TrÆ°á»›c nhà thá» Saint Sébalt, nÆ¡i góc Ä‘Æ°á»ng Des Trabans là má»™t quán nhá», vừa hẹp vừa cao, cá»a kÃnh bụi báºm, trên nóc có dá»±ng bức tượng Äức Mẹ Äồng Trinh bằng thạch cao.
Äó là nÆ¡i tôi trải qua những ngà y buồn thảm nhất Ä‘á»i.
Tôi đến thà nh phố Nureemberg đê há»c há»™i há»a từ các há»a sÆ° tên tuổi ở Äức, nhÆ°ng vì thiếu tiá»n nên Ä‘Ã nh phải vẽ ảnh, những ảnh xoà ng xÄ©nh nhÆ° các mụ to béo lắm lá»i, con mèo ngồi trên đầu gối, những ông xã trưởng Ä‘á»™i mÅ© ba góc,những ông nhà già u, đầu chụp tóc giả...
Hết vẽ ảnh, tôi vẽ những bản phác há»a (Croquis) và sau cùng vẽ hình bóng (Silhouettes).
Vá»›i tôi, không có gì thê thảm cho bằng luôn luôn bị viên quản lý khách sạn hạch sách. Sáng nà o ông ta cÅ©ng mÃm môi giá»ng ồn à o, vẻ xấc láo nạt ná»™: "Chừng nà o ông má»›i chịu trả tiá»n cho tôi? Ông có biết tiá»n phòng của ông lên tá»›i bao nhiêu rồi không? Hai trăm đồng "florin" và mÆ°á»i đồng "kreutzer". Không có bao nhiêu phải không?".
Những ai chÆ°a nghe giá»ng xấc láo của tên quản lý khách sạn nà y không thê hiêu được ná»—i khổ của tôi trong lúc bấy giá». Tình yêu nghệ thuáºt, óc tưởng tượng, sá»± hăng hái Ä‘i tìm cái đẹp của tôi hoà n toà n khô héo. Tôi trở nên vụng vá», nhút nhát. Bao nhiêu nghị lá»±c Ä‘á»u biến cÅ©ng nhÆ° lòng tá»± trá»ng... Và thấy ông xã trưởng từ xa là tôi đã cúi đầu chà o cẩn tháºn.
Má»™t đêm, không má»™t xu dÃnh túi, quá lo ngại, sợ bị viên quản lý dê sợ kia cho và o tù, tôi nhất định tá»± tá» bằng cách cắt há»ng. Vá»›i ý nghÄ© đó, tôi ngồi trên chiếc giÆ°á»ng tồi tà n ngó ra cá»a sổ, triá»n miên nghÄ© ngợi đến trăm ngà n ý nghÄ© vá» triết lý. Tôi tá»± há»i: "Con ngÆ°á»i là gì? Má»™t con thú ăn tạp! Hai hà m răng có các loại răng chó, răng cá»a, răng hà m chứng minh Ä‘iá»u đó. Răng chó đê ăn thịt, răng cá»a đê ăn trái cây và răng hà m đê nghiá»n. NhÆ°ng khi không còn gì đê nghiá»n thì con ngÆ°á»i là má»™t thứ vô nghÄ©a trong vÅ© trụ, má»™t Ä‘iá»u thừa, má»™t bánh xe thứ năm...".
Äó là những cảm nghÄ© của tôi. Tôi không dám mở con dao cạo ra, sợ rằng tôi bá»—ng nhiên trở nên can đảm mà tá»± tá».
Sau những lý luáºn nhÆ° thế, tôi thổi ngá»n đèn sáp, hoãn lại má»i việc và o ngà y mai.
Tên quản lý khách sạn đã là m cho tôi trở nên ngu ngốc hoà n toà n.
Tôi không thấy gì khác hÆ¡n là những hình bóng và điá»u mong muốn duy nhất của tôi là có tiá»n đê ném và o mặt hắn má»—i khi hắn ta đến quấy rầy tôi.
NhÆ°ng đêm đó, có má»™t cuá»™c cách mạng kỳ lạ trong đầu óc tôi. Tôi thức dáºy và o lúc má»™t giá» khuya, vẽ nhanh lên giấy má»™t bức phác há»a theo loại Hòa Lan, tức là loại kỳ quái, không có má»™t chút liên hệ gì tá»›i các quan niệm vá» há»™i há»a thông thÆ°á»ng của tôi.
Các bạn hình dung, bức phác há»a là má»™t khoảng sáng tối âm u, nằm giữa những bức tÆ°á»ng cao, loang lở. Những bức tÆ°á»ng dầy đó có những móc sắt nhá»n hoắt đóng ở trên cao và o khoảng hai ba thÆ°á»›c. NgÆ°á»i ta Ä‘oán ngay từ đầu khung cảnh đó là má»™t lò sát sinh.
Bên trại có má»™t hà ng rà o mắt cáo. Bạn thấy má»™t con bò mổ banh ra, treo lên trần bằng những cái móc to tÆ°á»›ng. Những vÅ©ng máu chảy trên ná»n gạch và dồn xuống má»™t Ä‘Æ°á»ng mÆ°Æ¡ng đầy rác đến dị kỳ.
Ãnh sáng chiếu từ trên, giữa các ống khói. Bóng các mái nhà kế cáºn chồng chất lên nhau.
