Võ Vivodo Bình Äịnh
Cùng vá»›i cá»™ng đồng ngưá»i Việt ở hải ngoại, võ thuáºt Việt cÅ©ng được truyá»n bá rất rá»™ng rãi. Xin giá»›i thiệu má»™t môn phái má»›i mà được xây dá»±ng trên ná»n tảng cá»§a võ Tây sÆ¡n - Bình Äịnh.
VIVODO là môn võ tổng hợp các võ há»c Việt cổ truyá»n Bình Äịnh để tá»± vệ. Lấy cương-nhu hoà hợp là m căn bản, vá» võ lý váºn dụng há»c thuyết âm-dương là m ná»n tảng. Còn là môn võ để luyện táºp cho cÆ¡ thể khoẻ mạnh, tinh thần minh mẫn. Sống là nh mạnh vá»›i tâm hồn thoái mái vị tha. Äể nối tiếp truyá»n thống võ dân tá»™c được lưu truyá»n, để bảo tồn phát triển và truyá»n dạy cho thế hệ sau không bị thất truyá»n. Vá»›i những tinh hoa đặc thù cá»§a võ dân tá»™c Việt, võ VIVODO đã được phát triển và đã đúc kết gạn lá»c má»™t cách hệ thống dá»±a theo tiêu chuẩn quốc tế để thÃch hợp vá»›i má»i giá»›i và luyện táºp dá»… dà ng.
Vá» khÃa cạnh võ thuáºt thể hiện rõ nét liên hoà n tinh tế, kết hợp nhuần nhuyá»…n giữa cương và nhu, giữa công và thá»§, giữa mạnh và yếu, giữa bên trong (tinh, khÃ, thần) vá»›i bên ngoà i cÆ¡ thể (thá»§, nhãn và thân).
Võ Bình Äịnh là môn võ cổ truyá»n cá»§a dân tá»™c, được lưu truyá»n. Võ Bình Äịnh là má»™t môn võ luyện táºp cho thân thể được khoẻ mạnh, để tá»± vệ nhưng đã đóng góp đáng kể trong việc cứu nước cá»§a tiá»n nhân. Qua dòng sỠđấu tranh không ngừng để tá»± tồn và phát triển cÅ©a dân Việt. Vá»›i những đặc thù độc đáo và tinh hoa cá»§a Võ cổ truyá»n Bình Äịnh hay Võ Tây SÆ¡n đã có từ ngà n xưa và được cải tiến, phát triển trong suốt tiến trình đấu tranh chống ngoại xâm và đánh đổ bạo quyá»n. Võ Bình Äịnh còn là môn Võ tinh thần, luyện táºp ý chà thêm kiên cưá»ng, tâm hồn cao thượng, thương dân, yêu nước.
Vá» kỹ thuáºt gồm có quyá»n thuáºt và mưá»i tám môn binh khÃ, nhưng sỡ trưá»ng nhất là quyá»n, côn, kiếm, Ä‘ao, thương.
Võ thuáºt Ä‘á»i Tây SÆ¡n là đỉnh cao cá»§a võ thuáºt Bình Äịnh. Nhiá»u lúc ba chữ võ Bình Äịnh hòa lẫn vá»›i võ Tây SÆ¡n. Nói đến võ Bình Äịnh, ngưá»i ta nghÄ© ngay đến võ Tây SÆ¡n. Nói đến võ Tây SÆ¡n thì ta lại biết ngay là nói vá» võ Bình Äịnh.
Váºy đặc Ä‘iểm cá»§a thá»i võ Tây SÆ¡n là gì?
Vá» võ thuáºt có 4 môn: Côn, Quyá»n, Kiếm, Cổ.
Vá» binh khà thì có: Tây SÆ¡n tháºp thần vÅ© khÃ.
VỠngựa thì có: Tây Sơn ngũ thần mã.
Vá» nhân váºt thì có: Tây SÆ¡n Tam Kiệt, Tây SÆ¡n Thất Hổ tướng, Tây SÆ¡n NgÅ© Phụng Thư. Tây SÆ¡n Lục Kỳ sÄ©, Tây SÆ¡n Tứ danh sư.
* Võ thuáºt thá»i Tây SÆ¡n
1. Côn:
Vá» côn thì ở nÆ¡i nà o cÅ©ng có, gồm có hai thứ: Trưá»ng côn tục gá»i là roi, Ä‘oản côn tục gá»i là thước.
- Trưá»ng côn cÅ©ng có hai loại: roi trưá»ng (roi đấu) và roi chiến. Roi trưá»ng cao hÆ¡n đầu ngưá»i, thưá»ng gá»i là trưá»ng tiên dùng trong chiến tráºn. Có khi dùng trên ngá»±a thì sống như ngá»n thương. Roi chiến hay gá»i là trung bình tiên thưá»ng cao hÆ¡n đầu ngưá»i má»™t chút hoặc ngang bằng đầu ngưá»i. Thưá»ng dùng để đánh vá»›i đám đông ngưá»i.
- Äoản côn có tên gá»i là thước, dà i tá»›i vai ngưá»i sá» dụng là má»™t vÅ© khà cá nhân gá»n gà ng trong việc sá» dụng và di chuyển. Tại Bình Äịnh có nhiá»u võ sÄ© dùng Ä‘oản côn dà i hÆ¡n kÃch thước thưá»ng hoặc ngắn chỉ bằng 1 sải tay có thể dắt gá»n và o lưng. Côn là m bằng gá»— dẻo và chắc như gá»— kiá»n kiá»n. Sá»› cá»§a gá»— phải là sá»› dá»c. Nếu gá»— có sá»› ngang thì sẽ dá»… gãy. Äôi khi côn cÅ©ng là m bằng thép.
2. Quyá»n
Äặc Ä‘iểm cá»§a quyá»n Bình Äịnh là môn quyá»n hòa hợp giữa ngạnh quyá»n và miên quyá»n.
Ngạnh quyá»n là quyá»n dùng sức mạnh bên ngoà i mà cốt ở sá»± uyển chuyển hòa hợp. Lấy ná»™i công là m chÃnh.
Ở Bình Äịnh, các võ sư thưá»ng dạy cho các môn đệ cả hai thứ. Ngưá»i giá»i bên ngạnh quyá»n, ná»™i công vẫn có. Ngưá»i chuyên vá» ná»™i công, ngạnh quyá»n không đến ná»—i tầm thưá»ng.
3. Kiếm:
Là một loại binh khà bằng kim loại sắc bén. Kiếm gồm hai loại kiếm và đao.
Kiếm thì có trưá»ng kiếm và song kiếm. Thưá»ng trưá»ng kiếm thì đà n ông dùng, song kiếm thì đà n bà dùng. Trưá»ng kiếm phát huy sức mạnh. Song kiếm thÃch hợp uyển chuyển, lẹ là ng.
Äao thì có đại Ä‘ao, tục gá»i là siêu và đoản Ä‘ao gá»i tắt là đao. Bình Äịnh thưá»ng sá» dụng loại Ä‘ao ngắn gá»i là mã tấu thưá»ng để đánh giáp lá cà vá»›i địch. Rá»±a và dao bảy cÅ©ng được liệt và o loại Ä‘ao.
4. Cổ
Là môn võ trống.
Äây là má»™t bá»™ môn võ thuáºt đặc biệt cá»§a thá»i Tây SÆ¡n. Cho nên còn gá»i là trống võ Tây SÆ¡n.
Trống võ dùng để luyện táºp võ và điá»u binh khiển tráºn.
Bộ võ trống gồm 16 cái lớn nhỠđược bố trà thà nh một già n trống như sau:
Äứng ngay chÃnh giữa là võ công. Hai già n trống nằm ở vị trà trước và sau võ công.
- PhÃa sau gồm 4 trống lá»›n, đưá»ng kÃnh hÆ¡n má»™t thước tây, được treo trên má»™t kệ gá»— gồm từng đôi má»™t. Hai cái gần sát đất, hai cái ngang đầu ngưá»i. Bốn trống nà y được võ công đánh bằng gót chân, cùi chá» và đầu.
Tùy theo tầm vóc cá»§a võ nhân mà khoảng cách treo trống cÅ©ng tăng giảm theo. Tuy nhiên, khi luyện võ đã khá thuần thục thì khoảng cách cà ng chênh lệch cà ng phân biệt được tà i nghệ cao thấp. Ban đầu thì khoảng cách thuáºn vị trà cá»§a gót chân, cùi chá», sau nà y trống treo ở bất cứ nÆ¡i nà o võ nhân cÅ©ng dùng gót và cùi chá» chân đánh trúng. Khán giả chỉ nhìn theo gót chân, cùi chá» ngưá»i có võ thuáºt hay chỉ nghe tiếng trống vang lên dòn dã, âm Ä‘iệu nhịp nhà ng và âm sắc như nhau thì biết được sá»± Ä‘iêu luyện cá»§a võ nhân. Còn khi nghe tiếng trống khi to khi nhá», khi kêu khi tắc, thì biết ngay tay há»c trò võ má»›i và o nghá».
- PhÃa trước võ nhân là má»™t già n trống gồm 12 cái, nÆ¡i trung tâm là hai trống lá»›n bằng má»™t ná»a trống phÃa sau. Hai trống nà y là m chá»§ cả già n trống trầm hùng luôn luôn rá»n vang liên tục, âm dương hòa lẫn cùng nhau. Khi ngưá»i sá» dụng có ná»™i công thâm háºu thì tiếng trống vang xa gây thà nh tiếng sấm rá»n vang. Khi tiếng trống âm dương thay đổi nhịp Ä‘iệu, ngưá»i nghe biết rằng thế tráºn Ä‘ang đổi thay, khi hùng hồn dòn giã là khà thế tấn công. Khi trầm trầm cháºm rãi là lúc Ä‘oà n quân di chuyển…
PhÃa trước hai trống âm dương có 4 trống chiến, mặt trống lá»›n bằng hai phần ba trống âm dương. 2 cái nằm trước trống âm, 2 cái nằm trước trống dương, được phối khà theo trống mẹ: 2 âm, 2 dương. Âm nằm bên trái, dương nằm bên phải. Tiếng trống âm nghe trong và cao. Tiếng trống dương nghe trầm và đục. Bốn trống cá»§a hai loại nà y dùng để Ä‘iá»u khiển binh sÄ©, hợp vá»›i trống mẹ. Khi tiếng trống âm vang rá»n thánh thót thì tráºn thế cần thá»§ nhiá»u hÆ¡n công. Khà tiếng trống dương rá»n vang là lúc xung phong kết thúc tráºn tiá»n. Phối hợp nhịp nhà ng, bốn trống đại phÃa sau vẫn Ä‘iểm nhịp khi khoan thai, khi dồn dáºp.
Sau hai trống âm dương má»™t dãy gồm 6 trống nhá» chỉ bằng ná»a hai trống âm dương. Äây là má»™t dãy trống dùng trong việc Ä‘iá»u hà nh, phối hợp. Nó chỉ dùng trong việc luyện táºp, hiệu lệnh, từ trái sang phải 6 trống nà y có độ căng cá»§a mặt trống khác nhau nên khi đánh lên có 6 âm độ khác nhau. Khi được đánh lên, âm thanh cá»§a 6 trống sẽ tạo nên những nhịp Ä‘iệu khoan thai, dồn dáºp … Ä‘iá»u khiển ba quân là m theo tiếng trống: há»™i quân, xuất quân, hà nh quân … Trong các cuá»™c thao diá»…n, 6 trống nà y hòa nhịp vá»›i 2 trống âm dương là m thà nh má»™t già n nhạc võ. Hai trống âm dương đánh nhịp thùng, thùng, 6 trống hòa reo là m nhịp nhà ng thế võ. Già n trống thay thế cho già n trống kèn cá»§a các nước Tây phương. Tuy nhiên có nhiá»u cái khác biệt là già n trống chỉ má»™t ngưá»i đánh, phải là má»™t vị tướng vừa đánh vừa chỉ huy hoặc Ä‘iá»u khiển hà nh quân, tác chiến bằng âm thanh trống.
Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục nà y: