QUO VADIS
H. Sienkievich
Dịch và giới thiệu: Nguyễn Hữu Dũng
Tên sách: Quo Vadis
Tác giả: H. Sienkievich
Dịch và giới thiệu: Nguyễn Hữu Dũng
Nhà xuất bản: Văn há»c
Năm xuất bản: 9-1995
Trá»n bá»™ 2 táºp
Khổ: 13x19 cm
---------------------
Äánh máy (TVE): anhhung9x, Binhnx2000, joke, khongtamthai, ngbichthuy, Nolf
Sá»a chÃnh tả (TVE): dqskiu, rfidquyen
Chuyển sang ebook: tovanhung (TVE)
Ngà y hoà n thà nh: 1/8/2006
LỜI GIỚI THIỆU
Henryk Sienkievich (Henryk Sienkieweiz) là má»™t trong những văn hà o lá»›n nhất của nhân dân Balan. Sáng tác của ông có má»™t vị trà đặc biệt trong lịch sá» văn hóa Ba Lan, đồng thá»i được đánh giá rất cao trên văn Ä‘Ã n thế giá»›i. Vá»›i tiểu thuyết Quo vadis ông được tặng giải Nôben vá» văn há»c năm 1905.
H.Sienkievich sinh ngà y 5 - 5 - 1816 tại Vola Okseiska miá»n Podleise trong má»™t gia đình quý tá»™c đã bị sa sút. Và o những năm 1866 - 1869 ông theo há»c các khoa luáºt há»c, y há»c rồi văn há»c tại TrÆ°á»ng ChÃnh (nay là trÆ°á»ng đại há»c tổng hợp Vacxava).
BÆ°á»›c và o nghá» là m báo từ năm 1860 bằng những tiểu luáºn và phê bình sân khấu, Sienkievich bắt đầu được chú ý đến nhÆ° má»™t cây bút có triển vá»ng vá»›i truyện Phi hoà i (1872). Trong những truyện ngắn tiếp theo, ông đã miêu tả má»™t cách sắc nét tâm tÆ° của lối sống phong kiến gia trưởng (NgÆ°á»i đầy tá»› già - 1875, Hania - 1876). Thá»i kỳ 1876 - 1882 ông Ä‘i rất nhiá»u nÆ¡i ở châu Âu, châu Mỹ, và cho đăng Những bức thÆ° từ các chuyến Ä‘i (1876 - 1878) cùng hà ng loạt truyện ngắn và truyện vừa rất xuất sắc, trong đó nổi báºt lên vấn Ä‘á» thân pháºn ngÆ°á»i nông dân.
Năm 1892 đánh dấu má»™t bÆ°á»›c ngoặt trong sáng tác của H.Sienkievich; từ lÄ©nh vá»±c truyện ngắn và truyện vừa, ông bÆ°á»›c sang miá»n đất má»›i của các tiểu thuyết lịch sá». Ông cho ra Ä‘á»i bá»™ ba tiểu thuyết lịch sá» viết vá» những cuá»™c chiến tranh diá»…n ra ở Ba Lan hồi thế ká»· XVII: Bằng lá»a và gÆ°Æ¡m (1883 - 1894), Tráºn hồng thủy (1884 - 1886), Ngà i Volodyjovxki (1887 - 1888). Mang Ä‘áºm chủ nghÄ©a yêu nÆ°á»›c, tiểu thuyết bá»™ ba nà y là má»™t đỉnh cao chói lá»i trong sá»± nghiệp sáng tác của Sienkievich, là má»™t tác phẩm trong kho tà ng văn há»c Ba Lan.
Tiếp theo, Sienkievich hoà n thà nh hai tiểu thuyết tâm lý xã hội Phi giáo lý (1889 - 1890) và Gia đình Polanjexki, trong đó ông phê phán giới quý tộc đang suy đồi.