Bên trong là một trại... Dưới trại là một đống củi. Trên đống củi có một cái thang, và i bó rơm, một đống dây, một chuồng gà và một chuồng thỠphế thải.
Là m sao các chi tiết ô hợp đó lại chạy và o trà tưởng tượng của tôi? Tôi cÅ©ng không biết, không thấy má»™t cảnh nà o nhÆ° váºy đê nhá»› lại rồi vẽ ra.
Ấy váºy mà má»—i má»™t nét bút chỉ là má»™t nét vẽ chững chạc được nghiên cứu cẩn tháºn. Không thiếu má»™t cái gì hết!
NhÆ°ng bên mặt, còn má»™t góc bá» trắng. Tôi không biết vẽ gì lên đó. Kìa, có má»™t váºt gì thấp thoáng cá» Ä‘á»™ng. Bá»—ng nhiên tôi thấy má»™t bà n chân, má»™t bà n chân láºt ngược, tách khá»i mặt đất. Mặc dầu vị trà đó không thê có được tôi vẫn theo sáng kiến đó, không há» hiêu rõ mình sẽ vẽ gì đây. Bà n chân đó dÃnh và o ống quyên... và trên ống quyên có má»™t chéo áo... Liá»n sau đó, má»™t mụ già , xanh xao, tiá»u tụy, tóc rối bá»i té sấp trên bá» giếng trong khi chống cá»± vá»›i má»™t nắm tay Ä‘ang siết cổ mụ...
Thì ra tôi vẽ má»™t bức tranh giết ngÆ°á»i. Ngá»n bút rÆ¡i khá»i bà n tay tôi.
Mụ già trong tÆ° thế chống cá»± táºn lá»±c, nằm vắt lên thà nh giếng, mặt nhăn nhó vì kinh hãi, hay tay bám chặt lấy cánh tay của kẻ sát nhân, mụ ta là m tôi hoảng sợ...
Tôi không dám nhìn mụ. Nhưng vỠphần tên sát nhân thì tôi không thấy, trừ cánh tay. Tôi không thê kết thúc được bức tranh.
Tôi tự nhủ: "Mệt rồi. Chỉ còn có nét mặt của tên sát nhân nữa mà thôi. Ngà y mai mình sẽ vẽ nốt. Dê mà !".
Tôi nằm xuống giÆ°á»ng, hãy còn kinh sợ trÆ°á»›c những gì vừa thấy qua nét vẽ của chÃnh mình. Năm phút sau, tôi ngủ nhÆ° chết.
Sáng hôm sau, tôi thức dáºy khi trá»i hãy còn má» tối.
Vừa mặc quần áo xong và sắp sá»a tiếp tục bức tranh bá» dở thì có hai tiếng gõ cá»a.
Tôi lên tiếng:
- Cứ và o!
Cánh cá»a mở. Má»™t ngÆ°á»i đã già , cao, ốm, mặc toà n mà u Ä‘en bÆ°á»›c và o thá»m. Hai mắt ông gần nhau quá, mÅ©i ông quặp xuống nhÆ° mÅ©i két, trán ông rá»™ng, xÆ°Æ¡ng xẩu. GÆ°Æ¡ng mặt ông có vẻ nghiêm khắc, ông chà o tôi, há»i tháºt nghiêm:
- Ông là há»a sÄ© Christian Vénius?
- ChÃnh tôi thÆ°a ông.
Ông ta gáºt đầu má»™t lần nữa, tá»± giá»›i thiệu:
- Tôi là Nam tước Frederic Van Spreckdal!
Sá»± xuất hiện của ông Van Spreckdal, chánh án tòa đại hình trÆ°á»›c căn gác tối tăm của má»™t há»a sÄ© vô danh khiến tôi thấy mất bình tÄ©nh. Tôi nhìn bà n ghế tồi tà n, sà n gác bụi báºm, xấu hổ trÆ°á»›c cảnh nghèo của mình. NhÆ°ng ông Van Spreckdal không chú ý đến những chi tiết đó. Ông ngồi trÆ°á»›c bà n nhá» của tôi nói:
- Há»a sÄ©, tôi đến đây...
NhÆ°ng, cùng lúc đó, hai mắt ông dừng lại trên bức há»a chÆ°a hoà n thà nh... ông không nói hết câu. Tôi ngồi trên chiếc giÆ°á»ng tồi tà n và sá»± chiếu cố bất ngá» của nhân váºt nà y dà nh cho má»™t trong các tác phẩm của tôi khiến tim tôi Ä‘áºp mạnh vì mối lo sợ khó nói.
Äá»™ má»™t phút, Van Spreckdal ngÆ°á»›c đầu lên nhìn tôi tháºt chăm chú.
- Ông là tác giả bức há»a kia?
- Dạ phải.
- Giá bức há»a đó bao nhiêu?
- Tôi không bán các bức phác há»a. Äó chỉ là má»™t dá»± án.
Ông khách kêu lên má»™t tiếng "A!" khi đỡ tá» giấy lên vá»›i mấy đầu ngón tay bằng và ng, ông lấy má»™t kÃnh phóng đại trong áo "gi lê" ra, bắt đầu nghiên cứu bức há»a má»™t cách trầm lặng.
Ãnh nắng mặt trá»i chiếu xiên xiên qua gác. Van Spreckdal không nói má»™t lá»i nà o, sống mÅ©i ông quằm xuống, đôi mà y ông cau lại.
