Pie Đệ Nhất - Aleksey Nicolaievich Tolstoy

[ngudoc]

Chương 115

Mặt trời tháng chín xế tà trên bờ sông cây cối um tùm. Ngày lại ngày, càng đi người lên phương Bắc càng thấy vắng vẻ. Hàng đàn chim cất cánh từ mặt sông yên tĩnh bay lên. Cây đổ ngổn ngang, đồng lầy, hiu quạnh. Thỉnh thoảng lại thấy một túp lều ngư dân và một con thuyền nhỏ kéo lên bờ. Phải bảy ngày nữa mới đến hồ Beloie.

Mười bốn người kéo một sà-lan nặng chở đầy lúa mì. Đầu cúi gằm, hai cánh tay buông thõng, họ dùng ngực kéo quai dây. Họ đã đi như vậy từ Yaroslav. Mặt trời đang lặn sau rặng tùng đen ngòm nhấp nhô như một hàng lỗ châu mai, buổi chiều tà cứ bảng lảng mãi không tắt trong một ánh đỏ rực hải hùng. Từ sà-lan có tiếng gọi: "Ô-hê, vào bờ thôi!"

Phu kéo thuyền đóng một chiếc cọc xuống đất hoặc cột dây vào một thân cây. Họ kiếm củi nhóm lửa. Trên bờ sông sình lầy, rừng tùng dần dần chìm trong làn sương mù trắng như sữa. Đàn vịt trời lướt qua, in bóng vươn cố dài trên nền trời hoàng hôn. Những con nai phương Bắc, lênh khênh như những con ngựa, dẫm lên cành khô lần ra sông uống nước. Trong rừng đầy những loài thú chưa từng biết sợ người, chưa hề có ai bắn giết.

Có tiếng mái chèo vỗ nước. Chính chủ nhân, thánh lão Andrey Denixov, chèo thuyền từ sà-lan vào bờ. Lão mang cho phu kéo thuyền bánh khô, bột mì, đôi khi có cá - và những ngày ăn mặn còn có cả thịt muối nữa. Lão xem neo có chắc không. Lão luồn hai tay vào thắt lưng da, dừng lại trước đống lửa. Lão còn tráng kiện, bận áo dài thầy tu, đội mũ bằng dạ, râu xoăn, mắt sáng. Lão hỏi: "Anh em khỏe cả chứ? Phải chịu thương chịu khó, Chúa ưa ta siêng cần. Cứ vui lên, mọi công lao của anh em sẽ được đền bù. Anh em đã thoát khỏi vòng xú uế của bọn Nikon, riêng điều đó cũng đã là một đại phước rồi. Và khi chúng ta tới được hồ Onega, thì, chà chà, phong cảnh nơi đó tuyệt đẹp. Thực là cảnh thiên đường

Lão cựa mình, rút tay ra khỏi thắt lưng, ngồi xổm xuống trước đống lửa. Đám phu thuyền mệt mỏi lắng nghe lão kể:

- Xưa kia, ở vùng đó, có một lão đạo sĩ sống bên bờ sông Vyga. Cũng như bọn ta ngày nay, Người đã bỏ trốn đi để trốn tránh mọi cám dỗ của Quỷ vương. Người vốn là một thương gia, có cửa cao nhà rộng, nhiều cửa hiệu và kho hàng. Một lần Người thấy hiện lên một đám lửa trong có một người, và có tiếng nói của Người: "Ta đã sa vào vòng cám dỗ, đời đời kiếp kiếp bị đầy đoạ". Người liền trao tất cả của cải cho vợ và các con trai, rồi ra đi. Người dựng một căn nhà bằng gỗ cây sống một mình, cảm giao với Chúa, dập tắt mọi dục vọng còn bừng bừng cháy trong lòng. Người xới đất bằng chiếc que cời than, gieo hai mũ đầy lúa mạch giống, Mùa hè cũng như mùa đông, Người khoác một tấm da dê tươi; tấm da khô dần ttên mình. Đồ đạc chỉ có một chiếc âu gỗ, một cái thìa và một quyển kinh đạo chính thống. Chẳng bao lâu quyền phép của Người vượt xa các ma quỷ, đến nỗi xem chúng chẳng hơn gì một bầy ruồi nhặng… Người người tìm đến. Người rửa tội cho họ, dùng một chiếc lá hoặc một trái cây rừng để làm lễ ban thánh thể cho họ. Người dạy rằng: thà chết thiêu trong lửa hồng còn hơn bị khổ ải đời đời. Năm nầy sang năm khác, người người tìm đến vùng người ở đề sinh cơ lập nghiệp. Họ đốt cây rừng, cầy chỗ đất đã phá hoang. Họ săn thú, đánh cá, hái nấm và trái cây. Mọi việc đều làm chung, kho tàng, hầm chứa đều là của chung. Người để đàn ông, đàn bà sống riêng..

Có tiếng nói nghiêm nghị chêm vào:

- Làm như vậy rất đúng, vì nếu ở chung với đàn bà thì chẳng dành dụm được gì hết!

Lão Denixov đưa con mắt hân hoan nhìn vào khoảng tối xem ai đã nói. Rồi lão tiếp tục kể:

- Nhờ những lời cầu nguyện của lão đạo sĩ, thú vật cứ việc để cho người ta bắt; và đôi khi đánh được những mẻ cá kỳ lạ? Nấm lành, quả ngọt mọc đầy. Người chỉ cho biết những nơi có mỏ sắt, mỏ đồng. Người ta dựng lò luyện kim… Thuở ấy, nơi đó trở thành một thánh địa, đời sống yên lành.

Andriuska Golikov ngồi sau đóng củi khô đứng dậy đến ngồi cạnh Denixov, nhìn thẳng vào mắt lão. Golikov làm phu kéo thuyền vì đã có phát một lời nguyện. - Ngày hôm trước, tại nhà Reviakin, vị thánh lão đã làm lễ rửa tội cho Golikov; lão lấy thừng quất anh và bảo anh đến Yaroslav đợi chiếc sà-lan chở lúa mì của Denixov - Trong số mười bốn phu thuyền, có chín người cũng như Golikov, đã tìm đến để thực hiện một lời nguyện hoặc sám hối.

Denixov kể tiếp:

- Trước khi tịch, người đã ban phước lành cho chúng ta, Xemion, anh ta và ta, Andrey; Người cử chúng ta làm thầy cả ở tu viện Vyga. Người làm lễ thông công cho chúng ta, rồi chúng ta ra đi. Căn lều Người ở hơi riêng biệt, khuất trong một thung lũng nhỏ. Vừa đi khỏi thì, ô kìa, chúng ta đã thấy gì? Chúng ta thấy sáng rực lên. Lều của Người bốc cháy như một bụi cây rực lửa. Ta định bỏ chạy Xemion níu tay ta lại: đứng im? Từ đống lửa vẳng lên một tiếng hát du dương, và ở bên trên ngọn lửa, trong đám khói, một bầy ma quỷ đen như bồ hóng đang quằn quại kêu sủa. Anh em thấy có lạ không? Anh ta và ta liền quỳ xuống và cũng hát theo… Sáng hôm sau, chúng ta trở lại nơi đó. Từ đống tro tàn, chảy ra một dòng suối trong vắt. Chúng ta đẵn cây dựng lên một nhà nguyện có cả khung cho một bức tranh thánh nhỏ, trên bờ suối… Nhưng chúng ta không mướn được thợ để vẽ tranh như ý chúng ta muốn.

Golikov thốt lên một tiếng nức nở. Denixov nhẹ nhàng đưa tay vuốt những mớ tóc dài loà xoà trên đầu anh.

- Anh em ạ? Điều không may là cứ ba năm lại có một lần mất mùa lúa mì. Mùa hè vừa qua, trời mưa ngập hết mùa màng, rơm rạ cũng chẳng được cắt. Cho nên phải chở lúa mì từ xa đến… Nhưng việc chúng ta đang làm đây là một việc công đức, các con ạ. Chúng ta không uổng công đâu.

Denixov tiếp tục kể một lát nữa, rồi lão đọc kinh cầu nguyện cho tất cả mọi người. Lão xuống thuyền bơi về sà lan; con thuyền lướt qua dải sông phản chiếu ánh hoàng hôn nhợt nhạt. Đêm đến trời lạnh; đoàn người chịu rét nằm ngủ trong manh áo rách.

Trời vừa tảng sáng, Denixov lại trở vào bờ đánh thức mọi người dậy. Họ húng hằng ho, tay gãi sồn sột.

Đọc kinh xong, họ nấu cháo. Khi mặt trời mọc, tựa một quả bóng lầy nhầy đục dây vào vai, lê giầy gai trên bờ sông ẩm ướt. Dặm nối dặm, ngày lại ngày. Trên trời, từ phương Bắc mây ùn ùn tuôn xuống. Một cơn gió mạnh nổi lên. Nước sông Sesna dâng tràn bờ.

Giờ đây mây bay là là trên mặt hồ Beloie động sóng. Đoàn người đi ngoặt sang phía Tây, hướng về Belozesk. Sóng ập vào bờ hồ vắng vẻ, xô ngã những người phu thuyền. Kéo được chiếc sà-lan đi lúc nầy thật và vất vả. Đến giờ ăn, họ trú vào một túp lều ngư dân để hong quần áo cho khô. Ở đây, hai người phu mướn cãi nhau với Denixov về chuyện ăn uống; họ đòi thanh toán tiền công - mỗi người được bảy mươi lăm kopeik, rồi bỏ đi thẳng

Sà lan bỏ neo trên chỗ đá ngầm, trước thành phố. Gió đã trở lạnh, thổi xói vào mọi người, buốt đến tận xương. Nghĩ đến nông nỗi phải kéo thuyền lên phương Bắc, ai nấy đều ngao ngán trong lòng. Cả bọn phu mướn đều cãi lộn với Denixov rồi bỏ đi, tản mát vào các làng ngư dân. Cả những người phu tình nguyện cũng vậy: người thì gặp bạn, kẻ thì biến mất lúc nào không ai biết, bằng cách nào chẳng ai hay.

Ba người ngồi trên một chiếc thuyền úp trên đá cuội ướt: Andriuska Golikov, Iliuska Dekhtiarev - một nông dân vùng Kasira đi trốn - và Fetka, biệt danh là Mõm bẩn, một anh chàng gù lưng sống lang thang nay đây mai đó, nguyên trước là nông nô trong một tu viện và đã từng nhiều lần bị đánh đập tra khảo. Ba người đưa mắt nhìn quanh.

Nơi đây cảnh vật tiêu điều: mặt hồ vẫn đục, sóng bạc đầu trắng xoá, từ phương Bắc mây lớp lớp ùn về; bên kia bờ để, trên dải đồng bằng phẳng lì, một thành phố nhà gỗ cũ nát tứ bề mây phủ như bưng: nóc tháp thì thủng, gác chuông hình củ hành của nhà thờ thì hoen gỉ, mái những ngôi nhà gỗ cao thì sụp đổ. Những con sào phơi lưới lung lay trước gió. Trước sau không một bóng người. Đâu đây, chuông nhà thờ buông từng tiếng não nuột

- Denixov chỉ khéo nuôi người bằng nước bọt. Đợi cho đến được thiên đường của lão ta thì bọn mình chỉ còn phần hồn thôi, - Mõm bẩn vừa nói vừa lấy ngón tay gãi vào cái chai ở gan bàn tay.

- Mầy phải có đức tin! Mầy phải có đức tin chứ, - Golikov tức giận quát; rồi anh buồn rầu nhìn những làn sóng trắng xoá. Sao mà buồn thảm, cô quạnh, lạnh lẽo nhường nầy… Có lẽ cả ở đây cũng vậy. Chúa cũng vẫn xa vời.

Iliuska Dekhtiarev, một nông dân lực lưỡng, miệng rộng, đôi mắt vui vẻ, chậm rãi khẽ kể:

- Tớ liền hỏi anh ta: tại sao xã anh trống rỗng, tại sao đến một nửa số nhà cửa bị bịt kín? Anh ta trả lời: "Xã chúng tôi trống rỗng vì bọn thầy tu bóc lột chứng tôi… Biết bao lần, chúng tôi đã gửi đơn kiện lên Moskva! Nhưng trên ấy, hẳn là người ta còn lo đến nhiều việc khác… Trong Tuần lễ Thánh, thôi thì bọn chúng thả sức hoành hành, kể sao cho xiết… Bọn thầy tu ở tu viện kéo ra trên mười chiếc xe trượt tuyết, mang theo các tranh thánh - đứa thì đổ ra phố, đứa thì kéo vào thị trấn, đứa thì sục vào làng… Chúng ập vào từng nhà ấn thánh giá vào mồm gia chủ, ra lệnh: "Giơ ba ngón tay lên làm dấu, hôn thánh giá đi!". Chúng hạch đủ thứ: nào bánh, nào kem, nào trứng, nào cá. Chúng vơ vét sạch sành sanh. Chúng lại còn nã tiền nữa… "Mầy là một thằng razkonic, một tên vô giáo trưởng - chúng bảo thế; mầy giấu những sách kinh cựu của mầy ở đâu? Rồi chúng bắt khổ chủ giải về tu viện, xích lại tra tấn".

Bỗng nhiên, Mõm bẩn ngửa cổ phá lên cười ồ ồ:

- Thôi thì chúng ta tha hồ ăn, thôi thì chúng ta tha hồ uống? Hừ, bọn thầy tu ấy, cầu sao cho chúng chết toi đi cả lũ!

Dekhtiarev hích đầu gối vào người Fetka. Một tên thầy tu, để râu như người di-gan, mũ tròn kéo chụp xuống ngang lông mày, đi người gió tiến lại gần chiếc thuyền, tay giữ tà áo cho khỏi tốc. Y trừng cặp mắt dữ tợn nhìn chiếc sà-lan đang kêu ken két lắc lư trên sóng. Rồi y quay về phía ba người hỏi:

- Sà-lan nầy ở đâu đến?

- Thưa cha, từ Yaroslav đến, - Dekhtiarev uể oải trả lời.

- Sà lan chở gì?

- Có ai nói cho biết là chở gì đâu.

- Chở lúa mì à?

- Có lẽ thế!

- Chúng mầy kéo sà-lan đi đâu?

- Ai mà biết được? Người ta sai chúng tôi kéo đến đâu thì chúng tôi kéo đến đấy!

- Mầy nói dối, mầy nói dối, mầy nói dối! - Tên thầy tu xắn phắt tay áo phải lên. - Sà lan nầy của Denixov. Bọn mầy chở lúa mì đến Povenez tiếp tế cho các tu viện razkonic, đồ khốn!

Bất thình lình, y xông vào túm lấy ngực Iliuska Dekhtiarev lắc lấy lắc để, khiến anh nông dân sợ xanh mặt. Rồi tên thầy tu quay về phía thị xã, gân cô gào thật to:

- Ra giúp tôi một tay với?

Golikov vùng dậy, theo ven bờ hồ chạy tháo về phía các lều ngư dân.

- Ra giúp tôi một tay với - tên thầy tu gào lên lần thứ hai, rồi nghẹn cổ. Mõm bẩn đã túm lấy tóc y, gỡ Dekhtiarev ra, quật tên thầy tu ngã uống đất, rồi nhìn quanh tìm một hòn đá. Tên thầy tu nhanh chân đứng phắt dậy, đánh vào sườn Fetka. Nhưng Fetka nổi hung cứ trơ trơ như đá, không hề nao núng; hắn lại túm lấy tên thầy tu, vít đầu y xuống, nhè cổ mà đánh. Tên thầy tu rên lên. Bốn người vác gậy nhọn từ một đường phố nhỏ xông tới.

Golikov khiếp đảm, núp sau một lều ngư dân nhìn ra. Mõm bẩn một mình địch năm tên; hắn giằng lấy gậy trong tay một tên, chồm lên đánh trả, vừa đánh vừa la hét dữ tợn. Cả đời, Golikov chưa từng thấy ai nổi hung đến như vậy… "Một con quỷ, quả là một con quỷ! Dekhtiarev cũng xông vào cuộc hỗn chiến: hắn nhanh tay đánh vào mang tai tên thầy tu; tên nầy ngã quay xuống đất, lần nầy là lần thứ ba. Bộ hạ y bắt đầu lùi. Trong phố lác đác có vài người thập thò ở ngưỡng cửa theo dõi cuộc ẩu đả, đếm từng đòn: "Đánh nữa đi, thật đáng kiếp, thật đáng kiếp!".

Iliuska và Fetka đã thắng thế, đuổi theo bọn hung đồ; nhưng chỉ một lát sau hai người đã quay trở lại bờ sông, chùi máu mũi đang chảy rồi đi thẳng về phía túp lều nơi Golikov đang run như cầy sấy.

Mõm bẩn báo Golikov:

- Thật ra, cả mầy nữa, cũng đáng sửa cho mầy một trận. Đồ ngu, ngữ mầy mà cũng đòi lên thiên đường

Một cái đầu rối bù, với bộ râu màu khói mọc lan lên tận mắt, thò ra ở cửa túp lều đất vách bằng đất nện, quay lưng ra hồ. Một người béo lùn, chân đi đất, mình đầy bồ hóng, bước ra khỏi lều, mắt nhấp nháy. Anh ta nhìn về phía phố: không còn bóng dáng ai nữa.

- Mời các anh vào, - anh ta nói và bước trở vào căn nhà lụp xụp. Ánh sáng lọt vào khe khoét ở phía trên cửa. Gian nhà sực mùi cá tanh ngòm, nửa nhà ngổn ngang chài lưới. Ilya, Andrey và Fetka bước vào nhà, và giơ hai ngón tay làm dấu. Anh dân chài nói:

- Mời các anh ngồi. Các anh vừa đả ai các anh có biết không?

- Suốt đời tôi bị đánh đập, có lần nào người ta hỏi tôi là ai đâu, - Mõm bẩn thủng thẳng trả lời.

Các anh vừa đả thằng Feodoxi, thủ từ tu viện Tôn sùng Thánh giá đấy. Nó là một tên kẻ cướp, một tên kẻ cướp thực thụ, tưởng chừng như quỷ Satan hiện hình! Một con chó dại!

Thấy họ là người đồng hội đồng thuyền, anh dân chài liền ngồi xuống ghế xen vào giữa, hai tay khoanh trước ngực, bàn tay thọc vào nách, lắc lư nói:

- Vùng nầy lắm cá, lẽ ra ở đây có thể làm ăn khấm khá được, ấy thế mà tôi cũng muốn bỏ đi… Không thể sống được, thằng quỷ Satan ấy chiếm đoạt tất cả cái hồ nầy… Mùa đông đánh được bao nhiêu cá đã phải nộp cho bọn thầy tu một phần tư rồi, đến mùa cá vược mỗi mẻ cá cũng phải nộp cho chúng một phần nữa.

- Thế mà nó vẫn chưa cho là đủ. Chợt thấy một cánh buồm, là nó chạy ngay ra bãi, vơ vét tất cả, chỉ để lại cho vài con cá đủ ăn một bữa… Ai cưỡng lại, nó liền hạch: "Mầy thử làm dấu xem nào?" Tất nhiên, đành chịu tội với Chúa mà giơ ba ngón tay lên làm dấu. "Không phải thế, thằng nầy khéo vờ! Theo tao, đi!". Theo nó đi, còn lạ gì nữa: nó giải anh về tu viện giam vào hầm kín, xích lại. Biết bao lần nó xé rách lưới của anh em, nó đập vỡ biết bao thuyền của anh em… Anh em kêu lên tên tống trấn. Nhưng chính tên tổng trấn cũng chỉ lo ăn cướp của dân. Điều vô phúc là chính đại chủ giáo đã thông tri cho bọn thầy tu ở đây thủ tiêu tất cả tín đồ đạo gốc. Các anh ơi, các anh nên bán xới vùng nầy mà đi cho sớm.

- Ồ không, bọn tôi đi với Denixov - Golikov nói, sợ sệt đưa mắt nhìn Dekhtiarev và Fetka.

- Denixov có thế lực, lão sẽ nộp tiền chuộc… Dù có vứt lão vào lửa, lão cũng không chết cháy đâu… Ở phương Bắc xuống, lão chở lông thú, ngà và đồng, và lão nộp tiền. Trên đường về lão cũng nộp tiền. Lão đã quen nghề rồi… Đâu đâu lão cũng có tay trong

Mõm bẩn mỉm cười chua chát, nói:

- Lão là một tay thợ nói! Trong suốt chuyến đi, lão cho chúng tớ ăn toàn bánh khô. Thế mà lão nói khôn nói khéo cứ như là lão cho chúng tớ ăn thịt gà ấy!

Nghe bạn nói thánh lão của vùng Vyga chẳng ra gì Golikov nhăn nhó méo xệch cả mặt. Anh nhớ lại đôi khi Denixov đưa tay âu yếm viết nhẹ tóc anh mà hỏi: "Thế nào con, phần hồn con tươi tỉnh chứ? Tốt lắm…" Anh nhớ lại những câu chuyện kỳ lạ lão kể bên đống lửa: anh hình dung thấy lão ngồi trên con thuyền - chiếc mũ tròn nhọn chỏm in bóng đen trên mặt nước long lanh ánh chiều tà. Chính trong các bức tranh thánh thời cổ cũng có vẽ hình các thánh ngồi trên một con thuyền nhỏ như vậy. Vì Denixov, có phải nhảy vào đống lửa anh cũng không từ.

Mấy người ngồi thừ trên chiếc ghế dài, bàn đi tính lại: làm gì đây? Chạy đi đâu? Cứ tiếp tục đi lên phương Bắc?

Anh dân chài can: kéo bộ lên phương Bắc, tới tận Vyga mà không có thuyền phải mất hai tháng; họ có thể bỏ mạng trong rừng

- Hay là các anh tìm đến những miền ấm áp hơn, vùng sông Đông chẳng hạn

- Vùng sông Đông, tớ đến rồi, - Mõm bẩn đáp, giọng khàn khàn. - Ở đó, chẳng có tự do như xưa đâu. Bọn Cô-dắc ở các xtanitxa (làng Cô dắc) bắt nông dân đi trốn đem nộp. Đã hai lần tớ bị chúng xích và giải đến các xưởng của Sa hoàng ở Voronez.

Chẳng tìm thấy chước nào ổn, họ bảo Golikov đi tìm Denixov: lão sẽ định liệu ra sao?

Vừa bước chân đến cổng thành cũ kỹ, nghe thấy tiếng kêu "Bắt lấy chúng, bắt lấy chúng!" Andriuska sợ hết hồn. Nhiều người chân đi đất, quần áo tả tơi, đang tháo chạy; có người nhảy qua hàng rào. Hai tên lính, mặc áo nẹp màu lục, tay giữ mũ, đang đuổi theo. Thở hồng hộc, bọn người biến vào một phố nhỏ ngoằn ngoèo.

Một ông già, người nhỏ nhắn, vẻ đạo mạo, đứng trước cửa vườn nói: "Họ lùng bắt bọn nầy đã hai ngày rồi đấy!". Golikov hỏi thăm ông cụ có biết lái buôn Andrey Denixov, có trông thấy Denixov ở đâu không?

Ông già người bé nhỏ suy nghĩ và bảo:

- Đến quảng trường, tìm Denixov ở nhà quan tổng trấn ấy.

Trên quảng trường nhỏ hẹp, đầy những đống phân, có nhiều dẫy cửa hiệu đóng kín, cột xiêu mái đổ. Chỉ có hai ba cửa hiệu bán kẹo giòn và bao tay. Ngôi nhà thờ cổ, tường đã rạn nứt, đứng trơ trọi không có hàng rào vây quanh. Trước tiền đình mái thấp lè từ, những người đàn bà hành khất, mình quấn manh áo rách nằm ngủ trên bãi cỏ. Một anh chàng dở người đặt cạnh mình ba chiếc gậy cời than, miệng ngáp đến chảy nước mắt; cái đầu to tướng lắc lư. Cuộc sống ở đây chẳng có vẻ sầm uất chút nào.

Giữa quảng trường, một tên lính gác vác giáo dẫm chân tại chỗ trước cột hành hình. Golikov sợ sệt đi về phía tên lính gác. Một tay chủ hiệu cáo già, thò đầu ra cửa gian hàng bằng gỗ, giọng ngọt như đường:

- Chà kẹo giòn ngon lắm!

Golikov khúm núm chào tên lính gác, hỏi đường đến nhà quan tổng trấn. Thân hình ngắn ngủn, chiếc áo nẹp của lính xtreletz vá đụp dài đến gót, tên lính gác quay đầu lại, vẻ bực bội. Một bản sắc chỉ bằng sắt tây vẽ hình chim ưng đóng ở cột hành hình. Tên lính hét: "Đi, đi!". Golikov lảng xa và đưa mắt nhìn quanh: đâu đâu cũng rào mục, nhà xiêu… Mây vướng vào mấy cây thập ác trên nóc nhà thờ. Một người, thắt lưng trễ bụng, chân mang ủng dạ, tiến lại gần Golikov, đôi môi dày nứt nẻ hau háu chề ra. Tên lính gác đứng bên cột hành hình và các người bán hàng trong các cửa hiệu nhìn ra: có chuyện gì đây?

- Mầy ở đâu đến? Mầy là ai? Mầy đi lang thang phải không? - Người đó thở mùi tỏi nồng nặc vào mũi Golikov. Anh khiếp sợ, ấp úng nói không ra lời. Hắn túm cổ anh.

Từ một cửa hiệu có tiếng kêu ra:

- Nó là người của Denixov đấy!

Từ một cửa hiệu khác, một giọng the thé nói:

- Nó dẫn chín đứa đi thiêu đấy!

Người kia lắc Golikov hỏi:

- Mầy đã đọc sắc chỉ của Sa hoàng đóng ở cột hành hình chưa? Theo tao, đi, đồ chó đẻ

Và hắn lôi Golikov sềnh sệch. - mà nào anh có dám cưỡng lại - đến cuối quảng trường, vào dinh tổng trấn.

Andrey Denixov, áo quần bảnh bao, râu tóc chải chuốt, tay cầm chiếc mũ lông điêu đặt trên đầu gối, đang ngồi ở phòng khách của tổng trấn Maxim Lupandin, một dapife đã sa sút, nghèo túng. Viên tổng trấn buồn rầu nhìn đôi ủng lịch sự bằng da dê của lão lái buôn, chiếc áo nẹp màu xám bằng dạ Hamburg, mà có lẽ cũng có thể là bằng dạ Anh, lót lụa tía. Còn bản thân hắn thì mặc chiếc áo lông sóc tàng đã sờn, người hắn ốm o, hói đầu, mặt đầy mụn trứng cá. Dưới triều cố Sa hoàng Fedor Alekseevich, hắn được làm dapife, nay dưới thời Piotr Alekseevich, hắn cậy cục lắm mới xin được chân tổng trấn để vừa đủ sống ở Belozesk.

Hai người trò chuyện loanh quanh không muốn đi thẳng vào vấn đề: Denixov cứ đận đà mãi mà viên tổng trấn thì cũng vậy. "Chà, chiếc áo nẹp đẹp quá, - viên tổng trấn nghĩ thầm. Nếu y cho mình thì hay quá. Hắn đã ngầm sai một gia nô đến tu viện Krextovozơvizenski gọi cha Feodoxi. Nhưng Denixov cũng có ngón của lão để trả miếng.

- Trời xấu, trời xấu, không sao, - Denixov nói. - gió sẽ đổi chiều, và chúng tôi sẽ dong buồm vượt qua hồ… Còn như nếu gió không đổi chiều thì chúng tôi sẽ tiếp tục kéo bộ, men theo bờ. Miễn là đến được Kopza. Đến đó, chúng tôi sẽ thuê người đến tận Povenez.

- Tất nhiên, đó là việc của ông, - viên tống trấn trả lời lấp lửng, mắt không rời chiếc áo nẹp.

- Maxim Maximys, ông hãy làm ơn đừng giữ thuyền của tôi lại mà cũng đừng giữ người của tôi.

- A, nếu không có chiếu chỉ của hoàng đế thì còn phải nói gì nữa. - Viên tổng trấn rút ở túi ra chiếu chỉ của Sa hoàng đã được cuộn lại, quét bộ râu lên trên, như một người cận thị. "Chiểu theo chiếu chỉ của Đại Quận công và Sa hoàng của toàn thể… Đã quy định… Tất cả những kẻ biếng nhác và những kẻ ăn bám trong các tu viện và tất cả các tiểu, đều bắt ra lính…"

- Việc tu viện không liên quan gì đến chúng tôi; Chúng tôi đây, chúng tôì làm nghề buôn bán.

- Hãy khoan… "… và cũng bắt ra lính các mã phu và gia nô của các lãnh chúa, những kẻ hành khất, những kẻ đào vong lang thang…". Andrey, tôi biết giúp ông thế nào được? Tôi chưa nghĩ ra cách gì… Giả sử lệnh nầy do một tên thừa phái quèn mang lại đây thì còn đi một nhẽ. Đằng nầy chính trung uý Aleksey Brovkin ở trung đoàn… Preobrazenski, có binh sĩ đi theo, đã mang lệnh nầy đến cho tôi… Ông thừa biết đấy, thời buổi nầy nói chuyện với các ông trung uý đâu có dễ.

Denixov khép tà áo lại, làm cho tiền trong túi kêu xủng xẻng. Viên tổng trấn đâm lo Denixov không nộp lễ hậu. Hắn luôn luôn liếc nhìn ra cửa: Feodoxi có lẽ sắp đến chăng? Nhưng lại chính là tên cảnh sát môi dầy bước vào, đẩy Golikov đi trước. Y hấp tấp bỏ mũ, gập người xuống chào:

- Thưa quan, tôi lại bắt được một thằng nữa

- Quỳ xuống! - viên tống trấn giận dữ quát. - Tên cảnh sát đẩy vào lưng Golikov; đầu gối xương xẩu của anh đập xuống sàn - Bố mầy là ai? Mầy là đày tớ nhà ai? Mầy ở đâu trốn đến đây? - Vanka, đưa bút mực cho ta

Denixov ngọt ngào nói:

- Maxim Maximys, xin ông để yên nó, nó là nhân viên của tôi đấy.

Mắt viên tổng trấn sáng lên. Hắn lấy móng tay lật nắp lọ mực bằng đồng, lấy đầu ngòi bút vớt một con ruồi ra, miệng rên rỉ. "Mà cái thằng thủ từ sao vẫn không thấy dẫn xác đến", hắn thầm nghĩ. Nhưng vừa lúc đó có tiếng gỗ sàn cót két ở phòng ngoài. Vanka mở cửa. Tên thầy tu có chòm râu kiểu di-gan bước vào, mặt hầm hầm, một bên mắt sưng húp. Trông thấy Denixov, hắn gõ chiếc gậy thầy tu xuống sàn:

- Gia nhân nó đã đánh tôi bị thương, suýt nữa chúng đập chết tôi, - tên thầy tu nói oang oang. - Thế mà ông Maxim, ông lại để nó ngồi cạnh! Tôi hỏi ông, nó là ai, là ai? Một tên razkonic khốn kiếp! Giao nó cho tôi, ông tổng trấn, giao nó cho tôi, tôi nói với ông ba lần rằng ông phải giao nó cho tôi!

Hai bàn tay bắt tréo trên đầu gậy, tên thầy tu trừng con mắt dữ tợn khi thì nhìn chòng chọc vào Denixov, khi thì nhìn chòng chọc vào Maxim Maximys. Golikov sợ cuống cuồng đã bò đi nằm phục vào một xó. Vanka nóng ruột chỉ đợi lệnh là xông ra vặn tay anh. "Chiếc áo về tay ta rồi", tên tổng trấn tự nhủ.

- Mầy là đứa nào mà đến đây sủa nhặng lên, thằng thầy tu kia? Tao không biết mầy là ai và tao cũng không cần biết mầy là ai, - Denixov dằn từng tiếng. Lão đứng dậy. - Hai bàn tay Feodoxi tì trên đầu gậy tím lại.

Denixov cởi cúc áo lót, lấy ra một cái túi buộc vào cây thánh giá bằng đồng có tám nhánh. - Maxim Maximys, ơn đền ơn, công trả công, tôi đã có ý định biếu ông một phần lãi còm của tôi… Nhưng xem ra chúng ta không thể thoả thuận với nhau được.

Lão mở túi, lấy ra một tờ thông lệnh, thận trọng giở ra:

- Chính hội đồng xã trưởng đã cấp thông lệnh nầy cho đích danh chúng tôi, Andrey và Xemion Denixov. Thông lệnh nói rõ rằng chúng tôi có quyền buôn bán ở bất cứ nơi nào, và không ai được gây thiệt hại cho chúng tôi là Andrey và Xemion… Chủ tịch hội đồng Mitrofan Sorin đã tự tay ký thông lệnh nầy

- Thằng Mitrofan của mầy thì làm đếch gì được tao? - Feodoxi gào lên, một tay bỏ chiếc gậy. - Đây tao có cái nầy cho thằng Mitrofan của mầy, có cái lõ chó!(1)

- Ơ! - tên tống trấn khẽ thở dài. Denixov đỏ mầy đỏ mặt.

- Chống lại vị chủ tịch do các nhà buôn lớn ở Moskva bầu ra, mầy dám giơ lõ chó ra à? Đấy chính là thủ đoạn côn đồ, kẻ cướp!

- Cho mầy tắc cổ nổ hầu, đồ khốn kiếp? - Feodoxi điên cuồng nhắc đi nhắc lại, chòm râu vểnh lên. Hắn túm lấy cây thánh giá bằng đồng của tín đồ razkonic trên ngực Denixov. - Đây, với cái nầy, thằng vô giáo trưởng kia, tao sẽ cho thiêu sống mầy! Thông lệnh của mầy thì nước gì, tao có cái mạnh hơn kia!

- Thôi, tôi can hai người hãy giảng hoà với nhau, viên tổng trấn rền rĩ, - Andrey, đưa cho y hai mươi rúp, y sẽ dẹp chuyện nầy lại.

Nhưng Denixov và tên thầy tu nhất định không chịu, lỗ mũi họ phập phồng. Tên cảnh sát len lén nhích lại gần. Denixov liền giật cây thánh giá khỏi vuốt tên thủ từ, chạy vùng ra cửa sổ, nâng cánh cửa lên và gọi chõ ra sân:

- Ngài trung uý, đây là một sự phản bội?

Tức thì mọi người trong phòng im bặt và nín thở.

Có tiếng đinh thúc ngựa loảng xoảng ở phòng ngoài, Aliosa Brovkin bước vào, chân đi đôi ủng to, lưng thắt đai trắng, kiếm đeo bên sườn, đôi má đỏ hồng trên khuôn mặt trẻ măng, chiếc mũ ba cạnh sụp xuống tận lông mày.

- Việc gì mà kêu la ầm ĩ thế?

- Thưa ngài trung uý, thủ từ Feodoxi và tổng trấn dùng những lời rác rưởi và giơ lõ chó phỉ báng thông lệnh của ông chủ tịch. Họ túm ngực tôi và doạ thiêu sống tôi.

Brovkin nghiêm nghị, tròn xoe mắt, cặp mắt trô trố y hệt vua Piotr, nhìn tên thầy tu, rồi nhìn tên tổng trấn. - tên nầy tì hai tay xuống ghế để đứng dậy - Brovkin đập gậy xuống sàn ra lệnh cho một tên lính vừa nhảy vào:

- Bắt lấy chúng, cả hai đứa!

Chú thích:

(1) Giơ năm tay, ngón tay cái kẹp vào giữa ngón tay trỏ và ngón giữa, để thò đầu ngón tay cái ra.

[ngudoc]

Chương 116

Cư dân ở xloboda Kukui khi nói đến Anna Monx thường bảo: "Thực lạ lùng? Sao mà cô ta khôn ngoan thế" Phải như người khác thì đã lên mặt hợm từ lâu. Anna thật giống hệt mồ ma ông cụ thân sinh".

Vua Piotr, ở Hắc Hải về, tỏ ra rất rộng rãi.

"Mình ơi, - đã nhiều lần Ansen trách yêu vua Piotr, - mình làm em quen thói phung phí sắm những đồ nữ trang nhảm nhí. Mình cho phép em viết thư về Revan thì hơn. Em đã hỏi dò rồi, ở Revan có bán giống bò một ngày vắt được hai thùng sữa, giá phải chăng. Rồi thỉnh thoảng mình sẽ đến ăn sáng ở nếp trại xinh đẹp, ngăn nắp của em, và mình sẽ nếm sữa đánh kem".

Trại dựng trong một khu rừng bạch dương, trên khoảnh đất Sa hoàng tặng, kéo dài một vạt từ cổng sân sau theo con suối Kukui đến tận sông Yauza. Trại có: một nếp nhà nhỏ quét vôi nhìn xa trông như xây bằng gạch những cuồng bò mái ngói, vựa thóc và kho rơm.

Trên ngọn đồi bên bờ sông, đàn bò sữa lang trắng béo mập đang gặp cỏ, mỗi con mang tên một nữ thần Hy Lạp; có cả những con cừu lông mịn, lợn giống Anh Cát Lợi và vô số gà vịt đủ các loại. Vườn trồng các giống rau ngoại quốc và khoai tây.

Sáng tinh sương, Ansen quàng chiếc khăn len angora(1), bận áo lông cừu thường, theo con đường nhỏ rải cát đi đến tận trại. Nàng trông coi việc vắt sữa, cho gà vịt ăn; nàng đếm trứng, tự tay hái rau cho bữa ăn sáng.

Nàng rất nghiêm khắc với người làm, nhất là trong việc quét dọn nhà cửa, chuồng trại cho sạch sẽ tinh tươm. Đã đến mùa muối dưa bắp cải. Chưa đâu trồng được những bắp cải như vậy, ngay cả ở vườn mục sư Xtrum. Người Đức đến xem, trầm trồ: những bắp cải và xu hào nầy có thể gửi vô nhà bảo tàng Hamburg được. Họ nói đùa: "Hẳn là cô Ansen biết phép cầu nên hoa quả mới tươi tốt thế kia trên mảnh đất mới đây còn bỏ hoang nầy".

Những cô gái người Nga vừa hát vừa thái bắp cải vào một chiếc chậu bằng gỗ bồ đề mới tinh. Ansen mướn những cô gái khỏe mạnh nhất và vui tính nhất ở làng của Melsikov hay làng của đô đốc Golovin. - dinh cơ và những toà lâu đài mới xây của Melsikov và Golovin sát ngay xloboda Đức - Dao thái phập phập; các cô gái má đỏ, thơm mùi cuống cải tươi. Bóng nhà kho dụng cụ in dài trên bãi cỏ còn phủ sương muối; những con ngỗng trắng như tuyết ra khỏi chuồng, bệ vệ đi ra cái hồ nhân tạo nhỏ. Trên nóc nhà trại mái nhọn, một dải khói bay lên bầu trời thu xanh biếc. Hai anh thợ làm bánh mì ăn mặc sạch sẽ khiêng một bồ đầy bánh mới ra lò, đi qua sân đã được quét tước sạch sẽ.

Anna vui sướng dẫm mạnh đôi chân rét cóng trên mặt đất; nàng ngắm nhìn cơ ngơi khang trang hạnh phúc nầy mà lòng vui sướng khôn cùng. Than ôi, về đến nhà thì cảm giác đó lại tiêu tan mất. Không được lấy một ngày yên thân. Nàng luôn luôn nơm nớp đón chờ những chuyện bất ngờ của Piotr Alekseevich. Khi thì khách khứa người Nga say mèm kéo đến: họ làm bẩn sàn, hút thuốc, đập cốc, dỗ điếu đổ tàn vào chậu hoa. Khi thì, dù muốn hay không, nàng cũng phải trang điểm đi dự hội để khiêu vũ đến mòn cả gót giầy.

Những buổi chiều thu ảm đạm trong dịp những ngày hội mùa đông, thỉnh thoảng đi dự tiệc và khiêu vũ là một điều thú vị. Nhưng đối với lớp công hầu quý tộc người Nga, thì ngày nào cũng là phè phỡn, nhảy nhót. Điều khiến Anna Ivanovna phiền muộn hơn cả là tính khí kỳ cục của chính vua Piotr: chẳng bao giờ nhà vua chịu báo cho nàng biết trước ngày đến ăn bữa trưa hay bữa tối, có bao nhiêu khách. Có khi, giữa đêm, nhà vua kéo cả một bầy phàm ăn tục uống đến. Thế là phải vớ được gì làm nấy, luộc rán biết bao đồ ăn, nhiều đến nỗi Ansen phải xót ruột; và thường khi lại phải đem đổ tất cả cho lợn.

Một hôm Ansen, đã nói khéo với vua Piotr: "Mình ơi nếu như mỗi lần đến với em mình cho em biết trước, thì đỡ được biết bao khoản chi tiêu vô ích". Nhà vua ngạc nhiên nhìn nàng, sầm mặt lại, lặng thinh không nói. Nhưng rồi đâu vẫn hoàn đấy.

Mặt trời mọc trên hàng bạch dương đã trút hết lá vàng. Các cô gái đi tới nhà bếp. Anna nhìn vào kho thực phẩm có treo những con ngỗng nhốt trong túi vải thô thò đầu ra ngoài, người ta nhồi hạt dẻ vỗ béo ngỗng mười lăm ngày trước khi làm thịt. Con ngỗng bị nhồi nhiều quá thành ra đờ đẫn. Anna tự tay nhồi cho mỗi con một quả hạt dẻ đế cả vỏ; nàng lấy ngón tay út ấn quả hạt dẻ vào họng con ngỗng. Nàng coi người làm rửa chân những con gà mái có lông ở chân(2), - sáng nào cũng phải rửa chân cho gà. Đến chuồng cừu, nàng ôm lấy những con cừu non, hôn vừng trán phủ lông xoăn của chúng. Rồi nàng miễn cưỡng trở về nhà. Linh tính của nàng báo không sai: một cỗ xe ngựa đỗ ở ngoài phố: người quản gia đợi Anna ở thềm xép. Hắn khẽ thưa với nàng:

- Có tôn ông Kornigxeg, sứ thần xứ Xăc.

- Tưởng là gì ghê gớm lắm… - Ansen khẽ cười; nàng nâng váy chạy lên một chiếc cầu thang hẹp để thay áo.

Kornigxeg đang ngồi, một chân co vào dưới gầm ghế, tay trái cầm hộp thuốc lá, tay phải để không, cứ chỉ duyên dáng. Hắn xen những chữ Pháp vào tiếng Đức, chuyện nhát gừng đủ thứ: chuyện vui, chuyện phong cảnh, chuyện chính trị, chuyện chủ hắn là vua Auguste tuyển hầu xứ Xăc và vua nước Ba Lan. Bộ tóc giả sức mùi sạ hương dài gần quá vai; mũ và găng tay đặt trên thảm. Mỗi lần pha trò, hắn nhăn cái mũi hếch coi rất ngộ; hai con mắt biếc, táo tợn và vô tư lự, như vuốt ve Ansen. Nàng ngồi đối diện với hắn. - trước lò sưởi củi đang cháy hồng - người rất thẳng, bận áo chẽn lồng khung, khuỳnh đôi cánh tay, bàn tay đặt ngửa trên đầu gối. Nàng ngồi nghe, mắt nhìn xuống, nhếch mép cười một cách hóm hỉnh theo đúng cung cách của phép xã giao lịch sự.

Sứ thần kể:

- Ai cũng phải quý mến ngài. Ngài khôi ngô, hoà nhã, dũng cảm… Vua Auguste là một vị thiên thần, giáng thế. Trong mọị dục vọng và các cuộc truy hoan ngài không hề mệt mỏi. Chán thành phố Warsawa, ngài phóng đến Krakow. Giữa đường, ngài săn lợn lòi, yến tiệc linh đình ở lâu đài một vị chúa đất, hoặc giả, giữa đêm khuya, lần đến kho rơm yêu một cô thôn nữ hốt hoảng… Ngài lấy giấy tờ mang tên kỵ sĩ Winter, làm một khách giang hồ du hành qua châu Âu, đến thủ đô Paris. Trong các cuộc nổi loạn đả ban đêm ở các ngã tư thành phố Paris, với thanh kiếm nầy đây, tôi đã nhiều lần gạt những đường kiếm phóng vào ngực ngài. Chúng tôi phi ngựa tới lâu đài Vecxay dự dạ hội. Vua Auguste trá hình làm một sĩ quan lang thang. Ồ, Vecxay: Chà Fraulein(3) Monx, nương nương cần phải đến thăm nơi tiên cảnh ở hạ giới nầy mới được… Hàng triệu cây bạch lạp soi sáng những khung cửa sổ rộng thênh thang; dọc hàng hiên, đèn lồng thắp sáng trưng. Trên sân, những chàng kỵ sĩ cùng các tiểu thư và phu nhân dạo chơi bên những khóm cây, Đèn xếp treo trên cây như những trái quả ở động tiên. Bên kia hồ, pháo bông bay vọt lên trờt, tia lửa tóe xuống mặt nước: tiếng đàn địch trên những con thuyền vọng tới. Người ta nhìn thấy rõ vòi nước đang phun và bướm đêm đang bay. Qua cành lá, những pho tượng cấm thạch hiện lên như những vị thiên thần sống. Vua Louis rất ngoan đạo ngồi trên ghế tựa. Bộ tóc giả toả bóng che khuôn mặt phương phi của ngài, nhưng tôi cũng nhìn thấy nét mặt trông nghiêng kiêu kỳ, môi dưới trễ ra và đường ria thanh thanh mà cả thế giới đều biết. Một vị phu nhân bận vũ y trá hình màu đen, mũ bồ đài, chụp đến mắt, tựa khuỷu tay vào ghế nhà vua. Đó là De Maintenon phu nhân. Ngồi trên ghế bên phải nhà vua là cháu ngài, ông hoàng Philip xứ Engiu, tương lai sẽ lên ngôi vua nước Tây Ban Nha; ông hoàng trông có vẻ buồn bã.

Xung quanh, hàng ngàn khuôn mặt che mặt nạ một nửa, lâu đài, hoa viên tất cả đều như rực ánh vinh quang vàng son. Ngón tay Anna run run, đôi vú trong áo chẽn chật dâng lên:

- Chao ôi, tôi khó tin rằng đó không phải là một giấc mơ… Nhưng cái bà De Maintnon đứng sau ghế nhà vua đó là ai vậy?

- Vị phu nhân sủng ái của ngài… Các quan thượng thư và các vị sứ thần đều run sợ trước người đàn bà ấy. Chủ tôi, vua Auguste, đi qua mặt bà De Maintnon nhiều lần, và đã được bà để ý.

- Ngài sứ thần, sao vua Louis không lấy bà De Maintnon làm vợ?

Câu hỏi làm Kornigxeg sửng sốt; trong khoảnh khắc bàn tay lanh lẹn của hắn rơi thõng xuống giữa hai đầu gối, tỏ sự bất lực. Đầu Anna càng cúi thấp xuống: một nét nhăn hiện trên mép.

- Ồ Fraulein Monx… Vai trò của một bà hoàng hậu có thể nào so sánh được với thế lực vô biên của một nữ sủng thần. Hoàng hậu chỉ là một nạn nhân bị sợi dây triều thống ràng buộc. Người ta quỳ gối trước hoàng hậu, nhưng vội chạy nhanh đến nhà nữ sủng thần, bởi vì cuộc đời là chính trị và chính trị là vàng bạc và danh vọng. Ban đêm nhà vua kéo rèm không phải của giường hoàng hậu mà là giường nữ sủng thần, giữa cuộc ái ân, trên nệm gối nóng bỏng

Má Anna ửng đỏ bộ tóc giả thơm nức của sứ thần nhích lại gần.

- Trên nệm gối nóng bỏng, những ý nghĩ thầm kín nhất đều được thổ lộ ra. Người đàn bà ôm ấp nhà vua lắng nghe tim ngài đập. Nàng đã thuộc về lịch sử.

- Ngài sứ thần, - Anna ngẩng cặp mắt xanh ướt, điều quý báu hơn cả là biết chắc được rằng hạnh phúc sẽ vững bền… Xiêm áo sang trọng, lược gương quý giá nầy mà làm gì, nếu tôi không nắm chắc được gì cả… Tôi cam chịu một cuộc đời kém huy hoàng, miễn là chỉ có Chúa có quyền định đoạt chút hạnh phúc bé nhỏ của tôi… Tôi đang bơi trên một con thuyền lộng lẫy nhưng mong manh

Nàng từ từ rút trong áo ra một chiếc khăn ren nhỏ, rũ nhẹ và đưa lên mặt. Cặp môi nàng run run dưới chiếc khăn, như miệng trẻ thơ.

- Nương nương cần có một người bạn chung thuỷ, cô nàng xinh đẹp của tôi ạ, Kornigxeg âu yếm xiết chặt khuỷu tay nàng. - Nương nương không có ai để thổ lộ tâm tư thầm kín,… Xin nương nương hãy thổ lộ cùng tôi! - Tôi sung sướng được dâng tấm lòng tôi cho nương nương… Tôi xin đem tất cả sự từng trải của tôi ra giúp đỡ. Cả châu Âu đang chiêm ngưỡng nương nương… Trong bức thư nào Đức vua của tôi cũng đều hỏi đến "nàng tiên ở suối Kukui".

- Ông muốn giúp đỡ theo nghĩa nào, tôi thực không hiểu - Ansen bỏ chiếc khăn tay xuống, và né xa sự gần gũi nguy hiểm của ngài sứ thần. Thốt nhiên nàng lo hắn sẽ quỳ xuống chân nàng… Nàng vội đứng phắt dậy, giầm phải gấu áo, loạng choạng suýt ngã.

- Tôi không biết thậm chí có nên ngồi nghe ông nói không

Rất đỗi hoang mang, nàng chạy đến bên cửa sổ.

Bầu trời lúc nãy xanh biếc, nay đã phủ kín mây; gió cuốn bụi trên đường phố. Trên bậu cửa sổ, giữa những chậu hoa phong lữ thảo, con chim cun cút khôn(4) nhất trong chiếc lồng thếp vàng, - quà của vua Piotr tặng - thấy trời tối sầm, xù lông ngủ. Ansen cố trấn tĩnh lại; nhưng có lẽ vì Kornigxeg cứ sừng sững nhìn vào lưng nàng, nên trái tim của người thiếu phụ khắc khoải thổn thức… "Thực là ngốc? Ta làm sao thế nầy?" Nàng sợ không dám quay đầu lại. Mà nàng không ngoảnh lại là phải: cặp mắt Kornigxeg sáng lên như hắn vừa chợt khám phá ra người thiếu phụ… Trên nếp váy rộng, một tấm thân thon, đôi vai nõn nà trắng như sữa, mái tóc vàng tro vén cao, cái gáy như tạc ra để mà hôn hít. Tuy nhiên, hắn vẫn hoàn toàn tự chủ: "Giai nhân tế nhị hơn một chút và nhiều tham vọng hơn một chút thì người ta có thể cùng nàng làm nên lịch sử"?

Bỗng Ansen rời cửa sổ, cặp mắt long lanh hốt hoảng sững lại nhìn Kornigxeg:

- Sa hoàng!

Sứ thần nhặt mũ và găng tay, sửa lại cổ áo thêu ren. Một chiếc xe ngựa hai bánh dừng lại ngoài hàng rào trước mảnh vườn nhỏ. Vua Piotr xuống xe, cặp mắt nheo lại vì bụi. Một cỗ xe song mã bằng da mui kín cũng vừa đến theo sau. Vua Piotr nói cái gì đó về phía cỗ xe rồi bước về phía ngôi nhà. Có hai người xuống xe song mã, đưa vạt áo choàng lên che bụi, rảo bước qua vườn.

Chiếc xe nhẹ và cỗ xe song mã lại lập tức đi ngay. Đây là lần đầu tiên Anna Ivanovna gặp hai người khách nầy. Họ nghiêm trang cúi chào nàng. Vua Piotr đỡ lấy mũ ở tay họ. Nhà vua nắm lấy hai vai người khách cao lớn, có bộ mặt hung ác và kiêu kỳ, lắc lắc và ôm hôn:

- Herr (5) Johan Patkun, nhà trẫm đây! Ta sẽ ăn bữa tối.

Vua Piotr chưa uống rượu, tỏ ra rất vui vẻ. Nhà vua rút bộ tóc giả ở lai tay áo đỏ ra(6):

- Chải hộ trẫm, Anuska. Lần nầy trẫm sẽ mang tóc giả ngồi ăn, như ý khanh muốn… Trẫm đã phái riêng một tên lính đi lấy bộ tóc đấy. - Nhà vua ngoảnh sang nói với người khách thứ hai, tướng Carlovit. - má phính, nước da đỏ tím - Dù có bộ tóc đẹp đến đâu, cũng không sánh được với vua Auguste: nhà vua lịch sự lộng lẫy quá. Còn trẫm thì lúc nào cũng ở lò rèn hoặc ở chuồng ngựa

Đôi ủng to của vua Piotr đầy bụi; áo nẹp sực mùi mồ hôi ngựa. Khi đi ra rửa mặt, nhà vua nháy Kornigxeg:

- Ông sứ thần hãy coi chừng, ông đã thành người khách quá siêng lui tới nhà vợ yêu của ta đấy

- Tâu bệ hạ, - Kornigxeg múa mũ khuỵu gối đi giật lùi không ai trách kẻ trần tục đem hoa và chim bồ câu dâng lên thần Vệ nữ.

Trong khi vua Piotr rửa ráy, Anna Ivanovna làm nhiệm vụ chủ nhà tiếp khách: nàng nhấc những cốc nhỏ đầy vodka pha dầu mùi đặt trong khay, đưa mời khách, hỏi thăm sức khỏe khách và nói: "Ngài đến Moskva đã bao lâu, ngài có cần gì không?" Nhớ những điều Kornigxeg nói, nàng đưa mũi giầy vuông về phía trước, trải nếp váy sang hai bên ghế:

- Khách châu Âu đến nước chúng tôi lúc đầu chắc thấy chán. Nhưng chẳng bao lâu nữa, nhờ ơn Chúa, chúng tôi sẽ ký hoà ước với Thổ Nhĩ Kỳ, chúng tôi sẽ ra lệnh mọi người phải bận y phục kiểu Hungary hay kiểu Đức chúng tôi sẽ cho lát đá đường phố và quét sạch trộm cắp ở Moskva.

Johan Patkun lạnh lùng trả lời, không hé đôi môi mỏng. Từ Riga đến Moskva đã được một tuần, hắn không đến sở chiêu đãi sứ thần mà cùng đi với tướng Carlovit đến nhà phó đô đốc Cornelix Cruyx. Carlovit do vua Auguste cử đi công cán đã từ Warsawa đến Moskva trước đó ít lâu. Lúc nầy, hai người không cần gì cá. Quá là đường sá ở Moskva khấp khểnh bụi bậm, dân cư ăn mặc tồi tàn.

Patkun giễu cợt nhìn Carlovit - bệnh sung huyết và bộ quân phục chật, lại thêm cái đai thắt chặt lấy cái bụng phệ khiến Carlovit thở khò khè:

- Tôi đã có dịp xem bọn lưu manh ở Moskva lập mẹo kiếm vài kopeik để lấy tiền uống vodka. Ông vào hiệu mua một món hàng và đòi lại tiền thừa, tên bán hàng cố ý đưa thiếu và ông đếm lại. Nó đếm lại và chỉ vào nóc nhà thờ mà thề rằng đủ, rằng chính ông đếm lầm. Ông lại đếm lần thứ hai, lần thứ ba. Nó lại cãi và đếm lại. Nó diễn lại trò đó mười lần liền cho đến khi ông phát chán đành phải thôi.

- Ngài phải sai đầy tớ lôi nó đến đồn cảnh sát. Người ta sẽ sửa cho nó một trận, - Anna Ivanovna nói, giọng kiên quyết.

Patkun nhún vai, vẻ khinh khỉnh.

Vua Piotr bước vào, tươi tỉnh, bộ tóc giả chải mượt.

Ansen vội vàng dâng một cốc vodka pha dầu mùi. Nhà vua uống cốc rượu rồi hôn lên má nàng một cái thật kêu. Viên quản gia mở cửa, gõ gậy xuống sàn. Mọi người sang phòng ăn; trên vòm trần có vẽ các thần ái tình cùng nhau đùa rỡn trong đám mây; tường phủ thảm xứ Flandre; phía trên lò sưởi bằng gạch tráng men, treo một bức tranh tĩnh vật của hoạ sĩ nổi tiếng Xnaider vẽ một đống gà vịt và nông sản.

Vua Piotr ngồi quay lưng vào lò sưởi, củi đang cháy rừng rực; Patkun ngồi bên phải, Carlovit và Kornigxeg ngồi bên trái nhà vua; Ansen ngồi trước mặt, có vẻ lo nghĩ. Trên tấm khăn trái bàn bằng vải màu sặc sỡ, những chiếc cốc pha lê đã rót đầy rượu vang Hungary. Giữa bàn, đồi, lạp xưởng, xúc xích xếp cao thành đống.

Những món ăn nguội toả mùi gia vị. Bên ngoài, gió thổi bụi mù, lay động những cành cây trụi lá. Trong phòng, không khí ấm cúng. Các giá gương cắm bạch lạp treo trên tường phản chiếu hình ảnh bàn ăn bày gọn gàng đẹp đẽ, bộ mặt hân hoan của các vị khách, lửa cháy trong lò sưởi

Vua Piotr nâng cốc chúc sức khỏe vua Auguste nước Ba Lan, người bạn chí thân của mình. Các vị khách hất những mớ tóc giả sang hai bên vai và bắt đầu ăn.

- Tâu bệ hạ, xin bệ hạ giữ kín cho, vì đây là một việc tối mật, - Johan Patkun nói khi món ăn thứ tư, ngỗng non hầm hạt dẻ, được bưng ra.

- Được.

Vua Piotr gật đầu. Nhà vua lấy khuỷu tay gạt những chiếc đĩa thiếc ra và nụ cười phảng phất trên môi, ngắm nhìn cặp má Anna đã hơi chiếch choáng say. Suốt bữa ăn, nhà vua đùa bỡn và chế giễu tính hà tiện của Anna Ivanovna trong việc nội trợ và nháy Anna, chỉ vào Kornigxeg nói: "Món xốt nầy, có phải nấu bằng chim bồ câu mà ông ta dâng lên bàn thờ thần Vệ nữ của khanh không đấy?" Thực khó hiểu: nhà vua có thực muốn nghe những tin tối quan trọng mà Johan Patkun và Carlovit đã cấp tốc đến Moskva để trình bày với nhà vua không?

Cho đến ngày hôm nay, hai người mới gặp Sa hoàng có một lần ở nhà phó đô đốc. Nhà vua tỏ ra niềm nở nhưng cố ý lảng tránh một cuộc thảo luận. Nay chính nhà vua mời họ đến đây, dự một bữa tiệc riêng ở nhà người yêu. Patkun theo dõi con người châu Á(7) nầy bằng con mắt lạnh lùng và kính cẩn. Hắn cần thương thuyết gấp với Sa hoàng. Đoàn sứ thần của nhà vua trẻ tuổi nước Thuỵ Điển Charles XII đã đến Moskva từ lâu và đang hội đàm với Lev Kirilovich và nhiều vị đại thần Nga để ký một hiệp ước hoà bình vĩnh cứu; đại biểu Thuỵ Điển cũng chưa gặp Sa hoàng, nhưng nay mai sẻ có một buổi lẽ trình uỷ nhiệm thư ở điện Kreml.

Vầng trán rộng của Patkun nhăn lại. Hắn nói chậm rãi, thỉnh thoảng cố nén nỗi giận dữ trong lòng:

- Xứ Livoni bất hạnh mong được sống yên ổn trong hoà bình. Xưa kia, người Livoni là một bộ phận của tầng lớp hiệp sĩ Ba Lan(8); chúng thần vần được hưởng quy chế miễn trừ, cho nên thành phố Riga rạng rỡ tiếng tăm khắp vùng biển Bantic. Nhưng lòng người chứa đầy ghen tị tối tăm. Tầng lớp hiệp sĩ Ba Lan vơ vét của cải của chúng thần, tu sĩ dòng Tên chà đạp lên tôn giáo, ngôn ngừ và phong tục của chúng thần… Trời đã gieo rắc hoang mang vào lòng người trong thời kỳ den tối đó. Những người hiệp sĩ Livôni đã tự nguyện đặt mình dưới sự bảo trợ của vua Thuỵ Điển. Muốn thoát khỏi móng vuốt con phượng hoàng Ba Lan, họ đã đưa đầu vào hàm sư tử(9).

- Thực dại dột, - vua Piotr nói, - cả thế giới đều biết rằng Thuỵ Điển là loài cú vọ.

Sa hoàng rút chiếc tẩu ngắn ở túi ra. Kornigxeg vội vã đứng dậy bật lửa. Y dâng nhà vua một chiếc đĩa đựng miếng bùi nhùi bốc khói. Johan Patkun lễ phép đợi Sa hoàng châm tẩu xong.

- Tâu bệ hạ, bệ hạ hẳn đã nghe nói đến đạo luật đệ trình ở thượng nghị viện Thuỵ Điển và được cố vương Thuỵ Điển Charles XI phê chuẩn: đạo luật gọi là luật giảm trừ. Từ bấy đến nay đã hai mươi năm rồi. Thần thật không hiểu các thượng nghị viện Thuỵ Điển - một bọn thị dân, một bọn con buôn đố kỵ - đã cho nhà vua uống gì đề nhà vua phê chuẩn đạo luật tàn ác, lạ đời đòi tước của các nhà quý tộc quyền sở hữu đất đai mà các triều vua trước đã cấp phong cho họ. Các vị hầu tước bá tước đã buộc phải rời bỏ lâu đài và lũ dân đen đã bắt đầu cày bừa điền ấp của các nhà quý tộc. Triều đình Thuỵ Điển đã trịnh trọng hứa không thi hành đạo luật giảm trừ đối với các hiệp sĩ xứ Livoni chúng thần. Thế mà tám năm sau, nhà vua vẫn ra lệnh cho tiểu ban giảm trừ tịch thu sung vào quốc khố những đất đai mà các đời vua trước đã cấp cho chúng thần. Các hiệp sĩ, các vị đứng đầu giới quý tộc và các vị giám mục buộc phải xuất trình chứng thư cũ về quyền sở hữu của mình; nếu không, điền ấp cũng bị tịch thu sung vào quốc khố… Kể từ thời Hung đế Ivan và Xtepan Batori, xứ Livoni đã bị nhiều cuộc chiến tranh tàn phá, chứng thư của chúng thần bị thất lạc, chúng thần không thể chứng minh được những quyền lợi đã có từ bao đời nay… Thay mặt cho toàn thể các hiệp sĩ xứ Livoni, thần đã viết đơn khiếu nại hành động bạo người của tiểu ban, trình lên vua Thuỵ Điển… Thần chỉ đạt được mỗi một kết quả là Thượng nghị viện kết án chặt tay phải thần vì đã viết đơn khiếu nại, và chặt đầu thần. - Patkun cao giọng, hai tai dính vào sát đầu, đôi môi mỏng tái nhợt - Chặt đầu thần, vì đã không chịu cúi đầu khuất phục trước tội ác. Tâu bệ hạ, giới hiệp sĩ Livoni đã bị phá sản. Số phận giới thương gia Livoni cũng chẳng hơn gì…

Đến đây, vua Piotr nghe rất chăm chú.

- Người Thuỵ Điển đánh thuế cao hàng xuất và nhập ở cảng Riga. Thực ra lòng tham và thói ăn hối lộ của họ không những làm chúng thần phá sản, mà còn làm chính bản thân họ phá sản. Ngày nay, thuyền buôn ngoại quốc bỏ cảng Riga, đến thả neo ở Konigsbeg, tất cả lúa mì Ba Lan chuyển về lãnh địa của Tuyển hầu Brandeburg. Đồng ruộng của chúng thần mọc đầy cỏ dại. Hải cảng rỗng tuếch; thành phố vắng tanh như bãi tha ma. Ở thành phố Renvan, người Thuỵ Điển còn làm tệ hơn nữa. Chúng thần chỉ còn một con đường hoặc đành chịu phá sản không bao giờ còn ngóc đầu dậy được, hoặc tuyên chiến. Tâu bệ hạ, không khởi sự ngay bây giờ thì không bao giờ làm được nữa. Toàn thể giới hiệp sĩ sẽ lên ngựa. Vua Auguste đã thề rằng Ba Lan sẽ bảo hộ chúng thần.

Patkun trừng trừng nhìn tướng Carlovit, rồi đưa cặp mắt màu vàng nhạt nhìn Kornigxeg. Hai người nầy trang nghiêm gạt bộ tóc giả. Vua Piotr cắn cắn cán tẩu nói:

- Các ông nên coi chừng. Không khéo thì tránh vỏ dưa lại gặp vỏ dừa đấy. Bàn tay vua Auguste thì nhẹ nhàng, nhưng các lãnh chúa Ba Lan có vuốt nhọn. Riga và Revan là miếng mồi ngon mà các ông đem dâng họ

- Ba Lan ngày nay không còn như dưới thời Echien Batori nữa. Ba Lan không muốn chúng thần bị suy hại, - Patkun nói. - Ba Lan và chúng thần cùng chung một kẻ thù trên đất liền và trên mặt biển. Giới quý tộc Ba Lan sẽ không xâm phạm đến quy chế miễn trừ và tín ngưỡng của chúng thần.

- Trời cho, trời cho… Hôm nay nghị viện Ba Lan quyết định thế nầy, ngày mai lại quyết định thế khác, tuỳ theo hứng thú của các ông lãnh chúa. Giả sử vua Auguste là một vị quân chủ chuyên chế thì có lẽ sẽ chắc chắn hơn. Nhưng còn các ông lãnh chúa? - Vua Piotr điềm tĩnh lý giải, vừa nói vừa thở ra những hơi khói nhỏ. Mắt Patkun nhìn như xoáy vào Sa hoàng, xương mặt nổi căng lên dưới làn da - Vả lại, các lãnh chúa Ba Lan liệu có muốn chiến tranh không chứ?

- Tâu bệ hạ, đạo quân xứ Xăc của vua Auguste rất trung thành với nhà vua, đã được lệnh đồn trú qua mùa đông ở quận Saoli và Biersi sát biên giới Livoni.

- Quân số bao nhiêu?

- Mười hai ngàn lính German(10) tinh nhuệ.

- Theo trẫm, có lẽ ít quá đối với một đại sự như vậy - Cũng ngần ấy hiệp sĩ Livoni sẽ tập hợp trước thành Riga. Quân Thuỵ Điển đồn trú trong thành không nhiều. Chỉ một trận xung phong, chúng thần sẽ chiếm được Riga. Khi chiến tranh đã nổ ra, các lãnh chúa Ba Lan cũng sẽ cầm gươm chiến đấu. Một đồng minh khác của khối liên minh nầy là vua Đan Mạch Cristian.

- Bệ hạ đã biết, vua Đan Mạch mang thù sâu đối với vua Thuỵ Điển và người Thuỵ Điển. Hạm đội Đan Mạch sẽ bảo vệ chúng thần phía trước mặt biển

Patkun đến chỗ khó nói. Sa hoàng gõ tay xuống bàn; khuôn mặt tròn không để lộ vẻ đồng tình hay cự tuyệt.

Bên ngoài hoàng hôn đã xuống, gió thổi mạnh hơn, rung các cánh cửa sổ kêu cót két. Ansen định thắp nến. Vua khẽ bảo: "Không cần".

- Tâu bệ hạ, đây là một dịp thuận lợi chưa từng có để bệ hạ đặt chân vững vàng lên vùng biển Baltic, lấy lại đất đai của tổ tiên đã bị người Thuỵ Điển chiếm đoạt - hai miền Ingri và Careli. Khi bệ hạ đã đánh bại quân Thuỵ Điển và đứng vững trên mặt biển, khắp hoàn cầu sẽ lừng lẫy y danh bệ hạ, bệ hạ sẽ buôn bán với Hà Lan, Tây Ban Nha, và Bồ Đào Nha, với tất cả các nước phương Bắc, phương Tây và phương Nam, và bệ hạ sẽ làm một việc mà chưa vị hoàng đế nào ở châu Âu làm nổi: mở đường thông thương giữa phương Đông và phương Tây qua xứ Moskovi. Bệ hạ sẽ đặt quan hệ với tất cả các vị hoàng đế theo đạo Thiên Chúa và sẽ có tiếng nói trong công việc của châu Âu… Khi bệ hạ đã xây dựng được một hạm đòi thật mạnh trên biển Baltic, nước Nga sẽ trở thành cường quốc có hải quân mạnh đứng hàng thứ ba trên thế giới… Với những sự nghiệp lớn lao đó, uy danh của bệ hạ sẽ lừng lẫy khắp hoàn cầu, nhanh hơn là đánh thắng Thổ Nhĩ Kỳ và quân Tarta. Ngay bây giờ hoặc không bao giờ! - Patkun giơ tay, như muốn xin Chúa chứng giám.

Kornigxeg khẽ nhắc lại: "Ngay bây giờ hoặc không bao giờ". Tướng Carlovit thở phì phò với nhiều ngụ ý.

- Thế nào: ngay bây giờ à? Nhà cháy ư? Vấn đề nầy hệ trọng đấy - gây chiến với Thuỵ Điển? - Vua Piotr dằn từng lời, miệng gặm cán tẩu. Con mắt chăm chú của các vị khách sáng lên, phản chiếu ánh lửa trong lò sưởi - Mười hai ngàn quân người xứ Xăc là một lực lượng đáng kể. Hạm đội Đan Mạch… Hừm… Hiệp sĩ và lãnh chúa? Cái nầy còn phải đợi xem sao… Thuỵ Điển, Thuỵ Điển… Đạo quân tinh nhuệ nhất châu Âu… Ta thực khó khuyên các ông được điều gì.

Ngón tay Sa hoàng lại gõ nhịp xuống bàn. Patkun cố nén cơn điên giận, nói tiếp:

- Ngay bây giờ có thể đánh bại quân Thuỵ Điển dễ như trở bàn tay. Charles XII là một đứa trẻ con ngu ngốc… Ngữ ấy mà cũng đòi làm vua. Hắn trang điểm như một ả gái điếm, hắn chỉ biết mỗi một việc; tiệc tùng linh đình và săn thỏ rừng! Hắn đốt rỗng ngân khố để tổ chức những buổi vũ hội trá hình. Hắn là một con sư tử không có nanh… Đoàn sứ thần Thuỵ Điển lưu lại ở Moskva từ mùa xuân để cầu xin hoà bình vĩnh cửu không phải là không có lý do… Thật nực cười bọn ấy mà cũng là sứ thần. Cả châu Âu đều biết rằng trong bọn chúng không đứa nào đi tất lụa. Chúng đã tiêu hết nhẵn tiền giờ chí ăn có món đỗ khô… Tâu bệ hạ, năm ngoái tướng quân Carlovit có đến Stockholm, đã tha hồ được nhìn thấy vua Thuỵ Điển. Thưa tướng quân, xin ngài hãy vui lòng kể lại?

Carlovit vươn cổ ra ngoài vành áo thêu:

- Đúng là thần đã đến Stockholm… Thành phố nầy không lớn, nhưng không thể đột nhập được từ phía mặt biển cũng như từ phía đất liền - đúng là hang sư tử. Thần mặc áo thường dân mang tên giả, đổ bộ lên Stockholm. Đi đến chợ, thần rất đỗi ngạc nhiên: thần có cảm giác giặc đã đột nhập thành phố. Cửa hiệu và nhà ở đóng cửa kín, đàn bà lật đật xua con về nhà. Thần hỏi một người qua đường: sao thế nầy? Hắn xua tay, ba chân bốn cẳng bỏ chạy kêu lớn: "Nhà vua!" Trong các chiến dịch và tại nhiều thành phố mà thần đã đóng quân, thần đã mắt nhìn thấy nhiều chuyện, nhưng chưa bao giờ thần thấy dân sợ vua như sợ dịch hạch, cuống cuồng chạy tụt cả vào trong nhà… Thần nhìn ra và thấy gì: nếu thần không lầm, có đến một trăm người đi săn, lưng đeo kèn, tay dắt chó, từ một ngọn núi rậm rạp đổ xuống… Đoàn người cưỡi ngựa ào ào phóng qua cầu đá xông vào thành phố. Phố xá đã vắng tanh. Đi đầu, cưỡi một con ngựa ô, là một thanh niên chạc mười bảy tuổi, chân đi ủng lớn của lính mình, mặc sơ mi. Hắn ta phi ngựa, cương buông lỏng: đó là vua Charles XII… Một con sư tử non… Bọn người đi săn theo vua, huýt sáo và cười đùa. Họ phi ầm ầm qua chợ, không khác gì một lũ quỷ. Lần ấy, không xảy ra thiệt hại gì nhưng có lần họ đã xéo phải người vốn tính tò mò, thần nhờ một người bạn thân dẫn vào hoàng cung, giá làm một người lái buôn hương liệu A Rập. Lúc đó là sáng sớm, nhưng ở hoàng cung đã mớ tiệc ăn uống linh đình. Nhà vua đương tiêu khiển. Trong phòng ăn, tường đầy vết máu tung tóe cao ngang đầu người, trên sàn máu chảy lênh láng. Gian phòng sực mùi hôi thối, một lũ say rượu nằm lăn lóc, dưới sàn.

Nhà vua và những người còn đứng vững, đang chặt đầu cừu và đầu bê, họ cuộc mười đồng tiền Thuỵ Điển xem ai chặt một nhát kiếm đứt đầu con vật. Phải phục tài vua Thuỵ Điển: mã phu dắt đến một con bê; nhà vua cưỡi ngựa đi nước kiệu chạy qua, vung tròn thanh kiếm, chặt đứt đầu con bê, và lanh lẹn né mình cho máu khỏi phun vào ủng.

Thần lễ phép chào, nhà vua vứt thanh kiếm lên bàn và đưa bàn tay dây máu cho thần hôn. Được biết thần là một thương nhân, nhà vua nói với thần: "Nhà ngươi đến vừa đúng lúc; cho ta vay năm trăm florin Hà Lan được không?". Họ đã mời thần ngồi vào bàn ăn và ép thần uống rượu vô độ. Một viên cận thần của vua Thuỵ Điển rỉ tai thần: "Đừng có trái ý nhà vua, hoàng thượng say liền ba ngày nay rồi. Hôm qua, một thương gia có tiếng đã bị lột trần truồng ngay tại đây quết mật ong vào người rồi lăn vào đống lông chim đấy". Để khỏi bị nhục, thần hứa với nhà vua là sẽ cho vay năm trăm florin - mà thần không có - và thần ở lại dự tiệc đến đêm, vờ say rượu. Bọn triều thần thức giấc, lại ăn uống, hát ầm ĩ, đổ thức ăn lên đầu quân hầu, rồi lại ngã ra sàn.

Đến đêm, nhà vua đem theo một bầy bộ hạ, kéo nhau ra khỏi hoàng cung đi đập phá cửa kính và doạ nạt dân phố đang ngủ. Thừa lúc đêm tối, thần lẻn trốn thoát. Cả thành phố rên siết vì những sự ngông cuồng của nhà vua. Trước mặt thần, tại ba nhà thờ, các giáo sĩ đứng trên giáo đài đã nói với dân chúng: "Vô phúc cho nước nào mà nhà vua còn trẻ tuổi". Dân phố cử những người đại biểu xứng đáng nhất vào cung xin nhà vua từ bỏ các cuộc truy hoan, để tâm chăm lo việc nước. Họ bị tống cổ ra. Các vị công hầu, dưới triều cố vương đã bị phá sản, rất oán ghét dòng họ đương triều. Nghị viện còn ủng hộ nhà vua nhưng cũng đã bắt đầu thắt chặt hầu bao. Nhưng hắn cần gì, gã mất trí đó?

Gần đây, nhà vua đến Thượng nghị viện đòi lấy hai trăm nghìn curon(11) không hoàn lại. Thượng nghị viện nhất trí từ chối. Nhà vua tức điên lên, đập gẫy chiếc gậy cầm ở tay: "Kẻ nào chống ta cũng sẽ bị ta trị như thế nầy!". Ngày hôm sau nhà vua cầm đầu một bọn săn bắn ập vào hội trường của Thượng nghị viện, mở một cái bị đổ ra nửa tá thỏ rừng và thả chó rượt.

Vua Piotr bỗng ngửa cổ phá lên cười khanh khách.

- Các ông nghị vội trèo cả lên bậc cửa sổ, có người bị chó cắn rách cả áo. Đấy vua Thuỵ Điển là thế đấy: một ông vua trẻ ranh… Bệ hạ xem con sư tử non nầy có phải là đáng sợ không?

Tướng Carlovit rút ở lai tay áo ra một chiếc khăn, luồn xuống dưới bộ tóc giả, lau mặt và cổ. Vua Piotr ngồi tỳ khuỷu tay lên bàn, vẫn cười. Bất chợt Anna cất giọng khinh bỉ nói:

- Vua gì mà quý thế! Chỉ một trung đoàn Preobrazenski, của ta cũng đủ đánh bại tên Charles ấy!

Mọi người quay đầu về phía nàng. Kornigxeg đưa chiếc khăn tay nhỏ lên che miệng. Vua Piotr bình tĩnh nói:

- Anuska, những việc đó không liên quan gì đến khanh cả. Khanh hãy thắp nến đi thì hơn.

Người hầu thắp các giá nến treo trên tường có gắn gương rót rượu vào các cốc pha lê. Ánh sáng ấm áp trong phòng làm dịu nét mặt mọi người, kể cả Johan Patkun. Ansen mang hộp âm nhạc ra, lên dây, mở nắp và đặt lên lò sưởi. Với một giọng lanh lảnh, cái máy hát một bài dân ca Đức ngắn, nói rằng mọi sự trên đời đều tốt đẹp khi trên bàn có đầy ắp thức ăn, bạch lạp thắp sáng trưng, và những cặp mắt xanh xinh đẹp mỉm cười - bên ngoài tha hồ cho gió cứ việc gào rít… Vua Piotr tươi cười, gật gù, dậm gót giầy đánh nhịp… Tối hôm đó, nhà vua không nói câu nào về chuyện chính trị nữa.

Chú thích:

(1) Một loại thỏ lông dài và mượt.

(2) Rửa chân gà cho trứng khỏi hôi và ung.

(3) Tiếng Đức: Tiểu thư, cô gái.

(4) Chim cun cút biết nói và làm trò như ta nuôi yểng, sáo vẹt.

(5) ông, ngài - tiếng Đức

(6) Trang phục quý tộc: lai tay áo gập từ cổ tay lên đến gần khuỷu tay, khác màu áo, rộng hơn tay áo; có thể gài vào lai tay áo bộ tóc giả mũ găng tay.

(7) Các nước châu Âu thời xưa coi người Nga như thuộc châu Á với một ý khinh bỉ.

(8) Rzecz Pospolita: giới hiệp sĩ Ba Lan gồm những người cầm đầu các lực lượng vũ trang nửa thường trực ở tầng lớp cát cứ phong kiến trên lãnh thổ vương quốc Ba Lan; xuất hiện từ thế kỷ XIII; là một bộ phận của giai cấp quý tộc.

(9) Quốc huy Ba Lan là con phượng hoàng giương cánh quốc huy Thuỵ Điển là con sư tử đương chồm.

(10) Người Đức.

(11) Tiền Thuỵ Điển.

[ngudoc]

Chương 117

Chủ nhật nào cũng vậy, Ivan Artemist Brovkin tiếp con gái là Alekxandra và chàng rể đến ăn bữa trưa tại ngôi nhà gạch mới xây ở phố Ilinka. Artemist goá vợ ở vậy. Người con trai cả là Aliosa vắng nhà, bận đi tuyển lính cho các trung đoàn.

Theo sắc chỉ mới của Sa hoàng, phải tuyển độ ba mươi trung đoàn tức là ba sư đoàn. Để tiếp tế cho ba sư đoàn đó, một bộ mới đã được thành lập - "bộ lương thực" - do một thiếu tướng quân nhu chỉ huy. Ông tướng nầy không thể moi được lúa mạch cỏ khô, bánh khô và các thực phẩm khác trong đống giấy tờ của bộ. Artemist Brovkin vẫn là người tiếp tế chính, tuy lão chẳng có chức tước gì cả. Công việc kinh doanh của lão phát đạt và nhiều nhà buôn có tiếng đến làm nhân viên cho lão.

Lão còn ba người con trai nữa: Yakov phục vụ trong hải quân, ở Voronez; Gavrila du học ở Hà Lan tại các xưởng đóng tàu. Chỉ còn người con út Artamon, đương độ hai mươi mốt tuổi, ở nhà thảo và đọc thư từ giữ sổ sách kế toán cho bố. Artamon nói thông thạo tiếng Đức dịch cho bố những "sách về thương mại và đọc cho bố nghe chơi bộ Sử ký của Pufendorf (1). Ivan Artemist nghe và thở dài: "Lạy Chúa, thế mà chúng ta sống ở tận cùng trời cuối đất, như lợn".

Con cái lão, tuổi chỉ hơn nhau một năm, đều thông minh lanh lợi; người con út thực là một thanh vàng nén. Người mẹ, lúc còn sống, đúng là đã nhỏ từng giọt máu, xé tâm hồn ra từng mảnh để cho con cái được sung sướng. Giữa những cơn bão táp mùa đông, bà quay guồng chỉ sẽ sẽ trong túp nhà gỗ ám khói, đôi mắt trông đễ sợ, sâu hoắm như hai cái hốc, trừng trừng nhìn vào que đóm đang cháy dùng thay đèn. Lũ trẻ nằm trên lò thở khò khè; gián bò sột soạt trong các khe, gió rào trên mái tranh như oán trách cuộc sống tàn nhẫn… "Tại sao những đứa con vô tội của ta phải khổ cực? Người mẹ chết đi, không hề biết sung sướng là gì".

Thuở ấy, Ivan Artemist không có thì giờ trông nom vợ. Ngày nay tuổi già đã đến, lão luôn luôn nhắc đến vợ. Trước khi nhắm mắt, người vợ năn nỉ: "Ông đừng lấy vợ kế để các con phải chịu cảnh dì ghẻ con chồng". Vì thế lão đã không tục huyền.

Nhà Brovkin xếp đặt theo lối ngoại quốc: ngoài ba buồng thông thường - buồng ngủ, phòng đọc kinh và buồng ăn - còn có một buồng thứ tư dùng làm phòng khách: trước giờ ăn, khách không phải ngồi lấy tay áo che miệng ngáp vặt trên ghế dài kê sát tường, mà trên những ghế tựa kiểu Hà Lan đặt ở giữa phòng, quanh một chiếc bàn phủ thảm nhung dài lông. Khách muốn tiêu khiển thì trên bàn đã có những tờ tranh vẽ vui mắt, những quyển lịch có ghi lời sấm truyền, một hộp âm nhạc, bàn cờ, tẩu và thuốc lá. Dọc tường, không kê hòm rương nhét đầy quần áo như ở các nhà quý tộc sống theo lối cũ, mà có những giá và tủ lớn cánh cửa để ngỏ khi có khách, cho ai nấy đều trông thấy những bộ bát đĩa quý giá.

Chính tay Alekxandra đã sắp đặt tất cả. Nàng còn săn sóc bố để ông cụ ăn mặc cho chỉnh tề, năng cạo mặt cạo râu và thay tóc giả. Ivan Artemist hiểu rằng về mặt nầy phải nghe con gái. Nhưng thực ra, lão chán.

Xét cho cùng, lão chẳng còn ai để mà khoe khoang lên mặt: Chính Sa hoàng cũng thường bắt tay lão. Đôi khi lão cũng muốn vào quán rượu trên bờ sông Varvacka cùng ngồi với đám lái buôn nghe những lời lẽ phóng túng và nói chuyện phiếm. Nhưng, không thể được, thế là không lịch sự. Cứ phải sống chán ngăn ngắt. Ivan Artemist đứng trước cửa sổ nhìn ra. Kia là anh nhân viên của Xvesnikov đương hối hả chạy trên đường phố, cái thằng chó chết ấy. Thằng cha cũng có đầu óc đấy Nhưng, anh bạn ơi, chậm rồi, - sáng hôm nay, bọn ta đã đến từ giờ đầu vét hết sợi gai rồi. Kia là Reviakin, chân mang ủng dạ mới, đang ngoảnh mặt đi không nhìn về phía cửa sổ, - chắc hắn vừa ở Bộ tư pháp ra… Anh bạn ơi, nên rút kinh nghiệm, lần sau đừng sinh sự với Brovkin nữa nhé

Buổi tối khi Xanka không có nhà, Ivan Artemist lột bỏ bộ tóc giả, cởi chiếc áo nẹp bằng nhung Tây Ban Nha ra, xuống tầng dưới, ăn bữa tối trong bếp với nhân viên và người làm. Lão ăn súp bắp cải, nói chuyện bông đùa. Điều làm lão thích thú hơn cả là khi có "người làng" đến chơi và vẫn nhớ đến Ivaska Brovkin, anh nông dân nghèo khổ nhất làng. Một nông dân bước vào bếp; trông thấy Ivan Artemist, hắn như chết khiếp luýnh quýnh không biết làm gì: chào cúi rạp đầu xuống đất hay bằng cách nào khác, và không dám ngồi vào bàn. Tất nhiên rồi dần dần hắn cũng nói, cũng trò chuyện và quanh co mãi mới nói lý do vì sao hắn đến.

- A, Ivan Artemist ạ, nếu không nghe thấy giọng bác thì chẳng bao giờ tôi nhận ra bác. Ở quê nhà, người làng chỉ nói đến chuyện bác. Bà con nông dân tụ họp nhau, ngồi ở thềm nhà trò chuyện gần xa: ngày xưa chúng tôi vẫn nhớ rõ, bác chỉ có độc một con ngựa, nợ như chúa chổm, nhưng ngay từ thuở ấy bác đã không phải là tay vừa.

- Tôi bắt đầu với ba rúp trong tay, ba rúp thôi. Chính thế, bác Konxtantin ạ.

Bác nông dân mở to mắt, vẻ nghiêm chỉnh, đầu gật gù:

- Thế ra trời có mắt, người ta sinh ra có số cả. Đúng thế. - Rồi hắn nói nhỏ, giọng dịu hẳn xuống - Ivan Artemist, bác còn nhớ Konxtantin Sutov, nhưng bác không nhớ ra tôi. Tôi không phải là Konxtantin… Konxtantin ở trước cửa nhà bác, còn tôi ở quá về phía tay trái. Nhà tôi lụp xụp lắm

- Tôi quên mất đấy, tôi quên mất đấy.

- Nhà của tôi chẳng ra hồn, - lần nầy giọng bác nông dân thổn thức. - Chỉ ít lâu nữa là sụp đổ. Vừa rồi, chuồng bò đổ, cột kèò mục nát cả, đè chết con bê cái bác ạ… Tôi thực không biết xoay xở ra sao.

Ivan Artemist biết mình phải làm gì nhưng lão không nói ngay: "Ngày mai, bác đến gặp nhân viên của tôi. Tôi cho bác nợ đến ngày lễ Cầu thì bác trả tôi".

Lão hỏi thăm trong làng ai còn sống và làm ăn ra sao, ai đã chết, ai đã có cháu. Lão nói đùa: "Đợi tôi nhé, ngày lễ Phục sinh tôi sẽ về kiếm một cô vợ". Và câu chuyện cứ như thế cho đến khi lão ngáp ngắn ngáp dài.

Bác nông dân ở lại ngủ trong nhà bếp, Ivan Artemist trở lên phòng ngủ nóng nực. Hai người hầu, mặc áo dấu, đã nằm ngủ từ lâu trên tấm thảm dạ trước cửa phòng, vội choàng dậy cởi áo ngoài cho lão; người lão béo tròn, chân ngắn ngủn. Sau khi đã uốn gối quỳ lạy đủ mấy lần trước bức tranh thánh có một ngọn đèn dong đêm soi sáng, lão gãi bụng, gãi sườn, sỏ hai chân để trần vào đôi ủng dạ ngắn cổ và đi về phía nhà tiêu lạnh lẽo. Thế là hết một ngày. Nằm trên đệm lông chim, Ivan Artemist thở dài nói: "Thế là hết một ngày".

Lão chẳng còn sống được bao ngày như ngày hôm nay nữa. Thật đáng tiếc, vì nay mới là lúc đáng sống và sống đầy đủ, đàng hoàng… Lão nghĩ đến con cái, đến công việc - giấc ngủ xoá nhoà mọi ý nghĩ của lão.

Một hôm, sau buổi lễ, lão đợi khách quý, Xanka đi với chồng đến trước tiên. Vaxili Volkov không cúi chào mà ôm hôn bố vợ rồi ngồi vào bàn, vẻ mặt buồn thiu Xanka khẽ chạm vào má bố rồi chạy ngay đến trước gương; nàng xoay tròn đôi vai, quay mình trong nếp váy rộng màu đỏ nước đâu, ngắm nghía chiếc áo dài mới:

- Bố ạ, con có chuyện nầy nói với bố, quan trọng lắm. - Nàng giơ hai cánh tay để trần sửa lại những bông hoa lụa cắm trên mái tóc rắc phấn thơm. Nàng không rời được gương: mắt xanh, dáng thẫn thờ, miệng xinh. - Con có chuyện nầy nói với bố… - Và nàng lại ngồi xuống phe phẩy chiếc quạt lông đà điểu.

Volkov nói, vẻ bực dọc:

- Cô ấy điên bố ạ. Lúc nào cũng tơ tưởng Paris, Paris… Làm như ở Paris người ta chỉ đợi có cô ấy đến. Bây giờ chúng con ngủ riêng mỗi người một phòng.

Ivan Artemist ngồi cạnh chiếc lò sưởi kiểu Hà Lan tủm tỉm cười:

- Ai-ai-ai, phải dạy vợ chứ.

- Dạy cô ấy ạ? Bố cứ thứ mà xem, cô ta kêu váng nhà lên ngay. Động một tí, cô ta doạ: "Tôi sẽ mách Piotr Alekseevich". Con không muốn đưa cô ta sang châu Âu, cô ta sẽ hư mất.

Xanka rời xa chiếc gương, lim dim con mắt giơ ngón tay út lên:

- Anh phải đưa tôi đi! Chính Piotr Alekseevich đã ra lệnh cho tôi đi. Còn anh, anh là đồ tồi.

- Bố nghe thấy chưa? Thế nầy là cái gì?

- Ai-ai-ai…

- Bố ạ, - Xanka nói, tay vuốt áo và ngồi xuống cạnh bố, - hôm qua con có nói chuyện với Natalia, cô gái út nhà Buinoxov. Con bé trông bộ âu sầu quá. Cô lớn chưa gả chồng, bao giờ mới đến lượt nó? Natalia vừa đến thì. Một hoa khôi. Nó cũng thạo xã giao như con và cũng quen lề lối trong triều.

- Thế nào, công việc làm ăn của vương hầu Roman Buinoxov có gì trắc trở phải không? - Ivan Artemist vừa hỏi vừa đưa tay gãi mũi.- Không phải vô cớ mà lúc nào ông ta cũng nói đến việc dệt vải lanh. Công việc làm ăn của ông ta sa sút lắm, rất sa sút. Bà vương hầu Avdochia cứ khóc lóc than thở. Mặt ông ta tối sầm như trời nổi cơn giông

- Ông ta muốn len chân vào việc thầu quân nhu, nhưng bị người nhà ta cho một vố thất cơ lỡ vận.

- Bố ạ, nhà Buinoxov là một danh gia thế tộc. Được một cô quận chúa nhà ấy về làm dâu không phải là một vinh dự nhỏ. Nếu nhà ta không khe khắt về khoản hồi môn, họ sẽ ưng đấy. Con muốn nhấm cho thằng em út, Artamon.

Ivan Artemist muốn đưa tay gãi gáy nhưng vướng bộ tóc giả.

- Điều cốt yếu là phải làm lễ cưới Artamon và Natalia trước khi con đi Paris. Natalia coi bộ héo hon và âu sầu lắm. Con đã nói với Piotr Alekseyevna rồi.

- Con đã nói với hoàng thượng rồi à? - Tức thì Ivan Artemist thôi không gãi mũi nữa. - Hoàng thượng bảo sao?

- Người nói: được lắm. Hôm qua con khiêu vũ với hoàng thượng ở nhà Melsikov. Người quệt ria cù má con và nói: "Tổ chức cưới gấp đi".

- Sao lại gấp? - Ivan Artemist đứng dậy nhìn con gái chằm chằm. Xanka cao hơn bố.

- Hình như sẽ có chiến tranh thì phải… Con không hỏi, con chẳng còn đầu óc nào mà nghĩ đến chuyện ấy Nhưng hôm qua mọi người đều bảo có lẽ sẽ xảy ra chiến tranh.

- Chiến tranh với ai?

Xanka bĩu môi. Ivan Artemist khoanh hai cánh tay ngắn ra sau lưng, người lắc lư, đi đi lại lại trong phòng. Lão bận tất trắng, mang giầy mũi vuông gót sơn đỏ điểm bông tua.

Một cỗ xe ngựa chạy ầm ầm tới trước thềm, khách khứa đã đến.

Tuỳ theo địa vị khách, Ivan Artemist ưỡn cái bụng mặc gi-lê lụa, đứng đợi ở bên trên ngay cửa ra vào, hoặc xuống thềm đón. Lão xuống giữa bậc thềm đón vương hầu Roman Borisovich đi xe song mã đến, có hai người hầu ngồi ở đằng sau. Vẻ xuề xoà, lão vỗ vào tay vương hầu. Theo sau vương hầu Roman là các cô con gái: Antonida, Olga và Natalia; các cô nâng tà váy bước lên bậc thềm gang. Ivan Artemist đợi Natalia đi qua, để ý ngắm cô gái - đúng, con bé đã đến tuổi cập kê.

Các cô gái nhà Buinoxov ồn ào ngồi vào quanh bàn, giữa phòng khách. Họ nắm lấy khuỷu tay Xanka đề trần, nói những chuyện phù phiếm. Các vị khách quý - chủ tịch Mitrofan Sorin, Xvesnikov, Mononov, - lùi về phía lò sưởi để khỏi dẫm lên đuôi áo dài quét đất của các cô gái. Họ cau mắt liếc nhìn mấy cô tiểu thư: "Học đòi châu Âu, tất nhiên là tốt, ý Sa hoàng muốn vậy. Nhưng lôi con gái đến chơi hết nhà nầy sang nhà khác, chẳng hay ho gì".

Xanka cho các cô bạn xem những tờ giấy in, tranh ảnh vừa mang từ Hamburg về: đó là những bản in lại tác phẩm của các nghệ sĩ Hà Lan danh tiếng. Các cô gái vừa sỉ mũi vào những chiếc khăn tay nhỏ vừa ngắm các tiên ông, tiên nữ trần truồng… "Đây là ai? Và đây nữa, cái gì thế nầy? Còn cô nầy, cô ta đang làm gì thế? Ai-a?".

Xanka bực mình giải thích:

- Gã nông dân cẳng bò nầy là một dã thần… cô bĩu môi là không đúng, Olga ạ: dã thần có một lá nho che thân, bao giờ người ta cũng vẽ thế. Thần ái tình giương cung muốn bắn xuyên qua mình cô ta… Cô ta đau khổ, khóc than, không muốn sống nữa. Cô ta bị người yêu ruồng bỏ, các cô trông thấy cánh buồm nầy chứ… Bức tranh gọi là "Arian bị ruồng bỏ"… Các cô phải học các chuyện nầy. Ngày nay, các chàng trai luôn luôn hỏi chung ta về các vị thần Hy Lạp. Không phải như năm ngoái nữa… Và đừng có dại mà khiêu vũ với một người ngoại quốc

- Chúng tôi cung muốn học những thứ ấy, nhưng không có sách… Không sao moi được của bố tôi lấy nửa kopeik, - Antonida nói. Olga mặt rỗ hoa, bực mình cắn viền ren cổ tay áo. Bỗng nhiên, Xanka kéo vai Natalia nói thầm. Natalia, - khuôn mặt tròn, tóc vàng tro, - đỏ mặt.

Artamon khép nép kính cẩn bước vào phòng khách. Vóc người mảnh khảnh, anh bận y phục kiểu Đức màu nâu. Trông anh giống Xanka nhưng lông mày đậm hơn, mắt màu khói, một hàng lông tơ lơ thơ bên trên môi.

Xanka bấm Natalia để cô ta nhìn cậu em mình. Cô gái xấu hổ cúi đầu xuống, chìa khuỷu tay ra phía trước, - chịu không thể xoay người cô ta lại được.

Artamon cúi rạp đầu chào quan khách, rồi đi đến với chị. Xanka mím môi cúi chào thật nhanh và nói thẳng một mạch:

- Xin giới thiệu cậu em út tôi, Actamosa.

Các cô gái khẽ gật mái tóc búi cao rắc phấn. Theo đúng phép lịch sự. Artamon lùi lại, dẫm chân và vẫy tay như thể đang rũ quần áo giặt. Xanka giới thiệu:

- Quận chúa Antonida, quận chúa Olga, quận chúa Natalia… Các cô lần lượt đứng dậy cúi chào, - và mỗi lần, Artamon lại rũ quần áo trước mặt mỗi cô. Anh rón rén ngồi vào bàn, hai bàn tay kẹp vào giữa hai đầu gối, gò má ửng đỏ. Anh lo lắng người nhìn chị. Xanka nhíu đôi lông mày, vẻ đe doạ.

- Cô có thường đi chơi thăm hỏi các nhà quen không? - Artamon ngập ngừng hỏi Natalia.

Cô gái trả lời ấp úng nghe không rõ. Olga mạnh bạo đáp:

- Hôm kia, chúng tôi khiêu vũ ở nhà Naryskin. Chúng tôi thay áo ba lần. Buổi dạ hội vui lắm, nóng quá thể! Sao chúng tôi không thấy anh đi chơi bao giờ?

- Tôi còn trẻ quá!

- Bố tôi sợ làm rầy cậu ta, - Xanka nói. - Khi nào cưới vợ cho cậu ta rồi, thì mặc cho chơi thả cửa… Cậu ấy khiêu vũ cừ lắm… Trông cậu có vẻ nhút nhát, nhưng các cô đừng lầm… Cậu ta nói tiếng Pháp thì không chê vào đâu được.

Khách khứa tò mò ngắm bọn trẻ… "Con cái chúng ta thời nay thực khác thời xưa!" Mitrofan Sorin hỏi Ivan Artemist;

- Bác cho cháu học ở đâu vậy?

- Tôi mời thầy về nhà. Nhà tôi không thể làm khác được bác Mitrofan Ilits ạ. Thiên hạ trông vào… Chúng tôi xuất thân tầm thường, phải bù đắp vào chỗ đó.

- Đúng, đúng… Chúng ta phải rời khỏi xó nhà…

- Vả lại Sa hoàng thường quở: anh kiếm tiền như rác, phải cố hết sức…

- Tất nhiên phải như vậy. Tốn kém cũng đáng tiền.

- Riêng cháu Xanka, tôi cũng đã tốn nhiều tiền với nó lắm rồi. Nhưng được cái mọi người đều để ý đến cháu.

- Nó mạnh dạn đấy. Nhưng Ivan Artemist, bác cũng nên để mắt đến nó vì nó có thể… Ivan Artemist trầm ngâm một lát rồi trả lời:

- Cố nhiên, tôi có thể quất cho nó mấy roi đuổi lên gác bắt ngồi thêu. Nhưng có lợi gì đâu? Ngoài cái chuyện là để cho thằng chồng nó được yên tâm hơn.

- Chậc, tôi biết rằng nó không khéo thì hỏng. Lạy Chúa đúng vậy… Trông con mắt nó cũng đủ biết nó dễ hư… bác Mitrofan Ilits ạ, thời buổi bây giờ khác trước rồi… Bác có nghe nói ở nước Anh không? Vợ Marboro sai khiến cả châu Âu. Đấy, cứ thử cầm roi đứng kèm bên váy vợ xem, trông anh sẽ hệt một thằng xuẩn.

Aleksey Xvesnikov là một lái buôn giàu sụ, vẻ mặt khắc khổ lông mày rậm, ông ta bận áo có nẹp ngang ngực kiểu Hungary, để đầu trần, không đội tóc giả, mái tóc đen, quăn, đã điểm một vài sợi tóc bạc. Ông ta ngoáy hai ngón tay cái sau lưng, đợi Mitrofna Ilits và Ivan Artemist nói xong những chuyện phù phiếm.

- Bác Mitrofan Ilits nầy, - Ông ta nói, giọng trầm trầm, - tôi trở lại câu chuyện đương nói; việc của tôi gấp lắm. Mọi người đã phong phanh biết chuyện, người ta có thể chặn đường chúng tôi.

Ông chủ tịch, mặt mầy sạch sẽ, vẻ xảo quyệt, mùi nhọn, cười ngọt xớt:

- Ân nhân của chúng ta là bác Ivan Artemist đây sẽ quyết định việc nầy. Aleksey Ivanovich, hãy hỏi bác ấy xem

Brovkin ngoáy nhanh hai ngón tay cái sau lưng; lão dạng đôi chân ngắn, đứng ngắm hai con đại bàng từ đầu tới chân: Sorin và Xvesnikov… Lão hiểu ra ngay: hai tay nầy có vẻ vội vàng gấp rút lắm, như thế là họ đã biết được việc gì đặc biệt đây… - Suốt ngày hôm qua Brovkin ở kho lúa mì; lão không gặp một nhân vật tai to mặt lớn nào - Không trả lời, lão ưỡn ngực, vênh váo, cố đoán xem: việc đó là việc gì nhỉ? Lão đưa tay về đằng trước gãi mũi.

- Nầy, lão nói, - hiện nay có tin giá dạ sẽ cao… Ta có thể nói chuyện với nhau được.

Tức thì Xvesnikov trố cặp mắt di-gan:

- Bác Ivan Artemist, vậy ra là bác cũng biết việc xảy ra hôm qua?

- Cũng được biết chút ít… Việc của chúng tôi là biết và im lặng.:. - Ivan Artemist bóp cằm tự hỏi: "Quái, họ biết việc gì vậy?".

Liếc nhìn về phía các vị khách khác, lão đi giật lùi đứng sau cái lò sưởi lát gạch tráng men. Xvesnikov và Sorin đi theo lão. Họ túm tụm nhau lại ở đấy, dè dặt, quanh co nói chuyện với nhau

- Bác Ivan Artemist ạ, cả thành phố Moskva đều bàn tán về việc nầy.

- Có thể…

- Nhưng với ai chứ? Với anh chàng Thuỵ Điển chăng?

- Đó là việc của Sa hoàng

- Tuy vậy… Có phải nay mai không? - Xvesnikov thọc tay vào bộ râu trông cứng như dây thép - Chính lúc nầy là lúc nên dựng xưởng đây. Nhà vua chắc hài lòng; không phải vì dạ của chúng tạ rẻ hơn dạ Hamburg, nhưng vì là dạ sản xuất trong nước. Hãy đóng cửa biên giới lại, chúng ta sẽ có dạ nội hoá… Việc nầy hái ra tiền. Nhiều người muốn len chân vào. Như Mactiexen chẳng hạn

"À ra họ đánh hơi được việc nầy". Ivan Artemist lấy tay che miệng tủm tỉm cười; lão hiểu rồi.

Cách đây vài hôm, Mactiexen, một người ngoại quốc, đi cùng với gã phiên dịch Safirov đến gặp Brovkin. Hắn thương lượng với lão dựng một xưởng dệt dạ; Sa hoàng sẽ hùn một phần vốn, Brovkin hùn nốt phần kia; Mactiexen hưởng một phần ba tiền lãi. Ngược lại, hắn nhận sẽ đưa máy dệt và mướn cả thợ lành nghề từ Anh sang và quản lý toàn bộ doanh nghiệp. Xvesnikov và Sorin, về phía họ, cũng đề nghị từ lâu với Brovkin cùng nhau lập một công ty để dựng một xưởng dệt dạ.

Nhưng hiện nay công việc vẫn ở giai đoạn thương lượng. Ngày hôm qua, rõ ràng là đã xảy ra chuyện gì. Rất có thể là Mactiexen đã được yết kiến nhà vua.

- Lẽ nào chúng ta lại để một việc lớn như thế lọt vào tay người ngoại quốc? - Xvesnikov nói, mắt long lanh.

Chủ tịch Sorin nheo mắt, thở dài:

- Thế mà chúng ta sẵn sàng hy sinh tính mệnh, cống hiến tất cả

- Ngày mai, ngày mai chúng ta sẽ nói chuyện. - Ivah Artemits từ phía sau lò sưởi đi ra cửa.

Một người thấp béo, bận đồ dạ đen, giầy bám đầy bụi, mũi khoằm như mỏ chim ưng, cánh mũi rộng, cằm xanh, bước vào phòng khách, không có ai ra đón tiếp.

Đôi mắt đen ngơ ngác soi mói nhìn vào mặt các quan khách. Trông thấy Brovkin, hắn giơ hai cánh tay ngắn ngủn về phía lão, theo kiều ngoại quốc, nhếch mép cười:

- Chào quý ông Johan Artemievich, - giọng hắn lên bổng xuống trầm như hát, và hắn phát âm tất cả các chữ cái. Hắn ôm chầm lấy chủ nhà và hôn ba lần như trong dịp lễ phục sinh; con người mới ngộ làm sao! hắn lắc lư bộ tóc giả đỏ bẻm, thì thầm:

- Hiện nay, chưa giải quyết gì với Mactiexen; Alekxandr Danilovich sẽ đến đây bây giờ.

- Rất mừng được gặp anh, Piotr Paplovich, mời anh vào.

Người đó là Safirov, một người Do Thái làm phiên dịch ở Bộ các sứ quán. Hắn đã từng theo Sa hoàng ra nước ngoài. Nhưng cho đến mùa thu năm nay, hắn không xuất đầu lộ diện. Hiện nay, hắn được cử làm việc với sứ quán Thuỵ Điển; ngày nào hắn cũng gặp Sa hoàng và người ta coi hắn như một nhân vật có thế lực, Johan Artemievich, ngày mai xin mời quý ông đến điện Kreml, vào cung… Sa hoàng đã có lệnh mời mười đại biểu của hội đồng xã trưởng. Chúng ta sẽ dự lễ trình uỷ nhiệm thư của sứ thần Thuỵ Điển.

- Thế là đôi bên đã thoả thuận với nhau rồi à?

- Không, ông Johan Artemievich ạ, hoàng thượng chẳng bao giờ chịu hôn Kinh thánh vì vua Thuỵ Điển đâu(2).

Nghe đến đó, Brovkin mới thở được và vội vàng làm dấu thánh giá trên rốn:

- Vậy tin đồn là đúng à, Piotr Paplovich?

- Rồi ra sẽ biết, ông Johan Artemievich ạ, đó là những chuyện đại sự, đại sự… - Hắn quay về phía các tiểu thư nhà Buinoxov hôn ngón tay các cô theo kiểu ngoại quốc.

Vương hầu Roman Borisovich ngồi trên chiếc ghế cạnh tường, vẻ mặt lầm lì. Đi lại những nhà như nhà nầy chẳng danh giá gì. Ông ta gườm gườm đưa mắt nhìn các cô con gái: "Thực là một lũ quạ cái ngu ngốc. Của nầy ai rước đi cho? Lạy Chúa, thời buổi mới khó khăn làm sao! Tiền, tiền? Tiền vào nhà ta như gió vào nhà trống… Mở mắt dậy đã phải lo nghĩ đến vỡ đầu: xoay xở ra sao, xoay sở ra sao để sống nổi? Vơ vét sạch các thôn ấp của ta mà vẫn không đủ. Tại sao vậy? Xưa kia cũng ngần ấy, ta sống đầy đủ… than ôi, xưa kia, ta an nhàn ngồi bên cửa sổ thích thì gặm một quả táo hoặc lắng nghe tiếng chuông nhà thờ… Thực là yên tĩnh, yên tĩnh cực kỳ… Một trận cuồng phong đổ về, mọi người nhốn nháo tán loạn như kiến vỡ tổ. Thực không còn hiểu ra sao nữa… Lại tiền, tiền người ta bàn nhau về những xưởng nầy, công ty nọ.

