Nhân váºt chÃnh trong câu chuyện là ông Lưu VÄ©nh Châu, ngưá»i con trai Tổng thống chÃnh quyá»n Sà i Gòn Trần Văn Hương...
Äám lá ngằn ngặt xanh không biết là thứ cây gì trước căn há»™ nhà ông Lưu VÄ©nh Châu trong khu chung cư đưá»ng Tân Bình ngoại ô chừng như bá» lại những âm thanh ầm à o sôi động cuả má»™t chiá»u Sà i Gòn luôn hừng há»±c năng động không khà thị trưá»ng. Cái tuổi tám mươi mốt hình như còn chút năm nữa má»›i tìm tá»›i ông?
Dẫu mái tóc bạc trắng nhưng vóc dáng manh mảnh lanh lẹ cùng cung cách cưng chiá»u thằng cháu ná»™i kháu khỉnh Ä‘ang quẩn quanh kế bên, cá»™ng vá»›i chất giá»ng chắc khoẻ vá» những ngà y cách đây sáu mươi năm ấy cứ như là má»›i hôm qua váºy?
Hồi ấy ông có tên là Dõi. Trần Văn Dõi. Con trai đầu lòng cá»§a Äốc há»c Tây Ninh Trần Văn Hương. Trong những ngà y đầu sôi nổi cá»§a cuá»™c Cách mạng tháng Tám, rất nhiá»u trà thức miá»n Äông miá»n Tây tham gia kháng chiến trong đó có Äốc há»c tỉnh Tây Ninh Trần Văn Hương.
Vị đốc há»c nà y đã trở thà nh Chá»§ tịch á»§y ban hà nh chÃnh kháng chiến tỉnh Tây Ninh như váºy đó! Cách mạng vá» khi ông Dõi Ä‘ang tuổi mưá»i tám vừa há»c xong trung há»c Cần ThÆ¡. Như má»™t lẽ tá»± nhiên cá»§a lá»›p trẻ hồi ấy, ông xung và o thanh niên tiá»n phong rồi và o Vệ quốc Ä‘oà n tháng 10 năm 1945.
Những tráºn đánh ác liệt cá»§a bá»™ đội Tây Ninh chá»i lại những tiểu Ä‘oà n thiện chiến quân đội Pháp như Trâu Và ng, Bến Sá»i, Bến Cầu... đơn vị ông Ä‘á»u tham gia tuốt luốt. Gian khổ ác liệt. Thiếu thốn trăm bá». Nhưng thứ thiếu nhất, bức xúc nhất vẫn là thiếu súng đạn! Vì váºy ông nháºn lệnh nháºp và o má»™t đội quân ra Bắc nháºn vÅ© khà và o thá»i Ä‘iểm cuối năm bốn sáu.
Lênh đênh nhiá»u ngà y trên biển, tá»›i đất Bắc lần đầu tiên trong Ä‘á»i biết thế nà o là những cÆ¡n gió bấc cắt thịt da thì báºp ngay và o không khà hừng há»±c sục sôi cá»§a những ngà y toà n quốc kháng chiến. Ông tham gia chiến đấu cùng tá»± vệ và Vệ quốc Ä‘oà n khu phố Bạch Mai phối thuá»™c vá»›i Trung Ä‘oà n Thá»§ Äô. ÄÆ¡n vị ông may mắn thoát ra được.
Ông được lá»±a trong số những ngưá»i ưu tú Ä‘i há»c trưá»ng lục quân Trần Quốc Tuấn khoá IV. Ngà y khai giảng khoá há»c, anh thanh niên ngưá»i Nam Bá»™ Trần Văn Dõi lấy tên má»›i là Lưu VÄ©nh Châu và sau đó má»™t năm trở thà nh đảng viên ÄCS Äông Dương.
Tốt nghiệp, Lưu VÄ©nh Châu được Ä‘iá»u vá» má»™t đơn vị váºn tải. Năm 1952 là đại đội trưởng C57, tiểu Ä‘oà n 206 thuá»™c Tổng cục Háºu cần QÄNDVN. Sau đó, đơn vị cá»§a Châu được lệnh tham gia chiến dịch Äiện Biên Phá»§.