Không khà hoà n toà n im lặng, tôi nghe rõ tiếng vo ve của má»™t con muá»—i mắc trong lÆ°á»›i nhện. Sau cùng, không nhìn tôi, ông há»i:
- Khuôn khổ bức tranh nà y như thế nà o?
- BỠngang ba bộ, bỠdà i bốn bộ.
- Giá tiá»n?
- Năm mươi đồng "ducat".
Van Spreckdal đặt bức ảnh xuống, lấy trong túi chiếc và dà y mà u xanh lá cây, giống nhÆ° má»™t quả lê. Ông trút các đồng tiá»n và ng ra:
- Äây, năm mÆ°Æ¡i "ducát".
Nam tÆ°á»›c đứng lên chà o tôi. Tôi nghe tiếng chiếc gáºy cán ngà của ông nện trên các báºc thang gác. Khi ông ta xuống đến tầng dÆ°á»›i tôi má»›i hoà n hồn và sá»±c nhá»› chÆ°a cảm Æ¡n ông ta. Tôi chạy nhanh xuống năm tầng lầu. NhÆ°ng ra tá»›i Ä‘Æ°á»ng, nhìn hai bên, con Ä‘Æ°á»ng vắng tanh. Tôi hổn hên" "Lạ quá!", rồi hổn hên leo trở lên gác.
Sá»± xuất hiện Ä‘á»™t ngá»™t của Van Spreckdai khiến tôi ngây ngất bà ng hoà ng. Ngắm chồng "ducat" ngá»i sáng dÆ°á»›i ánh nắng, tôi ngẫm nghÄ©: "Hôm nay, mình tÃnh cắt cổ tá»± tá» vì mấy đồng "florin" không đáng, bây giá» thì cả má»™t sản nghiệp từ trên trá»i rÆ¡i xuống. Mình không mở con dao cạo ra là phải! Và từ đây vá» sau, nếu có ý nghÄ© tá»± tá» nữa thì mình nên hoãn lại ngà y hôm sau. Sau những cảm nghÄ© đó tôi ngồi lại đê tiếp tục vẽ nốt bức tranh. Chỉ cần bốn nét bút là xong. NhÆ°ng tôi thất vá»ng não ná». Bốn nét bút đó tôi không vẽ được. Tôi mất tong cảm hứng. Nhân váºt bà hiêm kia, tôi không thê nà o hình dung ra mặt mÅ©i. Tôi cố suy nghÄ©, cố phác há»a, nhÆ°ng không vẽ ra hồn. Tôi đổ mồ hôi có giá»t.
Äúng lúc đó, tên quản lý bÆ°á»›c và o phòng tôi, không gõ cá»a theo thói quen. Hắn nhìn chồng tiá»n và ng, kêu lên:
- A ha! Tôi bắt được quả tang ông có nhiá»u tiá»n và ng nhÆ° thế nà y, thế mà ông bảo là không có tiá»n!
Và mấy ngón tay nhá»n hoắt của hắn quá» quạng vá» phÃa đống tiá»n và ng trên bà n.
Tôi ngẩn ngÆ¡ và i giây. Rồi chợt nhá»› tên quản lý luôn hoạnh há»e bấy lâu nay, tôi nhảy xổ tá»›i thá»™p cổ hắn tống ra khá»i phòng, rồi sáºp cá»a, là m hắn dáºp cả mÅ©i.
Tất cả những việc đó xảy ra tháºt nhanh. Tôi nghe viên quản lý kêu ầm lên ở bên ngoà i:
- Trả tiá»n đây! Äồ ăn cắp!
Những ngÆ°á»i mÆ°á»›n phòng xung quanh đổ ra ngoà i. Tiếng há» lao xao:
- Có việc gì váºy?
Tôi mở cá»a tháºt bất ngá», đạp mạnh và o mông tên quản lý khiến hắn lăn ùng ục xuống lầu, có đến và i mÆ°Æ¡i báºc thang.
Tôi hét lên:
- Việc gì hả? Tôi tống cổ thằng chó đó xuống lầu. Chỉ có váºy thôi!
Xong, tôi khóa cá»a lại trong tiếng cÆ°á»i của các bạn phòng bên.
Tôi rất hà i lòng vá» chuyện vừa là m, xoa tay thÃch thú.
Chuyện xảy ra khiến tôi hứng chÃ. Tôi ngồi xuống toan tiếp tục vẽ thì có tiếng Ä‘á»™ng kỳ lạ. Äó là tiếng báng súng đặt xuống vỉa hè. Tôi nhìn qua cá»a sổ, thấy ba cảnh sát, súng dá»±ng dÆ°á»›i chân, đứng canh trÆ°á»›c cá»a nhà . Tôi lo sợ há»i thầm: "Thằng quản lý gãy tay, lá»i cẳng chăng?".
Các bạn có thấy Ä‘iá»u kỳ quái trong đầu óc con ngÆ°á»i chÆ°a. Ngà y hôm qua tôi tÃnh cắt cổ tá»± tá», mà bây giá» lại run rẩy khi nghÄ© tá»›i cảnh lÃnh bắt vá» tá»™i đạp tên quản lý té lầu!
Có tiếng ồn à o trên thang lầu, tiếng chân ngÆ°á»i, tiếng súng khua, tiếng những lệnh truyá»n cá»™c lốc.
Bá»—ng ngÆ°á»i ta cố mở cá»a phòng tôi. Cá»a đã khóa. Có tiếng hô to:
- Mở cá»a! Cho lÃnh và o!
Tôi đứng lên, run rẩy, hai chân lảo đảo.
- Mở cá»a!
Tôi có ý nghÄ© muốn trèo lên mái nhà . NhÆ°ng vừa ló đầu qua khung cá»a sổ nhá» bé, tôi giáºt thụt lùi, đầu óc choáng váng. Tôi thấy các cá»a sổ ở tầng dÆ°á»›i vá»›i những cá»a kÃnh, những cháºu hoa... dÆ°á»›i nữa là bao lÆ¡n, sau cùng là trụ đèn Ä‘Æ°á»ng, bảng hiệu "Tônnelet Rouge" và sau hết là ba lưỡi lê sáng chóe Ä‘ang chá» tôi rÆ¡i xuống đê đâm suốt từ lòng bà n chân đến gáy.
Trên mái nhà đối diện có con mèo to, mà u hung Ä‘á», núp sau ống khói rình má»™t Ä‘Ã n chim sẻ Ä‘ang kêu chÃu chÃt trên mà ng xối.
Tôi không thê hình dung mắt con ngÆ°á»i có thê thấy tháºt rõ và nhanh đến váºy trong khi lo sợ.
Bên ngoà i ngÆ°á»i ta ra lệnh đến lần thứ ba:
- Mở cá»a! Hay đê ngÆ°á»i ta phá cá»a đây!
Thấy trốn không được, tôi lảo đảo đến cá»a... vặn khóa.
Vụt má»™t cái, hai cánh tay chụp lấy cổ tay tôi. Má»™t ngÆ°á»i máºp lùn, miệng đầy hÆ¡i rượu nói:
- Äây rồi!
Ông ta mặc áo xanh ve chai, gà i nút tá»›i cổ, đê râu ráºm, Ä‘eo đầy cà -rá và tên là Passauf. Hắn là cảnh sát trưởng.
Bên ngoà i có đến năm tên lÃnh bồng súng nhìn tôi chăm chỉ.
Tôi há»i Passauf:
- Ông muốn gì?
Hắn quát:
- Xuống lầu!
Và ra lệnh cho má»™t tên lÃnh nắm tay tôi lôi Ä‘i.
Mấy tên kia láºp tức xông đến lục tung căn phòng nhá» bé của tôi.
Tôi bÆ°á»›c xuống lầu, dá»±a và o tên lÃnh, nhÆ° má»™t kẻ ho lao đến thá»i kỳ thứ ba, tóc tai rối nùi, má»—i bÆ°á»›c má»—i vấp.
- Tôi bắt anh !
NgÆ°á»i ta vứt tôi lên xe ngá»±a, kẹp tôi giữa hai tên lÃnh vạm vỡ. Khi chiếc xe chạy, tôi còn nghe có tiếng bÆ°á»›c chân chạy theo của trẻ nhá».
Tôi há»i má»™t trong hai ngÆ°á»i lÃnh:
- Tôi bị bắt vỠtội gì?
Tên nà y nhìn tên lÃnh kia, mỉm cÆ°á»i má»™t cách khó hiêu, nói:
- Nà y Hana, nó há»i nó bị bắt vá» tá»™i gì kìa?
Nụ cÆ°á»i đó khiến tôi sợ tái ngÆ°á»i.
Không lâu, má»™t bóng mát bao trùm lên chiếc xe. Tiếng chân ngá»±a vang dÆ°á»›i ná»n gạch khô khốc. Chừng nhÆ° tôi đã được Ä‘Æ°a tá»›i khám Ä‘Æ°á»ng. Äối vá»›i tôi, bây giá» cái gì cÅ©ng trở lên Ä‘en tối.
Từ móng vuốt của tên quản lý, tôi rÆ¡i và o nÆ¡i ngục tối, nÆ¡i ngÆ°á»i vô thì nhiá»u mà ngÆ°á»i ra thì Ãt. NgÆ°á»i ta giam tôi má»™t cách thản nhiên nhÆ° cất má»™t đôi vá»› trong tủ, rồi mặc kệ đó, nghÄ© đến những chuyện khác.
Tôi ngồi bất Ä‘á»™ng đến mÆ°á»i phút, nghÄ© mông lung:
Thằng cha quản lý đã hét to: "Nó giết tôi" khi bị tôi đạp té xuống thang lầu. NhÆ°ng hắn không nói rõ là ai giết hắn. Mình sẽ khai thủ phạm là ông già bán kÃnh ở kế bên. Lão ta sẽ bị treo cổ thay cho mình.
à nghÄ© đó là m tôi bá»›t lo. Tôi nhìn xung quanh phòng giam. Phòng má»›i quét vôi, không có má»™t hình vẽ nà o trên tÆ°á»ng trừ má»™t hình cái giá treo cổ mà kẻ và o đây trÆ°á»›c tôi đã vẽ. Ãnh sáng bên ngoà i chiếu và o qua má»™t lá»— tròn trên cao, cách mặt đất chừng ba thÆ°á»›c. Äồ đạc trong phòng chỉ gồm má»™t cái ổ rÆ¡m và má»™t cái cháºu.
Tôi ngồi lên ổ rơm, hai tay bó gối, buồn thảm không tả nổi. Tôi nghĩ là tên quản lý trước khi chết đã tố cáo tôi. Tự nhiên tôi thấy nhột ở chân như có kiến bò và tôi ngẩng cổ lên, húng hắng ho như có sợi dây siết mạnh ở cổ.
Ngay lúc đó tên cai ngục mở cá»a bảo tôi Ä‘i theo hắn. Tôi rùng mình vì lúc nà o hắn cÅ©ng có hai tên đồ tê vạm vỡ theo sau. Chúng tôi Ä‘i qua mấy dãy hà nh lang dà i. Tôi thấy sau lÆ°á»›i sắt tên Jic Jack sắp sá»a bị hà nh quyết và o sáng hôm sau. Hắn mặc áo bó sát tay chà o và hát lên vá»›i giá»ng khà n khà n. Khi thấy tôi hắn kêu lên:
- Chà o ngÆ°á»i anh em! Tôi sẽ dà nh cho ngÆ°á»i anh em má»™t chá»— ở phÃa bên mặt.
Hai tên lÃnh và viên cai ngục nhìn nhau cÆ°á»i trong khi tôi nổi da gà .
***
Viên cai ngục đẩy tôi và o má»™t gian phòng cao, tháºt tối, có ghế sắp theo hình bán nguyệt. Phòng vắng vẻ, có hai cá»a sổ cao đóng lÆ°á»›i sắt kÃn mÃt và pho tượng chúa bằng gá»— nâu, hai tay dang ra, đầu ngả xuống vai. Cảnh tượng đó khiến tôi hoang mang cá»±c Ä‘á»™. Tất cả ý nghÄ© vu khống trÆ°á»›c đó bá»—ng dÆ°ng biến mất. Äôi môi tôi mấp máy cầu nguyện.
Äã từ lâu tôi không cầu nguyện, nhÆ°ng tai biến luôn luôn khiến con ngÆ°á»i khuất phục trÆ°á»›c đấng vô hình.
TrÆ°á»›c mắt tôi, trên ghế cao là hai nhân váºt ngồi quay lÆ°ng vá» phÃa ánh sáng. Dù váºy tôi cÅ©ng nháºn ra Nam tÆ°á»›c Van Spreckdal nhá» cái bóng ông in trên cá»a kÃnh. Nhân váºt thứ hai máºp, má đầy thịt, hai bà n tay ngắn. Hắn cÅ©ng mặc áo thẩm phán nhÆ° ông Van Spreckdal. NgÆ°á»i phÃa dÆ°á»›i là lục sá»± Conrad. Hắn Ä‘ang cho cán viết và o đầu lá»— tai. Khi tôi đến hắn dừng tay lại, nhìn tôi má»™t cách tò mò.
NgÆ°á»i ta bảo tôi ngồi xuống. Van Spreckdal cao giá»ng há»i:
- Christian Vénius, là m sao anh có bức ảnh nà y?
Ông ta Ä‘Æ°a lên bức tranh tôi vẽ chÆ°a xong. NgÆ°á»i ta trao bức tranh đó cho tôi. Sau khi xem, tôi đáp:
- Tôi là tác giả.
Im lặng khá lâu, rồi lục sá»± Conrad ghi lá»i nói của tôi. Tôi nghe ngòi bút của ông ta cà o trên giấy và tôi nghÄ©: "Câu há»i đó có nghÄ©a gì? Nó có liên quan gì đến việc tôi Ä‘áºp thằng cha quản lý đâu!"
Van Spreckdal lại há»i:
- Anh là tác giả, chủ đỠcủa bức tranh là gì?
- Äó là bức tranh tưởng tượng.
- Anh có thấy các chi tiết nà y ở đâu không?
- ThÆ°a không. Tất cả các chi tiết Ä‘á»u do tôi tưởng tượng.
Ông chánh án nói vá»›i giá»ng nghiêm khắc:
- Bị can Christian! Tôi yêu cầu anh nêu suy nghÄ© cẩn tháºn. Äừng có nói dối!
Äá» mặt, và vá»›i giá»ng bất bình tôi kêu to:
- Tôi nói sá»± tháºt!
Van Spreckdal nói:
- Lục sự ghi và o biên bản.
Ngòi bút lại chạy rần ráºt trên giấy.
Ông chánh án lại há»i:
- Còn ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà nà y. NgÆ°á»i Ä‘Ã n bà mà ngÆ°á»i ta giết bên miệng giếng, anh cÅ©ng tưởng tượng ra nốt?
- Äúng váºy!
- Anh không hỠnhìn thấy bà ta?
- Không há»!
Van Spreckdal đứng lên, bực mình. Nhưng ông ta ngồi xuống tham khảo ý kiến đồng nghiệp.
Hai bóng Ä‘en thẩm phán nổi báºt lên trên ná»n sáng của cá»a sổ, và ba ngÆ°á»i đứng sau lÆ°ng tôi. Không khà trong phòng im lặng đến ngá»™t ngạt... tất cả Ä‘á»u là m cho tôi hoang mang lo sợ đến bải hoải. Tôi nghÄ© thầm: "Há» muốn gì ở mình?
Bá»—ng Van Spreckdal nói vá»›i ba ngÆ°á»i lÃnh:
- ÄÆ°a hắn lên xe. Chúng ta tá»›i Ä‘Æ°á»ng Metzrstrasse.
Rồi ông nói với tôi:
- Christian Vénius. Anh Ä‘ang ở trong tình thế ngặt nghèo. Nếu anh thấy công lý của loà i ngÆ°á»i cứng rắn thì anh chỉ còn chá» sá»± tha thứ của Chúa. Anh sẽ xứng đáng vá»›i tình thÆ°Æ¡ng của Chúa nếu anh thú tá»™i.
Lá»i nói đó nhÆ° búa bổ và o đầu tôi. Tôi ngã ngÆ°á»i ra sau, Ä‘Æ°a tay lên trá»i kêu to:
- Trá»i Æ¡i! Tháºt là má»™t cÆ¡n ác má»™ng!
Rồi tôi ngất xỉu.
Khi tôi tỉnh lại, chiếc xe Ä‘ang chầm cháºm trên Ä‘Æ°á»ng. PhÃa trÆ°á»›c có má»™t chiếc xe khác. Hai tên đồ tê vạm vỡ vẫn luôn kè kè bên tôi. Má»™t tên má»i bạn hút thuốc. Tôi Ä‘Æ°a tay vá» phÃa bao thuốc, hắn vá»™i và ng giá»±t tay lại, cho vá»™i bao thuốc và o túi.
Mặt tôi đỠlên vì xấu hổ. Tôi quay đầu và o vai che giấu cơn xúc động.
Bá»—ng tên lÃnh có bao thuốc nói:
- Nếu anh nhìn ra ngoà i chúng tôi bắt buộc phải còng tay anh lại.
Tôi nghÄ© thầm: "Äồ chó! Quá»· sao không váºt mà y chết cho rồi!".
Chiếc xe dừng lại. Má»™t tên bÆ°á»›c xuống. Tên còn lại nắm cổ tôi, khi thấy tên kia đã sẵn sà ng đê đón tôi, hắn đẩy tôi xuống xe má»™t cách tà n nhẫn. Tất cả những sá»± tháºn trá»ng đó cho thấy con ngÆ°á»i tôi Ä‘Ãch thị là má»™t kẻ bất lÆ°Æ¡ng. NhÆ°ng tôi vẫn chÆ°a hiêu rõ lá»i buá»™c tá»™i từ phÃa hai ông thẩm phán.
Bá»—ng má»™t cảnh tượng ghê gá»›m mở mắt tôi ra, đẩy tôi và o táºn cùng tuyệt vá»ng.
NgÆ°á»i ta đẩy tôi bÆ°á»›c và o má»™t con Ä‘Æ°á»ng thấp, lót gạch lồi lõm, tÆ°á»ng rỉ nÆ°á»›c và ng, mùi hôi thối xá»™c và o mÅ©i khiến tôi choáng váng.
Tôi mò mẫm Ä‘i giữa bóng tối, phÃa sau có hai tên lÃnh vạm vỡ áp giải.
Äằng xa thấp thoáng má»™t cái sân rá»™ng. Cà ng Ä‘i tá»›i gần tôi cà ng kinh sợ. Không phải má»™t sá»± lo sợ thông thÆ°á»ng, mà đó là má»™t sá»± khiếp đảm ghê gá»›m, giống nhÆ° má»™t cÆ¡n ác má»™ng. Tôi chỉ muốn lùi lại, chứ không thê bÆ°á»›c được.
Má»™t tên lÃnh đẩy mạnh vai tôi, ra lệnh:
- Bước tới chứ!
Äến đầu hà nh lang, tôi thấy trÆ°á»›c mắt cái cảnh mà tôi vừa vẽ trong đêm qua.
Äúng là cái sân ở giữa những bức tưòng dà y, có những móc sắt, những đống sắt vụn, chuồng gà , chuồng thá»... không có má»™t chi tiết nhá» nà o bị bá» quên. Tôi nhÆ° bị sét đánh ngang tai trÆ°á»›c hiện tượng kỳ lạ đó. Hai ông thẩm phán đứng bên cạnh miệng giếng. DÆ°á»›i chân há» nằm sóng sượt má»™t mụ già . Mụ nằm dÆ°á»›i tóc tai rối bá»i, mặt tái ngắt, hai mắt mở trừng trừng, lưỡi thè giữa hai hà m răng. Tháºt là má»™t cảnh tượng kinh tởm.
Van Spreckdal nói vá»›i giá»ng trịnh trá»ng:
- Sao, anh nghĩ gì?
- Anh có nháºn đã ném mụ già nà y? Mụ Thérésa Beker xuống giếng sau khi bóp cổ giá»±t tiá»n của mụ ta?
Tôi gà o to lên:
- Không! Tôi không biết mụ già nà y. Tôi không hỠnhìn thấy mụ ta. Xin Chúa chứng cho tôi!
Van Spreckdal gắt:
- Thôi, bao nhiêu đó đủ rồi!
Không nói thêm má»™t lá»i, ông cùng bạn đồng nghiệp bÆ°á»›c nhanh ra.
Hai tên lÃnh nghÄ© là há» có bổn pháºn còng tay tôi lại. Há» Ä‘Æ°a tôi trở vá» khám. Trong cÆ¡n bà ng hoà ng, lúc đó tôi hoà n toà n hoang mang, không biết có đúng là mình đã giết mụ già kia hay không.
Äối vá»›i những tên lÃnh gác, tôi rõ rà ng đã là má»™t tên tá» tá»™i.
Tôi không kê ra đây cÆ¡n xúc Ä‘á»™ng của tôi trong đêm đầu tiên nằm khám. Tôi ngồi thừ trên ổ rÆ¡m, nhìn qua khung cá»a sổ nhá», thấy Ä‘oạn đầu Ä‘Ã i xa xa. Tôi nghe tiếng ngÆ°á»i gác đêm kêu to lên trong thanh vắng: "Hỡi dân chúng Nuremberg. Hãy yên giấc. Má»™t giá»!... Hai giá»!... Ba giá»!...".
Tôi thắc mắc, nghÄ© ngợi nhiá»u. NgÆ°á»i ta bảo thà bị xá» giảo vô tá»™i còn hÆ¡n là có tá»™i. Äúng! NhÆ°ng đó là vá» phần hồn. Còn vá» phần xác thì chết vô tá»™i hay có tá»™i cÅ©ng y nhÆ° nhau. Trái lại, phần xác vẫy vùng, tá»± giải thoát khi biết vai trò của mình đã chấm dứt bằng sợi dây thắt cổ.
Äó là những cảm nghÄ© buồn thảm của tôi trong đêm ghê gá»›m ấy.
Ngà y dần dần sáng, thoạt tiên còn má» má» rồi từ từ sáng tá». Bên ngoà i, Ä‘Æ°á»ng phố nhá»™n nhịp. Ngà y hôm ấy nhằm ngà y thứ sáu, ngà y nhóm chợ. Tôi nghe rõ mồn má»™t tiếng cá»c cạch của xe bò chở rau cải, gà vịt. Tiếng gà kêu trong chuồng, tiếng những ngÆ°á»i nông dân trò chuyện vá»›i nhau khiến lòng tôi lâng lâng.
Khu chợ trÆ°á»›c mặt khám đã mở cá»a. NgÆ°á»i ta chắc Ä‘ang sá»a soạn chá»— ngồi. Khi ngà y sáng rá»±c, tiếng cÆ°á»i nói của dân chúng vang lên. Những ngÆ°á»i Ä‘i chợ lui tá»›i, bà n cãi, mặc cả giúp tôi Ä‘oán bây giá» và o khoảng tám giá» sáng.
Với ánh sáng, tôi yên tâm hơn. Những ý nghĩ đen tối trong đêm biến mất. Tôi cảm thấy thèm thấy những gì đang xảy ra bên ngoà i.
Những ngÆ°á»i tù trÆ°á»›c tôi đã đục những lá»— hổng trên tÆ°á»ng đê leo lên khung cá»a sổ cho dê. Tôi leo lên đó, đút đầu qua cái lá»— tròn nhìn ra ngoà i. Tôi thấy đám đông, sá»± sống. Tá»± nhiên tôi chảy nÆ°á»›c mắt. Tôi không nghÄ© tá»›i tá»± vẫn nữa. Tôi cần sống, cần thở. Äó tháºt là má»™t Ä‘iá»u phi thÆ°á»ng. Tôi lầm bầm: "Äược sống là hạnh phúc. Dù ngÆ°á»i ta bắt mình kéo xe hay xiá»ng chân và o sắt cÅ©ng mặc, miên sống được là được rồi!".
Tôi lại nhìn sang chợ, nhìn những mụ già đang ngồi sau những thúng rau, giá» gà ... rổ trứng. Các ngÆ°á»i hà ng thịt Ä‘ang chặt thịt trên thá»›t. Mấy anh nông dân đầu Ä‘á»™i nón nỉ rá»™ng và nh, chống gáºy, chắp tay sau lÆ°ng hút thuốc.
Tiếng Ä‘á»™ng của đám đông, sinh hoạt náo nhiệt của chợ giúp tâm trà tôi biết suy nghÄ© và trong hoà n cảnh buồn thảm hiện tại tôi vẫn thấy sung sÆ°á»›ng được còn sống trong thế giá»›i loà i ngÆ°á»i.
Khi tôi nhìn ra ngoà i nhÆ° váºy, có má»™t ngÆ°á»i Ä‘i ngang qua. Hẳn là má»™t tên đồ tê, Ä‘ang nghiêng lÆ°ng vác má»™t phần con bò trên vai. Hai cánh tay trần, khuá»·u tay Ä‘Æ°a lên trên, đầu cúi xuống. Tóc bay phất phá»›i che kÃn cả mặt. Dù váºy, vừa thấy hắn ta là tôi đã giá»±t nảy mình.
Tôi nói thà nh tiếng:
- ChÃnh hắn!
Tất cả máu trong ngÆ°á»i tôi chạy dồn vá» tim. Tôi leo xuống, toà n thân run rẩy đến cả đầu móng tay, tái xanh hết cả mặt mà y, lẩm bẩm:
- ChÃnh hắn!
Trong khi hắn tự do phây phây thì mình sắp chết thay cho hắn!
Chúa ơi! Bây giỠtôi phải là m gì? Phải là m gì?
Má»™t ý nghÄ© Ä‘á»™t ngá»™t, má»™t sáng kiến từ trên cao lóe lên trong trà tôi. Tôi cho tay và o túi áo... há»™p bút chì hãy còn trong đó. Tôi liá»n chạy ngay lại bức tÆ°á»ng dà y, vẽ lại khung cảnh xảy ra vụ ám sát vá»›i má»™t hứng thú lạ thÆ°á»ng, không còn có sá»± mÆ¡ hồ, dá» dẫm. Tôi biết kẻ sát nhân. Tôi trông thấy hắn dÆ°á»ng nhÆ° hắn Ä‘ang là m mẫu trÆ°á»›c mắt tôi.
Và o khoảng mÆ°á»i giá», viên cai ngục bÆ°á»›c và o khám giam. Nét mặt chim cú thÆ°á»ng ngà y của hắn nhÆ°á»ng chá»— cho sá»± thÃch thú.
BÆ°á»›c trên thá»m hắn há»i:
- Có thê như thế chăng?
Tôi vẫn tiếp tục ngồi vẽ với tất cả sự phấn chấn tột cùng.
- Äi gá»i các ông thẩm phán đến đây giùm tôi!
Tên cai ngục ngần ngừ:
- Các ông ấy đang chỠnơi phòng biện lý.
Tôi vẫn chăm chú vẽ nhân váºt kỳ lạ trong bức tranh nói:
- Tôi muốn tiết lá»™ nhiá»u Ä‘iá»u má»›i lạ vá»›i các ông thẩm phán.
Nhân váºt tôi vẽ nhÆ° sống tháºt. Bá»™ mặt hắn rất đáng sợ.
Tên cai ngục bước ra ngoà i. Và i phút sau hai vị thẩm phán tới. HỠđứng nhìn bức tranh, kinh ngạc đến cực độ.
Tôi Ä‘Æ°a cánh tay ra, cả ngÆ°á»i run rẩy, nói:
- Äây là thủ phạm!
Sau khi im lặng má»™t lúc, Van Spreckdal há»i:
- Tên hắn?
- Tôi không biết. NhÆ°ng hắn hiện ở trong chợ, Ä‘ang chặt thịt ở thá»›t thứ ba, bên trái nếu Ä‘i từ con Ä‘Æ°á»ng Trabans và o chợ.
Van Spreckdal quay lại ông bạn đồng nghiệp:
- Ông nghĩ sao?
Ông thẩm phán kia trịnh trá»ng bảo:
- Cho ngÆ°á»i Ä‘Æ°a hắn tá»›i đây.
Và i tên lÃnh đứng ngoà i hà nh lang thi hà nh lệnh đó. Các thẩm phán vẫn đứng nhìn bức tranh của tôi. Còn tôi, tôi ngồi váºt xuống ổ rÆ¡m, đầu gục lên gối mệt nhoà i nhÆ° chết.
Không bao lâu có tiếng chân vang lên bên ngoà i. Những ai chÆ°a há» chá» giải thoát, chÆ°a đếm từng phút dà i nhÆ° những thế ká»·, những ai chÆ°a biết đến xúc Ä‘á»™ng cá»±c mạnh của sá»± chỠđợi, của sá»± kinh hãi, của sá»± hy vá»ng, của hoang mang... những kẻ đó không thê thông cảm được rúng Ä‘á»™ng của tôi lúc bấy giá». Tôi nghe cả tiếng chân của tên sát nhân bÆ°á»›c giữa đám lÃnh. Tôi nghe há» tiến tá»›i gần. Ngay cả hai vị thẩm phán cÅ©ng lá»™ vẻ xúc Ä‘á»™ng. Tôi ngÆ°á»›c đầu lên, tim se lại nhÆ° có má»™t bà n tay sắt Ä‘ang siết chặt. Tôi nhìn chăm chú và o cánh cá»a mở... Tên sát nhân bÆ°á»›c và o.
Má hắn Ä‘á» rá»±c, hai hà m răng cắn chặt là m nổi báºt hai thá»› thịt, bạnh đến táºn và nh tai. Hai con mắt ti hà lo ngại, dữ tợn chợt nhÆ° hai con mắt sói, long lanh dÆ°á»›i đôi chân mà y ráºm và nâu.
Van Spreckdal chỉ bức tranh cho hắn xem. Vừa nhìn, hắn tái mặt, rồi rú lên má»™t tiếng dữ dá»™i là m tất cả chúng tôi lạnh ngÆ°á»i. Äôi cánh tay vạm vỡ của hắn gạt bung mấy tên lÃnh ra. Rồi hắn nhảy lùi ra đằng sau mấy bÆ°á»›c. Má»™t cuá»™c xung Ä‘á»™t ác liệt diên ra ở hà nh lang. NgÆ°á»i ta chỉ nghe tiếng thở hổn hên của tên đồ tê, những lá»i nói ngắn ngủi và tiếng chân của lÃnh gác đổ lên. Cuối cùng là tiếng rÆ¡i nặng ná» xuống sà n gạch.
Cuộc xung đột xảy ra hơn một phút.
Sau đó, tên sát nhân bÆ°á»›c và o phòng, đầu cúi xuống mắt đầm đìa máu, tay bị trói thúc ra sau lÆ°ng. Hắn ngÆ°á»›c nhìn bức tranh lần nữa, ra dáng suy nghÄ© lung lắm, rồi nói nho nhá» nhÆ° nói vá»›i chÃnh hắn:
- Là m sao lại có ngÆ°á»i trông thấy mình và o lúc ná»a đêm?
Váºy là tôi thoát chết!