Äá» tà i tiểu thuyết lịch sá» Quo vadis (1895 - 1896) là cuá»™c khủng bố các tÃn đồ Thiên chúa giáo thá»i Nerô bạo chúa ở Cổ La Mã.
Tiểu thuyết lịch sá» Hiệp sÄ© Thánh chiến (1897 - 1900) miêu tả cuá»™c chiến tranh giữ nÆ°á»›c hồi thế ká»· XV vá»›i các tráºn đại thắng Grunvald lẫy lững, chống lại các hiệp sÄ© thuá»™c dòng tu Thánh chiến, mà thá»±c chất là chống lại đế quốc Phổ, kẻ thù truyá»n kiếp của dân tá»™c Ba Lan.
Trong thá»i kỳ “hồi xuân†gần cuối Ä‘á»i, sau khoảng 10 năm bệnh táºt liên miên. H.Sienkievich đã cho ra Ä‘á»i cuốn tiểu thuyết du ký rất xuất sắc dà nh cho bạn Ä‘á»c trẻ tuổi Trên sa mạc, trong rừng thẳm (1910 - 1913) và tiểu thuyết lịch sá» Những Ä‘á»™i quân lê dÆ°Æ¡ng (1913 - 1914) mà cái chết không cho phép ông hoà n thà nh.
Henryk Sienkievich mất tại Vêvê (Thụy Sĩ) ngà y 15 - 11 - 1916 thỠbảy mươi tuổi.
Trong ngót ná»a thế ká»· sáng tạo. H.Sienkievich đã để lại cho nhân loại má»™t di sản văn há»c đồ sá»™ và vô giá. Ngay từ thủa sinh thá»i của văn hà o đã từng có nhiá»u ngÆ°á»i cố gắng thu tháºp và xuất bản toà n bá»™ những tác phẩm của ông. Äáng chú ý nhất là công trình của nhà xuất bản Gebethner và Wolf, trong những năm 1880 - 1939 đã xuất bản bốn mÆ°Æ¡i sáu táºp tác phẩm chá»n lá»c của Sienkievich. Trong chiến tranh thế giá»›i thứ hai, bè lÅ© HÃtle ra lệnh cấm lÆ°u hà nh những tác phẩm sục sôi lòng yêu nÆ°á»›c của Sienkievich, chúng ra sức tịch thu và đốt các tác phẩm của ông, song nhân dân Ba Lan vẫn nâng niu, gìn giữ, truyá»n tay nhau Ä‘á»c, dù rằng không Ãt ngÆ°á»i vì thế đã bị kết án tá» hình hoặc bị Ä‘Æ°a và o trại táºp trung.
Chỉ dÆ°á»›i chÃnh thể Cá»™ng hòa nhân dân Ba Lan. Sienkievich má»›i tháºt sá»± trở thà nh nhà văn của dân tá»™c, của quảng đại quần chúng, tác phẩm của ông má»›i được đánh giá đúng tầm cỡ. Ngay trong mùa xuân năm 1945 còn vÆ°Æ¡ng khói đạn, ngay trong cảnh đất nÆ°á»›c bị tà n phá đến mức hủy diệt, trong những Ä‘iá»u kiện cá»±c kỳ khó khăn thiếu thốn sau chiến tranh, tiểu thuyết Hiệp sÄ© Thánh chiến của Sienkievich vẫn được tái bản và đó là tác phẩm văn há»c cổ Ä‘iển đầu tiên được xuất bản trong lòng nÆ°á»›c Ba Lan má»›i.