Phần việc nặng ná» nhất để chuẩn bị cho chiến dịch là đảm bảo giao thông thông suốt ở hai cá»a ngõ quan trá»ng và o mặt tráºn như thứ yết hầu cá»§a cÆ¡ thể là bến phà Tạ Khoa qua sông Äà và ngã ba Cò Nòi. Tiểu Ä‘oà n 206 sau khi vinh dá»± nháºn cá» thưởng luân lưu cá»§a Hồ Chá»§ tịch đã kiên cưá»ng bám trụ liên tục suốt ngà y đêm tại hai trá»ng Ä‘iểm nà y.
Äịch táºp trung rải các loại bom đạn hòng chặt đứt đưá»ng tiếp tế chuyển quân chuyá»n lương thá»±c đạn dược nhưng nguy hiểm nhất là bom nổ cháºm, thứ vÅ© khà gây ách tắc cÅ©ng như thương vong nhiá»u nhất mà đơn vị cá»§a Châu khi đó lần đầu vấp phải. Thương vong chả phải Ãt. Công sức bá» ra khó mà tÃnh đếm để tìm được tìm ra phương pháp tháo gỡ nhiá»u loại bom nổ cháºm cÅ©ng như tìm những cung chặng vòng tránh đảm bảo giao thông thông suốt vá»›i mặt tráºn.
Trong số cán bá»™ chiến sÄ© tham gia chiến dịch Äiện Biên Phá»§ ngà y ấy, anh em ngưá»i Nam Bá»™ rất hiếm hoi, hình như chỉ có 3 ngưá»i là Nguyá»…n Trà Việt (312) và Châu Kỳ Nam (316) và đại đội trưởng công binh - váºn tải Lưu VÄ©nh Châu? May mắn là cả 3 anh em Ä‘á»u cùng khoá IV cá»§a trưá»ng Lục quân Trần Quốc Tuấn, cùng tham gia chiến dịch Äiện Biên Phá»§, cùng bước sang tuổi tám mươi và bây giá» cùng sống tại thà nh phố mang tên Bác!
Năm 1954, niá»m vui chiến thắng thì có nhưng niá»m vui Ä‘oà n tụ vá»›i Châu chưa thà nh! Không có tổng tuyển cá» cÅ©ng như ngà y Bắc Nam Ä‘oà n tụ. Lưu VÄ©nh Châu Ä‘i dò há»i hà ng tháng trá»i qua bà con ra táºp kết tin tức ngưá»i thân quê nhà nhưng vẫn bặt vô âm tÃn. Hình ảnh ngưá»i cha gà y gò dong dá»ng ngà y nắm vá»™i bà n tay cáºu con trai như in hằn trong tâm trà ...
Xứ Bắc ba lâu rồi chưa ghé lại... ở ngoải, ba có nhiá»u bạn bè hồi cùng há»c trưá»ng Cao đẳng Sư phạm Hà Ná»™i như Nguyá»…n Khánh Toà n, Hoà ng Minh Giám, Phạm Huy Thông... Mà thôi, ra đó ráng là m mau nhiệm vụ rồi vá»!
Thoáng chút Ä‘au đớn, bâng khuâng! Tưởng ngà y đó ra Bắc lãnh vÅ© khà mấy tháng thì vá». Ai dè hÆ¡n chục năm láºn? Có nguôi ngoai chút ná»—i đêm Nam ngà y Bắc là đơn vị cá»§a Lưu VÄ©nh Châu má»™t lần vá» Äồ SÆ¡n an dưỡng, Lưu VÄ©nh Châu đã gặp được má»™t ngưá»i con gái quê mẹ ở Má» Cà y, công tác ở bên y tế Hải Phòng. Há» nên vợ nên chồng ...
Vâng, bà xã nhà tôi vừa bồng thằng cháu hồi nãy đó... Năm 1961, Äại uý QÄNDVN Lưu VÄ©nh Châu chuyển ngà nh Ä‘i há»c Äại há»c Bách khoa Hà Ná»™i. Tốt nghiệp loại ưu, Châu được Ä‘iá»u vá» công tác ở Ban công nghiệp Trung ương.
Má»™t ngà y ná», má»™t ngưá»i bạn thân cùng quê táºp kết Ä‘ang công tác ở Hà Ná»™i bất ngá» cho anh hay cái tin là ngưá»i cha cá»§a anh hiện còn sống! Chưa kịp mừng, Châu suýt té ngá»a sững sá» bởi ngưá»i bạn cho biết thêm, trong đó cha anh vừa má»›i được chá»n là m má»™t chức lá»›n, Phó Tổng thống nguỵ quyá»n Sà i Gòn! Ngưá»i bạn ấy còn lén bố trà cho anh nghe đà i BBC, cả đà i Sà i Gòn nữa! Quân đội. Tổ chức nhà trưá»ng Äại há»c Bách khoa và tổ chức nÆ¡i anh công tác chỉ biết Lưu VÄ©nh Châu là con trai Trần Văn Hương chá»§ tịch UBKC tỉnh Tây Ninh!
Äã hÆ¡n hai chục năm, cha con và gia đình anh bặt vô âm tÃn! Mang tâm trạng hoang hoang rối bá»i ấy, theo gợi ý cá»§a ngưá»i bạn, anh lên gặp ông Ung Văn Khiêm là chá»— quen cá»§a hai anh em, hiện Ä‘ang giữ chức Bá»™ trưởng Bá»™ Ná»™i vụ. Ông Bá»™ trưởng niá»m nở tiếp hai anh em rồi thở phà o khi được biết chỉ má»—i ngưá»i bạn cá»§a Lưu VÄ©nh Châu biết được chuyện Châu là con trai ruá»™t cá»§a phó tổng thống Trần Văn Hương bấy giá»! Rồi ông dặn thêm tuyệt đối không nói cho ai biết mình là con trai ông Trần Văn Hương hiện là Phó tổng thống nguỵ quyá»n Sà i Gòn. Ông sẽ có trách nhiệm là m việc vá»›i tổ chức! Có yên tâm hÆ¡n nhưng Lưu VÄ©nh Châu vẫn canh cánh chuyện nà y.
Lưu VÄ©nh Châu biết tÃnh ba khẳng khái tá»›i mức cá»±c Ä‘oan... Rồi má»™t hôm, Lưu VÄ©nh Châu lại được ông Ung Văn Khiêm kêu tá»›i... Việc cá»§a anh là viết má»™t bức thư cho “ông già †như ông Khiêm gợi ý, không nói chi cả, chỉ báo tin cho ổng hay là Châu có công ăn việc là m tá» tế ngoà i Bắc, hiện là kỹ sư cÆ¡ khÃ, có má»™t mái ấm gia đình vá»›i vợ và hai con v.v...
Lá thư được gá»i Ä‘i... Má»™t thá»i gian sau, ông Khiêm lại gá»i anh tá»›i, gợi ý rằng có thể Châu sẽ phải vô Nam là m má»™t nhiệm vụ đặc biệt. Còn nhiệm vụ chi, thá»i gian nà o, tổ chức sẽ tÃnh tiếp và giao cụ thể. Châu phải giữ bà máºt việc nà y, không được nói vá»›i ai kể cả tổ chức cÆ¡ quan hay vợ con...
Lá thư không có hồi âm cÅ©ng như nhiệm vụ đặc biệt đã không đến vá»›i kỹ sư Lưu VÄ©nh Châu. Năm năm qua Ä‘i... rồi tá»›i ngà y toà n thắng 30 tháng Tư... Kỹ sư Lưu VÄ©nh Châu cứ yên ổn là m việc, trước là tại Ban công nghiệp Trung ương sau là má»™t thá»i gian dà i biệt phái xuống nhà máy cÆ¡ khà Trần Hưng Äạo chuyên lo chế tạo động cÆ¡ nổ 12 mã lá»±c cùng việc cải tiến bÆ¡m cao áp con heo dầu là đỠtà i khoa há»c mà Lưu VÄ©nh Châu say mê và đã bá» ra rất nhiá»u thá»i gian lẫn công sức!
Ba năm sau mùa xuân 1975, tại căn nhà số 216A, đưá»ng Äiện Biên Phá»§ thà nh phố Hồ Chà Minh, đêm đã khuya lắm tại phòng khách, câu chuyện giữa hai ngưá»i má»™t già má»™t trẻ cá»§a hai cha con đã diá»…n ra tá»›i sáng! Mãi khi đó kỹ sư Lưu VÄ©nh Châu má»›i tưá»ng được má»™t số việc mà trước đây ông đã nhiá»u lúc hoà i nghi, dằn vặt, Ä‘au đáu...
Thá»i gian là m chá»§ tịch UBHC kháng chiến Tây Ninh thấy bá»™ đội du kÃch đằng mình bắt nhầm mấy ông trà thức rồi qui là Việt gian, có ngưá»i còn bị há» Ä‘em bắn, ba á»›n quá! Ba mặc cảm, hoang mang... Sau năm 1946, ba bá» vá» quê và tuyên bố hẳn hoi Trần Văn Hương nầy không là m bất cứ việc gì liên quan đến chuyện theo Tây phản lại dân tá»™c! Ba vá» Sà i Gòn mở má»™t kho thuốc. Nhưng đâu có yên. Chánh tham biện gặp ba, Bảo Äại gặp ba. Rồi sau nà y có cả ngưá»i cá»§a Diệm nữa... Tất thảy Ä‘á»u má»i ba ra là m việc nhưng ba đã thá» rồi. ChÃnh quyá»n Diệm bắt ba giam 3 tháng. Con há»i sao ba lại nháºn chức phó tổng thống?
Chuyện thì dà i nhưng ba có cái ý cá»§a ba... Mỹ đưa quân vô dữ lắm. Mỹ thì có khác chi Tây? Há»c trò cá»§a ba nhiá»u ngưá»i là m cấp nà y chức khác tá»›i khóc nói là đám quân sá»± Thiệu Kỳ nắm hết quyá»n hà nh, hoà nh hà nh tham nhÅ©ng dữ quá, khổ dân... Thà y là ngưá»i có tà i có đức, dù sao lúc nà y tiếng nói cá»§a thà y có trá»ng lượng, thà y nên đứng ra lãnh má»™t việc chi đặng giúp gì đó cho dân tá»™c!
Ba đã lầm cÅ©ng như sau nà y lại lầm. Mình hổng có đảng riêng có quân đội có tà i chÃnh riêng, ngoại bang kiểm soát hết thì mần được cái chi ?! À, còn cái thÆ¡ cá»§a con, ba có nháºn được, nghe nói hồi đó do chÃnh ông Phạm Ngá»c Thạch Ä‘em vô Nam, nhưng lúc đó ba cứ bán tÃn bán nghi bởi nghe nói hồi ra Bắc con chết lâu rồi mà ? Thằng Ba em con nói, thôi cứ đốt tiêu Ä‘i nhỡ có bá» gì lại liên luỵ!
Căn biệt thá»± sang trá»ng cá»§a ông cá»±u Tổng thống Trần Văn Hương sau giải phóng, cách mạng không đụng tá»›i. Hà ng ngà y từ nhà riêng ông dùng xe đạp tá»± tá»›i dinh Äá»™c láºp là địa Ä‘iểm há»c táºp cải tạo do ông Cao Äăng Chiếm giảng bà i. Cuối khoá các quan chức tướng tá nguỵ quyá»n Sà i Gòn tham gia há»c táºp Ä‘á»u phải viết thu hoạch. Ông Chiếm nói ông Trần Văn Hương có tuổi, mắt lại kém nên miá»…n cho việc viết nhưng ông Hương cứ tình nguyện viết thu hoạch nghiêm cẩn.
Sau cuá»™c há»™i ngá»™ lần đó, vợ chồng kỹ sư Lưu VÄ©nh Châu chuyển vô thà nh phố công tác. Thi thoảng vợ chồng ông có ghé qua thăm ông già (mẹ ông mất trước giải phóng nhằm ngà y 30 tháng 12 năm 1974 . Ông Hương ở vá»›i ngưá»i con gái. Ngưá»i con trai út, em ruá»™t ông Châu đã ra nước ngoà i).