Lái buôn Epxtrat Mononov đứng hàng đầu trong số một trăm nhà buôn có tiếng, người đã có tuổi, ngồi cạnh vương hầu Roman, lão khẽ nói:

- Thưa vương hầu Roman Borisovich kính mến, chúng tôi không chịu nổi nữa; chúng tôi nhìn mọi việc theo lối nhà buôn: ngày nay chúng tôi thấy bị tù túng quá rồi, người ngoại quốc muốn chèn ép chúng tôi thế nào cũng được… Họ không ăn hàng của chúng tôi; trước hết, họ viết thư gửi trạm; mười tám ngày sau thư về đến Hamburg, và mười tám ngày sau nữa mới có thư trả lời cho biết mặt hàng ấy giá bao nhiêu ở Sở hối đoái nước họ… Thế mà bọn ngu xuẩn nhà mình cứ khư khư giữ vững giá trong một hoặc hai năm liền, trong khi thực tế không còn được giá đó từ lâu. Từ lâu rồi, người ngoại quốc đã đục được cửa sổ nhòm ngó vào nhà chúng ta. Còn chúng ta thì cứ ngồi trong xó nhà như ếch ngồi đáy giếng. Không, thưa vương hầu, chúng ta không tránh được chiến tranh… Giá như chúng ta ít nhất cũng có được một thành nhỏ, chẳng hạn như Narva vốn là lãnh địa cũ của Sa hoàng.

- Bọn lái buôn các ông giàu nứt đố đổ vách thế mà vẫn chưa vừa lòng tham, - Roman Borisovich nói, tỏ vẻ khó chịu. - Chiến tranh! Rõ khéo chưa! Chlến tranh là quốc gia đại sự. Ai cho những hạng người nguồn gốc thấp hèn như các ông bàn đến…

- Vương hầu nói đúng, vương hầu nói đúng, - Mononov vội tỏ ý đồng tình ngay. - Tôi nói chuyện dông dài, chính vì ngu dốt…

Roman Borisovich đưa đôi mắt trắng dã, vằn tia máu, liếc nhìn lão lái buôn: có ai ngở, nó ăn mặc xuếnh xoàng, diện mạo tầm thường thế mà có hàng hũ bạc chôn trong hầm.

- Ông có nhiều con trai không?

- Tôi được sáu cháu, thưa vương hầu.

- Chưa vợ chứ?

- Thưa, lập gia đình cả rồi ạ.

Bên ngoài có tiếng một cỗ xe lăn ầm ầm trên mặt đường lát gỗ súc. Ivan Artemist vội chạy ra bậc thềm, vài vị khách chạy ra cửa sổ. Chuyện trò dương nói dở ngừng bặt. Tiếng đinh thúc ngựa kêu loảng xoảng trên thềm gang. Thiếu tướng Alekxandr Melsikov, tổng trấn tỉnh Pskov đi trước chủ nhà, bước vào: hắn bận áo nẹp, lai tay áo màu đỏ trông tưởng như hai tay áo nhúng vào máu đến tận khuỷu. Đến ngưỡng cửa, hắn đưa cặp mắt xanh, lạnh lùng, đượm vẻ nghiêm nghị của một chính khách, nhìn quanh các quan khách một lượt Hắn ngả mũ, vung rộng tay chào các cô quận chúa.

Hắn nhếch cao đường lông mày xinh đẹp bên trái lên, vẻ mặt giễu cợt, đi đến chỗ Xanka, hôn lên trán nàng, lắc mấy đầu ngón tay nàng, rồi quay về phía các quan khách khẽ gật đầu chào.

Cửa phòng ăn mở, Alekxandr Danilovich ôm hôn Ivan Artemist Brovkin và ghé vào tai lão nói nhỏ:

- Đừng quyết định gì với Xvesnikov và Sorin, đây không phải là một việc lớn đâu… Chúng ta sẽ không để cho Mactiexen làm gì hết. Phải tự lực làm lấy tất cả. Hãy nói chuyện ngay hôm nay với Safirov đi.

Chú thích:

(1) Nhà sử học, xã hội học người Đức (1632 - 1694)

(2) Hôn Kinh thánh đề thề sẽ tôn trọng hoà ước.

[ngudoc]

Chương 118

Phái bộ Thuỵ Điển rời Cung sứ thần với mười bốn cỗ xe tứ mã. Suốt dọc phố Hinka, qua quảng trường đến tận tường điện Kreml, có nhiều trung đoàn đứng chào, súng dựng bên mình, đội mũ ba cạnh, mình mặc áo nẹp ngắn, chân đi tất trắng. Cờ xí trên đầu các ngọn giáo bay phất phới trước ngọn gió tháng mười. Qua cửa xe, đoàn sứ thần Thuỵ Điển ngắm nhìn đội quân mới nầy.

Khi qua cổng Xpaskie, họ nhìn thấy đạn đại bác tuyết phủ trắng chung quanh, xếp thành đống, những cỗ đại bác đồng đen, họng chĩa lên trời: bên mỗi cỗ đại bác có bơn lính pháo thủ rậm ria, to lớn như hộ pháp, tay cầm gậy thông nòng và mồi đương bốc khói. Lão tướng Gorden cưỡi con ngựa nòi vùng sông Đông lông đỏ như lửa, đứng trước Thềm Đỏ. Gió thổi phồng tấm áo bào đỏ của ông, tuyết khô và lạnh rơi lộp độp lên mũ và áo giáp của vị lão tướng. Đoàn xe sứ thần vừa dừng bánh, Gorden giơ tay ra lệnh: đại bác nổ ầm ầm, khói toả mù mịt che kín những cửa sổ nhỏ của các bộ và mái tròn các nbà thờ.

Trên bậc thềm, sĩ quan cận vệ đề nghị các sứ thần tháo kiếm trao cho họ.

Một trăm binh sĩ của trung đoàn Xemionovski xếp hàng dài trên thềm và trong tiền đình, bưng lễ vật và quà tặng của vua Thuỵ Điển - khay, cốc và bình bạc - và nâng cao bức chân dung toàn thân của vị thiếu quân Charles XII lồng trên chiếc khung gỗ lộng lẫy. Các sứ thần nghiêm trang bước vào phòng ăn; đến cửa, mọi người bỏ mũ.

Các vị đại thần, các nhà quý tộc ở Moskva và các thương gia lớn ngồi trên ghế dài, dọc theo bốn bức tường. Mọi người đều bận quần áo thường bằng dạ: nhiều người phục sức theo kiều ngoại quốc. Trên vòm trần, trên tường có những bức tranh vẽ dũng sĩ, cầm thú. Tít cuối phòng, Sa hoàng Piotr, - đầu trần không đội mũ, cũng không đội tóc giả, mặc áo dạ xám lót lông sơn miêu, cặp mắt lồi không động đậy - ngồi trên chiếc ngai nạm ngà và bạc, nom như một pho thần tượng.

Lavrenti Xivinin đứng bên trái nhà vua bưng một cái âu bằng vàng; Vaxili Volkov đứng bên phải, nâng một chiếc khăn lau tay.

Các sứ thần tiến đến gần, quỳ một gối xuống thảm trải ở chân ngai. Xivinin dâng chiếc âu; Sa hoàng, mắt nhìn thẳng, nhúng ngón tay vào âu nước; Volkov lấy khăn lau tay cho nhà vua; các sứ thần tiến lên hôn bàn tay sần sùi của Sa hoàng. Sau đó, Sa hoàng đứng dậy, đầu gần chạm tới cái tàn, cất cao giọng hỏi bằng tiếng Nga, theo lệ cổ:

- Nhà vua Thuỵ Điển được khỏe mạnh chứ?

Sứ thần đưa tay lên ngực, nghiêng bộ tóc giả rậm rạp có sừng, trả lời rằng nhờ ơn Chúa, nhà vua được khỏe mạnh và gửi lời kính thăm sức khỏe Sa hoàng của toàn thể các nước Nga, Đại Nga, Tiểu Nga, Bạch Nga v.v… Phiên dịch viên Safirov, ăn mặc như các đại biểu Thuỵ Điển: áo choàng ngắn, quần ống chẽn bằng lụa có thắt dải và xẻ về, cao giọng dịch câu trả lời của sứ thần. Miệng há, mắt giương to để nghe cho kỹ, các vị đại thần chú ý xem đại biểu Thuỵ Điển có điều gì mạn thượng dù chỉ là trong một lời nói. Vua Piotr gật đầu: "Trẫm được khỏe mạnh; xin cám ơn ngài". Sứ thần cầm cuộn giấy để trên gối nhung trong tay một nhân viên, - đó là uỷ nhiệm thư, - và quỳ một gối dâng lên Sa hoàng. Sa hoàng cầm cuộn giấy, không đọc, đưa cho đệ nhất thượng thư Lev Kirilovich Naryskin. Ông nầy, khác với mọi người, ăn mặc cực kỳ sang trọng, bận đồ sa tanh trắng dát ngọc lóng lánh. Lev Kirilovich không giở cuộn giấy, cất cao giọng báo buổi tiếp kiến đã xong.

Đoàn sứ thần vừa cúi chào vừa đi giật lùi ra đến tận cửa điện.

Sứ thần Thuỵ Điển đã tưởng rằng trong buổi lễ tiếp đón long trọng nầy, vấn đề chủ yếu - chính vì việc đó mà họ đã ăn đợi nằm chờ sáu tháng trời ròng rã ở Moskva - chắc sẽ được bàn đến, tức là: liệu Sa hoàng có trịnh trọng thề và hôn Kinh thánh để xác nhận hoà ước với Thuỵ Điển không? Nhưng mãi một tuần sau, các vị thượng thư Moskva mới cho mời sứ thần đến họp hội nghị ở bộ ngoại giao. Tại hội nghị, Prokofi Voznixyn tuyên bố, để trả lời sứ thần Thuỵ Điển, rằng Sa hoàng xác nhận trên tinh thần những hoà ước cũ đã ký kết với Thuỵ Điển, nhưng sẽ không hôn Kinh thánh một lần nữa vì người đã tuyên thệ với đức hoàng phụ của vị vua Thuỵ Điển đương triều.

Ngược lại, thiếu quân Charles phải làm lễ hôn Kinh thánh, vì lẽ nhà vua chưa tuyên thệ với Sa hoàng Piotr. Đó là ý của Sa hoàng, không gì có thể thay đổi được, loan báo để các vị sứ thần biết.

Sứ thần nổi nóng tranh cãi; nhưng lời lẽ của họ vấp phải thái độ tự cao tự đại của các đại biểu Moskva, bật trở lại như những hạt đỗ ném vào tường. Sứ thần tuyên bố rằng không có lệnh của vua Thuỵ Điển, họ không thể nào tiếp nhận một hiệp ước hoà bình vĩnh cửu như vậy và họ sẽ làm tờ trình gửi về Stockholm.

Prokofi Voznixyn trả lời, vẻ nhạo báng lộ trên đôi mắt già nua:

- Các ngài thừa biết đường đi Stockholm; bốn tháng nữa các ngài cũng chưa nhận được thư trả lời đâu. Các ngài sẽ phải bỏ tiền túi ăn đợi nằm chờ vô ích ở Moskva.

Phiên họp lần thứ hai và lần thứ ba cũng vậy. Bộ sứ thần cũng thôi không cấp cỏ khô nuôi ngựa nữa. Sứ thần Thuỵ Điển phải bán quần áo, tư trang, tóc giả, tất cúc áo để lấy tiền ăn. Cuối cùng, họ phải nhượng bộ. Ở điện Kreml, Sa hoàng Piotr ngồi trên ngai, mặc áo nẹp lót lông sơn miêu như lần trước, trao cho các sứ thần, mặc mầy hốc hác, bản hiệp ước chính thức, không được xác nhận bằng lễ hôn Kinh thánh.

Một buổi sáng sương mù tháng một, một cỗ xe bọc da lấm bùn đỗ trước thềm sau lâu đài Preobrazenski.

Sương mù ẩm ướt bao phủ những nóc nhà hình thù kỳ dị của toà láu đài. Trên thềm, Alekxandr Danilovich nóng ruột đứng dậm đôi ủng to. Thấy một cô gái nông nô đi qua, áo armiac(1) trùm lên đầu, hắn hét: "Cút ngay, đồ **!" Người con gái, sợ cuống cuồng, cắm cổ chạy, chân không trượt lên đám lá ướt.

Tướng Ba Lan Carlovit và hiệp sĩ xứ Livoni Patkun xuống xe. Melsikov bắt tay hai người, nói: "Các ông đã đến, thật đội ơn Chúa". Ba người đi qua một dãy hành lang và leo lên cầu thang vắng tanh, sực mùi chuột.

Đến trước cánh cửa hẹp và thấp, Alekxandr Danilovich khẽ gõ. Vua Piotr mở cửa, Nhà vua không cười, lặng lẽ cúi đầu chào và dẫn khách vào một phòng ngủ chật hẹp ám khói. Khung cửa sổ duy nhât lắp mi-ca để lọt vào chút ánh sáng mờ mờ như sương.

- Trẫm rất sung sướng, rất sung sướng, - vua Piotr vừa nói vừa trở lại bên cửa sổ.

Giấy giờ, sách và bút lông ngỗng để bừa bãi trên chiếc bàn xoay không trải khăn, trên bậu cửa sổ và trên mặt sàn.

- Danilys!

Vua Piotr mút ngón tay giây mực.

- Danilys, ta phải xẻo mũi tên thơ lại nầy mới được bảo nó thế cho ta. Nó chỉ có một việc vót lông làm ngòi bút. Thế mà nó ngủ suốt ngày, cái thằng quỷ thọt ấy… A, người với ngợm!. - Patkun và Carlovit vẫn đứng chờ, Nhà vua sực nhớ ra - Danilys, mời khách ngồi ghế, cất mũ cho khách… Đây nầy… - Nhà vua gõ ngón tay vào những tờ giấy viết đen ngòm tứ phía - Ta phải bắt đầu từ khởi điểm: từ A B C… Trong các gia đình ở Moskva, con cái lớn bằng sào chọc hạt dẻ mà ngây ngô ngốc nghếch. Ta phải dùng gậy để ép chúng học… Người với ngợm, người với ngợm? Nầy ông Patkun, những người Anh Fegacxơn và Gren có phải là những nhà đại bác học không?

- Hồi thần ở London, thần cũng có nghe nói đến họ, - Patkun trả lời. - Những người nầy không có gì là xuất sắc lắm, họ không phải là những nhà triết học, họ chỉ nghiên cứu những khoa học thực hành.

- Thì đúng thế. Chính vì mải vùi đầu nghiên cứu thần học mà chấy rận cắn chết chúng ta… Hàng hải toán học, khoa khai thác mỏ, y học, đó là những môn chúng ta cần - Nhà vua cầm những tờ giấy lên, rồi lại ném xuống bàn - Điều chẳng may là phải làm mọi việc một cách hấp tấp, vội vàng.

Nhà vua ngồi xuống, bắt chéo chân, tỳ khuỷu tay xuống bàn, lấy tẩu hút. Carlovit, hồng hào khỏe mạnh, thở phì phò; ông ta chớp mắt, nhìn Sa hoàng, Patkun, buồn bực, nhìn xuống chân. Alekxandr Danilovich khẽ đằng hắng. Tay Sa hoàng cầm điếu hơi run run.

- Vậy ông đã thảo xong và có đem đến chứ?

- Chúng thần đã thảo một hiệp ước bí mật và đem đến đây, - Patkun tái mặt ngẩng lên nói với một giọng rắn rỏi. - Xin bệ hạ ra lệnh cho ngài Carlovit đọc bệ hạ nghe.

- Đọc đi!

Melsikov kiễng chân, rón rén lại gần. Carlovit lấy ra một tờ giấy nhỏ màu xanh da trời, cầm xa mắt và bắt đầu đọc một cách khó khăn: "Để giúp Sa hoàng nước Nga lấy lại những đất dai đã bị Thuỵ Điển xâm chiếm một cách bất công và củng cố địa vị thống trị của nước Nga trên biển Baltic, vua Ba Lan sẽ cho các đội quân xứ Xăc của mình tiến vào xứ Livoni và Estonia để gây chiến tranh chống vua Thuỵ Điển, và hứa sẽ thúc đẩy giới hiệp sĩ Ba Lan cũng tuyệt giao với Thuỵ Điển. Về phía mình, ngay sau khi ký hoà ước với Thổ Nhĩ Kỳ, chậm nhất đến tháng tư năm 1700, Sa hoàng sẽ mở chiến sự ở Ingri và Careli và từ nay đến đó, nếu xét ra cần thiết, Sa hoàng sẽ gửi một đội quân đánh thuê. Hai bên đồng minh thoả thuận không bên nào được tiến hành thương thuyết riêng lẻ với đối phương và không được phản bội nhau. Hiệp ước nầy phải giữ hoàn toàn bí mật.

Vua Piotr đưa lưỡi liếm môi khô và hỏi.

- Hết chứ?

- Tâu bệ hạ, hết ạ.

Patkun nói:

- Nếu bệ hạ đồng ý, ngay ngày mai thần sẽ đi Warsawa, và thần hy vọng giữa tháng chạp sẽ có thể trở lại đây với chữ ký bút tích của vua Auguste.

Sa hoàng Piotr nhìn vào đôi mắt vàng nhạt và cứng cỏi của Patkun, nhìn một cách khác thường, trừng trừng, đến chảy nước mắt. Nhà vua nhếch mép mỉm cười:

- Đây là một việc lớn… Johan Patkun, ông đi đi!

Chú thích:

(1) áo choàng bằng vải thô của nông dân Nga.

[ngudoc]

Chương 119

Đồng hồ gác chuông nhà thờ đánh mười hai giờ trưa. Đó là giờ ăn của những thị dân giữ nề nếp. Trong phòng họp của Thượng nghị viện, các ông nghị rời ghế tựa đứng dậy. Nhà buôn đóng cửa hiệu. Bác thợ cả xếp dụng cụ sang một bên, bảo các thợ bạn: "Anh em đi rửa tay, rồi chúng ta cầu kinh!". Một ông già quý tộc bỏ cặp mục kính ra, dụi đôi mắt buồn rầu, rồi trịnh trọng bước sang phòng ăn ám màu khói của những ngày huy hoàng đã qua. Từng toán nhỏ lính bộ và lính thuỷ vui vẻ kéo nhau đến các quán ăn trước cửa treo hàng xâu xúc xích hay một đùi lợn sấy toả mùi thơm phức, ngon lành.

Trong cả thành phố, có lẽ chỉ có một người không nghe tiếng nói của lẽ phải; đó là vua Charles XII. Một tách chocolas đang nguội dần giữa những chai rượu nho sông Ranh vàng óng, đặt trên chiếc bàn đêm. Những tấm rèm đỏ tía mở rộng trên các khuôn cửa sổ cao. Trong vườn, tuyết rơi trên các bụi cây còn xanh lá, xén tỉa theo hình cầu, hình kim tự tháp và hình khối vuông.

Tấm gương trên lò sưởi phản chiếu ánh tuyết và soi hình hai cái giá cắm bạch lạp còn đọng sáp thừa hình thạch nhũ. Củi thông nổ lách tách trong lò sưởi. Chiếc quần chẽn của nhà vua mắc vào đầu một tượng thần ái tình mạ vàng ở chân giường. Những tấm xiêm lụa và quần áo lót phụ nữ để bừa bãi trên những chiếc ghế nhỏ.

Khuỷu tay chống xuống gối, nhà vua cao giọng đọc kịch thơ Raxin. Giữa hai tiết thơ, nhà vui với tay cầm cốc rượu nho sông Ranh ướp thơm. Một thiếu phụ tóc nâu thiêm thiếp nằm cạnh nhà vua, chiếc khăn khâu chần đắp lên đến mũi. Tóc của thiếu phụ xoã sợi; lớp phần hồng trên mặt đã phai để lộ nước da vàng khè, gần giống màu rượu trong cốc.

Người thiếu phụ đó là nàng Atalia đàng điếm, nữ bá tước Demon, nổi danh vì những chuyện phóng đãng. Cuộc đời nàng diễn ra theo một dòng khúc khuỷu, ngông cuồng, chẳng khác chi đường bay của một con dơi. Nàng vẫn giữ được cốt cách thanh lịch, dù là bận triều phục, mặc áo nữ diễn viên, hay khoác áo choàng sĩ quan cận vệ. Nàng biết trèo qua cửa sổ leo thang dây xuống, để tránh con mắt tọc mạch của đội cảnh sát hoàng gia.

Nàng đã hát ở rạp ca kịch Viên nhưng đã mất giọng trong những trường hợp bí mật. Nàng đã biểu diễn vũ trước vua Louis XIV trong một nhạc cảnh thần tiên do Molier đạo diễn. Nàng đã hoá trang làm lính ngự lâm pháo thủ, đi theo thống chế Lucxămbua trong chiến dịch bao vây các thành phố xứ Flandre, - người ta kể rằng sau khi thành Namur bị chiếm, chiếc túi quân dụng của nàng chứa đầy đồ nữ trang. Nàng xuất hiện ở thành phố London - có thể là do triều đình Pháp yêu cầu làm người Anh phải sửng sốt trước đàn ngựa cưỡi và những bộ trang phục của nàng. Nhiều huân tước Anh và đến cả quận công Marboro, dũng cảm và đẹp trai, cũng say mê nàng. Nhưng có người đến nói với bá tước Demon biết rằng quận công phu nhân Marboro khuyên nàng nên đáp ngay chuyến tàu đầu tiên để rời khỏi London. Cuối cùng ngọn gió giang hồ đã đưa nàng đến giường vua Thuỵ Điển.

- Ái tình, ái tình - vua Charles vừa nói vừa với tay cầm lấy chai rượu, - rồi lại ái tình… Mãi mãi như vậy thật chán ngắt. Raxin làm ta phát ngấy. Piruyx, vua bọn Mirmidon, chắc là một tay kiếm cừ khôi; thế mà trong suốt năm rồi, y tuôn ra toàn những điều ngu ngốc thảm hại… Ta ưa đọc truyện ký của Pluytac(1) hoặc luận lý của Cséza hơn. Nàng uống rượu nhé?

Nữ bá tước, không mở mắt, trả lời:

- Để cho thiếp yên thân, bệ hạ ạ, đầu thiếp nhức như búa bổ đây! Chắc thiếp không sống nổi qua ngày hôm nay được đâu.

Vua Charles cười gằn cầm cốc uống. Có tiếng gõ cửa.

Dán mũi vào quyển kịch Raxin, nhà vua uể oải nói: "Vào!".

Nam tước Bijoockenjem, kamerjunker(2) của vua, sột soạt trong bộ đồ lụa, tươi cười bước vào. Mũi y, có một hột cơm nhỏ, hếch lên như đon đả báo những tin sốt dẻo. Y cúi chào chiếc quần ống chẽn của nhà vua, rồi dùng những lời lẽ dễ nghe, bắt đầu kể những chuyện lặt vặt xảy ra trong hoàng cung. Không việc gì thoát khỏi tai mắt tò mò của y, dù là một chi tiết như tiếng sột soạt khả nghi nghe thấy đêm qua ở phòng cung nữ phu nhân Anna Boxtrom, vốn nổi tiếng đức hạnh. Atalia rên rỉ, trở mình nằm nghiêng sang bên phải:

- Trời ơi, trời ơi, những chuyện ngu ngốc làm sao!

Nam tước không mất bình tĩnh; chắc y đã chuẩn bị sẵn một tin gì hay hơn:

- Ngày hôm nay, hồi chín giờ sáng, bọn chủ hiệu buôn đã đệ đơn lên Thượng nghị viện một đơn thỉnh cầu mới đòi xét lại khoảng cấp phí cho hoàng gia.

Vua Charles thở phì ra đằng mũi.

- Lòng tham của bọn thị dân nầy thật không đáy. Thần vừa gặp sứ thần Pháp có một bầy chó săn Anh tuyệt đẹp đi theo: ông ta đi săn thỏ rừng trên tuyết đầu mùa… Chà, con ngựa nòi của ông ta mới đẹp làm sao. Chính là con ngựa của Renxjon đã thua bạc… Thần kể cho ông ta nghe chuyện lá đơn thỉnh cầu. Sứ thần nhún vai: "Rõ ràng là âm mưu của bọn huy-gơ-nô(3), - chính lời ông sứ thần nói như vậy, - bọn chủ hiệu và chủ xưởng ấy ở rải rác khắp châu Âu. Chúng đưa ra khỏi Pháp sáu mươi triệu đồng bảng… Bọn tà giáo nầy vốn ngoan cố, đi đến đâu cũng tìm cách đả phá cái nguyên lý vương quyền. Chúng đều bí mật liên lạc với nhau: ở Thuỵ Sĩ, ở Anh, ở Hà Lan và ở nước chúng tôi… Chúng lợi dụng mọi cơ hội gieo rắc vào đám thị dân lòng hằn thù đối với giới quý tộc và các vị vua chúa…!

- Còn tin gì nữa? - vua Charles hỏi, sa sầm nét mặt.

- Tất nhiên, thần đã đến Thượng nghị viện… Đơn thỉnh cầu hôm nay chỉ là một trong những cớ đưa ra. Thần đã có thì giờ trao đổi vài câu với nhiều người ở hành lang nghị viện. Các ông nghị đang thảo một đạo luật hạn chế quyền tuyên chiếu của nhà vua.

Vua Charles nổi cơn thịnh nộ, gấp mạnh cuốn Endromac của Raxin lại và quăng quyển sách đi. Nhà vua ngồi dậy, cài mép chăn lại:

- Ta hỏi ngươi đã biết được tin gì ngày hôm nay?

Bijoockenjem đưa mắt ra hiệu trỏ vào cái gáy tóc loăn xoăn của nữ bá tước!

- Bậy nào! Không ai thóc mách ở đây cứ nói đi!

- Ngày hôm qua, một người quý tộc đã đáp thương thuyền từ Riga tới đây… Thần chưa gặp được ông ta. Ông ta kể rằng - không biết có tin được không, - Patkun đã đột nhiên xuất hiện ở Moskva

Nữ bá tước nhỏm đầu lên khỏi gối. Vua Charles cắn môi.

- Cho gọi bá tước Pipe đến cho ta.

Bijoockenjem giơ hai bàn tay phủ kín đăng-ten lên như đôi cánh nhỏ, rảo bước như bay trên tấm thảm.

Vua Charles nhìn tuyết rơi ngoài trời. Khuôn mặt choắc với vầng trán cao, môi như môi phụ nữ, mũi dài, nhợt nhạt như một ngày mùa đông. Nhà vua không nhận thấy cặp mắt giễu cợt của nữ bá tước long lanh sáng dưới mái tóc loà xoà. Nhìn những bông tuyết rơi, nhà vua thấy tự đáy lòng nổi lên những cảm giác mới: một cơn thịnh nộ bừng bừng và một sự khôn ngoan có tính toán.

Nghe thấy tiếng chân nặng nề ngoài cửa phòng, nhà vua vội cầm chiếc gối vứt lên đầu nữ bá tước:

- Đắp kín người lại, ta phải tỏ ra chỉ một mình thôi.

Vua Charles sửa lại áo lót, cầm tách chocolas đã nguội từ lâu, theo tục của triều đình Pháp, nhà vua dùng chocolas ở ngay giường nằm:

- Vào!

Cố vấn riêng của nhà vua, Karx Pipe, bước vào: gần đây nhà vua mới phong tước bá cho y. Pipe vóc người cao lớn, chân to, ăn mặc xuềnh xoàng, có vẻ mặt mệt nhọc và thận trọng của một viên chức giàu kinh nghiệm.

Nhà vua lạnh lùng nhìn y, nói:

- Ta buộc phải lượm tin ở cửa miệng những kẻ ngồi lê đôi mách trong triều đấy.

- Tâu bệ hạ, họ lượm tin ở cửa miệng thần. - Pipe không cười bao giờ, không bao giờ mất bình tĩnh. Cặp giò thị dân của y có thể đứng vững trước mọi chao đảo thăng trầm của thế sự. - Nhưng họ chỉ biết được những tin thần thấy nên đưa ra làm câu chuyện phiếm trong triều.

- Patkun hiện ở Moskva phải không? - Pipe nín lặng. Vua Charles cao giọng - Nếu nhà vua làm ra bộ chỉ có một mình thì tức là nhà vua chỉ có một mình trước trời đất, quỷ tha ma bắt nhà ngươi đi

- Tâu bệ hạ, vâng, Patkun hiện ở Moskva cùng với tướng Carlovit, cái tên giang hồ chẳng ai còn lạ gì ấy.

- Chúng đến đấy làm gì?

- Có thể đoán được… Thần chưa có tin chính xác.

- Nhưng đoàn sứ thần của ta hiện ở Moskva kia mà?

- Đoàn sứ thần đã được phái đi theo yêu cầu của Thượng nghị viện. Các ông nghị muốn có hoà bình ở phía Đông bằng bất cứ giá nào.

- Thì mặc họ cứ việc tìm cách tranh thủ hoà bình bằng những phương tiện của họ. Dù sao ta cũng không phải phí một xu nào của ngân khố hoàng gia vào công việc đó. Ta rất muốn vét nốt đồng xu đó trong ngân khố hoàng gia, - vua Charles nói. - Ngươi đã nghe nói đến đơn thỉnh cầu mới rồi chứ Ngươi có biết các ông nghị đương chuẩn bị những gì cho ta không?

Pipe nhún vai. Vua Charles vội đặt tách xuống bàn:

- Ngươi có biết là ta không ưng đóng vai trò con lừa ngoan ngoãn nữa không? Thân phụ ta đã phá sản giới quý tộc vì cái bọn keo kiệt ngu đần ấy. Nay bọn "huy-gơ-nô" ấy lại muốn biến ta thành một con rối câm… Họ lầm lắm… - Nhà vua lắc đầu nhìn Pipe - Đúng thế, đúng thế, họ rất lầm. Ta biết ngươi sẽ nói với ta những gì, bá tước Pipe ạ, rằng đầu óc ta điên loạn, rằng túi ta rỗng, tiếng tăm ta xấu… Cséza đã chinh phục La Mã bằng những chiến thắng ở xứ Gol bên kia dãy núi Anpơ. Cũng như ta, Cséza thích đàn bà, rượu và đú trò ghê tởm. Ngươi cứ yên tâm: ta không có ý định dẫn đội kỵ binh của ta đến đánh chiếm Thượng nghị viện đáng kính của chúng ta ở châu Âu. Âu còn đủ chỗ để dành vinh quang hiển hách… - Nhà vua cắn môi - Carlovit đến Moskva có nghĩa là ta có chuyện với Auguste chứ gì?

- Theo ý thần không phải chỉ có một mình ông ta!

- Nghĩa là…

Nếu thần không lầm, một liên minh đang hình thành chống lại chúng ta.

- Càng hay… những ai vậy?

- Thần đang thu thập tin tức

- Tốt lắm! Thượng nghị viện cứ việc nghĩ đằng họ, chúng ta cứ việc nghĩ đằng chúng ta… Ngươi không có gì cho ta biết nữa chứ? Cám ơn, ta không giữ ngươi nữa!

Pipe vụng về cúi chào và rút lui, có phần bàng hoàng: nhà vua có cái lối suy nghĩ bất ngờ ai cũng phải bối rối. Pipe thận trọng chuẩn bị cuộc đấu tranh chống lại Thượng nghị viện; các ông nghị vốn sợ nhất là cái món chiến phí. Sau một thời kỳ ngừng chiến ngắn ngủi, không khí lại sặc mùi chiến tranh từ sông Ranh đến vùng Baltic. Chiến tranh là con đường duy nhất dẫn đến quyền bính, vua Charles hiểu điều đó, nhưng nhà vua xông vào việc can qua quá ư hùng hổ và không đúng lúc; chỉ trông cậy vào tư chất riêng của nhà vua không đủ.

Ngoài hành lang, trước cửa phòng ngủ, bá tước Pipe nắm lấy khuỷ tay Bijoockenjem lo lắng dặn:

- Ông hãy gắng tìm cách cho hoàng thượng giải trí. Hãy tổ chức một cuộc săn lớn rời Stockholm vài ngày… Tôi sẽ kiếm đủ tiền…

Vua Charles vẫn ngồi trên giường, đôi con ngươi mở rộng như đang theo dõi các biến cố trong trí tưởng tượng.

Atalia giận dỗi, vứt bỏ chiếc gối che kín đầu và cắn răng giữ áo lót, nàng sửa lại tóc. Nàng có đôi tay đẹp, đôi vai rám đỏ. Mùi xạ hương cuối cùng làm nhà vua chú ý.

- Nàng biết vua Auguste chứ? - vua Charles hỏi.

Đôi mắt tròn đen láy của Atalia nhìn nhà vua không lộ một tý gì.

- Người ta đồn rằng vua Auguste là tay phong lưu mã thượng nhất châu Âu, là con cưng của thần tài. Hắn chi bốn trăm ngàn đồng zloty(4) cho các cuộc vũ hội hoá trang và đốt pháo bông. Pipe thề với ta là, có lần nói đến ta, Auguste đã nhiếc rằng ta chui vào trong đôi ủng to của thân phụ ta, đáng cầm cổ lôi ra đét cho một trận.

Atalia nhả diềm đăng-ten của chiếc áo lót ra, phá lên cười vô tư lự, vui vẻ, giọng hơi khàn. Mi mắt vua Charles rung rung.

- Ta đã bảo với nàng rằng Auguste là con người hào hoa và tài trí mà… Hắn có một đội quân riêng mười ngàn lính bộ xứ Xăc, và nuôi những ý đồ lớn. Tất nhiên, với một ông vua chui vào trong ủng của bố như ta thì nước Thuỵ Điển làm gì mà tự vệ nổi, khác nào một con cừu… Tuy nhiên, ta muốn tự dành cho mình cái thú nhắc lại cho Auguste câu chuyện nầy khi quân long kỵ binh của ta bẻ quặt tay hắn ra sau lưng giải hắn đến lều trận của ta

- Hoan hô cậu bé! - Atalia nói. - thiếp nâng cốc mừng thắng lợi của mọi sự nghiệp! - Nàng uống một hơi cạn cốc rượu nho sông Ranh và lấy viền ren của khăn trải giường lau môi.

Vua Charles tung chân nhảy xuống đất, chăn không, áo ngủ dài chấm gót; nhà vua chạy đến chiếc bàn giấy, mở ngăn kéo bí mật lấy ra một hộp đựng chiếc vương miện nạm kim cương. Ngồi lên mép giường, nhà vua đặt thử chiếc mũ lên mái tóc nâu của Atalia.

- Nàng sẽ trung thành với ta chứ?

- Tâu bệ hạ, có nhiều khả năng là như thế: bệ hạ trẻ, gần bằng nửa tuổi thiếp. Đôi khi, đối với bệ hạ, thiếp cảm thấy có mối tình mẫu tử! - Nàng hôn vào mũi vua Charles. Mũi nhà vua là một bộ phận kề ngay môi Atalia. xoay đi xoay lại chiếc vương miện trên tay, nàng mỉm cười âu yếm.

- Atalia, ta muốn nàng đến Warsawa… Trong vài ngày nữa, tàu Olap sẽ nhổ nheo: tàu nầy tốt lắm. Nàng sẽ đổ bộ lên Riga. Ngựa, cỗ xe mui kín, kẻ hầu, tiền bạc, mọi thứ ta đều sẵn sàng cả. Mỗi kỳ trạm, nàng sẽ viết thư cho ta…

Atalia tò mò chăm chú nhìn cặp mắt trẻ của nhà vua: cặp mắt trong và cứng rắn, ẩn một quyết định điên rồ. Ai mà hiểu được cặp mắt sáng xanh của người phương Bắc. Atalia, quen mồm, khẽ huýt sáo, nàng có thói quen ấy từ hồi đi theo các chiến dịch của thống chế De Lucxămbua:

- Bệ hạ muốn thiếp sà vào giường vua Auguste à?

Tức thì vua Charles đi về phía lò sưởi, hai tay chống nẹ, mắt lim dim như mệt mỏi:

- Ta sẽ tha thứ cho nàng bất cứ sự phản bội nào. Nhưng nếu nàng phạm tội phản bội nầy, ta thề trên Kinh thánh rằng, dù nàng có trốn đi đâu, ta cũng sẽ tìm ra và ta sẽ giết chết nàng.

Chú thích:

(1) Sử gia và nhà luân lý học Hy Lạp, thế kỷ thứ 1; tác giả cuốn "Đời các bậc danh nhân Hy Lạp và La Mã".

(2) Tiếng Đức: thị thần, nhân vật quý tộc được phép ra vào hoàng cung gần gũi nhà vua, người thân tín của nhà vua.

(3) Những người theo đạo cải lương (do thầy tu Canvin đề xướng) bị đàn áp ở Pháp, phải di cư sang nhiều nước ở châu Âu đem vốn ra ngoại quốc làm ăn.

(4) Tiền Ba Lan.