc gia để hoạt động tình báo hạt nhân. Chính nhờ thông tin, tài liệu thu thập được bởi các điệp viên của Furman mà Chính phủ Mỹ không quá bất ngờ khi Liên Xô tiến hành vụ thử nghiệm nổ hạt nhân đầu tiên vào ngày 29/8/1949. Đến năm 1952, Chính phủ Mỹ cũng biết trước việc Liên Xô chuẩn bị thử nghiệm quả bom khinh khí đầu tiên.
Furman còn tổ chức thu thập thông tin, tài liệu về hoạt động chế tạo vũ khí hạt nhân của các quốc gia đồng minh với Mỹ như Anh, Pháp, Canada và sau này là Israel. Như việc Anh ráo riết chế tạo quả bom nguyên tử đầu tiên có tên gọi Blue Danube và triển khai chiến dịch Hurricane thử nghiệm vụ nổ hạt nhân đầu tiên vào ngày 2/10/1952. Ngoài ra, các điệp viên của Furman còn phát hiện việc Chính phủ Anh vi phạm Hiệp ước Hỗ trợ quân sự Mỹ - Anh khi bí mật chế tạo loại vũ khí hạt nhân có sức nổ mạnh đến 300 kiloton, trong khi quy định của hiệp ước không cho phép hai bên chế tạo vũ khí hạt nhân vượt quá 200 kiloton. Các điệp viên của Furman còn nắm bắt được kế hoạch thử nghiệm vũ khí hạt nhân của Pháp tại sa mạc Sahara vào tháng 2/1960.
Vào đầu thập niên 50, Furman đã cảnh báo cho Chính phủ Mỹ về việc Anh và Pháp đã bí mật chuyển giao công nghệ chế tạo vũ khí hạt nhân cho Israel. Tuy nhiên, không biết vì lý do gì, Chính phủ Mỹ lại không quan tâm mấy đến vấn đề này cho đến khi bùng nổ việc các điệp viên của Cơ quan Tình báo hải ngoại Israel (Mossad) thực hiện vụ đánh cắp uranium làm giàu, nguyên liệu chính để chế tạo vũ khí hạt nhân, trên một tàu Hải quân Mỹ neo đậu tại quân cảng Newcastle của Anh vào tháng 4/1965. Đây chính là lý do khiến Tổng thống Mỹ Lyndon Johnson ra lệnh phong tỏa chương trình hạt nhân của Israel, nhưng đã quá trễ vì Israel đã tiến hành thử nghiệm vụ nổ hạt nhân đầu tiên của mình vào ngày 5/10/1966.
Năm 1973, Furman chính thức thôi làm việc cho Tình báo Quốc phòng Mỹ. Để trả công cho Furman, Chính phủ Mỹ đã ưu tiên giao cho công ty của Furman xây dựng nhiều công trình quan trọng như các sứ quán Mỹ tại Nicaragua, Colombia, Canada. Năm 1980, Furman giao nhiệm vụ điều hành Công ty Furman Builders cho con trai tên David rồi về sống ẩn cư tại thành phố Adamstown cho đến khi qua đời vào ngày 14/10/2008
V.H. (theo CiCentre)