Chú Tư Chì, giáo sư dạy đại há»c Mỹ Tho, bạn vá»›i ông Trần Văn Hương, hồi đó công tác ở Mặt tráºn Tổ quốc thà nh phố giục ông Châu nên vỠở vá»›i ông già . Thứ nhứt, vợ ông là bác sÄ©, ông già tuổi cao lại lắm bệnh, nhỡ có bá» gì. Thứ hai, ông Tư cưá»i bá»™ tụi bây cứ e dè là m váºy ngưá»i ta ngỡ cách mạng mình hổng có tình cảm gia đình chi ráo trá»i...
ÄÆ°á»£c lá»i như cởi tấm lòng. Vợ chồng ông nghe chú Tư, bá» ngoà i tai những sá»± đồn thổi ác ý, lẳng lặng dá»n vá» ngôi nhà ở đưá»ng Äiện Biên Phá»§ để là m pháºn sá»± con trai vá»›i cha già , dâu con vá»›i cha chồng! Hà ng ngà y vợ ông vừa lo công chuyện cÆ¡ quan vừa lui cui tất báºt cÆ¡m nước chợ búa để chắp nối cho vừa cho đủ những năm tháng bao cấp khốn khó. Trong má»› tem phiếu mà bà chầu chá»±c trước các cá»a hà ng máºu dịch có tiêu chuẩn phiếu E cá»§a ngưá»i cha chồng mà nhà nước mình cấp cho nguyên tổng thống chÃnh quyá»n Sà i Gòn Trần Văn Hương!
Có lẽ sá»± so xúi túng bấn là có thá»±c còn chuyện cá»§a chìm cá»§a nổi cá»§a ngưá»i đứng đầu chÃnh quyá»n cÅ© - cho dù chỉ Ãt ngà y - chỉ là sá»± đồn thổi chăng mà ngưá»i em trai cá»§a ông Châu khi đó Ä‘ang ở nước ngoà i đã viết thÆ¡ vá» hối thúc cha lẫn anh mình rằng cứ đưa ông già qua biên giá»›i tức khắc sẽ có ngưá»i đón (!?). Ông già Trần Văn Hương Ä‘á»c thÆ¡ cưá»i lá»›n sáng ngà y 30 tháng 4 năm 1975, đại sứ Ma-tin còn gá»i Ä‘iện hối thúc là luôn già nh sẵn cho qua má»™t chiếc trá»±c thăng. Nếu qua có Ä‘i thì Ä‘i ngay từ hồi đó rồi!
...Có lẽ đám tang ông Trần Văn Hương thuá»™c loại hiếm ở thà nh phố và o cái thá»i Ä‘iểm Mồng Ba Tết năm 1982? Muốn chết đơn giản, ông xin được thiêu xác. Quây kÃn ở đà i hoá thân hoà n vÅ© bữa đó như cách nói vui cá»§a ngưá»i Sà i Gòn là đông đủ cả ngưá»i cá»§a cách mạng và ngưá»i cá»§a chế độ cÅ©. Lại có sá»± hiện diện cá»§a mấy vị tướng nguỵ vừa mãn hạn há»c táºp cải tạo. Phụ trách lá»… tang là bạn cÅ© cá»§a ngưá»i vừa quá cố, GS Nguyá»…n Văn Chì tức chú Tư Chì, Chá»§ tịch UBMTTQ thà nh phố Hồ Chà Minh...
Ngó cái tuổi tám mươi cá»§a ông Châu thÆ¡ thái cùng con cháu trong khu chung cư theo tiêu chuẩn nhà nước, tôi chả muốn há»i ông bà thêm vá» duyên do hồi há» vui vẻ rá»i căn biệt thá»± đưá»ng Äiện Biên Phá»§. Hình như biết đủ, tri túc, cÅ©ng là thang tráºt là tiêu chà cá»§a ngưá»i thức giả? Nhìn đồ đạc khiêm nhưá»ng trong căn chung cư giản dị nà y, tôi bất giác nhá»› tá»›i má»™t trưa ấy ghé đất VÄ©nh Long. Chuyến Ä‘i ấy tôi chỉ nhá»› hÆ¡i lâu căn nhà lợp ngói ta xây thâm thấp tá» tợ như cung cách xây cất cá»§a má»™t nhà địa chá»§ thưá»ng ngoà i Bắc cá»§a cụ thân sinh ra ông Trần Văn Hương ở thị trấn Long Hồ...
Láºp Hạ năm Dáºu
Xuân Ba