Chỉ và i năm sau chiến tranh. Äảng và ChÃnh phủ Ba Lan đã quyết định cho xuất bản toà n bá»™ tác phẩm của văn hà o. Dá»±a trên các bản thảo và những bản in lần đầu may mắn được cứu thoát khá»i sá»± đốt phá của bè lÅ© phát xÃt, lần đầu tiên toà n bá»™ tác phẩm H.Sienkievich gồm sáu mÆ°Æ¡i táºp được chỉnh lý và xuất bản trong khoảng thá»i gian 1949 - 1951 dÆ°á»›i sá»± chủ trì của giáo sÆ° Julian Ksyzanovxki. Bốn táºp cuối cùng của bá»™ sách nà y là công trình nghiên cứu khoa há»c tổng hợp vá» cuá»™c Ä‘á»i và sáng tác của nhà văn. Căn cứ theo bá»™ sách nà y, hà ng loạt tác phẩm riêng lẻ của nhà văn lần lượt được tái bản có hệ thống vá»›i nhịp Ä‘á»™ nhanh và số lượng bản in rất lá»›n. Thống kê Ä‘á»™c giả tại Ba Lan, qua nhiá»u năm cho thấy rằng sách của H.Sienkievich được nhiá»u ngÆ°á»i Ä‘á»c nhất và được yêu chuá»™ng nhất.
*
*****
Tác phẩm nổi tiếng Quo vadis[1] được viết trong thá»i kỳ sung sức nhất của H.Sienkievich. à đồ sáng tác xuất hiện và o mùa xuân năm 1893, khi nhà văn tá»›i thăm Roma lần thứ hai. NhÆ° nhà văn đã viết trong bức thÆ° gá»i nhà khảo cổ há»c kiêm nhà phê bình há»c ngÆ°á»i Pháp Boyer Dâ€Agen và o năm 1912: “à định sáng tác Quo vadis nảy sinh trong tôi khi tôi Ä‘á»c các táºp Niên ký của Taxits, má»™t trong những nhà văn tôi yêu thÃch nhất và trong chuyến lÆ°u trú dà i ngà y tại Roma. Há»a sÄ© nổi tiếng Siemiradzki Ä‘ang sống tại Roma hồi ấy là ngÆ°á»i hÆ°á»›ng dẫn tôi Ä‘i thăm quan cái thà nh đô vÄ©nh hằng nà y, và ở má»™t trong những cuá»™c dạo chÆ¡i nhÆ° thế, anh ấy đã chỉ cho tôi ngôi nhà thá» nhá» mang tên “Quo vadisâ€[2]. ChÃnh lúc ấy, tôi đã nảy sinh ra ý định viết má»™t tiểu thuyết vá» thá»i kỳ lịch sỠđó. Trong suốt hai năm 1893 - 1894, tác giả đã tiến hà nh những công cuá»™c chuẩn bị khảo cứu rất công phu để xây dá»±ng ná»n móng cho tác phẩm, đồng thá»i đã và i lần thá» nghiệm chủ Ä‘á» nà y trong má»™t số phác thảo khác nhau. Quo vadis được chÃnh thức bắt đầu viết từ mùa xuân năm 1895 tại Vacsava và được hoà n thà nh ngà y 18 - 2 - 1986 tại Nixe. Vừa viết Sienkievich vừa cho đăng tải Quo vadis trên tỠ“Báo Ba Lan†ở Vacsava và hai tá» báo khác tại PôzÆ¡ nan và Cracốp. Và i tháng sau, tác phẩm được nhà xuất bản Gebethner và Wolf in thà nh sách (3 táºp).
Thá»i trị vì của Nerô bạo chúa và việc khủng bố các tÃn đồ Thiên chúa giáo hồi ấy đã từng là đỠtà i của nhiá»u tác phẩm của các nhà văn trÆ°á»›c Sienkievich, song Quo vadis vượt xa các tác phẩm ấy vá» giá trị tÆ° tưởng và nghệ thuáºt. Quo vadis là bức tranh toà n cảnh xã há»™i La Mã và o năm 61 sau công nguyên, vá»›i những mâu thuẫn chÃnh trị xã há»™i và tôn giáo đã căng thẳng tá»›i tá»™t đỉnh chỉ chá»±c bùng nổ.
Mặc dù lần xuất bản đầu tiên, Quo vadis có mang thêm phụ Ä‘á» nhỠ“Tiểu thuyết vá» thá»i Nerô†nhÆ°ng thá»±c ra Sienkievich không có ý định dá»±ng má»™t tiểu thuyết lịch sá» theo nghÄ©a đầy đủ của từ nà y. Tác giả chỉ giá»›i hạn trong việc vẽ nên má»™t bức tranh chi tiết và vô cùng sinh Ä‘á»™ng của xã há»™i La Mã tại thà nh đô Roma. Trong vô và n các sá»± kiện lịch sá» của thá»i kỳ đó, tác giả chỉ táºp trung chủ yếu và o hai vấn Ä‘á»: Vụ đốt cháy thà nh Roma và cuá»™c khủng bố các tÃn đồ Thiên chúa giáo, các sá»± kiện khác chỉ được nêu ngắn gá»n hoặc nói lÆ°á»›t qua là m ná»n. ChÃnh sá»± thu gá»n chủ Ä‘á» và bình diện các sá»± kiện lịch sỠấy đã cho phép tác giả là m nổi báºt lên sá»± đối đầu giữa hai thế giá»›i: Má»™t bên là thế giá»›i cung đình bạo chúa Ä‘a thần giáo của triá»u thần La Mã vây quanh Nerô tên bạo chúa Ä‘ang ở đỉnh cao nhất của quyá»n lá»±c, xa hoa và tá»™i ác, nhÆ°ng đã thối nát cá»±c Ä‘á»™ và đang suy vong. Còn má»™t bên là thế giá»›i nô lệ và dân nghèo theo đạo Thiên chúa táºp trung chung quanh hai vị sứ đồ Piotr và Paven, cái thế giá»›i hồi ấy không chút quyá»n lá»±c, nhá» nhoi và yếu á»›t nhÆ°ng đầy hấp dẫn bởi tÆ° tưởng má»›i và không cam chịu khuất phục bạo lá»±c, Ä‘ang lá»›n dần lên, chiếm lÄ©nh vÅ© Ä‘Ã i xã há»™i - chÃnh trị. Tượng trÆ°ng cho Ä‘iểm đỉnh của sá»± đối đầu nà y là cuá»™c Ä‘á» nhãn quang tình cá» giữa Nerô và sứ đồ Piotr khi hoà ng đế cùng đám quần thần rá»i bá» Roma, cái thà nh phố đã bị Nerô thầm kết án tá» hình “Trong má»™t chá»›p mắt, hai con ngÆ°á»i ấy nhìn nhau (… ) đó là giây phút Ä‘á» nhãn quang của hai vị chúa tể trái đất, má»™t kẻ ngay sau đó biến Ä‘i nhÆ° má»™t giấc mÆ¡ đẫm máu, còn ngÆ°á»i kia - chÃnh cụ già khoác manh áo thô kệch ná» - sẽ chiếm lÄ©nh đến muôn Ä‘á»i sau cả thế gian lẫn thà nh đô nà y†(ChÆ°Æ¡ng XXXVI).
Cuá»™c đối đầu thầm lặng không tráºn tuyến đó, theo từng trang sách cứ lá»›n mãi, mở rá»™ng mãi ra, dâng cao mãi lên, cuốn hút toà n xã há»™i và o vòng xoáy lịch sá» mãnh liệt của nó, cả những ngÆ°á»i ý thức được lẫn những kẻ không nháºn thức được nó, những ngÆ°á»i tham gia thúc đẩy nó lẫn những kẻ cố tình tránh xa. Cuá»™c đối đầu đó được tác giả Ä‘an quyện má»™t cách tà i tình vá»›i câu chuyện tình đầy éo le ngang trái giữa chà ng quý tá»™c trẻ tuổi Vinixius, má»™t võ quan cao cấp, má»™t cáºn thần của Nerô, vá»›i nà ng Ligia, công chúa của bá»™ tá»™c Ligi (tiá»n thân của dân tá»™c Ba Lan) bị La Mã giữ là m con tin và là má»™t tÃn đồ Thiên chúa. Tình yêu ấy tiến triển trong sá»± phát triển của những mâu thuẫn xã há»™i. Số pháºn đôi trẻ gắn liên vá»›i những biến Ä‘á»™ng ghê gá»›m của xã há»™i. ChÃnh sá»± Ä‘an quyện và nghệ thuáºt dẫn truyện đó khiến cho tác phẩm mang nhiá»u mà u sắc vô cùng hấp dẫn.
DÆ°á»›i ngòi bút tinh tế và khoáng đạt của H.Sienkievich từng nhân váºt hiện lên sắc nét vá»›i cả chiá»u sâu tâm lý, tÃnh cách, vá»›i tất cả những mâu thuẫn ná»™i tâm phức tạp, những mối quan hệ xã há»™i chằng chịt, những Ä‘á»™t biến đến Ä‘á»™ nghịch lý mà hoà n toà n hợp lý, nẩy sinh trong quá trình váºn Ä‘á»™ng phát triển.
Nêrô bạo chúa - nghệ sÄ© toà n năng, ba mÆ°Æ¡i tuổi, xuất hiện trên những trang sách của Quo vadis trong cái năm 64 đầy biến Ä‘á»™ng, dẫu đã mang nặng trong thâm tâm những bóng ma đẫm máu của mẹ, của vợ, của bao nhiêu ngÆ°á»i khác bị y giết hại, dẫu sống trong lo sợ triá»n miên và quyá»n lá»±c, nhÆ°ng vẫn là má»™t nghệ sÄ© Ä‘ang trăn trở vá»›i những day dứt của quá trình lao Ä‘á»™ng nghệ thuáºt. Vá»›i ảo vá»ng viết thiên trÆ°á»ng ca vá» sá»± triệt phá thà nh TÆ¡roa, bản trÆ°á»ng ca sẽ là m lu má» hình ảnh vinh quang của Iliat và Ôđyxê của Homer, hắn nhất thiết phải được nhìn thấy ánh lá»a của má»™t thà nh phố lá»›n Ä‘ang bốc cháy. Và thế là để là m hà i lòng bạo chúa, lÅ© triá»u thần xu nịnh do Tygelinux cầm đầu đã Ä‘ang tâm châm lá»a thiêu cháy thà nh Roma. Vốn hèn nhát, Nerô không dám chịu trách nhiệm bởi kinh sợ cuá»™c nổi dáºy của quần chúng Ä‘ang sục sôi căm giáºn, hắn bèn tìm cách trút tá»™i cho các tÃn đồ Thiên chúa giáo. Hắn tháo cÅ©i sổ lồng cho sá»± tà n bạo của đám quần chúng Ä‘ang đòi nợ máu được thả sức hoà nh hà nh trong cuá»™c khủng bố, vá»›i tiếng thét “ném bá»n Thiên chúa giáo cho sÆ° tá»â€, vá»›i cảnh tà n sát hà ng loạt ngÆ°á»i bằng nanh vuốt của dã thú, bằng cách đóng Ä‘inh lên thánh giá, bằng cách thiêu sống… Tà n bạo bao nhiá»u thì Ä‘á»›n hèn bấy nhiá»u - đó là cốt cách muôn thủa của lÅ© bạo chúa. Nerô tà n bạo trÆ°á»›c cái chết của hà ng nghìn ngÆ°á»i khác, nhÆ°ng đến lượt hắn, hắn run rẩy không sao đâm nổi dao và o cổ tá»± sát, để rốt cuá»™c phải nháºn má»™t cái chết nhục nhã mà lịch sá» vẫn dà nh cho lÅ© bạo chúa, xÆ°a cÅ©ng nhÆ° nay.
Sienkievich đã thà nh công tuyệt diệu khi sá» dụng nhân váºt Petronius - cố vấn của Nêrô vá» các vấn Ä‘á» nghệ thuáºt - là m ngÆ°á»i phát ngôn cho tÆ° tưởng của tác giả và ngÆ°á»i cung cấp cho ngÆ°á»i Ä‘á»c những nháºn xét xác đáng vá» tên bạo chúa - nghệ sÄ© có bản chất phức tạp nà y. Qua con mắt của con ngÆ°á»i nghệ thuáºt đặc biệt trang nhã và quảng trà nà y, toà n bá»™ cốt cách vừa bi vừa hà i, vừa hèn, vừa bạo của tên nghệ sÄ© giả - bạo chúa tháºt Nêrô hiện lên sắc sảo vô cùng. Má»™t chút tà i năng cá»n con nhÆ°ng luôn tá»± huyá»…n hoặc chÃnh mình, cá»™ng vá»›i má»™t quyá»n lá»±c vô biên vá» phÆ°Æ¡ng diện xã há»™i đã biến hẳn thà nh má»™t kẻ Ä‘iên rồ, sẵn sà ng phạm những tá»™i ác ghê gá»›m nhất. Còn gì có thể lá»™t tả chân xác hÆ¡n tÃnh cách của Nêrô bằng lá»i tâm sá»± của chÃnh hắn thốt vá»›i Petronius trong cái “đêm cởi mở†trÆ°á»›c ngà y đốt cháy thà nh Rôma: “Trong má»i lÄ©nh vá»±c ta Ä‘á»u là nghệ sÄ© (… ) nên ta không thể nà o sống nổi má»™t cuá»™c Ä‘á»i bình thÆ°á»ng. Âm nhạc mách bảo ta rằng có tồn tại những sá»± phi thÆ°á»ng, ta sẽ dùng toà n bá»™ sức mạnh quyá»n uy mà các thần linh đã đặt và o tay ta để tìm bằng ra sá»± phi thÆ°á»ng ấy. Nhiá»u khi ta nghÄ© rằng muốn đạt được thế giá»›i OlympÆ¡, cần phải là m má»™t Ä‘iá»u gì chÆ°a từng có kẻ nà o là m, cần phải vượt qua đầu má»i ngÆ°á»i trong cả việc tốt lẫn việc xấu (… ). Ta đâu có Ä‘iên, ta chỉ Ä‘ang tìm kiếm! (….). Ta muốn được vÄ© đại hÆ¡n con ngÆ°á»i, vì chỉ bằng cách đó ta má»›i có thể trở thà nh nghệ sÄ© vÄ© đại nhấtâ€. Và sau đó hắn thốt lên: “Nặng ná» lắm thay khi con ngÆ°á»i phải mang đồng thá»i gánh nặng của quyá»n lá»±c tối cao lẫn gánh nặng của tà i năng vÄ© đại nhất†(chÆ°Æ¡ng XLIV).
Có thể nói nhân váºt Petronius là hiện thân của những tinh hoa của ná»n văn hóa La Mã trong giai Ä‘oạn suy vi của nó. Ông đại diện cho những giá trị văn hóa sẽ trÆ°á»ng tồn để được hồi sinh trong những thế hệ vá» sau. Tình phi thÆ°á»ng của Petronius xuất phát từ trà tuệ mẫn tiệp vượt trên những ngÆ°á»i đồng thá»i vá»›i ông sá»± hiểu biết sâu sắc không những chỉ đối vá»›i má»i ngÆ°á»i, má»i váºt mà trÆ°á»›c hết đối vá»›i bản thân mình, mặc dù thá»±c ra ông đại diện cho má»™t thứ triết há»c duy váºt - bất khả tri trong việc nháºn thức thế giá»›i. Sống trong lá»›p vá» hình bình thản, thanh lịch theo kiểu Pirron nhÆ°ng Petronius vẫn là con ngÆ°á»i hà nh Ä‘á»™ng và nhất là dÅ©ng cảm trong dịp bảo vệ cái đẹp. Cái chết hà o hoa của ông giữa bữa tiệc rượu trong tiếng nhạc và tiếng thÆ¡ AnakreontÆ¡ là má»™t hình ảnh tượng trÆ°ng tuyệt mỹ. “Nhìn hai tấm thân trắng ngủ tá»±a nhÆ° những pho tượng tuyệt vá»i ấy, các thá»±c khách hiểu rõ rằng: Cùng vá»›i hai con ngÆ°á»i ấy đã chết Ä‘i cả những gì còn sót lại cho thế giá»›i của há», đó là thi ca và cái đẹp†(chÆ°Æ¡ng LXXIV).
Hai nhân váºt có tÃnh cách phát triển mạnh mẽ nhất trong tác phẩm là lão Khilon và chà ng quý tá»™c Vinixius. Vốn là má»™t tên múa mép, chuyên lừa đảo kiếm tiến bằng nghá» thám tá» tÆ°. Khilon đứng ra là m nhân chứng giả cho Nêrô trút tá»™i đốt cháy thà nh Rôma cho các tÃn đồ Thiên chúa giáo và vì thế hắn đã nhảy lên địa vị của má»™t viên cáºn thần đầy thế lá»±c. NhÆ°ng đến khi táºn mắt chứng kiến sá»± tuẫn tiết của các tÃn đồ - những nạn nhân của hắn, cÅ©ng chÃnh là những ngÆ°á»i đã từng cÆ°u mang hắn. Khilon đã không cưỡng nổi những sá»± tỉnh thức ná»™i tâm và công khai đứng ra lên án Nêrô là kẻ chủ mÆ°u đốt cháy thà nh phố. Trở thà nh tÃn đồ Thiên chúa giáo chân chÃnh. Äến khi chịu cá»±c hình, lão Khilon vẫn khăng khăng không chịu rút lá»i buá»™c tá»™i, đến ná»—i kẻ thù phải rút lưỡi lão và giết lão trên đấu trÆ°á»ng. Sá»± chuyển biến của nhân váºt có vẻ nghịch lý nhÆ°ng hoà n toà n lôgich và chân thá»±c, nhân váºt Khilon đã để lại trong lòng ngÆ°á»i Ä‘á»c những ấn tượng khó quên.
Còn sá»± biến chuyển của Vinixius thì phức tạp và gian khổ hÆ¡n nhiá»u, trải qua biết bao giai Ä‘oạn nháºn thức, dù Ä‘á»™ng lá»±c chÃnh của nó là tình yêu vô bá» bến đối vá»›i nà ng Ligia. Từ má»™t chà ng quý tá»™c con nhà già u có, ham lạc thú, vô lÆ°Æ¡ng tâm, nghiệt ngã vá»›i nô lệ. Vinixius đã lá»™t xác bao lần để nháºn thức được giáo thuyết của đạo Thiên chúa, má»™t giáo thuyết hoà n toà n xa lạ vá»›i môi trÆ°á»ng sống và địa vị xã há»™i cùng bản chất của chà ng. Sienkievich đã thà nh công trong việc diá»…n tả cuá»™c lá»™t xác tinh thần đó.
Ngay cả những nhân váºt phụ cÅ©ng hiện lên rõ nét vá»›i bá» dà y tâm lý - xã há»™i đầy đủ dÆ°á»›i ngòi bút của tác giả. Những trang miêu tả cảnh sinh hoạt, những đám rÆ°á»›c, những tiệc rượu, cảnh tà n sát giáo dân… Vô cùng sống Ä‘á»™ng, chân thá»±c, già u mà u sắc mà không chút khoa trÆ°Æ¡ng, mang đến cho ngÆ°á»i Ä‘á»c không khà xã há»™i La Mã hồi đầu Công nguyên.
*
*****
Vá»›i những giá trị tÆ° tưởng và giá trị nghệ thuáºt lá»›n lao, ngay từ khi ra Ä‘á»i, Quo vadis đã được hoan nghênh nhiệt liệt. Tác phẩm đã gây nên những chấn Ä‘á»™ng mạnh trong giá»›i văn há»c nghệ thuáºt thế giá»›i. Quo vadis nhanh chóng được dịch ra nhiá»u thứ tiếng. Từ lúc sinh thá»i, tác giả đã nháºn được bản dịch Quo vadis bằng các tiếng Anh, Pháp, Äức, Tây Ban Nha, Italia, Nga, Thụy Äiển, Äan Mạch, Hà Lan, Tiệp Khắc, Hunggari, Bồ Äà o Nha, Hy Lạp, Acmênia, Phần Lan, LÃtva, Nháºt và Ả Ráºp. Cho đến nay, Quo vadis đã được dịch ra trên bốn mÆ°Æ¡i thứ tiếng khác nhau. Tác phẩm cÅ©ng rất nhiá»u lần được Ä‘Æ°a lên sân khấu và mà n ảnh ngay từ những năm xa xÆ°a nhất, đồng thá»i nó cÅ©ng trở thà nh Ä‘á» tà i của không Ãt công trình khảo cứu, không những chỉ ở Ba Lan mà trên phạm vi thế giá»›i.
Chuyển đạt lá»i văn của H.Sienkievich đến bạn Ä‘á»c là má»™t khó khăn lá»›n đối vá»›i ngÆ°á»i dịch, đặc biệt là trong trÆ°á»ng hợp Quo vadis, bởi lẽ tiểu thuyết Ä‘á» cáºp đến má»™t thá»i đại, má»™t ná»n văn hóa xa xÆ°a có nhiá»u khác biệt vá»›i bạn Ä‘á»c Việt Nam ngà y nay. Äể phần nà o há»— trợ cho bạn Ä‘á»c trong việc tìm hiểu tác phẩm, chúng tôi có soạn thêm phần chú thÃch (bố trà ở cuối táºp II) Ä‘á» cáºp đến má»™t số tên ngÆ°á»i và địa danh có trong tác phẩm nhÆ°ng không phổ biến lắm ở ta. Chúng tôi hy vá»ng rằng, mặc dù có những khiếm khuyết và hạn chế khó tránh khá»i, bản dịch Quo vadis từ nguyên bản tiếng Ba Lan sẽ là má»™t dịp để bạn Ä‘á»c tiếp xúc vá»›i Henryk Sienkievich, má»™t nhà văn kiệt xuất, ngÆ°á»i đại diện xứng đáng cho ná»n văn há»c cổ Ä‘iển rất phong phú của dân tá»™c Ba Lan
Hà Nội, ngà y 9 tháng năm 1985
NGUYỄN HỮU DŨNG
------------------------------
[1] Tên tác phẩm để nguyên theo mẫu tá»± La Tinh. Äá»c là QuÆ¡ Vadis và có nghÄ©a: Äi đâu
[2] Tá»±a Ä‘á» của tác phẩm lấy theo tên nhà thá» nhá» nà y và bắt nguồn từ má»™t truyá»n thuyết của đạo Thiên chúa. TÆ°Æ¡ng truyá»n rằng khi Nêrô ra lệnh truy nã và khủng bố các tÃn đồ Thiên chúa. Sứ đồ Piotr phải rá»i khá»i Roma để lánh nạn. Trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i Piotr thấy Äức Chúa Jêxu Crixius hiển hiện, bèn há»i: « Quo vadis Domine? » (Latinh: NgÆ°á»i Ä‘i đâu váºy thÆ°a Äức Chúa?... ). Chúa đáp «Khi ngÆ°Æ¡i rá»i bá» dân ta thì ta phải đến Roma để chịu đóng Ä‘inh câu rút lần thứ hai ». Sứ đồ Piotr tỉnh ngá»™, quay trở vá» Roma, rồi tá» vì đạo cùng các con chiên.
Download-mediafire
Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục nà y: