Ghi chú đến thành viên
Gởi Ãá» Tài Má»›i Trả lá»i
 
Ãiá»u Chỉnh
  #1  
Old 15-07-2008, 09:51 AM
hungcoidom's Avatar
hungcoidom hungcoidom is offline
Nhập Môn Tu Luyện
 
Tham gia: May 2008
Äến từ: hà đông hà tây
Bài gởi: 9
Thá»i gian online: 2 giá» 37 phút 26 giây
Xu: 0
Thanks: 52
Thanked 0 Times in 0 Posts
Red face Tá»™i Ãc Và Sá»± Trừng Phạt _ Dostoevsky

Dịch giả : Cao Xuân Hạo

Nguồn : VNthuquan

ChÆ°Æ¡ng 1

Phần I



Vào má»™t ngày đầu tháng bảy oi bức lạ thÆ°á»ng, lúc xế chiá»u có má»™t ngÆ°á»i trẻ tuổi rá»i gian gác xép thuê lại trong ngõ S., bÆ°á»›c ra phố và chậm rãi Ä‘i vá» phía cầu K., dáng nhÆ° tần ngần do dá»±.
Khi xuống thang gác, chàng đã may mắn tránh mặt được bà chủ trá». Căn buồng xép của chàng kê sát dÆ°á»›i mái má»™t toà nhà cao năm tầng và trông giống má»™t cái tủ hÆ¡n là má»™t gian phòng ở. Còn bà chủ - ngÆ°á»i cho chàng trá», dá»n cÆ¡m tháng và cho chàng mượn cả ngÆ°á»i dá»n buồng - thì ở má»™t căn nhà riêng phía dÆ°á»›i, cách buồng chàng má»™t cầu thang, và má»—i lần ra phố thế nào chàng cÅ©ng phải Ä‘i ngang cánh cá»­a gian nhà bếp của bà chủ luôn luôn mở toang nhìn ra thang gác. Cứ má»—i lần Ä‘i ngang cánh cá»­a ấy ngÆ°á»i trẻ tuổi lại có má»™t cảm giác sợ sệt bệnh tật khiến chàng xấu hổ và cau mặt. Chàng mắc nợ bà chủ trá» lút đầu lút cổ và sá»± gặp mặt bà ta lắm. CÅ©ng chẳng phải chàng hèn nhát và khiếp nhược đến thế, trái lại nữa là đằng khác, nhÆ°ng ít lâu nay tâm thần chàng khích Ä‘á»™ng và căng thẳng khác thÆ°á»ng, gần nhÆ° mắc chứng u uất. Chàng sống cô Ä‘á»™c rụt sâu vào ná»™i tâm và xa lánh má»i ngÆ°á»i, đến ná»—i gặp ai chàng cÅ©ng sợ chứ chẳng riêng gì bà chủ trá».
Chàng bị cảnh nghèo khó vùi đập, nhÆ°ng gần đây ngay cả tình cảnh túng bấn cÅ©ng không còn đè nén chàng nữa. Chàng đã bá» hẳn má»i công việc và cÅ©ng chẳng buồn làm ăn gì cả. Thật ra chàng chẳng sợ mụ chủ nào hết, dù mụ có mÆ°u mô gì để hại, chàng cÅ©ng mặc. NhÆ°ng dừng chân trên thang gác, nghe những câu nói lải nhải đã nhàm tai vá» những chuyện vặt vãnh thÆ°á»ng ngày chẳng có lý thú gì đối vá»›i mình, những câu đòi nợ dai dẳng, những lá»i doạ dẫm, than phiá»n, rồi chính mình lại phải kiếm cá»› khất lần, xin lá»—i, dối quanh; - không? Thà tìm cách lủi Ä‘i nhÆ° má»™t con mèo, rón rén xuống thang gác và chuồn thẳng má»™t mạch, đừng để ai trông thấy.
Vả chăng lần nầy, khi bước ra phố chàng lại còn lấy làm lạ không hiểu sao mình lại sợ gặp cái mụ chủ nợ ấy đến thế.
"Ta Ä‘ang mÆ°u đồ má»™t việc nhÆ° vậy, mà đồng thá»i lại sợ những chuyện nhảm ấy Æ° - chàng nghÄ© thầm, môi nở má»™t nụ cÆ°á»i kỳ dị - thì… phải… tất cả Ä‘á»u nằm trong tay con ngÆ°á»i, thế mà nó cứ bá» lỡ cÆ¡ há»™i, chỉ vì hèn nhát… thật hiển nhiên quá Ä‘i rồi. Kể cÅ©ng lạ không biết ngÆ°á»i ta sợ cái gì nhất nhỉ? BÆ°á»›c má»™t bÆ°á»›c má»›i, nói lên má»™t lá»i má»›i do chính mình nghÄ© ra đấy, há» sợ cái ấy hÆ¡n cả… NhÆ°ng mà mình nói nhiá»u quá! Mình không làm gì chính cùng vì nói nhiá»u. Mà cÅ©ng có lẽ mình nói nhiá»u bởi vì mình chẳng làm gì cả. Chẳng qua tháng vừa rồi mình đâm ra nói nhiá»u vì cứ nằm lì suốt đêm ngày trong xó mà nghÄ© đến… chuyện trên trá»i dÆ°á»›i đất. NhÆ°ng bây giá» mình Ä‘i thế nầy Ä‘á» làm gì? Chả nhẽ mình có thể làm việc ấy sao? Việc ấy liệu có phải là chuyện nghiêm chỉnh không? Chẳng nghiêm chỉnh gì đâu. Thế thôi, chẳng qua mình tưởng tượng ra để tá»± tiêu khiển: chuyện đùa ấy mà. Phải, có lẽ chỉ là chuyện đùa thôi cÅ©ng nên?"
Ngoài Ä‘Æ°á»ng phố nóng nhÆ° thiêu đốt, không khí ngá»™t ngạt, ngÆ°á»i qua lại xô đẩy, chen chúc nhau, đâu đâu cÅ©ng thấy ngổn ngang những vôi, gạch, gá»— xây nhà, bụi bặm, và phảng phất cái mùi hôi hám của mùa hè rất quen thuá»™c đối vá»›i những ngÆ°á»i dân Petersburg nào không thuê nổi má»™t ngôi biệt thá»± ở ngoại thành. Thần kinh của ngÆ°á»i trẻ tuổi đã khích Ä‘á»™ng sẵn, lại thêm tất cả những thứ đó dồn dập vào má»™t lúc, nên càng thêm nhức nhối khó chịu. Mùi xú uế xông ra nồng nặc từ các tiệm rượu nhan nhản ở khu phố nầy, và những gã say rượu gặp nhan nhản trên hè phố tuy Ä‘ang giá» làm việc, càng tô cho màu sắc ảm đạm và dÆ¡ dáy của bức tranh thêm đậm đà. Má»™t cảm giác ghê tởm đến cùng cá»±c thoáng hiện má»™t khoánh khắc trên nét mặt thanh tú của ngÆ°á»i trẻ tuổi. Chàng rất khôi ngô, có đôi mắt thẫm màu rất đẹp, tóc hung đậm, vóc ngÆ°á»i trên trung bình, mảnh dẻ và cân đối. NhÆ°ng phút chốc chàng dÆ°á»ng nhÆ° đã ngập sâu vào tâm trạng đăm chiêu, hay nói cho đúng hÆ¡n, má»™t trạng thái hầu nhÆ° mê muá»™i; và chàng bÆ°á»›c Ä‘i, không còn trông thấy gì xung quanh nữa, mà cÅ©ng chẳng buồn để ý đến cái gì hết. Chỉ thấy chàng chốc chốc lại lẩm bẩm câu gì trong miệng, theo cái thói quen nói má»™t mình mà chàng vừa tá»± thú nhận. Lúc ấy chàng cùng nhận thấy ý nghÄ© của chàng đôi khi rối loạn và thẩ chất chàng đã suy nhược lắm rồi: đã hai ngày nay chàng hầu nhÆ° không có miếng gì lót dạ.
Chàng ăn mặc tồi tàn đến ná»—i giá phải ngÆ°á»i khác, dù đã dạn dày chăng nữa, cÅ©ng phải thấy ngượng khi bÆ°á»›c ra phố giữa ban ngày trong những tấm giẻ rách nhÆ° vậy. Song ở khu phố nầy thì dù có ăn mặc thế nào cÅ©ng khó lòng mà khiến ai ngạc nhiên. Ở đây rất gần khu Chợ Hàng RÆ¡m, lại có nhiá»u tiệm rượu, dân cÆ° phần lá»›n là thợ thuyá»n, chen chúc trong những phố xá và ngõ hẻm ở khu vá»±c trung tâm Petersburg nầy, cho nên quang cảnh chung nhiá»u khi được tô Ä‘iểm bằng những mẫu ngÆ°á»i lắm hình lắm vẻ đến nổi khó có thể ngạc nhiên khi gặp má»™t bóng dáng quá kỳ quặc. NhÆ°ng lòng ngÆ°á»i trẻ tuổi đã chứa chất má»™t sá»± khinh miệt hằn há»c đến ná»—i mặc dầu chàng vốn có má»™t tính cả thẹn và tá»± ái đôi khi rất ngây thÆ¡, chàng cÅ©ng chẳng thấy ngượng nghịu chút nào khi phải phô bày những mảnh giẻ rách của mình trên Ä‘Æ°á»ng phố. Còn nhÆ° gặp ngÆ°á»i quen hay bạn há»c cÅ© thì đó lại là chuyện khác; nói chung chàng không thích gặp những ngÆ°á»i nầy… Vừa lúc ấy, có má»™t gã say rượu chẳng hiá»u tại sao và Ä‘i đâu mà lại ngất ngưởng trên má»™t chiếc xe giàn to tÆ°á»›ng thắng má»™t con ngá»±a tải to tÆ°á»›ng Ä‘ang chạy qua phố; khi xe đến ngang tầm ngÆ°á»i trẻ tuổi, gã say rượu bá»—ng quát: "Ê, thằng cha Ä‘á»™i mÅ© Äức kia?" rồi giÆ¡ tay chỉ chàng ngoác mồm cÆ°á»i rống lên. NgÆ°á»i trẻ tuổi dừng phắt lại và lập cập Ä‘Æ°a tay lên nắm lấy mÅ©. Chiếc mÅ© chàng Ä‘á»™i là má»™t chiếc mÅ© dạ hiệu Zimmermann(1) đã sá»n hết tuyết và bạc phếch, loang lổ những vết bẩn và chi chít những lá»— thủng, vành mòn gần sát, méo xệch sang má»™t bên, trông không còn ra cái hình thù gì nữa. NhÆ°ng lúc bấy giá» chàng choáng ngÆ°á»i Ä‘i không phải vì xấu hổ mà vì má»™t cảm giác gỉ khác hẳn, giống nhÆ° kinh hãi.
- Mình đã biết mà - chàng lẩm bẩm trong cÆ¡n bối rối, - chính mình cÅ©ng đã nghÄ© từ trÆ°á»›c! Cái ấy má»›i tệ hại hÆ¡n cả! Chính những cái không đâu nhÆ° thế, những cái vặt vãnh ngu xuần, tầm thÆ°á»ng nhÆ° thế lại có thể phá há»ng cả má»™t ý đồ! Phải, cái mÅ© nầy dá»… bị chú ý quá! Nó lố lăng, cho nên dá»… bị chú ý… ăn mặc rách rÆ°á»›i thế nầy thì nhất định phải Ä‘á»™i mÅ© lưỡi trai, má»™t cái mÅ© khổ nào đấy cÅ©ng được, chứ không thể Ä‘á»™i cái vật quái gở nầy. Chẳng thấy ai Ä‘á»™i thứ mÅ© nầy cả, cách xa má»™t dặm ngÆ°á»i cÅ©ng chú ý ngay, há» sẽ nhớ… Cái chính là vá» sau há» sẽ nhá»›, thế là thành má»™t tang vật. Lúc nầy, phải cố sao đừng để ai chú ý má»›i được.
Những cái vặt vãnh, những cái vặt vãnh lại chính là cái chủ yếu!… Chính những cái vặt vãnh nầy bao giá» cÅ©ng làm há»ng hết má»i việc.
Chàng không phải Ä‘i xa lắm. Chàng lại còn biết rõ từ cổng nhà trỠđến đấy bao nhiêu bÆ°á»›c: đúng bảy trăm ba mÆ°Æ¡i bÆ°á»›c. TrÆ°á»›c kia trong khi mÆ¡ tưởng mông lung chàng đã có lần đếm. Dạo ấy chính chàng cÅ©ng chÆ°a tin là thật và chỉ dùng những má»™ng tưởng liá»u lÄ©nh quái gở nhÆ°ng đầy sức cảm dá»— ấy để tá»± làm cho mình nôn nao, day dứt NhÆ°ng từ dạo ấy đến nay đã được má»™t tháng, chàng đã bắt đầu có má»™t cách nhìn khác, và tuy những khi nói chuyện má»™t mình chàng vẫn tá»± Ä‘ay nghiến là bất lá»±c và thiếu quả quyết, chàng dà dần dần quen xem cái má»™ng tưởng "quái gở" kia nhÆ° má»™t mÆ°u đồ thật sá»±, mặc dầu trong thâm tâm chàng vẫn chÆ°a dám tá»± tin. Bây giá» chàng Ä‘ang Ä‘i "duyệt thá»­ lại" việc đã mÆ°u đồ, và cứ má»—i bÆ°á»›c tâm trạng bứt rứt của chàng lại càng tăng thêm.
Tim nhÆ° ngừng đập chân tay run lẩy bẩy, chàng đến gần toà nhà cao lá»›n má»™t mặt trông ra con kênh đào, má»™t mặt trông ra phố X… Toà nhà ngăn ra nhiá»u gian nhá» làm nÆ¡i trú ngụ cho đủ các hạng ngÆ°á»i: thợ may, thợ khoá, đầu bếp; ở đấy có những ngÆ°á»i Äức thuá»™c đủ các loại, những cô gái mãi dâm, những viên thÆ° lại… Qua hai cái cổng dẫn vào hai khoảng sân trÆ°á»›c và sau nhà, ngÆ°á»i ra kẻ vào tấp nập. Trong nhà có ba hay bốn ngÆ°á»i gác cổng trông nom. NgÆ°á»i trẻ tuổi rất hài lòng vì đã không chạm trán phải ngÆ°á»i nào trong bá»n há». Vừa lá»t vào cổng, chàng liá»n rẽ ngoặt sang phải, lấm lét bÆ°á»›c lên cầu thang. Thang gác phụ nầy chật hẹp và tối tăm, nhÆ°ng chàng đã biết rõ và đã nghiên cứu cặn kẽ hết những Ä‘iá»u đó, nên rất hài lòng: tối thế nầy thì dù có con mắt tò mò nào dòm dõi cÅ©ng không ngại. Bây giá» mà mình còn sợ sệt thế nầy, thì giả sá»­ khi đến đây để làm việc ấy thật, cÆ¡ sá»± còn sẽ ra sao?" - Chàng bất giác nghÄ© thầm khi bÆ°á»›c lên tầng thứ tÆ°. Äến đây chàng phải dừng lại vì gặp phải mấy ngÆ°á»i cá»±u binh làm nghá» khuân vác Ä‘ang khiêng bàn ghế đồ đạc trong má»™t gian nhà ra ngoài.
Chàng biết đây là gian của má»™t gia đình công chức ngÆ°á»i Äức. "Thế nghÄ©a là lão ngÆ°á»i Äức kia dá»n nhà Ä‘i và nhÆ° vậy trong má»™t thá»i gian nào đấy ở tầng thứ tÆ° nầy, cuối thang gác nầy, chỉ có gian của mụ già là còn ngÆ°á»i ở. NhÆ° thế rất tốt, nhỡ khi có cần đến…" - Chàng lại nghÄ© thầm, rồi đến giật chuông trÆ°á»›c cá»­a mụ già. Cái chuông nhá» khẽ rung lên rè rè, nghe nhÆ° tiếng sắt tây chứ không phải tiếng Ä‘á»™ng. Trong những gian phòng chật chá»™i của loại nhà nầy hầu nhÆ° bao giá» cÅ©ng dùng rặt má»™t loại chuông ấy. Chàng đã quên bẵng cái âm thanh rè rè của chiếc chuông, và bây giá» cái âm thanh đặc biệt ấy bá»—ng nhÆ° nhắc chàng nhá»› lại má»™t Ä‘iá»u gì mà chàng chợt thấy hiện rõ mồn má»™t trÆ°á»›c mắt… Chàng bá»—ng rùng mình, vì lần nầy thần kinh chàng đã quá bạc nhược.
Má»™t lát sau, cánh cá»­a mở hé ra thành má»™t khe hở rất nhá»; mụ già dòm khách qua khe hở vá»›i má»™t vẻ nghi kỵ rõ rệt, chỉ thấy đôi mắt mụ long lanh trong bóng tối. NhÆ°ng thấy ngoài hành lang đông ngÆ°á»i, mụ dạn dÄ© lên và mở hẳn cá»­a ra. NgÆ°á»i trẻ tuổi bÆ°á»›c qua ngưỡng cá»­a, đặt chân vào gian phòng ngoài tối má» má» có má»™t bức vách má»ng ngăn cách vá»›i má»™t gian bếp chật chá»™i.
Mụ già lặng lẽ đứng trÆ°á»›c mặt chàng và nhìn chàng nhÆ° dò há»i. Äó là má»™t mụ già khô đét, ngÆ°á»i bé loắt choắt, tuổi trạc sáu mÆ°Æ¡i, đôi mắt sắc và ác, cái mÅ©i nhá»n hoắt. Äầu mụ để trần, má»› tóc màu gai hÆ¡i bạc xức dầu trÆ¡n nhầy nhụa. Trên cái cổ mảnh và cao, trông nhÆ° cái cẳng gà, quấn má»™t thứ giẻ bằng nỉ má»ng, và tuy tiết trá»i nồng ná»±c, trên vai mụ cÅ©ng vắt vẻo má»™t chiếc khăn choàng bằng lông thú xÆ¡ xác đã ngả sang màu vàng.
Mụ già ho khục khặc và đằng hắng luôn mồm. Trong khóe mắt của ngÆ°á»i trẻ tuổi khi nhìn mụ chắc. phải có má»™t cái gì khác thÆ°á»ng, vì thấy mắt mụ lại thoáng lá»™ vẻ nghi kỵ nhÆ° cÅ©.
- Tôi là Raxkonikov, sinh viên. Tháng trÆ°á»›c tôi có đến nhà bà má»™t lần, - ngÆ°á»i trẻ tuổi vá»™i nói lắp bắp và khẽ nghiêng minh chào, chàng vừa sá»±c nhá»› ra rằng mình cần phải nhã nhặn.
- Tôi nhá»› cậu ạ, tôi nhá»› rõ là cậu đã có lần đến đây. - Mụ già nói rõ từng tiếng, đôi mắt dò há»i vẫn nhln chàng xoi mói.
- Thưa bà… lần nầy tôi đến cũng vì việc ấy… - Raxkonikov nói tiếp, hơi lúng túng và ngạc nhiên vì cái vẻ nghi kỵ của mụ già." Chắc mụ tá bao giỠcũng vẫn thế, chẳng qua lần trưởc mình không để ý đấy thôi" - chàng nghĩ thầm với một cảm giác khó chịu.
Mụ già im lặng má»™t lát nhÆ° suy nghÄ© Ä‘iá»u gì, rồi tránh sang má»™t bên nhÆ°á»ng lối cho khách và chỉ cá»­a buồng nói:
- Má»i cậu vào nhà.
NgÆ°á»i trẻ tuổi bÆ°á»›c vào má»™t gian phòng nhá» hẹp, tÆ°á»ng dán giấy vàng, cá»­a sổ có chăng màn nhiá»…u, trên bậu đặt mấy chậu hoa dÆ°Æ¡ng hải Ä‘Æ°á»ng. Ãnh mặt trá»i lặn chiếu vào phòng sáng rá»±c. "Thế nghÄ©a là đến lúc ấy ánh nắng cÅ©ng sẽ chiếu sáng nhÆ° thế nầy…". à nghÄ©a ấy bất giác vụt qua óc Raxkonikov.
Chàng Ä‘Æ°a mắt rất nhanh nhìn khắp gian phòng má»™t lượt Ä‘á» xem xẻt và ghi nhá»› thật kỹ cách bày biện. NhÆ°ng trong phòng chẳng có gì đặc biệt. Äồ đạc Ä‘á»u làm bằng gồ màu vàng và đã cÅ© lắm, gồm má»™t chiếc Ä‘i-văng lÆ°ng rất rá»™ng bằng gá»— uốn, má»™t cái bàn hình bầu dục đặt trÆ°á»›c Ä‘i-văng, má»™t chiếc bàn trang Ä‘iểm vá»›i má»™t tấm gÆ°Æ¡ng móc lên khoảng tÆ°á»ng giữa hai khung cá»­a sổ mấy chiếc ghế đặt dá»c tÆ°á»ng và vài ba bức tranh rẻ tiá»n đóng khung gá»— vàng, vẽ những cô gái Äức cho chim đậu trên tay, đồ đạc trong phòng chỉ có thể. Ở má»™t góc phòng, trÆ°á»›c má»™t bức tượng thánh nhá», leo lét má»™t ngá»n đèn thá». Má»i vật Ä‘á»u sạch sẽ tinh tÆ°Æ¡m, bàn ghế và sàn nhà Ä‘á»u được đánh xi bóng lá»™n. "Bàn tay mụ Lizaveta đây" - ngÆ°á»i trẻ tuổi nghÄ© thầm. Khắp gian nhà không tìm đâu lấy được má»™t hạt bụi. "Chỉ có mấy mụ đàn ba goá già nua và Ä‘á»™c ác má»›i có cái ná» nếp sạch sẽ nhÆ° thế nầy" - Chàng tá»± nhủ tiếp và tò mò liếc mắt vá» phía bức màn vải hoa trên khung cá»­a dẫn vào căn buồng nhá» thứ hai, nÆ¡i đặt giÆ°á»ng ngù của hai mụ già và má»™t chiếc tủ ngăn. Chàng chÆ°a lần nào ghé mắt vào đấy. Cả gian nhà ở chỉ có hai căn buồng nầy.
- Cậu cần há»i việc gì? - mụ già nói, giá»ng nghiêm nghị, trong khi bÆ°á»›c vào phòng đứng trÆ°á»›c mặt chàng nhÆ° lúc nãy, Ä‘á» có thể nhìn thẳng vào mặt chàng.
- Tôi mang cái nầy lại cầm. Äây ạ! - Và chàng móc túi lấy ra má»™t chiếc đồng hồ quả quít má»ng bằng bạc, mặt sau có chạm má»™t quả địa cầu. Dây chuyá»n Ä‘eo đồng hồ đánh bằng thép.
- Nhưng chuyến cầm lần trước đã hết hạn rồi. Cậu hẹn một tháng: đến nay đã quá mất ba ngày.
- Tôi sẽ trả thêm cho bà một tháng lãi nữa. Bà nán đợi cho ít lâu.
- Cái đó còn tuỳ tôi, cậu ạ, nán đợi hay đem bán ngay bây giỠlà tuỳ tôi.
- Cái đồng hồ nầy liệu có được nhiá»u tiá»n không, bà Aliona Ivanovna?
- Cậu cứ Ä‘em đến đây rặt những của rẻ thối không đáng giá má»™t xu. Lần trÆ°á»›c cậu Ä‘em cầm chiếc nhẫn tôi Ä‘Æ°a cậu hai tá»(2), chứ thật ra đến hàng thợ bạc mà mua thì dá»… chỉ đến má»™t rúp rưỡi.
- Bà ứng cho tôi bốn rúp, tôi sẽ chuá»™c lại, chả đấy là vật ká»· niệm của cha tôi. Tôi sắp lÄ©nh được món tiá»n.
- Má»™t rúp rưỡi, tiá»n lãi trừ trÆ°á»›c, cậu không Æ°ng thì thôi vậy.
- Má»™t rúp rưỡi? - ngÆ°á»i trẻ tuổi thốt lên.
- Tuỳ cậu đấy, - mụ già nói Ä‘oạn trao trả chiếc đồng hồ lại. NgÆ°á»i trẻ tuổi cầm lấy, lòng căm uất đến ná»—i toan bá» Ä‘i ngay. NhÆ°ng chàng chợt nghÄ© lại, sá»±c nhá»› rằng mình chẳng còn biết Ä‘i đâu nữa; vả chăng chàng đến đây còn có mục đích khác.
- Bà Ä‘Æ°a tiá»n đây, - ngÆ°á»i trẻ tuổi nói, giá»ng cá»™c cằn.
Mụ già lục túi tìm chùm chìa khoá và Ä‘i sang buồng bên, sau bức màn. Äứng lại má»™t mình giữa căn phòng, ngÆ°á»i trẻ tuổi tò mò lắng tai nghe ngóng và nhẩm suy tính. Bên kia có tiếng mụ già mở tủ ngăn. "Chắc là ngăn trên cùng - chàng phá»ng Ä‘oán - Mụ ta bá» chìa khoá ở túi bên phải… Mấy chiếc Ä‘á»u móc vào cái khâu bằng thép thành má»™t chùm. Có má»™t chiếc to gấp ba mấy chiếc kia, đầu khoá răng cÆ°a, chắc hẳn không phải chìa khoá mở tủ ngăn… Thế nghÄ©a là còn có má»™t cái tráp hay má»™t cái rÆ°Æ¡ng gì đấy… kể cÅ©ng lạ. Chìa khoá rÆ°Æ¡ng Ä‘á»u nhÆ° thế cả… NhÆ°ng sao ta lại có những ý nghÄ© hèn hạ đến thế…"
Mụ già trở ra.
- Äây cậu ạ: má»—i tháng trừ lãi má»—i rúp má»™t hào, tôi trừ trÆ°á»›c má»™t tháng lãi, vị chi má»—i rúp rưỡi trừ má»™t hào rưỡi. Thế vá»›i lại trừ thêm vào chá»— hai rúp tháng trÆ°á»›c của cậu hai hào nữa, vị chi cả thảy là ba hào rưỡi. Vậy bây giá» tôi Ä‘Æ°a cậu má»™t rúp mÆ°á»i lăm cô-pếch tiá»n cầm đồng hồ. Äấy cậu cấm lấy!
- Æ ! Thế ra bây giá» chỉ còn má»™t rúp mÆ°á»i làm cô-pếch thôi Æ°?
- Äúng thế đấy ạ.
NgÆ°á»i trẻ tuổi không cãi lại, lắng lặng cầm lấy tiá»n. Chàng nhìn mụ già và chần chừ chÆ°a Ä‘i vá»™i, nhÆ° còn muốn nói gì hay làm gì nữa, nhÆ°ng cụ thể là cái gì thì dÆ°á»ng nhÆ° chàng cÅ©ng không rõ.
- Bà Aliona Ivanovna ạ, có lẽ nay mai tôi lại sẽ mang lại má»™t cái nữa… bằng bạc… đẹp lắm… má»™t chiếc há»™p Ä‘á»±ng thuốc lá… khi nào tôi lấy ở bạn tôi vá»â€¦ - chàng đâm luống uống và im bặt.
- Thôi đến luc ấy hẵng hay cậu ạ.
- Chào bà… Thế bà lúc nào cÅ©ng ở nhà má»™t mình à? Bà em Ä‘i vắng à? - chàng cố lấy giá»ng thật ung dung há»i mụ già khi bÆ°á»›c ra phòng ngoài.
- Cậu há»i mụ em nhà tôi có việc gì thế?
- Thì… cÅ©ng chẳng có gì đâu. Tôi chỉ há»i thế thôi. Chắc bà lại tưởng… Thôi chào bà Aliona Ivanovna.
Raxkonikov ra vá», tâm thần má»—i lúc má»™t thêm bối rối. Khi xuống thang gác, chàng còn dừng lại mấy lần nhÆ° chợt có Ä‘iá»u gì làm cho chàng choáng cả ngÆ°á»i Ä‘i. Và cuối cùng, khi đã ra phố hàng thốt lên: "Trá»i Æ¡i! Ghê tởm quá! Mà có lẽ nào, lẽ nào ta lại không, chỉ là chuyện nhám, phi lý hết sức? - chàng ngần ngừ nói thêm. - Chả nhẽ má»™t việc khủng khiếp nhÆ° vậy mà ta có thể nghÄ© đến? Lòng ta có thể chứa Ä‘á»±ng những Ä‘iá»u nhÆ¡ nhuốc nhÆ° thế Æ°? Tệ hÆ¡n cả là nó bẩn thỉu, xấu xa, kinh tởm hết sức!… Thế mà suốt má»™t tháng ròng ta có thể…"
NhÆ°ng những lá»i nói, những tiếng kêu chàng thốt ra không sao biểu lá»™ hết ná»—i xúc Ä‘á»™ng trong lòng chàng.
Cái cảm giác ghê tởm cùng cá»±c đã bắt đầu đè nén, dày vò chàng ngay từ khi Ä‘ang Ä‘i đến nhà mụ già, bây giỠđã mãnh liệt và rõ ràng đến ná»—i chàng không còn biết trốn vào đâu cho thoát cÆ¡n ám ảnh nầy. Chàng bÆ°á»›c trên v** hè nhÆ° ngÆ°á»i say rượu, không trông thấy ngÆ°á»i qua Ä‘Æ°á»ng và cứ xô phải há», mãi đến phố sau chàng má»›i định thần lại. ÄÆ°a mắt nhìn quanh, chàng nhận thấy mình Ä‘ang đứng trÆ°á»›c má»™t tiệm rượu dá»n trong má»™t gian nhà hầm có mấy bậc thang từ trên v** hè dẫn xuống cá»­a ra vào. Vừa lúc ấy có hai gã say rượu từ trong tiệm dìu nhau hÆ°á»›c ra, mồm chá»­i bá»›i lảm nhảm. Raxkonikov không nghÄ© ngợi gì lâu. Chàng lập tức bÆ°á»›c xuống mấy bậc thá»m. XÆ°a nay chàng chÆ°a lần nào vào quán rượu, nhÆ°ng bây giá» chàng thấy chóng mặt và thêm vào đấy lại khát bá»ng cả há»ng. Chàng Ä‘ang thèm uống má»™t cốc bia lạnh, và hÆ¡n nữa chàng chợt có ý nghÄ© rằng mình Ä‘á»™t nhiên bạc nhược hẳn Ä‘i nhÆ° thế nầy là vì đói. Chàng đến ngồi ở má»™t góc tối và bẩn, cạnh má»™t cái bàn nhá»›p nháp, gá»i bia và khao khát nốc cạn cốc thứ nhất. Lập tức má»i vật Ä‘á»u sáng tá» ra, và trí óc chàng cÅ©ng trở nên minh mẫn. "Tất cả những cái đó Ä‘á»u là chuyện nhảm, - chàng nói, lòng khấp khởi hy vá»ng, - chẳng việc gì mình phải bứt rứt! Chẳng qua là má»™t sá»± rối loạn vá» cÆ¡ thể. Chỉ cần uống cốc lia. cắn miếng bánh - thế là trong má»™t thoáng trí óc đã lại minh mẫn, ý định đã lại vứng vàng! Xì! toàn chuyện không đâu!" NhÆ°ng tuy chàng nhổ nÆ°á»›c bá»t má»™t cách khinh bỉ nhÆ° vậy, khoé mắt chàng cùng đã vui hẳn lên, dÆ°á»ng nhÆ° chàng vừa Ä‘á»™t nhiên thoát khá»i má»™t ách gì khủng khiếp. Chàng Ä‘Æ°a mắt thân mật nhìn những ngÆ°á»i ngồi trong tiệm. NhÆ°ng ngay trong phút ấy chàng cÅ©ng mÆ¡ hồ cảm thấy tâm trạng lạc quan nầy có má»™t cái gì bệnh tật.
Bấy giá» trong tiệm rượu chỉ còn lác đác mấy ngÆ°á»i khách. Ngoài hai ngÆ°á»i say rượu chàng đã gặp trên bậc thang, sau há» còn có cả má»™t tốp khoảng năm ngÆ°á»i ra vá», lôi theo má»™t cô gái Ä‘iếm, vừa Ä‘i vừa kéo phong cầm - Há» Ä‘i khuất, quán rượu im lặng và rá»™ng rãi hẳn ra. Chỉ còn lại môt ngÆ°á»i hÆ¡i ngà ngà say ngồi trÆ°á»›c mặt cốc bia, dáng dấp nhÆ° má»™t ngÆ°á»i tiểu thÆ°Æ¡ng, bạn hắn là má»™t ngÆ°á»i to béo phục phịch mặc áo xibirca dài, để bá»™ râu hoa râm; say tuý luý, hắn nằm ngủ trên chiếc ghế dài và thỉnh thoảng, nhÆ° chợt tỉnh giấc, lại bẻ ngón tay kèu răng rắc, vÆ°Æ¡n vai và nhấc lÆ°ng lên dây mấy cái, nhÆ°ng vẫn không ngồi dậy, mồm khẽ ê a hát má»™t bài nhám nhí nào đấy, vừa ngâm nga vừa cố nhá»› lại những câu thÆ¡ nhÆ°:
Suốt năm hú hí với nhà tôi
Suốt năm hú… hú h…í hí …
Hoặc sau một lát lại sực tỉnh, hát:
Äang Ä‘i trên phố Podiatsexkaya
Tôi bá»—ng gặp ngÆ°á»i năm xÆ°a…
NhÆ°ng chẳng ai buồn chia sẽ hạnh phúc của hắn, thậm chí bạn hắn còn tá» thái Ä‘á»™ thù địch và nghi ngỠđối vá»›i những cÆ¡n cảm hứng nầy trong tiệm còn có má»™t ngÆ°á»i trông vẻ nhÆ° má»™t viên công chức vá» hÆ°u. Hắn ngồi riêng ra má»™t xó, trÆ°á»›c mặt để má»™t be rượu, chốc chốc lại nhấp từng ngụm nhá» và dạo mắt nhìn quanh. Hình nhÆ° hắn cÅ©ng Ä‘ang có chuyện gì bứt rứt.

Chú thích:
(1) Zimmermann, má»™t hiệu mÅ© dạ nổi tiếng của Äức
(2) à nói hai đồng rúp tiá»n giấy.

ChÆ°Æ¡ng 2

Phần I



Raxkonikov thÆ°á»ng tránh những nÆ¡i đông ngÆ°á»i và nhÆ° ta đã biết, vốn không muốn tiếp xúc vá»›i bất cứ ai, nhất là gần đây. NhÆ°ng bây giá» chàng lại cảm thấy có má»™t cái gì thu hút chàng đến vá»›i ngÆ°á»i Ä‘á»i. DÆ°á»ng nhÆ° có má»™t cái gì thu hút chàng đến vá»›i ngÆ°á»i Ä‘á»i. DÆ°á»ng nhÆ° có má»™t cái gì má»›i mẻ chợt diá»…n ra trong lòng Raxkonikov: chàng thấy thèm được chuyện trò vá»›i ngÆ°á»i khác. Trong suốt tháng qua, tâm trạng lo âu, đăm chiêu bứt rứt âm thầm đã làm chàng quá mệt má»i, đến Ä‘á»—i nay chàng chỉ muốn hít thở - dù chỉ trong má»™t phút - bất kỳ má»™t thứ không khí nào khác; và chàng la cà trong quán rượu má»™t cách thích thú, không ná» hà cảnh bẩn thỉu.
Lão chủ quán thì ở gian trong, nhÆ°ng cÅ©ng hay ra phòng khách. TrÆ°á»›c tiên, ngÆ°á»i ta thấy đôi ủng có bẻ ve cố Ä‘á» bảnh bao đánh xi bóng nhoáng của lão hiện ra trên bậc thang, rồi đến cả ngÆ°á»i lão lù lù bÆ°á»›c xuống.
Lão mặc má»™t cái áo dài Ä‘uôi tôm gấp nếp và má»™t chiếc gi-lê xa tanh Ä‘en cáu ghét đến phát sợ, không thắt cà vạt. Mặt lão bóng nhoáng nhÆ° má»™t ổ khoá sắt bôi dầu kỹ. Sau quầy hàng có má»™t đứa bé Ä‘á»™ mÆ°á»i lăm tuổi và đứa nữa bé hÆ¡n, chuyên bÆ°ng thức ăn đó nhắm cho khách. Trên quầy bày nào dÆ°a chuá»™t thái nhá», nào bánh mì Ä‘en sấy khô, nào cà thái ra từng miếng nhá»: những thứ đó toả ra má»™t mùi rất khó ngá»­i, không khí ngá»™t ngạt không sao chịu nổi và nồng nặc hÆ¡i rượu, đến ná»—i tưởng chừng nhÆ° chỉ thở trong năm phút cÅ©ng có thể say được.
Äôi khi có thể gặp những ngÆ°á»i hoàn toàn không quen biết nhÆ°ng ngay từ khi má»›i nhác trông và tuy chÆ°a trao đổi vá»›i nhau má»™t lá»i nào: ta cÅ©ng đă có thiện cảm vá»›i há». Dó chính là cảm tưởng của Raxkonikov đối vá»›i ngÆ°á»i khách hàng ngồi cách chàng má»™t quãng xa xa, trông giống nhÆ° má»™t công chức vá» hÆ°u. Vá» sau, có nhiá»u lần Raxkonikov nhá»› lại cái cảm giác ban đầu ấy và cÅ©ng cho đó là do má»™t linh cảm. Raxkonikov chăm chú nhìn ngÆ°á»i công chức, dÄ© nhiên cÅ©ng vì hắn ta nhìn Raxkonikov chằm chặp, rõ ràng là muốn bắt chuyện vá»›i chàng. Còn đối vá»›i những khách hàng khác, kể cả lão chủ, ngÆ°á»i công chức hình nhÆ° đã quen lắm rồi - hắn nhìn há» vá»›i má»™t vẻ chán chÆ°á»ng khó chịu lẫn má»™t tý ngạo mạn nữa - nhÆ° đốl vá»›i những ngÆ°á»i hạ lÆ°u ít há»c thức: chẳng ai hÆ¡i đâu Ä‘i nói chuyện vá»›i hạng ngÆ°á»i đó. Hắn ta trạc ngoại ngÅ© tuần, ngÆ°á»i tầm thÆ°á»›c, vạm vỡ, tóc hoa râm, đầu hói, da mặt vàng bủng, thậm chí ngả sang màu lá úa, sÆ°ng phị ra vì nghiện ngập, đôi mi húp híp nứt rả hai kẽ hỠđể lá»™ đôi mắt ti hí đó ngầu nhÆ°ng sáng và tinh nhanh. Trông hắn ta có má»™t cái gì rất kỳ lạ. Cái nhìn của hắn dÆ°á»ng nhÆ° chan chứa nhiệt tình, và có lẽ cÅ©ng không thiếu ý nhị hay trí thông minh: nhÆ°ng trong cái nhìn đó cÅ©ng thấy lóe lên những ánh Ä‘iên rồ. Hắn vận má»™t chiếc áo lá»… phục cÅ© màu Ä‘en đã rách mÆ°á»›p, chỉ còn đính há» má»—i má»™t chiếc cúc mà hắn cài lại cần thận, tá» ra cÅ©ng còn chú ý đến phép lịch sá»±. Ngá»±c áo sÆ¡ mi nhàu nát bẩn thỉu thòi ra ngoài chiếc áo gi-lê xa-tanh Nam-kinh. Râu hắn cạo nhẵn nhÆ° má»i ngÆ°á»i công chức khác, nhÆ°ng nay đã má»c xanh lún phún. Quá nhiên dáng dấp của hắn phảng phất cái vẻ chừng chạc của má»™t ngÆ°á»i công chức. NhÆ°ng hắn ta lại thẫn thá», lo lắng, luôn tay vá»— tóc, thỉnh thoảng lại giÆ¡ cả hai tay lên ôm lấy đầu, hai khuá»·u tay áo đã sá»n chống xuống chiếc bàn nhầy nhợp. Cuối cùng hắn nhìn thẳng vào mặt Raxkonikov và nói to, giá»ng răn rá»i:
- ThÆ°a tiên sinh, ngài cho phép tôi thÆ°a chuyện đứng đắn? Bởi vì, tuy trông ngài không có gì là sang trá»ng, song kinh nghiệm cÅ©ng cho tôi biết rằng ngài là ngÆ°á»i có há»c thức và không hay uống rượu. Bình sinh tôi bao giá» cÅ©ng kính trá»ng ngÆ°á»i có há»c vấn mà lại có đức hạnh, hÆ¡n nữa tôi là tÆ° vấn danh dá»±(1). Tôi tên là Marmelazov, tÆ° vấn danh dá»± - Ngài cho phép tôi há»i: ngài đã từng đảm nhiệm công vụ gì.
- Không, tôi Ä‘ang há»c… - ngÆ°á»i tuổi trẻ trả lá»i, hÆ¡i ngạc nhiên vá»›i lối nói đặc biệt cầu kỳ và cách hòi chuyện Ä‘á»™t ngá»™t nhÆ° ném thẳng vào mặt ngÆ°á»i ta.
Tuy lòng ham muốn được tiếp xúc vá»›i ngÆ°á»i Ä‘á»i vừa má»›i chá»›m nẩy ra chốc lát trong lòng chàng, nhÆ°ng má»›i thoáng nghe hắn ta nói, cái cảm giác chán ghét khó chịu thÆ°á»ng ngày đối vá»›i những ngÆ°á»i lạ Ä‘á»™ng chạm (hay chỉ muốn Ä‘á»™ng chạm thôi) đến cả nhân mình đã lại nổi dậy.
- À vậy ra ngài là sinh viên, hoặc là cá»±u sinh viên? - ngÆ°á»i công chức reo lên - Tôi Ä‘oán đúng. Kinh nghiệm, thÆ°a ngài, chính là nhá» kinh nghiệm lâu năm đấy! - Và để tỠý tán thưởng hắn ta Ä‘Æ°a ngón tay chỉ lên trán - Ngài vốn là sinh viên hoặc đã từng lui tá»›i giảng Ä‘Æ°á»ng. NhÆ°ng ngài cho phép…
Hắn ta lảo đảo đứng dậy, cầm lấy chai, cốc đến ngồi bên cạnh ngÆ°á»i trẻ tuổi. Hắn đã say, nhÆ°ng nói năng mạnh dạn và láu lỉnh, chỉ thỉnh thoảng má»›i có đôi chá»— hÆ¡i nhịu và kéo dài lằng nhằng. Hắn vồ lấy Raxkonikov má»™t cách khao khát tá»±a hồ nhÆ° suốt má»™t tháng nay chính hắn cÅ©ng chÆ°a được nói chuyện vá»›i má»™t bóng ngÆ°á»i nào.
- ThÆ°a ngài - hắn vào Ä‘á» má»™t cách gần nhÆ° long trá»ng - nghèo nàn không phải là thói xấu xa: đó là má»™t chân lý. Tôi còn biết rằng say rượu không phải là má»™t đức hạnh: đó lại càng là má»™t chân lý. NhÆ°ng sá»± khốn cùng, thÆ°a ngài, khốn cùng chính là má»™t sá»± xấu xa đấy ạ. Trong cảnh nghèo nàn ngài còn có thể giữ được bản tính cao thượng của tâm hồn, nhÆ°ng trong cảnh khốn cùng thì không bao giá» và không ai có thể giữ được. Khi ngài ở trong cảnh khốn cùng, ngÆ°á»i ta sẽ Ä‘uổi ngài, không phải Ä‘uổi bằng gậy nữa, thÆ°a ngài, ngÆ°á»i ta sẽ quét ngài ra khá»i xã há»™i loài ngÆ°á»i bằng má»™t cái chổi để cho càng thêm nhục nhã. Thật đúng, vì nếu lâm vào cảnh khốn cùng thì tôi chính là ngÆ°á»i đầu tiên sẽ tá»± sỉ vả tôi. Rồi sau đó là rượu! ThÆ°a ngài, cách đây má»™t tháng, vợ tôi bị ông Lebeziatnikov đánh, mà vợ tôi nào có giống tôi cho cam, chắc ngài cung hiểu Ä‘iá»u đó? Ngài cho phép tôi há»i thêm má»™t Ä‘iá»u nữa, chẳng qua vi tò mò thôi - ngài đã bao giá» ngủ đêm trên sông Nêva, trên những chiếc thuyá»n chở rÆ¡m chÆ°a?
- Chưa, chưa có lần nào - Raxkonikov đáp. - Sao kia ạ?
- Ấy tôi thì tôi đã ngủ, năm đêm nay rồi đấy.
Hắn ta rót đầy cốc, uống cạn và trầm ngâm suy nghÄ©. Trên quần áo và ngay cả trên tóc hắn nữa quả nhiên có những cá»ng rÆ¡m bám rải rác. Rất có thể đã năm hôm nay hắn không thay quần áo, cÅ©ng không tắm rá»­a gì. Nhất là hai bàn tay hắn, thôi thì bẩn nhầy nhụa, đỠối, móng Ä‘en kịt.
Câu chuyện của hắn hình nhÆ° thu hút được sá»± chú ý tuy uể oải của má»i ngÆ°á»i xung quanh. Mấy đứa trẻ sau quầy hàng bắt đầu cÆ°á»i khúc khích. Lão chủ, chắc là giữ ý, từ trên gian gác Ä‘i xuống để nghe "anh chàng vui nhá»™n"; lão ngồi cách xa Marmelazov, ngáp dài má»™t cách uc oải nhÆ°ng quan trá»ng. Chắc hẳn ở đây ngÆ°á»i ta đã quen biết Marmelazov từ lâu, và cái khuynh hÆ°á»›ng nói năng kiểu cách của hắn chắc cÅ©ng đã thoát thai từ thói quen nói chuyện thÆ°á»ng xuyên vá»›i những ngÆ°á»i không quen biết trong tiệm rượu. Thói quen đó đã biến thành má»™t nhu cầu ở má»™t số ngÆ°á»i say, và nhất là ở những kẻ bị kiểm chế và ngược đãi ở nhà. Vì lẽ đó nên há» cố tranh thủ sá»± đồng tình, và nếu được, cả sá»± nể vì nữa trong đám bạn nghiện.
- Nầy, "anh chàng vui nhá»™n"! - lão chủ nói to lên - Thế tại sao đằng ấy không làm việc? Äằng ấy là công chức sao không đến sở mà làm?
- ThÆ°a ông, tại sau tôi không làm việc Æ°? - Marmelazov chỉ hÆ°á»›ng vá» Raxkonikov mà trả lá»i, làm nhÆ° thế chính chàng há»i hắn. - Tại sao tôi không làm việc Æ°? Làm nhÆ° thể tôi không Ä‘au lòng vì phải co mình nằm không! Tôi không dứt ruá»™t hay sao, khi ông Lebeziatnikov cách đây má»™t tháng đã dám thượng cẳng chân hạ cẳng tay đánh vợ tôi. Xin lá»—i ông bạn trẻ, đã có lần nào… hừm, nói giả dụ nhÆ° thế, ông đã có lần nào há»i vay tiá»n má»™t cách vô hy vá»ng chÆ°a?
- Có nhÆ°ng mà vó hy vá»ng là thế nào?
- NghÄ©a là toàn hoàn vô hy vá»ng ấy mà! Vay mà biết trÆ°á»›c rằng mình không thể trông mong gì hết. Äấy, chắc ông cÅ©ng biết rõ, nói giả dụ má»™t ngÆ°á»i nào đó, má»™t công dân tối hữu dụng và đầy thiện ý, sẽ không Ä‘á»i nào cho ông vay tiá»n. Mà tại sao há» lại cho tôi vay má»›i được chứ? Há» biết chắc rằng tôi sẽ không trả kia mà: Vì thÆ°Æ¡ng hại chăng? NhÆ°ng ông Lebeziatnikov, con ngÆ°á»i thức thá»i luôn theo sát các tÆ° tưởng má»›i, vừa nói vá»›i tôi rằng ở thá»i đại ta ngay lòng thÆ°Æ¡ng hại cÅ©ng bị khoa há»c cấm Ä‘oán, và ở nÆ°á»›c Anh, xứ sở của chính trị kinh tế há»c, ngÆ°á»i ta đã thá»±c hiện Ä‘iá»u đó. Vậy, xin há»i, tại sao há» lại cho vay được? Ấy thế là tuy biết trÆ°á»›c há» sẽ không cho vay, ông vẫn cất bÆ°á»›c lên Ä‘Æ°á»ng và…
- Nhưng đi như thế để làm gì? - Raxkonikov nói chen vào.
- Thế nếu ngÆ°á»i ta không còn má»™t ai để đến và cÅ©ng không biết Ä‘i đâu nữa thì biết làm thế nào? Phàm đã là ngÆ°á»i ta phải có má»™t nÆ¡i nào để mà đến chứ. Bởi vì cÅ©ng có lúc nhất thiết phải ra Ä‘i, dù là Ä‘i đâu. Khi đứa con gái Ä‘á»™c nhất của tôi lần đầu tiên phải ra Ä‘i vá»›i má»™t tấm thẻ vàng(2), tôi cÅ©ng đã phải Ä‘i… vì con gái tôi hiện sống vá»›i tấm thẻ vàng đấy ạ! - hắn ta vừa nói thêm vừa nhìn chàng thanh niên vẻ hÆ¡i ngại ngùng - Chẳng làm sao cả, thÆ°a ông, chẳng làm sao cả! - hắn vá»™i vàng tuyên bố, vẻ thản nhiên, khi nghe thấy hai đứa bé sau quầy hàng phì cÆ°á»i và chính lão chủ cÅ©ng cÆ°á»i mỉm. - Chẳng làm sao cả! Những cái lắc đầu đó không làm tôi nao núng tý nào - Bởi vì ai nấy Ä‘á»u đã biết chuyện ấy, và tất cả những diá»u gì bí mật rồi cùng Ä‘á»u trở nên hiển nhiên cả, tôi cÅ©ng không khinh miệt thái Ä‘á»™ đó mà chỉ cam tâm chịu Ä‘á»±ng thôi. Thôi kệ há», kệ há»â€¦ "Äây con ngÆ°á»i"(3). Xin ông cho phép, ông bạn trẻ, ông có thể… Không, phải nói cho mạnh và nổi bật hÆ¡n: không phải là "ông có thể"… Không phải, "ông có dám" nhìn thẳng vào mặt tôi mà khẳng định rằng tôi không phải là má»™t con lợn không?
Chàng thanh niên lặng thinh không đáp.
- Vậy thì - Nhà hùng biện ung dung nói tiếp, giá»ng lần nầy lại càng chững chạc và trang trá»ng má»™t cách có dụng công, sau khi đợi cho những tiếng cÆ°á»i vừa nổi lên trong phòng tắt hẳn - Vậy cứ cho rằng tôi là má»™t con lợn, còn nàng là má»™t bậc mệnh phụ. Tôi là hình ảnh của loài thú vật, còn Katerina Ivanovna, vợ tôi, là má»™t nhân vật có há»c thức và bẩm sinh là con của má»™t sÄ© quan tham mÆ°u. Cứ cho rằng tôi là má»™t thằng hèn, còn nàng thì có má»™t tâm hồn thanh cao, và được giáo dục thêm những tình cảm tôn quý. Tuy vậy… Ôi giá nàng thÆ°Æ¡ng hại tôi? ThÆ°a ông, bởi vì má»—i ngÆ°á»i tất phải có má»™t nÆ¡i nào ngÆ°á»i ta thÆ°Æ¡ng hại mình chứ, phải không, thÆ°a ông? Mà Katerina Ivanovna tuy là ngÆ°á»i quảng đại song cÅ©ng không được công bằng… và tuy tôi cÅ©ng hiểu rằng nàng có túm lấy má»› tóc xù của tôi thì cÅ©ng chỉ vì thÆ°Æ¡ng hại thôi… vì tôi có thể nhắc lại mà không bối rối rằng nàng vẫn thÆ°á»ng túm lấy tóc tôi, ông bạn trẻ ạ - hắn ta nhấn mạnh má»™t cách càng trang trá»ng khi lại nghe tiếng cÆ°á»i khúc khích, - NhÆ°ng - trá»i Æ¡i giá có bao giá», dù chỉ má»™t lần thôi, - nàng… NhÆ°ng không, không! Toàn là chuyện hão huyá»n hết, sao tôi lại còn nói đến làm gì? Không có gì đáng nói cả, vì má»i Ä‘iá»u mong muốn Ä‘á»u đã được thá»±c hiện khá nhiá»u lần, đã nhiá»u lần tôi được thÆ°Æ¡ng hại nhÆ°ng, nhÆ°ng mà tính tôi vốn thế, và tôi bẩm sinh là má»™t con vật.
- Còn phải nói! - Lão chủ quán vừa ngáp vừa buông má»™t lá»i nhận xét.
Marmelazov giáng mạnh nắm đấm xuống bàn, vẻ cương quyết.
- Tính tôi vốn thế? Ông có biết không, thÆ°a ông, ông có biết rằng ngay cả đến bít tất của nàng tôi cÅ©ng Ä‘em uống rượu không? Không phải là giầy đâu nhé, vì nếu thế thì cÅ©ng còn tạm gá»i được là, thÆ°á»ng tình, mà là bít tất kia, bít tất của nàng kia? NÆ°á»›ng vào tiệm rượu! Lại chiếc khăn quàng cổ lông cừu tÆ¡ của nàng nữa! Khăn của ngÆ°á»i ta tặng nàng thuở trÆ°á»›c, vốn là của riêng nàng, chứ không phải của tôi. Cái xó của gia đình tôi ở lạnh lắm. Mùa đông năm nay, nàng lại cảm hàn và bắt đầu ho ra máu. Chúng tôi có ba cháu nhá», Katerina từ sáng đến chiá»u cứ quần quật nào là chải đầu kỳ cá» tắm rá»­a cho chúng, vì từ thuở bé, nàng đã quen sạch sẽ. Nàng yếu phổi và Ä‘ang bị bệnh lao Ä‘e doạ, mà tôi cÅ©ng biết thế. Chả nhẽ tôi lại không thấy được Ä‘iá»u đó hay sao! Mà càng có rượu vào tôi lại càng thấy rõ. Và tôi uống rượu cÅ©ng chính là đế cố tìm thấy niá»m đồng cảm và ná»—i sầu muá»™n trong chất men. Tôi uống vì muốn Ä‘au khổ thêm bá»™i phần.
Hắn gục đầu xuống bàn, vẻ tuyệt vá»ng.
- Anh bạn trẻ Æ¡i - hắn ngá»­ng đầu lên nói tiếp - Tôi tưởng nhÆ° Ä‘á»c được má»™t nét sầu muá»™n trên gÆ°Æ¡ng mặt anh. Ngay từ khi anh má»›i vào tôi đã thấy rõ nhÆ° vậy cho nên tôi đã bắt chuyện vá»›i anh ngay tức khắc. Kể cho anh nghe câu chuyện Ä‘á»i tôi, tôi không há» muốn tá»± bêu xấu tôi trÆ°á»›c mặt những kẻ vô công rồi nghá» kia, vì há» cÅ©ng đã biết hết từ trÆ°á»›c rồi, mà là muốn tìm thấy má»™t con ngÆ°á»i nhạy cảm và có há»c. Anh cÅ©ng nên biết rằng vợ tôi đã được dạy dá»— ở má»™t há»c viện trong trấn dành riêng cho các thiếu nữ con nhà quý phải, và trong buổi lá»… tốt nghiệp, nàng đã cầm chiếc khăn san, nhảy trÆ°á»›c mặt quan tổng trấn và các vị quan khách khác, vì thế nàng đã được thưởng má»™t huy chÆ°Æ¡ng vàng và má»™t bằng khen - Tấm huy chÆ°Æ¡ng thì… Tấm huy chÆ°Æ¡ng thì đã bán Ä‘i rồi… từ lâu rồi… hừm… bằng khen thì đến nay vẫn còn nằm trong hòm của nàng và gần đây nàng còn Ä‘em ra cho mụ chủ nhà xem. Tuy giữa nàng vá»›i mụ chủ nhà luôn luôn có những chuyện xích mích cãi vã tối Æ° thÆ°á»ng xuyên nhÆ°ng nàng lại thích kể lể - vá»›i bất kỳ ai - vá» những ngày hạnh phúc đã qua mà nàng vẫn tá»± hào. Tôi không há» trách nàng, không há», bởi vì tất cả những ká»· niệm của nàng nay chỉ còn có thể, những cái khác thì đã tan thành tro bụi. Äúng. Äúng, nàng là má»™t ngÆ°á»i nóng nảy, kiêu hãnh và cÆ°Æ¡ng nghị. Nàng tá»± lau lấy sàn nhà, ăn bánh mì Ä‘en, nhÆ°ng không thể để cho ái khinh mình. Chính vì vậy mà nàng không thể chịu được thói thô bạo của á»ng Lebeziatnikov, và khi ông ta giở thói vÅ© phu đánh nàng, nàng đã nằm liệt giÆ°á»ng, vì bị đòn thì ít mà bị xúc phạm thì nhiá»u hÆ¡n. Khi tôi cÆ°á»›i nàng thì nàng đã là má»™t quả phụ có ba con nhá». Äá»i chồng trÆ°á»›c, nàng lấy má»™t viên sÄ© quan bá»™ binh mà nàng yêu. Nàng đã trốn nhà Ä‘i vá»›i hắn ta. Nàng yêu hắn tha thiết nhÆ°ng hắn lại bê tha cá» bạc, bị Ä‘Æ°a ra toà và ít lâu sau thì chết. Càng vá» sau hắn ta càng hay đánh nàng. Tuy nàng không thể tha thứ cho hắn - Ä‘iá»u đó tôi có đủ tài liệu để biết chắc - nhÆ°ng má»—i khi nhá»› đến hắn, nàng không sao cầm được nÆ°á»›c mắt và vẫn thÆ°á»ng nhắc đến hắn để răn tôi. Tôi cÅ©ng vui lòng, rất vui lòng, vì nhÆ° vậy, ít nhất trong tưởng tượng, nàng cÅ©ng có thể hình dung là ngày xÆ°a mình sung sÆ°á»›ng lắm. Hắn ta để lại cho nàng ba đứa con nhỠở má»™t huyện xa xôi hẻo lánh mà hồi đó tôi cÅ©ng ở đấy, và trong má»™t tình trạng cùng khổ tuyệt vá»ng đến ná»—i chính tôi, má»™t ngÆ°á»i đã từng lăn lá»™n khắp đó đây, cÅ©ng không sao tả nổi. Há» hàng của nàng Ä‘á»u từ bá» nàng. Mà nàng thì lại kiêu ngạo, kiêu ngạo quá Ä‘á»—i… Và thÆ°a ông, thế là tôi, má»™t anh chàng goá vợ có má»™t đứa con gái mÆ°á»i bốn tuổi vá»›i Ä‘á»i vợ trÆ°á»›c, tôi đã đến xin há»i nàng làm vợ, vì tôi không thể khoanh tay đứng nhìn ná»—i khổ Ä‘au đó. Má»™t ngÆ°á»i đàn bà có há»c thức và cao quý nhÆ° vậy mà lại thuận lòng kết hôn vá»›i tôi! Chỉ riêng việc ấy thôi cÅ©ng đủ để ông thấy rõ nàng đã lâm vào má»™t cảnh cÆ¡ cá»±c đến thế nào? Ấy thế mà nàng cÅ©ng đã lấy tôi! Nàng khóc nức nở, nàng vò đầu bứt tai, nhÆ°ng nàng đã lấy tôi! Vì nàng không còn biết Ä‘i đâu nữa. Ông có hiểu không, thÆ°a ông, ông có hiểu không còn biết Ä‘i đâu nghÄ©a là thế nào không? Không! Cái ấy, ông chÆ°a hiểu được… Suốt má»™t năm tôi đã má»™t lòng má»™t dạ làm tròn nhiệm vụ má»™t cách trong sạch và không sỠđến cái nầy. - hắn chạm ngón tay vào chai rượu - Vì tôi vốn có lÆ°Æ¡ng tâm. NhÆ°ng ngay việc đó cÅ©ng không làm cho nàng hài lòng. Rồi thì tôi mất việc, không phải lá»—i tại tôi mà vì công sở giảm biên chế nhân sá»±, thế là tôi lại đâm ra rượu chè. Sau khi lang thang khắp nÆ¡i và chịu Ä‘á»±ng muôn vàn khổ cá»±c, chúng tôi đã dừng lại ở nÆ¡i kinh thành tráng lệ vá»›i muôn ngàn lâu đài rá»±c rỡ nầy, thấm thoát đã được má»™t năm rưỡi, và ở đây tôi lại tìm được má»™t việc làm. Tìm được rồi lại mất, ông ạ, lần nầy thì chính là lá»—i tại tôi, vì cái thói nghiện ngập tai hại của tôi. Bây giá» thì chúng tôi trá» trong má»™t góc nhà của mụ Amalya Ivanovna Lippevekzen; còn nhÆ° lấy gì mà sinh sống, lấy gì mà trả tiá»n nhà thì chính tôi cÅ©ng không biết nữa. Ngoài chúng tôi, cÅ©ng còn nhiá»u ngÆ°á»i khác trỠở đấy - má»™t cảnh há»—n loạn ghê tởm… hừm… thế đấy… Trong thá»i gian đó thì đứa con gái vợ trÆ°á»›c của tôi dần dần lá»›n lên; nó phải chịu Ä‘á»±ng cái cảnh dì ghẻ con chồng ra sao thì thôi, tôi cÅ©ng không kể làm gì nữa. Vì tuy Katerina Ivanovna rất cao thượng, nàng vẫn là má»™t ngÆ°á»i đàn bà hay giận dữ, nóng tính và cÅ©ng biết cách hành hạ… Äúng thế! NhÆ°ng thôi, nhắc đến những chuyện đó làm gì. Chắc ông cÅ©ng rõ rằng cứ cách ấy thì Sonya chẳng còn được há»c hành tý gì.
Cách đây bốn năm tôi đã thá»­ dạy nó há»c địa lý và lịch sá»­ thế giá»›i; nhÆ°ng vì kiến thức của bản thân tôi cÅ©ng không lấy gì làm vững chắc, vả lại tài liệu khả dÄ© dùng được cÅ©ng không có, vì sách vở thì… hừm… chúng tôi còn đâu nữa, cho nên việc dạy dá»— đành phải dẹp lại. Chúng tôi chỉ há»c đến Ä‘oạn vua Ba TÆ° là Cyrux. Vá» sau, khi Ä‘á»n tuổi trưởng thành nó có Ä‘á»c thêm được má»™t vài quyển sách có ná»™i dung tiểu thuyết và gần đây nó lại Ä‘á»c thêm được quyển Sinh lý há»c của Liuyx do ông Lebeziatnikov giá»›i thiệu cho - ông có biết không, nó thích quyển đó lắm và còn Ä‘á»c cho chúng tôi nghe má»™t vài Ä‘oạn. Äấy, tất cả há»c vấn của nó chỉ có thể. ThÆ°a ông, bây giá» tôi - cả nhân tôi - xin há»i nhỠông má»™t câu: theo ông, má»™t ngÆ°á»i con gái nghèo, lÆ°Æ¡ng thiện, nếu cÅ©ng làm má»™t công việc lÆ°Æ¡ng thiện thì liệu kiếm được bao nhiêu tiá»n? Không được mÆ°á»i lăm cô-pếch má»™t ngày đâu ông ạ; nếu cô ta lÆ°Æ¡ng thiện và không có tài cán gì đặc biệt, ấy là nói đã làm bở hÆ¡i tai ra rồi đấy. Rồi cả cái ông uá»· viên há»™i đồng thành phố Klovstok Ivan Ivanovich nữa - ông có nghe nói không - cho đến nay ông ta vẫn chÆ°a trả công may ná»­a tá sÆ¡ mi vải Hà Lan, lại còn mắng nhiếc xua Ä‘uổi nữa: ông ta dậm chân dậm cẳng, chá»­i bá»›i tục tằn, lấy cá»› là cái cổ áo may không đúng kích thÆ°á»›c và khâu lệch. Thế rồi bá»n trẻ con đói ở nhà… Rồi Katerina Ivanovna nữa, cứ Ä‘i Ä‘i lại lại trong phòng, tay vặn vào nhau, gò má nổi lên những đám Ä‘o Ä‘á» - thÆ°á»ng ngÆ°á»i lao vẫn hay thế. à chừng bà muốn nói "Äồ ăn hại, mày sống trong nhà ta, mày ăn uống no nê, lại được sưởi ấm". NhÆ°ng con tôi có được ãn gì, uống gì cho cam vì chính mấy đứa bé cÅ©ng không được lấy má»™t mẩu bánh từ ba hôm rồi - Còn tôi thì tôi nằm dài, tôi còn biết làm sao! Tôi nằm dài, say khÆ°á»›t và nghe thấy tiếng Sonya nói con tôi rất lành, giá»ng nói nhá» nhẻ… mái tóc nó hung hung vàng, khuôn mặt thanh thanh bao giá» cÅ©ng xanh xao và gày gò. Con tôi nói: "Katerina Ivanovna, có thật là tôi phải quyết định làm cái việc đó không?". Mà trÆ°á»›c đó con mụ Zazya Frantxovna, má»™t con mụ Ä‘á»™c ác mà sở cảnh sát đã quá quen thuá»™c, có đến há»i thăm há»i dò mụ chủ nhà ba lần rồi. Katerina Ivanovna cÆ°á»i nhạt đáp: "Còn gì nữa, còn giữ làm gì? Quý báu lắm đấy?". Äừng vá»™i ông ạ, ông ạ, đừng vá»™i buá»™c tá»™i cho nàng. Không phải nàng nói câu đó khi Ä‘ang tỉnh táo đâu, mà chỉ vì bị khích Ä‘á»™ng dữ dá»™i, vì bệnh tật, vì bị những tiếng khóc của bầy trẻ đói ám ảnh, vả chăng nàng nói nhÆ° vậy cÅ©ng để sỉ vả chứ không phải nàng chủ ý muốn nhÆ° vậy. Tính Katerina Ivanovna vốn thế, ngay khi bá»n trẻ con vì đói mà khóc, nàng cùng thẳng tay đánh chúng luôn. Rồi quãng sáu giá», tôi thấy Sonya dậy, quàng khăn, khoác áo ngoài ra Ä‘i, và Ä‘á»™ chín giá» thì trở vá». Con tôi vào nhà, Ä‘i thẳng đến trÆ°á»›c mặt Katerina Ivanovna và lẳng lặng đặt ba mÆ°Æ¡i rúp trên bàn trÆ°á»›c mặt nàng. Nó không hé miệng nói lấy ná»­a lá»i, không nhìn ai cả: nó chỉ cầm cái khăn trùm lá»›n màu lục - chả là chúng tôi có má»™t cái khăn trùm bằng dạ mịn dùng chung - trùm lên đầu che kín cả mặt rồi nằm vật ra giÆ°á»ng, quay mặt vào tÆ°á»ng, đôi vai bé nhá» và toàn thân run lên từng đợt… Còn tôi, tôi vẫn nằm đó, say khÆ°á»›t. Rồi tôi thấy, anh bạn trẻ Æ¡i, tôi thấy Katerina Ivanovna, cÅ©ng không nói ná»­a lá»i, đến cạnh giÆ°á»ng Sonyeska quỳ bên chân con tôi suốt cả buổi tối, chốc chốc lại hôn chân nó, không chịu đứng dậy, rồi con tôi và vợ tôi ngủ vá»›i nhau, ôm nhau ngủ… cả hai… đúng thế… còn tôi, tôi vẫn nằm đó… say bí tỉ.
Marmelazov im bặt, tưởng như nghẹn đi. Rồi đột nhiên hắn hối hả rót rượu ra uống và đằng hắng một tiếng.
- Từ đó, thÆ°a ông - hắn nói tiếp sau má»™t lát im lặng - từ đó, do má»™t sá»± ngẫu nhiên bất hạnh và do lá»i tố giác của những kẻ xấu bụng - chính mụ Zarya Frantxovna đã tích cá»±c góp phần vào việc nầy, vì đâu nhÆ° chúng tôi đã không kinh trá»ng mụ đúng mức thì phải, - từ đó, con gái tôi, Sofia Xemionovna buá»™c phải lÄ©nh thẻ vàng và tất nhiên là không được chung sống vá»›i chúng tôi nữa vì cả mụ chủ nhà Amalya Ivanovna ngÆ°á»i trÆ°á»›c đây đã giúp mụ Zazya Frantxovna cả ông Lebeziatnikov Ä‘á»u không muốn thế lắm… Chính vì Sonya mà hắn đã sinh sá»± vá»›i Katerina Ivanovna. TrÆ°á»›c đây, cÅ©ng chính hắn đã Ä‘eo Ä‘uổi Sonyeska thì nay hắn lại tá» vẻ tá»± ái: "Sao! Má»™t ngÆ°á»i có há»c thức nhÆ° tôi mà lại cùng sống chung dÆ°á»›i má»™t mái nhà vá»›i cái hạng đàn bà ấy à!". Katerina không để cho hắn nói nữa, bênh vá»±c ngay Sonya… và thế là hết. Từ đó Sonyeska chỉ đến thăm chúng tôi vào những buổi chiá»u tối, nó đỡ đần, an ủi Katerina và Ä‘Æ°a vá» má»™t ít tiá»n do nó kiếm được. Nó thuê lại căn buồng trong của bác thợ may Kapernaumov. Bác ta thá»t và nói lắp, cả cái gia đình đông đúc của bác ta cÅ©ng Ä‘á»u nói lắp cả. Vợ bác ta cÅ©ng nói lắp. Cả nhà bác ta sống chung trong má»™t căn buồng còn Sonya thì ở buồng cạnh, cách nhau má»™t bức vách… Hừm… vâng!… há» là những ngÆ°á»i nghèo khổ vô cùng, và lại nói lắp nữa… Äúng thế… Thế rồi, má»™t buổi sá»›m ná», tôi dậy, khoác bá»™ quấn áo rách vào, Ä‘Æ°a hai tay lên cầu trá»i rồi đến yết kiến ngài Ivan Aphanaxievich. Anh có biết ngài Ivan Aphanaxievich không? Không à? Thật rõ hoài! Má»™t con ngÆ°á»i nhà trá»i đấy! Äúng là má»™t hòn sáp trÆ°á»›c mặt đức Chúa; ngài cứ chẩy ra nhÆ° sáp! Ngài còn ứa cả nÆ°á»›c mắt ra nữa sau khi vui lòng nghe hết câu chuyện của tôi. "Ngài Marmelazov, anh đã phụ lòng mong đợi của tôi má»™t lần rồi đây. Nay tôi lại đứng Raxkonikov lấy tÆ° cách cả nhân mà đảm nhận cho anh má»™t lần nữa - chính ông ta nói thế - anh nhá»› lấy. Thôi anh vá» Ä‘i". Tôi cúi hôn nắm bụi dÆ°á»›i gót chân ngài - Ấy là nói trong tưởng tượng thôi - vì thật ra ngài cÅ©ng không đế cho tôi làm thế vì ngài là con ngÆ°á»i có há»c thức và có những tÆ° tưởng tối tân vá» chính trị. Tôi trở vá» và khi tôi tuyên bố là đã có việc làm và sẽ nhận tiá»n lÆ°Æ¡ng thì trá»i Æ¡i thật khó lòng mà tưởng tượng được!
Marmelazov lại ngừng bặt vì quá xúc Ä‘á»™ng. Lúc ấy cả má»™t lÅ© ngÆ°á»i say rượu lảo đảo bÆ°á»›c vào quán. Cạnh cá»­a ra vào, âm thanh của má»™t chiếc phong cầm quay và giá»ng hát yếu á»›t của má»™t đứa bé lên bảy vang lên trong Ä‘iệu "Khutorok". Gian phòng ồn ào hẳn lên.
Lão chủ và mấy thằng bé săn đón những khách má»›i đến. Marmelazov không chú ý đến há», vẫn kể tiếp.
Hắn đã có vẻ mệt lắm, nhÆ°ng càng say hắn lại càng lắm lá»i. Hắn linh hoạt lên, và thậm chí mặt hắn còn nhÆ° tÆ°Æ¡i rói lên nữa khi hắn nhá»› đến những thắng lợi gần đây trên Ä‘Æ°á»ng hoan lá»™ của hắn. Raxkonikov vẫn chăm chú ngồi nghe.
- Chuyện đó, thÆ°a ông, xảy ra cách đây đã năm tuần… Äúng… Khi Katerina và Sonyeska biết tin nhÆ° vậy thì trá»i Æ¡i, cứ nhÆ° là thiên Ä‘Æ°á»ng đã rá»™ng mở đón tôi. Má»›i hồi nào đây, tôi còn nằm dài nhÆ° má»™t con vật và chỉ được nghe chá»­i! Thế mà nay, há» bÆ°á»›c rón rén, mắng khẽ bá»n trẻ con "Suỵt… Xemion Zakharovich Ä‘i làm vá» mệt… Äể cho bố nghỉ…" Há» pha cà-phê cho tôi dùng trÆ°á»›c khi Ä‘i làm; há» làm kem sữa cho tôi ăn! HỠđã bắt đầu tìm được sữa tÆ°Æ¡i làm kem cho tôi đấy anh bạn ạ! Tôi cÅ©ng không hiểu há» làm thế nào mà xoay ra được mÆ°á»i má»™t rúp năm mÆ°Æ¡i cô-pếch để tậu cho tôi má»™t bá»™ phẩm phục cùng khả ái: nào là ủng, nào là diá»u cổ áo sÆ¡ mi bằng trúc bâu tuyệt đẹp, cả má»™t bá»™ cánh tÆ°Æ¡m tất nhÆ° vậy mà chỉ hết mÆ°á»i má»™t rúp năm mÆ°Æ¡i cô-pếch! Ngày đầu tiên tôi Ä‘i làm vá» thì chao ôi, Katerina Ivanovna đã dá»n bữa ăn lên, má»™t bữa hai món: có canh nầy, và cả thịt lợn xào rau thÆ¡m nữa, má»™t món mà trÆ°á»›c kia tôi chÆ°a hỠđược biết qua. Còn nàng thì trông khác hẳn; mà áo dài thì có đâu! Không có lấy má»™t chiếc nào? Thế nhÆ°ng nàng cÅ©ng đã biết cách phục sức nhÆ° sắp Ä‘i thăm viếng ai mà không phải gặp chăng hay chá»› đâu nhé; ấy, có những ngÆ°á»i nhÆ° thế đấy, không có gì há» cÅ©ng làm được thành đủ lệ bá»™: tóc chải cẩn thận, má»™t cái cổ áo trắng nhá» dính lên áo, má»™t chiếc măng-sét Ä‘eo vào cổ tay; thế là nàng đã biến thành má»™t ngÆ°á»i khác hẳn, trẻ ra, đẹp ra. Sonyeska, con gái yêu của tôi thì chỉ Ä‘Æ°a tiá»n vá» nhà thôi vì, trong lúc nầy - nó nói thế - vá» nhà luôn không tiện, có chăng cÅ©ng đế đến chiá»u tối hẵng vỠđể cho ngÆ°á»i ta khá»i trông thấy. Anh nghe ra chÆ°a? Thế đấy! Má»™t hôm, tôi Ä‘i làm vá», ăn trÆ°a xong Ä‘i nằm nghỉ thì anh bạn nầy, anh có tin được không, vợ tôi ngồi thì thầm trò chuyện vá»›i mụ Amalya Ivanovna! Hai giá» liá»n! Thế mà tuần trÆ°á»›c đó, hai ngÆ°á»i vừa cãi nhau ra trò, bây giá» lại chính nàng má»i mụ ta sang uống cà phê. Nàng không thể cầm lòng được nữa. "Bây giá» thì Xemion Zakharovich đã có việc làm ở sở và được lÄ©nh lÆ°Æ¡ng. Nhà tôi đã thân hành đến tìm ngài Ivan Aphanaxyevich, chính ngài đã ra đón và dặn má»i ngÆ°á»i khác hãy đợi đấy đã, rồi cầm tay nhà ôi Ä‘Æ°a vào buồng làm việc qua mặt má»i ngÆ°á»i. Anh nghe ra chÆ°a, anh bạn? "Xemion Zakharovich, - Ngài nói - tuy đã vì nhu nhược, nhẹ dạ mà Ä‘i theo con Ä‘Æ°á»ng hÆ° há»ng, nhÆ°ng tôi rất nhá»› đến công lao của anh và cÅ©ng bởi vì anh đã có lá»i hứa vá»›i tôi, vả lại ở đây không có anh thì công việc cứ há»ng bét đấy, anh nghe chÆ°a nên tôi tin ở anh, tin ở lá»i hứa danh dá»± của anh". Tất cả những chuyện đó anh ạ, Ä‘á»u do nàng bịa đặt ra hết, không phải vì nhẹ dạ, chỉ muốn khoa trÆ°Æ¡ng. Không! Chính nàng tin nhÆ° vậy, nàng tìm thấy nguồn an ủi trong những áo ảnh do chính nàng tưởng tượng ra, thật thế! Và tôi cÅ©ng không chê trách nàng, không chê trách chút nào. Rồi cách đây sáu hôm, khi tôi mang món tiá»n lÆ°Æ¡ng đầu tiên của tôi vá» nhà - hai mÆ°Æ¡i ba rúp, bốn mÆ°Æ¡i cô-pếch - nàng đã âu yếm nói vá»›i tôi: "Anh của em ngoan quá! Lúc ấy chỉ có mình chúng tôi thôi đấy nhé? Thá»­ há»i tôi thì có chút gì là đáng yêu không chứ, và có ra dáng tấm chồng nữa không thể mà nàng đã phải bẹo má tôi mà âu yếm "Anh của em ngoan quá?"
Marmelazov ngừng bặt. Hắn cÅ©ng muốn mỉm cÆ°á»i, nhÆ°ng cằm hắn run bắn lên. Tuy vậy hắn cÅ©ng kìm lại được. Cái quán rượu nầy, rồi cái dáng dấp sa Ä‘oạ bê tha của Marmelazov, rồi câu chuyện nằm đêm ngủ dÆ°á»›i thuyá»n rÆ¡m của hắn, rồi chai rượu, vá»›i cả cái tình thÆ°Æ¡ng bệnh tật của hắn đối vá»›i vợ, vá»›i gia đình, tất cả những thứ đó đã làm cho Raxkonikov hoang mang. Chàng chăm chú nghe, nhÆ°ng vá»›i má»™t cảm giác Ä‘au Ä‘á»›n, chàng tiếc là đã ghé vào đây.
- Ông ạ. Ông ạ! - Marmelazov vừa trấn tÄ©nh lại, nói tiếp - Vâng, thÆ°a ông, có lẽ đối vá»›i ông cùng nhÆ° đối vá»›i má»i ngÆ°á»i khác đó chỉ là má»™t chuyện khôi hài, và chắc tôi đã làm phiá»n lòng ông vì câu chuyện ngá»› ngấn vá»›i những chi tiết khốn khổ của Ä‘á»i tÆ° tôi đây, nhÆ°ng đối vá»›i tôi thì đó không phải là câu chuyện cÆ°á»i. Vì tôi có đủ sức thể nghiệm tất cả những cảm xúc đó… Thế là suốt cả cái ngày hoan lạc đó của Ä‘á»i tôi và cho đến cà buổi tối, trí tưởng tượng của tôi nhÆ° được chắp cánh bay cao: rồi tôi sẽ thu xếp chu tất má»i việc trong gia đình, tôi sẽ may mặc cho bá»n trẻ, rồi vợ tôi sẽ yên lòng, tôi sẽ cứu vãn danh dá»± cho đứa con gái yêu quý Ä‘á»™c nhất của tôi rồi Ä‘Æ°a nó vá» sống êm ấm trong lòng gia đình… rồi nhiá»u, nhiá»u chuyện khác nữa… ThÆ°a ông, ngÆ°á»i ta có quyá»n mÆ¡ Æ°á»›c lắm. Vậy mà, thÆ°a ông, - Marmelazov bá»—ng nhÆ° rùng mình, ngá»­ng đầu và nhìn thẳng vào mắt Raxkonikov, vậy mà ngay ngày hôm sau, sau những giấc mÆ¡ đẹp để ấy thế là cách đây đúng năm hôm, buổi chiá»u, tôi đã bày mÆ°u xảo trá đánh cắp chìa khoá hòm của Katerina Ivanovna, và nhÆ° má»™t tên kẻ trá»™m trong đêm tối, tôi đã cuá»—m tất cả số tiá»n lÆ°Æ¡ng còn lại - tôi cÅ©ng không nhá»› là bao nhiêu - và đấy ông xem, nhẵn sạch! Năm hôm nay tôi không bÆ°á»›c chân vá» nhà, ngÆ°á»i nhà Ä‘ang Ä‘i tìm tôi, còn nhÆ° việc làm thì thế là cÅ©ng Ä‘i đứt, còn bá»™ phẩm phục của tôi thì hiện Ä‘ang nằm trong tiệm rượu đầu cầu Ai Cập, tôi đã đổi lấy bá»™ quần áo nầy… Và thế là hết.
Marmelazov nện quả đấm lên trán, nghiến răng, nhắm mắt lại rồi chống mạnh khuá»·u tay lên bàn. NhÆ°ng má»™t phút sau, vẻ mặt hắn ta chợt thay đổi. Hắn nhìn Raxkonikov, cố làm ra vẻ ranh mãnh và trÆ¡ tráo, cÆ°á»i ha hả, nói:
- Và hôm nay, tôi lại tìm đến Sonya, xin tiá»n uống rượu? Hê! hê! hê!
- Thế cô ta cÅ©ng cho à? - má»™t ngÆ°á»i trong bá»n má»›i đến há»i rất to, rồi cất tiếng cÆ°á»i rá»™.
- Be rượu nầy chính là mua bằng tiá»n của nó - Marmelazov hÆ°á»›ng riêng vá» Raxkonikov nói rành rá»t. Nó đã tá»± tay Ä‘em đến cho tôi ba mÆ°Æ¡i cô-pếch, số tiá»n cuối cùng của nó - tôi trông rõ mà… Nó không nói ná»­a lá»i, chỉ lặng lẽ nhìn tôi… Thế đấy, ở trên kia, chứ không phải dÆ°á»›i cõi trần nầy, ngÆ°á»i ta ái ngại, khóc thÆ°Æ¡ng cho con ngÆ°á»i chứ không trách móc há» không há» trách móc. NhÆ° thế lại càng Ä‘au hÆ¡n, không trách móc lại càng Ä‘au hÆ¡n! Ba mÆ°Æ¡i cô-pếch, đúng thế đấy ạ! Thế mà bây giá» con tôi lại Ä‘ang cần tiá»n, có phải không nào? Bây giá» nó Ä‘ang cần phải giữ gìn cho sạch sẽ. Muốn sạch sẽ thì phải tốn tiá»n, mà đây lại là má»™t thứ sạch sẽ đặc biệt, ông ạ, ông có biết không? Mua phấn mua kem nầy không thì còn làm ăn gì được? Phải có váy ngắn hồ cứng nầy, phải có đôi giầy nầy, mà giầy phải cho thật lịch sá»± để có thể phô bày được đôi chân má»—i khi bÆ°á»›c qua vÅ©ng nÆ°á»›c… Ông đã hiểu chÆ°a, thÆ°a ông, ông có hiểu cái thứ sạch sẽ ấy nó thế nào không? Thế mà tôi, bố đẻ của nó, tôi đã lấy cả ba mÆ°Æ¡i cô-pếch ấy để Ä‘i uống rượu?… Tôi uống, và uống hết nhẵn! Vậy thì có ai lại Ä‘i thÆ°Æ¡ng hại má»™t ngÆ°á»i nhÆ° tôi không? Có ai không? Bây giá», thÆ°a ông, ông có thÆ°Æ¡ng hại tôi không ông nói Ä‘i, có hay không Hê! hê! hê!
Hắn định rót rượu ra uống nữa nhưng chai đã cạn ráo.
- ThÆ°Æ¡ng hại anh mà làm gì? - lão chủ quán đã đến ngồi gần hai ngÆ°á»i từ lúc nào, quát to lên.
Có tiếng cÆ°á»i rá»™, thậm chỉ còn chen cả tiếng chá»­i rủa. Chỉ trông cái dáng Ä‘iệu của ngÆ°á»i công chức vá» hÆ°u kia thôi ngÆ°á»i ta cùng đã cÆ°á»i, đã chá»­i rồi, cả những ngÆ°á»i có nghe lẫn những ngÆ°á»i không nghe câu chuyện vừa qua.
"ThÆ°Æ¡ng hại tôi! Tại sao lại thÆ°Æ¡ng hại tôi à! - Marmelazov bá»—ng rống lên, đứng dậy Ä‘ang tay ra phía trÆ°á»›c vá»›i má»™t vẻ hÆ°ng phấn và quả quyết dÆ°á»ng nhÆ° chỉ đợi có mấy tiếng ấy - NgÆ°Æ¡i nói tại sao lại thÆ°Æ¡ng hại ta phải không? Äúng. Ta không có gì đáng thÆ°Æ¡ng hại cả, phải treo ta lên, đóng Ä‘inh vào câu rút chứ không phải thÆ°Æ¡ng hại. NhÆ°ng cứ treo ta lên, lão thẩm phán kia Æ¡i, treo ta lên, nhÆ°ng treo ta lên rồi thì hãy thÆ°Æ¡ng hại lấy ta. Và ta sẽ đích thân đến để nhà ngÆ°Æ¡i treo ta lên, vì không phải ta khát khao hoan lạc, mà ta thèm muốn Ä‘au khổ và nÆ°á»›c mắt. Lão lái buôn kia, ngÆ°Æ¡i tưởng cút rượu của ngÆ°Æ¡i làm dịu được lòng ta chăng? Không, chính là ta muốn tìm ná»—i Ä‘au khổ ở đáy chai rượu nầy, ta muốn tìm Ä‘au khổ và nÆ°á»›c mắt. Ta đã uống và ta đã tìm được. Chỉ có đấng vẫn hằng thÆ°Æ¡ng xót và thông hiểu được vạn vật, chúng sinh, chỉ có NgÆ°á»i má»›i sẽ thÆ°Æ¡ng hại chúng ta. NgÆ°á»i là Äấng Vô song, NgÆ°á»i là Äấng phán xá»­ tối cao. Rồi ngày ấy NgÆ°á»i sẽ đến và sẽ phán há»i: Äâu rồi, ngÆ°á»i con gái đã bán mình để nuôi ngÆ°á»i dì ghẻ phế lao và ác nghiệt, nuôi mấy đứa con của kẻ khác? Äâu rồi, ngÆ°á»i con gái đã rủ lòng thÆ°Æ¡ng hại ngÆ°á»i bố phàm trần nghiện rượu, ăn hại mà không há» ghê sợ cái tính thô bỉ thú vật của hắn: Và NgÆ°á»i sẽ phán: "Lại đây con! Ta đã tha thứ cho con má»™t lần rồi, nay ta lại tha thứ tá»™i lá»—i cho con vì con đã rá»™ng lòng yêu thÆ°Æ¡ng" (4) và NgÆ°á»i sẽ tha thứ cho Sonya yêu quý của ta. NgÆ°á»i sẽ tha, ta biết trÆ°á»›c rằng NgÆ°á»i sẽ tha, lòng ta đã cảm thấy thế ngay từ lúc nãy, khi ta còn ở đằng nhà con ta. NgÆ°á»i sẽ phán xá»­ má»i ngÆ°á»i và sẽ tha tá»™i tất cả, ngÆ°á»i hiá»n cÅ©ng nhÆ° kẻ ác, ngÆ°á»i khôn ngoan cÅ©ng nhÆ° kẻ lầm lạc kém hèn. Xong đâu đó, NgÆ°á»i sẽ cao giá»ng phán dạy chúng ta: "Các ngÆ°Æ¡i nữa, hãy ra đây. Ra đây, những linh hồn yếu Ä‘uối đắm mình trong rượu chè, những linh hồn nhÆ¡ nhuốc và tất cả chúng ta sẽ đến dÆ°á»›i chân ngÆ°á»i, không hổ thẹn. NgÆ°á»i sẽ nói: "Bay là những con lợn! Bay là hình tượng của thú vật và mang trên mình dấu ấn của thú vật; nhÆ°ng cÅ©ng hây cứ đến đây? Những bậc đại hiá»n, những linh hồn khôn ngoan sẽ can: "Lạy Chúa, sao NgÆ°á»i lại thu nhận những kẻ nầy?". Và NgÆ°á»i sẽ phán: "Ta thu nhận chúng, hỡi các bậc đại hiá»n, ta thu nhận chúng, hỡi những linh hồn khôn ngoan, vì trong cả bá»n chúng không há» có đứa nào tá»± thấy xứng đáng được thu nhận cả…" NgÆ°á»i sẽ Ä‘Æ°a bàn tay ra và chúng ta sẽ sụp xuống lạy NgÆ°á»i… Chúng ta sẽ khóc… Rồi chúng ta sẽ hiểu hết được má»i sá»±! Lúc bấy giá» chúng ta sẽ hiểu hết… và má»i ngÆ°á»i rồi cÅ©ng sẽ hiểu… cả Katerina Ivanovna nữa, nàng cÅ©ng sẽ hiểu… Lạy Äấng Chúa Cứu thế, mong sao chóng đến ngày trị vì của NgÆ°á»i!
Hắn buông ngÆ°á»i rÆ¡i phịch xuống ghế, kiệt sức, rÅ© rượi, không còn nhìn ai nữa, dÆ°á»ng nhÆ° đã quên tất cả má»i vật xung quanh và chìm sâu trong suy tưởng, lá»i nói của hắn đã gây má»™t ấn tượng nào đấy khắp gian phòng im lặng má»™t lát, nhÆ°ng chẳng mấy chốc tiếng cÆ°á»i tiếng chá»­i rủa lại vang lên.
- Hắn lý sự!
- Chỉ nói nhảm!
- Thế mà cũng đòi làm công chức!
Và cứ thế.
- Ta đi thôi, ông ạ - Marmelazov bỗng ngửng mặt lên, nói với Raxkonikov, - Ông đưa tôi vỠnhà hộ, nhà Kozen… trong sân ấy, và đến lúc phải trở vỠvới Katerina Ivanovna.
Raxkonikov đã muốn bá» Ä‘i từ lâu; vả lại chính chàng cÅ©ng đã định dìu giúp Marmelazov vá» nhà. Äôi chân của Marmelazov tá» ra yếu hÆ¡n miệng lưỡi của hắn nhiá»u, nên hắn phải dá»±a hẳn vào ngÆ°á»i chàng thanh niên mà Ä‘i. Chỉ cách có hai, ba trăm bÆ°á»›c là đến nhà hắn. Càng gần vỠđến nhà lão say rượu lại càng thấy bối rối và sợ hãi.
- Bây giá» không phải tôi sợ Katerina Ivanovna - hắn thì thào trong cÆ¡n xúc Ä‘á»™ng - cÅ©ng không phải tôi sợ nàng túm lấy tóc tôi. Tóc à? Tóc là cái gì! Chuyện nhảm hết. Tôi nói thế đấy! Thà nàng cứ túm lấy tóc tôi cÅ©ng còn hÆ¡n. Không phải tôi sợ cái đó mà tôi sợ… tôi tôi sợ mắt nàng, vâng… đôi mắt của nàng… Tôi cÅ©ng sợ cả những đám da Ä‘á» trên gò má nàng… và cả… hÆ¡i thở của nàng nữa. Anh đã thấy những ngÆ°á»i ho lao, những khi xúc Ä‘á»™ng ho thở nhÆ° thế nào chÆ°a? Tôi sợ cả tiếng khóc của mấy đứa bé… vì nếu Sonya không cho chúng nó ăn gì thì… tôi chẳng biết… chẳng biết làm thế nào nữa! Tôi cÅ©ng chẳng sợ bị đánh đòn: vì, ông ạ, chính đòn vá»t không những không làm cho tôi Ä‘au Ä‘á»›n, mà lại còn Ä‘em lại cho tôi má»™t niá»m khoái lạc nữa… Vì chính tôi, nếu không bị đánh đòn thì tôi cÅ©ng không biết làm thế nào được, thế mà lại hay đấy! Nàng cứ đánh tôi Ä‘i, cho khuây khoả… Cứ thế mà lại hay. Chúng ta đến nÆ¡i rồi đấy. Nhà lão Kozen, má»™t tay thợ khoá giàu ngÆ°á»i Äức… Dẫn tôi vào!
Hai ngÆ°á»i Ä‘i qua sân và lên tầng gác tÆ°. Càng lên, cầu thang càng tối. Lúc ấy đã gần mÆ°á»i má»™t giá». Tuy vào tiết nầy đêm Petersburg cÅ©ng chẳng ra đêm nữa nhÆ°ng trên cầu thang vẫn tối om.
Cuối thang gác, ở phía trên cùng, má»™t cánh cá»­a ám khói mở ra. Má»™t mẩu nến soi sáng má»™t căn buồng tồi tàn dài Ä‘á»™ mÆ°á»i bÆ°á»›c, đứng ngoài cá»­a có thể trông suốt hết cả căn buồng. Äồ đạc ngổn ngang, bừa bá»™n, đâu cÅ©ng la liệt đủ các thứ quần áo rách của trẻ con.
Má»™t tấm vải giÆ°á»ng thủng treo chắn ngang góc buồng trong cùng. Có lẽ có má»™t chiếc giÆ°á»ng đặt sau tấm màn ấy. Trong buồng vẻn vẹn chỉ có hai chiếc ghế, má»™t chiếc Ä‘i văng lót vải sÆ¡n đã tróc gần hết, má»™t cái bàn làm bếp cÅ© kỹ bằng gá»— thông để má»™c không trải khăn bàn, trên rìa có má»™t cái chân nến bằng sắt, trên có gắn má»™t mẩu nến mỡ bò cháy gần hết. Té ra Marmelazov ở má»™t căn buồng chứ không phải ở trong má»™t "góc nhà", nhÆ°ng là má»™t căn buồng trên lối ra vào. Cánh cá»­a thông sang các buồng khác - hay các chuồng khác thuá»™c căn nhà của mụ Amalya Lippevekzen - Ä‘ang mở he hé. Từ căn buồng trong ấy Ä‘Æ°a ra những tiếng cÆ°á»i nói ầm Ä©. Chắc là há» Ä‘ang đánh bài và uống trà. Thỉnh thoảng lại vá»ng ra những câu hết sức cục cằn.
Raxkonikov nhận ngay ra được Katerina Ivanovna, má»™t ngÆ°á»i đàn bà gầy gò, mảnh khảnh, ngÆ°á»i khá cao và cân đối, bá»™ tóc hung xẫm còn rất óng ả, gò má quả nhiên Ä‘á» á»­ng. Bà ta Ä‘i Ä‘i lại lại trong căn buồng nhá» hẹp, tay khoanh trÆ°á»›c ngá»±c, môi mím lại, thở nấc lên từng đợt không Ä‘á»u, Mắt bà sáng long lanh nhÆ° Ä‘ang lên cÆ¡n sốt, nhÆ°ng cái nhìn thì sắc và bất Ä‘á»™ng. Ãnh nến lù mù sắp tắt chiếu chập chá»n lên bá»™ mặt hốc hác và thảng thốt: trông càng thêm thiểu não.
Raxkonikov Ä‘oán bà ta quãng Ä‘á»™ ba mÆ°Æ¡i, và quả thật chẳng xứng đôi vá»›i Marmelazov tí nào. Katerina Ivanovna không chú ý đến hai ngÆ°á»i vừa vào. Hình nhÆ° bà ta Ä‘ang ở trong má»™t trạng thái hôn mê, không nghe, không thấy gì hết. Gian phòng ngá»™t ngạt nhÆ°ng bà ta không mở cá»­a sổ; mùi hôi thối từ cầu thang xông lên, nhÆ°ng cá»­a ra cầu thang vẫn bá» ngá», từ các buồng trong khói thuốc lá cứ ùn ùn bay ra làm cho bà phát ho lên, nhÆ°ng bà vẫn không ra đóng cá»­a lại. Äứa con gái út, Ä‘á»™ lên sáu, ngồi bó gối dÆ°á»›i đất, đầu gục vào Ä‘i văng mà ngủ. Thằng anh, lá»›n hÆ¡n má»™t tuổi, Ä‘ang đứng khóc trong xó, ngÆ°á»i run bắn lên, có lẽ nó vừa bị đánh.
Äứa con gái lá»›n, quãng lên chín, cao và gầy nhÆ° que diêm, mặc chiếc sÆ¡ mi đã rách mÆ°á»›p, cái áo choàng bằng dạ cÅ©, có lẽ may cách đây đã hai năm vì bây giá» con bé mặc ngắn cÅ©n cỡn lên đến quá đầu gối choàng lên đôi vai nhá» bé. Nó đứng cạnh thằng em, cánh tay dài, khô đét nhÆ° que củi ôm chặt lấy thằng bé, hình nhÆ° nó Ä‘ang cố dá»— em, nói thì thàm cái gì vá»›i thằng lé, cố saa cho nó đừng khóc nấc lên lần nữa, mặt sợ sệt theo dõi từng bÆ°á»›c Ä‘i của mẹ nó, đôi mắt rất to, tối xẫm, nổi bật trên khuôn mặt gầy choắt và sợ hãi trông lại càng to hÆ¡n. Marmelazov không vào. Hắn quỳ ở ngoài cá»­a và đẩy Raxkonikov vào trÆ°á»›c. Thấy có ngÆ°á»i lạ, Katerina Ivanovna lÆ¡ đãng dừng lại rÆ°á»›c mặt chàng, rồi sá»±c tỉnh và nhÆ° muốn tá»± há»i ngÆ°á»i lạ mặt nầy vào đây có việc gì, chắc bà ta nghÄ© ngay rằng chàng chỉ Ä‘i qua buồng nầy để vào nhà trong, nên không để ý đến chàng nữa. Bà Ä‘i ra đóng cá»­a cầu thang lại, nhÆ°ng trông thấy chồng quỳ ngay ở lối vào, bà kêu lên má»™t tiếng:
- À! Mày đã vỠđây rồi - Bà nổi khùng quát - Äồ quá»· sứ! Äồ quái vật! Thế tiá»n đâu! Còn gì trong túi không! ÄÆ°a xem nào! Quần áo ở đâu thế nầy? Thế còn quần áo mặc đâu? Tiá»n đâu? Nói Ä‘i!
Bà ta xông vào lục soát Marmelazov. Hắn ngoan ngoan và nhẫn nhục khuỳnh ngay hai tay ra hai bên để cho việc lục soát được dễ dàng. Không còn lấy một đồng xu dính túi.
- Thế tiá»n đâu? - bà ta gào lên - Ôi! Trá»i Æ¡i Có thể nào hắn ta đã uống hết rồi? Còn đến những mÆ°Æ¡i hai rúp trong hòm kia mà - Äá»™t nhiên bà ta Ä‘iên cuồng túm lấy tóc lôi hắn vào nhà; Marmelazov ngoan ngoãn lê gối vào theo vợ.
Äây là má»™t khoái lạc đối vá»›i tôi! Không phải là Ä‘au khổ đâu mà là khoái lạc đấy ông ạ - hắn kêu to lên trong khi bị day tóc, đầu lại có lần cá»™c xuống sàn nhà má»™t cái. Con bé ngủ dÆ°á»›i đất thức giấc và khóc thét lên, thằng bé đứng trong góc sợ hãi run bần bật, kêu rú lên và ôm quắp lấy chị nó nhÆ° lên cÆ¡n Ä‘á»™ng kinh. Äứa con gái lá»›n còn ngái ngủ cÅ©ng run cầm cập.
- Mày đã uống rượu hết nhẵn, cái gì cÅ©ng Ä‘em uống hết - NgÆ°á»i đàn bà đáng thÆ°Æ¡ng gào lên trong cÆ¡n tuyệt vá»ng. - Quần áo của ai ở đâu thế nầy! Chúng nó Ä‘ang đói, chúng nó Ä‘ang đói! - nàng vừa vặn hai tay vào nhau vừa chỉ bá»n trẻ con - cái kiếp khốn khổ nầy! Còn anh, anh không biết thẹn Æ° - nàng quay sang Raxkonikov - Ra mày ở tiệm rượu vỠà! Ra mày cÅ©ng uống vá»›i hắn à? Uống vá»›i hắn à! Xéo ngay!
NgÆ°á»i trẻ tuổi hấp tấp lùi ra không nói má»™t lá»i.
Lúc ấy, cánh cá»­a phòng đã mở toang và vài ngÆ°á»i tò mò ló đầu vào nhìn, há» trâng trâng bá»™ mặt xấc xược, đầu Ä‘á»™i mÅ© chụp vải, mồm ngậm tẩu hoặc hút thuốc lá cuốn phì phèo. Có ngÆ°á»i khoác cả áo choàng ngủ không cài cúc, hoặc những bá»™ đồ má»ng dính đến sá»— sàng, có ngÆ°á»i còn cầm bài ở tay. Há» cÆ°á»i hả hê nhất là khi nghe Marmelazov kêu khoái lạc trong khi bị túm tóc. Há» lại còn ùa cả vào phòng nữa. Rồi má»™t tiếng kêu the thé rợn ngÆ°á»i vang lên: đó là mụ Amalya Lippevekzen vào dàn xếp trật tá»± theo kiểu của mụ, chá»­i bá»›i và đòi Ä‘uổi - đến hàng trăm lần rồi - ngÆ°á»i đàn bà đáng thÆ°Æ¡ng ra khá»i nhà ngay ngày hôm sau.
Khi Ä‘i ra, Raxkonikov vừa kịp thá»c tay vào túi vốc mấy đồng tiá»n đồng mà lúc nãy lão chủ vừa phụ lại cho chàng và kín đáo đặt lén bậu cá»­a sổ. NhÆ°ng khi ra ngoàì cầu thang, chàng lại thay đổi ý định và toan quay trở lại.
"Mình đến là vá»› vẩn - chàng nghÄ© thầm. - ở đây đã có Sonya. Còn bản thân ta thì lại Ä‘ang cần tiá»n".
NhÆ°ng suy Ä‘i tính lại thấy không thể lấy tiá»n lại được nữa, mà dù có lấy được thì cÅ©ng chẳng nên lấy lại, chàng khoát tay má»™t cái và trở vá» nhà. "Sonya còn cần mua kem phấn, - chàng lại mim cÆ°á»i chua chát nghÄ© tiếp trong khi bÆ°á»›c trên Ä‘Æ°á»ng phố. - Cái thứ sạch sẽ đó cần phải tốn tiá»n. Hừ! Có thể là Sonyeska hôm nay cÅ©ng phá sản… vì Ä‘i săn con mồi sá»™p… cái kỹ nghệ vàng… cÅ©ng phiêu lÆ°u lắm… thế là ngày mai, cả gia đình há» cạn khô nếu không có mấy đồng tiá»n của ta…
Chà, Sonya! HỠđã đào được má»™t mạch nÆ°á»›c thật ra trò! Há» cứ tha hồ múc! Há» cÅ©ng đã quen rồi. Lúc đầu há» còn khóc đôi chút, nhÆ°ng rồi cÅ©ng quen Ä‘i. Con ngÆ°á»i vốn đê tiện, cái gì rồi cÅ©ng quen được.
Raxkonikov trở nên tư lự.
- Äược rồi, nếu tôi nói sai - chàng bất giác nói to lên, - nghÄ©a là nếu quả thật con ngÆ°á»i không đê tiện tôi muốn nói cả loài ngÆ°á»i nói chung, thì tất cả những cái khác Ä‘á»u là định kiến, rặt là những chuyện lo sợ không đâu, không còn gì ngăn cản ta nữa, và chính phải nhÆ° thế má»›i được.

Chú thích:
(1) Má»™t viên chức cấp thấp thá»i Sa hoàng
(2) Thẻ của gái mãi dâm
(3) Câu nói của Poncius Pilatus khi dẫn Jesus Raxkonikov trước đám đông để bêu riếu.
(4) Câu của Jesus nói vá»›i Magadalena, má»™t ngÆ°á»i đã sống phóng đãng (Phúc âm)

ChÆ°Æ¡ng 3

Phần I



Sáng hôm sau, Raxkonikov dậy muá»™n; chàng không thấy hồi sức tí nào sau giấc ngủ đầy những cÆ¡n ác má»™ng. Chàng đâm ra cau có bá»±c bá»™i, và hằn há»c nhìn căn buồng lụp xụp của chàng. Äó là má»™t cái chuồng nhá» xíu, dài Ä‘á»™ sáu bÆ°á»›c, giấy dán tÆ°á»ng đã ngả màu vàng, phủ đầy bụi lặm, nhiá»u nÆ¡i đã long ra, trông thảm hại quá chừng. Nhà thấp đến ná»—i ngÆ°á»i nào hÆ¡i cao má»™t chút bÆ°á»›c vào là đã thấy rá»n rợn, cứ lo cá»™c đầu vào trần. Äồ đạc thật xứng đáng vá»›i nÆ¡i bày biện: buồng có ba cái ghế dá»±a cÅ© kỹ, á»p ẹp, trong góc đặt má»™t cái bàn gá»— sÆ¡n, trên có mấy quyển sách và mấy quyá»n vở, cứ trông lá»›p bụi bặm phủ lên cùng đã biết lâu nay không há» có ai sá» tay đến, và cuối cùng là má»™t chiếc ghế sofa to công ká»nh vốn phủ vải hoa, nhÆ°ng nay đã rách bÆ°Æ¡m, kê dá»c sát tÆ°á»ng, choán gần ná»­a căn buồng.
Äó là giÆ°á»ng ngủ của Raxkonikov. Chàng thÆ°á»ng ngủ trên chiếc sofa ấy để nguyên cả quần áo, không trải vải lót giÆ°á»ng, mình đắp tấm áo choàng cÅ© kỹ của sinh viên làm chăn: đầu thì kê lê má»™t cái gối nhá», bao nhiêu quần áo, cả sạch lẫn bán, Ä‘á»u nhét cả xuống gối để kê đầu cho cao. TrÆ°á»›cghế sofa đặt má»™t chiếc bàn nhá».
Kể cÅ©ng khó mà ăn ở cá»±c khổ và bẩn thỉu hÆ¡n thế, nhÆ°ng vá»›i tâm trạng lúc bấy giá» chàng lại thấy thích thú vá»›i cảnh nầy. Chàng đã hoàn toàn xa lánh má»i ngÆ°á»i nhÆ° con rùa co mình vào trong mai, và chỉ cần trông thấy mặt ngÆ°á»i đầy tá»› gái cứ thỉnh thoảng lại ghé vào dá»n buồng chàng cÅ©ng đã Ä‘iên tiết lên rồi.
Tâm trạng ấy hay có ở những ngÆ°á»i mắc chứng thiên chấp, khi quá tập trung suy nghÄ© vào má»™t vấn Ä‘á» gì. Từ hai tuần nay, bà chủ nhà không cho chàng ăn, và tuy phải nhịn đói, mãi đến hôm nay chàng vẫn chÆ°a buồn đến phân trần vá»›i bà ta. Naxtaxia, ngÆ°á»i nấu bếp và là ngÆ°á»i ở Ä‘á»™c nhất của bà chú nhà lại có phần thích thú vá» cái tâm trạng đó của ông khách trá», và chị ta cÅ©ng không vào buồng dể dá»n dẹp quét tÆ°á»›c nữa, hoạ chăng má»—i tuần má»™t lần chị ta má»›i tình cá» vào khua chổi mấy cái. Sáng hôm nay, chính chị ta vào đánh thức chàng.
- Thôi dậy! Ngủ gì mà ngủ lắm thế! - chị ta vừa khom mình trên ngÆ°á»i chàng vừa kêu lên - Chín giá» hÆ¡n rồi. Tôi Ä‘em nÆ°á»›c trà lên cho cậu đây, cậu có uống không? Cậu đói má»m rồi còn gì?
NgÆ°á»i khách trá» mở mắt, khẽ giật mình và nhận ra Naxtaxia.
- Trà của bà chủ đấy à? - Chàng từ từ nhổm dậy trên ghế sofa, chậm rãi cất tiếng há»i, vẻ mặt phá» phạc.
- Của bà chủ nào?
Chị ta đặt xuống trÆ°á»›c mặt chàng cái ấm trà riêng của chị đã nứt rạn, Ä‘á»±ng đầy nÆ°á»›c trà loãng, và hai miếng Ä‘Æ°á»ng vàng ệnh.
- Nầy, Naxtaxia, chị cầm há»™ lấy cái nầy - chàng nói sau khi lục túi lấy ra má»™t nắm xu (chả là chàng vẫn Ä‘á» nguyên cả quần áo mà ngủ). Chị Ä‘i mua cho tôi má»™t Ä‘Ä©a bánh. Äến cả hàng thịt mua cho má»™t ít xúc xích, hay thứ gì cÅ©ng được, loại rẻ ấy.
- Bánh thì tôi Ä‘em đến cho cậu ngay; nhÆ°ng cậu ăn canh bắp cải có phải hÆ¡n xúc xích không? Canh nấu hôm qua, ngá»t lắm… Tôi để phần cho cậu, nhÆ°ng cậu lại vá» muá»™n quá. Canh ngá»t lắm đấy.
Sau khi bÆ°ng canh lên và chàng đã dậy ăn, Naxtaxia đến ngồi cạnh chàng tán gẫu. Chị ta là hạng đàn bà nông thôn, lại thuá»™c loại đàn bà nông thôn lắm lá»i.
- Nầy, bà Praxkopia Paplovna định đến sở cảnh sát kiện cậu đấy, - chị nói.
Mặt Raxkonikov cau hẳn lại.
- Äến sở cảnh sát à? Mụ ta muốn gì?
- Cậu không trả tiá»n nhà mà cÅ©ng không chịu dá»n Ä‘i! Thế đấy chứ còn gì nữa?
- Hừ, thật quá»· quái, chỉ còn thiếu có thể - chàng nghiến răng lẩm bấm - Äúng vào lúc nầy thì thật là… trái khoáy… cho mình… Mụ ấy ngốc quá - chàng nói to lên - Äược, hôm nay tôi sẽ đến nói chuyện vá»›i mụ.
- Nói là ngốc. Ừ thì bà ta ngốc, nhÆ° tôi ấy thôi. NhÆ°ng còn cậu, khôn ngoan thế, sao cứ nằm khoèo ở nhà, chả thấy làm gi? TrÆ°á»›c đây cậu nói là cậu Ä‘i dạy trẻ há»c, sao bây giá» cậu không làm gì nữa cả?
- Tôi có làm… - Raxkonikov xẵng giá»ng miá»…n cưỡng đáp:
- Làm gì?
- Một công việc…
- Việc gì?
- Tôi suy nghÄ©, - chàng nghiêm nghị trả lá»i sau má»™t lát im lặng.
Naxtaxia rÅ© ra cÆ°á»i. Tính chị ta hay cÆ°á»i, và khi cÆ°á»i thì không bật ra thành tiếng mà cả ngÆ°á»i cứ lắc lÆ° và rung lên từng đợt mãi đến buồn nôn lên má»›i thôi.
- Suy nghÄ© nhÆ° vậy có ra tiá»n không? - Mãi hồi lâu chị má»›i nói ra được mấy tiếng.
- Không dày không dép thì đi dạy thế quái nào được. Mà tôi cũng nhổ toẹt vào!
- Ấy xin cậu, muốn uống nước giếng thì đừng có nhổ toẹt xuống giếng! (1)
- Dạy há»c há» trả cho được mấy đồng tiá»n đồng. Ä‚n thua gì mà dạy? - Chàng khó chịu càu nhàu nói tiếp nhÆ° Ä‘ang đáp lại những ý nghÄ© của chính mình.
- Thế cậu muốn một lúc hót ngay được cả một vốn liếng đấy hẳn?
Raxkonikov nhìn chị má»™t cách khác thÆ°á»ng.
- Äúng, cả má»™t vốn liếng - chàng nói sau má»™t lát im lặng, giá»ng rắn rá»i.
- Nầy, từ từ chừ, cậu làm tôi sợ quá, trông cậu đến khiếp. Có phải đi mua bánh nữa không?
- Tuỳ chị!
- À nầy, thế mà tôi quên mất! Cậu có một lá thư đến hôm qua khi cậu đi vắng.
- Thư à? Của tôi? Ai gửi?
- Ai gá»­i thì tôi biết đâu đấy! Tôi phải trả cho ngÆ°á»i Ä‘Æ°a thÆ° ba cô-pếch! Cậu hoàn lại tôi chứ?
- Chóng lên, Ä‘em đây, tôi van chị. Äem đây! - Raxkonikov xúc Ä‘á»™ng quát lên. - Trá»i Æ¡i!
Má»™t lát sau, bức thÆ° được mang đến. Äúng rồi, thÆ° của mẹ chàng, từ quận R, gá»­i đến. Chàng cầm bức thÆ°, mặt tái mét: đã từ lâu, chàng không nhận được thÆ° mẹ, nhÆ°ng lúc ấy còn có cái gì khác nữa bá»—ng nhói lên trong tim chàng.
- Thôi, ra đi, Naxtaxia tôi van chị, đây ba cô-pếch của chị đấy, nhưng tôi xin chị, chị ra chóng lên.
Lá thÆ° run lẩy bẩy trong tay chàng, chàng không muốn bóc thÆ° trÆ°á»›c mặt ngÆ°á»i ở, chàng muốn má»™t mình diện đối diện vá»›i lá thÆ° nầy. Naxtaxia vừa ra khá»i, chàng Ä‘Æ°a ngay lá thÆ° lên môt hôn; rồi ngắm nhìn hồi lâu những nét chữ đỠđịa chỉ trên phong bì, nét chữ quen thuá»™c, thân yêu, thanh thanh và hÆ¡i nghiêng của mẹ chàng, ngÆ°á»i xÆ°a kia đã dạy cho chàng biết viết. Chàng chần chừ chÆ°a bóc vá»™i, nhÆ° còn lo ngại Ä‘iá»u gì.
Nhưng rồi cuối cùng chàng cũng bóc thư ra. Lá thư dày, xếp làm hai tập, hai tỠgiấy lớn chi chít những chữ nhỠlăn tăn.
"Rodia yêu quý - mẹ chàng viết - thế là đã hÆ¡n hai tháng rồi, m không nói chuyện gì vá»›i con qua thÆ° từ Ä‘iá»u đó chính mẹ cÅ©ng khổ tâm, nhiá»u đêm thao thức không ngủ được. NhÆ°ng chắc con cÅ©ng không trách mẹ vá» sá»± vắng bặt tin tức bất đắc dÄ© đó. Con cÅ©ng biết mẹ thÆ°Æ¡ng con đến ngần nào. Mẹ vá»›i Dunia chỉ còn có con nữa mà thá»i, con là tất cả, con là niá»m hy vá»ng, là hoài bão của mẹ của em. Con có biết chăng tâm trạng của mẹ khi nghe tin con đã bá» há»c cách đây mấy tháng vì thiếu tiá»n, rồi con lại thôi dạy há»c và thôi các việc khác nữa. Vá»›i số lÆ°Æ¡ng quả phụ má»™t trăm hai mÆ°Æ¡i rúp hàng năm của mẹ, mẹ biết làm thế nào mà chu cấp cho con được? Con cÅ©ng biết là món tiá»n mÆ°á»i lăm rúp mẹ gá»­i cho con cách đây bốn tháng cùng phải giật tạm của bác Vaxili Ivanovich Vakhrusin, ngÆ°á»i vẫn bán hàng cho nhà ta, trừ vào khoản lÆ°Æ¡ng ấy. Bác ấy là má»™t ngÆ°á»i tốt, trÆ°á»›c là bạn của bố. NhÆ°ng mẹ phải để cho bác ấy lÄ©nh dần khoản phụ cấp thay mẹ để trừ cho hết nợ - và cÅ©ng đến nay má»›i vừa hết, - cho nên suốt thá»i gian gần đây mẹ không gá»­i tiá»n cho con được. NhÆ°ng đến nay, nhá» Æ¡n Chúa, có lẽ mẹ sẽ gá»­i cho con được má»™t ít tiá»n; vá»›i lại, mẹ cÅ©ng nói ngay vá»›i con là chúng mình còn có thể vui mừng vì gặp vận may nữa kia đấy. TrÆ°á»›c hết, Rodia yêu quý, con có Ä‘oán được không: em con đã vá» sống vá»›i mẹ được tháng rưỡi nay rồi, và từ nay hai mẹ con sẽ không còn phải xa nhau nữa. Æ n Chúa, những ná»—i Ä‘au khổ của em con đã qua, nhÆ°ng mẹ cÅ©ng muốn kể lại hết đầu Ä‘uôi câu chuyện để con hiểu rõ những Ä‘iá»u mà cho đến nay mẹ và em vẫn phải giấu con. Cách đây hai tháng, khi nghe phong thanh Dunia bị gia đình Xvidrigailov ngược đãi, con đã biên thÆ° xin mẹ nói rõ sá»± tình, nhÆ°ng mẹ biết trả lá»i thế nào được. Nếu hồi đó mẹ nói hết sá»± thật ra, chắc con sẽ bá» hết công việc há»c hành để vá» nhà - dù phải Ä‘i bá»™ - vì mẹ cÅ©ng biết rõ tính cách và tình cảm của con: chắc chắn con sẽ không chịu để cho ai làm nhục em con. Chính mẹ dạo ấy cùng thật tuyệt vá»ng, nhÆ°ng biết làm thế nào? Vá»›i lại chinh mẹ cÅ©ng chÆ°a rõ hết sá»± thá»±c. Gay nhất là năm ngoái, khi vào làm gia sÆ° trong nhà Xvidrigailov, Duneska đã lÄ©nh trÆ°á»›c má»™t trăm rúp vá»›i Ä‘iá»u kiện là sẽ trừ dần vào lÆ°Æ¡ng tháng; vì thế em con không thể bá» việc trÆ°á»›c khi thanh toán xong khoản nợ kia. Em con đã nhận số tiá»n đó, Rodia yêu quý bây giá» thì mẹ có thể nói rõ hết vá»›i con phần chính cÅ©ng là để có thể gá»­i cho con sáu mÆ°Æ¡i rúp mà năm ngoái con rất cần. Mẹ và em đã nói dối con rằng đó là tiá»n của Dunia dành dụm từ trÆ°á»›c; nhÆ°ng không phải thế đâu - Bây giá» mẹ có thể nói hết sá»± thật cho con nghe vì nhá» Æ¡n Chúa, sá»± thể đã biến chuyển Ä‘á»™t ngá»™t rồi, nay đã khả quan hÆ¡n, vá»›i lại cÅ©ng để con thấy Dunia thÆ°Æ¡ng con biết ngần nào và để con hiểu rõ hÆ¡n tấm lòng vô giá của em con. Quả tình lúc đầu ông Xvidrigailov đã đối xá»­ thô bạo vá»›i em con, ông ta lại còn vô lá»… và nhạo báng em con trong bữa ăn… NhÆ°ng thôi mẹ không muốn sa vào những chi tiết đáng buồn đó làm con bá»±c mình vô ích, vì bây giá» má»i việc Ä‘á»u đã qua. Tóm lại, tuy bà Marfa Petrovna - vợ ông Xvidrigailov - và cả nhà bà ta Ä‘á»u tó ra nhân từ và cao thượng, nhÆ°ng cuá»™c sống trong gia đình ấy đối vá»›i em Dunia cÅ©ng thật gay go: nhất là khi ông Xvidrigailov - quen cái thói cÅ© hồi ông còn tại ngÅ© - chịu sá»± khống chế của tá»­u thần. NhÆ°ng rồi sá»± thể xảy ra thế nào? Con thá»­ tưởng tượng con ngÆ°á»i ngông cuồng ấy, ngoài thì tá» ra thô bạo, khinh khỉnh vớì Dunia, nhÆ°ng trong lại Ä‘em lòng yêu trá»™m em con từ lâu. Có thể là ông ta hổ thẹn và kinh hoảng khi thấy mình đã có tuổi, lại làm chủ má»™t gia đình, mà lại sa vào những mÆ¡ Æ°á»›c vẩn vÆ¡ nhÆ° vậy, nên ông ta bất giác đâm ra cáu gắt giận dữ vá»›i Dunia.
CÅ©ng có thể ông ta lấy cái thái Ä‘á»™ thô lá»— và nhạo báng của ông để che mắt thế gian. NhÆ°ng cuối cùng, cầm lòng không đặng, ông ta đã dám thổ lá»™ vá»›i Dunia những lá»i Ä‘á» nghị bỉ ổi và trắng trợn, hứa hẹn đủ Ä‘iá»u, thậm chí lại còn rủ em con bá» việc trốn vá»›i ông ta sang ở làng khác hoặc ra nÆ°á»›c ngoài. Chắc con cÅ©ng tưởng tượng được em con nhÆ° thế nào. Bá» việc ra vá» ngay thì không xong, không phải chỉ vì món nợ, mà còn vì muốn tránh gây phiá»n muá»™n cho bà Marfa Petrovna: ra Ä‘i nhÆ° vậy sẽ làm cho bà ta sinh nghi, do đó có thể gieo mối bất hoà trong gia đình ngÆ°á»i ta. Vả lại chính Dunia cÅ©ng sẽ không sao tránh khá»i tai tiếng, làm nhÆ° thế thật không ổn. Lại thêm những lý do nầy ná» giữ chân Dunia lại thành thá»­ em con không trông mong gì ra khá»i cái nhà ghê tởm đó trÆ°á»›c sáu tuần lá»….
Con chắc cÅ©ng đã biết rõ em con thông minh và cÆ°Æ¡ng nghị nhÆ° thế nào: Duneska rất giá»i chịu Ä‘á»±ng, và trong những hoàn cảnh gay go nhất, em con cÅ©ng có đủ nghị lá»±c để đứng vững. Äể mẹ khá»i lo lắng, Dunia cÅ©ng không cho mẹ biết má»™t tí gì vá» chuyện đó cả, tuy hai mẹ con vẫn thÆ°á»ng trao đổi thÆ° từ vá»›i nhau. NhÆ°ng câu chuyện kết cục thật không ngá». Má»™t hôm, bà Marfa Petrovna tình cá» bắt gặp chồng bà Ä‘ang khẩn khoản van nài Dunia ở trong vÆ°á»n, thế là bà ta hiểu lầm và quy tá»™i tất cho Dunia, cho rằng đầu Ä‘uôi tại em con gây ra hết.
Thế là má»™t cảnh khủng khiếp đã diá»…n ra trong vÆ°á»n giữa ba ngÆ°á»i; bà Marfa Petrovna, không còn muốn nghe phải trái gì nữa, đã dám đánh Dunia và lăng mạ em con suốt má»™t tiếng đồng hồ, rồi cuối cùng ra lệnh cho ngÆ°á»i nhà vÆ¡ vén đồ đạc quần áo của Dunia vứt bừa lên xe và Ä‘Æ°a em con vá» trả mẹ ở phố. Lúc ấy trá»i đổ trận mÆ°a rào, thế là Dunia nhục nhã, ê chá» phải Ä‘i mÆ°á»i bảy verxta trên má»™t chiếc xe ngá»±a chở hàng không mui vá»›i má»™t lão mu-gich. Äấy, bây giá» con thá»­ nghÄ© mà xem, làm sao mẹ có thể trả lá»i được thÆ° con cách đây hai tháng? Mẹ còn biết trả lá»i thế nào được? Mẹ thật là tuyệt vá»ng; kể cho con nghe câu chuyện đó thì mẹ không dám, vì con sẽ khổ sở, buồn phiá»n và phẫn uất! Mà nói cho cùng, con cÅ©ng biết làm thế nào được? Không khéo quẫn chí lại làm Ä‘iá»u gì liá»u lÄ©nh thì khốn to! Vả lại Duneska cÅ©ng cấm mẹ nói; còn nhÆ° viết thÆ° cho con mà chỉ nói toàn những chuyện vá»› vẩn đâu đâu trong khi sầu não trÄ©u nặng trong lòng thì mẹ không tài nào viết được. Ròng rã má»™t tháng trá»i trong khắp thành phố ngÆ°á»i ta cứ Ä‘em chuyện nầy ra kháo nhau, đến ná»—i hai mẹ con không thể Ä‘i lá»… nhà thỠđược nữa, vì đến đâu ngÆ°á»i ta cÅ©ng xì xào bàn tán, nhìn ngó mình má»™t cách khinh bỉ, thậm chỉ lại còn nói to những lá»i chê bai dè bỉu ngay trÆ°á»›c mặt hai mẹ con. Bạn bè quen biết Ä‘á»u ngoảnh mặt Ä‘i, không ai thèm chào hai mẹ con nữa, mẹ lại biết chắc rằng những tay Ä‘i chiêu hàng của các hiệu buôn và má»™t vài viên chức còn muốn làm nhục hai mẹ con má»™t cách bỉ ổi hÆ¡n nữa: há» bôi nhá»±a Ä‘Æ°á»ng be bét trÆ°á»›c cồng nhà, làm ông chủ nhà phải yêu cầu hai mẹ con dá»n Ä‘i ở chá»— khác. Tất cả những chuyện đó Ä‘á»u do bàn tay của bà Marfa Petrovna gây ra cả; bà ta đã có đủ thì giá» Ä‘i đến từng nhà trong phố để vu cáo bôi nhá» Dunia. Ở phố nầy ai bà cÅ©ng quen, mà suốt trong tháng ấy bà ta lại hay ra phố, tính bà ta lại hay chuyện và thích kể lể vá» việc nhà, nhất là gặp ai cÅ©ng than phiá»n vỠông chồng, thật là má»™t thói rất xấu; thế là chỉ trong má»™t thá»i gian rất ngắn, bà ta đã tung câu chuyện nầy ra không phải chỉ trong phố mà còn khắp cả huyện nữa. Mẹ sinh ốm; Duneska vốn cứng rắn hÆ¡n mẹ. Nếu con biết em con đã chịu Ä‘á»±ng tất cả những cảnh đó nhÆ° thế nào! Lại còn an ủi khích lệ mẹ nữa. Thật là má»™t vị thiên thần! NhÆ°ng, nhá» lượng Chúa bao dung, ná»—i Ä‘au khổ của hai mẹ con đã chấm dứt. Ông Xvidrigailov ăn năn nghÄ© lại, và chắc lả thÆ°Æ¡ng tình Dunia, ông ta đã Ä‘Æ°a ra trÆ°á»›c bà Marfa Petrovna má»™t chứng cá»› đầy đủ tá» ra lòng ngay thật của Dunia: đó là bức thÆ° mà Dunia đã buá»™c lòng phải viết cho ông ta, từ trÆ°á»›c khi bà Marfa Petrovna bắt gặp hai ngÆ°á»i ngoài vÆ°á»n, để cá»± tuyệt những cuá»™c bày tá» riêng tÆ° và những cuá»™c hẹn hò lén lút mà ông ta cứ van nài; lá thÆ° đó vẫn ở trong tay ông Xvidrigailov sau khi Duneska ra khá»i nhà. Trong thÆ°, Dunia đã giận dữ, kịch liệt trách cứ thái Ä‘á»™ cÆ° xá»­ hèn hạ của ông ta đối vá»›i bà Marfa Petrovna. Dunia đã nêu rõ cÆ°Æ¡ng vị chủ gia đình của ông ta và cuối cùng vạch cho ông ta thấy rõ mình bỉ ổi để tiện đến nhÆ°á»ng nào khi giầy vò hành hạ má»™t thiếu nữ vốn đã nghèo khổ và không nÆ¡i nÆ°Æ¡ng tá»±a. Tóm lại, Rodia yêu quý, lá»i lẽ trong thÆ° cao thượng và cảm Ä‘á»™ng đến ná»—i khi Ä‘á»c mẹ đã phải phát khóc và mãi cho đến bây giá», má»—i khi Ä‘á»c lại, mẹ cÅ©ng không sao cầm được nÆ°á»›c mắt. HÆ¡n nữa, để minh oan cho Dunia, những ngÆ°á»i tôi tá»› nhà Xvidrigailov đã Ä‘Æ°a thêm bằng chứng tá» ra há» còn thấy và biết nhiá»u hÆ¡n là ông Xvidrigailov tưởng - xÆ°a nay vẫn thÆ°á»ng nhÆ° vậy. Bà Marfa Petrovna kinh hoàng rụng rá»i và lại "bị má»™t đòn trí mạng nữa" bà ta nói thế - nhÆ°ng mặt khác bà không còn nghi ngá» chút gì vá» lòng ngay thật của Dunia, và ngay ngày hôm sau, hôm chủ nhật, bà ta đến thẳng nhà thá», quỳ xuống khóc lóc cầu xin Äức Mẹ ban cho nghị lá»±c để chịu Ä‘á»±ng cÆ¡n thá»­ thách má»›i và làm tròn bổn phận. Ở nhà thá» ra, bà Ä‘i thẳng má»™t mạch đến gặp mẹ và em, không ghé vào nhà ai cả; bà ta kể hết sá»± tình, khóc lóc thảm thiết và chân thành hối hận ôm hôn Dunia, van xin em con tha lá»—i cho bà. Ngay sáng hôm ấy, từ nhà ta ra, bà không chần chừ Ä‘i khắp những nÆ¡i quen biết trong thành và ngoại thành, hết lá»i ca ngợi tâm hồn thanh cao, tÆ° cách đứng đắn của Dunia, vừa nói vừa khóc sÆ°á»›t mÆ°á»›t. Thế cÅ©ng chÆ°a đủ, bà ta còn Ä‘em ra Ä‘á»c cho má»i ngÆ°á»i nghe lá thÆ° cá»­a Duneska viết cho ông Xvidrigailov lại còn cho sao ra nhiá»u bản nữa, theo mẹ làm thế cÅ©ng đã hÆ¡i quá. NhÆ° vậy bà ta phải dành ra mấy ngày liá»n để di khắp các nÆ¡i quen biết không thì ngÆ°á»i nầy lại ty nạnh ngÆ°á»i kia, thành thá»­ nhà nào cÅ©ng sắp sẵn từ trÆ°á»›c đợi bà Marfa Petrovna đến; má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u biết trÆ°á»›c bà ta sẽ Ä‘á»c bức thÆ° bất hủ vào lúc nào, ở nhà nào, bèn tụ tập lại nghe, ngay cả những ngÆ°á»i đã được nghe nhiá»u lần trÆ°á»›c sau ở nhà há» rồi ở nhà bạn bè cÅ©ng vậy. à mẹ thì làm nhÆ° thế cÅ©ng thật quá đáng, nhÆ°ng tính bà Marfa Petrovna vốn thế. Dù sao, bà cÅ©ng đã hoàn toàn khôi phục được danh dá»± cho Duneska và câu chuyện bỉ ổi nầy được đổ cả vào đầu ông chồng, thủ phạm chính trong vụ nầy, má»™t cách không sao xoá nhoà được nữa. Quá tình ngÆ°á»i ta đối xá»­ vá»›i cái lão rồ dại ấy nhÆ° vậy cÅ©ng quá khắc nghiệt, làm mẹ cÅ©ng có phần ái ngại cho lão. Thế rồi, có mấy gia đình lập tức má»i Duneska đến dạy há»c cho con cái, nhÆ°ng em con Ä‘á»u từ chối. Nói chung má»i ngÆ°á»i bá»—ng nhiên Ä‘á»u tá» lòng rất kính nể em con. NhÆ°ng cái chính là tất cả những việc đó đã dá»n Ä‘Æ°á»ng cho sá»± kiện bất ngá» hiện nay có thể nói là Ä‘ang xoay chuyển số phận chúng ta.
Rodia yêu quý, mẹ phải vá»™i vàng báo cho con biết ngay là đã có ngÆ°á»i Ä‘i há»i Dunia và em con đã nhận lá»i tuy công việc có tiến hành mà chÆ°a có ý kiến của con, nhÆ°ng chắc con cÅ©ng không bất bình vá»›i mẹ và em bởi vì - nhìn qua sá»± việc con cÅ©ng sẽ thấy - mẹ và em không thế nấn ná chỠđợi con trả lá»i được. Vả lại, con ở xa chắc khó có thể xét Ä‘oán công việc cho thật đúng đắn. Äầu Ä‘uôi nhÆ° thế nầy. Anh ấy nay đã lên đến chức tÆ° vấn há»™i thẩm, tên là Piotr Petrovich Lugin và có há» hàng xa vá»›i bà Marfa Petrovna: chính bà ta đã đóng góp nhiá»u vào việc nầy. Äầu tiên anh ấy đã tỠý muốn làm quen vá»›i nhà ta, và đã được tiếp đãi chu đáo đã dùng cà phê vá»›i nhà và ngay hôm sau có gá»­i lại má»™t lá thÆ° rất lá»… Ä‘á»™ ngá» lá»i dạm há»i, Ä‘á» nghị nhà ta trả lá»i sá»›m và dứt khoát. Anh ấy là má»™t ngÆ°á»i chí thú khá bận, nay Ä‘ang có việc phải Ä‘i ngay Petersburg, thành thá»­ má»—i phút đối vá»›i anh Ä‘á»u rất quý. DÄ© nhiên, lúc đầu mẹ và em Ä‘á»u sá»­ng sốt vì câu chuyện xảy ra quá chóng vánh và Ä‘á»™t ngá»™t. Mẹ và em đã cùng nhau suy nghÄ© và cân nhắc suốt cả ngày hôm ấy. Anh ta là ngÆ°á»i cẩn trá»ng và có địa vị chắc chắn, có chân ở hai nÆ¡i và cÅ©ng đã có má»™t số vốn riêng. Quả tình anh ta cÅ©ng đã bốn mÆ°Æ¡i lăm tuổi rồi, nhÆ°ng bá» ngoài trông vẫn dá»… Æ°a và cÅ©ng còn có thể được cảm tình trong nữ giá»›i; ngoài ra anh ta là má»™t ngÆ°á»i rất chững chạc, đứng đắn, duy chỉ có hÆ¡i lầm lỳ và có vẻ khinh ngÆ°á»i. NhÆ°ng có thể đó chỉ là cảm giác ban đầu thôi. Và, Rodia yêu quý ạ, mẹ cÅ©ng báo trÆ°á»›c là khi con gặp anh ta ở Petersburg - chỉ nay mai thôi - con cÅ©ng đừng nhận xét anh ta vá»™i vàng và nóng nảy quá, nhÆ° tính của con xÆ°a nay vẫn thế, nếu thoạt má»›i gặp con thấy anh ta có má»™t Ä‘iểm gì không hợp ý con, là mẹ cÅ©ng nói phòng xa thế thôi, chứ mẹ chắc thế nào anh ta cÅ©ng gây được thiện cảm của con. Vá»›i lại, phàm muốn hiểu ai, thì phải tiếp xúc vá»›i ngÆ°á»i ta má»™t cách từ tốn và thận trá»ng má»›i khá»i sa vào những định kiến sai lầm mà sau nầy sẽ rất khó uốn nắn và tẩy bá». Vả chăng ít nhất cÅ©ng có nhiá»u dấu hiệu chứng tá» Piotr Petrovich là má»™t ngÆ°á»i rất đáng tôn trá»ng. Hôm đến nhà lần đầu, anh ta tá»± xÆ°ng là má»™t ngÆ°á»i thiết thá»±c, nhÆ°ng trên nhiá»u Ä‘iá»m cÅ©ng tán thành "những quan niệm của các thế hệ má»›i ở ta" - nhÆ° anh ta nói - vả lại là kẻ thù của má»i định kiến. Anh ta còn nói nhiá»u nữa, bởi vì xem ra, anh ta cÅ©ng thích phô trÆ°Æ¡ng, và lại rất thích ngÆ°á»i khác nghe mình, nhÆ°ng đó cÅ©ng không hẳn là má»™t thói xấu. DÄ© nhiên, mẹ cùng không hiểu rõ những Ä‘iá»u anh ta nói cho lắm, nhÆ°ng Dunia giải thích h cho mẹ hiểu là anh ta tuy há»c vấn không cao nhÆ°ng lại thông minh và hình nhÆ° cÅ©ng đôn hậu. Rodia, con cÅ©ng biết tính em con đấy. Nó là má»™t, đứa có nghị lá»±c, có lÆ°Æ¡ng tri, kiên nhẫn và cao thượng, tuy tâm hồn vốn bồng bá»™t, mẹ đã nghiệm thấy rõ nhÆ° vậy. Äành rằng đây chẳng phải là chuyện yêu Ä‘Æ°Æ¡ng gì giữa hai ngÆ°á»i, vá» phía Dunia cÅ©ng nhÆ° vá» phía anh ta; nhÆ°ng Dunia vốn là má»™t đứa con gái thông minh, cao thượng nhÆ° má»™t vị thiên thần, tá»± xác định cho mình bổn phận Ä‘em lại hạnh phúc cho chồng nên vá» phía anh ta, anh ta cÅ©ng quan tâm săn sóc đến hạnh phúc của vợ, mà Ä‘iá»u đó thì hiện nay mẹ và em hầu nhÆ° không có lý do gì để nghi ngá» cả, tuy cÅ©ng phải thừa nhận là câu chuyện ngã ngÅ© hÆ¡i nhanh chóng. Vá»›i lại: anh ta vốn là ngÆ°á»i căn cÆ¡ chín chắn cÅ©ng phải hiểu rằng Duneska sống càng có hạnh phúc bên mình thì hạnh phúc làm chồng của mình lại càng thêm vững chấc. Còn nói đến má»™t vài Ä‘iểm chênh lệch trong tính tình, trong những thói quen riêng tây và cả đến má»™t đôi chá»— bất đồng vá» tÆ° tưởng Ä‘iá»u mà ngay cả trong những cuá»™c hôn nhân tâm đầu ý hợp nhất cÅ©ng nhrng tránh khá»i thì Dunia nói vá»›i mẹ là sẽ tá»± nó Ä‘iá»u hoà được, không có gì đáng lo ngại cả, nó sẽ có thể chịu Ä‘á»±ng được nhiá»u, quý hồ những mối quan hệ giữa hai ngÆ°á»i sau nầy sẽ trung thá»±c và công bằng.
Hình thức bên ngoài thÆ°á»ng hay lừa ngÆ°á»i ta thật. NhÆ° anh ấy chẳng hạn, lúc đầu mẹ trông cÅ©ng hÆ¡i cá»™c cằn, nhÆ°ng cái đó có thể chính là do tâm hồn thẳng thắn cÆ°Æ¡ng trá»±c của anh ta; chắc chắn là nhÆ° vậy. NhÆ° há»m anh ấy đến thăm nhà ta lần thứ hai chẳng hạn, sau khi lá»i cầu hôn của anh ta được chấp nhận, trong câu chuyện anh ta có nói rằng ngay từ trÆ°á»›c khi quen biết Dunia, anh ta đã có ý định sẽ cÆ°á»›i má»™t cô vợ thật thà lÆ°Æ¡ng thiện, nhÆ°ng không có của hồi môn, và nhất định phải là ngÆ°á»i đã từng chịu cảnh khốn cùng vì anh ta nói - ngÆ°á»i chồng không được nhá» cậy chút gì của vợ, mà tốt hÆ¡n nhiá»u là ngÆ°á»i vợ nên coi chồng nhÆ° ân nhân của mình. Mẹ cÅ©ng cần thêm là anh ta nói năng dịu dàng và dá»… nghe hÆ¡n chứ không nhÆ° mẹ viết đâu vì mẹ cÅ©ng quên những lá»i cụ thể anh ấy dùng rồi, mà chỉ nhá»› cái ý thôi; vá»›i lại anh ta cÅ©ng không có ý định nói cạnh nói khoé gì, chẳng qua chỉ buá»™t miệng lỡ lá»i trong khi Ä‘ang mải say sÆ°a vá»›i cáu chuyện, nên sau đó anh ta cÅ©ng cô ý sá»­a chữa và nói khéo lại; nhÆ°ng dù sao mẹ cÅ©ng thấy thế là hÆ¡i cục cằn, vá» sau mẹ có nói lại vá»›i Dunia nhÆ° vậy. NhÆ°ng Dunia lại bá»±c mình trả lá»i rằng "lá»i nói chÆ°a phải là hành Ä‘á»™ng", cái đó thì tất nhiên là đúng. TrÆ°á»›c khi quyết định, Duneska đã thức thâu đêm; tưởng là mẹ đã ngủ, em con dậy, Ä‘i Ä‘i lại lại hàng giá» trong buồng, cuối cùng em con quỳ trÆ°á»›c hình Äức Mẹ thành tâm cầu nguyện mãi; đến sáng hôm sau, em con nói vá»›i mẹ là đã quyết định dứt khoát.
Mẹ đã nói vá»›i con là Piotr Petrovich sắp Ä‘i Petersburg vì có nhiá»u việc cần, anh ta có ý định mở má»™t phòng bào chữa ở trên ấy. Anh ta làm nghá» trạng sÆ° đã lâu năm và má»›i đây vừa thắng má»™t vá»± kiện quan trá»ng. Lần nầy anh ta Ä‘i Petersburg vì có má»™t việc quan trá»ng phải đến Viện nguyên lão. Cho nên, Rodia yêu quý, anh ta có thể giúp con được khá nhiá»u đấy, có thể giúp vá» má»i phÆ°Æ¡ng diện nữa là khác; Dunia và mẹ Ä‘á»u nghÄ© rằng từ nay con đã có thể bắt đầu xây dá»±ng sá»± nghiệp sau nầy và có thể coi nhÆ° tÆ°Æ¡ng lai của con đã được xác định rõ ràng. Ôi! Ước gì việc ấy sẽ thá»±c hiện! Äược nhÆ° vậy thì quả không thể nào nói khác hÆ¡n đó là má»™t ân sủng mà Thượng để toàn năng đã trá»±c tiếp ban cho nhà ta. Dunia chỉ Æ°á»›c mÆ¡ nhÆ° vậy.
Mẹ và em cÅ©ng đã đánh bạo nói xa gần vá»›i Piotr Petrovich vá» vấn đỠấy. Anh ta trả lá»i má»™t cách thận trá»ng, nói rằng lẽ tất nhiên anh ta cùng không thể thiếu được má»™t ngÆ°á»i thÆ° ký, cho nên thà tốn tiá»n thù lao cho má»™t ngÆ°á»i nhà còn hÆ¡n là cho má»™t ngÆ°á»i dÆ°ng, cốt là ai đó phải có khả năng làm tròn phận sá»±, làm nhÆ° con không có khả năng ấy nhÆ°ng ngay sau đó anh ta lại tỠý lo ngại là con sẽ bận há»c mà không có đủ thì giỠđể làm việc vá»›i anh ta, lần nầy câu chuyện má»›i chỉ đến đảy, nhÆ°ng ngoài việc nầy ra, bây giá» Dunia không còn nghÄ© đến việc gì khác nữa. Từ mấy hôm nay rồi, nó háo hức xây dá»±ng cả má»™t viá»…n cảnh tÆ°Æ¡ng lai vá» con, nó nghÄ© con rồi sẽ có thể trở thành ngÆ°á»i giup việc, hÆ¡n nữa, ngÆ°á»i cá»™ng tác của Piotr Petrovich trong công việc tÆ° pháp huống hồ con lại là sinh viên trÆ°á»ng luật nữa. Còn mẹ, Rodia yêu quý, mẹ cÅ©ng hoàn toàn đồng ý vá»›i Dunia và cÅ©ng chia sẻ những dá»± kiến, những hy vá»ng của em con, rất tin là có thể thá»±c hiện được. Tuy gần đây Piotr Petrovich có ý tránh nói việc nầy Ä‘iá»u đó cÅ©ng dá» hiểu thôi, vì anh ta chÆ°a quen con nhÆ°ng Dunia vẫn tin chắc rằng nó có thể dùng ảnh hưởng tốt của nó đối vá»›i ngÆ°á»i chồng tÆ°Æ¡ng lai mà thá»±c hiện má»™t Ä‘iá»u mong muốn; em con tin chắc nhÆ° vậy - Tất nhiên, trÆ°á»›c mặt Piotr Petrovich, mẹ và em Ä‘á»u tuyệt đối không bao giá» Ä‘á» hở cho anh ta biết những Æ°á»›c mÆ¡ đó, nhất là chuyện sau nầy con sẽ trở thành ngÆ°á»i cá»™ng tác vá»›i anh ta. Anh ta là má»™t ngÆ°á»i thiết thá»±c, có thể anh ta sẽ nghe những chuyện đó má»™t cách lãnh đạm vì tất cả những chuyện đó đối vá»›i anh ta chỉ là những mÆ¡ Æ°á»›c viển vông mà thôi. Mẹ cÅ©ng nhÆ° Dunia chÆ°a há» hở câu nào tá» ra hy vá»ng anh ta sẽ giúp mẹ và em con cấp tiá»n cho con theo há»c hết đại há»c. Sở dÄ© mẹ và em chÆ°a nói đến trÆ°á»›c hết là vì việc ấy rồi tất nhiên sẽ đến và chắc chắn - không cần nhiá»u lá»i vô ích - anh ta sẽ tá»± nguyện giúp con chá nhẽ anh ta lại từ chối Dunia Ä‘iá»u nầy nhất là vì rồi đây, con sẽ có thể trở thành cánh tay phải của anh ta, và tiá»n anh ta cấp cho con sẽ không phải là má»™t ân huệ gì, mà chỉ là má»™t cách trả công xứng đáng vá»›i việc làm của con. Duneska muốn thu xếp nhÆ° vậy, mẹ cÅ©ng hoàn toàn đồng ý vá»›i em. Sau nữa, mẹ và em không nói chuyện đó vá»›i anh ta vì mẹ muốn rằng trong cuá»™c gặp gỡ nay mai, anh ta cÅ©ng phải đối xá»­ vá»›i con nhÆ° ngÆ°á»i ngang hàng. Khi Dunia hân hoan nói đến con, anh ta đã trả lá»i là muốn xét Ä‘oán ngÆ°á»i nào thì phải chính tận mắt trông thấy ngÆ°á»i đó, và anh ta tá»± dành cho mình cái quyển xây dá»±ng má»™t ý niệm vá» con sau khi đã gặp con tận mặt.
Rodia rất yêu quý của mẹ, vì má»™t vài lý do cÅ©ng không có gì dính dáng đến Piotr Petrovich, mà chi là những lý do hoàn toàn riêng tÆ°, có lẽ chỉ là chuyện lẩm cẩm của bà già thôi, mẹ thấy rằng cÆ°á»›i xin xong, có lẽ mẹ cứ ở riêng nhÆ° bây giá» hay hÆ¡n, chứ không vỠở vá»›i hai vợ chồng. Mẹ tin chắc rằng anh ta, vốn là ngÆ°á»i cao thượng và tế nhị, thế nào cÅ©ng má»i mẹ vỠở để khá»i xa con gái, và sở dÄ© đến bây giá» anh ta chÆ°a nói chính cÅ©ng vì dù không nói ra thì đó cÅ©ng đã là việc tất nhiên rồi; nhÆ°ng mẹ sẽ từ chối. Trong cuá»™c sống mẹ đã từng nghiệm thấy rằng chàng rể thÆ°á»ng không Æ°a gì mẹ vợ. Không những mẹ không muốn làm phiá»n ai má»™t chút nào, mà hÆ¡n nữa mẹ cÅ©ng muốn sống hoàn toàn tá»± lập, quý hồ đủ ăn và có những đứa con yêu quý nhÆ° con và Duneska. Nếu có thể, mẹ ở má»™t chá»— nào gần cả hai con. Rodia yêu quý ạ, mẹ đã dành tin đáng mừng nhất để viết vào cuối bức thÆ° nầy: có lẽ chỉ nay mai, ba mẹ con ta sẽ lại được sum há»p và sẽ được ôm hôn nhau sau ba năm xa cách. Mẹ và Dunia đã quyết định dứt khoát là sẽ đến Petersburg, cụ thể ngày nào thì mẹ chÆ°a rõ, nhÆ°ng dù sao cÅ©ng rất gần, rất gần đây thôi, cÅ©ng có thể chỉ má»™t tuần lá»… nữa. Má»i việc còn tuỳ ở cách xếp đặt của Piotr Petrovich; há»… tạm ổn định được ở trên đó anh ta sẽ báo tin ngay cho mẹ và em. Vì má»™t vài lý do nào đó, Ä‘nh ta định tổ chức lá»… thành hôn càng sá»›m càng tốt và nếu có Ä‘iá»u kiện sẽ tiến hành trong cữ ăn mặn nầy, nhược bằng không được, vì thá»i gian cấp bách quá, thì sẽ tổ chức ngay sau ngày lá»… Äức Mẹ lên trá»i. Ôi, sung sÆ°á»›ng biết bao, khi mẹ sẽ được ôm chặt con vào lòng Dunia mừng cuống lên vì sắp được gặp con, em đã có lần nói đùa là chỉ riêng có thể thôi, cÅ©ng đủ khiến cho nó thuận lòng lấy Piotr Petrovich rồi. Thát là má»™t vị thiên thần. Nó không viết gì thêm vào lá thÆ° nầy, nhÆ°ng nó nhắc mẹ viết cho con là nó có nhiá»u, rất nhiá»u chuyện muốn nói, nhiá»u đến ná»—i không thể dùng bút thay lá»i, vì chỉ má»™t vài dòng chữ thì không nói được gì cả, chỉ thêm bá»±c mình thôi; nó uá»· cho mẹ ôm con thật chặt và gá»­i con ngàn vạn cái hôn. Tuy mẹ con ta sắp được sum há»p, nhÆ°ng ít hôm nữa còn được bao nhiêu tiá»n, mẹ cÅ©ng sẽ cứ gá»­i cho con.
Từ khi má»i ngÆ°á»i biết Dunia sẽ kết hôn cùng Piotr
Petrovich, tín dụng của mẹ bá»—ng nhiên tăng lên. Mẹ biết chắc là bác Aphanaxi Ivanovich sẽ thuận cho mẹ vay trÆ°á»›c - rồi trừ vào khoản phụ cấp - đến bảy mÆ°Æ¡i nhăm rúp, và thế là mẹ sẽ gá»­i cho con được hăm nhăm, hoặc ba mÆ°Æ¡i rúp nữa là khác: Mẹ có thể gá»­i cho con nhiá»u hÆ¡n nhÆ°ng cÅ©ng còn phải lo tiá»n Ä‘i Ä‘Æ°á»ng, tuy Piotr Petrovich đã có nhã ý chịu má»™t phần phí tổn, cụ thể là anh ta Ä‘á» nghị để anh chuyển hành lý và cái hòm to của hai mẹ con hình nhÆ° anh ấy nhá» ngÆ°á»i quen tải há»™ thế nào đấy, nhÆ°ng còn vé tàu, rồi chân Æ°á»›t chân ráo má»›i đến Petersburg, mẹ và em không thể không có đồng xu nào trong túi được. Vá»›i lại, Dunia và mẹ đã tính toán kỹ từng ly từng tý, thấy rằng cuá»™c hành trình không tốn lắm đâu. Từ nhà ra ga xe lá»­a chỉ có chín mÆ°Æ¡i verxta: hai mẹ con đã thÆ°Æ¡ng lượng để cùng Ä‘i vá»›i má»™t bác nông dân đánh xe ngá»±a, và từ đó, hai mẹ con sẽ lên tàu Ä‘i hạng ba. Cho nên mẹ có lẽ sẽ gá»­i cho con không phải hai mÆ°Æ¡i lăm, mà ba mÆ°Æ¡i rúp.
NhÆ°ng thôi, mẹ viết cÅ©ng đã tạm đủ: hai tá» giấy đặc rồi, mà cÅ©ng vừa hết giấy: cả má»™t câu chuyện dài, bao nhiêu là sá»± việc chồng chất! Bây giá», Rodia rất yêu quý, mẹ ôm hôn con, chỠđợi ngày sum há»p sắp đến và cầu Chúa ban phÆ°á»›c cho con. Con hãy yêu thÆ°Æ¡ng lấy Dunia, em con, hãy yêu thÆ°Æ¡ng nó nhÆ° nó vẫn yêu thÆ°Æ¡ng con.
Con hãy nhá»› là em con yêu con vô cùng, yêu hÆ¡n cả bản thân mình. Em con là má»™t vị thiên thần, còn con, Rodia, con là tất cả, là tất cả niá»m hy vá»ng của mẹ và em. Miá»…n sao con sung sÆ°á»›ng là mẹ và em cÅ©ng được sung sÆ°á»›ng rồi. Rodia ạ, con có còn cầu nguyện Chuá nhÆ° trÆ°á»›c không, con còn lòng tin vào tình bác ái của Chúa Cứu thế và tạo thế nữa không? Trong thâm tâm, mẹ cứ sợ những tÆ° tưởng vô đạo, hiện nay rất thịnh hành, đã xâm nhập vào tâm hồn con. Nếu quả vậy con hãy nhá»› nhÆ° hồi còn thÆ¡ ấu, hồi bố con còn sống, con ngồi trên lòng mẹ bập bẹ những lá»i cầu nguyện; dạo ấy, chúng ta thật sung sÆ°á»›ng biết bao nhiêu!
Thôi từ biệt con nhé, tạm biệt thì đúng hơn. Ôm con thật chặt và gửi con nghìn vạn cái hôn.
Trá»n Ä‘á»i yêu con, Punkheria Raxkonikova".
Ngay từ khi Raxkonikov má»›i giở thÆ° ra Ä‘á»c và cùng nhÆ° gần suốt thá»i gian Ä‘á»c thÆ°, nÆ°á»›c mắt cứ tuôn đàm đìa trên má chàng. NhÆ°ng Ä‘á»c xong, mặt chàng tái mét, run giật lên, má»™t nụ cÆ°á»i gượng gạo, cay đắng, hằn há»c in lên đôi môi mếu xệch của chàng. Nằm ngả đầu lên chiếc gối lép kẹp, bẩn thỉu, chàng suy nghÄ© hồi lâu. Tim chàng đập mạnh, những ý nghÄ© rối loạn cứ quay cuồng trong đầu. Cuối cùng chàng cảm thấy ngá»™t ngạt khó chịu trong căn buồng vắng chật chá»™i của chàng nhÆ° ngồi trong tủ hay trong hòm. Tầm mắt và ý nghÄ© của chàng cần không gian thoáng rá»™ng. Chàng vá»› lấy mÅ© Ä‘i ra ngoài, lần nầy không sợ gặp ai ở cầu thang nữa: chàng đã quên khuấy việc đó. Chàng băng qua đạỉ lá»™ V., hÆ°á»›ng vá» phía đảo Vaxili, tưởng nhÆ° có việc gì khẩn cấp Ä‘ang chỠđợi chàng ở đó, nhÆ°ng theo thói quen, chàng cắm cúi Ä‘i, không chú ý gì dá»c Ä‘Æ°á»ng, mồm nói lẩm bẩm và thậm chí thỉnh thoảng lại nói to lên làm những ngÆ°á»i Ä‘i Ä‘Æ°á»ng hết sức ngạc nhiên. Nhiá»u ngÆ°á»i tưởng chàng là má»™t gã say rượu.

Chú thích:
(1) Tục ngữ Nga.



Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục này:

Tài sản của hungcoidom

Trả Lá»i Vá»›i Trích Dẫn
  #2  
Old 15-07-2008, 09:55 AM
hungcoidom's Avatar
hungcoidom hungcoidom is offline
Nhập Môn Tu Luyện
 
Tham gia: May 2008
Äến từ: hà đông hà tây
Bài gởi: 9
Thá»i gian online: 2 giá» 37 phút 26 giây
Xu: 0
Thanks: 52
Thanked 0 Times in 0 Posts
Tiếp nè .....

ChÆ°Æ¡ng 4

Phần I



Lá thư của mẹ đã làm cho chàng vô cùng xúc động.
NhÆ°ng vá» Ä‘iểm chủ yếu, Ä‘iểm chính của bức thÆ° thì ngay trong khl Ä‘á»c, chàng cÅ©ng không còn máy may nghi ngá» gì nữa. Vá» căn bản, vấn đỠđã xem nhÆ° được giái quyết, và giải quyết dứt khoát trong đầu chàng:
"Mình mà còn sống thì nhất định cuộc hôn nhân nầy sẽ không thành, và ngài Lugin kia phải xéo!".
"Bởi vì sá»± việc đã quá hiển nhiên rồi - chàng lầu bầu trong miệng, mỉm má»™t nụ cÆ°á»i cay Ä‘á»™c nhÆ° thể đắc thắng trÆ°á»›c vá»›i dá»± kiến của mình - không đâu, mẹ ạ, không đâu, Dunia ạ, các bà không lừa được, tôi đâu!
Lại còn kiếm cách bào chữa vá» việc đã không há»i ý kiến mình, đã quyêt định công việc mà không có mình? Rõ khéo! Các bà tưởng thế là từ nay không có cách gì để cắt đứt được nữa đấy hắn; được, để rồi mà xem có cách hay không có cách. Lý do bào chữa má»›i hay làm sao:
"Piotr Petrovich là má»™t ngÆ°á»i bận rá»™n, bận rá»™n đến ná»—i chỉ dùng được xe chở hàng để cÆ°á»›i vợ, chứ không có cách gì khác hÆ¡n, thiếu chút nữa đã cÆ°á»›i ngay trên xe lá»­a cÅ©ng nên". Không đâu. Dunia, anh thấy suốt, và cÅ©ng biết thừa cô định nói vá»›i anh những gì mà nhiá»u thế, anh biết cô đã nghÄ© gì trong suốt cái đêm cô Ä‘i Ä‘i lại lại trong buồng, cô đã cầu nguyện những gì trÆ°á»›c tượng Äức Mẹ Kazan trong buồng ngủ của mẹ. Trèo lên núi Golgotha(1) thì gay thật đấy em ạ! Hừm… Ra cô đã quyết định đứt khoát nhÆ° thế đấy, cô Avdotia Romanovna ạ: cô thuận lấy má»™t con ngÆ°á»i có óc thá»±c tế giàu lý trí, má»™t ngÆ°á»i có vốn riêng nói là "đã" có vốn riêng rồi, cho nó chững chạc và oai vệ hÆ¡n, có hai nÆ¡i làm việc, chia sẽ quan niệm của các thế hệ má»›i ở ta nhÆ° mẹ mình viết và "hình nhÆ°" cÅ©ng đôn hậu, nhÆ° bản thân Dunia nhận xét. Cái "hình nhÆ°" nghe má»›i tuyệt chứ! Mà chính Dunia lại kết hôn vá»›i cái "hình nhÆ°" đó? Tuyệt diệu! Thật là tuyệt diệu!
"Mà kể cÅ©ng kỳ, trong thÆ° không biết tại sao bà cụ cứ ám chỉ đến những "thế hệ má»›i" làm gì nhỉ? Phải chăng chỉ là để xác định tính cách của anh chàng, hay có mục đích gì xa xôi hÆ¡n, gây thiện cảm của mình đối vá»›i Lugin chẳng hạn! Ô! Các bà thật ranh mãnh! CÅ©ng cần phải làm sáng tá» má»™t Ä‘iá»u nầy nữa: không biết hai bà đã cởi mở vá»›i nhau đến mức Ä‘á»™ nào trong suốt ngày đôm hôm ấy và suốt cả thá»i gian sau. Các bà ấy đã nói vá»›i nhau tất cả "những lá»i lẽ" cần nói rồi hay sao: hay hỠđã hiểu rằng há» cùng có má»™t tâm tÆ° nhÆ° nhau, đến ná»—i không còn gì cần phải nói nữa và má»i lá»i lẽ Ä‘á»u thừa. Có thể nhÆ° vậy má»™t phần: cứ Ä‘á»c thÆ° cÅ©ng biết, là cụ thấy anh chàng hình nhÆ° hÆ¡i cục cằn, "hÆ¡i" má»™t chút thôi, thế là ba cụ thật thà hạ lá»i nhận xét vá»›i Dunia. Lẽ dÄ© nhiên cô nàng phật ý, và trả lá»i có vẻ "bá»±c mình". CÅ©ng phải? Ai mà không tức giận khi câu chuyện chẳng cần đến những câu há»i ngây thÆ¡ nhÆ° vậy, cÅ©ng đã dá»… hiểu qua rồi, khi đã quyết định rằng không có gì phải nói nữa! Mà sao bà cụ lại còn viết cho mình là: "Hãy yêu lấy Dunia, Rodia ạ, vì em đã yêu con hÆ¡n cả bản thân mình? Phải chăng đó là lÆ°Æ¡ng tâm cắn rứt khiến bà cụ ân hận vì đã đành tâm hy sinh con gái mình cho con trai? "Con là niá»m hy vá»ng của mẹ và em, con là tất cả!" Ô! Bà cụ thật…"
Nỗi tức giận mỗi một sôi sục trong lòng chàng, và giá lúc ấy gặp Lugin có lẽ chàng sẽ giết hắn.
"Hừ đúng thế, chàng lẩm bẩm nói tỉếp, miên man vá»›i những ý nghÄ© quay cuồng trong óc, đúng là "phải từ tốn và thận trá»ng má»›i biết rõ được" nhÆ°ng ông Lugin thì rõ quá rồi! TrÆ°á»›c hết ông ta là "má»™t ngÆ°á»i chí thức" và "hình nhÆ°" cÅ©ng đôn hậu đấy", có phải chuyện đùa đâu! Ông ta tá»± đảm nhiệm má»i khoản phí tổn chuyên chở má»™t cái rÆ°Æ¡ng lá»›n. Thế mà còn chÆ°a tốt Æ°? Còn hai bà, "cô vị hôn thê" và bà mẹ, thì thuê má»™t lão mu-gich vá»›i má»™t chiếc xe chở hàng lợp chiếu (hồi ở quê ta cÅ©ng đã từng Ä‘i nhÆ° thế rồi) Có há» gì đâu? Chỉ có chín mÆ°Æ¡i verxta thôi mà, và từ đó "hai mẹ con có thể yên chí lên tàu Ä‘i hạng ba" khoảng má»™t nghìn verxta nữa.
CÅ©ng biết Ä‘iá»u đấy chứ: có sao xào vậy! NhÆ°ng còn ông, thÆ°a ông Lugin, ông nghÄ© sao? Dù sao đó cÅ©ng là vợ chÆ°a cÆ°á»›i của ông kia mà? Và ông cÅ©ng biết thừa là bà mẹ phải vay trÆ°á»›c lÆ°Æ¡ng quả phụ của mình để lấy tiá»n chi phí vào cuá»™c hành trình đó kia mà! Rõ ràng ông coi việc nầy nhÆ° má»™t cuá»™c kinh doanh, má»™t chuyến buôn chung trong đó hai bên Ä‘á»u có lợi và mỗỉ bên phải đóng má»™t cổ phần ngang nhau, thế thì chi phí cÅ©ng phải chia Ä‘á»u; bánh và muối thì chung, nhÆ°ng thuốc lá thì riêng, nhÆ° trong câu tục ngữ. Vả chăng trong chuyến nầy, nhà kinh doanh cÅ©ng đã ăn bá»›t của các bà được ít nhiá»u rồi: tiá»n chuyên chở hành lý rẻ hÆ¡n lá»™ phí tàu xe, mà có thể ông cÅ©ng không mất xu nào vá» khoản nầy nữa! Cả bà không thấy ra, hay há» cố tình làm ngÆ¡. Vì xem ra cả hai bà Ä‘á»u tỠý hài lòng, hài lòng lắm. Mà đó chỉ má»›i là hoa đầu mùa thôi đấy, còn những quả chín sau nầy nữa kia! Ở đây Ä‘iá»u quan trá»ng hÆ¡n hết không phải là sá»± bủn xỉn, tính hám lợi mà chính là cái giá»ng Ä‘iệu. Äó cÅ©ng sẽ là cái giá»ng Ä‘iệu sau nầy khi đã hoàn thành việc cÆ°á»›i xin: đó là má»™t lá»i sấm truyá»n! Mà sao bà cụ lại nảy ra những ý định chÆ¡i ngông nhÆ° vậy được nhỉ? Có được bao nhiêu tiá»n mà dám Ä‘i Petersburg. "Trong túi chỉ có ba rúp hay chỉ có "hai tá»" như… mụ già kia nói… Hừm… Rồi bà cụ trông mong vào cái gì mà sinh sống ở Petersburg". Vì qua má»™t vài triệu chứng nào đó, bà cụ cÅ©ng đã Ä‘oán là cÆ°á»›i xin xong cụ sẽ không thể sống chung vá»›i Dunia được dù chỉ trong thá»i gian đầu kia mà? Chắc là con ngÆ°á»i khả ái ấy đã lỡ lá»i để lá»™ tâm địa của hắn ra, tuy thế bà cụ vẫn cứ muốn dối mình, nói "nhÆ°ng mà mẹ sẽ từ chối".
Bà cụ còn chỠđợi cái gì, còn biết trông mong vào ai nữa kia chứ? Vào số má»™t trăm hai mÆ°Æ¡i rúp tiá»n lÆ°Æ¡ng quà phụ hẳn? NhÆ°ng lại còn phải khấu trừ vào khoản tạm vay của Aphanaxi Ivanovich! Rồi từ hồi suốt mùa đông bà cụ sẽ cặm cụi ngồi Ä‘an khăn trùm, găng tay, chỉ tổ làm há»ng đôi mắt già thôi. NhÆ°ng chàng biết thừa là những thứ khăn khiếc ấy cÅ©ng chỉ thêm được hai mÆ°Æ¡i rúp má»™t năm là cùng. Thế nghÄ©a là cuối cùng hai bà vẫn trông mong vào tấm lòng hào hiệp của ông Lugin: "Chính anh ấy sẽ yêu cầu mẹ nhận". Cụ cứ mà tin vào! Những tâm hồn cao thượng tuyệt vá»i theo kiểu Sinle thÆ°á»ng vẫn hay thế đấy; đến phút cuối cùng, há» vẫn cứ thích cắm lông công vào mình quạ, há» chỉ trông mong vào cái tốt mà không nhìn thấy cái xấu, và tuy đã thấy trÆ°á»›c mặt trái chiếc huân chÆ°Æ¡ng, há» không Ä‘á»i nào dám gá»i đích danh ra. Chỉ nghÄ© đến chuyện ấy thôi há» cÅ©ng đã quá khổ tâm rồi; há» dang cả hai tay ra bÆ°ng bít sá»± thật cho đến khi con ngÆ°á»i há» tô vẽ dở mặt hẳn hoi, há» má»›i chịu. À, không hiểu cái lão Lugin kia có được tấm huân chÆ°Æ¡ng huân chiếc nào không? Chắc hắn ta có huân chÆ°Æ¡ng Anna, và ta có thể cam Ä‘oan là khi nào đánh chén vá»›i những tay thầu khoán hay lái buôn, hắn ta vẫn trÆ°Æ¡ng tấm huân chÆ°Æ¡ng lên khuy áo. Chắc đến lá»… cÆ°á»›i hắn cùng sẽ Ä‘eo. Mà thôi, kệ mẹ hắn?… Ừ thì thôi, vá» phần bà cụ thì xin Chúa phù há»™! Bà cụ vốn thế rồi không bàn đến nữa, nhÆ°ng còn Dunia? Dunia thân yêu của anh, anh biết rõ em lắm. Hồi ấy, khi gặp nhau lần cuối cùng, em đã hai mÆ°Æ¡i tuổi rồi còn gì? Anh đã hiểu được tính tình của em. Trong thÆ°, bà cụ nói là Dunia "có thể chịu Ä‘á»±ng nhiá»u". Äiá»u đó thì anh đã rõ.
Anh đã biết rõ từ hai năm rưỡi nay, và từ hai năm rưỡi nay anh chỉ nghi đến Ä‘iá»u đó. Chính thế, chỉ nghÄ© đến việc "Dunia có thể chịu Ä‘á»±ng nhiá»u. Dunia đã từng chịu được má»™t tay nhÆ° Xvidrigailov thì tất cả những hậu quả ê chá» nhÆ° vậy tất nhiên phải giá»i chịu Ä‘á»±ng lắm. Và bây giá» Dunia bà cụ lại tưởng tượng là cÅ©ng có thể chịu Ä‘á»±ng được má»™t ông Lugin, con ngÆ°á»i đã thuyết lý rằng nên lấy những ngÆ°á»i dàn bà bị lâm vào cảnh khốn cùng và phải chịu Æ¡n chồng, mà lại thuyết lý ngay trong buòi gặp gỡ đầu tiên. Äược, thôi cứ cho là hắn "lỡ lá»i" tuy hắn ta vốn là hay chủ lý (nghÄ©a là có thể hắn ta chẳng lá» lá»i tí nào cả, mà chẳng qua chỉ vì muốn giãi bày cái tâm địa của hắn ra cho thật nhanh mà thôi). NhÆ°ng còn Dunia thì sao? Nó biết thừa tâm địa thằng cha ấy, để mà lại cam tâm sống vá»›i hắn? Nó thà ăn bánh mì Ä‘en, thà uống nÆ°á»›c lã, chứ không Ä‘á»i nào chịu bán linh hồn. Nó không Ä‘á»i nào từ bá» tá»± do tinh thần của nó để đổi lấy má»™t sá»± tiện nghi nào, ngay để đổi lấy cả công quốc Slezwig - Holstein nó cÅ©ng không thèm, huống chi là lấy Lugin. Không, ta biết Dunia không phải thế và ngay cho đến nay nhất định em ta vẫn không thay đôi gì… Làm sao được?
Ở nhà Xvidrigailov khổ lắm! Suốt Ä‘á»i, vì hai trăm rúp mà cứ phải lang thang hết huyện nầy huyện ná» làm nghá» gia sÆ° cùng khổ! NhÆ°ng ta biết em ta thà chịu làm kiếp tôi má»i cho má»™t tên chủ đồn diá»…n, thà cam chịu số phận của má»™t ngÆ°á»i Estonia dÆ°á»›i ách của ngÆ°á»i Äức Ostsee (2) còn hÆ¡n là để cho tâm hồn và tình cảm mình bị nhÆ¡ bẩn, hèn hạ Ä‘i - bằng cách suốt Ä‘á»i trao thân cho má»™t con ngÆ°á»i mà nó không há» kính trá»ng, không há» có chút thiện cảm, chỉ vì lợi ích riêng của bản thân. Và dù cho bản thân ông Lugin có là vàng thoi ngá»c tảng Ä‘i chăng nữa thì cÅ©ng không bao giá» em ta chịu làm nàng hầu hợp pháp của hắn. Thế thì tại sao bây giá» lại chịu? Vì cái lẽ bí ẩn gì thế? Äiá»u bí quyết ở đâu? Vấn đỠđã quá rõ: nếu vì bản thân mình, vì muốn yên ấm cho cá nhân mình hay để cứu sống cả tính mạng mình nữa, nhất định em ta sẽ không bán mình, nhÆ°ng nếu vì má»™t ngÆ°á»i khác, đúng thế, em ta sẽ bán mình. Vì hạnh phúc của má»™t ngÆ°á»i thân yêu quý, em ta sẽ bán mình. Äấy, tất cả má»i Ä‘iá»u bí ẩn chính là ở đấy: nó bán mình vì hạnh phúc của anh, của mẹ. Bán tất! á»’! Khi cần, chúng ta phải biết nén ngay cả tính tá»± trá»ng lại. Rồi nào là tá»± do, yên hàn, cả đến lÆ°Æ¡ng tâm nữa, tất, tất cả Ä‘á»u Ä‘em ra chợ tầm tầm hết. Cuá»™c Ä‘á»i ta cứ việc mà Ä‘i tong! Miá»…n sao những ngÆ°á»i thân thích của ta được sung sÆ°á»›ng! Mà đã hết đâu. Rồi ta tá»± sáng lập ra má»™t khoa quá»· biện riêng, ta sẽ há»c há»i các giáo sÄ© dòng Tên (3) và có lẽ ta sẽ được yên lòng trong má»™t thá»á»‰ gian, ta sẽ tá»± thuyết phục là sá»± thể phải thế, ắt phải thế má»›i thá»±c hiện được mục đích tốt đẹp kia.
Chúng ta Ä‘ang ở trong tình thế nhÆ° vậy đó, vấn đỠđã sáng rõ nhÆ° ban ngày. Chính Rodion Romanovich Raxkonikov chứ chẳng còn ai khác vào đây nữa, chính hắn là nhân vật chủ yếu trong câu chuyện nầy. Còn gì nữa? Phải đảm bảo nào là hạnh phúc nào là tiá»n đồ cho hắn, chu cấp cho hắn há»c đến đại há»c, xoay cho hắn má»™t chân cá»™ng tác viên trong má»™t phòng giấy trạng sÆ°, rồi hắn sẽ trở nên giàu có, hiển hách, sẽ được má»i ngÆ°á»i kính trá»ng, và có lẽ rốt Ä‘á»i lại còn nổi tiếng nữa là khác? Còn bà mẹ? Thì đã có Rodia, thằng Rodia yêu quý đứa con đầu lòng: đứa con nuông chiá»u của bà đấy thôi. Và lẽ nào lại không hy sinh ngay cả đứa con gái nhÆ° thế kia cho thằng con trai đầu lòng yêu quý nầy được. Ôi! Những tấm lòng thân yêu và bất công của tôi Æ¡i! Còn sao nữa: dù có phải chịu nhận lấy số phận của Sonya ta chắc há» cÅ©ng chẳng, từ kia mà: Sonya, Sonya Marmelazovna, Sonya vÄ©nh hằng, há»… còn trá»i đất là Sonya vẫn còn mãi mãi. Sonya, Dunia, hai ngÆ°á»i đã lÆ°á»ng hết được tâm lá»›n lao của sá»± hy sinh nầy chÆ°a. Hy sinh nhÆ° vậy có đúng không? Hai ngÆ°á»i đã lượng sức mình chÆ°a, đã cân nhắc hÆ¡n thiệt chÆ°a? Có hợp lý không? Dunia, em có thấy không, số phận của Sonya không hèn kém hÆ¡n tí nào so vá»›i số phận em phải chung sống vá»›i ông Lugin? Mẹ nói "đây chẳng phải chuyện yêu Ä‘Æ°Æ¡ng gì". Thế thì sao, nếu không những không có tình yêu, mà cả lòng mến phục cÅ©ng không có nốt, trái lại chÆ°a chi đã có sá»± khinh bỉ, ghê tởm, chán ghét thì thế nào? Lúc bấy giá» rồi cÅ©ng lại phải quan tâm "giữ gìn sá»± sạch sẽ" nhÆ° Sonya chứ gì? Không phải thế sao? Em có hiểu không, em có hiểu rõ cái thứ sạch sẽ có nghÄ©a là thế nào không? Em có hiểu chăng cái sạch sẽ của má»™t ông Lugin cÅ©ng hệt nhÆ° cái sạch sẽ của Sonya thôi; có thể nó còn tệ hÆ¡n, hèn hạ hÆ¡n, bỉ ổi hÆ¡n nữa là đằng khác, vì vá»›i em dù sao đó cÅ©ng là má»™t sá»± tính toán để sống cho thoải mái hÆ¡n, còn vá»›i Sonya thì tất cả chung quy chỉ cốt làm sao cho khá»i chết đói! "Thứ sạch sẽ" đó, Dunia ạ, thứ sạch sẽ đó đắt tiá»n lắm đấy! Rồi sau nầy, nếu không chịu Ä‘á»±ng nổi nữa, em có ân hận không. Rồi nào là Ä‘au buồn tủi cá»±c, nào là những lá»i nguyá»n rủa, những giá»t nÆ°á»›c mắt mà em phải âm thầm giấu giếm Ä‘i vì em có phải là bà Marfa Pavlovna đâu. Còn mẹ, rồi mẹ sẽ ra sao? Bây giá» mà mẹ đã lo lắng khổ sở rồi thì sau nầy khi thấy rõ tất cả, mẹ sẽ nhÆ° thế nào? Còn tôi?… NhÆ°ng các ngÆ°á»i coi tôi là thÆ° ngÆ°á»i gì? Dunia… anh không thể nhận hy sinh của em, mẹ Æ¡i, con không muốn thế! Không được, tôi mà còn sống thì cuá»™c hôn nhân ấy nhất định không thành? Tôi không Ä‘á»i nào chịu thế!"
Raxkonikov bỗng sực tỉnh và ngừng lầm bẩm.
"Cuá»™c hôn nhân ấy nhất định sẽ không thành? NhÆ°ng mày, mày làm được những gì để cho nó không thành? Mày cấm hẳn? Mày có quyá»n gì mà cấm? Vá» phía mày, mày có thể hứa hẹn gì vá»›i hỠđể có quyá»n cấm há»? Tất cả cuá»™c sống của mày Æ°, tất cả tÆ°Æ¡ng lai của mày Æ°, mày sẽ Ä‘em hiến dâng cho há» khi nào mày tốt nghiệp và tìm được tiệc làm chăng? Chuyện ấy nghe nhàm lắm rồi! Vả chăng đó là chuyện tÆ°Æ¡ng lai, chứ còn hiện tại thì thế nào? Vì trong trÆ°á»ng hợp nầy phải làm má»™t cái gì ngay từ bây giá» kia, hiểu chÆ°a? Thế bây giá» mày làm gì nào? Mày sống bám vào mẹ và em, chứ còn gì nữa! Thì những món tiá»n ấy, mẹ và em mày đã phải xoay xở bằng cách vay vào số lÆ°Æ¡ng quả phụ hàng năm và lấy ở số tiá»n công của nhà Xvidrigailov đấy thôi? Mày có cách gì dể cho hỠđỡ khổ vá»›i bá»n Xvidrigailov Aphanaxi Ivanovich Vakhrusin, hỡi nhà triệu phú tÆ°Æ¡ng lai kia? Mày tưởng mày là má»™t vị thần Zeus có thể xếp đặt số phận của hỠđấy hẳn? Trong mÆ°á»i năm nữa ấy à? NhÆ°ng mÆ°á»i năm nữa thì mẹ mày sẽ có đủ thì giá», để loà cả đôi mắt vì Ä‘an khăn, và có thể cÅ©ng vì khóc quá nhiá»u, mẹ mày sẽ héo hon Ä‘i vì nhịn đói, còn em mày? Thá»­ nghÄ© mà xem, sau mÆ°á»i năm nó sẽ ra sao, mà ngay trong mÆ°á»i năm ấy nữa, nó sẽ phải sống thế nào? Thế nào, mày đã Ä‘oán ra chÆ°a".
Chàng tá»± dằn vặt mình vá»›i những câu há»i nhÆ° vậy trong lòng không khá»i có má»™t cảm giác khoái lạc.
Vả chăng, đối vá»›i chàng, những câu há»i ấy không có gì là má»›i mẻ Ä‘á»™t ngá»™t cả, đã cÅ© lắm rồi, đã được nghiá»n Ä‘i ngẫm lại chán Ä‘i rồi. TrÆ°á»›c đây chàng đã bị nó quấy rầy, cắn rứt từ lâu lắm rồi. Ná»—i u uất ấy đã nảy sinh, bành trÆ°á»›ng, tích tụ lại trong lòng chàng, nhÆ°ng gần đây nó đã chín muồi và ùn ùn cô đặc lại thành má»™t câu há»i khủng khiếp, man rợ, quái đản, cứ dày vò trái tim và khối óc của chàng, tàn nhẫn thúc bách chàng giải đáp. Và giỠđây, bức thÆ° của mẹ chàng bá»—ng giáng xuống chàng nhÆ° má»™t tiếng sét. Bây giá» quả không còn là lúc u sầu Ä‘au khổ má»™t cách bị Ä‘á»™ng, tá»± nhủ rằng má»i bài toán Ä‘á»u nan giải, bây giá» phải quyết định làm má»™t việc gì đây, ngay tức khắc, càng sá»›m càng tốt. Bất nhược ra sao cÅ©ng phải quyết định má»™t cái gì, hay là…
"Hay từ bá» hẳn cuá»™c sống! - chàng bá»—ng nổi xung gào to lên, - số phận ra sao cÅ©ng ngoan ngoãn nhận lấy vÄ©nh viá»…n bóp nghẹt tất cả trong ta, từ bá» má»i quyá»n hành Ä‘á»™ng. quyá»n sống, quyá»n yêu!"
"Ông có hiểu không, thÆ°a ông, ông có hiểu không biết Ä‘i đâu nữa nghÄ©a là thế nào không - chàng bất giác lặp lại câu há»i của Marmelazov hôm qua, "vì phàm đã là ngÆ°á»i tất phải có má»™t nÆ¡i nào để mà Ä‘i đến chứ!"
Chàng bá»—ng rùng mình, má»™t ý nghÄ© hiện lên trong óc chàng: vẫn ý nghÄ© ấy. à nghÄ© hôm qua. NhÆ°ng chàng rùng mình không phải vì ý nghÄ© đó, lại hiện ra. Chàng biết rõ, chàng "linh cảm" thấy thế nào nó cÅ©ng "sẽ hiện ra" và chàng đã đợi sẵn, vả chăng đây cÅ©ng chẳng phải là ý nghÄ© hôm qua nữa. Có chá»— khác là má»™t tháng trÆ°á»›c đây và cả tối hôm qua cÅ©ng thế, nó chỉ má»›i là má»™ng tưởng, nhÆ°ng nay… nay nó không còn là má»™ng tưởng nữa, nó xuất hiện vá»›i má»™t hình dạng má»›i, đầy vẻ hăm doạ, hoàn toàn xa lạ đối vá»›i chàng, và chàng bá»—ng nhận thức được, Ä‘iá»u đó… Trong đầu chàng, máu dồn lên rần rật, mắt chàng hoa lên. Chàng vá»™i vã nhìn quanh, tìm má»™t vật gì. Chàng muốn ngồi xuống, chàng tìm má»™t cái ghế, lúc bấy giá» chàng Ä‘ang Ä‘i trên đại lá»™ K… Cách đây chừng má»™t trãm bÆ°á»›c có má»™t chiếc ghế dài. Chàng Ä‘i thật nhanh đến phía ấy, nhÆ°ng giữa Ä‘Æ°á»ng má»™t biến cố nhỠđã xảy ra, thu hút hết sá»± chú ý của chàng trong vòng mấy phút.
Trong khi Ä‘Æ°a mắt tìm ghế ngồi, chàng chợt trông thấy má»™t ngÆ°á»i con gái Ä‘i trÆ°á»›c mặt chàng, cách Ä‘á»™ vài chục bÆ°á»›c. Lúc đầu chàng không mảy may chú ý đến ngÆ°á»i kia, cÅ©ng nhÆ° đối vá»›i má»i vật khác bây giá» vẫn loáng thoáng trÆ°á»›c mặt chàng. Có nhiá»u lần, trên Ä‘Æ°á»ng vá» nhà chẳng hạn, chàng quên bẵng cả những con Ä‘Æ°á»ng vừa má»›i Ä‘i qua, và chàng cÅ©ng đã quen Ä‘i nhÆ° thế.
NhÆ°ng ở ngÆ°á»i con gái Ä‘ang Ä‘i trÆ°á»›c mặt kia có má»™t cả gì kỳ lạ đập ngay vào mặt khiến chàng dần dần cứ phải chú ý đến cô ta hÆ¡n, lúc đầu còn miá»…n cưỡng và dÆ°á»ng nhÆ° bá»±c mình nữa, nhÆ°ng rồi má»—i lúc má»™t tập trung hÆ¡n. Chàng bá»—ng thấy lòng háo hức muốn biết cụ thể cái gì làm cho ngÆ°á»i con gái kia có vẻ kỳ lạ nhÆ° vậy TrÆ°á»›c hết, trông cô ta chắc còn ít tuổi lắm.
Trá»i nắng chang chang thế nầy mà cô ta Ä‘i đầu trần, không che ô, không Ä‘eo găng, tay Ä‘ung Ä‘Æ°a trông rất lố lăng. Cô ta mặc chiếc áo dài bằng hàng má»ng, mà ngay chiếc áo cÅ©ng vận xá»™c xệch lạ thÆ°á»ng, cúc chỉ gài há», thân sau thì bị rách ở ngay dÆ°á»›i thắt lÆ°ng: cả má»™t mảng áo bị xé toạc còn dính lủng lẳng. Má»™t chiếc khăn trùm nhá» tụt xuống cái cổ để trần, nhÆ°ng cÅ©ng xô lệch hẳn ra má»™t bên. HÆ¡n nữa, cô ta lại Ä‘i bÆ°á»›c thấp bÆ°á»›c cao, chân nam đá chân chiêu, thậm chí cả ngÆ°á»i còn ngả nghiêng đủ bốn phía nữa là khác. Cuá»™c gặp gỡ đó cuối cùng đã thức tỉnh hết sức chú ý của Raxkonikov.
Chàng bắt kịp ngÆ°á»i thiếu nữ vừa khi cô ta bÆ°á»›c gần tá»›i ghế; nhÆ°ng vừa đến nÆ¡i, cô ta cứ thế: buông ngÆ°á»i rÆ¡i phịch xuống má»™t đầu ghế, đầu ngả vào lÆ°ng tá»±a, và nhắm mắt lại, có lẽ vì đã mệt lả. Má»›i thoạt trông, chàng cÅ©ng biết ngay là cô ta Ä‘ang say má»m. Cảnh tượng thật là kỳ lạ và quái gở. Thậm chí chàng đâm ngá», không biết mình có trông nhầm không. TrÆ°á»›c mặt chàng là má»™t khuôn mặt thanh thanh, trẻ măng, có lẽ chỉ đến mÆ°á»i lăm, mÆ°á»i sáu tuổi là cùng, xung quanh loà xoà mấy món tóc vàng, má»™t khuôn mặt xinh xắn, nhÆ°ng lại Ä‘á» bừng và trông nhÆ° sÆ°ng phị. Cô thiếu nữ hình nhÆ° chẳng còn, biết gì nữa; cô ta ngồi vắt chéo chân má»™t cách há»› hênh, cứ nhìn cÅ©ng biết cô ta hầu nhÆ° không có ý thức là mình Ä‘ang ở ngoài phố.
Raxkonikov không ngồi xuống, cÅ©ng không muốn bá» Ä‘i, mà cứ phân vân đứng yên trÆ°á»›c mặt cô ta. Phố nầy xÆ°a nay vẫn vắng; lúc ấy vào quãng hÆ¡n má»™t giá» trÆ°a, lại nắng nhÆ° thế kia, nên hầu nhÆ° không có ai qua Ä‘Æ°á»ng: Thế nhÆ°ng, cách đây chừng mÆ°á»i lăm bÆ°á»›c, cÅ©ng đã có má»™t ngÆ°á»i đàn ông Ä‘ang đứng trên v** hè, cứ nhìn qua, cÅ©ng đủ biết là hắn ta Ä‘ang muốn lại gần cô thiếu nữ vá»›i má»™t ý định nào đó. Có thể hắn ta cÅ©ng đã thấy cô thiếu nữ từ xa và Ä‘i theo cô ta, nhÆ°ng vì có Raxkonikov nên hắn còn ngần ngại. Hắn ném vá» phía chàng những cái nhìn hằn há»c, song cÅ©ng cố giấu khong cho chàng thấy hắn nhìn nhÆ° vậy và sốt ruá»™t đợi cho ngÆ°á»i thanh niên rách rÆ°á»›i đáng ghét kia rút Ä‘i, nhÆ°á»ng chá»— cho hắn. Tình thế thật đã rõ? NgÆ°á»i đàn ông kia trạc ba mÆ°Æ¡i, dáng ngÆ°á»i phốp pháp đẫy đã, mặt mày hồng hào trắng trẻo, môi Ä‘á», mép lún phún tí ria, ăn mặc rất bảnh bao. Raxkonikov tức giận đến cá»±c Ä‘á»™: chàng chợt nảy ra ý: tìm cách làm cho gã ăn diện kia bẽ mặt má»™t mẻ. Chàng rá»i cô thiếu nữ má»™t lát và tiến vá» phía hắn, tay nắm chặt, quát lá»›n:
- Nầy, ông kia, Xvidrigailov! Ông lảng vảng làm gì ở đấy? - chàng cÆ°á»i gằn;, bá»t sùi cả ra mép vì tức giận.
Thế là nghÄ©a lý gì? - Gã kia cau mày, cất tiếng há»i nghiêmn ghị, tỠý ngạc nhiên, má»™t cách trịch thượng.
- Xéo ngay Ä‘i, chỉ có thế thôi! - Mày dám láo à? Äồ chó má…
Hắn vung roi lên, Raxkonikov vung hai quả đấm lao đến, thậm chí cÅ©ng không kịp nghÄ© là gã kia ngÆ°á»i to béo nhÆ° vậy tất có thể hạ má»™t lúc hai ngÆ°á»i sức vóc nhÆ° chàng. NhÆ°ng ngay lúc ấy, có ai ở phía sau giữ lấy chàng lại: má»™t viên cảnh sát…
- Nầy! Các ông kia, không được đánh nhau ở nÆ¡i công cá»™ng. Các ông muốn gì? Ông là ai? - Viên cảnh sát nghiêm khắc há»i Raxkonikov sau khi ngắm nghía bá»™ y phục rách rÆ°á»›i của chàng.
Raxkonikov chăm chú nhìn viên cảnh sát. Hắn có gÆ°Æ¡ng mặt thật thà mà rắn rá»i của má»™t ngÆ°á»i lính, râu mép và râu má màu tiêu muối, đôi mắt khá thông minh.
- Chính tôi Ä‘ang cần gặp ông đấy! - Chàng nắm tay viên cảnh sát reo lên - Tôi là má»™t cá»±u sinh viên. Tôi là Raxkonikov… - chàng quay vá» phía gã kia nói tiếp - còn ông, má»i ông lại đây, tôi sẽ chỉ cho ông xem cái nầy…
Và chàng nắm tay ngÆ°á»i cảnh sát lôi vá» phía chiếc ghế.
- Äây ông xem, cô ta say má»m; lúc nãy cô ta Ä‘i giữa đại lá»™, cÅ©ng không rõ con cái nhà ai, thuá»™c hạng ngÆ°á»i nào; nhÆ°ng trông không phải là gái chuyên nghiệp. Äiá»u rõ nhất là cô ta đã bị phục rượu và bị lợi dụng… lần đầu tiên… Ông hiểu chứ? Rồi ngÆ°á»i ta cứ thế đẩy cô ra Ä‘Æ°á»ng? Ông cứ nhìn chiếc áo bị xé rách và xem cách mặc áo thì rõ; không phải tá»± cô ta mặc lấy mà do ngÆ°á»i khác mặc vào, do những bàn tay vụng vá» của má»™t ngÆ°á»i đàn ông. Äấy, cứ nhìn thì thấy. Bây giỠông nhìn kia xem, cái gã bảnh bao suýt nữa đánh nhau vá»›i tôi kia, tôi không quen biết hắn, cÅ©ng chỉ má»›i gặp lần đầu; nhÆ°ng trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i hắn ta cÅ©ng đã để ý đến cô nầy; hắn thấy cô ta say má»m không biết gì nữa, liá»n nảy ý muốn đến kéo cô ta Ä‘i đâu đấy trong lúc cô ta Ä‘ang mê man nhÆ° vậy… Chắc chắn nhÆ° thế đấy, tôi không lầm đâu ông cứ tin lá»i tôi. Chính mắt tôi trông thấy hắn hau háu theo dõi cô ta; song vì có tôi nên hắn chÆ°a dám làm gì, và đến bây giá» hắn vẫn Ä‘ang chá» cho tôi Ä‘i khá»i. Äấy ông xem, bây giá» hắn lại đứng xa ra má»™t tí giả vá» cuốn thuốc lá! Làm sao đừng để cho hắn lôi cô gái nầy Ä‘i? Làm thế nào Ä‘Æ°a cô ta vá» nhà? Ông thứ nghÄ© xem?
NgÆ°á»i cảnh sát hiểu ngay sá»± tình và suy nghÄ© má»™t lát. Gã to léo kia thì dá»… hiểu quá rồi; nhÆ°ng còn cô con gái? NgÆ°á»i lính già cúi xuống nhìn cho kỹ hÆ¡n, và gÆ°Æ¡ng mặt để lá»™ má»™t niá»m thÆ°Æ¡ng xót chân thành. Bác lắc đầu nói:
- Khổ thân quá! Hãy còn nhÆ° con nít ấy. NgÆ°á»i ta đã lừa dối, lợi dụng cô ấy. Äúng, đúng thế. Cô Æ¡i, cô có nghe không - bác cất tiếng gá»i - nhà cô ở đâu?
Cô bé mở đôi mắt mệt má»i, ngây dại, sững sá» nhìn những ngÆ°á»i Ä‘ang há»i cô rồi khoát tay nhÆ° muốn xua Ä‘uổi.
- Nầy đây, - Raxkonikov thá»c tay vào túi, vốc ra được Ä‘á»™ hai mÆ°Æ¡i cô-pếch còn lại và nói - nầy, ông gá»i má»™t chiếc xe và bảo ngÆ°á»i đánh xe Ä‘Æ°a cô ta vá» nhà. Làm sao biết được địa chỉ của cô ta bây giá»!
- Cô Æ¡i, cô! - ngÆ°á»i cảnh sát cầm tiá»n xông lại gá»i. - Tôi sẽ gá»i ngay má»™t chiếc xe và tá»± tôi sẽ Ä‘Æ°a cô vá». Cô muốn Ä‘i đâu bây giá»? Hở? Nhà cô ở đâu?
- Yên!… cứ quấy ngÆ°á»i ta? - cô bé lầm bẩm rồi lại khoát tay.
- á»’, ồ? Thế không tốt đâu? Cô không thấy thẹn à không biết xấu hồ à? - Bác ta lại lắc đầu, vừa thÆ°Æ¡ng hại vừa bá»±c mình, rồi quay vá» phía Raxkonikov nói - Rắc rối đấy! - Ä‘oạn lại Ä‘Æ°a mắt nhìn kỹ chàng từ đầu đến chân, chắc bác ta lấy làm lạ sao chàng rách rÆ°á»›i nhÆ° thế mà lại có tiá»n Ä‘em cho không.
- Anh gặp cô ta có xa đây không? - Bác há»i.
- Thì tôi đã nói cô ta Ä‘i trÆ°á»›c mặt tôi, láo đảo trên Ä‘Æ°á»ng phố kia, vừa đến ghế là cô ta cứ thế gieo phịch ngÆ°á»i xuống.
- Trá»i Æ¡i! NghÄ© đến phong hoá thá»i bấy giá» mà xấu hổ! Nhóc nhÆ° thế kia mà đã say rượu! Bị ngÆ°á»i ta lừa phinh rồi, không sai vào đâu nữa! Xem, cái áo rách thế kia… Thá»i buổi đồi bại quá chừng! Có lẽ cÅ©ng con nhà tá»­ tế nhÆ°ng nghèo túng… Cảnh ấy bây giá» cÅ©ng nhiá»u lắm. Xem ra cùng là con nhà được nuông chiá»u, trông nhÆ° má»™t tiểu thÆ° ấy.
Bác lại cúi xuống nhìn cô gái. Có thể là bác cÅ©ng có những đứa con gái nhÆ° thế, những đứa con gái "trông nhÆ° những tiểu thÆ° được nuông chiá»u được giáo dục tá»­ tế nhÆ°ng lệch lạc, bị tiêm nhiá»…m đủ các thói kiểu cách thá»i thượng.
Raxkonikov băn khoăn nói:
- Cái chính là đừng để cô ta rơi vào tay cái thằng đểu cáng kia. Hắn sẽ làm nhục cô ta lần nữa! Hắn muốn gì thì đã rõ quá đi rồi; hắn vẫn chưa chịu di, quân chó đểu!
Raxkonikov vừa nói to lên vừa Ä‘Æ°a ngón tay chỉ thẳng vào gã ăn diện kia. Gã nầy nghe thấy thế, sắp sá»­a lại nổi Ä‘oá lên, nhÆ°ng rồi nghÄ© sao lại thôi và chỉ khinh khỉnh Ä‘Æ°a mắt nhìn chàng. Äoạn hắn thong thả Ä‘i xa ra mÆ°Æ¡i bÆ°á»›c nữa rồi dừng lại.
- Không để rÆ¡i vào tay nó thì dá»… thôi - ngÆ°á»i hạ sÄ© quan cảnh sát trầm ngâm đáp - Miá»…n là cô ta chịu nói rõ địa chí của cô, không thì… Cô Æ¡i, cô! - bác ta lại cúi xuống gá»i.
NgÆ°á»i con gái bá»—ng mở choàng mắt, nhìn chăm chú, dÆ°á»ng nhÆ° đã hiểu ra, cô vụt đứng dậy Ä‘i ngược lại hÆ°á»›ng lúc nãy cô vừa má»›i đến, tay vẫn nhÆ° muốn xua Ä‘uổi ai, mồm làu bàu:
- Hừ, cái đồ trÆ¡ trẽn, cứ bám lấy ngÆ°á»i ta!
Cô ta Ä‘i nhanh, nhÆ°ng bÆ°á»›c chân vẫn lảo đảo. Gã công tá»­ bảnh bao kia lại lẽo đẽo theo sau, không rá»i mắt, nhÆ°ng lại Ä‘i ở lá» Ä‘Æ°á»ng bên kia.
- Anh cứ yên chí, tôi không để cho nó làm bậy đâu! - NgÆ°á»i linh già râu ria quả quyết nói và theo hút hai ngÆ°á»i kia.
- Thá»i buổi đâu đồi bại quá chừng! - Bác ta lại thở dài nói to lên. Ngay lúc đó, Raxkonikov bá»—ng cảm thấy nhÆ° bị tiêm má»™t mÅ©i thuốc gì quái lạ; thoáng má»™t cái ý nghÄ© của chàng nhÆ° đảo ngược hẳn lại, chàng gá»i vá»›i theo ngÆ°á»i lính già.
- Nầy, khoan hẵng!
Bác ta quay lại.
- Thôi, ông cứ để mặc há»! Dính đến há» làm gì? Cứ để cho hắn giải trí má»™t tí đã sao? - Chàng trá» gã công tá»­ - Việc gì đến ông?
NgÆ°á»i cảnh sát trố mắt nhìn chàng, không hiểu ra làm sao nữa. Raxkonikov cÆ°á»i phá lên.
- Xì! - ngÆ°á»i cảnh sát khoát tay má»™t cái rồi lại bám sát gã công tá»­ và cô con gái. Chắc ông ta cho Raxkonikov là má»™t thằng Ä‘iên hay là má»™t thứ gì còn tệ hÆ¡n nữa.
Còn lại một mình, Raxkonikov bực bội lẩm bẩm.
- Thế là lão cầm đi của mình mất hai mươi cô-pếch.
"Thôi lão cÅ©ng cứ lấy tiá»n của tên kia nữa Ä‘i, rồi tha cô gái ra cho nó, thế là xong… Mà sao ta lại dây vào chuyện nầy làm gì? Muốn cứu giúp à? Ta thì cứu giúp gì? Ta có quyá»n gì mà cứu giúp? Thiên hạ cứ ăn tÆ°Æ¡i nuốt sống nhau Ä‘i, chẳng can gì đến ta cả! Mà sao ta lại dám vung hai mÆ°Æ¡i cô-pếch ấy Ä‘i? Có phải tiá»n của ta đâu?". Tuy nói năng lạ kỳ nhÆ° vậy, chàng cÅ©ng vẫn thấy rất khổ tâm. Chàng ngồi xuống chiếc ghế bá» không và suy nghÄ© lan man… Vả chăng lúc nầy chàng thật khó lòng nghÄ© đến má»™t Ä‘iá»u gì cụ thể. Chàng ao Æ°á»›c được mê man Ä‘i, được quên hết tất cả Ä‘á» rồi thức dậy và làm lại má»™t cuá»™c Ä‘á»i má»›i mẻ hoàn toàn.
Nhìn sang đầu ghế bó trống, chàng lẩm bẩm:
- Tá»™i nghiệp cô bé. Cô ta sẽ tính lại, khóc lóc, rồi mẹ cô sẽ rõ chuyện - Thế là, đánh đập xỉ vả cô ta cho kỳ Ä‘au Ä‘á»›n nhục nhã, có thể còn Ä‘uổi cô ra khá»i nhà nữa… Cho là không bị Ä‘uổi chăng thì cÅ©ng có má»™t mụ Darya Frantxovna nào đó đánh hÆ¡i được câu chuyện, thế là cô bé sẽ lăn lóc hết tay nầy sang tay khác… Rồi ngay sau đó là vào nhà thÆ°Æ¡ng bÆ°á»›c Ä‘Æ°á»ng tất nhiên xÆ°a nay của các cô gái sống quá nết na bên cạnh mẹ nhÆ°ng lại giấu mẹ Ä‘i ăn mảnh rồi sau đó… sau đó lại vào nhà thÆ°Æ¡ng… rượu chè… tiệm xá… rồi lại nhà thÆ°Æ¡ng… hai ba năm sau thì chỉ còn là má»™t ngÆ°á»i tàn phế. Ấy má»›i mÆ°á»i tám, mÆ°á»i chín tuổi mà đã Ä‘i đến cái nÆ°á»›c ấy… thế là xong! Ta lại chÆ°a thấy khối những trÆ°á»ng hợp nhÆ° thế sao? NhÆ°ng làm sao há» lại đến ná»—i nhÆ° vậy. á»’! Thôi, phá»›t di! Sá»± Ä‘á»i là phải thế! Há» bảo má»—i năm tất phải có má»™t tá»· lệ phần trăm nào đấy đến khi Ä‘i đâu không rõ, chắc là cho vá» nhà ma… để kẻ khác dá»… thở và để khá»i vÆ°á»›ng chân há». Má»™t tá»· lệ phần trăm! Há» dùng chữ tài thật. Nghe mà yên tâm hẳn lại, ra vẻ khoa há»c lắm đã nói "phần trăm" thì không còn phải lo lắng gì nữa. á»’ giá là má»™t chữ khác thì… có lẽ sẽ đáng lo ngại hÆ¡n. Mà ví nhÆ° Duneska vì má»™t lý do nào đó, bị rÆ¡i vào cái số tá»· lệ phần trăm nầy thì sẽ ra sao?… Không rÆ¡i vào số nầy thì lại rÆ¡i vào số khác?
"NhÆ°ng mình Ä‘ang Ä‘i đâu thế nầy? - chàng chợt nghÄ© - Lạ thật. Mình ra Ä‘i có mục đích kia mà. Äá»c thÆ° xong là mình ra Ä‘i… Ờ, nhá»› ra rồi, phải đến nhà Razumikhin ở đảo Vaxili. NhÆ°ng để làm gì má»›i được chứ. Mà sao tá»± dÆ°ng mình lại nẩy ra cái ý đến nhà Razumikhin. Kể cÅ©ng lạ!".
Chàng cÅ©ng tá»± lấy làm lạ vá»›i mình. Razumikhin là má»™t ngÆ°á»i bạn há»c cÅ© của hàng ở Äại há»c. Äiá»u đáng chú ý là hồi còn Ä‘i há»c, Raxkonikov hầu nhÆ° không có bạn bè; chàng tránh má»i ngÆ°á»i, không đến nhà ai mà cÅ©ng không thích tiếp ai. Vả lại chẳng bao lâu má»i ngÆ°á»i cÅ©ng xa lánh chàng. Chàng không bao giá» tham gia vào những cuá»™c há»™i há»p, những buổi chuyện trò, những cuá»™c vui chung của bạn bè. Chàng ra sức miệt mài há»c tập không há» nÆ°Æ¡ng nhẹ mình, bạn bè kính nể chàng cÅ©ng vì thế, nhÆ°ng không ai mến chàng.
Chàng rất nghèo, kiêu ngạo đến khinh ngÆ°á»i và ít cởi mở lúc nào trông chàng cÅ©ng nhÆ° Ä‘ang nghiá»n ngẫm má»™t chuyện gì thầm kín. Má»™t số bạn cùng lá»›p nhận thấy chàng có má»™t lối nhìn khinh khỉnh, kể cả đối vá»›i há»n há», coi há» nhÆ° trẻ con, dÆ°á»ng nhÆ° tá»± cho mình hÆ¡n hẳn há» vá» trí thông minh, vá» trình Ä‘á»™ hiểu biết, và vá» các quan niệm tÆ° tưởng, và xem những niá»m tin tưởng, những hứng thú của há» nhÆ° má»™t cái gì thấp kém.
Tuy vậy, không rõ vì sao, chàng cùng đã kết thân vá»›i Razumikhin, nói đúng ra thì không phải là kết thân, nhÆ°ng đối vá»›i anh nầy chàng cởi mở thẳng thắn hÆ¡n vá»›i má»i ngÆ°á»i khác. Vả chăng, vá»›i Razumikhin thì cÅ©ng không thể nào đối xá»­ khác thế được. Anh là má»™t chàng thanh niên cá»±c kỳ vui tính và cởi mở xuá» xoà, tất bụng đến gần nhÆ° ngây ngô. NhÆ°ng cái bá» ngoài ngây ngô ấy lại che giấu má»™t trí tuệ sâu sắc và má»™t tâm hồn biết tá»± trá»ng. Các bạn thân nhất Ä‘á»u biết rõ Ä‘iá»u đó, và má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u yêu mến anh. Anh không khá» khạo tí nào, tuy đôi khi quả thật có ngây thÆ¡. Hình thức bên ngoài của anh chàng khá tiêu biểu: cao, gầy, râu bao giá» cÅ©ng cạo dối nham nhở, tóc Ä‘en láy. Thỉnh thoảng anh cÅ©ng nổi cÆ¡n phá quấy và xÆ°a nay vẫn có tiếng là khá»e nhÆ° vâm. Có má»™t bận, Ä‘ang đêm, trong khi rong chÆ¡i vá»›i bạn bè, anh đã đánh ngã má»™t viên cảnh sát cao gần hai thÆ°á»›c. Anh có tài uống rượu liá»n tù tì bao nhiêu cÅ©ng hết, song cÅ©ng có thể nhịn hẳn không uống qua lấy má»™t giá»t, thỉnh thoảng anh ta cÅ©ng vui chÆ¡i phóng đãng quá mức, nhÆ°ng cÅ©ng có thể hoàn toàn kiá»m chế mình. Ở Razumikhin còn má»™t Ä‘iá»u đáng chú ý nữa là dù có thất bại ê chá» anh cÅ©ng không há» nao núng, dù hoàn cảnh bị đát đến đâu anh cÅ©ng không sá»n lòng. Chá»— nào anh cÅ©ng ở được, dù là trên nóc nhà cÅ©ng xong; những cÆ¡n rét xé da xé thịt, những trận đói cồn ruá»™t cồn gan anh Ä‘á»u chịu được hết. Anh ta rất nghêo, và nhất thiết tá»± mình làm lấy đủ má»i công việc để kiếm tiá»n sinh sống. Anh ta biết số đầu mối có thể xoay được tiá»n, tất nhiên là bằng cách làm lụng. Có lần anh ta đã sống suốt má»™t mùa đông mà không đốt lò sưởi quả quyết rằng nhÆ° vậy lại đâm ra dá»… chịu hÆ¡n, vì lạnh ngủ ngon hÆ¡n. Lúc nầy anh Ä‘ang phải bá» há»c, nhÆ°ng anh tin là chỉ bá» há»c trong má»™t thá»i gian ngắn thôi, và anh hối hả cố gắng hết sức xoay chuyển tình thế để có thể tiếp tục theo há»c. Äã hÆ¡n bốn tháng nay, Raxkonikov không đến nhà anh và Razumỉkhin cÅ©ng không biết chàng ở đâu nữa. Cách đây hai tháng, có lần hai ngÆ°á»i tình cá» gặp nhau ngoài phố, song Raxkonikov đã quay mặt Ä‘i và bÆ°á»›c sang v** hè bên kia để anh ta khá»i trông thấy. Tuy đã nhận ra chàng mÆ°á»i mÆ°Æ¡i, Razumikhin cÅ©ng cứ làm lÆ¡ bÆ°á»›c thẳng vì không muốn làm phiá»n bạn!

Chú thích:
(1) Tên ngá»n núi dùng làm pháp trÆ°á»ng đóng Ä‘inh Chúa Jesus trên giá chữ thập.
(2) Miá»n duyên hải Baltic thuá»™c Äức.
(3) Một dòng giáo sĩ công giáo, nổi tiếng vì những thủ đoạn vô liêm sỉ che giấu dưới những lối biện luận xảo trá (Jesuistes)

ChÆ°Æ¡ng 5

Phần I



"Quả nhiên cách đây ít lâu mình có lần định nhá» Razumikhin tìm há»™ việc làm, kiếm chá»— dạy há»c hay má»™t công việc gì khác… - Raxkonikov suy nghÄ©, - nhÆ°ng bây giá» thì liệư hắn ta có thể giúp được gì cho mình? Cứ thá»­ cho là Razumikhin sẽ kiếm được chá»— dạy há»c, hay chia xẻ vá»›i mình đồng cô-pếch cuối cùng, nếu hắn ta còn được má»™t đồng cô-pếch, thành thá»­ có thể mua được đôi giầy và vả lại bá»™ quần áo cho tÆ°Æ¡m tÆ°Æ¡m mà Ä‘i dạy… hừm… ừ thế rồi sao nữa? Ta sẽ làm gì vá»›i mấy đồng cô-pếch ấy? Chả nhẽ bây giá» mà ta lại cần đến thứ đó? Thật đấy, đến nhà Razumikhin thì buồn cÆ°á»i thật…
Vấn Ä‘á» tại sao bây giá» lại đến nhà Razumikhin khiến chàng bứt rứt hÆ¡n là chính chàng có thể tưởng; Chàng lo lắng tìm tòi má»™t ý nghÄ©a gì chẳng lành trong cái hành Ä‘á»™ng có vẻ nhÆ° hết sức bình thÆ°á»ng ấy.
"Sao thế nhỉ, lẽ nào ta lại mong cậy vào má»—i má»™t mình Razumikhin để thu xếp má»i việc và tìm lối thoát cho tất cả?" - Raxkonikov ngạc nhiên tá»± há»i.
Chàng bóp trán suy nghĩ, và lạ thay, sau một hồi lâu băn khoăn như vậy, bỗng nhiên một ý nghĩ hết sức kỳ lạ từ đâu vụt hiện lên trong óc chàng.
"Hừm, đến Razumikhin, - chàng bá»—ng thết lên, hoàn toàn Ä‘iá»m tính, nhÆ° nói đến má»™t Ä‘iá»u đã quyết định dứt khoát. - Thì ta sẽ đến Razumikhin, lẽ tất nhiên là nhÆ° thế, nhÆ°ng bây giá» thì khoan hẵng… Ta sẽ đến Razumikhin má»™t ngày sau việc ấy, khi nào việc ấy đã làm xong và sá»± tình đã khác hẳn…
Rồi Raxkonikov bỗng sực tỉnh lại.
"Sau việc ấy, - chàng nhổm dậy thét lên, - Thế ra việc ấy sẽ xảy ra? Sẽ xảy ra thật hay sao?".
Chàng rá»i chiếc ghế dài, bá» Ä‘i nhÆ° chạy trốn; chàng cÅ©ng định quay trở vá», nhÆ°ng nghÄ© đến chuyện vá» phòng, chàng bá»—ng thấy ghê tởm quá. Chính ở đấy, trong căn phòng của chàng, ở cái xó tối, trong cái tủ khủng khiếp ấy tất cả cái đó chín muồi đã hÆ¡n má»™t tháng nay. Chàng bỠý định vá» nhà, nhắm mắt bÆ°á»›c thẳng.
NgÆ°á»i chàng đã run run vì bứt rứt, bây giá» lại chuyá»n sang rung mạnh nhÆ° trong cÆ¡n sốt; thậm chí chàng còn thấy á»›n lạnh nữa; trá»i nóng bức nhÆ° thế nầy mà chàng cảm thấy rét. Hầu nhÆ° bất giác tuân theo má»™t sá»± thôi thúc khẩn thiết nào ở bên trong, chàng bắt đầu gượng gạo nhìn kỹ tất cả những gì chàng trông thấy trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i, dÆ°á»ng nhÆ° để tìm cách khuây khoả, nhÆ°ng làm nhÆ° vậy cÅ©ng chẳng ăn thua gì mấy; cứ má»—i chốc chàng lại chìm vào tâm trạng đăm chiêu nhÆ° cÅ©. Rồi đến khi chàng giật mình, ngẩng đầu lên nhìn quanh, chàng lại quên ngay, không nhá»› mình vừa nghÄ© gì, và thậm chí mình Ä‘ang Ä‘i qua những chá»— nào cÅ©ng không nhá»› nốt. Chàng cứ thế Ä‘i hết đảo Vaxili ra nhánh Neva con, qua cầu và rẽ vào các đảo nhá»(1). Những khóm cây xanh rá»n và quang cảnh tÆ°Æ¡i mát ở khu nầy thoạt tiên thoa dịu đôi mắt mệt má»i của Raxkonikov đã quen vá»›i bụi bặm của phố phÆ°á»ng, vá»›i vôi vữa và từng những toà nhà đồ sá»™ nhÆ° muốn xô lấn, đè bẹp ngÆ°á»i ta.
Ở đây không khí không ngá»™t ngạt, hôi hám lại không có tiệm rượu. NhÆ°ng chẳng mấy chốc những cảm giác má»›i mẻ, dá»… chịu nầy đã lại khiến chàng thấy nhức nhối, bá»±c tức thỉnh thoảng chàng dừng chân trÆ°á»›c má»™t ngôi biệt thá»± Ä‘á»m dáng ẩn sau khu vÆ°á»n xanh tốt, nhìn vào cổng sắt và thấy xa xa những ngÆ°á»i đàn bà ăn mặc sang trá»ng đứng trên các bao lÆ¡n và các sân thượng, những đứa trẻ chạy tung tăng trong vÆ°á»n. Chàng chú ý đến hoa nhiá»u nhất; chàng nhìn chúng lâu hÆ¡n cả.
Chốc chốc chàng lại gặp những cá»— xe ngá»±a sang trá»ng, những ngÆ°á»i cưỡi ngá»±a rong chÆ¡i, nam có nữ có; chàng tò mò nhìn theo há» và há» chÆ°a Ä‘i khuất chàng đã quên bẵng há» Ä‘i. Có lần chàng đứng lại đếm tiá»n; còn được khoảng ba mÆ°Æ¡i cô-pếch. "Hai mÆ°Æ¡i cô-pếch Ä‘Æ°a cho viên cảnh sát, ba cô-pếch cho Naxtaxia vá» bức thư… - thế tức là hôm qua mình cho Marmelazov bốn mÆ°Æ¡i bảy hay năm mÆ°Æ¡i cô-pếch gì đấy" - chàng nghÄ© thầm, tính toán má»™t lúc để làm gì không rõ, nhÆ°ng chỉ má»™t lát sau chàng đã quên bẵng Ä‘i không hiểu mình rút tiá»n trong túi ra để làm gì nữa. Chàng nhá»› lại Ä‘iá»u đó khi Ä‘i ngang má»™t cá»­a hàng bán thức ăn, má»™t thứ quán ăn bình dân thì đúng hÆ¡n. Lúc đó chàng má»›i nhá»› ra rằng mình Ä‘ang thèm ăn. BÆ°á»›c vào quán, chàng uống má»™t cốc vodka, và mua chiếc bánh rán thịt ăn mấy miếng, phần còn lại chàng cầm theo ăn nốt dá»c Ä‘Æ°á»ng.
Äã lâu lắm chàng không. uống vodka, nên vừa uống vào đã thấy công hiệu ngay, tuy trÆ°á»›c sau chỉ có má»™t cốc nhá». Chân chàng bá»—ng nặng trÄ©u, và chàng bắt đầu thấy buồn ngủ không sao cưỡng được. Chàng quay trở vá» nhÆ°ng Ä‘i đến đảo Petrovxki, chàng phải đừng lại vì đã hoàn toàn kiệt sức. Chàng rẽ sang bên Ä‘Æ°á»ng, Ä‘i vào giữa các bụi cây, gieo mình xuống thảm cá» và lập tức ngủ thiếp Ä‘i. Những giấc mÆ¡ của má»™t ngÆ°á»i bệnh thÆ°á»ng rõ nét khác thÆ°á»ng và giống hiện thá»±c má»™t cách lạ lùng. Äôi khi thấy hiện lên má»™t quang cảnh kỳ quái, nhÆ°ng khung cảnh và toàn bá»™ quá trình diá»…n biến trong giấc chiêm bao có vẻ thật và đầy những chi tiết tinh vi, bất ngá» nhÆ°ng lại phù hợp vá»›i toàn bá»™ quang cảnh má»™t cách tinh xảo đến ná»—i giá ngÆ°á»i chiêm bao kia Ä‘ang thức thì không tài nào nghÄ© ra được, dù ngÆ°á»i đó có là má»™t nghệ sÄ© nhÆ° Puskin hay Turgenev chăng nữa. Những giấc chiêm bao bệnh tật nhÆ° vậy bao giá» cÅ©ng khắc sâu vào trí nhá»› và gây má»™t ấn tượng rất mạnh trong cÆ¡ thể, đã rối loạn và sẵn bị kích thích mạnh.
Raxkonikov thấy một giấc chiêm bao khủng khiếp.
Chàng mÆ¡ thấy lại thá»i thÆ¡ ấu, khi gia đình chàng còn ngụ ở cái tỉnh lỵ nhá» hồi nào. Dạo ấy chàng lên bảy. Má»™t ngày hè vào lúc xế chiá»u, bố chàng Ä‘Æ°a chàng Ä‘i chÆ¡i ở ngoại thành. Tiết trá»i u ám, không khí ngá»™t ngạt; khung cảnh nÆ¡i ấy in hệt nhÆ° trong ký ức của chàng; thậm chí còn đậm nét hÆ¡n nữa là khác. Cái thị trấn nhá» hiện rõ ra quanh chàng nhÆ° nằm trên lòng bàn tay. Xung quanh không có lấy má»™t bóng cây, chỉ xa xa mãi tít ở tận chân trá»i, má»›i thấy má»™t khóm rừng vẽ thành má»™t vệt sâm sẫm. Cạnh khu vÆ°á»n cuối cùng của thị trấn có má»™t quán rượu lá»›n xÆ°a nay vẫn gây cho chàng má»™t ấn tượng hết sức khó chịu, thậm chí còn làm chàng kinh hãi, má»—i khi chàng Ä‘i dạo vá»›i bố ngang qua đấy. Ở đấy lúc nào cùng có má»™t đám đông ngÆ°á»i hò hét, cÆ°á»i ha hả, chá»­i bá»›i nhau; há» cất giá»ng khàn khàn hát những bài nghe mà ghê cả ngÆ°á»i, và rất hay đánh nhau; xung quanh quán lúc nào cÅ©ng có những gã say rượu mặt mày khủng khiếp vật vá» qua lại… Gặp há», chàng nép sát vào bố và cả thân hình chàng run bắn lên. Cạnh quán rượu có má»™t con Ä‘Æ°á»ng tắt lúc nào cÅ©ng bụi bặm, và bụi trên Ä‘Æ°á»ng lúc nào cÅ©ng Ä‘en xỉn. Con Ä‘Æ°á»ng quanh co Ä‘i ngang qua quán rượu, được chừng ba trăm bÆ°á»›c thì ngoặt sang phải và chạy vòng quanh khu nghÄ©a địa của tỉnh lỵ. Giữa nghÄ©a địa có má»™t ngôi nhà thá» bằng đá, mái vòm xanh; cứ má»—i năm hai lần cậu bé Raxkonikov lại theo bố mẹ đến đây xem lá»… cầu hồn cho bà ná»™i cậu đã mất từ lâu mà cậu chÆ°a bao giỠđược thấy mặt. Má»—i lần nhÆ° vậy, bao giá» há» cÅ©ng mang theo chiếc bánh cúng giá»— Ä‘á»±ng trong chiếc Ä‘Ä©a trắng bá»c khăn bông; bánh làm bằng bá»™t gạo trá»™n Ä‘Æ°á»ng, có nhân bằng nho khô giắt vào bá»™t thành hình chữ thập.
Raxkonikov rất thích ngôi nhà thá» nầy và những bức tượng cổ kính trong nhà thá», phần lá»›n không có khung, thích cả vị linh mục già có cái đầu lắc lÆ°. Cạnh ngôi má»™ của bà chàng vá»›i phiến đá phẳng phiu, còn có má»™t nấm má»™ nho nhá» của em trai chàng, chết từ hồi má»›i được sáu tháng; Raxkonikov cÅ©ng không há» biết và không thể nhá»› gì vỠđứa em nầy; chàng chỉ nghe nói là mình có đứa em trai nhá», và cứ má»—i lần đến nghÄ©a địa, chàng lại thành kính làm dấu chữ thập trÆ°á»›c nấm mồ nhá» và cúi xuống hôn nó.
Và giỠđây, Raxkonikov mÆ° thấy mình Ä‘ang Ä‘i vá»›i bố trên con Ä‘Æ°á»ng dẫn đến nghÄ©a địa; Ä‘i ngang quán rượu, Raxkonikov cầm tay bố và sợ hãi Ä‘Æ°a mắt nhìn ngôi quán. Má»™t việc khác thÆ°á»ng khiến cậu bé chú ý, lần nầy hình nhÆ° Ä‘ang có má»™t trò vui gì ở đây thì phải; cả má»™t đám đông gồm những ngÆ°á»i đàn bà thị dân ăn mặc nhÆ° ngày há»™i, những cặp vợ chồng nông dân và cả má»™t lÅ© ngÆ°á»i du thủ du thá»±c. Ai nấy Ä‘á»u say khÆ°á»›t, lè nhè cất tiếng hát nghêu ngao. Bên thá»m quán rượu có má»™t chiếc xe giàn Ä‘á»— lại. Chiếc xe trông rất kỳ dị.
Äó là loại xe giàn to thÆ°á»ng vẫn thắng những con ngá»±a tái to béo, dùng để chở những thùng rượu và những kiện hàng. Raxkonikov vẫn thích nhìn những con ngá»±a tải to lá»›n, bá»m dài, chân to, ung dung bÆ°á»›c Ä‘á»u đặn, kéo theo cả má»™t đống tÆ°á»›ng hàng hoá, không chút mệt nhá»c, tưởng chừng chở nặng nhÆ° vậy chúng lại thấy thoải mái hÆ¡n là Ä‘i không. NhÆ°ng bấy giá» thì lạ thay, con ngá»±a thắng vào chiếc xe giàn to tÆ°á»›ng lại là má»™t con ngá»±a lang bé choắt, gầy đét, giống nhÆ° những con ngá»±a nhà quê mà Raxkonikov đã nhiá»u lần thấy kéo xe chở củi hay chở rÆ¡m rạ gì đấy. Má»—i khi bánh xe lún xuống bùn hay s** vào rãnh, những ngÆ°á»i mu-gich bao giá» cÅ©ng lấy roi đánh chúng rõ Ä‘au, đôi khi lại còn quật vào mõm, vào mắt chúng, và Raxkonikov thấy thÆ°Æ¡ng xót cho chúng quá chừng, đến ná»—i suýt oà lên khóc, và má»—i lần nhÆ° vậy mẹ chàng lại phải Ä‘Æ°a chàng vào nhà, không cho ngồi ở cá»­a sổ nữa.
Lúc ấy ngoài phố bá»—ng ồn ào hẳn lên: những ngÆ°á»i mu-gich to béo mặc áo sÆ¡-mi xanh hay Ä‘á», áo khoác vắt vai, tay cầm đàn balalaika, luôn mồm reo hò, hát xÆ°á»›ng, từ trong quán rượu bÆ°á»›c ra. Má»™t ngÆ°á»i còn trẻ, cổ béo phị, cái mặt thịt Ä‘á» má»ng nhÆ° củ cà rốt, hô to: "Ngồi lên, ngồi cả lên!" nhÆ°ng lập tức aỉ nấy Ä‘á»u cÆ°á»i rá»™ và la ó ầm ỹ.
- Ngựa khổ nầy thì chở gì?
- Chà, Mikonka, cậu điên rồi hay sao: xe nầy mà thắng ngựa nầy à! Con nầy chắc phải đến hai chục tuổi rồi anh em ạ!
- Ngồi lên tá»› chở cả lÅ© cho mà xem? - Mikonka lại quát - Hắn lên xe trÆ°á»›c, cầm lấy cÆ°Æ¡ng và vÆ°Æ¡n thẳng ngÆ°á»i đứng ở phía trÆ°á»›c thùng xe. - Thằng Matvey vừa đánh con ngá»±a tía Ä‘i đấy - hắn đứng trên xe nói - còn con nầy thì chỉ làm khổ tá»› thôi; tá»› muốn giết quách nó Ä‘i cho rảnh, nuôi nó chỉ tổ tốn thóc. Nào, ngồi lên! Tá»› cho nó phi nÆ°á»›c đại cho mà xem? - Nói Ä‘oạn hắn cầm lấy roi, khoái trá sá»­a soạn quất con ngá»±a lang.
- Thì ngồi nào! - đám đông cÆ°á»i rá»™ - Nó phi nÆ°á»›c đại cÆ¡ đấy ghê chÆ°a?
- Dá»… đến mÆ°á»i năm nay nó chÆ°a phi lần nào đâu.
- Rồi nó phi cho mà xem! - Äừng có nÆ°Æ¡ng nhẹ nó làm gì, anh em ạ, má»—i ngÆ°á»i cầm sẵn lấy má»™t con roi.
- Phải đấy? Äánh khá»e vào!
Má»i ngÆ°á»i vừa leo lên xe Mikonka vừa bông đùa và cÆ°á»i ha hả. Äã có sáu ngÆ°á»i lên, nhÆ°ng vẫn còn thừa chá»—, há» lôi lên xe má»™t mụ đàn bà to béo mặt đò gay, mình mặc chic áo vải hoa, đầu Ä‘á»™i mÅ© chụp dính cÆ°á»m, chân Ä‘i ủng, mồm vừa cắn hạt dẻ vừa cÆ°á»i há»nh hệch.
Äám đông đứng quanh cÅ©ng cÆ°á»i, mà há» cÆ°á»i cÅ©ng phải: má»™t con ngá»±a còm nhÆ° thế lại kéo chiếc xe chở nặng trịch thế kia mà bảo là phi nÆ°á»›c đại thì ai mà nhịn cÆ°á»i được? Hai gã trai trẻ đứng trên xe lập tức cầm lấy roi để giúp Mikonka. Có tiếng quát "Nào!", thế là con ngá»±a còm rÆ°á»›n cổ ra kéo, nhÆ°ng không những nó không phi nÆ°á»›c đại, mà ngay nhÆ° lê bÆ°á»›c má»™t nó cÅ©ng khó nhá»c lắm má»›i lê nổi: chân nó cào đất, nó rúm ngÆ°á»i lại vì ba cây roi quất xuống tá»›i tấp nhÆ° mÆ°a rào. Tiếng cÆ°á»i trên xe và trong đám đông lại càng thêm giòn dã, nhÆ°ng Mikonka thì nổi cáu lên và giận dữ quất roi vào con ngá»±a má»—i lúc má»™t dồn dập, nhÆ° thể yên trí rằng nó sẽ phi nÆ°á»›c đại thật.
Trong đám đông có một gã thanh niên cũng cao hứng lên, nói:
- Cho tôi lên xe mấy anh em?
- Ngồi lên, ngồi hết lên! - Mikonka quát, - chở hết cho mà xem. Tá»› sẽ đánh khá»e vào! - Hắn vừa nói vừa ra sức quất roi vào ngá»±a. Trong cÆ¡n giận Ä‘iên cuồng hắn không còn biết lấy gì đánh cho con ngá»±a Ä‘au hÆ¡n nữa.
Raxkonikov kêu lên:
- Ba ơi, ba ơi, hỠlàm gì thế kia hở ba! HỠđánh con ngựa thương quá!
- Ta đi thôi, ta đi thôi! - cha chàng nói, - chúng say rượu đấy, cái lũ ngốc, chúng đang bày trò nghịch nhảm đấy, thôi ta đi, con đừng nhìn làm gì.
Nói Ä‘oạn, ông toan dắt con Ä‘i. NhÆ°ng cậu bé giật tay ra, hoảng hốt chạy vá» phía con ngá»±a. NhÆ°ng con ngá»±a đáng thÆ°Æ¡ng bây giỠđã kiệt sức rồi. Nó thá»› hổn há»n, đứng lại, rồi lại cố kéo, loạng choạng suýt ngã.
- Äánh cho kỳ chết! - Mikonka quát, - có thế thôi. Tá»› đánh chết cho mà xem.
- Sao thế hả, mày không phải là ngÆ°á»i có đạo hẳn, đồ quá»·! - Má»™t ông già đứng trong đám đông nói to.
- Có Ä‘á»i thuở nhà ai má»™t con ngá»±a khổ nhÆ° thế lại bắt kéo ngần ấy ngÆ°á»i, - má»™t ngÆ°á»i khác chêm vào.
- Nó chết mất! - má»™t ngÆ°á»i nữa nói.
- Kệ tao! Ngựa của tao kia mà! Tao muốn làm gì nó thì tao cứ làm. Ngồi nữa lên! Ngồi nữa lên! Tớ nhất định phải bắt nó phi nước đại mới nghe…
Bá»—ng có tiếng cÆ°á»i rá»™ lên át hết má»i tiếng khác: con ngá»±a gầy còm, tuy đã kiệt sức, nhÆ°ng không chịu nổi những nhát roi quất má»—i lúc má»™t dồn dập, đã ***g lên hất chân đá hậu. Ngay cả ông già hồi nãy cÅ©ng phải mỉm cÆ°á»i. Quả tình cÅ©ng khó lòng mà nhịn cÆ°á»i được: con ngá»±a đứng đã không vững mà lại còn đòi ***g lên nữa!
Hai gã thanh niên trong đám đông kiếm thêm được hai cây roi nữa và từ hai phía chạy lại đánh vào hai bên sÆ°á»n con ngá»±a.
- Äánh vào mõm ấy, quật vào mắt ấy! - Mikonka quát - Hát lên má»™t bài anh em Æ¡i! - Má»™t ngÆ°á»i đứng trên xe hô lên, và ai nấy Ä‘á»u cất giá»ng hÆ°á»›ng ứng. Má»™t bài hát thô tục vang lên, tiếng trống ếch đệm theo, và há»… đến Ä‘iệp khúc lạt có tiếng huýt. Mụ đàn bà to béo cắn hạt dẻ tanh tách và cÆ°á»i há»nh hệch.
Raxkonikov chạy đến cạnh con ngá»±a, cậu cứ chạy vá» phía trÆ°á»›c; cậu thấy hỠđánh vào mắt nó, nhằm đúng vào mắt mà đánh. Cậu khóc. Lòng cậu bé se lại, nÆ°á»›c mắt trào ra. Má»™t nhát roi xoang cả vào mặt cậu, cậu không thấy Ä‘au, cậu vò đầu bứt tai, cậu kêu gào, đâm bổ vá» phía ông già đầu râu tóc bạc Ä‘ang lắc đầu ra dáng bất bình. Má»™t ngÆ°á»i đàn bà nhà quê nắm lấy tay Raxkonikov toan dắt Ä‘i: nhÆ°ng cậu giật phắt tay ra vả lại chạy đến cạnh con ngá»±a. Bây giá» con vật khốn khổ đã kiệt sức lắm rồi, nhÆ°ng nó còn ***g lên lần nữa.
- Chà, con quỷ! - Mikonka điên tiết quát lên. Hắn vứt cây roi đi cúi xuống rút từ gầm xe ra một cái vồ dài và to, hai tay cầm lấy đầu vồ và giơ cao lên trên đầu con ngựa.
- Hắn đánh vỡ đầu con ngựa mất! - xung quanh có tiếng xôn xao.
- Hắn giết nó chết mất!
- Ngựa của tao! - Mikonka quát và lấy hết sức lực dáng vồ xuống, nghe đánh ình một tiếng nặng trịch.
- Äánh, đánh cho chết Ä‘i? Sao lại đứng Ä‘á»±c ra thế! - trong đám đông có tiếng giục.
Mikonka lại giÆ¡ cao vồ lên lần nữa và giáng má»™t vồ thứ hai lên lÆ°ng con ngá»±a khốn khổ. Nó khuỵ hẳn hai chân sau xuống, nhÆ°ng lại nhá»m dậy và thu hết tàn lá»±c kéo bên nầy bên ná» cho cá»— xe nhích tá»›i; nhÆ°ng sáu cây roi từ khắp bốn phía thi nhau quất vào nó, và cái vồ lại giÆ¡ cao lên nện Ä‘á»u đặn vào ngÆ°á»i nó lần thứ ba, rồi lần thứ tÆ°. Mikonka Ä‘iên tiết lên vì không đánh chết tÆ°Æ¡i được con ngá»±a bằng má»™t nhát vồ.
- Sống dai thật! - xung quanh có tiếng ai kêu lên.
- Bây giá» thì thể nào nó cÅ©ng gục thôi, anh em ạ, thế là hết kiếp! - má»™t ngÆ°á»i trong đám đông nói, giá»ng sành sá»i - Lấy rìu mà bồ chứ! Phải giết cho chết ngay Ä‘i chứ, - má»™t ngÆ°á»i khác nói.
- Chà cái lÅ© muá»—i nhép? Xê ra? - Mikonka nổi khùng lên quát. Hắn vứt cái vồ Ä‘i, khom ngÆ°á»i xuống rút từ gầm xe ra má»™t thanh sắt. - Coi chừng đây! - Hắn quát, Ä‘oạn lấy hết sức giáng mạnh xuống mình con ngá»±a khốn nạn. Con vật lảo đảo khuỵu chân xuống; nó định rÆ°á»›n mình lên, kéo xe, nhÆ°ng thanh sắt đã lại giáng mạnh lên lÆ°ng, và nó ngã khuỵu xuống đất, tưởng chừng nhÆ° có ai bá»—ng cắt đứt cả bốn chân nó má»™t lượt.
- Phải giết cho chết hẳn đi! - Mikonka thét lên và như điên như dại nhảy xuống đất.
Mấy gã thanh niên nữa, cũng say rượu, mặt đỠgay bạ gì vơ nấy - roi, gậy vồ - xông vào con ngựa đang hấp hối. Mikonka đứng một bên nện mãi thanh sắt vào lưng con ngựa.
Con vật khốn nạn rÆ°á»›n cổ, thở hắt ra má»™t tiếng nặng nhá»c và tắt nghỉ.
- Thế là hết kiếp! - trong đám đông có tiếng kêu.
- Ai bảo không chịu phi!
- Ngựa của tao! - Mikonka quát, tay lăm lăm cầm thanh sắt, mắt đỠngầu. Hắn đứng tần ngần như thể lấy làm tiếc rằng bây giỠkhông biết đánh vào ai nữa.
- Quả thật mày không phải là ngÆ°á»i có đạo! - bấy giá» trong đám đông đã có mấy ngÆ°á»i cùng lên tiếng trách móc.
Cậu bé đáng thÆ°Æ¡ng không còn tá»± chủ được nữa. Cậu kêu rú lên, len qua đám dông chạy lại ôm; lấy cái mõm rá»›m máu của con ngá»±a chết và hôn lên mắt, lên môi con vật… Rồi cậu bá»—ng nhảy chồm lên xông vào Mikonka, vung hai quả đấm bé nhá» nện vào ngÆ°á»i hắn. Vừa lúc ấy cha cậu, nãy giá» vẫn ra sức Ä‘uổi theo, đã giữ cậu lại được và bế ra ngoài.
- Tà đi thôi? Tá đi thôi! - ông nói - ta vỠthôi!
- Ba Æ¡i! Tại saa con ngá»±a tá»™i nghiệp ấy có tá»™i tình gì… mà chúng giết chết! - Raxkonikov vừa khóc vừa nói, nhÆ°ng cổ cậu nghẽn lại và lá»i nói cứ bật từ ***g ngá»±c tức anh ách của cậu ra thành từng tiếng thét đứt quãng…
- Äồ say rượu ấy mà, chúng nó bày trò nghịch nhảm,: không việc gì đến ta, thôi ta vá» Ä‘i? - cha cậu nói. Raxkonikov dang tay ôm chầm lấy cha. Ngá»±c cậu cứ nghẹt lại, tức tối. Raxkonikov muốn thở lại cho Ä‘á»u muốn kêu lên má»™t tiếng, và bừng tỉnh…
Chàng tỉnh giấc, mồ hôi đầm đìa: tóc cũng ướt đẫm, thở hổn hển. Chàng hoảng hốt choàng dậy:
- May quá, đây chỉ là một giấc mơ! - chàng vừa nói vừa ngồi dậy tựa lưng vào gốc cây và thở hắt ra. - Nhưng làm sao thế nầy? Mình bắt đầu lên cơn sốt chắc: chiêm bao gì mà gớm guốc thế?
NgÆ°á»i chàng má»i nhÆ° dần, trong tâm trí thì thấy tối tăm, má» mịt. Chàng chống khuá»·u tay tên hai đầu gối, và Ä‘Æ°a hai bàn tay lên vuốt đầu.
- Trá»i Æ¡i! - chàng thốt lên. - lẽ nào, lẽ nào ta sẽ lấy má»™t cái rìu thật, sẽ bá» lên đầu mụ ta, sẽ bá»­a đôi sá» mụ ta ra… sẽ dẫm lên vÅ©ng máu nhá»›p nháp, nóng hầm hập của mụ, sẽ bẻ gãy ổ khoá và giÆ¡ hai bàn tay run lẩy bẩy ra lấy trá»™m; rồi mình mấy bê bết những máu, nấp vào má»™t nÆ¡i, tay cầm cái rìu… Trá»i Æ¡i, có thể thế được chăng?
Chàng run bắn lên như tàu lá khi tự nhủ như vậy.
- NhÆ°ng mình nghÄ© gì thế nầy! - chàng nói tiếp, đầu lại gục xuống và dÆ°á»ng nhÆ° vô cùng kinh ngạc, - mình đã biết là mình không thể nào làm được nhÆ° thế, thì sao mãi đến nay cứ tá»± giầy vò mãi làm gì? Ngay nhÆ° hôm qua, khi mình Ä‘i… duyệt thá»­ lại việc ấy, hôm qua mình đã hiểu rõ nhÆ° ban ngày rằng mình sẽ không thể nào chịu nổi… Thế mà bây giá», sao mình lại thế? Sao mãi cho đến nay mình vẫn còn hồ nghi? Hôm qua khi xuống thang gác, chính mình đã nói rằng nhÆ° thế là khốn nạn, ghê tởm, hèn hạ vô cùng…, và trong khi Ä‘ang thức chỉ nghÄ© đến việc ấy thôi mình cÅ©ng đã lợm má»­a và hoảng hốt lên rồi kia mà… - Không, không thể được, không thể được! Hẵng cứ cho rằng trong những Ä‘iá»u suy tính của mình không còn chút gì đáng phân vân Ä‘i nữa; cứ cho rằng tất cả những Ä‘iá»u mình đã quyết định, trong tháng nay Ä‘á»u rõ nhÆ° ban ngày, chính xác nhÆ° số há»c. Trá»i Æ¡i? Dù có thế chăng nữa mình cÅ©ng không thể làm được! Mình không chịu nổi, không sao chịu nổi! Thế thì tại sao cho đến bây giá»â€¦
Chàng đứng dậy, bàng hoàng nhìn quanh nhÆ° ngạc nhiên không hiểu tại sao mình lại đến đây, rồi Ä‘i lên cầu T. Mặt chàng tái nhợt, mắt chàng sáng quắc lên, chân tay chàng rã rá»i ra, nhÆ°ng chàng chợt cảm thấy dá»… thở hÆ¡n. Chàng có cảm giác nhÆ° vừa vứt bỠđược cái gánh nặng khủng khiếp đã trÄ©u lên chàng bấy lâu, và lòng chàng bá»—ng thấy thanh thoát và yên tÄ©nh. "Lạy Chúa! - chàng lầm rầm cầu nguyện, - hãy chỉ Ä‘Æ°á»ng cho tôi, tôi sẽ từ bá» cái… mÆ¡ Æ°á»›c đáng nguyá»n rủa ấy!".
Äi qua cầu, chàng bình tÄ©nh nhìn con sông Neva, nhìn vầng thái dÆ°Æ¡ng Ä‘á» rá»±c Ä‘ang khuất bóng. Tuy có suy nhược, chàng hầu nhÆ° không cảm thấy ngÆ°á»i mệt má»i. Tưởng chừng nhÆ° cái ung nhá»t đã tấy lên trong tim chàng trong suốt tháng nay bá»—ng vỡ tung ra. Tá»± do! Tá»± do! Bây giá» chàng đã thoát ra khá»i ma lá»±c của những bùa mê, những pháp thuật quái đản ấy.
Vá» sau, khi nhá»› lại quãng thá»i gian nầy và tất cả những việc đã xảy đến vá»›i chàng trong mấy ngày hôm ấy cặn kẽ từng phút má»™t, từng chi tiết má»™t, từng nét má»™t, có má»™t Ä‘iá»u khiến cho chàng kinh ngạc đến mức mê tín, má»™t Ä‘iá»u thật ra không lấy gì làm phi thÆ°á»ng cho lắm, nhÆ°ng vá» sau chàng cứ cảm thấy nhÆ° đã tiá»n định số phận chàng: chàng không sao hiểu nổi và tá»± cắt nghÄ©a được cho mình, là tại sao trong khi Ä‘ang mệt má»i rã rá»i ra nhÆ° vậy, lẽ ra phải vá» nhà bằng con Ä‘Æ°á»ng gần nhất, thẳng nhất, thì chàng lại Ä‘i qua quảng trÆ°á»ng Chợ hàng RÆ¡m, mặc dầu không há» có lấy má»™t lý do nào để Ä‘i qua đấy cả. Lối nầy cÅ©ng không xa lắm, nhÆ°ng Ä‘i nhÆ° vậy rõ ràng là mua thêm Ä‘Æ°á»ng mà Ä‘i, và hoàn toàn vô ích. DÄ© nhiên, đã hàng chục lần chàng Ä‘i vá» nhà mà không nhá»› mình đã Ä‘i qua những phố nào. NhÆ°ng chàng vẫn băn khoăn tá»± há»i không biết tại sao má»™t cuá»™c gặp gá» quan trá»ng, có tính chất quyết định đối vá»›i chàng nhÆ° vậy mà đồng thá»i lại hoàn toàn ngẫu nhiên nhÆ° vậy ở khu Chợ hàng RÆ¡m nầy lại diá»…n ra đúng vào giá» phút ấy của cuá»™c Ä‘á»i chàng, đúng vào lúc tâm trạng chàng Ä‘ang nhÆ° vậy và đúng vào những hoàn cảnh cho phép cuá»™c gập gỡ ấy có thể có tác dụng quyết định dứt khoát nhất đối vá»›i cả vận mệnh của chàng? Cứ nhÆ° thế nó cố ý rình đợi chàng ở đây?
Lúc chàng Ä‘i ngang khu Chợ hàng RÆ¡m là vào khoảng chín giá». Tất cả những ngÆ°á»i lái buôn lá»›n nhá» Ä‘á»u đã đóng cá»­a hiệu hay thu dá»n bàn ghế hàng hỠđể vá» nhà, và khách hàng của há» cÅ©ng thế. Cạnh mấy cái quán ăn bẩn thỉu dá»n ở các căn nhà hầm trong những khoảng sân nhá»›p nhúa và hôi hám của những dãy nhà bao quanh quảng trÆ°á»ng, và nhất là cạnh các tiệm rượu, chen chúc những đám ngÆ°á»i rách rÆ°á»›i những kẻ cầu bÆ¡ cầu bất Ä‘i kiếm ăn bằng đủ các nghá» nghiệp. Raxkonikov đặc biệt Æ°a thích những chá»— nầy, cùng nhÆ° tất cả những ngõ hẻm ở quanh đấy, những khi chàng lang thang Ä‘i ra phố không chủ đích. Ở đây những mảnh giẻ rách chàng mặc không há» bị ai chú ý và tá» vẻ khinh thị dù bá»™ dạng có ra sao cÅ©ng không làm ai khó chịu. Sát góc ngã K… có hai vợ chồng má»™t lão tiểu thÆ°Æ¡ng bày hai cái bàn bán chỉ, sợi, dây gai, khăn vải hoa v.v… Há» cÅ©ng đã dá»n dẹp để vá» nhà, nhÆ°ng còn ngồi nán lại nói chuyện vá»›i má»™t ngÆ°á»i quen vừa Ä‘i ngang. NgÆ°á»i đó là Lizaveta Ivanovna, hay nhÆ° ngưởi ta thÆ°á»ng gá»i - mụ Lizaveta, em gái mụ Aliona Ivanovna, quả phụ của má»™t lão công chức bậc bảy, chính cái mụ chủ hiệu cầm đồ mà hôm qua Raxkonikov vừa đến gặp để cầm cái đồng hồ và "duyệt thá»­" lại việc ấy… Chàng đã từ lâu biết rõ vá» mụ Lizaveta nầy, và chính mụ cÅ©ng có biết chàng đôi chút.
Äó là má»™t mụ đàn bà ba mÆ°Æ¡i lăm tuổi, ngÆ°á»i cao lá»ng khá»ng, vụng vá», nhút nhát và hiá»n lành, gần nhÆ° là má»™t ngÆ°á»i ngá»› ngẩn. Mụ ở vá»›i chị ruá»™t nhÆ° má»™t ngÆ°á»i đày tá»› làm quần quật suốt ngày đêm, đứng trÆ°á»›c mụ chị thì run cầm cập và thậm chí còn bị mụ ta đánh đập nữa là khác. Lúc bấy giá» Lizaveta Ivanovna Ä‘ang đứng nghe hai vợ chồng lão tiểu thÆ°Æ¡ng nói, vẻ đăm chiêu tÆ° lá»±. Hai vợ chồng kia thì Ä‘ang nói gì vá»›i mụ không biết mà có vẻ hăng hái lắm. Raxkonikov chợt trông thấy mụ ta, má»™t cảm giác kỳ lạ, tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° má»™t ná»—i kinh ngạc đến cùng cá»±c, bá»—ng tràn vào lòng chàng, tuy trong cuá»™c gặp gỡ nầy chẳng có gì đáng lấy làm lạ cả.
- Bà Lizaveta Ivanovna ạ, bà định liệu lấy thì hơn - lão tiểu thương nói to. - Mai khoảng bảy giỠbà đến nhé; khoảng ấy hỠcũng sẽ đến đây đấy.
- Mai à? - mụ Lizaveta nói, giá»ng kéo dài, vẻ tÆ° lá»± nhÆ° còn phân vân Ä‘iá»u gì.
- Chà, bà sợ Aliona Ivanovna đến thế kia à! - mụ vợ nói, giá»ng lanh lảnh mụ ta vốn là ngÆ°á»i rất lém lỉnh. - Tôi trông bà cứ nhÆ° đứa con nít ấy. Mà nào có phải chị ruá»™t cho cam, chỉ là cùng cha khác mẹ thôi, ấy thế mà bà ấy bắt nạt bà đến là dữ.
- Mà lần nầy bà chá»› nói gì vá»›i bà Aliona Ivanovna đấy nhé - ông chồng ngắt lá»i, - đấy tôi khuyên bà nhÆ° thế đấy, bà cứ đến đây, đừng xin phép gì cả. Món nầy há»i lắm. Sau rồi chính bà chị cÅ©ng hài lòng cho mà xem.
- Hay tôi đến vậy nhé?
- Bảy giỠtối mai; hỠcũng sẽ đến; bà cứ định liệu lấy.
- Rồi chúng tôi sẽ đốt ấm lò, - mụ vợ nói thêm.
- Äược tôi sẽ đến, - mụ Lizaveta nói, vẻ vẫn còn phân vân, Ä‘oạn chậm rãi bÆ°á»›c Ä‘i.
Äến đây Raxkonikov đã Ä‘i quá nên không còn nghe gì nữa. Chàng Ä‘i qua im lặng, kín đáo, cố sao không để lá»t mất má»™t câu nào. Cảm giác ngạc nhiên của chàng lúc ban đầu nhÆ°á»ng chá»— cho lòng kinh hãi, chàng ngỡ nhÆ° có má»™t tảng băng luồn qua xÆ°Æ¡ng sống.
Chàng vừa biết được, biết má»™t cách Ä‘á»™t ngá»™t và bất ngá», rằng ngày mai, vào lúc bảy giá» tối, mụ Lizaveta, em gái mụ chủ hiệu và là ngÆ°á»i Ä‘á»™c nhất cùng ở má»™t căn nhà vá»›i mụ ta, sẽ Ä‘i vắng, và nhÆ° thế nghÄ©a là lúc bảy giá» tối mụ chủ sẽ ở nhà má»™t mình.
Chỉ còn mấy bÆ°á»›c nữa là Raxkonikov vỠđến nhà. Chàng bÆ°á»›c vào buồng nhÆ° má»™t ngÆ°á»i vừa má»›i bị tuyên án từ hình. Chàng không suy luận gì hết và hoàn toàn không có khả năng suy luận, nhÆ°ng cả con ngÆ°á»i chàng đã chợt cảm thấy mình không còn tá»± do lý trí nữa mà cÅ©ng không còn chút nghị lá»±c nào, rằng má»i việc bá»—ng nhiên đã được quyết định dứt khoát.
DÄ© nhiên, ví thá»­ chàng có chỠđợi cÆ¡ há»™i thuận tiện suốt mấy năm liá»n, thì cÅ©ng không thể trông mong má»™t dịp nào tốt hÆ¡n để thá»±c hiện ý định nhÆ° cái dịp nầy vừa hiện ra lúc nầy. Dù sao cÅ©ng khó lòng mà biết được trÆ°á»›c đúng má»™t hôm, và biết chắc chắn, không cần phải làm việc gì mạo hiểm, không cần phải há»i han và tìm tòi gì, rằng ngày mai đúng vào giỠấy, mụ già mà mình định ám hại sẽ ở nhà má»™t mình.

Chú thích:
(1) Các đảo nhá» trên sông Neva là nÆ¡i dân Petersburg khá giả sống qua muà hè trong những dinh thá»± xây rải rác trong các lùm cây. Ở đầu mÅ©i lá»›n Vaxili sông Neva chia ra làm hai nhánh, má»™t to, má»™t nhá».

ChÆ°Æ¡ng 6

Phần I



Vá» sau Raxkonikov tình cỠđược biết cụ thể hai vợ chồng lão tiểu thÆ°Æ¡ng má»i mụ Lizaveta đến để làm gì.
Công việc há» bàn tính vá»›i nhau hết sức tầm thÆ°á»ng, chẳng có gì đặc biệt cả. Số là có má»™t gia đình má»›i dá»n đến, vì cảnh sa sút phải bán má»™t số áo quần và đồ dùng của phụ nữ. Äem ra chợ bán thì không được giá, cho nên há» muốn tìm ngÆ°á»i mua lại. Mụ Lizaveta vẫn thÆ°á»ng làm những việc chạy hàng, mua Ä‘i bán lại nhÆ° thế và khách hàng mụ cÅ©ng khá đông, vì mụ buôn bán rất thật thà và bao giá» cÅ©ng trả giá phải chăng, mụ đã nói bao nhiêu là mua bấy nhiêu, không mặc cả gì nữa. Nói chung thì mụ vốn ít lá»i và, nhÆ° trên kia đã nói tính mụ vốn hiá»n lành và nhút nhát.
NhÆ°ng gần đây Raxkonikov đã trở nên mê tín. Tâm trạng mê tín ấy mãi vá» sau nầy còn để lại những dấu vết hầu nhÆ° không sao xoá nhoà được. Vá» sau, chàng cứ có khuynh hÆ°á»›ng xem tất cả những việc xảy ra xung quanh vụ nầy nhÆ° có má»™t cái gì huyá»n bí, kỳ dị, dÆ°á»ng nhÆ° có những ảnh hưởng và những sá»± tình cỠđặc biệt can dá»± vào việc nầy. Từ dạo mùa dông, má»™t sinh viên quen chàng tên là Pokorev, trÆ°á»›c khi lên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i Kharkov, nhân má»™t buổi chuyện trò có cho chàng biết địa chỉ mụ già Aliona Ivanovna để nhỡ khi chàng có cần cầm cố gì chăng. Trong má»™t thá»i gian khá lâu chàng không đến đấy vì Ä‘ang có chá»— dạy há»c, còn tạm sống được. Cách đây má»™t tháng rưỡi chàng nhá»› đến địa chỉ nầy, chàng có hai món có thể Ä‘em cầm được: chiếc đồng hồ cÅ© của cha chàng và chiếc nhẫn vàng nhá» có giát mấy viên ngá»c gì Ä‘o Ä‘á» mà em chàng tặng chàng làm ká»· niệm khi chia tay. Chàng quyết định Ä‘em cầm chiếc nhẫn, khi đã tìm ra chá»— ở mụ già, má»›i thoạt trông thấy mụ chàng đã có má»™t cảm giác ghê tởm không sao nén nổi tuy chÆ°a biết gì lắm vá» mụ ta. Chàng cầm của mụ hai "tá»" và dá»c Ä‘Æ°á»ng vá» chàng ghé vào má»™t quán rượu tồi tàn. Chàng gá»i trà, ngồi xuống cạnh bàn và suy nghÄ© mông lung. Má»™t ý nghÄ© kỳ dị nảy nở trong óc chàng, nhÆ° má»™t con gà con sẵn sàng chui ra khá»i vá», và khiến chàng hết sức bận tâm.
Hầu nhÆ° ngay sát cạnh bàn chàng có má»™t ngÆ°á»i sinh viên lạ mặt cùng ngồi vá»›i má»™t viên sÄ© quan trẻ tuổi, Há» vừa đánh bi-a xong và Ä‘ang ngồi uống trà.
Bá»—ng nhiên Raxkonikov nghe ngÆ°á»i sinh viên nói chuyện vá»›i viên sÄ© quan vá» mụ chủ hiệu cầm đồ.
Aliona Ivanovna, quả phụ của má»™t viên thÆ° lại bậc bảy, và cho hắn biết địa chỉ mụ ta. Chỉ riêng Ä‘iá»u đó thôi Raxkonikov cÅ©ng đã lấy làm lạ: chàng vừa ở nhà mụ ấy ra, thế mà vừa đúng ngÆ°á»i ta lại nói chuyện vá» mụ ấy.
DÄ© nhiên đó là má»™t sá»± tình cá», nhÆ°ng bây giá» chàng không sao tẩy gá»™t được má»™t ấn tượng rất khác thÆ°á»ng, và đến đây dÆ°á»ng nhÆ° ngÆ°á»i ta lại muốn tô đậm nét thêm ấn tượng đó: ngÆ°á»i sinh viên bá»—ng dÆ°ng bắt đầu nói cho bạn biết những chuyện ti mỉ vá» mụ Aliona Ivanovna ấy.
- Mụ ấy khá lắm, - ngÆ°á»i sinh viên nói, - đến mụ thì bao giá» cÅ©ng có tiá»n. Giàu sụ nhÆ° má»™t lão Do thái, mụ có thể Ä‘Æ°a ra má»™t lúc năm nghìn, nhÆ°ng cÅ©ng không coi khinh những đồ cầm chỉ đáng giá má»™t rúp. Bá»n chúng tá»› đã có rất nhiá»u tay đến đấy. Có Ä‘iá»u là mụ ta ghê gá»›m lắm.
Rồi hắn bắt đầu kể lể những là mụ ta Ä‘á»™c ác ra sao, tính khí bất thÆ°á»ng ra sao, những là chỉ cần quá hạn chuá»™c có má»™t ngày cÅ©ng đã mất toi đồ cầm rồi. Mụ ta chỉ ứng cho được má»™t phần tÆ° giá tiá»n, đồ cầm, lấy lãi hàng tháng đến năm phân hay nhiá»u khi đến bảy phân nữa là khác v.v… NgÆ°á»i sinh viên lại còn cao hứng lên nói ba hoa rằng mụ ta có má»™t mụ em gái tên là Lizaveta, và mụ già bé loắt choắt, xấu nhÆ° hủi ấy luôn tay đánh đập và hành hạ em gái nhÆ° tôi má»i, xem nhÆ° đứa con nít, mặc dầu mụ Lizaveta ít ra cÅ©ng cao đến thÆ°á»›c bảy.
- CÅ©ng là má»™t của lạ đấy! - ngÆ°á»i sinh viên cÆ°á»i lá»›n.
Há» bắt đầu bàn tán vá» mụ Lizaveta. NgÆ°á»i sinh viên có vẻ đặc biệt khoái trá khi nói đến mụ ta và cÆ°á»i luôn mồm, còn viên sÄ© quan thì nghe rất chăm chú và bảo bạn nhắn mụ Lizaveta ấy đến vá đồ lót cho mình.
Raxkonikov không bá» qua lấy má»™t câu nào và biết được đủ má»i chuyện: mụ Lizaveta là em cùng cha khác mẹ của mụ già kia, năm nay đã ba mÆ°Æ¡i lăm tuổi. Mụ làm quần quật suốt ngày đêm cho chị, nấu nÆ°á»›ng, giặt giÅ© khâu áo quần Ä‘em bán, Ä‘i lau sàn thuê cho ngÆ°á»i ta, bao nhiêu tiá»n công kiếm được Ä‘á»u Ä‘Æ°a cả cho chị. Mụ không bao giá» dám nhận công việc gì của ai giao nếu không được mụ già cho phép. Mụ già nay đã làm xong di chúc, và mụ Lizaveta cÅ©ng có biết việc đó.
Theo tá» di chúc nầy thì mụ em không được hưởng lấy má»™t xu nhá» ngoài mấy thứ bàn ghế và đồ dùng lặt vặt; còn tiá»n bạc thì Ä‘á»u cúng cho má»™t tu viện ở trấn N… để làm tiá»n phí tổn cầu nguyện thÆ°á»ng xuyên cho vong linh mụ già. Mụ Lizaveta thuá»™c hạng tiểu thị dân chứ không phải thuá»™c giá»›i viên chức. Äó là má»™t mụ gái già xấu xí, ngÆ°á»i cao lêu đêu, đôi chân vòng kiá»ng dài ngoẵng, lúc nào cÅ©ng Ä‘i đôi giầy vẹt gót, ăn ở khá sạch sẽ. NhÆ°ng Ä‘iá»u làm cho ngÆ°á»i sinh viên ngạc nhiên và buồn cÆ°á»i hÆ¡n cả là mụ Lizaveta lúc nào cÅ©ng có mang.
- Thế sao cậu bảo mụ ta xấu xí lắm kia mà? - viên sĩ quan nhận xét.
- Ừ, nÆ°á»›c da thì Ä‘en xạm nhÆ° má»™t thằng lính cải trang, nhÆ°ng cậu phải biết là mụ ta trông không đến ná»—i. Khuôn mặt và đôi mắt mụ trông cÅ©ng phúc hậu. Rất phúc hậu nữa là khác. Chứng cá»› là nhiá»u ngÆ°á»i Æ°a mụ lắm. Mụ ta hiá»n lành, dịu dàng, dá»… tính, bảo gì mụ cÅ©ng nghe. Vá»›i lại mụ cÆ°á»i trông cÅ©ng khá xinh.
- Thế ra cậu cÅ©ng Æ°a mụ ta hẳn? - viên sÄ© quan bật cÆ°á»i nói.
- Cái kỳ quặc của mụ cÅ©ng có chá»— hay hay. Thôi, để tá»› nói cái nầy cho mà nghe. Tá»› sẵn lòng giết phăng mụ già kia để cÆ°á»›p lấy của cải, và tá»› cam Ä‘oan vá»›i cậu là lÆ°Æ¡ng tâm tá»› sẽ không mảy may cắn rứt, - ngÆ°á»i sinh viên hăm hở nói thêm.
Viên sÄ© quan lại cÆ°á»i phá lên. Raxkonikov giật mình. Thật là kỳ quặc…
- Nầy, cậu cho phép tá»› há»i má»™t việc nghiêm chỉnh nhé, - ngÆ°á»i sinh viên hăng lên nói - vừa rồi cố nhiên là tá»› nói đùa, nhÆ°ng cậu thá»­ nghÄ© mà xem: má»™t đằng là má»™t mụ già đần Ä‘á»™n, vô nghÄ©a, Ä‘á»™c ác, bệnh tật, chẳng có ích gì cho ai cả, trái lại còn có hại cho má»i ngÆ°á»i, sống cÅ©ng chẳng biết để làm gì, mà dù cứ để mặc cho mụ sống thì chỉ nay mai mụ cùng sẽ chết già chết bệnh, cậu hiểu không, cậu hiểu không nào?
- Ờ thì hiểu, - viên sÄ© quan đáp, mắt chăm chú nhìn ngÆ°á»i bạn Ä‘ang say sÆ°a nói.
- Cậu nghe tiếp nhé. Mặt khác là những sức lá»±c trẻ trung, cÆ°á»ng tráng phải Ä‘iêu đứng vì vô kế sinh nhai, mà những thứ ấy lại có hàng nghìn, và nÆ¡i nào cÅ©ng có! Hàng trăm, hàng nghìn việc tốt có thể khai trÆ°Æ¡ng và chỉnh đốn được nếu dùng số tiá»n mà mụ già dành cho tu viện có lẽ hàng trăm, hàng nghìn kiếp sống có thể được Ä‘Æ°a vào con Ä‘Æ°á»ng ngay thẳng; có thể cứu hàng chục gia đình thoát cảnh bần cùng, tan vỡ, truỵ lạc, chết chóc, thoát khá»i nhà thÆ°Æ¡ng bố thí chữa bệnh hoa liá»…u, - và muốn thế chỉ cần lấy số tiá»n của mụ ấy. Hãy giết mụ ấy Ä‘i, và Ä‘oạt lấy số của ấy để suốt Ä‘á»i phụng sá»± nhân loại và sá»± nghiệp chung: cậu nghÄ© sao, hàng nghìn việc thiện há lại chẳng chuá»™c được má»™t tá»™i ác cá»n con duy nhất ấy sao? Chỉ hy sinh má»™t tính mạng mà cứu được hàng nghìn sinh linh ra khá»i cảnh thối nát và tan rã. Má»™t cái chết đổi lấy hàng trăm cái sống - đúng là má»™t vấn Ä‘á» số há»c chứ gì nữa! Vả lại trên cán cân của xã há»™i có nghÄ©a lý gì tính mạng của con mụ già ho lao, đần Ä‘á»™n và Ä‘á»™c ác ấy? Không hÆ¡n tinh mạng má»™t con rận, má»™t con gián, không bằng nữa là khác, vì mụ ta có hại hÆ¡n. Mụ ta hút máu hút mủ ngÆ°á»i khác; hôm ná» mụ ta nổi cÆ¡n ác khí lên cắn gần đứt ngón tay mụ Lizaveta đấy!
- Cố nhiên là mụ ta chẳng đáng được sống, - viên sĩ quan nói, - nhưng ở đây còn phải kể đến thiên nhiên.
- Chà, anh bạn, thiên nhiên thì ngÆ°á»i ta vẫn phải sá»­a chữa, uốn nắn đấy thôi, nếu không thì đành chết ngá»™t trong đống thành kiến mất. Không làm nhÆ° thế thì không thể nào cá» lấy má»™t vÄ© nhân được. NgÆ°á»i ta cứ nói: "Bổn phận, lÆ°Æ¡ng tâm", - tá»› không có đả phá bổn phận, lÆ°Æ¡ng tâm gì đâu, - nhÆ°ng vấn Ä‘á» là chúng ta quan niệm nó nhÆ° thế nào? Khoan, để tá»› há»i cậu má»™t câu nữa. Cậu nghe đây!
- Không, cậu khoan hẵng; để tá»› há»i cậu cái nầy.
- Nào thì há»i Ä‘i.
- Nãy giỠcậu thuyết lý nghe hùng hồn lắm; bây giỠcậu thử nói cho tớ nghe xem: liệu cậu có thể "tự tay" giết mụ già hay không?
- Dĩ nhiên là không! Tớ nói là nói trên nguyên tắc công bình… Vấn đỠở đây không phải là cả nhân tớ…
- Thế còn theo tớ, nếu cậu đã không dám làm thì việc nầy cũng chẳng có gì dính líu đến cái công bình ấy! Ta chơi ván nữa đi!
Raxkonikov bồi hồi xúc Ä‘á»™ng đến cá»±c Ä‘iểm. DÄ© nhiên đây là má»™t trong những câu chuyện và những ý nghÄ© hết sức thông thÆ°á»ng, quen thuá»™c của lá»›p thanh mên lúc bấy giá» mà chàng đã được nghe nhiá»u lần, duy cách suy luận và Ä‘á» tài có khác mà thôi. NhÆ°ng tại sao vừa đúng vào lúc nầy chàng lại được nghe câu chuyện ấy và những ý nghÄ© ấy, trong khi ngay trong đầu óc chàng cÅ©ng vừa nảy ra… "chính những ý nghÄ© ấy". Và tại sao vừa đúng vào lúc nầy, khi chàng vừa ra khá»i nhà mụ già, mang theo mầm mống phôi thai của ý định kia, thì lại gặp ngay má»™t ngÆ°á»i nói chuyện vá» mụ ấy? Äối vá»›i chàng sá»± tình cá» nầy bao giá» cÅ©ng vẫn có vẻ kỳ quái. Câu chuyện vô nghÄ©a nÆ¡i hàng quán ấy đã có má»™t ảnh hưởng phi thÆ°á»ng đối vá»›i chàng trong quá trình phát triển của sá»± việc vá» sau: hình nhÆ° đây qua có má»™t cái gì tiá»n định, má»™t chỉ thị của số mệnh.
Từ Chợ hàng RÆ¡m trở vá», chàng buông mình rÆ¡i phịch xuống Ä‘i-văng và suốt má»™t tiếng đồng hồ ngồi yên không nhúc nhích. Trong khi đó trá»i sập tối; chàng không có nến, mà cÅ©ng không há» thoáng nảy ra ý nghÄ© thắp nến lên làm gì. Chàng không bao giá» nhá»› lại được trong thá»i gian ấy chàng có nghÄ© gì không. Cuối cùng, chàng lại thấy gây gây sốt nhÆ° hồi hôm, chàng rùng mình và khoái trá nghÄ© ra rằng trên chiếc Ä‘i-văng nầy còn có thể nằm được. Chỉ lát sau má»™t giấc ngủ nặng nhÆ° chì đã trùm lên chàng, dÆ°á»ng nhÆ° đè bẹp chàng xuống.
Chàng ngủ rất lâu và không má»™ng mị gì cả. MÆ°á»i giá» sáng hôm sau, Naxtaxia Ä‘Æ°a nÆ°á»›c trà và bánh mì vào cho chàng, phải lay mãi chàng má»›i dậy. Lần nầy trà cÅ©ng lại loãng thếch và cÅ©ng pha trong chiếc ấm riêng của Naxtaxia.
- Cha chả là ngủ! - chị ta bực mình kêu lên, - cứ ngủ mãi thôi!
Chàng khó nhá»c nhá»m dậy. Äầu chàng nhức buốt; chàng đứng xuống đất, Ä‘i má»™t vòng quanh buồng rồi lại rÆ¡i phịch xuống Ä‘i-văng.
- Lại ngủ! - Naxtaxia kêu lên, - nhưng cậu ốm hay sao thế?
Chàng lặng thinh không đáp.
- Có muốn uống nước trà không?
- Thôi khoan hẵng, - chàng khó nhá»c nói, Ä‘oạn nhắm mắt và nằm quay mặt vào tÆ°á»ng.
- Dễ ốm thật rồi, - Naxtaxia nói đoạn quay ra.
Äến hai giá» trÆ°a chị ta lại vào, và bÆ°ng liá»…n xúp. Chàng vẫn nằm nhÆ° lúc nãy. Ấm nÆ°á»›c trà vẫn còn nguyên. Naxtaxia giận dá»—i lay chàng rất mạnh.
- Sao cậu cứ ngủ tràn ra thế! - chị ta ngán ngấm nhìn chàng quát. Chàng nhổm ngÆ°á»i lên rồi ngồi dậy, nhÆ°ng không nói gì vá»›i Naxtaxia, chỉ thẫn thá» nhìn xuống đất.
- á»m hay sao vậy? - Naxtaxia há»i, nhÆ°ng chàng vẫn lặng thinh.
- Cậu ra ngoài phố một chút thì hơn, - chị ta nói sau một lát im lặng, - đi ra một chút cho thoáng. Cậu ăn dăm miếng chứ?
- Sau hẵng hay, - chàng đáp, giá»ng yếu á»›t, - thôi chị ra Ä‘i! - Äoạn chàng khoát tay má»™t cái.
Naxtaxia đứng một lát nữa, ái ngại nhìn chàng rồi bỠra ngoài.
Mấy phút sau, chàng ngước mắt lên và nhìn hồi lâu ấm trà với liễn xúp. Rồi chàng với lấy khoanh bánh mì, cầm thìa và bắt đầu ăn.
Chàng ăn chẳng thấy ngon miệng chút nào, chỉ nhắp ba bốn thìa, nhÆ° cái máy. Äầu đã đỡ nhứx. Ä‚n xong chàng lại gieo mình xuống Ä‘i-văng, nhÆ°ng không ngủ được nữa; chàng nằm sấp không Ä‘á»™ng đậy, mặt úp vào gối. Chàng cứ mÆ¡ má»™ng liên miên, và những hình ảnh kỳ lạ cứ chập chá»n nối tiếp theo nhau: chàng mÆ¡ thấy mình Ä‘ang ở Ai Cập trên đất châu Phi, trong má»™t khóm cây má»c giữa sa mạc. Äoàn lữ hành Ä‘ang nghỉ ngÆ¡i, mấy con lạc đã nằm yên dÆ°á»›i bóng những cây cá» má»c um tùm quanh đấy, Ä‘oàn ngÆ°á»i Ä‘ang ăn trÆ°a. Còn chàng thì Ä‘ang uống nÆ°á»›c ở con suối chảy róc rách ngay sát bên cạnh. Khi trá»i mát rượi, và giòng nÆ°á»›c trong xanh kỳ diệu cứ chảy róc rách trên lá»›p sá»i ngÅ© sắc, trên làn cát trắng tinh óng ánh lên từng chá»— nhÆ° có lẫn bụi vàng… Bá»—ng có tiếng chuông đồng hồ vá»ng lại.
Chàng giật mình tỉnh dậy, ngẩng đầu lên nhìn ra cá»­a sổ ngẫm chừng xem sá»›m muá»™n ra sao bá»—ng hoàn toàn tỉnh táo đứng phắt dậy nhÆ° có ai nhấc bổng chàng lên khá»i Ä‘i-văng. Chàng rón rén đến mở hé cánh cá»­a trông ra cầu thang và bắt đầu nghe ngóng. Trống ngá»±c chàng đập dữ dá»™i NhÆ°ng ngoài cầu thang im phăng phắc, nhÆ° thế má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u Ä‘ang ngủ. NghÄ© rằng mình đã có thể ngủ li bì nhÆ° vậy suốt từ hôm qua, chÆ°a làm gì, chÆ°a chuẩn bị gì cả, chàng thấy nó kỳ quái và vô lý quá. Thế mà, có lẽ vừa rồi chuông đồng hồ vừa đánh sáu giá» cÅ©ng nên… và chàng bá»—ng hối hả cuống quýt lên, không còn chút gì ngái ngủ, đỠđẫn nhÆ° lúc nãy nữa. Vả chăng công việc sá»­a soạn cÅ©ng không có gì phiá»n phức. Chàng tập trung hết sức chú ý Ä‘á» nhận rõ má»i việc và không quên lãng Ä‘iá»u gì. Trống ngá»±c chàng cứ đập thình thịch, mạnh đến ná»—i chàng thấy khó thở. TrÆ°á»›c hết cần phải làm cái quai rìu và khâu nó vào áo khoác, - việc nầy chỉ mất má»™t phút.
Chàng lục đống áo quần nhét dưới gối tìm một chiếc sơ mi cũ đã rách bươm, từ lâu không giặt, xé ra một mảnh dài khoảng ba tấc và rộng khoảng năm phân.
Chàng gấp đôi mảnh giẻ lại, cởi chiếc áo rá»™ng mùa hè bằng vải dày cá»™p Ä‘ang mặc trên ngÆ°á»i đó là chiếc áo ngoài duy nhất của chàng và bắt đầu khâu hai đầu mảnh giẻ rách vào nách áo bên trái phía trong. Trong khi khâu, hai tay chàng run bắn lên, nhÆ°ng chàng vẫn trấn tÄ©nh được, và khi chàng mặc vào, bên ngoài không há» trông thấy Ä‘Æ°á»ng chỉ. Kim chỉ chàng đã mua sẵn từ lâu và gói giấy cất trong ngăn kéo bàn. Cái quai vải ấy là má»™t sáng kiến rất tinh xảo do chàng tá»± nghÄ© ra: nó dùng Ä‘á» Ä‘eo chiếc rìu. Vì ra Ä‘Æ°á»ng không thể nào cầm rìu ở tay được, giấu dÆ°á»›i vạt áo thì vẫn phải lấy tay mà giữ, e ngÆ°á»i ta để ý mất. Còn nhÆ° bây giá» có cái quai ấy rồi thì chỉ cần luồn cái cán rìu vào là nó sẽ nằm yên dÆ°á»›i nách áo, suốt dá»c Ä‘Æ°á»ng không phải lo lắng gì nữa. Thá»c tay vào túi áo, chàng lại có thể giữ đầu cán rìu cho nó khá»i lúc lắc; cái áo khoác lại rá»™ng thùng thình nhÆ° cái bị, nên nhìn bên ngoài không thể nào nhận thấy chàng Ä‘ang giữ má»™t vật gì qua lần vải túi. Cái quai rìu nầy chàng cÅ©ng đã nghÄ© ra từ hai tuần trÆ°á»›c.
Xong đâu đấy, chàng thò mấy ngón tay vào cái khe hở nhá» giữa chiếc Ä‘i-văng "Thổ nhÄ© kỳ" của chàng và sàn gá»—, má»i moi ở góc trái má»™t lúc và kéo ra cái "đồ cầm" đã soạn sẵn từ lâu và dấu ở đấy. Cái "đồ cầm" nầy chẳng phải là đồ cầm gì cả; đó chỉ là má»™t miếng gá»— má»ng bào trÆ¡n kích thÆ°á»›c vừa đúng nhÆ° má»™t chiếc há»™p Ä‘á»±ng thuốc lá bằng bạc. Mảnh gá»— nầy má»™t hôm Ä‘ang Ä‘i chÆ¡i chàng tình cá» bắt được trong má»™t cái sân kế bên má»™t xưởng thợ. Vá» sau chàng ghép thêm má»™t miếng sắt má»ng và trÆ¡n nhá» hÆ¡n mảnh gá»— kia má»™t chút - có lẽ là má»™t mảnh sắt vụn ở má»™t đồ dùng gì rá»i ra, - mà chàng nhặt được ở ngoài Ä‘Æ°á»ng, cÅ©ng vào hôm ấy. Chàng ghép miếng sắt ấy vào miếng gá»— và lấy chỉ buá»™c lại thật chặt; rồi chàng lấy má»™t tá» giấy trắng thật sạch gói lại cẩn thận, trông rất đẹp mắt, và chằng giây rõ kỹ cho thật khó mở. NhÆ° vậy là Ä‘á» làm xao lãng sá»± chú ý của mụ già và khi mụ ta Ä‘ang hí hoáy tháo nút dây có thể chá»n lúc thuận tiện. Miếng sắt má»ng ghép vào là để cho thêm nặng, sợ mụ già má»›i nhấc gói "đồ cầm" lên đã có thể biết ngay nó bằng gá»—. Tất cả những thứ ấy chàng cất dÆ°á»›i Ä‘i-văng chỠđến khi cần. Chàng vừa cầm cái gói lên thì bá»—ng nhiên ở bên ngoài có ai kêu:
- Sáu giỠtừ lâu rồi còn gì!
- Trá»i Æ¡i! lâu rồi Æ°?
Chàng nhảy chồm ra cá»­a, nghe ngóng má»™t lúc, vÆ¡ lấy mÅ© và bÆ°á»›c xuống ba mÆ°Æ¡i bậc thang gác má»™t cách thận trá»ng, lặng lẽ, nhÆ° má»™t con mèo. Bây giá» còn phải làm cái việc quan trá»ng nhất: lấy trá»™m cái rìu trong nhà bếp. Vá» vấn Ä‘á» phải dùng rìu thì chàng đã giải quyết từ lâu. Chàng còn có má»™t con dao xếp; nhÆ°ng chàng không dám tin vào con dao và nhất là không dám tin ở sức mình, cho nên chàng đã dứt khoát chá»n cái rìu.
Nhân thể cÅ©ng xin nhận xét qua má»™t đặc Ä‘iểm chung cho tất cả những Ä‘iá»u mà chàng đã quyết định dứt khoát trong việc nầy. Những quyết định ấy có má»™t thuá»™c tính kỳ dị: nó càng dứt khoát thì chàng lại càng thấy ngay là nó quái gở, vô lý. Tuy trong tâm khám có sá»± dằng co ray rứt dữ dá»™i, suốt thá»i gian ấy chàng chÆ°a bao giá», dù chỉ má»™t giây lát, có thể tin rằng những ý định của mình có thể thá»±c hiện được.
Và dù đến má»™t lúc nào đó má»i việc Ä‘á»u đã được suy tính kỹ càng từng ly từng tí và đã được quyết định dứt khoát không còn nghi ngại phân vân gì nữa, thì có lẽ chàng cÅ©ng vẫn từ bá» hết những ý định ấy nhÆ° má»™t cái gì Ä‘iên rồ, quái gở và không thể có được. Thế nhÆ°ng những Ä‘iá»u chÆ°a giải quyết và những ná»—i ngá» vá»±c vẫn còn cả má»›. Còn nhÆ° làm thế nào để lấy được cái rìu thì đó là má»™t Ä‘iá»u vặt vãnh không há» khiến chàng lo ngại, bởi vì không còn có gì dá»… hÆ¡n nữa. Số là Naxtaxia, nhất là đến tối, cứ vắng nhà luôn: chị ta cứ chạy sang nhà hàng xóm hay sang cá»­a hiệu bên cạnh, cá»­a bếp để mở toang. CÅ©ng chỉ vì thế mà bà chủ tiếng bấc tiếng chì vá»›i chị. NhÆ° vậy chỉ cần chá»n lúc lẻn vào bếp và lấy cái rìu rồi má»™t giá» sau khi má»i việc đã xong xuôi trở vào để lại chá»— cÅ©. NhÆ°ng cÅ©ng có những chá»— phân vân: ví thá»­ má»™t giá» sau chàng Ä‘em rìu trả lại thì vừa đúng khi Naxtaxia đã trở vá». Lẽ dÄ© nhiên phải Ä‘i thẳng lên buồng đợi khi chị ta lại Ä‘i ra ngoài. Thế nhÆ°ng nếu lúc ấy chị ta lại tìm đến rìu và kêu toáng lên thì tất ngÆ°á»i ta sẽ sinh nghi hay ít nhất cÅ©ng là má»™t dịp để ngÆ°á»i ta sinh nghi.
NhÆ°ng đó vẫn là những Ä‘iá»u vặt vãnh mà chàng chẳng thèm nghÄ© đến nữa, vả chăng cÅ©ng không có thì giá» mà nghÄ©. Chàng nghÄ© đến cái chính, còn những Ä‘iá»u vặt vãnh thì chàng gác lại cho đến khi nào chàng đã quyết định dứt khoát. NhÆ°ng Ä‘iá»u nầy thì lại có vẻ nhÆ° không sao thá»±c hiện được. Hoặc ít nhất là chàng cảm thấy thế. Chẳng hạn, chàng không thể nào tưởng tượng được rằng đến má»™t lúc nào đó chàng sẽ nghÄ© xong, sẽ đứng dậy và Ä‘i đến đấy… Ngay nhÆ° chuyến Ä‘i "duyệt thá»­" vừa qua tức là chuyến đến thăm vá»›i ý định xem xét địa Ä‘iểm lần cuối cùng chàng cÅ©ng chỉ "thá»­ làm" qua thôi, chứ không phải định làm thật. Chàng chỉ tá»± nhủ "Nào, ta sẽ Ä‘i xem thá»­ má»™t chuyến, chứ cứ "mÆ¡ tưởng" mãi thế nầy sao?" - rồi lập tức không sao chịu được nữa, chàng đã vứt bá» hết, tá»± mình thấy ghê tởm mình. Thế nhÆ°ng trong khi đó hình nhÆ° chàng đã phân tích và giải quyết xong xuôi mặt luân lý của vấn Ä‘á»: biện luận của chàng đã được mài sắc lên nhÆ° lưỡi dao cạo và trong thâm tâm chàng đã không tìm thấy những lá»i phản bác có ý thức nữa. Rồi ngày vừa qua, cái ngày đã đến má»™t cách bất ngá» nhÆ° vậy và đã quyết định ngay má»i sá»± trong má»™t lúc, đã tác Ä‘á»™ng đến chàng má»™t cách gần nhÆ° máy móc: cứ nhÆ° thể có ai cầm tay chàng lôi Ä‘i má»™t cách không sao cưỡng nổi, má»™t cách mù quáng, vá»›i má»™t sức mạnh siêu tá»± nhiên, không để cho chàng cãi lại. Cứ nhÆ° thể chàng đã bị vÆ°á»›ng vạt áo vào guồng máy, và guồng máy cứ thế mà cuốn luôn cả ngÆ°á»i chàng vào. Lúc đầu - kể cÅ©ng đã lâu lắm, - có má»™t vấn Ä‘á» khiến chảng bận tâm: tại sao tất cả các vụ án mạng Ä‘á»u bị khám phá má»™t cách dá»… dàng và dấu vết của hầu hết các thủ phạm Ä‘á»u hiện ra má»™t cách lá»™ liá»…u nhÆ° vậy? Chàng dần dà Ä‘i đến những kết luận phong phú và kỳ lạ, và theo ý chàng thì nhÆ° thế không hẳn là vì thủ phạm không có Ä‘iá»u kiện vật chất để che giấu tá»™i ác: nguyên nhân chủ yếu nằm ngay trong tâm lý thủ phạm; bản thân kẻ giết ngÆ°á»i, hầu nhÆ° bất cứ kẻ nào cÅ©ng vậy, khi nhúng tay vào tá»™i ác thì nghị lá»±c và lý trí suy sụp hẳn Ä‘i, nhÆ°á»ng chá»— cho má»™t sá»± nhẹ dạ kỳ quặc nhÆ° của trẻ con, mà lại đúng vào lúc cần minh mẫn và thận trá»ng hÆ¡n cả. Chàng nghiệm ra rằng tình trạng rối trí và mất nghị lá»±c đó xâm nhập ngÆ°á»i ta nhÆ° má»™t cÆ¡n bệnh, phát triển dần và lên đến cá»±c Ä‘iểm trÆ°á»›c khi ngÆ°á»i ta nhúng tay vào tá»™i ác ít lâu; nó giữ nguyên mức Ä‘á»™ ấy trong khi diá»…n ra tá»™i ác và tiếp tục kéo dài má»™t thá»i gian sau, dài ngắn tuỳ từng ngÆ°á»i; rồi cÅ©ng qua Ä‘i nhÆ° bất cứ má»™t cÆ¡n bệnh nào. Còn vấn Ä‘á» phải chăng bệnh tật đẻ ra tá»™i ác, hay chính tá»™i ác, do ban chất đặc biệt của nó, bao giá» cùng Ä‘i đối vá»›i má»™t tình trạng giống nhÆ° bệnh tật, thì chàng càm thấy mình chÆ°a đủ sức giải quyết.
Äi đến những kết luận ấy, chàng tin chắc rằng riêng vá»›i chàng, trong việc nầy sẽ không có những sá»± đảo lá»™n bệnh tật nhÆ° thế, rằng chàng sẽ giữ vững được lý trí và nghị lá»±c suốt trong thá»i gian thá»±c hiện ý định, chỉ vì má»™t lý do duy nhất là việc chàng định làm "không phải là tá»™i ác"… Ta hãy bá» qua cả cái quá trình đã Ä‘Æ°a chàng đến quyết định cuối cùng; cứ thế nầy chúng ta cÅ©ng đã Ä‘i vượt lên trÆ°á»›c nhiá»u quá rồi… Chỉ xin nói thêm rằng những trở ngại thá»±c tế, thuần tuý vật chất nói chung chỉ đóng má»™t vai trò hết sức thứ yếu "Chỉ cần giữ vững được nghị lá»±c và, lý trí, là sẽ lần lượt khắc phục được tất cả khi cần phải nghiên cứu chi ly việc nầy…" nhÆ°ng chàng vẫn chÆ°a bắt tay vào việc, chàng vẫn không tin chút nào rằng mình đã quyết định dứt khoát, và khi giỠđã Ä‘iểm, má»i việc đâm ra có vẻ lạ lùng, hú hoạ và hầu nhÆ° bất ngá» nữa là khác.
Má»™t việc hết sức nhá» nhặt đã dồn chàng vào thế bí ngay từ khi chàng chÆ°a xuống hết cầu thang. Xuống đến ngang căn nhà bếp của bà chủ trá» cá»­a bao giá» cÅ©ng mở toang, chàng thận trá»ng liếc mắt nhìn vào xem thá»­ trong khi Naxtaxia Ä‘i vắng bà chủ có vào đấy không, và nếu không vào thì cá»­a phòng bà ta có đóng kỹ không, nhỡ may bà ta có nhìn ra khi chàng vào bếp lấy rìu chăng. NhÆ°ng chàng kinh ngạc biết chừng nào khi chợt thấy rằng lần nầy không những Naxtaxia ở nhà, Ä‘ang ngồi trong bếp, mà lại còn Ä‘ang làm việc nữa: chị ta Ä‘ang lấy áo quần Ä‘á»±ng trong giá» giặt ra treo lên dây. Trông thấy chàng, Naxtaxia ngừng tay, quay lại nhìn theo chàng trong khi chàng Ä‘i qua. Chàng nhìn lảng Ä‘i nÆ¡i khác và cứ Ä‘i ngang nhÆ° thể không trông thấy gì. NhÆ°ng thế là việc há»ng bét: không có rìu! Chàng choáng hẳn ngÆ°á»i Ä‘i "Mình căn cứ vào đâu, - chàng ngẫm nghÄ© khi xuống đến cổng - mình căn cứ vào đâu mà trù tính rằng đúng vào lúc ấy chị ta sẽ Ä‘i vắng" "Tại sao, tại sao, tại sao mình lại tin chắc nhÆ° thế?" Chàng lặng ngÆ°á»i Ä‘i thậm chí còn thấy nhục nữa. Chàng muốn tá»± bêu riếu cho hả giận… Má»™t ná»—i hằn há»c u mê, thú vật sôi sục trong ngÆ°á»i chàng.
Chàng ngần ngừ dừng chân dÆ°á»›i vòm cổng. Äi ra phố lấy lệ thì chàng thấy khó chịu quá; trở vá» buồng lại càng khó chịu hÆ¡n. "Thế là lỡ mất má»™t dịp may không còn bao giá» tìm lại được nữa?" - Chàng lẩm bẩm trong khi đứng tần ngần dÆ°á»›i cổng, ngay trÆ°á»›c căn buồng tối om của ngÆ°á»i gác cÅ©ng Ä‘ang mở cá»­a. Bá»—ng chàng giật mình. Trong căn buồng của ngÆ°á»i gác cổng cách chàng hai bÆ°á»›c, dÆ°á»›i má»™t chiếc ghế dài đặt ở bên phải, má»™t ánh thép loang loáng lá»t vào mắt chàng… Chàng Ä‘Æ°a mắt nhìn quanh - không có bóng ngÆ°á»i nào.
Chàng rón rén đến gần căn buồng, bÆ°á»›c xuống hai bậc thang và cất tiếng yếu á»›t gá»i ngÆ°á»i gác cổng "Äúng thế, Ä‘i vắng rồi? Chắc Ä‘i đâu gần đây thôi, có lẽ ra quán, vì cá»­a vẫn mở toang". Chàng nhảy chồm vá» phía cái rìu đặt dÆ°á»›i gầm ghế giữa hai thanh củi và rút nó ra. Chàng lập tức đút cán rìu vào cái quai vải, đút hai tay vào túi áo và ra khá»i buồng. Không ai trông thấy cả! "Lý trí không được việc thì ma quá»· làm thay" - chàng nghÄ© thầm, miệng nhoẻn má»™t nụ cÆ°á»i quái gở.
Việc vừa xảy ra khiến chàng phấn khởi lạ thÆ°á»ng. Chàng Ä‘i dá»c Ä‘Æ°á»ng, im lặng và khoan thai, không hấp tấp Ä‘á» khá»i bị nghi ngá». Chàng ít nhìn những ngÆ°á»i qua Ä‘Æ°á»ng, thậm chí còn cố gắng không nhìn chút nào vào mặt há» và làm sao đừng ai để ý tá»›i mình.
Äến đây chàng sá»±c nhá»› tá»›i cái mÅ© dạ. "Trá»i Æ¡i! Tiá»n đã có từ ba hôm nay, thế mà cÅ©ng không đổi lấy được má»™t cái mÅ© cát két?". Má»™t câu chá»­i rủa từ trong lòng chàng vụt thốt ra.
Tình cá» liếc mắt nhìn vào má»™t cá»­a hiệu, chàng thấy chiếc đồng hồ treo tÆ°á»ng chỉ bảy giá» mÆ°á»i phút.
Vừa phải Ä‘i nhanh lên cho kịp lại vừa phải Ä‘i vòng sang phía bên kia rồi quay trở lại cho khá»i lá»™ hÆ°á»›ng…
TrÆ°á»›c kia, những khi tưởng tượng đến những việc nầy, cÅ©ng có lúc chàng nghÄ© rằng mình sẽ sợ lắm! NhÆ°ng đến bây giá» thì chàng chẳng thấy sợ mấy, không sợ chút nào nữa là khác. Thậm chí lúc nầy chàng còn nghÄ© đến những chuyện ở đâu đâu, có Ä‘iá»u là những ý nghÄ© ấy má»›i hiện lên đã vụt biến mất. Äi ngang công viên Yuxupov chàng lại còn nghÄ© khá kỹ đến việc xây những vòi phun nÆ°á»›c thật cao: những vòi phun nhÆ° thế sẽ làm cho không khí ở các quảng trÆ°á»ng mát mẻ biết chừng nào! Chàng dần dần Ä‘i đến chá»— nghÄ© rằng giá mở rá»™ng công viên mùa hè ra khắp quảng trÆ°á»ng Chiến thắng hoặc hÆ¡n nữa, nối liá»n nó vá»›i công viên Mikhailovxki, thì đó sẽ là má»™t công trình đẹp đẽ và hết sức có ích cho thành phố. Äến đây chàng bá»—ng lÆ°u tâm đến má»™t vấn Ä‘á»: tại sao trong tất cả các thành phố lá»›n ngÆ°á»i ta lại cứ ở vào những khu vá»±c chẳng có vÆ°á»n hoa, chẳng có vòi phun nÆ°á»›c, ở những nÆ¡i bẩn thỉu hôi hám đầy rẫy những rác rưởi thối tha. NhÆ° thế không phải chỉ vì hoàn cảnh ép buá»™c, mà còn có má»™t khuynh hÆ°á»›ng đặc biệt gì đây nữa. Chàng nhá»› lại những buổi Ä‘i dạo ở khu Chợ hàng RÆ¡m, và phút chốc trở vá» vá»›i hiện tại. "Nhảm nhí quá, - chàng nghÄ© thầm. - Không, thà đừng nghÄ© gì hết còn hÆ¡n".
"Chắc hẳn ý nghÄ© của những kẻ bị Ä‘Æ°a ra pháp trÆ°á»ng cÅ©ng bấu víu vào tất cả những đồ vật gặp trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i nhÆ° thế" - ý nghÄ© ấy thoáng nẩy trong óc chàng, nhÆ°ng chỉ vụt qua nhÆ° má»™t tia chá»›p, chính chàng hối hả dập tắt nó Ä‘i. - NhÆ°ng đã gần đến nÆ¡i rồi, kia là toà nhà, kia là cái cổng. Bá»—ng đâu đây có má»™t tiếng chuông đồng hồ Ä‘Æ¡n Ä‘á»™c: "Sao, bảy giá» rưỡi rồi Chả nhẽ; chắc cái đồng hồ ấy chạy nhanh quá!".
May thay cho chàng, khi đến cổng má»i việc lại diá»…n ra má»™t cách êm thấm. HÆ¡n nữa, dÆ°á»ng nhÆ° cố ý, vừa lúc ấy trÆ°á»›c mặt có má»™t chiếc xe giàn chở rạ to tÆ°á»›ng Ä‘i vào cổng, che chàng khuất hẳn trong suốt thá»i gian chàng Ä‘i qua vòm cổng, và chiếc xe vừa vào đến sân chàng đã vụt lách mình sang phải. Ở bên kia chiếc xe chở rạ nghe có tiếng mấy ngÆ°á»i quát tháo, cãi vã, nhÆ°ng không ai trông thấy chàng và không thấy ai Ä‘i ngược lại phía chàng cả. Lúc bấy giá» trong số các cá»­a sổ trông ra khoảng sân rá»™ng thênh thang ấy có nhiá»u cá»­a sổ Ä‘ang mở, nhÆ°ng chàng không ngẩng đầu lên - chàng không đủ sức. Thang gác dẫn lên buồng mụ già gần ngang cạnh cổng, chỉ rẽ sang phải là đến. Chàng đã bÆ°á»›c lên cầu thang…
Chàng thở lại cho Ä‘á»u đặn và lấy tay áp vào ***g ngá»±c Ä‘ang đánh thình thình, nhân thể nắn lại cây rìu má»™t lần nữa rồi thận trá»ng và im lặng bÆ°á»›c lên thang gác, phút phút lại lắng tai nghe ngóng. NhÆ°ng ngay ở cầu thang lúc nầy cÅ©ng vắng tanh: các cá»­a phòng Ä‘á»u đóng kín, chàng không gập ngÆ°á»i nào cả. Ở gác hai quả có má»™t phòng bá» trống cứ mở toang, trong có má»™t tốp thợ sÆ¡n Ä‘ang làm việc, nhÆ°ng há» không nhìn ra. Chàng dừng lại nghÄ© ngợi má»™t lát rồi tiếp tục Ä‘i. "DÄ© nhiên giá không có hỠở đây thì tốt hÆ¡n; nhÆ°ng… há» cách phòng kia những hai tầng. NhÆ°ng đây đã đến gác tÆ° rồi, đây là, cánh cá»­a ấy, và đây là gian phòng đối diện bá» trống. Ở gác ba, gian buồng nằm ngay dÆ°á»›i buồng mụ già cÅ©ng bá» trống: tấm thép ghim vào cá»­a đã cất Ä‘i, nhÆ° vậy nghÄ©a là hỠđã dá»n nhà Ä‘i nÆ¡i khác!"
Raxkonikov thấy nghẹt thở. Một ý nghĩ vụt thoáng qua óc chàng: "Hay ta vỠquách?".
NhÆ°ng chàng không tá»± trả lá»i và bắt đầu lắng tai nghe xem trong phòng mụ già có Ä‘á»™ng tÄ©nh gì không: trong phòng vẫn im phăng phắc. Chàng lại hÆ°á»›ng vá» phía dÆ°á»›i cầu thang lắng nghe hồi lâu, thật chăm chú… Rồi chàng Ä‘Æ°a mắt nhìn quanh má»™t lần cuối cùng, xốc lại áo khoác và má»™t lần nữa nắn lại cây rìu giắt vào quai vải. "Mặt mình có tái… quá không? - chàng nghÄ© - mình có hồi há»™p quá không? Mụ ấy Ä‘a nghi lắm… hay là đợi má»™t lát nữa cho tim bá»›t…?".
Nhưng tim chàng không hỠbớt đập. Trái lại, như cố tình, nó càng đập mạnh hơn, mạnh hơn lên mãi…
Chàng không ghìm được nữa, chậm rãi giơ tay lên cầm dây chuông và giật một cái. Nửa phút sau chàng lại giật lần nữa, mạnh hơn một chút.
Không có tiếng thÆ°a: Giật chuông nữa cÅ©ng vô ích: mà lại không tá»± nhiên. DÄ© nhiên mụ già Ä‘ang ở nhà, nhÆ°ng tính mụ vốn Ä‘a nghi, và chắc hẳn mụ chỉ có má»™t mình. Chàng biết được ít nhiá»u những thói quen của mụ… và má»™t lần nữa chàng áp tai vào cánh cá»­a. Không biết vì giác quan của chàng đã trở nên nhạy bén đến thế cÅ©ng khó lòng mà giả thiết nhÆ° vậy hay vì những tiếng Ä‘á»™ng ấy nghe quá rõ, nhÆ°ng chàng chợt nghe dÆ°á»ng nhÆ° có tiếng má»™t bàn tay thận trá»ng nắm lấy quả nắm và nhÆ° có cả tiếng áo dài chạm sá»™t soạt vào cánh cá»­a. Có ai lặng lẽ đứng sát ngay ở ổ khoá và cÅ©ng nhÆ° chàng, Ä‘ang áp tai vào cánh cá»­a nghe ngóng từ bên trong…
Chàng cố ý cá»±a quậy và lẩm bẩm má»™t câu gì Ä‘á» mụ già khá»i nghÄ© là chàng có ý lén lút; rồi chàng kéo chuông lần nữa, nhÆ°ng kéo khẽ, từ tốn và không lá»™ vẻ gì sốt ruá»™t. Vá» sau nhá»› lại những giây phút nầy, chàng thấy nó đã vÄ©nh viá»…n khắc sâu vào trí nhá»› của chàng thành từng nét rõ mồn má»™t; chàng không hiểu nổi làm sao chàng lại có thể xảo quyệt đến thế, nhất là trong khi trí thông minh của chàng cứ má» Ä‘i từng lúc, còn thân thể thì hầu nhÆ° đã mất hết khả năng cảm giác… Má»™t lát sau nghe có tiếng rút chốt cài cá»­a…

7.

CÅ©ng nhÆ° lần trÆ°á»›c, cánh cá»­a hé mở ra thành má»™t khe hở nhá» xíu, và từ trong bóng tối, hai con mắt sắc lại ngá» vá»±c soi mói chàng. Äến đây Raxkonikov mất bình tÄ©nh và suýt phạm má»™t sai lầm lá»›n.
Sợ mụ già đâm hoảng vì thấy chỉ có mình mụ vá»›i chàng, và không dám trông mong rằng dáng vẻ của mình sẽ làm cho mụ yên tâm, chàng nắm lấy cánh cá»­a kéo vá» phía mình Ä‘á» cho mụ già không thể nghÄ© đến chuyện đóng lại nữa. Thấy thế, mụ ta không kéo cánh cá»­a trở lại, nhÆ°ng cÅ©ng không buông quả nắm ra, thành thá»­ suýt bị chàng lôi ra ngoài cầu thang cùng vá»›i cánh cá»­a. Còn Raxkonikov thấy mụ già đứng chắn ngang cá»­a không cho chàng vào, liá»n bÆ°á»›c thẳng vá» phía mụ ta. Mụ ta hoảng sợ nhảy lùi lại, toan nói gì nhÆ°ng dÆ°á»ng nhÆ° líu lưỡi lại không nói được, chỉ giÆ°Æ¡ng to mắt nhìn chàng.
- Chào bà Aliona Ivanovna, - chàng lên tiếng, cố nói cho thật ung dung, nhÆ°ng giá»ng nói không chịu tuân theo ý chàng, cứ run lên và đứt từng quãng, - Tôi Ä‘em… má»™t thứ… đến cầm… thôi tốt hÆ¡n ta hãy vào trong kia… cho sáng… - Nói Ä‘oạn chàng cứ để mụ đứng, đấy Ä‘i xồng xá»™c vào phòng, không đợi má»i má»c gì cả. Mụ già tất tả chạy theo chàng; lưỡi mụ đã đỡ líu lại.
- Trá»i? Ông muốn gì?… Ông là ai?… Ông há»i có việc gì?
- Xin lá»—i bà… tôi là chá»— quen biết đây mà… Raxkonikov… đây, tôi mang đồ lại cầm nhÆ° đã hứa lần trÆ°á»›c… - Chàng Ä‘Æ°a gói giấy ra cho mụ. Mụ già liếc nhìn qua gói giấy rồi lập tức Ä‘Æ°a mắt nhìn thẳng vào mắt ngÆ°á»i khách Ä‘Æ°á»ng Ä‘á»™t. Mụ nhìn chăm chú, đôi mắt hằn há»c và hồ nghi. Má»™t phút trôi qua; chàng còn có cảm giác là trong đôi mắt mụ có má»™t vẻ gì nhÆ° giá»…u cợt tá»±a hồ mụ đã Ä‘oán biết được má»i việc. Chàng cảm thấy mình bối rối, gần nhÆ° hoảng sợ, hoảng sợ đến ná»—i nếu mụ cứ lặng thinh nhìn chàng nhÆ° thế chừng ná»­a phút nữa thì chàng sẽ bá» chạy mất.
- Æ  kìa, sao bà lại cứ nhìn tôi nhÆ° thể không nhận ra ấy? - chàng bá»—ng lên tiếng, giá»ng cÅ©ng có vẻ hằn há»c. - Bà có bằng lòng thì lấy, không thì thôi, tôi Ä‘i chá»— khác, tôi Ä‘ang vá»™i đây.
Chính chàng cùng không nghĩ là mình sẽ nói như thế; mấy câu ấy cứ thế tự nó tuôn ra.
Mụ già trấn tÄ©nh lại, và hình nhÆ° giá»ng nói quả quyết của ông khách đã làm cho mụ yên tâm.
- á»’, thế nhÆ° cậu đến bất thình lình quá - cái gì thế - mụ nhìn gói giấy há»i.
- Chiếc hộp đựng thuốc lá bằng bạc, lần trước tôi đã nói qua.
Mụ chìa tay ra.
- Nhưng sao cậu xanh thế? Tay cậu run kìa? Cậu sợ hay sao?
- Sốt - chàng đáp xẵng - Không có gì ăn thì gì mà chả xanh… - chàng phá»u phào nói thêm.
Sức lá»±c chàng lại tiêu tan đâu mất hết. NhÆ°ng câu trả lá»i có vẻ có lý; mụ già cầm lấy gói giấy.
- Äó là chiếc há»™p thuốc lá… bằng bạc… bà xem thá»­.
- Xem chừng cứ như không phải bằng bạc… Chà, buộc gì mà kỹ quá thế?
Trong khi hí hoáy tháo nút dây và quay mặt vá» phía ánh sáng, cạnh cá»­a sổ, các cá»­a sổ trong phòng mụ Ä‘á»u đóng kín, tuy khí trá»i ngá»™t ngạt mụ để chàng đứng đấy và quay lÆ°ng vá» phía chàng trong vài giây. Chàng mở cúc áo khoác và tháo cái rìu ra khá»i quai, nhÆ°ng chÆ°a rút hẳn ra ngoài, chỉ cầm ở tay phải dÆ°á»›i lấn áo khoác Hai tay chàng bủn rủn, chính chàng cảm thấy chúng má»—i lúc má»™t tê dại và cứng Ä‘á» ra. Chàng sợ sẽ buá»™t tay đánh rÆ¡i cây rìu… bá»—ng chàng thấy đầu óc choáng váng lên.
- Chà, buộc gì mà rắc rối thế! - mự già bực bội kêu lên và nhích vỠphía chàng.
Không thể bá» lỡ lấy má»™t giây nào nữa. Chàng rút hẳn rìu ra, cầm cả hai tay giÆ¡ cao lên, ngÆ°á»i nhÆ° tê dại hẳn Ä‘i, và, hầu nhÆ° không phải ra sức, nhÆ° má»™t cái máy, chàng bổ sống rìu xuống đầu mụ. Chàng dÆ°á»ng nhÆ° đã kiệt sức. NhÆ°ng ngay sau khi chàng bổ rìu xuống rồi thì sức lá»±c vụt trở lại, cÅ©ng nhÆ° má»i khi, đầu mụ già để trần. Mái tóc thÆ°a lốm đốm bạc xức dầu nhầy nhụa tết thành bím Ä‘uôi chuá»™t và cài má»™t miếng lược sừng gãy nhô lên ở phía trên gáy. Nhát rìu trúng ngay giữa đỉnh sá», má»™t phần cÅ©ng vì ngÆ°á»i mụ vốn thấp bé. Mụ ta kêu lên má»™t tiếng, nhÆ°ng rất khẽ, và bá»—ng ngồi thụp hẳn xuống sàn nhà, tuy cÅ©ng còn đủ thì giá» Ä‘Æ°a hai tay lên đầu.
Má»™t tay mụ hãy còn giữ gói "đồ cầm". Raxkonikov liá»n lấy hết sức giáng sống rìu xuống má»™t lần nữa, rồi má»™t lần thứ ba, cÅ©ng Ä‘á»u nhằm đúng vào đỉnh sá».
Máu tuôn ra nhÆ° từ má»™t cái cốc đổ, và cái thân hình ngã sấp xuống. Chàng lùi lại má»™t bÆ°á»›c để cho mụ ngã và lập tức cúi xuống sát mặt mụ. Mụ già đã chết. Hai con ngÆ°Æ¡i mở trừng trừng nhÆ° muốn vá»t ra khá»i hốc mắt, cái trán và khắp khuôn mặt Ä‘á»u nhăn nheo và co rúm lại.
Chàng đặt rìu xuống sàn, bên cạnh xác chết, và lập tức thá»c tay vào túi áo bên phải của mụ, cố cho máu đừng dây vào tay. Túi áo bên phải là tút Ä‘á»±ng chìa khoá của mụ: lần trÆ°á»›c chàng thấy mụ rút chìa khóa ở đấy ra; chàng hoàn toàn tính táo, không há» cảm thấy choáng váng hay chóng mặt gì nữa, nhÆ°ng tay chàng vẫn run. Vá» sau chàng nhá»› lại là lúc ấy chàng rất chăm chú, thận trá»ng, luôn có ý tứ giữ cho tay đừng dây máu… Chàng rút chìa khoá ra được ngay; cÅ©ng nhÆ° trÆ°á»›c, bao nhiêu chìa khoá Ä‘á»u xâu thành chùm vào má»™t cái khâu bằng thép. Chàng lập tức cầm chùm chìa khoá chạy sang buồng ngủ. Äó là má»™t căn buồng rất nhá», vá»›i má»™t chiếc trang thá» to tÆ°á»›ng bày đầy tượng thánh. Sát bức tÆ°á»ng đối diện kê má»™t cái giÆ°á»ng lá»›n rất sạch trải chiếc chăn bông, áo chăn làm bằng nhiá»u mảnh lụa vụn khâu lại. Ở tÆ°á»ng bên kê má»™t chiếc tủ ngăn. Thật là kỳ lạ: ngay khi chàng vừa má»›i bắt đầu thò chìa khoá vào ngăn tủ, vừa nghe thấy tiếng lách cách của chùm chìa khoá chạm vào nhau, chàng bá»—ng thấy rùng mình. Chàng lại nảy ra ý muốn vứt hết và bá» Ä‘i. NhÆ°ng ý nghÄ© ấy chỉ thoáng qua trong giây lát: bây giá» mà bá» Ä‘i thì đã muá»™n. Chàng còn Ä‘ang cÆ°á»i nhạt chế nhạo mình, thì bá»—ng nhiên má»™t ý nghÄ© hãi hùng khác lại đập mạnh vào dầu chàng. Chàng bá»—ng mÆ°á»ng tượng nhÆ° mụ già hãy còn sống và có thể tỉnh dậy. Chàng bá» chùm chìa khoá vào cái tủ ngăn ở đấy, chạy trở ra phòng ngoài, nÆ¡i cái xác Ä‘ang nằm sóng soài cầm lấy rìu và má»™t lần nữa giÆ¡ cao lên trên ngÆ°á»i mụ già, nhÆ°ng không bồ xuống. Không còn hồ nghi gì nữa, mụ chết thật rồi. Cúi xuống nhìn sát hÆ¡n nữa vào xác chết, chàng thấy rất rõ ràng cái sỠđã bị bổ toác ra, xÆ°Æ¡ng đỉnh đầu còn lệch Ä‘i má»™t chút ná»­a là khác. Chàng toan lấy ngón tay sá» thá»­, nhÆ°ng rồi lại rụt tay vá». Không sá» cÅ©ng đã đủ rõ chán. Trong khi đó máu đã chảy loang ra thành má»™t vÅ©ng. Chàng chợt thấy trên cổ mụ già có sợi dây; chàng kéo ra, nhÆ°ng sợi dây bá»n lắm không sao giật đứt được; hÆ¡n nữa nó lại thấm máu. Chàng thứ kéo sợi dây qua đầu, nhÆ°ng có cái gì vÆ°á»›ng chặt không kéo được. Chàng sốt ruá»™t toan giÆ¡ rìu lên chặt đứt sợi dây ngay trên ngÆ°á»i mụ già, nhÆ°ng rồi không dám, và sau mấy phút hì hục vất vả làm dây bẩn cả tay lẫn rìu, chàng cÆ°a đứt được sợi dây, không cần chạm vào ngÆ°á»i mụ già, và lấy nó ra; quả chàng không nhầm: đó là má»™t sợi dây Ä‘eo bóp Ä‘á»±ng tiá»n. Ở đầu dây có hai cái thánh giá, má»™t bằng gá»— huyá»n bá, má»™t bằng đồng, ngoài ra còn có má»™t bức tượng nhá» tráng men. Bên cạnh các thứ đó là má»™t cái bóp nhô bằng da lá»™c cáu ghét có khoá bấm bằng thép. Cái bóp nhét tiá»n chật cứng;
Raxkonikov đút nó vào túi, không mở ra xem, còn hai cái thánh giá thì chàng vứt lên ngực mụ già, và vẫn không quên cầm lấy chiếc rìu, chàng lại chạy trở vào buồng ngủ.
Chàng vá»™i vã cuống cuồng lên, bắt đầu hí hoáy mở khoá. NhÆ°ng không hiểu sao mở mãi chẳng ra: chìa khoá không vặn được. Không phải vì tay chàng run mạnh đến thế, nhÆ°ng chàng cứ lầm lẫn mãi: chẳng hạn có khi chàng cÅ©ng thấy là chìa nầy không phải, thế nhÆ°ng cứ đút vào. Chàng chợt nhá»› lại và suy ra rằng cái chìa khoá to, đầu có răng cÆ°a chắc hắn không phải chìa mở tủ ngăn lần trÆ°á»›c chàng cÅ©ng đã nghÄ© nhÆ° thế mà phải dùng để mở má»™t cái tráp nào đấy, và cái tráp ấy má»›i chính là nÆ¡i mụ già cất giấu tất cả của cải của mụ. Chàng rá»i chiếc tủ ngăn và lập tức bò xuống gầm giÆ°á»ng, vì biết rằng các bà già thÆ°á»ng cất tráp ở đấy Quá nhiên dÆ°á»›i gầm giÆ°á»ng có má»™t cái rÆ°Æ¡ng khá to chiá»u dài đến hÆ¡n bảy tấc, nắp khum lên, bá»c da để Ä‘á» nẹp từng hàng Ä‘inh thép. Cái chìa khoá răng cÆ°a vừa khá»›p vá»›i ổ khoá. Chàng mở ra. Phía trên, dÆ°á»›i má»™t tấm vải trắng, có má»™t, chiếc áo choàng lông thá» lót vải Ä‘á» dÆ°á»›i nữa có má»™t chiếc áo dài lụa, rồi đến má»™t tấm khăn san. Có thể tưởng chừng nhÆ° cái rÆ°Æ¡ng Ä‘á»±ng toàn quần áo. TrÆ°á»›c hết Raxkonikov chùi hai bàn tay vấy máu lên lần vải Ä‘á» lót áo lông. "Vải Ä‘á», thế thì chùi máu vào đây, sẽ khó thấy hÆ¡n" - chàng suy nghÄ©, rồi bá»—ng sá»±c tỉnh: "Trá»i Æ¡i! Ta Ä‘iên rồi hay sao thế nầy" - chàng kinh hãi nghÄ© thầm.
NhÆ°ng chàng vừa nhấc mấy thứ quần áo lên thì từ dÆ°á»›i chiếc áo lông buá»™t ra má»™t cái đồng hồ vàng. Chàng lập tức xáo hết lên. Quả nhiên, giữa các lá»›p áo quần Ä‘á»u có những đồ bằng vàng - chắc Ä‘á»u là những đồ cầm không chuá»™c lại, - vòng, xuyến, trâm, dây chuyá»n, hoa tai và nhiá»u thứ khác. Có cái Ä‘á»±ng trong há»™p, có cái chỉ gói giấy báo, nhÆ°ng gói rất cẩn thận bằng hai lần giấy, ngoài lại buá»™c dây rất kỹ. Không chần chừ lấy má»™t giây, chàng bắt đầu đút hết thứ nầy đến thứ khác, vào túi quần và túi áo khoác, không chá»n lá»±a không mở ra xem. NhÆ°ng chàng chÆ°a có thì giá» bá» túi được bao nhiêu…
Bá»—ng nghe có tiếng chân bÆ°á»›c ở phòng ngoài, nÆ¡i có xác mụ già. Chàng ngừng tay và lịm Ä‘i. NhÆ°ng má»i vật vẫn im lặng, chắc chàng mê sảng. Chợt chàng nghe rõ má»™t tiếng kêu khe khẽ, hay dÆ°á»ng nhÆ° có ai kêu lên má»™t tiếng ấm ức rồi ngÆ°ng bặt. Xung quanh lại im phăng phắc trong khoảng má»™t hai phút. Chàng ngồi xổm bên cạnh chiếc rÆ°Æ¡ng và chỠđợi, hÆ¡i thở rối loạn, nhÆ°ng bá»—ng nhiên chàng vụt chồm dậy, vÆ¡ lấy rìu và chạy ra.
Mụ Lizaveta Ä‘ang đứng ở giữa phòng, tay cầm má»™t gói vải lá»›n, sững sá» nhìn xác mụ chị, mặt trắng nhợt nhÆ° tá» giấy và dÆ°á»ng nhÆ° không có đủ sức để kêu lên nữa. Trông thấy chàng chạy ra, mụ run lên cầm cập và mặt mụ nhÆ° rúm ró lại; mụ giÆ¡ tay lên bÆ°ng lấy miệng, nhÆ°ng vẫn không kêu, rồi từ từ Ä‘i thụt lùi vá» phía góc phòng, lặng lẽ giÆ°Æ¡ng mắt nhìn chàng trừng trừng, nhÆ° thể không còn đủ hÆ¡i sức mà kêu nữa. Raxkonikov cầm rìu lao tá»›i; môi mụ mếu xệch Ä‘i nhÆ° môi của trẻ nhá» khi kinh hãi nhìn chăm chăm vào vật gì Ä‘ang làm chúng sợ và sắp sá»­a khóc oà lên. NgÆ°á»i đàn bà khốn nạn kia ngá» nghệch và hoáng hốt đến ná»—i thậm chí cÅ©ng không còn đủ trí khôn để Ä‘Æ°a hai tay lên ngang mặt mà đỡ, mặc dầu đó là cứ chỉ tá»± nhiên và tất yếu nhất trong giây phút nầy, vì cây rìu Ä‘ang giÆ¡ lên ngay phía trên mặt, mụ chỉ hÆ¡i nhấc tay trái lên cách mặt má»™t quãng và từ từ giÆ¡ vá» ph** trÆ°á»›c nhÆ° để ẩy chàng ra. Lưỡi rìu dáng thẳng xuống sá» và bổ đứt cả phần phía trên trán, gần sát đến đỉnh đầu. Thế là mụ ngã nhào xuống; Raxkonikov hoàn toàn rối trí. Chàng vá»› lấy cái tay nải của mụ, rồi lại bá» xuống và chạy ra phòng ngoài.
Chàng má»—i lúc má»™t thêm hoảng hốt, nhất là sau vụ giết ngÆ°á»i thứ hai hoàn toàn bất ngá» nầy. Chàng muốn trốn khá»i nÆ¡i nầy cho thật nhanh. Và ví thá»­ lúc ấy chàng có đủ sức nhìn và suy luận má»™t cách đúng đắn hÆ¡n, ví thá»­ chàng có thể thấy hết được cái tình cảnh khó khăn, tuyệt vá»ng, quái gở và vô lý của mình, hiểu rõ mình còn phải làm bao nhiêu việc gian phi nữa má»›i có thể thoát ra khá»i nÆ¡i nầy và lần vỠđến nhà, thì rất có thể là chàng đã bá» hết đây và lập tức Ä‘i tá»± thú, và nhÆ° vậy cÅ©ng không phải vì lo sợ cho bản thân mình, mà chỉ vì kinh hãi và ghê tởm trÆ°á»›c việc mình vừa làm. Ná»—i ghê tởm má»—i lúc má»™t trá»—i dậy và dâng lên dữ dá»™i trong lòng chàng. Bây giá» không còn có gì trên Ä‘á»i có thể bắt chàng trở vào chá»— cái rÆ°Æ¡ng, thậm chí trở vào trong hai gian phòng kia cÅ©ng vậy.
NhÆ°ng má»™t tâm trạng lÆ¡ đãng, hầu nhÆ° mÆ¡ má»™ng, dần dần xâm chiếm lấy chàng: có những lúc chàng nhÆ° quên hẳn mình Ä‘i, hay nói cho đúng hÆ¡n, quên mất Ä‘iá»u chủ yếu, và cứ để tâm vào những chuyện vụn vặt.
Tuy vậy, khi liếc nhìn vào gian bếp và trông thấy má»™t xô nÆ°á»›c đặt trên chiếc ghế dài, chàng cÅ©ng nghÄ© đến việc rá»­a tay và rá»­a rìu. Hai tay chàng nhầy nhụa những máu. Chàng thả cây rìu vào xô nÆ°á»›c, cầm lấy miếng xà phòng Ä‘á»±ng trong cái Ä‘Ä©a va đặt trên bậu cá»­a sổ và bắt đầu rá»­a tay ngay trong xô. Rá»­a tay xong, chàng lấy cái rìu ra, rá»­a lưỡi rìu, và má»™t hồi lâu, trong khoảng ba phút đồng hồ, chùi cá» những vết máu trên cán rìu, có lúc còn lấy cả xà phòng xát thứ nữa. Äoạn chàng lấy những thứ áo quần phÆ¡i trên sợi dây căng qua giàn bếp lau tay và rìu, rồi Ä‘Æ°a cây rìu ra đứng cạnh cá»­a sổ xem xét hồi lâu. Vết máu đã chùi sạch, chỉ có cái cán hÆ¡i Æ°á»›t. Chàng cẩn thận bá» rìu vào cái quai khâu dÆ°á»›i áo choàng, rồi trong ánh sáng má» má» lá»t vào gian bếp, chàng xem xét chiếc áo khoác, cái quần, đôi ủng.
Má»›i thoáng trông thì nhìn bên ngoài chẳng thấy gì cả; chỉ có má»™t vệt máu dính ở ủng. Chàng nhúng Æ°á»›t má»™t mảnh giẻ và lau sạch chiếc ủng. Vả chăng chàng cÅ©ng biết là không thể xem thật kỹ được, và có lẽ còn má»™t dấu vết gì rõ rệt mà chàng không để ý. Chàng phân vân đứng ở giữa phòng. Má»™t ý nghÄ© Ä‘en tối, day dứt đấy lên trong lòng chàng: chàng nghÄ© rằng mình Ä‘ang phát Ä‘iên và lúc nầy đã không đủ sức suy luận, không đủ sức tá»± vệ nữa, và có lẽ những việc chàng Ä‘ang làm đây lại chính là những việc không nên làm… "Trá»i Æ¡i! Phải trốn Ä‘i, trốn Ä‘i!" - chàng lẩm bẩm rồi lao ra phòng trÆ°á»›c. NhÆ°ng đến đây chàng đã phải má»™t phen kinh hoảng mà dÄ© nhiên chàng chÆ°a có lần nào trải qua.
Chàng đứng ngẩn ngÆ°á»i ra nhìn và không còn dám tin ở mắt mình nữa: cánh cá»­a ngoài mở ra thang gác, chính cánh cá»­a mà chàng đã bÆ°á»›c vào lúc nãy sau khi giật chuông, bây giá» Ä‘ang để ngó, thậm chí còn hở đến má»™t gang tay nữa là khác: không khoá, không cài then; nó đã bị để ngá» nhÆ° thế suốt cả thá»i gian, suốt cả thá»i gian ấy! Mụ già vào xong không đóng cá»­a lại, chắc là để Ä‘á» phòng chuyện bất trắc. NhÆ°ng trá»i Æ¡i! Sau đó còn có mụ Lizaveta vào nữa kia mà? Làm sao chàng lại không nghÄ© ra rằng mụ phải có lối nào mà vào? Chả nhẽ mụ lại Ä‘i xuyên qua tÆ°á»ng được!
Chàng nhảy chồm ra cửa và móc chốt lại.
- Nhưng mình lại lẩn thần rồi! Phải bỠđi mới đúng, phải đi…
Chàng nhấc chốt lên, mở cửa và lắng nghe những tiếng động ở ngoài cầu thang.
Chàng nghe ngóng hồi lâu, xa xa đâu ở phía dÆ°á»›i, có lẽ ở ngoài cổng, có tiếng hai ngÆ°á»i Ä‘ang cãi cá» chá»­i bá»›i lẫn nhau rất to, giá»ng the thé. "Há» nói những gì thế…" Chàng kiên nhẫn chá» má»™t lát. Cuối cùng tiếng léo nhéo im bặt nhÆ° bị cắt ngang: há» bá» Ä‘i rồi. Chàng đã muốn Ä‘i ra, nhÆ°ng bá»—ng ở tầng dÆ°á»›i có tiếng cánh cá»­a mở ra thang gác đánh sầm má»™t cái, và có ai bắt đầu bÆ°á»›c xuống cầu thang, mồm ê a hát má»™t câu gì không rõ. "Sao há» lại cứ làm ồn suốt Ä‘i thế!" - chàng thoáng nghÄ©. Chàng khép cá»­a lại và đứng chá»â€¦ Cuối cùng má»i vật Ä‘á»u im phăn phắc, không còn ai Ä‘i lại gì nữa, chàng đã đặt má»™t chán ra ngoài thì bá»—ng nghe có tiếng chân bÆ°á»›c.
Tiếng chân bÆ°á»›c nghe rất xa, mãi tận cuối cầu thang thì phải, nhÆ°ng chàng nhá»› rất rõ ràng lúc ấy không hiểu tại sao vừa nghe tiếng bÆ°á»›c đầu tiên chàng đã nghÄ© ngay rằng chắc chắn ngÆ°á»i ta Ä‘ang Ä‘i lên đây, lên buồng mụ già ở tầng bốn. Tại sao? Những tiếng Ä‘á»™ng ấy có gì đặc biệt, đáng chú ý chăng? Những tiếng chân bÆ°á»›c ấy nặng ná», Ä‘á»u đặn, thong thả. Và đây, hắn đã lên đến gác hai, và vẫn còn lên nữa, tiếng chân má»—i lúc má»™t rô thêm, có thể nghe thấy tiếng thở hen suyá»…n nặng nhá»c của hắn, hắn đã bắt đầu Ä‘i qua gác ba…
Hắn đã đến đây! Và Raxkonikov chợt thấy nhÆ° mình cứ Ä‘á» ra, chàng có má»™t cảm giác y hệt nhÆ° trong giấc chiêm bao, khi mÆ¡ thấy có ngÆ°á»i Ä‘uổi đến gần để giết mình, còn mình thì nhÆ° chôn chặt xuống đất và không sao cá»±a tay được nữa.
Và mãi cho đến khi ngÆ°á»i khách lạ bắt đầu leo lên gác tÆ°, chàng má»›i cuống cuồng lên đóng cá»­a lại và nhanh nhẹn rá»i gian phòng ngoài lùi vào trong nhà. Rồi chàng cầm lấy cái móc cá»­a và nhẹ nhàng cài lại, không má»™t tiếng Ä‘á»™ng. Bản năng đã giúp chàng. Xong đâu đấy, chàng nín thở nép ngÆ°á»i vào sát cánh cá»­a. NgÆ°á»i khách bất đắc dÄ© cùng đã đứng ngoài cá»­a. Bấy giá» hai ngÆ°á»i Ä‘ang đứng sát vào nhau nhÆ° chàng vá»›i mụ già lúc nãy, khi cánh cá»­a còn ngăn cách há», và chàng thì lắng tai nghe ngóng.
NgÆ°á»i khách thở hắt ra mấy tiếng nặng nhá»c."Chắc phải là má»™t ngÆ°á»i to béo" - Raxkonikov nghÄ© thầm tay xiết chặt cán rìu. Quả nhiên, cứ nhÆ° trong má»™t giấc chiêm bao, chàng nghe thấy khách cầm lấy dây chuông giật mạnh.
Cái tiếng rè rè nhÆ° sắt tây của chiếc chuông vừa vang lên thì chàng chợt có cảm giác nhÆ° trong phòng xôn xao hẳn lên. Trong mấy giây chàng còn lắng tai nghe ngóng thật sá»± nữa là khác. NgÆ°á»i lạ mặt kéo chuông lần nữa, đợi thêm má»™t lát rồi bá»—ng nhiên sốt ruá»™t ra sức giật quả nắm cá»­a. Raxkonikov kinh hoàng nhìn cái chốt cá»­a Ä‘ang lật bật trong khâu cài và sững sỠđợi lúc cái chốt bật hẳn ra ngoài. Quả nhiên có thể tưởng đâu nó sắp bật đến nÆ¡i: ngÆ°á»i đứng ngoài cá»­a giật mạnh lắm. Äầu chàng dÆ°á»ng nhÆ° lại choáng váng lên. "Mình ngã xuống đất" - chàng thoáng nghÄ©, nhÆ°ng ngÆ°á»i kia đã lên tiếng, khiến chàng lập tức định thần lại.
- Chà hai con mẹ nầy làm gì trong ấy, ngủ tiệt hay có ai bóp chết ngoẻo rồi? Äồ quá»· sứ! - hắn gầm lên, tiếng nghe nhÆ° trong thùng phát ra. - Ê, Aliona Ivanovna, mụ phù thuá»· già! Lizaveta Ivanovna, nàng giai nhân tuyệt thế! Mở ra chứ? Chà, hai con mẹ chết tiệt ngủ rồi hay sao thế không biết?
Hắn phát khùng lên, lấy hết sức lá»±c kéo chuông hàng chục lần nữa. Chắc hẳn đây phải là má»™t ngÆ°á»i quen biết lâu ngày và có quyá»n thế đối vá»›i nhà nầy.
Ngay lúc ấy bá»—ng nghe có bÆ°á»›c mau, vá»™i vã, trên thang gác, cách đấy không xa. Lại thêm má»™t ngÆ°á»i nữa má»›i đến, lúc đầu Raxkonikov nghe vẫn chÆ°a hiểu ra Ä‘iá»u đó.
- Chả nhẽ không có ai ở nhà à? - ngÆ°á»i má»›i đến cất tiếng oang oang vui vẻ há»i ngÆ°á»i kia lúc bấy giá» Ä‘ang kéo chuông. - Chào bác Koch!
"Cứ nghe giá»ng nói thì chắc chắn hắn còn trẻ lắm" - Raxkonikov chợt nghÄ©.
- Có ma nó biết, lay đến vỡ ổ khoá ra mà vẫn không thưa, - Koch đáp. - Thế tại sao ông lại biết tôi?
- Æ  kìa? Thì hôm kia ở tiệm "Gambrinus" tôi vừa thắng bác ba ván bi-a liá»n đấy thôi.
- À - à - à - Thế sao, không có nhà à? Lạ thật. Mà cũng vô lý hết sức. Mụ già ấy thì đi đâu mới được chứ? Tôi đang có việc cần gặp mụ.
- Tôi cũng thế ông ạ!
- Thôi, biết làm thế nào được? Äành phải vá» vậy.
- Chà. À! Thế mà tôi cứ tính chuyện đến lấy ít tiá»n! - ngÆ°á»i trẻ tuổi phàn nàn.
- Äành phải vá» thật, nhÆ°ng đã thế sao lại Ä‘i hẹn vá»›i ngÆ°á»i ta? Chính con mụ ấy hẹn giá» hẹn ngày vá»›i tôi đấy chứ. Tôi phải Ä‘i vòng khá xa má»›i ghé lại đây được. NhÆ°ng tôi vẫn không hiểu mụ già ấy Ä‘i đâu thế? Ngồi ru rú ở nhà suốt năm đến mốc thếch cả ngÆ°á»i ra, lại Ä‘au chân nữa, thế mà nay bá»—ng dÆ°ng lại Ä‘i dạo đâu vắng má»›i lạ chứ.
- Hay thá»­ há»i lão gác cổng xem.
- Há»i gì?
- Há»i xem mụ Ä‘i đâu và bao giá» vá»?
- Hừm, đồ quỷ… há»i, nhÆ°ng mà mụ ấy có Ä‘i đâu được kia chứ… - Và má»™t lần nữa hắn lại kéo quả đấm cá»­a. - Mẹ kiếp, thôi đành vá» vậy.
- Khoan đã, - ngÆ°á»i trẻ tuổi bá»—ng kêu lên, - bác thừ nhìn xem: há»… kéo là cánh cá»­a hÆ¡i bật ra má»™t tí, bác thấy không?
- Thì sao?
- Thế nghĩa là cửa không khoá, mà, chỉ cài chốt thôi, chỉ móc lại thôi mà! Bác có nghe thấy không cái móc kêu lạch cạch đấy.
- Thế thì sao?
- Sao bác lại không hiểu nhỉ? Thế nghÄ©a là vẫn có ngÆ°á»i ở nhà. Nếu cả hai mụ Ä‘á»u Ä‘i vắng cả thì phải khoá bằng chìa ở bên ngoài, chứ sao lại móc cá»­a ở bên trong được. Thế nhÆ°ng đây thì móc cá»­a lại cứ kêu cành cạch thế kia kìa, bác có nghe thấy không? Mà muốn móc cá»­a từ phía trong thì phải ở trong nhà chứ, bác hiểu ra chÆ°a? Thế nghÄ©a là hai con mụ ở nhà mà vẫn không chịu mở cá»­a!
- Ờ mà thật! - Koch ngạc nhiên kêu lên - Thế thì hai con mụ làm gì ở trong ấy? - và hắn lại giận dữ kéo cửa.
- Khoan! - ngÆ°á»i trẻ tuổi lại nói, - đừng kéo nữa? Có cái gì không ổn đây rồi… bác kéo chuông, giật cá»­a nhÆ° thế mà vẫn không mở: thế nghÄ©a là hai mụ phải chết giấc Ä‘i ở trong ấy hay là…
- Hay là thế nào?
- Bây giá» thế nầy nhé: ta xuống gá»i bác gác cổng lên để cho bác ấy đánh thức hai mụ dậy.
- Phải đấy?
Cả hai ngÆ°á»i cùng Ä‘i xuống.
- Khoan đã! Bác cứ đứng đây má»™t chút, tôi sẽ xuống gá»i cho.
- Äứng đây làm gì?
- Nhỡ ra có chuyện gì…
- Có lẽ…
- Tôi Ä‘ang há»c để ra làm dá»± thẩm! Ở đây rõ ràng có má»™t cái gì không ổn, r - rõ r - ràng là nhÆ° thế - ngÆ°á»i trẻ tuổi hăm há»› nói to, Ä‘oạn chạy vá»™i xuống thang gác.
Koch đứng lại, khẽ kéo chuông má»™t lần nữa. Cái chuông kêu lên má»™t tiếng. Sau đó hắn lại im lặng vặn quả nắm, có - vè nhÆ° Ä‘ang suy nghÄ© và xem xét Ä‘iá»u gì, kéo cánh cá»­a rồi lại buông ra để nghiệm lại má»™t lần nữa, cho chấc bụng rằng cá»­a chỉ móc lại chứ không khoá. Rồi hắn vừa thở phì phò vừa khom ngÆ°á»i xuống dòm vào lá»— khoá; nhÆ°ng khoá đã đút vào á»’ từ phía trong, cho nên hắn không thể trông thấy gì hết.
Raxkonikov đứng yên, tay lăm lăm cầm cán rìu. Chàng nhÆ° Ä‘ang mê sảng. Chàng còn sắp sẵn để đánh nhau vá»›i hai ngÆ°á»i lạ khi há» vào nữa. Trong khi há» gá»i cá»­a và nói chuyện vá»›i nhau, đã mấy lần chàng chợt nẩy ra ý chấm dứt quách cho xong và đứng sau cá»­a lên tiếng quát há». Có khi chàng muốn chá»­i bá»›i, trêu tức há» trong khi há» chÆ°a mở được cá»­a.
"Nhanh lên thôi chứ!" - ý nghĩ ấy vụt thoáng qua óc chàng.
- Mà sao hắn đi lâu thế, đồ quỷ.
Thá»i gian trôi qua, má»™t phút, rồi má»™t phút nữa - vẫn không thấy ai lên. Koch bắt đầu bứt rứt cá»±a quậy.
- Quái thật?… - Hắn bỗng sốt ruốt kêu lên rồi bỠmặc đấy đi xuống nốt, chân bước vội vã và nện ủng thình thình trên thang gác. Tiếng bước xa dần rồi im hẳn.
- Trá»i Æ¡i, biết làm gì đây?
Raxkonikov nhấc chốt, hé mở cửa ra. Xung quanh không có lấy một tiếng động. Và bỗng nhiên chàng bước ra, đầu óc tuyệt nhiên không còn nghĩ ngợi gì nữa hết, đóng cửa lại thật chặt và đi xuống cầu thang.
Chàng vừa xuống được ba bậc thang thì bỗng phía dưới có tiếng động mạnh. Biết nấp vào đâu bây gi�
Xung quanh không có chỗ nào có thể ẩn được. Chàng chạy lùi lại, quay trở vào phòng.
- Ê quân chết tiệt! Bắt lấy nó!
Ở phía dưới có ai vừa quát tháo vừa từ trong một căn phòng nào đó nhảy xổ ra rồi đâm bổ xuống thang gác, miệng thét thất thanh:
- Mitka? Mitka! Mitka! Mitka! Mitka! Quỷ bắt mày đi thằng nỡm!
Tiếng quát tháo chuyển sang tiếng rú the thé rồi im hẳn; những tiếng sau cùng nghe rõ là từ sâu vá»ng lên. Xung quanh lại im lặng. NhÆ°ng ngay lúc ấy má»™t tốp ngÆ°á»i vừa ầm ầm leo lên thang gác vừa nói chuyện ồn ào, tiếng nghe đồn dập. Há» có khoảng ba hay bốn ngÆ°á»i. Chàng phân biệt được giá»ng nói oang oang của ngÆ°á»i trẻ tuổi. "Chính hỠđấy rồi!".
Hoàn toàn tuyệt vá»ng, chàng Ä‘i thẳng xuống phía há», ra sao thì ra? Há» chặn chàng lại thì há»ng bét, mà há» không chặn nữa, thì cÅ©ng thế: há» sẽ nhá»›. Hai bên đã sắp chạm trán nhau: giữa chàng vá»›i há» chỉ còn má»™t cầu thang nữa, - và bá»—ng nhiên, lối thoát hiện ra cách chàng vài bậc thang, vá» bên phải, có má»™t gian phòng bá» trống cá»­a mở toang, chính gian phòng ở gác hai nÆ¡i bá»n thợ sÆ¡n Ä‘ang làm việc lúc nãy, nhÆ°ng bây giá» thì hỠđã bá» Ä‘i đâu, nhÆ° cố ý vậy. Chắc hẳn vừa rồi chính há» vừa quát tháo vừa chạy xuống dÆ°á»›i sân.
Sàn nhà vừa má»›i sÆ¡n xong, ở giữa phòng có má»™t cái thùng, má»™t há»™p sÆ¡n có cắm cái chồi sÆ¡n. Trong nháy mắt chàng đã chui tá»t vào cá»­a và nấp vào sau bức tÆ°á»ng, và cÅ©ng vừa kịp: mấy ngÆ°á»i kia bấy giỠđã lên đến gác hai ngay trÆ°á»›c cá»­a phòng. NhÆ°ng há» vẫn tiếp tục lên gác tÆ°, vừa Ä‘i vừa nói bô bô. Chàng đợi má»™t lát, rón rén ra khá»i phòng và chạy xuống.
Trên thang gác không có lấy má»™t bóng ngÆ°á»i! Ở dÆ°á»›i cổng cÅ©ng thế. Chàng Ä‘i nhanh qua vòm cổng và rẽ ngoặt sang trái.
Chàng biết lắm, chàng biết rất rõ rằng lúc nầy đây hỠđã vào phòng, rằng há» rất kinh ngạc khi thấy cánh cá»­a lúc nãy còn móc chốt mà nay đã mở, rằng hỠđã trông thấy hai xác chết và chỉ má»™t phút nữa là há» sẽ Ä‘oán ngay ra được rằng vừa rồi kẻ sát nhân Ä‘ang ở trong phòng và vừa má»›i kịp lén Ä‘i, có lẽ há» cùng Ä‘oán được rằng chàng đứng trong gian phòng bá» trống trong khi há» Ä‘i lên. Thế nhÆ°ng chàng không sao dám rảo bÆ°á»›c Ä‘i thật nhanh, tuy từ đấy đến chá»— ngoặt đầu tiên còn phải Ä‘i đến trăm bÆ°á»›c nữa. Hay là ta lẻn vào má»™t cái cổng nào đấy, nấp vào má»™t cầu thang mà đợi? Không được, há»ng bét? Vứt quách cái rìu Ä‘i chăng? Hay là gá»i chiếc xe ngá»±a? Không được, há»ng bét, há»ng bét!"
Cuối cùng, chàng đã đến chá»— rẽ vào má»™t ngõ hẻm. Chàng bÆ°á»›c vào ngõ, ngÆ°á»i nhÆ° chết dở; đến đây chàng gần nhÆ° đã thoát nạn rồi, và chàng cÅ©ng hiểu nhÆ° thế bây giá» thì khó bị nghi ngá» hÆ¡n, hÆ¡n nữa ngÆ°á»i qua lại rất đông, và chàng mất hút vào đây nhÆ° má»™t hạt cát.
Nhưng những phút khổ ải vừa qua đã làm cho chàng kiệt sức đến nỗi hầu như không nhích chân được nữa.
Mồ hôi đổ hột chảy ròng ròng trên mặt chàng; cổ chàng ướt dầm. "Thằng cha kia say bí tí" - có ai quát chàng khi chàng rẽ ra kênh đào.
Bây giỠchàng cứ mê man đi, càng đi trí óc càng tối sầm lại. Tuy vậy chàng cũng nhớ là khi rẽ ra kênh đào chàng thấy ở đấy vắng quá sợ dễ bị chú ý, nên toan quay trở vào ngõ. Tuy đã suýt ngã khuỵu xuống, chàng vẫn đi vòng một quãng xa để vỠnhà từ một hướng khác hẳn.
Ngay đến khi chàng Ä‘i vào cổng nhà mình, Raxkonikov cÅ©ng vẫn chÆ°a tỉnh hẳn. Dù sao chàng lên đến thang gác rồi má»›i sá»±c nhá»› đến cái rìu. Bây giá» còn phải làm má»™t việc rất quan trá»ng: trả cái rìu vá» chá»— cÅ©, và phải làm sao cho thật kín đáo. DÄ© nhiên chàng không còn đủ sức suy tính rằng có lẽ đừng để cái rìu lại chá»— cÅ©, mà tốt hÆ¡n nhiá»u là nên vứt nó vào má»™t cái sân nào khác, để đến sau nầy rồi vứt cÅ©ng được NhÆ°ng má»i việc Ä‘á»u êm thấm. Cá»­a phòng ngÆ°á»i gác cổng Ä‘ang đứng, nhÆ°ng không khoá, thế tức là hắn ta có lẽ Ä‘ang ở nhà. NhÆ°ng chàng mất khả năng suy nghÄ© đến ná»—i cứ Ä‘i thẳng tá»›i và mở cá»­a ra. Ví thá»­ ngÆ°á»i gác cổng há»i chàng: "Ông cần gì?" thì có lẽ chàng sẽ cứ thế cầm cái rìu Ä‘Æ°a thẳng cho hắn ta. NhÆ°ng ngÆ°á»i gác cổng lại vắng nhà, và chàng có đủ thì giỠđể đặt cây rìu ở chá»— cÅ©, dÆ°á»›i chiếc ghế dài; chàng lại còn lấy thanh củi chặn lên nhÆ° cÅ© nữa. Trên Ä‘Æ°á»ng trở vá» buồng, chàng không gặp lấy má»™t bóng ngÆ°á»i nào; phòng bà chủ đóng kín. VỠđến buồng mình, chàng cứ để nguyên quần áo gieo mình xuống Ä‘i-văng. Chàng không ngủ, nhÆ°ng cứ thiêm thiếp mê man. Bấy giá» giá có ai Ä‘i vào buồng, chàng sẽ lập tức nhảy chồm dậy và kêu rú lên.
Những mảng ý nghĩ đứt đoạn và rối ren cứ loáng thoáng trong đầu chàng; nhưng chàng không thể cầm giữ lấy một ý nào, không thể dõi theo một ý nào, dù có cố sức cũng không được.

ChÆ°Æ¡ng 7

Phần II



Chàng nằm như thế rất lâu. Có những khi chàng như tỉnh giấc, và những khi ấy, chàng nhận thấy đêm đã xuống từ lâu, nhưng không hỠcó ý muốn dậy.
Cuối cùng chàng thấy trá»i đã sáng hẳn(1). Chàng nằm im trên Ä‘i-văng, tâm trí còn bàng hoàng vì cÆ¡n mê vừa qua. Từ dÆ°á»›i phố vá»ng lên những tiếng quát tháo kinh khủng nhói cả tai. Vả chăng đêm nào cÅ©ng vậy, khoảng hÆ¡n hai giá» sáng ở dÆ°á»›i cá»­a sổ lại nghe thấy những tiếng quát tháo nhÆ° thế. Và giỠđây chính những tiếng quát ấy đã đánh thức chàng dậy. "À! LÅ© say rượu đã kéo nhau ra vá» rồi đây" - chàng nghÄ© thầm, - hÆ¡n hai giá» sáng rồi, chàng bá»—ng choàng dậy, nhÆ° có ai nhấc bổng chàng lên khá»i Ä‘i-văng. - Sao, hÆ¡n hai giá» sáng rồi Æ°? Chàng ngồi dậy và chợt nghÄ© ra. Trong nháy mắt, chàng sá»±c nhá»› lại tất cả những việc đã qua.
Phút đầu chàng ngỡ mình phát Ä‘iên. Khắp ngÆ°á»i chàng thấy lạnh toát ra, chắc cÅ©ng vì cÆ¡n sốt đã bắt đầu nổi lên từ lâu, trong khi chàng ngủ. Song bây giá» chàng run lên cầm cập, mạnh đến ná»—i răng đánh vào nhau nhÆ° muốn bật tung ra, toàn thân chàng choáng váng hẳn Ä‘i. Chàng mở hé cánh cá»­a và bắt đầu nghe ngóng: trong nhà im phăng phắc, má»i vật Ä‘á»u ngủ say.
Chàng ngỡ ngàng Ä‘Æ°a mắt nhìn xuống ngÆ°á»i mình và nhìn má»i vật xung quanh, lòng băn khoăn không sao hiểu nổi: làm thế nào mà hôm qua, khi vào buồng, chàng lại không cài cá»­a lại và không những cứ để nguyên cả áo quần gieo mình xuống Ä‘i-văng, mà ngay cả mÅ© cÅ©ng không cất nữa. Khi chàng nằm xuống nó đã buá»™t ra và nay còn nằm trên sàn nhà, ngay cạnh gối. "Nếu có ai vào há» sẽ nghÄ© ra sao đây? Hẳn là há» sẽ nghÄ© rằng ta say, nhÆ°ng…". Chàng nhảy nhồm ra cá»­a sổ. Ở đây có đủ ánh sáng, chàng hối hả xem xét ngÆ°á»i mình suốt từ đầu đến chân: áo quần có còn vết gì không? NhÆ°ng cứ thế nầy thì không thể xem xét gì được: ngÆ°á»i chàng cứ run lên lẩy bẩy. Chàng lần lượt cởi hết áo quần ra xem lại thật kỹ. Chàng lật Ä‘i lật lại xem từng Ä‘Æ°á»ng may, từng mụn vá, và vẫn chÆ°a yên tâm, chàng xem lại từng cái má»™t đến ba lần liá»n. NhÆ°ng hình nhÆ° không có gì cả không thấy má»™t dấu vết nào; chỉ có má»™t chá»— gấu quần xổ tung ra, xÆ¡ vải thấm đầy máu đông đặc. Chàng lấy con dao xếp lá»›n xén hết chá»— xÆ¡ Ä‘i. Ngoài ra hình nhÆ° không còn gì nữa. Bá»—ng chàng sá»±c nhá»› ra rằng cái bóp tiá»n và những đồ đạc lấy trong hòm mụ già ra cho đến nay vẫn nằm trong túi chàng. Mãi cho đến nay mà chàng vẫn chÆ°a nghÄ© đến việc rút nó ra và Ä‘em giấu Ä‘i?
Ngay bây giá», trong khi xem xét áo quần, chàng vẫn không nhá»› ra. Thế là thế nào? Trong má»™t nhoáng chàng lôi hết ra ngoài và vứt cả lên bàn. Chàng lại còn lá»™n cả các túi áo ra cho chắc bụng để không còn sót lại má»™t cái gì nữa, xong chàng vò tất cả các thứ đó bá» vào má»™t góc phòng, nÆ¡i giấy dán tÆ°á»ng bong ra và rách má»™t lá»—.
Chàng nhét hết các thứ vào cái lá»— ấy, dÆ°á»›i làn giấy dán tÆ°á»ng. "á»”n rồi! Không còn thấy vết tích đâu nữa, cả cái bóp cÅ©ng thế!" - chàng mừng rỡ nghÄ© thầm trong khi đứng dậy nhìn đỠđẫn vào cài góc và cái lô giấy rách bây giá» cá»™m hẳn lên. Chợt cả ngÆ°á»i chàng run bắn lên vì kinh hãi: "Trá»i Æ¡i, - chàng tuyệt vá»ng thá»u thào - mình làm sao thế nầy? Thế mà gá»i là giấu kín Æ°? Äá»i thuở ai lại Ä‘i giấu nhÆ° thế?". Quả tình chàng quên không tính đến các thứ nầy; chàng tưởng là mình sẽ lấy tiá»n thôi, cho nên không chuẩn bị trÆ°á»›c chá»— cất giấu.
"NhÆ°ng bây giá», thì ta mừng cái gì má»›i được chứ? - chàng nghÄ© thầm. - Có ai lại Ä‘i giấu nhÆ° thế bao giá»? Äúng là mình mất hẳn trí khôn rồi!"
Chàng bải hoải ngồi xuống Ä‘i-văng và lập tức lại run lên cầm cập. NhÆ° má»™t cái máy, chàng kéo chiếc áo khoác mùa đông cÅ© kỹ của sinh viên vắt trên chiếc ghế đặt bên cạnh, má»™t chiếc áo hãy còn ấm, nhÆ°ng đã rách bÆ°Æ¡m ra, đắp lên ngÆ°á»i, và cÆ¡n mê sảng lại ập vào ngÆ°á»i chàng. Chàng thiếp Ä‘i.
Chỉ Ä‘á»™ năm phút sau chàng lại choàng dậy và lập tức hoáng hốt vồ lấy đống quần áo. "Làm sao mình lại có thể ngủ trong khi chÆ°a làm xong gì cả! Äúng thế, đúng thế rồi: mình vẫn chÆ°a tháo cái quai ở nách áo ra. quên bẵng Ä‘i mất, má»™t việc nhÆ° thế mà lại quên được! Má»™t tang vật rành rành ra nhÆ° thế?". Chàng giật đứt cái quai và hối hả xé vụn nó ra từng manh rồi nhét vào đống quần áo dÆ°á»›i gối. "Dù sao cÅ©ng không ai ngá» vá»±c những mảnh gì nầy; hình nhÆ° thế, hình nhÆ° thế đấy!" - Chàng đứng ở giữa phòng nhắc Ä‘i nhắc lại, và vá»›i má»™t sức chú ý căng thẳng đến ná»—i nhức cả mắt, chàng lại xem xét xung quanh, trên sàn nhà cÅ©ng nhÆ° khắp các nÆ¡i khác, xem mình có còn quên gì nữa không. Chàng biết chắc rằng mình Ä‘ang mất hết, ngay cả trí nhá»›, ngay cả khả năng suy luận Ä‘Æ¡n giản nhất cÅ©ng thế, và bắt đầu lo lắng ray rứt không sao chịu nổi.
Sao, chẳng lẽ hình phạt đã bắt đầu, chẳng lẽ giá» hành hình đã Ä‘iểm?… Kia rồi, kia rồi, mình biết ngay mà? Quả nhiên những mảnh xÆ¡ chàng xén ở gấu quần còn vứt bừa ra sàn nhà ngay chính giữa phòng, ai vào cÅ©ng có thể trông thấy ngay được! "Mình làm sao thế nầy nữa!" - Chàng lại kêu lên nhÆ° ngÆ°á»i mất trí.
Äến đây chàng nẩy ra má»™t ý nghÄ© kỳ lạ: có thể là áo quần chàng chá»— nào cÅ©ng bê bết những máu, có lẽ còn có nhiá»u vết máu lắm, chẳng qua chàng không trông thấy, không nhận ra đấy thôi, vì đầu óc chàng đã suy nhược, rối loạn, trí khôn đã má» Ä‘i. Bá»—ng chàng sá»±c nhá»› ra rằng trên cái bóp tiá»n cÅ©ng phải có máu, vì khi ta đút túi cái há»™p hãy còn Æ°á»›t!" Chàng lập tức lá»™n túi quần ra. Quả nhiên trên lần vải lót túi có những vết máu? "Thế nghÄ©a là ta chÆ°a mất hẳn trí khôn, thế nghÄ©a là ta hãy còn khả năng suy luận, còn trí nhá»›, má»›i có thể nghÄ© ra được Ä‘iá»u đó chứ? - chàng đắc chí nghÄ© thầm và há»›n hở hít mạnh không khí vào căng cả ***g ngá»±c, - chẳng qua vì sốt nên bị suy nhược, mê sảng trong chốc lát thôi". Chàng liá»n xé miếng vải lót túi quần bên trái ra. Vừa lúc ấy má»™t tia năng chiếu vào chiếc ủng bên trái của chàng: ở đầu chiếc bít tất thòi ra ngoài mõm giầy hình nhÆ° có những vết bẩn. Chàng cởi chiếc bít tất ra: "Äúng là có vết! MÅ©i bít tất nhÆ¡m nhá»›p những máu; chắc là chàng đã sÆ¡ ý bÆ°á»›c vào vÅ©ng máu… "NhÆ°ng bây giá» biết làm thế nào? Biết giấu chiếc bít tất, cái mảnh xÆ¡, cái treo túi nầy Ä‘i đâu?".
Chàng vơ cả một nắm và đứng sững ra ở giữa phòng.
"Bá» vào lò sưởi chăng?" NhÆ°ng đó là nÆ¡i há» sẽ bá»›i tìm trÆ°á»›c tiên. Äốt! NhÆ°ng lấy gì mà đốt? Äến diêm cÅ©ng không có nữa kia mà. Không, tốt hÆ¡n là hãy Ä‘em má»™t chá»— nào mà vứt. Phải rồi? Vứt Ä‘i thì hÆ¡n! - chàng nhắc Ä‘i nhắc lại và ngồi xuống Ä‘i-văng, - mà phải Ä‘i vứt ngay bây giá», không chậm trá»…!" NhÆ°ng đầu chàng lại cứ trÄ©u xuống gối; ngá»±c chàng lại rung lên từng cÆ¡n không sao cưỡng nổi; chàng kéo áo khoác lên đắp.
Và mãi hồi lâu, đến mấy tiếng liá»n, chàng cứ chập chá»n vá»›i ý nghÄ© "phải Ä‘i ngay bây giá», không lần lữa gì nữa, phải đến má»™t chá»— nào mà vứt hết các thứ nầy cho mất tang Ä‘i, nhanh lên, nhanh lên!" Äã mấy lần chàng choàng ngÆ°á»i lên, muốn đứng dậy mà không được. Má»™t tiếng đập cá»­a rất mạnh thức chàng tỉnh hẳn.
- Kìa mở ra chứ, chết rồi hay sao thế? Cứ ngủ li bì mãi! - Naxtaxia vừa kêu vừa nện quả đấm vào cá»­a, - ngủ suốt mấy ngày liá»n? Äúng hệt nhÆ° con chó! Mở ra nào. MÆ°á»i giá» rồi.
- Có lẽ Ä‘i đâu vắng cÅ©ng nên? - má»™t giá»ng đàn ông nói.
Chà giá»ng lão gác cổng… Lão muốn gì thế? Chàng choàng dậy ngồi trên Ä‘i-văng. Tim chàng đập mạnh đến Ä‘au cả ngá»±c.
- Thế thì ai chốt cá»­a lại? - Naxtaxia cãi, - chà lại sinh ra cái trò chốt vá»›i cài! Sợ ngÆ°á»i ta rinh mình Ä‘i mất chắc? Mở ra nào, đồ ngốc, dậy Ä‘i!
HỠmuốn gì? Tại sao lão gác cổng lại lên đây? HỠbiết hết rồi. Kháng cự hay là chịu mở cửa? Mẹ chúng nó…
Chàng nhá»m dậy, chồm vá» phía trÆ°á»›c và nhấc then cá»­a lên. Phòng chàng chật đến ná»—i có thể cứ ngồi ở giÆ°á»ng cùng mở được cá»­a.
Äúng nhÆ° chàng Ä‘oán, lão gác cổng Ä‘ang đứng trÆ°á»›c cá»­a vá»›i Naxtaxia.
Naxtaxia nhìn chàng má»™t cách khác thÆ°á»ng. Chàng Ä‘Æ°a mắt thách thức và tuyệt vá»ng nhìn lão gác cổng.
Lão im lặng, đưa cho chàng một tỠgiấy xám gấp làm đôi, niêm bằng thứ xi gắn cổ chai.
- Trát ở sở gửi đến, - lão vừa trao giấy vừa nói.
- Sở nào?…
- Sở cảnh sát, giấy đòi anh lên sở cảnh sát.
- Sở cảnh sát à!… Việc gì thế?
- Tôi làm thế nào mà biết được. HỠđòi thì đi thôi. - Lão chăm chú nhìn chàng, đảo mắt quanh phòng một lượt rồi quay ra.
- Cậu ốm thật rồi hay sao thế? - Naxtaxia há»i, mắt vẫn nhìn chàng đăm đăm. Lão gác cổng cÅ©ng ngoái đầu lại má»™t lát. - Sốt từ hôm qua, - Naxtaxia nói thêm. Chàng không đáp, tay vẫn cầm tá» giấy, không bóc ra.
- Thôi đừng dậy nữa! - Naxtaxia ái ngại nói tiếp khi thấy chàng thả chân xuống sàn. - á»m thì đừng Ä‘i nữa, chẳng có gì gấp đâu, tay cậu cầm cái gì thế? - chàng nhìn xuống: tay phải chàng Ä‘ang nắm má»› vải xá»› cắt ở gấu quần, chiếc bít tất, miếng rẻo túi quần.
Vừa qua chàng đã cầm nguyên cả các thứ đó mà ngủ. Mãi vỠsau, khi nghĩ lại, chàng mới nhớ rằng trong cơn sốt đã có lần chàng thức giấc, nửa mê nửa tỉnh, nắm mở giẻ thật chặt và cứ thế mà ngủ lại.
- Xem cậu ta nhặt được mở giẻ ở đâu mà ngủ cÅ©ng không rá»i ra, nhÆ° thể của quý ấy… - Nói Ä‘oạn Naxtaxia cÆ°á»i rÅ© ra từng cÆ¡n nhÆ° thÆ°á»ng lệ. Trong nháy mắt chàng đút hết nắm giẻ xuống dÆ°á»›i vạt áo và trừng trừng giÆ°Æ¡ng mắt nhìn chị ta. Tuy lúc ấy chàng rất ít khả năng suy nghÄ© tỉnh táo, Raxkonikov cÅ©ng cảm thấy rằng thái Ä‘á»™ của những kẻ Ä‘i bắt ngÆ°á»i hẳn không nhÆ° thế. "NhÆ°ng còn… sở cảnh sát".
- Uống nước chè nhé? Có muốn uống không? Tôi sẽ đem lại, hãy còn đấy!
- Không… tôi đi đây! Tôi đi ngay dây, - chàng đứng dậy lẩm bẩm.
- Nhưng liệu có xuống nổi thang gác không đã nào?
- Tôi cứ đi…
- Ừ muốn đi thì đi.
Naxtaxia theo sau ngÆ°á»i gác cổng lui ra. Chàng lập tức lao ngÆ°á»i ra chá»— sáng xem lại chiếc bít tất và miếng rẻo: "Có vết, nhÆ°ng không rõ lắm; bùn lấm bê bết, lại chà xát mãi nên màu cùng bạc Ä‘i. Không biết trÆ°á»›c thì không thấy gì đâu. Thế nghÄ©a là Naxtaxia đứng xa không thể nhìn thấy gì được. Lạy Chúa!". Chàng lập cập bóc phong bì ra Ä‘á»c. Chàng Ä‘á»c hồi lâu và mãi cuối cùng má»›i hiểu ra. Äó là má»™t tá» trát thông thÆ°á»ng của quan cảnh sát yêu cầu đến trình tại phòng giấy quận trưởng vào lúc chín giá» rưỡi ngày hôm nay.
"Chuyện quái gì thế nhỉ? Mình có việc gì dính dáng đến cảnh sát đâu? Mà tại sao lại đúng vào hôm nay? - chàng ngầm nghÄ©, lòng bàn khoăn ray rứt. - Trá»i Æ¡i, sao cho chóng xong Ä‘i" Chàng quỳ xuống toan cầu nguyện, nhÆ°ng rồi lại bật cÆ°á»i - không phải cÆ°á»i lá»i cầu nguyện mà cÆ°á»i bản thân mình. Chàng bắt đầu hối hả mặc áo. Ra sao thì ra, đã há»ng thì cho há»ng nốt, cần gì! Cứ Ä‘i chiếc tất vào? - chàng chợt nghÄ©, - càng trát bụi vào, càng mất đâu. NhÆ°ng vừa luồn chiếc bít tất vào chàng đã kinh tởm và khiếp sợ rút nó ra. Rồi nhá»› ra rằng không còn chiếc nào khác, chàng lại Ä‘i vào và cÆ°á»i phá lên. "Tất cả những cái đó Ä‘á»u là Æ°á»›c lệ, Ä‘á»u là tÆ°Æ¡ng đối, đó chỉ là những cái hình thức, - ý nghÄ© ấy vụt thoáng qua trí chàng nhÆ° chỉ chạm há» vào má»™t góc lá» tÆ° tưởng, trong khi cả ngÆ°á»i chàng run lên cầm cập, - Ấy thế mà ta vẫn xá» chân vào đấy! Rốt cục rồi cÅ©ng xá» chân vào!" NhÆ°ng rồi tiếng cÆ°á»i nhÆ°á»ng chá»— ngay cho ná»—i tuyệt vá»ng. "Không… mình không đủ sức…" - chàng thầm nghÄ©. Chân chàng run lẩy bẩy. "Run vì sợ đấy - chàng lẩm bẩm nói má»™t mình. Äầu chàng váng lên và nhức nhối vì cÆ¡n sốt. "Äây là má»™t quá»· kế! Chúng nó muốn bày mÆ°u nhá»­ mình đến rồi há»i cÅ©ng bất thình lình" - chàng nghÄ© tiếp khi ra cầu thang. "Tệ hại nhất là bây giá» mình gần nhÆ° Ä‘ang mê sảng… mình có thể buá»™t mồm nói bậy…"
Trên cầu thang chàng sá»±c nhá»› rằng mình vẫn để nguyên các thứ trong cái lá»— thủng trên tấm giấy dán tÆ°á»ng, - "mà có lẽ há» cố nhá»­ cho mình Ä‘i vắng để soát nhà cÅ©ng nên?" - chàng chợt nghÄ© ra và dừng lại. NhÆ°ng má»™t tâm trạng tuyệt vá»ng, má»™t thứ trâng tráo của kẻ cùng Ä‘Æ°á»ng đã khống chế chàng, chàng khoát tay má»™t cái và Ä‘i thẳng.
"Miễn sao cho chóng xong đi!…"
Ngoài phố nóng bức không sao chịu nổi; suốt mấy ngày hôm ấy không có lấy má»™t giá»t mÆ°a. Lại cảnh bụi bặm, vôi gạch, lại mùi xú uế nồng nặc từ các cá»­a hiệu, các tiệm rượu xông ra, lại những gã say rượu Ä‘i lại nhan nhản, những ngÆ°á»i bán hàng rong bẩn thỉu và những chiếc xe ngá»±a á»p ẹp. Ãnh nắng chói vào mắt chàng nhức buốt; đầu chàng váng hẳn lên - cái cảm giác thông thÆ°á»ng của ngÆ°á»i sốt khi ra Ä‘Æ°á»ng Ä‘á»™t ngá»™t trong má»™t ngày nắng sáng.
Äi đến chá»— rẽ ngoặt sang dãy phố "hôm qua", chàng bồi hồi lo sợ liếc mắt nhìn vào dãy phố, nhìn toà nhà ấy… và lập tức nhìn sang chá»— khác.
"Nếu há» há»i, có lẽ ta sẽ nói hết" - chàng nghÄ© khi gần đến sở cảnh sát.
Sở cảnh sát cách nhà chàng khoảng má»™t phần tÆ° verxta. Nó vừa dá»n sang trụ sở má»›i đặt ở tầng gác thứ tÆ° của má»™t toà nhà má»›i. Hồi nó còn ở chá»— cÅ©, chàng đã có lần ghé vào má»™t lát, nhÆ°ng đã lâu lắm rồi. Äi vào cổng, chàng thấy ở bên phải có má»™t cầu thang, và trên cầu thang, má»™t ngÆ°á»i mu-gich cầm quyển sổ Ä‘ang Ä‘i xuống: "Có những ngÆ°á»i gác cổng ra vào; thế thì đây đúng là sở cảnh sát rồi" (2), chàng phá»ng Ä‘oán nhÆ° vậy rồi cứ thế leo lên thang gác, không muốn há»i ai hết.
"Ta sẽ vào, sẽ quỳ xuống và khai hết từ đầu chí cuối". - chàng nghÄ© khi bÆ°á»›c lên tầng thứ tÆ°. Cầu thang chật hẹp, lên thẳng đứng, ngập ngụa nÆ°á»›c bẩn vả rác rưởi. Tất cả các gian bếp của tất cả các nhà ở khắp bốn tầng Ä‘á»u trông ra thang gác và cứ thế mở suốt ngày. Cho nên không khí ở đây ngá»™t ngạt lạ lùng. Những ngÆ°á»i gác cổng sổ cắp nách, những ngÆ°á»i cảnh binh và những ngÆ°á»i thÆ°á»ng dân nam có nữ có lẽn lên xuống xuống không ngừng. Cánh cá»­a vào phòng giấy cÅ©ng mở toang. Chàng bÆ°á»›c vào và dừng lại ở phòng ngoài. Ở đây có mấy ngÆ°á»i mu-gich Ä‘ang đứng dợi.
Không khí trong phòng nầy cÅ©ng hết sức ngá»™t ngạt, lại thêm mùi sÆ¡n Æ°á»›t ở các phòng xông ra, tanh đến lá»™n má»­a. Äợi được má»™t lát, chàng nảy ra ý Ä‘i thẳng vào phòng bên. Các phòng ở đây Ä‘á»u chật và thấp. Má»™t tâm trạng nôn nóng cứ thôi thúc chàng Ä‘i sâu mãi vào các phòng trong. Không có ai để ý đến chàng. Ở gian phòng thứ hai có những viên thÆ° lại ăn mặc chẳng hÆ¡n gì chàng mấy, Ä‘ang ngồi viết hí hoáy, trông há» có má»™t vẻ gì kỳ quái. Chàng há»i thăm má»™t ngÆ°á»i trong bá»n há».
- Anh cần cái gì?
Chàng chìa tỠtrát của sở ra.
- Ông là sinh viên à? - ngÆ°á»i kia há»i sau khi nhìn vào giấy.
- Vâng, cựu sinh viên.
Viên thÆ° lại nhìn chàng má»™t lát, song cÅ©ng không há» có ý tò mò. Äó là má»™t ngÆ°á»i có bá»™ tóc rối xù lên, mắt lá» Ä‘á» nhÆ° thể luôn luôn theo Ä‘uổi má»™t ý nghÄ© bất Ä‘i bất dịch.
"Há»i hắn thì chẳng biết thêm được gì đâu, hắn dá»­ng dÆ°ng đối vá»›i má»i việc trên Ä‘á»i" - Raxkonikov thầm nghÄ©.
- Ông đi lại đằng kia gặp ông chánh văn phòng, viên thư lại nói và giơ ngón tay ra phía trước chi vào gian phòng ở tận cùng.
Chàng bÆ°á»›c vào phòng nầy phòng thứ tÆ° kế từ ngoài vào, má»™t gian phòng chật hẹp và đầy ắp những ngÆ°á»i là ngÆ°á»i - đám khách ở đây ăn mặc sạch sẽ hÆ¡n những ngÆ°á»i đứng trong các phòng kia. Trong số khách có hai ngÆ°á»i đàn bà. Má»™t ngÆ°á»i để tang, phục sức tồi tàn ngồi trÆ°á»›c bàn giấy viên chánh văn phòng và Ä‘ang viết những gì gì do viên kia Ä‘á»c. NgÆ°á»i đàn bà thứ hai béo phục phịch, da mặt lốm đốm Ä‘á», dáng bệ vệ, ăn mặc sang trá»ng và diêm dúa, ngá»±c cài má»™t cái hoa giả to bằng cái Ä‘Ä©a tách, Ä‘ang đứng đợi má»™t bên. Raxkonikov chìa tá» trát ra cho viên chánh văn phòng. Hắn liếc nhìn qua tá» giấy, nói: "Ông đợi má»™t tí", rồi tiếp tục Ä‘á»c cho ngÆ°á»i đàn bà mặc tang phục viết.
Raxkonikov thở đã nhẹ nhõm hơn. "Chắc là không phải!" Chàng dần dần hoàn hồn, cố hết sức trấn tĩnh và lấy lại can đảm.
"Chỉ cần má»™t cá»­ chỉ dại dá»™t, má»™t hành Ä‘á»™ng bất cẩn hết sức nhá» nhặt là có thể lá»™ hết! Hừm… tiếc rằng ở đây khó thở quá, - chàng nghÄ© tiếp, - ngá»™t ngạt thế nầy… Äầu đã thấy choáng váng… trí khôn cÅ©ng vậy…".
Chàng thấy hoang mang lạ lùng. Chàng chỉ sợ không tá»± chủ được. Chàng cố gắng chú ý đến má»™t vật gì hay nghÄ© đến má»™t việc gì hoàn toàn xa lạ, nhÆ°ng không sao được. Vả chăng viên chánh văn phòng Ä‘ang thu hút hết sức chú ý của chàng: cứ muốn phân tích vẻ mặt của hắn để phá»ng Ä‘oán xa gần. Äó là má»™t ngÆ°á»i rất trẻ, tuổi trạc hai mÆ°Æ¡i hai nÆ°á»›c da ngăm ngăm, vẻ mặt linh hoạt. Trông hắn có vẻ già hÆ¡n tuổi. Hắn ăn mặc bảnh bao, theo đúng thá»i trang, tóc rẽ thành Ä‘Æ°á»ng ngôi, chải chuốt và bôi sáp cẩn thận, mấy ngón tay trắng trẻo rá»­a ráy kỹ lưỡng bằng bàn chải, Ä‘eo rất nhiá»u nhẫn và khâu, áo gi-lê mắc những sợi dây chuyá»n vàng. Vá»›i má»™t ngÆ°á»i ngoại quốc Ä‘ang đứng đấy hắn lại còn nói dăm ba câu tiếng Pháp nghe khá thông thạo.
- Luyza Ivanovna, bà ngồi xuống chứ, - hắn quay lại má»™t chút nói vá»›i ngÆ°á»i đàn bà mặt đỠăn mặc diêm dúa nãy giá» cứ đứng mãi, nhÆ° thể không dám ngồi xuống, mặc dầu ngay bên cạnh có má»™t chiếc ghế tá»±a.
- Ich danke(3) - bà ta nói khẽ, Ä‘oạn ngồi xuống trong tiếng lụa sá»™t soạt. Chiếc áo dài màu xanh nhạt viá»n đăng-ten trắng của bà ta nhÆ° má»™t quả khinh khí cầu phồng tÆ°á»›ng ra xung quanh ghế và choán đến gần ná»­a gian phòng. Mùi nÆ°á»›c hoa sá»±c nức. NhÆ°ng bà ta hẳn lấy làm ngượng vì mình choán hết ná»­a phòng và mùi nÆ°á»›c hoa của mình cứ bay lên ngào ngạt nhÆ° vậy, bèn nở má»™t nụ cÆ°á»i vừa bẽn lẽn vừa trâng tráo, nhÆ°ng rõ ràng là có ý lo ngại.
Cuối cùng ngÆ°á»i đàn bà mặc tang phục đã viết xong và đứng dậy. Vừa lúc ấy có má»™t viên sÄ© quan nện gót giầy bÆ°á»›c vào, vẻ hiên ngang, cứ má»—i bÆ°á»›c lại nhích vai má»™t cái trông rất lạ mắt. Hắn vứt chiếc mÅ© lưỡi trai có đính phù hiệu lên bàn và ngồi vào ghế bành. NgÆ°á»i đàn bà sang trá»ng trông thấy hắn lập tức đứng dậy, và vá»›i má»™t vẻ hân hoan đặc biệt, nhún chân xuống chào; nhÆ°ng viên sÄ© quan không mảy may để ý đến bà ta, còn bà ta thì bây giá» không còn dám ngồi xuống trÆ°á»›c mặt hắn nữa. Äó là viên phó quận trưởng cảnh sát khu nầy. Hắn để hai chòm ria mép rất dài màu hung hung chÄ©a ngang ra hai bên; mặt có những nét rất thanh nhÆ°ng không có gì đặc biệt ngoài má»™t vẻ hách dịch nào đó. Hắn nhìn Raxkonikov gÆ°á»m gÆ°á»m và phần nào có ý bá»±c tức; chàng ăn mặc tồi tàn quá, và tuy tÆ° thái của chàng đã nhÅ©n nhặn nhÆ°ng vẫn không tÆ°Æ¡ng xứng vá»›i cách trang phục: Raxkonikov đã vô ý nhìn hắn quá thẳng và quá lâu khiến hắn phật ý.
- Anh kia muốn gì hả? - hắn quát, chắc lấy làm lạ rằng một tên khố rách áo ôm như thế mà lại không thèm quay mặt đi khi bắt gặp cái nhìn nảy lửa của hắn.
- NgÆ°á»i ta đòi tôi đến… có trát… - Raxkonikov ấp úng trả lá»i.
- Äây là ngÆ°á»i sinh viên gá»i đến vá» việc lá Ä‘Æ¡n đòi nợ - viên chánh văn phòng vá»™i ngẩng đầu lên khá»i đống giấy nói. - Äây ạ? - Äoạn hắn đẩy vá» phía Raxkonikov má»™t quyển vở và chỉ cho chàng má»™t Ä‘oạn viết trên trang giấy, - Ông Ä‘á»c Ä‘i?
"Tiá»n Æ°? Tiá»n gì nhỉ? - Raxkonikov nghÄ©, - nhÆ°ng, nhÆ° vậy tức là không phải chuyện ấy". Và chàng rùng mình lên vì mừng rỡ. Chàng bá»—ng thấy ngÆ°á»i nhẹ nhõm lạ lùng. Cả gánh nặng dè trÄ©u lên vai chàng đã bay biến Ä‘i đâu mất.
- Thế trong giấy má»i ông đến vào lúc mấy giá», thÆ°a ông" - viên trung uý quát to, má»—i lúc má»™t cáu tiết, chẳng hiểu vì chuyện gì. - ngÆ°á»i ta viết là chín giá», thế mà bây giỠđã hÆ¡n mÆ°á»i má»™t giá» rồi!
- Há» má»›i Ä‘Æ°a lại cho tôi cách đây có mÆ°á»i lăm phút, - Raxkonikov dõng dạc nói chõ qua vai, trong lòng cÅ©ng Ä‘á»™t nhiên thấy nổi giận lên má»™t cách bất ngá», và thậm chí còn cảm thấy phần nào thích thú trong cÆ¡n giận, - Thiết tưởng tôi Ä‘ang ốm, Ä‘ang lên cÆ¡n sốt thế nầy mà vẫn đến đây, nhÆ° thế cÅ©ng đủ lắm rồi.
- Xin ông đừng có quát lên như thế!
- Tôi không quát, tôi nói rất từ tốn, chính ông quát tôi thì có; tôi là sinh viên, và không cho phép ai được quát tôi cả.
Viên phó quận trÆ°á»ng nổi xung lên đến ná»—i phút đầu không nói ra được câu nào, chỉ thấy môi hắn lắp bắp làm toé cả bá»t ra. Hắn nhảy chồm lên.
- Ông im ng… nga… y! Ông Ä‘ang ở nÆ¡i công Ä‘Æ°á»ng. Xin ông đừng có v… vô lá»…!
- ông cÅ©ng Ä‘ang ở nÆ¡i công Ä‘Æ°á»ng, - Raxkonikov quát lên, - thế mà không những ông quát tháo, ông lại còn hút cả thuốc lá nữa, chính ông vô lá»… đối vá»›i chúng tôi - Nói xong câu ấy, Raxkonikov có má»™t cảm giác khoái lạc không sao tả xiết.
Viên chánh văn phòng mỉm cÆ°á»i nhìn hai ngÆ°á»i.
Viên trung uý nóng tính có vẻ lúng túng. Mãi hồi lâu hắn má»›i rán sức quát lên thật to, giá»ng nghe rất gượng gạo.
- Äó không phải việc ông ông hãy chịu phiá»n cÅ©ng khai theo nhÆ° ngÆ°á»i ta yêu cầu. Alekxandr Grigoryevich, Ä‘Æ°a cho ông ấy xem. NgÆ°á»i ta kiện ông đấy, ông không chịu trả tiá»n! Äẹp mặt chÆ°a?…
NhÆ°ng Raxkonikov không còn buồn nghe hắn nói nữa. Chàng háo hức cầm lấy tá» giấy, sốt ruá»™t muốn tìm ngay ra manh mối. Chàng Ä‘á»c Ä‘i Ä‘á»c lại đến hai lần mà vẫn không hiểu.
- Cái gì thế nầy? - chàng há»i viên chánh văn phòng.
- Äó là giấy đòi tiá»n thuê nhà. Má»™t là ông phải trả số tiá»n còn nợ vá»›i tất cả những khoản bồi thÆ°á»ng, phụ toán vân vân, hai là phải viết tá» khai cho biết đến bao giỠông có thể trả, và đồng thá»i cam kết không ra khá»i kinh đô trÆ°á»›c khi trả xong nợ, không bán chác hoặc giấu giếm tài sản của mình Ä‘i. NgÆ°á»i chủ nợ có quyá»n Ä‘em phát mại tài sản của ông và xá»­ lý vá»›i ông đúng luật pháp.
- Nhưng tôi… có nợ gì ai đâu!
- Cái đó thì không phải việc chúng tôi. Chúng tôi chỉ biết là có nhận được má»™t tá» phiếu hợp lệ nhận nợ số tiá»n thuê nhà là má»™t trăm mÆ°á»i lăm rúp của ông trao cho bà quả phụ viên công chức bậc tám Zarnitxyn cách đây chín tháng, và bà quả phụ Zarnitxyn đã gán tá» giấy nầy cho quan tÆ° vấn pháp đình Shebarov để thanh toán, cho nên sở gá»i ông đến đây để trả lá»i vá» việc nầy.
- Nhưng bà ta là chủ trỠcủa tôi kia mà?
- Chủ trỠcủa ông thì có sao!
Viên chánh văn phòng nhìn chàng vá»›i má»™t nụ cÆ°á»i thÆ°Æ¡ng hại và bá» trên, đồng thá»i không khá»i có phần đắc chí nhÆ° khi nhìn má»™t anh chàng khá» khạo má»›i bắt đầu nếm mùi cay cá»±c, ý nhÆ° muốn nói: "Thế nào, bây giá» anh thấy trong ngÆ°á»i ra sao?". NhÆ°ng chàng thì bây giá» có thiết gì, có hÆ¡i đâu mà Ä‘i để ý đến những thứ tín phiếu, những việc kiện tụng ấy? Những thứ ấy làm sao có thể đáng cho chàng lo lắng, hay dù chỉ để ý đến thôi cÅ©ng vậy! Chàng đứng đấy, Ä‘á»c, nghe, trả lá»i vả lại còn há»i nữa, nhÆ°ng tất cả những việc ấy chàng Ä‘á»u làm nhÆ° cái máy. Giá» phút nầy, tất cả con ngÆ°á»i chàng Ä‘ang tràn ngập ná»—i hân hoan của bản năng tá»± vệ đắc thắng, của kẻ vừa thoát ra khá»i mối nguy cÆ¡ Ä‘ang nặng trÄ©u trên mình; chàng không há» lo xa, phân tích, không há» hình dung những cách đặt và giải quyết những vấn Ä‘á» sau nầy, không há» nghi ngá», thắc mắc.
Äó là má»™t giây phút vui sÆ°á»›ng trá»n vẹn, tá»± nhiên, thuần tuý thú vật. NhÆ°ng vừa lúc ấy ở sở cảnh sát bá»—ng diá»…n ra má»™t cÆ¡n giông tố. Viên trung uý, hãy Ä‘ang giận run lên vá» thái Ä‘á»™ vô lá»… của Raxkonikov và hẳn là muốn cứu vãn lại uy thế, hầm hè xông vào xỉ vả ngÆ°á»i "đàn bà sang trá»ng" đáng thÆ°Æ¡ng kia, nây giá» vẫn nhìn hắn vá»›i nụ cÆ°á»i hết sức ngá» nghệch.
- Còn mụ nữa, đồ ** rạc! - hắn bá»—ng gân cổ hét tÆ°á»›ng lên ngÆ°á»i đàn bà mặc tang phục đã ra ngoài - Äêm qua, ở đằng nhà mụ có chuyện gì thế hả? Lại những việc nhÆ¡ nhuốc bậy bạ làm toáng cả phố lên. Lại rượu chè, lại ẩu đả. Muốn vào nhà pha trừng giá»›i lắm phá»ng? Ta đã nói vá»›i mụ, ta đã báo trÆ°á»›c hàng mÆ°á»i lần cho mụ biết rằng đến lần thứ mÆ°á»i má»™t ta không dung tha nữa đâu? Thế mà mụ lại chứng nào tật ấy, cái đồ ** rạc!
Raxkonikov kinh ngạc đến ná»—i tá» giấy buá»™t ra khá»i tay chàng rÆ¡i xuống đất. Chàng ngÆ¡ ngác nhìn ngÆ°á»i đàn bà sang trá»ng Ä‘ang bị xỉ vả không chút kiêng dè; nhÆ°ng chỉ má»™t lát sau chàng chợt hiểu và còn đâm ra thích thú vá»›i chuyện nầy nữa là khác. Chàng lắng nghe má»™t cách khoái trá, thậm chí còn muốn cÆ°á»i to lên, cÆ°á»i to lên nữa… DÆ°á»ng nhÆ° bao nhiêu dây thần kinh của chàng Ä‘á»u rung lên bần bật.
- Ilya Petrovich! - viên chánh văn phòng lo lắng gá»i, nhÆ°ng rồi phải dừng lại đợi lúc khác, bởi vì kinh nghiệm bản thân đã cho hắn biết rằng viên trung uý nóng nảy đã sôi sục lên rồi thì không còn cách gì ngăn hắn lại nữa.
Vá» phần ngÆ°á»i đàn bà sang trá»ng thì thoạt tiên còn run sợ cuống quít trÆ°á»›c cÆ¡n sấm sét ấy; nhÆ°ng lạ thay, những câu chá»­i bá»›i càng dôn dập và càng dữ dá»™i, thì vẻ mặt bà ta lại càng hoà nhã, nụ cÆ°á»i của bà hÆ°á»›ng vá» phía viên trung uý hung dữ kia lại càng thêm duyên dáng. Bà ta cứ nhấp nhá»m tại chá»—, nhún chân liên tiếp sốt ruá»™t đợi ngÆ°á»i ta cho phép mình thÆ°a lại. Cuối cùng, dịp ấy đã đến.
- ThÆ°a ông tại uý, ở nhà tôi có đánh nhau ầm Ä© gì đâu - bà ta bá»—ng tuôn ra má»™t tràng nhÆ° trút đồ, giá»ng Äức rất nặng, tuy bà ta nói tiếng Nga liến láu - và khôông há» có chuyện gì pậy pạ cả, há» uống rượu ở tâu say khuốt rồi kéo tến, tôi xin kể hết tế ôông rõ. Ôông tại uý ạ tôi khôông có tá»™i tìn gì, nhà tôi là nhà tá»­ tế, thÆ°a ôông tại uý, tá»u là chá»— tứng tắn cả, và pản thân tôi khôông pao giá» muốn có chuyện gì pậy pạ. Thế nhÆ°ng há» uống rượu say mèm rồi kéo tến, lại tôi thêm pa chai nữa, rồi má»™t ngÆ°á»i dÆ¡ hai chân lên tênh duông cầm pằng chân, fào nhà tủ tế mà làm nhÆ° ráy thật không tốt. Hắn tập fỡ cả tàn duông cầm, fà tôi có pảo hắn là nhÆ° fậy khôông còn ra cái thế thôống gì nữa. Thế là hắn fÆ¡ lấy má»™t chai rượu tánh vào tít má»i nguồi. Tôi pèn ká»i ngay pác kác còông, Kan má»›i tến, thế là hắn cầm lấy Karl ténh dập con mắt, Henriet hắn cÅ©ng ténh dập con mắt, còn tôi thì hắn ténh cái má năm lần. Thua ôông tại uý, fào nhà tù tế mà làm nhÆ° fậy thật là pất lật sá»±, thế tôi má»›i la lên. Hắn liá»n mở cá»­a sổ trôông ra kến tào và rôống lên the thé nhu con lá»™n con, thật là xấu hồ. Ai tá»i lại chõ mồm ra phố mà hét lên nhu con lá»™n con nhu thế pao giá»? Húi, húi, húi? Kan má»›i nắm lấy tuổi áo hắn mà kéo và quả tìn, thua ôông tại uý, có làm réch mất áo Rock. Thế rồi hắn la lên là phỉ tá»n cho hắn muồi lăm rúp. Thật là má»™t nguồi khéch khôong tủ tế, thua ôông tại uý, làm tủ những trò pậy pạ! Hẳn pảo là sẽ fiết má»™t pài páo tả kít ôông, páo nào hắn cÅ©ng quen, muốn fiết gì fỠôông thì fiết.
- Thế thì hắn là một nhà văn à?
- ThÆ°a phải ạ, và thÆ°a á»Ã´ng tại uý, fào nhà tủ tế mà nhÆ° rậy thật ià pất lịt sá»±!
- Thôi, thôi, thôi! Äủ rồi! Ta đã nói vá»›i mụ, ta đã nói là…
- Ilya Petrovich! - viên chánh văn phòng lại nói, giá»ng đầy ý nghÄ©a. Viên trung uý liếc nhanh vá» phía hắn: hắn sẽ gật đầu.
- Äây thì thÆ°a bà Laviza Ivanovna kính mến, đây là lá»i dặn cuối cùng của tôi, và lần nầy là lần cuối cùng đấy nhé, viên trung uý nói tiếp. - Nếu trong cái nhà tá»­ tế của bà mà còn xảy ra chuyện bậy bạ nhÆ° thế má»™t lần nữa thôi, tôi sẽ cho bà nếm mùi nhà pha ngay, nhÆ° trong giá»ng văn quý phải vẫn nói. Bà nghe ra chÆ°a?
- Thế ra nhà văn kia đã lấy của cái "nhà tứ tế" ấy năm rúp tiá»n Ä‘á»n áo. Äấy, các nhà văn là thế đấy! - hắn vừa nói vừa ném má»™t cái nhìn khinh bỉ vá» phía Raxkonikov. - Hôm kia trong má»™t quán rượu còn xảy ra má»™t chuyện nhÆ° thế nầy nữa: có má»™t lão vào ăn uống no nê rồi không muốn trả tiá»n; đòi thì lão nói: "Tôi sẽ cho lên báo má»™t bài đả kích nhà ngÆ°á»i vá» việc nầy". Trên tàu thuá»· tuần trÆ°á»›c cÅ©ng có má»™t lão nhà văn dùng đủ những danh từ tục tÄ©u thoá mạ vợ và con gái má»™t ông tÆ° vấn quốc gia đáng kính. Hôm trÆ°á»›c ngÆ°á»i ta đã phải tống cổ má»™t tên nhÆ° thế ra khá»i cá»­a má»™t hiệu bánh kẹo đấy. Äấy cái bá»n nhà văn, nhà báo, sinh viên, cái bá»n mồm loa mép giải ấy là nhÆ° thế đấy… xì! Thôi mụ kia xéo Ä‘i! Ä‘i! Ta sẽ để ý theo dõi… liệu hồn. Nghe ra chÆ°a?
Luyza Ivanovna Ä‘on đả nhún mình chào tứ phía, vừa chào vừa Ä‘i thụt lùi ra cá»­a, nhÆ°ng vừa đến cá»­a thì vấp lÆ°ng phải má»™t viên sÄ© quan đẹp trai có khuôn mặt cởi mở tÆ°Æ¡i tắn vôi bá»™ râu rậm tuyệt mỹ màu vàng óng. Äó chính là Nikodim Phomits, viên quận trưởng cảnh sát.
Luyza Ivanovna vội vàng cúi mình chào đến gần sát đất và nhún nhảy từng bước ngắn chạy vụt ra ngoài.
- Lại sấm sét, bão tố, cuồng phong? - Nikodim Phomits thân mật và ôn tồn nói với Ilya Petrovich - lại bị quấy rầy trêu tức, lại sôi sục lên rồi! Vừa vào đến cầu thang tôi đã nghe thấy tiếng.
- Biết làm thế nào được? - Ilya Petrovich nói, giá»ng lÆ¡ đãng má»™t cách đài các, vừa nói vừa cầm mấy tệp giấy tá» Ä‘i sang bàn bên, cứ má»—i bÆ°á»›c lại nhích vai lên má»™t cái trông rất ngoạn mục.
- Äây, xin ngài thấy cho: ngài văn sÄ© đây, - tức ngài sinh viên nầy, hay nói cho đúng hÆ¡n, là ngài cá»±u sinh viên nầy, không trả tiá»n, ký những tá» tín phiếu và không chịu cuốn gói ra khá»i nhà trá», ngÆ°á»i ta gá»­i Ä‘Æ¡n kiện không ngá»›t ấy thế mà ngài lại còn có nhã ý khiếu nại là tôi đã dám hút thuốc trÆ°á»›c mặt ngài! Ngài còn tá» ra khiếm nhã gấp mấy, đây xin ngài đại uý thứ nhìn xem: dáng vẻ ngài đã hấp dẫn chÆ°a!
- Nghèo không phải là xấu, anh bạn ạ, nhÆ°ng làm thế nào được! Ai cÅ©ng biết là thuốc súng không Ä‘á»i nào chịu để ai lăng nhục: Chắc ông lại có Ä‘iá»u gì bá»±c mình vá»›i trung uý và không tá»± kiá»m chế được chứ gì - Nikodim Phomits ôn tồn nói tiếp vá»›i Raxkonikov, - nhÆ°ng ông làm nhÆ° vậy là không phải: trung uý đây là má»™t ngÆ°á»i hết sức cao quý, nhÆ°ng tính nhÆ° thuốc súng, nhÆ° thuốc súng! Cứ bùng lên, sôi lên, cháy phụt lên - rồi mất biến! Xong là hết! Rốt cục chỉ còn lại má»™t tấm lòng vàng! Cho nên trong binh Ä‘oàn má»›i đặt cho ông ta cái biệt hiệu "trung uý thuốc súng"…
- Mà đây có phải là má»™t binh Ä‘oàn thÆ°á»ng đâu?
Ilya Petrovich thốt lên, rất hài lòng vì được mơn trớn dễ chịu như vậy, nhưng vẫn chưa nguôi hết cơn giận.
Raxkonikov bỗng thấy muốn nói với hắn một câu gì thật hoà nhã.
- Äại uý cứ thá»­ nghÄ© mà xem, - chàng quay vá» phía Nikodim Phomits mở đầu, giá»ng rất ung dung. - đại uý cứ thá»­ đặt mình vào tình cảnh tôi xem… Tôi rất sẵn lòng xin lá»—i ngài trung uý, nếu vá» phần tôi đã có gì sÆ¡ xuất đối vá»›i ngài. Tôi là má»™t sinh viên nghèo và Ä‘au ốm, luôn bị cảnh túng bần giầy vò - chàng dùng đúng chữ "giầy vò". - Tôi là cá»±u sinh viên, bởi vì hiện nay tôi không có cách gì sinh sống, nhÆ°ng tôi sẽ nhận được má»™t số tiá»n… Tôi có ngÆ°á»i mẹ và ngÆ°á»i em gái ở trấn X… Há» sẽ gá»­i tiá»n cho tôi, và tôi sẽ trả. Bà chủ trá» của tôi là má»™t ngÆ°á»i tốt, nhÆ°ng bà ấy thấy tôi mất chá»— dạy há»c và bốn tháng liá»n không trả được tiá»n trá» nên đã oán giận tôi đến ná»—i thậm chí cÅ©ng không thèm dá»n cho tôi ăn nữa… Và tôi không thể nào hiểu được cái tín phiếu ấy là thế nào. Bây giá» bà ấy căn cứ vào tá» tín phiếu ấy để bắt tôi trả tiá»n, ngài cứ thá»­ nghÄ© xem…
- Nhưng đó có phải việc chúng tôi đâu… - viên chánh văn phòng lại nói.
- Xin phép, xin phép ngài, tôi hoàn toàn đồng ý vá»›i ngài, nhÆ°ng cÅ©ng xin ngài cho phép tôi được giãi bày, - Raxkonikov lại tiếp, chàng không nói vá»›i viên chánh văn phòng mà vẫn chỉ nói vá»›i Nikodim Phomits, nhÆ°ng cÅ©ng cố hết sức quay vá» phía Ilya Petrovích mặc dầu hắn cứ má»™t má»±c làm ra vẻ nhÆ° Ä‘ang cắm cúi xem đống giấy tá», không thèm chú ý đến chàng, - vá» phần tôi tôi xin phép giãi bày rằng tôi trỠở nhà bà ta đã hÆ¡n ba năm nay, mãi từ hồi tôi má»›i ở quê lên và trÆ°á»›c tiên… trÆ°á»›c tiên… vả chăng việc gì tôi lại không thú nhận rằng ngay từ đầu tôi đã có lá»i hứa là sẽ lấy con gái bà ta, má»™t lá»i hứa miệng, hoàn toàn không có gì ràng buá»™c… Äó là má»™t ngÆ°á»i con gái mà, dù sao tôi cÅ©ng có chút cảm tình vá»›i cô ta… tuy cÅ©ng chẳng phải yêu Ä‘Æ°Æ¡ng gì, nói tóm lại, tuổi trẻ, nghÄ©a là tôi muốn nói rằng hồi ấy bà chủ trỠđối vá»›i tôi rất rá»™ng rãi vá» mặt tiá»n nong, và tôi sinh hoạt có phần… hồi ấy tôi nhẹ dạ lắm.
- Chúng tôi tuyệt nhiên không đòi há»i những lá»i tâm sá»± nhÆ° thế, thÆ°a ngài, vả chăng cÅ©ng không có thì giá», - Ilya Petrovích ngắt lá»i má»™t cách thô lá»—, vẻ đắc thắng, nhÆ°ng Raxkonikov hăm hở cÆ°á»›p lá»i nói tiếp, tuy bây giá» chàng chợt thấy hết sức khó nói.
- NhÆ°ng cứ xin các ngài cho phép tôi kể hết… má»i việc và vá» phần tôi… tuy cÅ©ng xin thừa nhận rằng kể nhÆ° vậy là thừa. NhÆ°ng cách đây má»™t năm ngÆ°á»i con gái ấy chết vì bệnh thÆ°Æ¡ng hàn, còn tôi thì vẫn ở trá» nhÆ° cÅ©, và khi dá»n sang ở căn nhà hiện nay, bà chủ có nói vá»›i tôi, nhÆ° chá»— thân tình… rằng bà hoàn toàn tin cậy ở tôi, nhÆ°ng giá tôi vui lòng viết cho bà má»™t tá» tín phiếu má»™t trăm mÆ°á»i lăm rúp tức tất cả số tiá»n mà bà coi là tôi còn nợ của bà, thì tốt hÆ¡n. Xin các ngài hiểu cho: chính bà ta nói rằng há»… tôi viết cho bà tá» giấy ấy, bà lại sẽ cho tôi nợ bao nhiêu cÅ©ng được và vá» phần bà sẽ không bao giá», không bao giá», - đó là nguyên văn lá»i bà, - dùng đến tá» giấy ấy, bà cứ để cho tôi tá»± ý trả dần… Thế mà bây giá», đến khi tôi đã mất chá»— dạy há»c và không có gì ăn nữa, bà lại Ä‘em ra kiện tụng… Tôi còn biết nói thế nào được?
- Xin ngài vui lòng hiểu cho rằng tất cả những tình tiết lâm ly ấy Ä‘á»u không có dính dáng đến chúng tôi - Ilya Petrovích xấc xược cắt ngang - ngài phải ký giấy nhận nợ và giấy cam kết, còn nhÆ° chuyện ngài có yêu Ä‘Æ°Æ¡ngvhay không yêu Ä‘Æ°Æ¡ng, và những ná»—i niá»m bi đát của ngài, thì chúng tôi tuyệt nhiên không cần biết đến - Kìa sao anh… phÅ© phàng thế… - Nikodim Phomits vừa lẩm bẩm vừa ngồi vào bàn và cÅ©ng bắt đầu hí hoáy viết. Hắn tá»± dÆ°ng thấy ngÆ°á»ng ngượng.
- Ông viết đi, - Viên chánh văn phòng nói với Raxkonikov.
- Viết gì? chàng đáp, giá»ng rất xẵng.
- Tôi sẽ Ä‘á»c cho mà viết.
Raxkonikov có cảm giác viên chánh văn phòng đối xá»­ vá»›i chàng có vẻ khinh thị hÆ¡n sau khi nghe những lá»i tâm sá»± vừa rồi, và lạ thay, chàng bá»—ng thấy mình hoàn toàn không còn thiết gì đến bất cứ quan niệm của ai đối vá»›i mình nữa; sá»± chuyển biến ấy diá»…n ra chỉ trong má»™t nháy mắt. Ví thá»­ chàng chịu suy nghÄ© má»™t chút, Raxkonikov dÄ© nhiên sẽ lấy làm lạ rằng trÆ°á»›c đấy má»™t phút mình đã có thể nói nhÆ° vậy và hÆ¡n nữa lại phô bầy cả tình cảm mình ra. Mà những tình cảm ấy thì lấy ở đâu ra? Bây giá» thì ngược lại, giả sá»­ những ngÆ°á»i ngồi trong phòng nầy không phải là những tên cảnh binh mà là những ngÆ°á»i bạn thân nhất của chàng, thì chắc chàng cÅ©ng không tìm ra được lấy má»™t lá»i chân tình để nói vá»›i há»: lòng chàng bá»—ng dÆ°ng thấy trống hoác ra. Chàng có ý thức rõ rệt rằng má»™t cảm giác nặng ná», xót xa vá» ná»—i cô Ä‘Æ¡n, lạc lõng không bá» bến của mình, bá»—ng nhiên đã tràn ngập tâm hồn chàng.
Tâm trạng chàng xoay ngược hẳn lại nhÆ° vậy không phải vì chàng thấy rõ sá»± hèn hạ của những lá»i thổ lá»™ tâm tình trÆ°á»›c Ilya Petrovích hay cái vẻ đắc chí hèn hạ của viên trung uý. Ô, bây giá» thì chàng còn thiết gì đến sá»± hèn hạ của bản thân, đến tất cả những trò ganh Ä‘ua hiếu thắng, những thứ trung uý, đại uý, ** bợm, tín phiếu, kiện tụng, vân vân, vân vân. Giả sá»­ bá»n há» có ra lệnh Ä‘em chàng lên giàn hoả hành hình ngay lúc ấy thì hẳn chàng cÅ©ng không há» nhúc nhích, thậm chí còn nghe lá»i tuyên án ấy má»™t cách lÆ¡ đãng nữa là khác.
Trong ngÆ°á»i chàng Ä‘ang diá»…n ra má»™t quá trình má»›i lạ, Ä‘á»™t ngá»™t, chÆ°a từng thấy. Không phải chàng hiểu, mà chính là chàng có cảm giác hết sức rõ rệt rằng mình không còn có thể thổ lá»™ tâm tình nhÆ° lúc nãy đã đành, nhÆ°ng cÅ©ng không thể nào nói bất cứ chuyện gì vá»›i những kẻ ngồi trong phòng giấy cảnh sát nầy, và dù há» có là anh em ruá»™t thịt của chàng chăng nữa, thì chàng cÅ©ng tuyệt nhiên không lý gì phải Ä‘i nói chuyện vá»›i há», dù trong trÆ°á»ng hợp nào cÅ©ng vậy; kể cho đến phút nầy chàng chÆ°a từng bao giá» có má»™t cảm giác kỳ dị và khủng khiếp đến thế. Và xót xa hÆ¡n cả, đây lại là má»™t cảm giác nhiá»u hÆ¡n là má»™t ý thức, má»™t khái niệm; má»™t cảm giác trá»±c tiếp, cái cảm giác Ä‘au Ä‘á»›n nhất mà chàng đã trải qua từ trÆ°á»›c đến nay.
Viên chánh vãn phòng bắt đầu Ä‘á»c cho chàng viết giấy nhận nợ theo công thức thÆ°á»ng lệ, nghÄ©a là tôi chÆ°a thể trả nợ được, tôi xin hứa đến ngày ná» ngày kia sẽ trả, tôi cam kết không ra khá»i thành phố, không Ä‘em tài sản Ä‘i bán, Ä‘i cho…
- NhÆ°ng ông không đủ sức để viết nữa kìa, bút cứ tuá»™t ra khá»i tay, - viên chánh văn phòng nói, mắt tò mò nhìn Raxkonikov. - Ông ốm à?
- Vâng… tôi thấy chóng mặt… Ông Ä‘á»c tiếp Ä‘i!
- Thôi hết rồi, ông ký tên cho.
Viên chánh văn phòng cầm lấy tá» giấy và quay ra giái quyết các việc khác. Raxkonikov trá cây bút, nhÆ°ng đáng lẽ phải đứng dậy ra vá», thì chàng lại chống khuá»·u tay lên bàn và giÆ¡ hai tay lên ôm lấy đầu. Chàng có cảm giác nhÆ° bị ai đóng Ä‘inh vào Ä‘inh sá». Chàng bá»—ng nảy ra má»™t ý nghÄ© kỳ lạ: đứng ngay dậy, đến cạnh Nikodim Phomits và kể cho hắn nghe tất cả những việc đã xảy ra hôm qua, kể cặn kẽ cho đến từng chi tiết nhá» nhặt, rồi Ä‘Æ°a hắn vá» buồng mình và chỉ má»› đồ đạc giấu trong góc buồng, trong cái lá»— thủng. à muốn ấy mạnh đến ná»—i chàng đã đứng dậy toan thi hành ngay. "Hay để nghÄ© qua má»™t chút đã. Không, tốt hÆ¡n hết là đừng nghÄ© gì hết, nhắm mắt mà làm!" NhÆ°ng chàng bá»—ng đứng Ä‘á»±c ra nhÆ° đóng dinh tại chá»—: Nikodim Phomits Ä‘ang nói gì rất hăng vá»›i Ilya Petrovich, và chàng nghe loáng thoáng:
- Không thể được, phải thả cả hai ra. Thứ nhất là vì tất cả những việc ấy đầy rẫy những mâu thuẫn; anh thứ nghÄ© xem: việc gì há» lại Ä‘i gá»i ngÆ°á»i gác cổng, nếu chính há» là thủ phạm? Äể tá»± tố giác mình hay sao? Hay là để đánh lạc hÆ°á»›ng? Không phải, nếu thế thì quá»· quyệt quá chừng! Và cuối cùng là ngÆ°á»i gác cổng và má»™t mụ lái buôn có trông thấy tên sinh viên Pextriakov ngay khi hắn vào: hắn Ä‘i vá»›i ba ngÆ°á»i bạn và chia tay vá»›i há» ngay ở cổng vào, rồi lại há»i thăm chá»— ở ngay khi bá»n kia còn đứng đấy. Chả nhẽ Ä‘i làm má»™t việc nhÆ° thế mà lại còn hòi chá»— ở? Còn nhÆ° tên Koch thì trÆ°á»›c khi đến nhà mụ già đã ngồi ở nhà lão thợ bạc ở tầng dÆ°á»›i đến ná»­a tiếng đồng hồ và đúng tám giá» kém mÆ°á»i lắm má»›i từ đó lên phòng mụ già ở trên gác. Bây giỠông thá»­ nghÄ© xem…
- NhÆ°ng khốn nỗì lá»i khai của há» có chá»— mâu thuẫn nhÆ° sau: há» quả quyết rằng há» có đập cá»­a và cánh cá»­a đóng kín, thế mà ba phút sau, khi Ä‘i lên vá»›i ngÆ°á»i gác cổng, thì lại thấy cá»­a mở?
- Vấn Ä‘á» là ở chá»— đó: chắc chắn hung thủ Ä‘ang ở trong nhà và chốt cá»­a lại; và chắc chắn sẽ tìm thấy hắn ở đấy, nếu cái thằng cha Koch kia không dại dá»™t bá» xuống nhà tìm ngÆ°á»i gác cổng. Chính trong khoảng thá»i gian ấy hắn đã có đủ thì giá» xuống thang gác và làm thế nào lá»t qua mắt há». Lão Koch thì cứ làm dấu thánh lia lịa, lão nói: "Ví thá»­ tôi đứng lại đấy thì hắn đã nhảy xổ ra bổ rìu vào đầu tôi mất rồi". Hắn Ä‘ang muốn làm lá»… tạ Æ¡n chúa đấy. Hê - hê - hê!
- Thế không ai trông thấy hung thủ à?
- Thì trông thấy thế nào được? Cái nhà ấy nhÆ° cái vÆ°á»n bách thú ấy mà, - viên chánh văn phòng, nãy giỠở bàn lắng tai nghe, buông má»™t lá»i nhận xét.
- Sự việc rõ lắm rồi, rõ lắm rồi! - Nikodim Phomits hăm hở nhắc đi nhắc lại.
- Không, sự việc chẳng rõ tý nào đâu, - Ilya Petrovich khẳng định.
Raxkonikov cầm lấy mÅ© và Ä‘i ra cá»­a, nhÆ°ng chàng không ra được đến cá»­a… Khi chàng tỉnh dậy thì thấy mình ngồi trên má»™t chiếc ghế, bên phải có má»™t ngÆ°á»i nào Ä‘ang đứng đỡ chàng, bên trái có má»™t ngÆ°á»i khác cầm má»™t cái cốc màu vàng Ä‘á»±ng đầy má»™t chất nÆ°á»›c gì vàng vàng, Nikodim Phomits thì đứng trÆ°á»›c mặt chàng và Ä‘ang nhìn chàng chòng chá»c; chàng đứng dậy.
- Sao thế, ông ốm à? - Nikodim Phomits há»i, giá»ng hÆ¡i xẵng.
- Khi ký giấy ông ấy cầm bút đã không nổi rồi,- viên chánh văn phòng vừar nhận xét vừa ngồi vào bàn và tiếp tục lục soạn giấy tá».
- Ông ốm đã lâu chưa? - Ilya Petrovich cũng đang ngồi soạn giấy tỠở bàn mình, quát chõ ra. Dĩ nhiên hắn cũng đã đến xem xét Raxkonikov khi chàng ngất đi nhưng đã lập tức lảng ra khi thấy chàng tỉnh dậy.
- Từ hôm qua… - Raxkonikov lắp bắp trả lá»i.
- Thế hôm qua ông có ra khá»i nhà không?
- Có!
- Trong khi đang ốm?
- Trong khi đang ốm!
- Lúc mấy gi�
Hơn bảy giỠtối.
- Xin há»i ông Ä‘i đâu nhÆ° thế?
- Ra phố.
- Thật là gá»n và rõ.
Raxkonikov trả lá»i rất xẵng, dằn từng tiếng má»™t, mặt trắng nhợt nhÆ° tá» giấy, hai con mắt Ä‘en nổi tia máu nhìn thẳng vào mặt Ilya Petrovich.
- Ông ấy đứng không vững nữa, thế mà anh… - Nikodim Phomits nhận xét.
- Không sao! - Ilya Petrovich nói, giá»ng nghe rất khác thÆ°á»ng. Nikodim Phomits còn muốn nói thêm má»™t câu gì nữa, nhÆ°ng sau khi Ä‘Æ°a mắt vá» phía viên chánh văn phòng lúc bấy giá» cÅ©ng nhìn chàng không chá»›p, lại thôi. Ai nấy bá»—ng lặng thinh. Trong phòng im lặng má»™t cách kỳ lạ.
- Thôi được - Ilya Petrovich kết luận, - Ông có thể vá».
Raxkonikov Ä‘i ra. Chàng còn có đủ thì giá» nghe thấy tiếng bàn tán xôn xao nói lên khi chàng vừa ra khá»i cá»­a: nghe rõ nhất là giá»ng nói có ý dò há»i của Nikodim Phomist… Ra đến phố chàng tình hẳn lại.
"Khám nhà, khám nhà, chúng sẽ khám nhà ngay bây giá»? - chàng tá»± nhủ trong khi rảo bÆ°á»›c cho chóng vỠđến buồng, - quân kẻ cÆ°á»›p! Chúng nó nghi ngá»!"
Cảm giác lo sợ lúc nãy lại luồn vào khắp ngÆ°á»i chàng, từ đầu đến chân.

Chú thích:
(1) Xin bạn Ä‘á»c lÆ°u ý rằng sá»± việc xảy ra ở Petersburg, vào mùa hè, tiết nầy, đêm ở Petersburg là "đêm trắng" không có mặt trá»i nhÆ°ng vẫn sáng.
(2) Những ngÆ°á»i gác cổng hàng ngày phải đến sở cảnh sát bẩm báo.
(3) Xin cảm Æ¡n (tiếng Äức)

ChÆ°Æ¡ng 8

Phần II



"Nếu chúng đã khám rồi thì sao? Nếu bây giỠvỠvừa gặp chúng ngay ở nhà mình thì sao?".
NhÆ°ng đã đến buồng chàng đây rồi. Không có gì, không có ai hết; không có ai dòm ngó vào đây cả, ngay đến Naxtaxia cÅ©ng không há» bén mảng tá»›i. NhÆ°ng trá»i! Làm sao lúc nầy chàng lại có thể để tất cả những thứ ấy trong cái lá»— thủng kia?
Chàng đâm bổ vào góc nhà, thò tay xuống dÆ°á»›i lần giấy lấy các thứ giấu trong lá»— nhét vào túi. Cả thảy có tám cái: hai cái há»™p con Ä‘á»±ng hoa tai hay má»™t thứ gì nhÆ° thế - chàng cÅ©ng không nhìn rõ nữa; rồi đến bốn cái bao nhá» bằng da dê, má»™t sợi dây chuyá»n bá»c giấy báo, và má»™t vật gì nữa không rõ, hình nhÆ° má»™t tấm huân chÆ°Æ¡ng, cÅ©ng bá»c giấy báo.
Chàng đút hết vào các túi áo khoác, vào túi quần bên phải còn nguyên vẹn, cố sao cho thật khó trông thấy. Cái bóp tiá»n chàng cÅ©ng gá»™p làm má»™t vá»›i các thứ kia. Rồi chàng ra khá»i phòng, lần nầy cứ để cá»­a mở toang.
Chàng bÆ°á»›c nhanh nhẹn, quà quyết, và tuy cảm thấy chân tay rá»i rã ra, chàng vẫn tỉnh táo. Chàng sợ bị truy bắt, chàng sợ rằng ná»­a giá» sau, hay mÆ°á»ilăm phút sau đã có lệnh theo dõi chàng; vậy thì phải tìm đủ cách để phi tang trÆ°á»›c Ä‘i: Cần phải làm cho xong trong khi thân thể hãy còn chút nào sức lá»±c, trí óc hãy còn chút nào minh mẫn… NhÆ°ng Ä‘i đâu bây giá»!
Äiá»u đó đã được giải quyết từ lâu: "Vứt tất xuống kênh đào, thế là phi tang, và vụ nầy sẽ kết thúc". Chàng đã quyết định nhÆ° vậy ngay từ đêm qua, trong cÆ¡n mê sảng, chàng còn nhá»› rõ là đúng vào khi chàng toan nhổm dậy mấy lần: "Nhanh lên, nhanh lên, Ä‘i mà vứt hết Ä‘i". NhÆ°ng bây giá» má»›i biết là vứt Ä‘i nhÆ° thế rất khó.
Chàng Ä‘i lang thang dá»c theo bá» kênh Ekaterina đã ná»­a giá» rồi, có lẽ còn lâu hÆ¡n nữa, và đã mấy lần má»—i khi Ä‘i ngang bên chàng lại nhìn những bậc tam cấp dần xuống lòng kênh. NhÆ°ng không thể nào nghÄ© đến chuyện thá»±c hiện ý định được: hoặc có những cái bè Ä‘á»— ngay ở lối xuống, và trên bè những ngÆ°á»i thợ giặt Ä‘ang giặt quần áo, hoặc có những chiếc thuyá»n buá»™c vào bá», và nÆ¡i nào cùng nhan nhản những ngÆ°á»i, vả lại xung quanh đấy, dá»c theo bá» kênh, đứng chá»— nào ngÆ°á»i ta cÅ©ng có thể nhìn thấy, có thể chú ý được: tá»± dÆ°ng lại có ngÆ°á»i cố ý Ä‘i xuống bến, dừng lại rồi bá» má»™t cái gì xuống nÆ°á»›c thi khả nghi lắm. Thế rồi nhỡ ra mấy cái há»™p kia không chìm mà lại nối lá»nh bá»nh trên mặt nÆ°á»›c thì sao? Mà chắc chắn là phải nhÆ° thế!
Bất cứ ngÆ°á»i nào cÅ©ng có thể trông thấy. Cứ thế nầy thôi, khi gặp chàng ai nấy cÅ©ng đã nhìn ngó nhÆ° thể xÆ°a nay chỉ chú ý đến chàng. "Không hiểu tại sao há» lại nhìn nhÆ° thế". Hay có lẽ đó chỉ là cảm giác của mình - chàng băn khoăn tá»± há»i.
Cuối cùng chàng nghÄ© có lẽ nên Ä‘i ra mạn sông Neva thì hÆ¡n. Ở đây vắng hÆ¡n, và khó có ngÆ°á»i trông thấy hÆ¡n, dù sao thì ở đấy cÅ©ng thuận lợi hÆ¡n, và nhất là xa chá»— chàng ở hÆ¡n. Rồi chàng bá»—ng ngạc nhiên: làm sao chàng lại có thể Ä‘i lang thang suốt hàng ná»­a tiếng đồng hồ trong khi Ä‘ang lo sợ nhÆ° vậy ở những nÆ¡i nguy hiểm nầy mà không nghÄ© ra từ trÆ°á»›c? Chàng phí mất ná»­a giỠđồng hồ làm má»™t việc vô lý nhÆ° vậy cÅ©ng chỉ vì trong khi mê sảng chàng đã có lần quyết định nhÆ° thế! Dạo nầy chàng đâm ra đãng trí, hay quên lạ lùng, và chính chàng cÅ©ng biết thế. Nhất định phải làm gấp!
Chàng theo đại lá»™ V., Ä‘i ra sông Neva, nhÆ°ng dá»c Ä‘Æ°á»ng má»™t ý nghÄ© lại vụt hiện đến: "Tại sao lại ra sông Neva, tại sao lại phải vứt xuống nÆ°á»›c? Sao lại không tìm má»™t nÆ¡i nào cho thật xa, trên các đảo chẳng hạn, và đến má»™t chá»— nào thật vắng: má»™t khóm cây hay má»™t bụi rậm, chôn các thứ ấy xuống rồi đánh dấu vào thân cây chẳng hạn, có phải hÆ¡n không". Và lúc bấy giá» tuy chàng thấy mình không đủ sức suy tính cho rõ ràng và tỉnh táo, chàng cÅ©ng có cảm giác rằng đó là má»™t ý nghÄ© đúng đắn.
NhÆ°ng rồi rốt cục chàng cÅ©ng không Ä‘i đến các đảo sá»± việc xảy ra khác hẳn: khi từ đại lá»™ V., ra đến má»™t quảng trÆ°á»ng, chàng bá»—ng trông tháy ở bên trái có má»™t lối Ä‘i dẫn vào khoảng sân xung quanh có tÆ°á»ng rào bao bá»c kín mít. Ở bên phải, sát ngay lối vào và kéo dài cho đến tận cuối sân là bức tÆ°á»ng của ngôi nhà bốn tầng ở bên cạnh, không trổ cá»­a sổ, không quét vôi. Ở bên trái, song song vá»›i bức tÆ°á»ng kín và cÅ©ng sát bên cổng vào, có má»™t dẫy hàng rào gá»— chạy sâu vào khoảng hai mÆ°Æ¡i bÆ°á»›c rồi bé quặt sang trái. Äó là má»™t khoảng đất trống ngổn ngang những vật liệu bá» Ä‘i. Xa hÆ¡n, mãi tận cuối sân, ở bên kia tÆ°á»ng có thể thấy góc mái má»™t cái nhà kho bằng đá thấp lụp xụp, ám khói Ä‘en xì, có lẽ thuá»™c má»™t xưởng thợ nào đấy. Chắc hẳn trÆ°á»›c kia ở đây có đặt má»™t xưởng đóng xe, làm khoá hay là má»™t cái gì tÆ°Æ¡ng tá»±; hầu nhÆ° ngay từ cổng vào, nÆ¡i nào cÅ©ng thấy Ä‘en xì những bụi than. "Äây rồi, phải vứt vào đây rồi bá» Ä‘i". Raxkonikov chợt nghÄ©.
Không thấy ai trong sân, chàng bÆ°á»›c vào cổng và chợt thấy ngay sát cổng có má»™t cái ống máng lắp vào tÆ°á»ng nhÆ° vẫn thÆ°á»ng thấy ở những nhà có nhiá»u thợ thuyá»n, phu xe v.v… và ở khoảng tÆ°á»ng phía trên ống máng thấy có mấy chữ viết bằng phấn: "Cấm đứng đái chá»— nầy". NhÆ° vậy càng tốt, chẳng ai có thể nghi ngá» chàng đã ghé vào đây. "Phải vứt hết lại đây thành má»™t đống và bá» Ä‘i".
Chàng Ä‘Æ°a mắt nhìn quanh má»™t lần nữa, và đã định thá»c tay vào túi, thì chợt trông thấy ngay ở chân tÆ°á»ng ngoài, giữa cái cổng và cái ống máng cách nhau không đầy má»™t thÆ°á»›c, có má»™t tảng đá lá»›n không đẽo gá»t gì, có lẽ nặng tá»›i pút rưỡi, đặt sát vào chân hốc tÆ°á»ng đá. Bên kia bức tÆ°á»ng ấy là hè phố; đứng trong sân có thể nghe thấy tiếng chân bÆ°á»›c của những ngÆ°á»i qua Ä‘Æ°á»ng thÆ°a thá»›t; nhÆ°ng ở ngoài Ä‘Æ°á»ng nhìn vào không thể trông thấy chàng được, trừ khi có ai ghé vào đây. Vả chăng Ä‘iá»u đó rất có thể xảy ra, cho nên cần phải làm gấp.
Chàng cúi xuống giÆ¡ hai tay nắm thật chắc lấy phần trên tấm đá, lấy hết sức lá»±c lật ngá»­a nó ra. Ở dÆ°á»›i tảng đá đất lõm xuống thành má»™t cái hốc trÅ©ng; chàng lập tức trút hết các thứ ở trong túi vào đấy. Cái bóp tiá»n nằm ở trên cùng, thế nhÆ°ng trong hốc vẫn còn chá»—. Xong đâu đấy chàng lại ôm tảng đá lật lại, nó nằm vừa vặn vào chá»— cÅ©, chỉ hÆ¡i nhô cao lên hÆ¡n trÆ°á»›c má»™t chút. NhÆ°ng chàng bá»›i đất xung quanh và lấy chân đắp vào cạnh rìa hòn đá. Không còn trông thấy gì khả nghi nữa.
Chàng ra phố và Ä‘i vá» phía quảng trÆ°á»ng. Má»™t niá»m vui sÆ°á»›ng mãnh liệt, hầu nhÆ° không sao chịu nổi, lại tràn vào lòng chàng trong giây lát. "Thế là phi tang! Ai lại có thể nảy ra cái ý đến tìm ở dÆ°á»›i tảng đá ấy bao giá»? Có lẽ nó nằm đấy từ hồi má»›i xây nhà, và sẽ còn nằm đấy bấy nhiêu lâu nữa. Mà dù có tìm thấy, thì có ai Ä‘i ngá» cho mình? Thế là xong! Mất hết tang chứng!" - và chàng phá lên cÆ°á»i. Phải, vá» sau chàng nhá»› lại rằng lúc ấy chàng đã rÅ© ra cÆ°á»i nấc lên từng cÆ¡n lặng lẽ ngắn hÆ¡i và cÆ°á»i mãi hồi lâu, suốt trong thá»i gian chàng Ä‘i qua quảng trÆ°á»ng. NhÆ°ng khi chàng rẽ vào đại lá»™ K, nÆ¡i mà hôm kia chàng gặp ngÆ°á»i con gái say rượu, trận cÆ°á»i của chàng vụt tắt. Những ý nghÄ© khác len vào đầu chàng. Chàng lại chợt có cảm tÆ°á»ng rằng mình sẽ thấy ghê tởm khi Ä‘i qua chiếc ghế dài mà chàng đã ngồi suy nghÄ© sau khi ngÆ°á»i con gái bá» Ä‘i, và cùng sẽ thấy khó chịu hết sức nếu gặp lại ngÆ°á»i cảnh binh có bá»™ ria mà hôm ấy chàng đã trao cho hai mÆ°Æ¡i cô-pếch. "Ma bắt nó Ä‘i cho raảh!".
Chàng bÆ°á»›c Ä‘i, mắt nhìn hai bên má»™t cách lÆ¡ đãng và hằn há»c. Bấy giá» bao nhiêu ý nghÄ© của chàng Ä‘á»u xoay quanh má»™t Ä‘iểm chính nào đó, chàng cÅ©ng cảm thấy rằng đó quả là Ä‘iểm chính, và bây giá», chính lúc nầy đây, chàng còn lại má»™t mình đối diện vá»›i cái Ä‘iểm chính ấy, lần đầu tiên trong suốt hai tháng vừa qua.
"Thôi kệ mẹ nó! - chàng bá»—ng nghÄ© trong cÆ¡n tức giận Ä‘iên cuồng. - Äã bắt đầu rồi à, thì cứ bắt đầu; cuá»™c sống má»›i Æ°? Mặc cho nó Ä‘i vá» nhà mà! Trá»i Æ¡i, sao lại có những chuyện ngá»› ngẩn đến thế!… Hôm nay mình đã nói dối và làm những việc thật hèn hạ! Mình đã quỳ gối má»™t cách ô nhục trÆ°á»›c mặt cái thằng Ilya Petrovich đê mạt ấy! NhÆ°ng đó cÅ©ng toàn là chuyện nhảm hết! Nhổ toẹt vào tất cả bá»n chúng nó, mà cÅ©ng cần quái gì nghÄ© đến chuyện mình có quỳ gối hay không quỳ gối. Vấn Ä‘á» không phải ở đấy! Không phải ở đấy chút nào!…
Bá»—ng chàng dừng lại; má»™t câu há»i má»›i, hoàn toàn bất ngá» và hết sức Ä‘Æ¡n giản chợt nảy ra, khiến chàng rối trí và kinh ngạc má»™t cách chua xót: "Nếu quả tất cả những việc đó Ä‘á»u làm má»™t cách có ý thức chứ không phải làm hú hoạ, nếu mày quả có má»™t mục đích rõ ràng và vững chắc, thì làm sao mãi cho đến bây giá» mày vẫn không há» nhìn vào cái ví tiá»n và không biết việc nầy đã Ä‘Æ°a lại cho mày những gì, Vì đâu mà mày chịu khổ chịu sở và bắt tay vào má»™t việc hèn hạ, xấu xa, bỉ ổi nhÆ° thế? Vừa rồi mày muốn vứt hết xuống nÆ°á»›c, cả cái ví tiá»n lẫn các thứ khác mà, thậm chí mày cÅ©ng chÆ°a mở ra xem nữa… sao lại có thể nhÆ° thế?"
Phải, đúng nhÆ° thế, hoàn toàn đúng nhÆ° thế. Vả chăng trÆ°á»›c kia chàng cÅ©ng đã biết thế, và đây hoàn toàn không phải là má»™t vấn Ä‘á» má»›i mẻ gì đối vá»›i chàng; thế mà đêm qua, khi quyết định vứt xuống nÆ°á»›c, chàng đã quyết định không há» phân vân, lưỡng lá»±, cứ nhÆ° thể tất nhiên phải nhÆ° thế, không thể nào khác Ä‘i được… phải, chàng biết hết những Ä‘iá»u đó và nhá»› hết; mà hầu nhÆ° việc đó đã được quyết định ngay từ hôm qua, ngay khi chàng ngồi bên cái rÆ°Æ¡ng lấy các thứ ở trong rÆ°Æ¡ng ra… Ra thế đấy…
"Äó là vì mình Ä‘ang ốm nặng, - cuối cùng chàng quả quyết tá»± nhủ, - chính mình dày vò, hành hạ mình, và chính mình không biết mình Ä‘ang làm gì… Cả ngày hôm qua, hôm kia, suốt cả má»™t thá»i gian ấy mình đã tá»± dày vò… Mình sẽ khá»i và sẽ không làm khổ mình nữa… Thế nhỡ không khá»i chút nào thì sao? Trá»i Æ¡i! Chán ngấy lên rồi?…" Chàng bÆ°á»›c Ä‘i, không dừng chân.
Chàng háo hức muốn tìm cách khuây khoả, nhưng không biết nên làm gì. Một cảm giác mới mẻ, không sao cưỡng được mỗi phút một tràn ngập lòng chàng: đó là một cảm giác ghê tởm không bỠbến, hầu như nhục thể, đối với tất cả những gì chàng gặp, tất cả những gì ở xung quanh chàng, một cảm giác kiên trì, ác liệt, cay cú.
Chàng thấy tất cả những ngÆ°á»i qua Ä‘Æ°á»ng Ä‘á»u có những bá»™ mặt, những dáng Ä‘i, những cá»­ chỉ khả ố. Giá có ai lên tiếng nói gì vá»›i chàng, chàng sẽ nhổ thẳng vào mặt há», có lẽ còn xông vào cắn há» nữa,…
Chàng bỗng dừng chân khi ra đến bỠsông Neva Con, trên đảo Vaxili, cạnh cái cầu. "Hắn ở đây, trong ngôi nhà nầy đây. - chàng thầm nghĩ. - Sao thế nhỉ, mình loay hoay thế nào rồi rốt cục lại dẫn xác đến nhà Razumikhin! Lại y như hôm ấy… mà kể cũng lạ thật; mình cốt đi đến đây hay chẳng qua tình cỠđi ngang, thì cũng thế thôi; hôm kia… mình nói… là một ngày sau khi việc ấy đã xong xuôi mình sẽ đến hắn, thế thì cứ đến thôi! Làm như thể bây giỠmình không thể ghé nhà ai được nữa!"
Chàng lên phòng Razumikhin ở gác năm.
Razumikhin có nhà. Lúc ấy anh Ä‘ang ngồi viết hí hoáy trong căn buồng chật hẹp. Nghe tiếng gõ cá»­a; anh ra mở. Äã bốn tháng nay hai ngÆ°á»i không gặp nhau.
Razumikhin mặc một chiếc áo dài ngủ rách bươm, chân đi giầy vải, đấu tóc rối bù, râu không cạo, mặt không rửa. Gương mặt anh lộ vẻ ngạc nhiên.
- Cậu đấy à? - Anh kêu lên, mất chăm chăm nhìn bạn từ đầu đến chân; nhưng rồi anh im bặt và huýt lên một tiếng. - Bi đến thế kia à? Cậu mặc còn bảnh hơn cả tớ nữa rồi đấy! - anh nhìn mấy tấm giẻ rách của Raxkonikop nói thêm. - Ngồi xuống chứ, hình như cậu mệt lắm thì phải.
Và khi Raxkonikov đã buông mình rơi phịch xuống chiếc đi-văng Thổ Nhĩ Kỳ lót vải sơn còn tồi tệ hơn cả chiếc ghế của chàng, Razumikhin bỗng nhận ra rằng bạn mình ốm.
- Nhưng cậu ốm hẳn hoi rồi, cậu không biết à? - Nói đoạn anh cầm lấy tay bạn để bắt mạch. Raxkonikov giật phắt tay ra.
- Không cần, - chàng nói, - tôi đến… Thế nầy, tôi không có chá»— nào dạy há»c cả… tôi muốn… vả chăng tôi cÅ©ng cóc cần chá»— dạy…
- Nầy, cậu mê sảng rồi còn gì! - Razumikhin chăm chú, quan sát chàng và nhận xét.
- Không, tôi không mê sảng… - Raxkonikov rá»i Ä‘i-văng đứng dậy. Khi lên nhà Razumikhin, chàng không nghÄ© đến việc mình sẽ phải mặt giáp mặt vá»›i bạn. Mãi đến bây giá», do kinh nghiệm thá»±c tế, chàng má»›i vụt nghÄ© ra rằng giá» phút nầy không có gì có thể làm cho chàng khó chịu hÆ¡n là phải mặt giáp mặt vá»›i bất cứ ai trên Ä‘á»i. Má»™t ná»—i hằn há»c dữ dá»™i đấy lên trong lòng chàng. Vừa bÆ°á»›c qua ngưỡng cá»­a phòng Razumikhin, chàng đã thấy căm tức bản thân mình đến nghẹn cổ.
- Thôi chào cậu? - chàng bỗng nói và đi ra cửa.
- Kìa khoan đã, khoan đã, cậu nầy gàn quá?
- Thôi! - Raxkonikov giật tay ra nói.
- Äã thế thì cậu đến đây làm quái gì! Cậu phát Ä‘iên rồi chắc? Thế kia có tức không chứ. Tá»› không để cậu ra vá» nhÆ° thế đâu.
- À thế thì cậu nghe đây, tôi đến cậu là vì ngoài cậu ra tôi không biết ai có thể giúp tôi… bắt đầu… vì cậu tốt hÆ¡n hết thảy bá»n há», nghÄ©a là cậu thông minh hÆ¡n, có thể bàn bạc được… NhÆ°ng bây giá» tôi lại thấy rằng tôi không cần gì nữa hết, cậu nghe ra chÆ°a, hoàn toàn không cần gì nữa hết… không cần ai giúp đỡ, cảm thông gì hết… Tôi sẽ tá»± liệu lấy… má»™t minh… Thôi thế đủ rồi! Cứ để mặc xác tôi!
- Thì khoan tí đã nào, đồ dở hÆ¡i! Cậu Ä‘iên thật rồi! Tá»› thì cậu muốn thế nào cÅ©ng được, cậu xem, tá»› cÅ©ng không có chá»— dạy há»c, mà tá»› cùng **** cần; nhÆ°ng ở chợ tầm tầm có má»™t lão lái sách tên là Kheruvimov, lão nầy cùng đáng giá má»™t chá»— dạy há»c chán. Bây giá» thì có đổi lão ấy lấy năm chá»— dạy há»c ở các nhà buôn tá»› cÅ©ng không đổi. Lão ta xuất bản cả sách và hiện Ä‘ang cho in những tập sách nhá» vá» khoa há»c tá»± nhiên, bán đắt nhÆ° tôm tÆ°Æ¡i! Chỉ riêng cái đầu Ä‘á» không thôi cÅ©ng đáng đồng tiá»n rồi! Cậu thì bao giá» cÅ©ng bảo tá»› ngốc: thế mà có kẻ còn ngốc hÆ¡n tá»› nữa, tá»› nói thật đấy! Bây giá» lão ấy cÅ©ng Ä‘ang lao theo phong trào, tuy má»™t chữ cắn đôi cÅ©ng không biết: lẽ dÄ© nhiên tá»› khích cho lão lao mạnh nữa vào. Äây có hai tập gần bốn chục trang tiếng Äức - theo tá»› thì chỉ là thứ văn bán thuốc ê ngá»› ngẩn nhất Ä‘á»i, Ä‘á» tài nói tóm lại là: đàn bà có phải là ngÆ°á»i hay không phải là ngÆ°á»i? Và cố nhiên tác giả chứng minh má»™t cách trịnh trá»ng rằng đàn bà quả là ngÆ°á»i thật. Kheruvimov chuẩn bị xuất bản quyển sách nầy để đáp ứng vá»›i phong trào thảo luận vá» vấn Ä‘á» phụ nữ, tá»› thì dịch, lão ấy thì làm cái việc kéo dài bốn chục trang nầy ra thành má»™t trăm trang, chúng tá»› sẽ viết má»™t cái dầu Ä‘á» cho thật kêu dài đến ná»­a trang giấy và Ä‘em bán năm hào má»™t quyển. Chu lắm! Tiá»n công dịch của tá»› là sáu rúp má»—i tập mÆ°á»i sáu trang, vị chi cả thảy được chừng mÆ°á»i lăm rúp, tá»› đã lÄ©nh trÆ°á»›c sáu rúp rồi đấy. Xong cái nầy thì sẽ dịch sang má»™t tài liệu nói vá» cá voi, rồi thì trong phần sau quyển "Confessions"(1) cÅ©ng thấy có nhiá»u Ä‘oạn nói nhảm hết sức vô vị, cho nên cÅ©ng dịch nốt; có má»™t thằng cha nào nói vá»›i Kheruvimov rằng Rousseau cÅ©ng là má»™t thứ Radisev, lẽ dÄ© nhiên ta cứ ầm ừ, kệ mẹ nó. Thế nào, cậu lấy tập 2 quyển "Äàn bà có phải là ngÆ°á»i không?" vá» mà dịch nhé. Nếu cậu bằng lòng thì lấy ngay nguyên bản, bút giấy đây - toàn là của công đấy - và cầm lấy ba rúp: tá»› đã lÄ©nh tiá»n ứng trÆ°á»›c cho cả hai tập, thế nghÄ©a là phần cậu ba rúp. Dịch xong cậu sẽ nhận nốt ba rúp nữa. NhÆ°ng cậu đừng có nghÄ© là tá»› giúp đỡ gì cậu nhé. Ngược lại, vừa trông thấy cậu tá»› đã tính chuyện nhá» cậu ngay. TrÆ°á»›c hết là tá»› viết hay sai chính tả, thứ đến là tiếng Äức của tá»› đôi khi cÅ©ng schwach(2), thành thá»­ phần nhiá»u tá»› cứ tá»± ý bịa ra mà viết và tá»± an ủi rằng làm nhÆ° vậy sách chỉ có thể hay thêm mà thôi. Thế nhÆ°ng biết đâu được, có lẽ nó không hay thêm mà lại càng tồi thêm thì có… Cậu có lấy không?
Raxkonikov lặng lẽ cầm lấy tập giấy in tiếng Äức cầm lấy ba đồng rúp và Ä‘i ra, không nói lấy má»™t lá»i. Razumikhin ngạc nhiên nhìn theo chàng. NhÆ°ng ra đến góc phố, Raxkonikov bá»—ng quay phắt trở lại, lên phòng Razumikhin, đặt lên bàn cả xấp giấy lẫn ba đồng rúp, cÅ©ng vẫn không nói lấy má»™t lá»i, rồi Ä‘i ra.
- Kìa cậu sốt thật rồi? - Razumikhin rốt cục cÅ©ng Ä‘iên tiết gầm lên. - Cậu làm cái trò gì thế? Äến tá»› cÅ©ng phải lá»™n ruá»™t lên vá»›i cậu… Äã thế thì đến làm gì, đồ quá»·?
- Tôi không cần… dịch… - Raxkonikov lẩm bẩm trong khi bước xuống thang gác.
- Thế thì cậu cần cái quái gì nào? - Razumtkhin trên gác quát chõ xuống. Raxkonikov lặng thinh bước thẳng.
- Nầy! Nhà cậu bây giỠở đâu thế hả?
Không có tiếng trả lá»i.
Thôi mặc x… xác cậu!
NhÆ°ng Raxkonikov đã ra phố. Trên cầu Nikolaevxki chàng lại phải sá»±c tỉnh, lần nữa, vì má»™t sá»± việc xảy ra khiến chàng rất khó chịu. Má»™t ngÆ°á»i xà ích đánh xe song mã đã quất roi vào lÆ°ng chàng vì chàng suýt đâm đầu vào chân ngá»±a, tuy hắn đã ba bốn lần quát chàng tránh ra. Nhát roi làm cho chàng giận Ä‘iên lên. Chàng nhảy vụt ra thành cầu không hiểu tại sao chàng cứ Ä‘i nghênh ngang ở giữa cầu, khoảng dành cho xẹ cá»™, nghiến răng kèn kẹt. Mấy ngÆ°á»i đứng quanh cÆ°á»i rá»™ lên.
- Äáng Ä‘á»i!
- Chắc là một thằng kẻ cắp.
- Ai còn lạ gì, già vá» say rượu rồi chui đầu vào bánh xe để lÄ©nh tiá»n bồi thÆ°á»ng chứ gì?
- CÅ©ng là má»™t cách xoay tiá»n ông ạ, cÅ©ng là má»™t cách xoay tiá»n.
NhÆ°ng trong khi chàng còn đứng bên thành cầu, vừa nhìn theo cá»— xe song mã Ä‘ang xa dần vá»›i đôi mắt giận dữ và ngây dại vừa xoa lÆ°ng, chàng bá»—ng cảm thấy có ai dúi tiá»n vào tay chàng. Chàng nhìn lại thì thấy má»™t ngÆ°á»i đàn bà đứng tuổi, trông chừng là hạng buôn bán, đầu trùm khăn, chân Ä‘i giầy da dê, cùng Ä‘i vá»›i má»™t ngÆ°á»i thiếu nữ Ä‘á»™i mÅ© dạ, cầm ô xanh, chắc là con gái bà ta. "Anh cầm lấy, vì Chúa". Chàng cầm lấy đồng tiá»n, và há» Ä‘i thẳng. Có là má»™t đồng hào đôi. Trông dáng vẻ và cách ăn mặc của chàng há» rất có thể tưởng chàng là má»™t ngÆ°á»i ăn mày vẫn thÆ°á»ng ngứa tay xin từng đồng xu trên hè phố. Chàng được bố thí nhÆ° vậy chắc hẳn cÅ©ng là nhá» nhát roi kia đã làm cho há» Ä‘á»™ng lòng trắc ẩn.
Chàng nắm chặt đồng hào đôi trong tay, Ä‘i Ä‘á»™ mÆ°Æ¡i bÆ°á»›c và quay mặt ra sông Neva, vá» phía hoàng cung. Bầu trá»i không má»™t gợn mây, và màu nÆ°á»›c xanh biếc hầu nhÆ° lẫn vá»›i màu trá»i, má»™t Ä‘iá»u rất ít thấy trên sông Neva. Không có nÆ¡i nào có thể nhìn rõ những Ä‘Æ°á»ng nét của mái nhà thá» Isaac nhÆ° chá»— chàng Ä‘ang đứng, trên cầu, cách nhà thá» chừng hai mÆ°Æ¡i bÆ°á»›c. Chiếc mái vòm khum ánh lên trên ná»n trá»i, và qua làn không khí trong vắt còn có thể thấy rõ từng nét trang hoàn trên mái. Chá»— bị roi quất đã hết Ä‘au và Raxkonikov đã quên khuấy nó Ä‘i; bây giá» chỉ có má»™t ý nghÄ© lo âu mÆ¡ hồ khiến chàng bận tâm. Chàng đứng yên hồi lâu nhìn đăm đăm vào không gian xa thẳm; nÆ¡i nầy đối vá»›i chàng rất quen thuá»™c. Hồi chàng còn lui tá»›i trÆ°á»ng đại há»c, nhất là trên Ä‘Æ°á»ng vá» nhà, chàng thÆ°á»ng dừng lại hàng trăm lần đúng ở chá»— nầy, nhìn đăm đăm vào bức toàn cảnh tráng lệ nầy và cứ má»—i lần nhÆ° thế chàng lại lấy làm lạ vá» cái ấn tượng mÆ¡ hồ và khó hiểu nhóm lên trong lòng chàng. Bao giá» cái quang cảnh tráng lệ ấy cÅ©ng nhÆ° thở vào ngÆ°á»i chàng má»™t luồng hÆ¡i lạnh buốt kỳ lạ; và chàng cứ cảm thấy bức tranh lá»™ng lẫy ấy có má»™t cái gì ghẻ lạnh, dá»­ng dÆ°ng… Cứ má»—i lần nhÆ° vậy chàng lại lấy làm lạ vá»›i cái ấn tượng âm u, huyá»n bí nhóm lén trong lòng mình, và không dám tin rằng mình có thể hiểu thấu được: chàng lại tá»± hứa sẽ tìm cách lý giải sau. Bây giá» chàng bá»—ng sá»±c nhá»› lại những ná»—i băn khoăn, thắc mắc trÆ°á»›c kia, và cảm thấy rằng không phải ngẫu nhiên mà mình nhá»› lại nhÆ° thế. Chỉ riêng má»™t Ä‘iá»u nầy thôi chàng đã thấy nó có vẻ kỳ quái và huyá»n bí, là chàng đã dừng lại đúng ở chá»— cÅ©, dÆ°á»ng nhÆ° chàng thật sá»± tưởng rằng bây giá» mình cÅ©ng có thể suy nghÄ© nhÆ° trÆ°á»›c kia, cÅ©ng có thể quan tâm đến những vấn Ä‘á» và những quang cảnh mà… trÆ°á»›c đây không lâu chàng vẫn quan tâm đến. Thậm chí chàng còn thấy gần nhÆ° ná»±c cÆ°á»i nữa, tuy lòng chàng sẽ lại đến Ä‘au nhói cả ngá»±c lên. Ở má»™t nÆ¡i nào sâu thẳm phía dÆ°á»›i kia, dÆ°á»›i chân chàng, má» má» hiện lên tất cả cái dÄ© vãng ấy; những ý nghÄ©, những vấn Ä‘á», những ná»—i băn khoăn, những ấn tượng cÅ©, và cả bức toàn cảnh nầy, và cả bản thân chàng nữa, tất cả, tất cả… Chàng có cảm giác nhÆ° mình Ä‘ang bay bổng lên, chÆ¡i vÆ¡i ở má»™t nÆ¡i nào cao ngất, và má»i vật Ä‘á»u tan biến Ä‘i trÆ°á»›c mắt chàng…
Chàng bất giác xua tay má»™t cái, và chợt thấy có đồng hào đôi trong lòng bàn tay nắm chặt. Chàng ngả tay ra, nhìn đăm đăm vào đồng tiá»n má»™t lát rồi Ä‘ang tay ném xuống nÆ°á»›c. Äoạn chàng quay lại Ä‘i vá» nhà. Chàng có cảm tưởng nhÆ° mình vừa lấy kéo cắt đứt hẳn bản thân mình ra khá»i má»i ngÆ°á»i và má»i vật.
Chàng vỠđến nhà thì trá»i đã chiá»u, nhÆ° thế nghÄ©a là chàng đã Ä‘i lang thang sáu tiếng đồng hồ. Chàng vá» nhà ra sao và Ä‘i lối nào thì chàng không há» nhá»› tí gì hết. NgÆ°á»i run bắn lên nhÆ° con ngá»±a mệt lừ, chàng cởi áo nằm lên Ä‘i-văng, kéo chiếc áo khoác đắp lên ngÆ°á»i và lập tức thiếp Ä‘i…
Khi trá»i đã tối mịt, chàng sá»±c tỉnh giấc vì má»™t tiếng gào khủng khiếp. Trá»i Æ¡i, tiếng gào gì mà gá»›m guốc thế Chàng chÆ°a bao giá» nghe thấy những âm thanh quái gở nhÆ° vậy, chàng chÆ°a từng nghe thấy những tiếng rú, những tiếng quất, những tiếng rít, những tiếng khóc, những tiếng đấm đá và chá»­i rủa nhÆ° vậy bao giá». Chàng cÅ©ng không thể hình dung nổi má»™t cái gì hung dữ, thú vật nhÆ° vậy. Chàng kinh hãi nhá»m dậy và ngồi trên Ä‘i-văng, phút phút lại lặng ngÆ°á»i Ä‘i vì sợ hãi và Ä‘au Ä‘á»›n: Những tiếng đấm đá, la hét má»—i lúc má»™t thêm dữ dá»™i. Và chàng bá»—ng vô cùng kinh ngạc nhận ra tiếng bà chủ nhà. Bà ta gào thét, rú rít lên, khóc lóc kể lể cuống quít, có khi líu lưỡi lại nói không ra tiếng nữa, thành thá»­ không tài nào nghe ra được bà nói những gì. Chỉ biết là bà Ä‘ang kêu van, chắc là Ä‘ang van ngÆ°á»i ta đừng đánh đập mình nữa, vì có má»™t ngÆ°á»i nào Ä‘ang đánh đập bà tàn nhẫn trên thang gác. NgÆ°á»i Ä‘ang đánh tức giận Ä‘iên cuồng, gân cổ lên quát mắng khủng khiếp đến ná»—i khản cả giá»ng, thế nhÆ°ng cÅ©ng Ä‘ang nói gì rất nhanh, cứ được mấy tiếng lại sặc sụa lên không còn nghe ra cái gì nữa. Bá»—ng Raxkonikov run bắn lên: chàng đã nhận ra giá»ng nói nầy; đó là, giá»ng của Ilya Petrovich, Ilya Petrovich Ä‘ang ở đây, và Ä‘ang đánh đập bà chủ nhà! Hắn lấy chân đá vào bà ta, cá»™c đầu bà vào bậc thang, - cứ nghe những tiếng ồn ào những tiếng la hét và đấm đá cÅ©ng đủ rõ! Làm sao thế trá»i dất đảo Ä‘iên cả rồi hay sao? Khắp, các tầng trên gác dÆ°á»›i, suốt dá»c cầu thang ngÆ°á»i ta đổ ra đông nghịt: có thể nghe thấy những tiếng nói xôn xao, những tiếng kêu í á»›i, những tiếng chân chạy thình thịch, những tiếng cá»­a đóng ầm ầm. "NhÆ°ng có chuyện gì thế, tại sao, và làm sao lại có thể nhÆ° thế được!" - chàng cứ nghÄ© Ä‘i nghÄ© lại, thạt sá»± lo sợ rằng mình đã phát Ä‘iên hẳn hoi rồi. NhÆ°ng không, chàng nghe quá rõ!… NhÆ°ng nếu đã thế thì há» sắp đến phòng chàng ngay tây giá», bởi vì… chắc đầu Ä‘uôi cÅ©ng Ä‘á»u do chuyện hôm qua… mà ra cả… Trá»i Æ¡i!" Chàng định chốt trái cá»­a lại, nhÆ°ng tay chàng cứ rÅ© xuống… vả lại cÅ©ng vô ích! Ná»—i hãi hùng nhÆ° má»™t tảng băng trùm lấy tâm hồn chàng, khiến chàng Ä‘au buốt, co quắp lại… NhÆ°ng rồi cuối cùng tiếng ồn ào inh á»i, kéo dài đã được đến mÆ°á»i phút, bắt đầu im ắng dần. Bà chủ nhà luôn mồm rên rỉ và thở dài sÆ°á»n sượt; Ilya Petrovich vẫn còn hăm doạ và nguyá»n rủa… NhÆ°ng rốt cục hình nhÆ° chính hắn cùng lặng Ä‘i; không còn nghe thấy tiếng hắn nói nữa; "hay là hắn Ä‘i rồi! Lạy chúal". Phải, đây, bà chủ nhà cÅ©ng Ä‘i ra, mồm vẫn rên rỉ và khóc thút thít… và đây, cá»­a phòng bà ta đã đóng sập lại… Äám đông đã rá»i thang gác tản vá» các buồng; há» xôn xao bàn tán, gá»i nhau í á»›i, tiếng nói khi to lên thành tiếng quát, khi nhá» lại chỉ còn nghe rì rầm. Chắc là đông lắm; gần nhÆ° cả nhà Ä‘á»u đổ ra xem thì phải. "NhÆ°ng trá»i Æ¡i, chả nhẽ lại có thể nhÆ° thế được! Mà tại sao, tại sao hắn lại đến đây làm cái gì?"
Raxkonikov bủn rủn gục xuống đi-văng, nhưng không sao nhắm mắt lại được nữa; chàng nằm yên khoảng nửa tiếng đồng hồ, với một cảm giác sợ hãi đau đớn không sao chịu nổi, mà xưa nay chàng chưa hỠbiết.
Bỗng phòng chàng sáng rực lên: Naxtaxia vừa bước vào tay cầm nến, tay bưng xúp. Chị ta chăm chú nhìn chàng, và khi thấy chàng đang thức, chị đặt cây nến xuống bàn và bắt đầu bày các thứ ra, bánh mì, muối, đĩa, thìa.
- Chắc từ hôm qua chÆ°a ăn gì. Äi lang thang suốt cả ngày vả lại sốt hầm hập lên chứ có phải không đâu.
- Naxtaxia nầy… tại sao hỠđánh đập bà chủ thế?
Naxtaxia nhìn chàng chằm chặp.
- Ai đánh bà chủ?
Vừa rồi ấy… cách đây nửa giỠấy mà, Ilya Petrovich, viên phó quận trưởng, trên cầu thang… Tại sao hắn lại đánh bà ấy, và… hắn đến đây làm gì?
Naxtaxia cau mày lặng thinh nhìn chàng chăm chú một hồi lâu. Chàng thấy khó chịu trước cái nhìn ấy thậm chí còn thấy sợ nữa.
- Naxtaxia, sao chị cứ làm thinh? - mãi lát sau chàng má»›i rụt rè cất tiếng hoi, giá»ng yếu á»›t.
- Máu đấy, - sau một lát im lặng, Naxtaxia đáp khẽ như nói một mình.
- Máu!… Máu nào?… - chàng lắp bắp, mặt tái nhợt Ä‘i, và bất giác né ngÆ°á»i vá» phía vách. Naxtaxia vẫn lặng lẽ nhìn chàng.
- Không có ai đánh bà chủ cả, - chị lại nói, giá»ng nghiêm nghị và quả quyết.
Raxkonikov nhìn chị ta, thở không ra hơi nữa.
- Chính tôi nghe mà… tôi không ngủ… tôi ngồi nghe, - chàng nói, giá»ng còn rụt rè hÆ¡n nữa… - Viên phó quận trưởng đến… ngÆ°á»i ta chạy hết ra thang gác, buồng nào cÅ©ng ra…
- Chẳng có ai đến hết. Äấy là máu nó xông lên đấy. Máu ứ lại mà không thoát ra được là nó dồn vào gan, thế má»›i sinh ra mê sảng… Cậu ăn Ä‘i dăm ba miếng chứ?"
Chàng không đáp. Naxtaxia vẫn đứng cạnh giÆ°á»ng, nhìn chàng đăm đăm không lui ra.
- Cho tôi xin tí nước, Naxtaxia.
Naxtaxia đi xuống nhà và khoảng hai phút sau mang lên một cái ốc bằng đất sét trắng; nhưng chàng không còn nhớ nhưng việc tiếp diễn vỠsau nữa. Chàng chỉ nhớ rằng mình nuốt một ngụm nước lạnh và đánh đổ nước trong cổ ra ngực. Sau đó chàng mê man đi.

Chú thích:
(1) "Tự thú", tác phẩm của J.J. Russeau
(2) Yếu, kém tiếng Äức

ChÆ°Æ¡ng 9

Phần II



Song cÅ©ng không phải chàng hoàn toàn mê man trong thá»i gian ốm: đó là má»™t trạng thái sốt nhỉệt, có nói sảng và ná»­a mê ná»­a tỉnh. Vá» sau chàng nhá»› lại được khá nhiá»u việc. Có khi chàng mÆ°á»ng tượng nhÆ° quanh chàng có rất nhiá»u ngÆ°á»i quây lại định mang chàng Ä‘i đâu không rõ, há» bàn bạc vá» chàng và cãi vã lẫn nhau rất dữ. Có khi chàng lại thấy minh nằm má»™t mình trong phòng, má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u bá» Ä‘i hết, hẳn vì sợ chàng, và thỉnh thoang má»›i có ngÆ°á»i mở hé cánh cá»­a ra dòm chàng, de doạ chàng, thầm thì cÆ°á»i ná»›i vá»›i nhau, và trêu chá»c chàng. Chàng nhá»› là Naxtaxia thÆ°á»ng ở cạnh chàng: chàng còn nhá»› thêm má»™t ngÆ°á»i nữa, hình nhÆ° rất quen thuá»™c, nhÆ°ng cụ thể là ai thì chàng không sao Ä‘oán ra được: Ä‘iá»u đó làm cho chàng buồn lắm và thậm chí còn khóc nữa. Có khi chàng tưởng chừng mình đã nằm liệt giÆ°á»ng đến má»™t tháng nay, khi lại ngỡ nhÆ° má»i việc đêu xảy ra ná»™i ngày hôm ấy. NhÆ°ng vá» việc ấy, việc ấy thì chàng quên bẵng Ä‘i: song từng giá» từng phút chàng vẫn nhá»› là mình có quên má»™t Ä‘iá»u gì lẽ ra không được quên má»›i phải; chàng vật vã, day dứt, cố sức nhá»› cho ra, chàng rên rỉ, ***g lá»™n Ä‘iên cuồng lên hay rÆ¡i vào má»™t tâm trạng khiếp sợ ghê gá»›m, không sao chịu nổi. Những lúc ấy chàng vùng dậy, toan bá» chạy, nhÆ°ng bao giá» cùng có ai dùng sức giữ chàng lại, và chàng lại chìm vào cõi hôn mê. Cuối cùng chàng tỉnh hẳn, lúc ấy là vào khoảng chín giá» sáng. Vào những ngày quang đãng, giá» nầy bao giỠánh nắng cÅ©ng vẽ thành má»™t vệt dài chạy qua bức tÆ°á»ng bên phải phòng chàng và chiếu sáng góc phòng cạnh cá»­a ra. Bên giÆ°á»ng chàng có Naxtaxia và má»™t ngÆ°á»i nữa Ä‘ang đứng nhìn chàng có vẻ rất tò mò. Äó là má»™t ngÆ°á»i chàng chÆ°a há» quen biết, má»™t ngÆ°á»i trẻ tuổi mặc áo cáp-tan, để chòm râu cằm, dáng trông nhÆ° má»™t ngÆ°á»i chạy hàng. Qua cánh cá»­a mở hé, bà chủ Ä‘ang dòm vào. Raxkonikov nhá»m dậy…
- Ai thế, Naxtaxia? - chàng chỉ ngÆ°á»i trẻ tuổi há»i.
- À tỉnh rồi? - Naxtaxia nói.
- Tỉnh rồi, - ngÆ°á»i chạy hàng nói vá»ng theo.
Äoán rằng chàng đã tỉnh đậy, bà chủ, nhà Ä‘ang đứng dòm ở cá»­a, lập tức đóng cá»­a lại và giấu mặt Ä‘i.
Bà ta xÆ°a nay vốn nhút nhát và rất sợ những cuá»™c nói chuyện hay giãi bày; bà ta trạc bốn mÆ°Æ¡i tuổi, ngÆ°á»i to béo, lông mày Ä‘en, mắt cÅ©ng Ä‘en, tốt bụng vì béo và vì lÆ°á»i, trông cùng dá»… Æ°a nữa là khác. Tính cả thẹn của bà ta thì thật quá quắt.
- Anh… là ai? - Raxkonikov há»i thẳng ngÆ°á»i chạy hàng.
NhÆ°ng vừa lúc ấy cánh cá»­a lại mở toang và Razumikhin, ngÆ°á»i hÆ¡i cúi lom khom. Vì anh ta vốn cao lá»›n, vừa bÆ°á»›c vào vừa kêu ca:
- Cứ nhÆ° cái buồng tàu thuá»·, lúc nào cùng cá»™c đầu va trán; thế mà cÅ©ng gá»i là phòngvá»›i phiếc. Cậu tỉnh rồi đấy à? Tá»› vừa nghe Pasenka(1) bảo thế.
- Mới vừa tỉnh dậy đấy, - Naxtaxia nói.
- Má»›i vừa tỉnh dậy đấy ạ, - ngÆ°á»i chạy hàng lại mỉm cÆ°á»i nói vá»ng theo.
- Thế anh là ai? - Razumikhin bá»—ng quay sang hắn há»i Ä‘á»™t ngá»™t. - Còn tôi đây là Vrazumikhin; không phải là Razumikhin nhÆ° ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng tâng bốc(2), mà là Vrazumikhin, sinh viên, con nhà quý tá»™c, còn cậu nầy là bạn tôi. Thế còn anh là ai?
- Tôi là ngÆ°á»i chạy hàng cho hiệu buôn của ông Selopayev ạ, tôi đến đây có tí việc ạ.
- Má»i anh ngồi ghế nầy, - Razumikhin vừa nói vừa ngồi xuống chiếc ghế đặt ở bên kia bàn con. - Cậu tỉnh dậy nhÆ° thế là phải lắm, - anh nói tiếp vá»›i Raxkonikov.
- Äã bốn ngày nay cậu hầu nhÆ° chẳng ăn uống gì. Quả tình cÅ©ng có há»›p được mấy thìa nÆ°á»›c trà. Tá»› đã dẫn Zoximov đến đây hai lần. Cậu có nhá»› Zoximov không? Hắn ta khám cho cậu và nói ngay rằng chẳng có gì hệ trá»ng hết, chẳng qua đầu óc bị chấn Ä‘á»™ng thế nào đấy. Hắn ta bảo là má»™t chứng thần kinh gì đấy, vì ăn uống kham khổ, ít uống bia, ít ăn rau khÆ¡-ren quá mà ra, còn nhÆ° bệnh trạng thì chẳng có gì đâu, sẽ tá»± khá»i thôi. Anh chàng Zoximov cừ lắm? Chứa bệnh đã thành thạo rồi. À, tôi không dám giữ anh đâu - Razumikhin lại quay sang ngÆ°á»i chạy hàng, - anh cần việc gì xin cứ nói Ä‘i Rodia ạ: cá»­a hàng của hỠđã hai lần cho ngÆ°á»i đến đây rồi đây; lần trÆ°á»›c không phải anh nầy, má»™t ngÆ°á»i khác kia, chúng tôi có nói chuyện vá»›i ngÆ°á»i đó. Lần trÆ°á»›c cá»­a hiệu anh cho ai đến đây thế nhỉ?
- Ông muốn nói cái ngÆ°á»i đến đây hôm kia phải không ạ, đúng đấy. Äó là Alekxey Xemionovich cùng làm ở hiệu chúng tôi đấy ạ.
- Anh kia có vẻ khôn ngoan hơn anh phải không?
- Vâng ạ, ông ấy đúng là chững chạc hơn tôi ạ.
- Hay lắm; anh cứ nói đi.
- Thế nầy ạ, ông Aphanaxi Ivanovich Vakhrusin, mà tôi chắc ông đã có nghe tên nhiá»u lần, theo yêu cầu của bà cụ nhà đã chuyển cho hiệu chúng tôi má»™t tá» ngân phiếu - ngÆ°á»i chạy hàng nói thẳng vá»›i Raxkonikov. - Äến khi nào ông đã tỉnh trí, chúng tôi sẽ trao lại cho ông ba mÆ°Æ¡i lăm rúp, vì Xemion Xemionovich theo yêu cầu của cụ nhà, có được Aphanaxi Ivanovich báo cho biết vá» số tiá»n nói trên theo thể thức nhÆ° cÅ©. Ông đã biết việc nầy chÆ°a ạ?
- Có tôi có nhớ… Vakhrusin… - Raxkonikov nói, vẻ trầm ngâm.
- Anh nghe ra chÆ°a: cậu ấy biết ông lái buôn Vakhrusin! - Razumikhin kêu lên. - Thế mà còn bảo là chÆ°a tÄ©nh trí nữa à? À mà bây giá» tôi nhận thấy anh cùng là ngÆ°á»i khôn ngoan lắm. Hay! Nghe những câu nói thông minh cÅ©ng thú lắm chứ!
- Chính ông Vakhrusin Aphanaxi Ivanovich đấy ạ, cụ nhà đã từng gá»­i tiá»n cho cậu má»™t lần qua ông Vakhrusin theo thể thức ấy, lần nào ông cÅ©ng không từ chối lá»i yêu cầu của cụ nhà, và cách đây ít hôm có báo cho ông Xemion Xemionovich biết để chuyển cho ông ba mÆ°Æ¡i lăm rúp trong khi chỠđợi má»™t món lá»›n hÆ¡n.
- Äấy cái câu "trong khi chỠđợi má»™t món lá»›n hÆ¡n" của anh nghe hay hÆ¡n cả đấy; cả cái "bà cụ nhà" của anh cÅ©ng khá lắm. Nào, thế theo anh thì sao: anh bạn tôi đã tÄ©nh trí hẳn hay chÆ°a, hả?
- Äối vá»›i tôi thì thế nào cÅ©ng được. Miá»…n là ông ấy ký được biên lai.
- Ký được mà! Anh có mang sổ sách theo đấy chứ?
- Sổ đây ạ!
- ÄÆ°a lại đây. Nào, Rodia, cậu ngồi dậy. Tá»› sẽ đỡ đầu; cậu nguệch cho anh ta má»™t chữ ký. Raxkonikov, cầm lấy bút Ä‘i cậu ạ, vì bây giá» chúng mình Ä‘ang cần tiá»n lắm!
- Không cần, - Raxkonikov gạt bút ra nói - Không cần làm sao? Tôi không ký đâu.
- Quái thật, không ký thì làm thế nào?
- Không cần… tiá»n…
- Không cần tiá»n! Cậu chỉ nói láo, tá»› xin làm chứng nhÆ° vậy! Anh chá»› lo, chẳng qua cậu ấy… lại hÆ¡i mê sảng má»™t chút. Vả chăng ngay khi tỉnh táo cậu ấy cùng đôi khi nhÆ° thế… Anh là ngÆ°á»i thông minh; chúng ta sẽ hÆ°á»›ng dẫn cậu ấy, ngh** lả hÆ°á»›ng dẫn bàn tay cậu ấy má»™t chút! Cậu ấy sẽ ký… Nào, ta…
- Dù sao thi khi khác tôi đến đây cũng được.
- Không, không, anh lo ngại cái gì kia chứ? Anh là ngÆ°á»i thông minh. Nào. Rodia, đừng làm phiá»n ông khách… cậu cÅ©ng thấy ông ấy đợi đấy. - nói Ä‘oạn Razumikhin thật sá»± chuẩn bị đỡ tay Raxkonikov.
- Cậu buông ra, để tôi ký lấy… - Raxkonikov nói Ä‘oạn cầm bút ký vào sổ. NgÆ°á»i chạy hàng giao tiá»n và lui ra.
- Hoan hô! Bây giỠthì ăn chứ, cậu có muốn ăn không?
- Có, - Raxkonikov đáp.
- Chị có xúp không?
- Xúp hôm qua. - Naxtaxia, nãy giỠvẫn đứng đấy, đáp.
- Xúp khoai tây với bột gạo đấy chứ?
- Xúp khoai tây với bột gạo.
- Tá»› thuá»™c lòng Ä‘i rồi. Äem xúp lên đây, dá»n trà luôn nhé.
- Vâng ạ.
Raxkonikov nhìn má»i vật vá»›i vẻ bỡ ngỡ sá»­ng sốt và má»™t ná»—i sợ sệt vô nghÄ©a, đần Ä‘á»™n, chàng quyết định lặng thinh chá» xem sẽ ra sao nữa. "Hình nhÆ° đây không phải là mê sảng - Chàng nghÄ© thầm - Hình nhÆ° đó là chuyện thật…"
Hai phút sau, Naxtaxia bÆ°ng súp vào và nói rằng trà cÅ©ng sẽ mang vào sau. Khi dá»n xúp ra thấy có hai cái thìa. hai cái Ä‘Ä©a và đủ cả bá»™ sậu: lá» tiêu muối: mù-tạt để ăn thịt bò vân vân, những thứ mà đã lâu lắm không há» thấy được bày biện tÆ°Æ¡m tất nhÆ° vậy. Khăn giải bàn trắng tinh.
- Naxtaxia nầy, giá bà Praxkovia Paplovna cho hai chai bia thì hay quá. Chúng tôi sẽ uống với nhau.
- Chà, cái cậu nầy chúa vòi - Naxtaxia càu nhàu đi xuống nhà làm tròn phận sự.
Raxkonikov vẫn nhìn quanh quất má»™t cách ngỡ ngàng và căng thẳng trong khi Razumikhin đã ngồi sang Ä‘i-văng vá»›i chàng, cá»­ chỉ vụng vá» nhÆ° con gấu, luồn cánh tay trái xuống dÆ°á»›i đầu chàng tuy chàng đã có thể tá»± nhá»m dậy, Ä‘Æ°a tay phải cầm má»™t thìa xúp Ä‘Æ°a sát miệng chàng sau khi thổi thổi mấy lần cho đỡ nóng. NhÆ°ng xúp chỉ còn hÆ¡i hâm hẩm mà thôi. Raxkonikov thèm thuồng húp lấy ruá»™t thìa, má»™t thìa nữa: rồi má»™t thìa nữa. NhÆ°ng cho chàng ăn được mấy thìa thì Razumikhin bá»—ng dừng lại và tuyên bố rằng vá» phần sau phải há»i ý kiến Zoximov đã.
Naxtaxia cầm hai chai bia bước vào.
- Cậu có uống trà không?
- Mang trà lên đây, nhanh lên Naxtaxia, vá» cái mục nầy thì hình nhÆ° cÅ©ng không cần đến trÆ°á»ng Y khoa. NhÆ°ng đã có bia đây rồi!
Chàng ngồi ra ghế, kéo đĩa xúp và đĩa thịt bò lại và bắt đầu ăn ngon lành như thể nhịn đói đã ba hôm nay.
- Rodia ạ, bây giá» tá»› ngày nào cÅ©ng ăn ở nhà nầy, - anh nói lúng búng, trong chừng má»±c cái miệng nhồm nhoàm đầy những thịt bò còn cho phép. - và Ä‘á»u được Pasenka, cô chủ nhà của cậu, thết đãi hết lòng. DÄ© nhiên tá»› không yêu sách gì, nhÆ°ng cÅ©ng không phản đối. À, Naxtaxia Ä‘em trà lên đây rồi. Chị nầy đảm lắm: Naxtenka, uống bia Ä‘i!
- Anh chàng nầy quấy thật!
- Thế còn nước chè?
- Nước chè thì được.
- Rót đi, khoan, để tớ rót cho; ngồi đây.
Razumikhin lập tức ra tay; anh rót chè vào chén, rót thêm má»™t chén nữa, bá» các món ăn đấy vả lại ngồi sang Ä‘i-văng, lại luồn cánh tay trái xuống dÆ°á»›i đầu ngÆ°á»i ốm, nâng nó lên và bắt đầu đút từng thìa trà cho chàng, lại hăm hở thổi luôn mồm vào thìa, làm nhÆ° thể bản thân cái việc thổi thổi nhÆ° vậy chính là biện pháp chủ yếu, công hiệu nhất để cứu bạn khá»i bệnh.
Raxkonikov lặng thinh và không kháng cá»±, tuy chàng cùng cảm thấy mình thừa sức ngồi dậy mà không cần ai nâng đỡ và không những có đủ sức Ä‘iá»u khiển chân tay để cầm thìa hay cầm chén, mà có lẽ còn đủ sức Ä‘i lại nữa. NhÆ°ng do má»™t sá»± xảo quyệt kỳ dị, gần nhÆ° sá»± tinh khôn của loài dã thú, chàng bá»—ng nảy ra ý tạm thá»i che giấu sức lá»±c Ä‘i, vá» vịt, thậm chí nếu cần sẽ giả làm nhÆ° chÆ°a tỉnh hắn nữa để nghe ngóng, dò xét xem chung quanh Ä‘ang xảy ra những gì. Vả chăng chàng không sao nén nổi cảm giác ghê tởm. Húp được mÆ°Æ¡i thìa trà, chàng bá»—ng bắt đầu há»n dá»—i, đẩy thìa ra và lại ngả mình xuống gối. DÆ°á»›i đầu chàng bây giá» là những chiếc gối thật, Ä‘á»™n lông tÆ¡, vá» gối trắng tinh; Ä‘iá»u đó chàng cÅ©ng chú ý và ghi nhá»› để suy xét thêm.
- Ngay hôm nay, Pasenka phải gửi lên cho chúng tôi ít mứt mận và pha nước cho anh ấy uống. - Razumikhin vừa nói vừa ngồi sang ghế tiếp tục ăn xúp, uống bia.
- Thế bà ấy lấy mận ở đâu ra cho cậu? - Naxtaxia há»i, năm ngón tay xìe ra cầm cái Ä‘Ä©a tách và húp nÆ°á»›c trà "qua miếng Ä‘Æ°á»ng" (3)
- Mận ở ngoài cá»­a hiệu ấy, cô bạn ạ. Rodia nầy, cậu không biết chứ trong khi cậu ốm ở đây đã xảy ra cả má»™t câu chuyện kỳ lạ. Cái hôm cậu bá» tá»› chuồn Ä‘i má»™t cách mất dạy nhÆ° vậy, địa chỉ cÅ©ng không thèm nói, tá»› ná»—i khùng lên đến ná»—i quyết chí tìm cậu cho bằng được và trị cho cậu má»™t mẻ. Ngay hôm ấy tá»› bắt tay vào việc. Tá»› Ä‘i lùng khắp nÆ¡i, đến đâu cÅ©ng há»i. Tá»› quên mất cái địa chỉ hiện nay của cậu, làm sao mà nhá»› được vì xÆ°a nay tá»› có há» biết bao giỠđâu? Còn nhà cÅ© của cậu thì tá»› chỉ nhá»› là ở khu Năm Góc, nhà ông Kharlamov. Tá»› tìm mãi cái nhà ông Kharlamov ấy, nhÆ°ng vá» sau má»›i biết rằng cái ông chủ nhà kia hoàn toàn không phải là Kharlamov, mà là Bukh, tên hỠđôi khi cùng dá»… nhá»› nhầm lung tung ra nhÆ° thế đấy! Tá»› má»›i nổi cáu lên, thế là tá»› tìm đến phòng Äịa chỉ, và cậu thá»­ tưởng tượng mà xem: chỉ hai phút hỠđã tìm ra địa chỉ của cậu. Tên cậu có ghi ở đấy.
- Có ghi ở đấy?
- Còn sao nữa; thế mà lúc tá»› ấy há» tìm mãi vẫn không ra nhà ông tÆ°á»›ng Kobelev đây. Chà thôi, kể thì dài lắm. Äến đây má»™t cái là tá»› tìm hiểu hết các công việc của cậu ngay, tìm hiểu tất cả, cậu ạ, việc gì tá»› cÅ©ng biết; cậu cứ há»i chị nầy thì rõ, tá»› làm quen cả vá»›i Nikodim Phomits, cả Ilya Petrovich ngÆ°á»i ta cùng đã chỉ cho tá»› xem mặt, tá»› làm quen cả vá»›i bác gác cổng, cả vá»›i ông Zamiotov Alekxandr Gigorievich, chánh văn phòng quận cảnh sát khu nầy, và cuối cùng là làm quen vá»›i Pasenka - Thật là má»™t kết thúc rá»±c rỡ, đây cứ há»i chị nầy thì biết.
- Cậu ta làm bà ấy mê tít rồi, - Naxtaxia lẩm bẩm, môi nở má»™t nụ cÆ°á»i ranh mãnh.
- Cô pha Ä‘Æ°á»ng vào tách mà uống, cô Naxtaxia Nikiphorovna!
- Rõ khỉ! - Naxtaxia bá»—ng kêu lên và rÅ© ra cÆ°á»i - Tôi là Petrovna chứ có phải Nikiphorovna đâu, - chị ta nói thêm khi trận cÆ°á»i đã ngá»›t.
- Xin ghi lòng tạc dạ. Ấy, cậu ạ, để khá»i dài dòng lôi thôi xin nói rằng lúc đầu tá»› muốn bắc má»™t luồng Ä‘iện chạy qua khắp khu nầy Ä‘á» xua hết những định kiến của địa phÆ°Æ¡ng sở tại Ä‘i; nhÆ°ng Pasenka đã thắng. Cậu ạ quá tá»› không ngá» bà ta lại có thể… khả ái nhÆ° vậy! Cậu nghÄ© sao. hả?
Raxkonikov lặng thinh, tuy đôi mắt, lo lắng không phút nào rá»i Razumikhin, và bây giá» vẫn chăm chăm nhìn anh tả.
- Rất khả ái nữa là khác, - Razumikhin nói tiếp, không mảy may nao núng trÆ°á»›c sá»± im lặng của Raxkonikov, và nhÆ° Ä‘ang đáp lại má»i câu trả lá»i của chàng, - mà lại khá vỠđủ má»i phÆ°Æ¡ng diện.
- Rõ khỉ! - Naxtaxia lại kêu lên. Câu chuyện nầy hình nhÆ° Ä‘ang Ä‘Æ°a lại cho chị ta má»™t niá»m khoái lạc không sao tả xiết.
- Thật đáng tiếc là ngay từ đầu cậu đã không biết cách xoay sở. Vá»›i bà ta thì không làm nhÆ° thế được. Tính tình bà ta có thể nói là hết sức bất kỳ! Thôi, để sau hẵng nói đến chuyện tính tình… Thế nhÆ°ng làm thế nào, là nói ví dụ thế, cậu làm thế nào đến ná»—i bà ta dám không dá»n cho cậu ăn nữa? Hay nhÆ° tá» tín phiếu kia chẳng hạn? Cậu Ä‘iên hay sao mà lại Ä‘i ký những tá» tín phiếu nhÆ° thế? Hay chuyện cậu hứa hôn vá»›i con gái bà ta chẳng hạn, khi cô Natalya Yegorovna nầy còn sống… Tá»› biết hết? Ấy, tá»› cÅ©ng thấy đây là má»™t vấn Ä‘á» tế nhị, và vừa rồi quả tá»› ngốc nhÆ° con bò; cậu tha lá»—i cho tá»› nhé. NhÆ°ng nhân thể nói đến chuyện ngốc vá»›i chả ngốc; cậu nghÄ© sao, Praxkovia Paylovna hoàn toàn không ngốc chút nào nhÆ° má»›i thoạt trông có thể tưởng, phải không nào?
- Ừ - Raxkonikov ậm ừ, mắt nhìn đi nơi khác, nhưng cũng hiểu rằng cứ cố tiếp chuyện thì có lợi hơn.
- Có phải không nào? - Razumikhin reo lên, hẳn là rất hài lòng được bạn trả lá»i, - nhÆ°ng cÅ©ng không phải là thông minh, hả? Tính tình thật là bất kỳ, thật là bất kỳ! Tá»› có phần hoang mang rồi đấy, thật thế cậu ạ Bà ta sắp trá»n tứ tuần rồi. NhÆ°ng bà ta cứ bảo là băm sáu, và bà ta hoàn toàn có quyá»n nói nhÆ° vậy. Vả chăng quan niệm của tá»› vá» bà ấy có tính chất trí tuệ nhiá»u hÆ¡n và chỉ thuá»™c lÄ©nh vá»±c siêu hình há»c; những gì đã diá»…n ra giữa bà ta vá»›i tá»› thật rối beng lên nhÆ° đại số há»c vậy! Tá»› không hiểu ra làm sao nữa! Thôi, toàn chuyện nhảm hết; có Ä‘iá»u là bà ta thấy cậu không Ä‘i há»c nữa, chá»— dạy há»c cÅ©ng chẳng còn mà bá»™ cánh cÅ©ng mất, và đến khi con gái chết Ä‘i thì không còn liên hệ bà con gì vá»›i cậu nữa, nên đã phát hoảng lên, còn vá» phần cậu, cậu cứ nằm bẹp trong xó không chịu làm ăn gì nhÆ° trÆ°á»›c nữa, cho nên bà ta má»›i nghÄ© ra cái chuyện Ä‘uổi cậu ra khá»i nhà. Bà ta đã có ý định ấy từ lâu nhÆ°ng còn tiếc tá» tín phiếu. HÆ¡n nữa chính cậu quả quyết là bà cụ sẽ trả.
- Äó là vì tám địa tôi hèn hạ cho nên má»›i nói thế… Mẹ tôi thiếu chút nữa phải Ä‘i ăn xin… thế mà tôi lại Ä‘i nói dối Ä‘á» ngÆ°á»i ta cho ở trá» và… cho ăn, - Raxkonikov nói to và rành mạch.
- Phải, cậu nghÄ© phải đấy. NhÆ°ng sở dÄ© cÆ¡ sá»± há»ng bét cÅ©ng chỉ vì ông Shebarov, tÆ° vấn pháp đình và là nhà doanh nghiệp nhúng tay vào. Không có ông ta thì Pasenka chẳng bày vẽ gì đâu, bà ấy nhút nhát lắm, thế nhÆ°ng nhà doanh nghiệp kia thì lại không nhút nhát và việc đầu tiên dÄ© nhiên là đặt vấn Ä‘á»: liệu tá» tín phiếu kia có hy vá»ng gì được thanh toán không? Bà ta trả lá»i là: có, vì có bà cụ, vá»›i số lÆ°Æ¡ng quả phụ má»™t trăm hai mÆ°Æ¡i lăm rúp, bà cụ sẽ trả nợ cho thằng Rodenka của mình, dù có phải nhịn đói cÅ©ng vui lòng, lại có cô em, sẵn sàng bán mình làm nô lệ để giúp anh. Thế là ông Shebarov căn cứ vào đấy… Cậu làm gì mà cá»±a quáậ dữ thế? Cậu ạ, bây giá» tá»› biết tá»ng hết những chuyện bí ẩn của cậu rồi, khi cậu còn có quan hệ gia đình vá»›i Pasenka, cậu cởi mở vá»›i bà ta là phải: chứ bây giá» thì chá»— bạn bè tôi xin nói vá»›i cậu là… Ấy nó là thế đấy: ngÆ°á»i trung thá»±c, Ä‘a cảm thì cởi mở tâm tình, còn ngÆ°á»i căn cÆ¡ chí thú thì lắng nghe và lợi dụng. Ấy thế là Pasenka nhÆ°á»ng tá» tín phiếu lại cho cái ông Shebarov kia, lấy cá»› là để trả nợ, và ông nầy, không chút ngượng mặt, đã Ä‘em ra pháp luật đòi thanh toán: Biết được những chuyện nầy: tá»› cÅ©ng toan cho ông ta má»™t vố, cho tròn bổn phận, nhÆ°ng vừa lúc giữa tá»› vá»›i Pasenka bắt đầu có má»™t mối quan hệ rất Æ° đằm thắm, cho nên tá»› bèn ra lệnh chấm dứt má»i chuyện, bóp nghẹt vụ nầy ngay trong trứng nÆ°á»›c nhÆ° ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng nói, cam Ä‘oan rằng cậu sẽ trả. Cậu nghÄ© chÆ°a, tá»› đảm bảo cho cậu đấy! Chúng tá»› gá»i Shebarov đến, đấm vào mồm hắn mÆ°á»i rúp và rút giấy vá», nó đấy, rất hân hạnh được giá»›i thiệu nó vá»›i ngài. Thế là bây giá» ngài chỉ còn nợ mồm nữa thôi. Cầm lấy, tá»› đã "xem kỹ" lắm rồi đấy.
Razumikhin đặt tá» giấy vay tiá»n lén bàn; Raxkonikov liếc nhìn má»™t cái và lặng lẽ quay mặt vào tÆ°á»ng. Äến nhÆ° Razumikhin mà cÅ©ng phải phật lòng. Anh nói sau má»™t phút im lặng:
- Äấy cậu lại giở cái trò ấy ra rồi. Tá»› tưởng nói chuyện ba hoa nầy ná» cho cậu khuây khoả, ai dè hình nhÆ° chỉ làm cậu bá»±c mình.
- Cậu chính là cái ngÆ°á»i mà tôi không nhận ra trong khi mê sảng đấy à? - Raxkonikov nói, cùng sau má»™t phút im lặng và không quay đầu lại.
- Tớ đấy thậm chí ngài còn nổi xung lên mỗi khi trông thấy tớ nữa, nhất là hôm tớ đưa Zamiotov đến.
- Zamiotov?… Viên chánh văn phòng ấy à? Äến làm gì? - Raxkonikov quay phắt lại nhìn Razumikhin trừng trừng.
- Kìa cậu làm sao thế? Cậu sợ cái gì. Hắn muốn làm quen vá»›i cậu… Nếu không thì tá»› làm sao mà biết được nhiá»u chuyện của cậu nhÆ° thế? Thằng cha tốt lắm cậu ạ, má»™t con ngÆ°á»i tuyệt diệu… dÄ© nhiên là theo má»™t kiểu riêng. Bây giá» tá»› vá»›i hắn là chá»— thân tình; hầu nhÆ° ngày nào cÅ©ng gặp nhau vì tá»› dá»n sang ở khu nầy rồi. Cậu chÆ°a biết à? Má»›i dá»n sang đấy. Hắn vá»›i tá»› có đến nhà Laviza hai lần. Cậu có nhá»› mụ Laviza không? Laviza Ivanovna ấy mà?
- Tớ có nói mê gì không?
- Còn phải nói. Ngài có còn là ngài nữa đâu.
- Tớ nói mê những gì?
- Chà? Nói mê những gì ấy à? Còn lạ gì những lá»i nói mê của ngÆ°á»i ốm nữa… Thôi, cậu ạ, để khá»i phải mất thì giá», phải hắt tay vào việc ngay.
Razumikhin đứng dậy vơ lấy mũ.
- Tớ nói mê những gì?
- Anh chàng nầy gan lì thật! Hay cậu sợ lá»™ má»™t chuyện gì bí mật? Äừng lo: cậu không há» nói gì vá» nàng công chúa của cậu đâu. Toàn nói những chó cá»c vá»›i lại hoa tai, dây chuyá»n gì đấy, lại có nói đến đảo Krextovxki, đến má»™t lão gác cổng nào đấy, lại nhắc cả đến Nikodim Phomits và Ilya Petrovich ở quận cảnh sát, nói nhiá»u lắm. Phải, ngoài ra ngài lại còn có lòng quan tâm rất má»±c đến chiếc găng của ngài, quan tâm lắm lắm. Ngài cứ van vỉ: Ä‘Æ°a đây cho tôi! Cứ thế mãi. Zamiotov đã thân hành Ä‘i lục lá»i khắp phòng tìm cho ngài đôi bít tất và tá»± tay - đôi tay rá»­a nÆ°á»›c hoa Ä‘eo đầy nhẫn - tá»± tay cầm cái của khỉ ấy lại cho ngài, lúc ấy ngài má»›i bình tâm lại, và suốt ngày đêm cứ khÆ° khÆ° giữ cái của khi ấy trong tay không sao lấy ra được. Chắc bây giá» còn nằm đâu ở dÆ°á»›i chân cá»™t ấy. Lại còn đòi gấu quần gấu kiếc gì nữa, mà đòi đến ứa nÆ°á»›c mắt ra chứ có phải vừa đâu. Chúng tá»› cứ băn khoăn mâi không biết gấu quần nào. Không còn hiểu ra làm sao nữa… Thôi, phải bắt tay vào việc Ä‘i thôi! Äây có ba mÆ°Æ¡i lăm rúp, tá»› lấy mÆ°á»i rúp, hai tiếng nữa tá»› sẽ báo cáo cách sá»­ dụng. Trong khoảng ấy tá»› sẽ Ä‘i gá»i Zoximov. Lẽ ra hắn đến từ lâu rồi má»›i phải, hÆ¡n mÆ°á»i má»™t giá» rồi còn gì. Còn Naxtenka, trong khi tôi Ä‘i vắng chị nhá»› ghé vào đây luôn, nhỡ anh ấy có cần ăn uống gì chăng… Còn Pasenka thì tá»› sẽ dặn ngay những việc cần phải làm! Tá»› Ä‘i nhé!
- Gá»i bà ấy là Pasenka có chết ngÆ°á»i không chứ!
- Chà, cái anh chàng láu thật! - Naxtaxia nói với theo Razumikhin, đoạn mở cửa ra nghe ngóng một lát, nhưng rồi sốt ruột quá cũng bỠchạy xuống nhà nốt. Chị ta đang háo hức muốn biết Razumikhin nói chuyện gì với bà chủ; Vả lại nói chung có thể thấy rõ chị ta phục lăn Razumikhin.
Cánh cá»­a vừa đóng lại sau lÆ°ng Naxtaxia thì Raxkonikov tung chăn nhảy phắt dậy, ngÆ¡ ngác nhÆ° ngÆ°á»i Ä‘iên. Lòng nhÆ° thiêu nhÆ° đốt, chàng sốt ruá»™t mong há» Ä‘i khuất Ä‘i cho chóng, để bắt tay ngay vào việc.
NhÆ°ng việc gì, việc gì? Vừa đúng lúc nầy chàng lại quên bẵng Ä‘i, nhÆ° cố tình vậy. "Lạy Chúa? Chỉ xin nói rõ cho tôi má»™t Ä‘iá»u: hỠđã biết việc ấy chÆ°a, hay là chÆ°a biết? Chắc há» biết hết rồi nhÆ°ng cứ giả vá» không biết để trêu gan mình, trong khi mình còn nằm liệt giÆ°á»ng, thế rồi đến má»™t lúc nào đó há» sẽ ập vào và nói rằng hỠđã biết hết từ lâu nhÆ°ng cứ để thế xem sao… Bây giá» biết làm gì đây? Quên bẵng Ä‘i mất, cứ nhÆ° cố ý ấy; bá»—ng dÆ°ng quên tiệt: vừa má»›i rồi còn nhá»› kia mà…"
Chàng đứng ở giữa phòng, bứt rứt và ngÆ¡ ngác nhìn quanh, rồi đến mở hé cánh cá»­a nghe ngóng; nhÆ°ng không phải thế, phải làm cái gì khác kìa. Bá»—ng nhÆ° sc nhá»› ra, chàng nhảy chồm vào góc phòng nÆ¡i giấy dán tÆ°á»ng thủng ra má»™t lá»—, xem xét má»™t lúc, thò tay vào moi moi trong lá»—, nhÆ°ng vẫn không phải. Chàng đến cạnh lò sưởi, mở nắp lò ra và bắt đầu bá»›i bá»›i trong đống tro: những mảnh xÆ¡ gấu quần và miếng túi rách vẫn nằm nguyên ở chá»— chàng vứt, thế nghÄ©a là chÆ°a có ai nhìn vào! Äến đây chàng sá»±c nhá»› đến chiếc tất mà lúc nãy Razumikhin có nhắc tá»›i. Quả thật nó Ä‘ang nằm dÆ°á»›i tấm chăn, nhÆ°ng bị cá» xát nhiá»u và lấm be bét, cho nên Zamiotov tất nhiên không thể trông thấy gì được "Hừ, Zamiotov… sở cảnh sát!.: Chúng gá»i ta lên sở cảnh sát làm gì thế nhi? Giấy gá»i đâu? Chà… Mình lẫn lá»™n hết rồi: há» gá»i là gá»i từ hôm ná» kia chứ! Hôm ấy mình cÅ©ng xem xét mãi chiếc tất, còn bây giá»â€¦ bây giá» mình vừa má»›i ốm dậy. Thế Zamiotov đến đây làm gì? Razumikhin Ä‘Æ°a hắn đến làm gì?… - chàng vừa lẩm bẩm, vừa ngồi phịch xuống Ä‘i-văng, ngÆ°á»i bải hoải ra.
Thế nầy là thế nào? Mình vừa còn mê sảng hay quả thật nhÆ° thế. Hình nhÆ° thật. A, nhá»› ra rồi: phải trốn phải trốn cho nhanh: nhất định phải trốn, thế nào cÅ©ng phải trốn NhÆ°ng… trốn Ä‘i đâu? Mà áo mình đâu mất rồi? Ủng cÅ©ng không thấy! Chúng lấy mất rồi! Chúng giấu! Hiểu rồi! A, áo khoác đây! Chúng nó bá» sót! À tiá»n còn để trên bàn kia? Cả cái tín phiếu nữa… Ta sẽ lấy tiá»n bá» Ä‘i thuê má»™t căn buồng khác, chúng nó không tìm ra được đâu! NhÆ°ng còn cái phòng địa chỉ, há» tìm ra mất, Razumikhin sẽ tìm ra. Phải trốn biệt… Ä‘i thật xa… sang Mỹ, và nhổ toẹt vào chúng nó! Äem cả tá» tín phiếu Ä‘i… sang đấy sẽ dùng được. Còn Ä‘em cái gì theo nữa nhỉ? Chúng nó tưởng mình ốm! Chúng nó không biết là mình có thể Ä‘i lại được, hê… hê… hê!… Tá»› nhìn mặt chúng, mình cÅ©ng đủ biết là chúng nó biết rõ má»i chuyện! Miá»…n sao xuống lá»t cái thang gác! Thế nhỡ chúng nó đã cho cảnh binh gác dÆ°á»›i kia thì sao? Cái gì thế nầy nhỉ, nÆ°á»›c chè à? À, lại còn cả bia nữa, ná»­a chai, bia lạnh đây!".
Chàng cầm lấy cái chai còn Ä‘á»±ng đến má»™t cốc bia, và khoái trá uống thẳng má»™t mạch nhÆ° muốn đập tắt ngá»n lứa Ä‘ang thiêu đốt ***g ngá»±c. NhÆ°ng chÆ°a được má»™t phút đã thấy hÆ¡i men xông lên đầu, ở sống lÆ°ng có má»™t cảm giác gây gây, có vẻ dá»… chịu nữa là khác.
Chàng nằm xuống và kéo chăn lên đắp. Trí óc chàng đã bạc nhược và rá»i rạc săn, lại càng ngày càng rồi loạn thêm, và chẳng bao lâu má»™t cảm giác buồn ngủ dịu dàng và dá»… chịu đã bao trùm lấy chàng. Chàng khoái trá nhích đầu chá»n chá»— gối cho thật êm, kéo tấm chăn bông êm ấm đã thay thế cho chiếc áo khoác rách trùm thật kín, khè buông má»™t tiếng thở dài và thiếp Ä‘i trong má»™t giấc ngu say sÆ°a, khá»e khoắn. Chàng thức giấc khi nghe có tiếng ai bÆ°á»›c vào phòng. Chàng mở mắt ra và thấy Razumikhin đã mở toang cá»­a phòng, Ä‘ang đứng ở ngưỡng cá»­a, phân vân không hiểu nên vàp không. Raxkonikov nhổm ngồi dậy, nhìn anh nhÆ° Ä‘ang cố nhá»› lại má»™t Ä‘iá»u gì.
- À cậu thức đấy Æ°, tá»› đã tá»› đã vỠđây. Naxtaxia, Ä‘Æ°a cái gói lên đây! - Razumikhin gá»i xuống dÆ°á»›i nhà. Tá»› xin báo cáo ngay…
- Mấy giá» rồi? - Raxkonikov há»i, mặt lo lắng nhìn quanh.
Cậu ngủ đẫy giấc đấy, chiá»u rồi, gần sáu giá». Cậu ngủ được hÆ¡n sáu tiếng…
Trá»i Æ¡i, làm sao tôi lại… thì đã làm sao? Càng khoẻ chứ sao! Cậu Ä‘i đâu mà vá»™i? Có hẹn hò vói cô nào chắc? Bây giá» tất cả thá»i gian là của chúng ta. Tá»› đợi cậu đã ba tiếng đồng hồ rồi; tá»› có ghé vào hai lần: nhÆ°ng cậu Ä‘ang ngủ; tá»› lại đến tìm Zoximov hai lần, nhÆ°ng hắn không có nhà, thế má»›i chán chứ! Thôi được, rồi thế nào hắn cÅ©ng đến! Tá»› còn Ä‘i lo mấy việc riêng của tá»› nữa. Chả hôm nay tá»› dá»n hẳn sang ở bên nầy, cả ông chú tá»› nữa. Bây giỠông chú tá»› ở chung vá»›i tá»› đấy. Thôi nói chuyện phiếm mãi, khỉ thật, phải bàn công chuyện cho xong đã! Äem cái gói lên đây, Naxtenka Bây giá» ta… Thế cậu thấy trong ngÆ°á»i ra sao rồi?
- Tôi khoẻ, tôi không ốm. Razumikhin, cậu đến đã lâu chưa?
- Äã bảo là đợi đến ba tiếng đồng hồ mà.
- Không, trước đây kia!
- Trước cái gì?
- Thì tớ đã kể cho cậu nghe khi sáng rồi còn gì: hay cậu không nhớ!
Raxkonikov trầm ngâm suy nghÄ©. NhÆ° trong giấc mÆ¡, chàng mÆ°á»ng tượng ôn lại những việc xảy ra trong ngày hôm ấy. Má»™t mình chàng không sao nhá»› lại hết được, chàng Ä‘Æ°a mắt nhìn Razumikhin có ý dò há»i.
- Hừm! - Razumikhin nói, - quên. Khi sáng tớ cũng ngỠlà cậu chưa tỉnh hắn… Bây giỠngủ được một giấc rồi mới đỡ… Thật đấy, trông khá hẳn ra. Cừ lắm. Nào ta bàn công việc? Cậu sẽ nhớ lại cho mà xem. Cậu nhìn cái nầy một chút, Rodia!
Razumikhin bắt đầu mở cái gói vải mà hình như anh ta hết sức quan tâm.
- Äây là vấn Ä‘á» khiến tá»› băn khoăn nhất đây, cậu ạ Vì phải làm cho cậu ra dáng má»™t con ngÆ°á»i má»›i được. Ta bắt đầu nhé, xem từ trên xuống dÆ°á»›i. Cậu có thấy cái mÅ© lưỡi trai nầy không anh vừa nói vừa rút trong gói ra má»™t chiếc mÅ© lưỡi trai khá xinh xắn, nhÆ°ng cÅ©ng rất tầm thÆ°á»ng và rẻ tiá»n. - Cậu Ä‘á»™i thứ tí xem.
- Khoan đã, sau hẵng hay, - Raxkonikov gạt phắt ra nói.
- Không được, Rodia ạ, đừng thế, muộn mất; với lại cả đêm nay mình sẽ không chợp mắt được đâu, chả mình mua chẳng đo đạc gì cả, không biết có vừa không.
- Vừa khéo! - anh đắc chí reo lên sau khi Æ°á»›m thá»­ vào đầu bạn, - vừa vặn đúng cỡ! Cậu ạ, mÅ© là phần quan trá»ng nhất trong trang phục, nó nhÆ° là má»™t lá»i giá»›i thiệu vậy Tá»› có thằng bạn tên là Tolxtyakov, há»… Ä‘i đến chá»— nào đông ngÆ°á»i là cứ phải bá» mÅ© ra, trong khi ngÆ°á»i khác vẫn Ä‘á»™i mÅ© nhÆ° thÆ°á»ng. Ai cÅ©ng nghÄ© là hắn có thói khúm núm hèn hạ, thế nhÆ°ng thật ra thì chỉ vì hắn xấu hổ vá»›i cái tổ Ä‘** của hắn: thằng cha cả thẹn lắm: Nào Naxtenka, nếu cho chị hai chiếc mÅ© nầy, chị thích cái nào? Cái mÅ© palmerston nầy (anh lấy trong xó ra cái mÅ© dạ nhàu nát của Raxkonikov mà không hiểu tại sao anh gá»i là mÅ© palmerston) hay là cái mÅ© xinh xẻo nhÆ° má»™t đồ trang sức nầy. Rodia ạ, cậu thá»­ Ä‘oán xem tá»› trả hết bao nhiêu? - Thấy Raxkonikov cứ lặng thinh, anh quay sang há»i Naxtaxia.
- Chị thử đoán xem?
- Dễ đến hai hào. - Naxtaxia đáp.
- Hai hào? Äồ ngốc! - Razumikhin phật ý quát lân, - hai hào bây giá» thi chị có mua cÅ©ng chẳng ai ngÆ°á»i ta bán; tám hào! HÆ¡i cÅ© rồi má»›i mua được rẻ thế đấy. Há» có hẹn là há»… Ä‘á»™i rách, đến sang năm há» sẽ bù không cho má»™t cái khác, thật thế đấy! Nào, bây giá» sang Hợp chủng quốc Hoa Kỳ, nhÆ° ở trÆ°á»ng trung há»c ta vẫn hay nói. Xin báo trÆ°á»›c là tá»› hãnh diện vá»›i cái quần nầy lắm đấy nhé! - và anh ta giăng ra trÆ°á»›c mặt Raxkonikov má»™t cái quần len má»ng màu xám mặc mùa hè, - không thủng đến má»™t lá»— nào, không dây lấy má»™t vết nào, tuy cÅ© nhÆ°ng vẫn còn tÆ°Æ¡m chán, áo gi-lê cÅ©ng cùng màu vá»›i quần, theo đúng yêu cầu của thá»i trang. Mà cái gì đã cÅ© thì quả mặc có thích hÆ¡n: má»m hÆ¡n, êm hÆ¡n… - Rodia ạ, ở Ä‘á»i muốn gây dá»±ng cÆ¡ đồ theo tá»› chỉ cần chú ý theo cho đúng thá»i tiết; miá»…n là tháng giêng đừng đòi ăn dâu cốm thì trong túi bao giá» cÅ©ng còn được dăm đồng; vá» chuyện mua sắm nầy cÅ©ng thế. Bây giá» là mùa hạ, tá»› sắm toàn đồ mùa hạ, vì đến mùa thu thì dù sao cÅ©ng phải có thứ ấm hÆ¡n, những thứ nầy đành phải vứt… hÆ¡n nữa đến lúc ấy những thứ nầy đã có đủ thì giá» rách, nếu không phải vì quá xa hoa thì cÅ©ng vì những khó khăn ná»™i bá»™. Nào thá»­ Ä‘oán giá xem? Cậu bảo bao nhiêu? Hai rúp hai mÆ°Æ¡i lăm cô-pếch. Và cậu phải nhá»› là vẫn có lá»i hẹn nhÆ° trÆ°á»›c đấy nhé nếu mặc rách rồi thì sang năm sẽ bù không má»™t cái khác! Æ  hiệu Phediayev bao giá» cÅ©ng thế: đã trả tiá»n là thôi: suốt Ä‘á»i không bao giỠđặt chân đến nữa. Thôi bây giá» ta sang cái mục giầy dép. Cậu bảo sao nào? Rõ ràng là cÅ©, nhÆ°ng cÅ©ng còn Ä‘i được vài tháng: vì đây là hàng ngoại: viên thÆ° ký sứ quán Anh má»›i Ä‘em ra chợ tầm tầm bán tuần trÆ°á»›c; má»›i Ä‘i được có sáu hôm, nhÆ°ng vì cần tiá»n nên má»›i bán. Giá má»™t rúp năm mÆ°Æ¡i cô-pếch. Äược chứ?
- Nhưng nhỡ không vừa - Naxtaxia nói.
- Không vừa! Thế thì cái gì đây? - nói Ä‘oạn Razumikhin rút trong túi ra má»™t chiếc giầy ủng cÅ© rích, rúm ró, bùn bám dày cá»™m, thủng be bét, chiếc giầy của Raxkonikov, - tá»› đã mang phòng theo, và hỠđã Ä‘o cỡ chân ở cái của khỉ nầy cho tá»›. Há» làm ăn cẩn thận lắm. Còn vỠáo quần mặc trong thì tá»› đã bàn vá»›i bà chủ. TrÆ°á»›c hết đây là ba cái sÆ¡-mi, vải phin thôi, nhÆ°ng diá»u áo mốt lắm… Äã thế là tám hào mÅ©, hai rúp hai mÆ°Æ¡i làm cô-pếch áo quần, vị chi là ba rúp năm cô-pếch; má»™t rúp rưỡi mua giầy - vì giầy nầy tốt lắm - vị chi là bốn rúp năm mÆ°Æ¡i lăm cô-pếch, thêm năm rúp áo quần lót nữa - há» tính giá gá»™p cho nên má»›i rẻ thế - vị chi cả thảy là đúng chín rúp năm mÆ°Æ¡i lăm cô-pếch. Còn lại bốn mÆ°Æ¡i lăm cô-pếch tiá»n thừa, toàn tiá»n năm cô-pếch bằng đồng cả, đây, xin ngài nhận cho,… vì thế là bây giá» cậu đã có đủ bá»™ cánh rồi đấy.
Rodia vì theo ý tá»›, cái áo khoác của cậu không những còn dùng được mà lại còn có má»™t vẻ quý phái đặc biệt nữa, may ở hiệu Scharmer có khác! Vá» bít tất và các thứ lặt vặt khác thì tá»› để cậu xoay lấy; ta còn hai mÆ°Æ¡i lăm rúp, còn vá» Pasenka và món tiá»n thuê nhà thì cậu đừng lo; tá»› đã nói là tín dụng vô hạn định! - Thôi, bây giá» thì cậu cho phép mình thay áo quần cho cậu nhé, không thì bệnh nó ẩn trong chiếc áo sÆ¡-mi ấy đấy
- Thôi! Tôi không thích! - Raxkonikov gạt phắt ra. Nãy giỠchàng vẫn nghe bản báo cáo vừa bông đùa vừa khẩn trương của Razumikhin với một cảm giác hết sức khó chịu.
- Cái đó thì không được đâu cậu ạ; chả nhẽ công tá»› chạy đến mòn cả ủng Ä‘i nhÆ° thế nầy chỉ là công toi! - Razumikhin năn nỉ. - Naxtaxia, đừng có xấu hổ, giúp tôỉ má»™t tay nào, thế? - và bất chấp sá»± kháng cá»± của Raxkonikov, anh cứ thay áo quần cho chàng. Xong đâu đấy, Raxkonikov ngả lÆ°ng xuống chiếc gối và suốt mấy phút không nói lấy má»™t lá»i.
"Há» cứ ám mình mãi?" - chàng nghÄ© thầm. Cuối cùng chàng lên tiếng há»i, mắt nhìn lên tÆ°á»ng:
- Tiá»n mua các thứ ấy là tiá»n ở đâu thế?
- Tiá»n ở đâu ấy à? - Thế có chết không? Tiá»n của cậu chứ còn tiá»n ở đâu nữa. Hồi sáng có anh chạy hàng của lão Vakhrusin đến đây chuyển tiá»n của bà cụ cho cậu, cậu quên rồi hay sao?
- Bây giỠthì nhớ ra rồi. - Raxkonikov lầm lì nghĩ ngợi một hồi lâu rồi mới nói. Razumikhin cau mày lo lắng nhìn chàng.
Cánh cá»­a vụt mở và má»™t ngÆ°á»i đẫy đà cao lá»›n bÆ°á»›c vào phòng. Raxkonikov trông ngÆ°á»i nầy cÅ©ng thấy nhÆ° có phần quen quen.
- Zoximov! May quá! - Razumikhin mừng rỡ reo lên.

Chú thích:
(1) Tên bà chủ nhà (Praxkovia) gá»i thân mật.
(2) Razumikhin có từ gốc "razumi" nghÄ©a là lý trí, trí thông minh, lÆ°Æ¡ng tri. Razumlkhin có thể hiểu là "ngÆ°á»i có trí thông minh, còn Razumikhin có thể hiểu là "ngÆ°á»i biết Ä‘iá»u, phải chăng"
(3) Nhiá»u ngÆ°á»i Nga khi uống trà thÆ°á»ng không cho Ä‘Æ°á»ng vào chén, mà ngậm Ä‘Æ°á»ng trong miệng rồi húp nÆ°á»›c vào sau (cho nÆ°á»›c thấm qua miếng Ä‘Æ°á»ng)

ChÆ°Æ¡ng 10

Phần II



Zoximov là má»™t ngÆ°á»i cao lá»›n và béo đẫy trạc chừng hal mÆ°Æ¡i mấy tuổi, mặt phị, nÆ°á»›c da nhợt nhạt, râu cạo nhẵn thín, tóc màu gai thẳng sợl, mặt Ä‘eo kính, ngón tay béo múp míp Ä‘eo má»™t chiếc nhẫn vàng lá»›n. Anh mặc má»™t chiếc áo khoác má»ng và rá»™ng, rất bảnh bao, chiếc quần mùa hè màu nhạt, và nói chung trên ngÆ°á»i anh ca cái gì cÅ©ng rá»™ng rãi, bảnh bao và chững chạc; đồ lót trắng muốt, trên gi-lê Ä‘eo má»™ sợi dây đông hồ to bản. Cá»­ chỉ của anh ta chậm rãi, dÆ°á»ng nhÆ° uể oải nhÆ°ng cÅ©ng xen lẫn má»™t vẻ khinh xuất có dụng công; và tuy anh ta đã cố sức che giấu tính hợm mình vẫn luôn luôn lá»™ rõ ra ngoài. Tất cả những ngÆ°á»i quen biết Ä‘á»u bảo anh ta khó chịu, nhÆ°ng cÅ©ng phải thú nhận rằng anh ta là ngÆ°á»i thạo nghá».
- Tớ đến tìm cậu đến hai lần… Cậu thấy không, tỉnh rồi đấy! Razumikhin reo lên.
- Thấy rồi, thấy rồi; thế bây giá» anh bạn thấy trong ngÆ°á»i ra sao, hả? - Zoximov vừa há»i Raxkonikov, mắt nhìn chàng đăm đăm, vừa ngồi lên Ä‘i văng cạnh chân chàng và lập tức ngả hẳn ngÆ°á»i ra cho thoải mái.
- Vẫn cứ lầm lỳ - Razumikhin nói tiếp. - vừa rồi ngÆ°á»i ta thay quần áo cho mà cÅ©ng suýt khóc lên đấy.
- Dá»… hiểu thôi, anh ta đã không thích thì để thong thả rồi thay cÅ©ng được. Mạch rất tốt. Äầu vẫn hÆ¡i nhức phải không?
- Tôi khoẻ rồi, tôi khoẻ hẳn rồi! - Raxkonikov gắt, giá»ng bÆ°á»›ng bỉnh, ngÆ°á»i bá»—ng nhá»m dậy, mắt quắc lên, nhÆ°ng rồi lại ngã phịch xuống gối và quay mặt vào tÆ°á»ng. Zoximov chăm chú quan sát chàng.
- Rất tốt… ổn cả, - anh ta nói, giá»ng uể oải. - Äã ăn gì chÆ°a?
Razumikhin thuật lại bữa ăn và há»i xem có thể cho ăn những gì.
- Cho ăn gì cÅ©ng được hết mà… Xúp, nÆ°á»›c trà… Nấm vá»›i dÆ°a chuá»™t thì dÄ© nhiên là khoan cho ăn đã, thịt bò cÅ©ng thế, và thôi, chuyện nầy chẳng có gì phải dông dài! - Anh ta Ä‘Æ° mắt cho Razumikhin - Không uống thêm thuốc men gì nữa hết; mai tôi sẽ xem lại… Äáng lẽ hôm nay… Thôi được… Chiá»u mai tá»› sẽ Ä‘Æ°a cậu ấy Ä‘i chÆ¡i! - Razumikhin quyết định - đến công vien Yuxupov rồi ghé vào "Palais de Cristal" (Lâu đài Pha lê)
- Tôi thì đến mai tôi chưa cho anh ấy cử động vội, vả chăng… chút ít thì được… thôi để đến khi ấy hẵng hay.
- Chà, bực quá vừa vặn hôm nay tớ ăn khao nhà mới, cách đây chỉ có mấy bước, giá cậu ấy sang đượcthì hay quá. Nằm trên đi-văng chơi với chúng tớ cũng được. Còn cậu thì sang chứ? - Razumikhin bỗng quay sang Zoximov nói. - ìttng qu n dây nhè, cáu hứa rồi đấr.
- Có lẽ mình sẽ đến muộn một chút. Cậu bày những trò gì nào?
- Có gì đâu trà rượu, cá thu. Sẽ có cả bánh nướng. Toàn bạn thân cả.
- Cụ thể có những ai?
- Thì vẫn là dân ở đây cả, hầu hết là dân mới, quả có thế, trừ có mỗi ông chú già nhà mình, nhưng cùng là một tay mới: mới đến Petersburg hôm qua có mấy việc gì ấy; năm năm hai chú cháu mới gặp nhau một lần.
- Ông ấy làm gì?
- Thì suốt Ä‘á»i cứ kéo lê mãi cái chức trưởng trạm bÆ°u vụ ở huyện ấy mà… Sáu mÆ°Æ¡i lăm tuổi rồi; có sổ hÆ°u bổng con con; thôi chả có gì đáng nói… Dù sao tá»› cÅ©ng quý ông chú lắm. Có cả Porfiri Petrovich cÅ©ng sẽ đến; ông ta làm dá»± thẩm ở khu nầy… má»™t nhà luật há»c. NhÆ°ng cậu cÅ©ng biết ông ta - CÅ©ng có há» vá»›i cậu à.
- Có há» rất xa thế nào đấy, sao cậu lại cau mặt? Vì hai ngÆ°á»i đã có lần cãi nhau, nên cậu không muốn đến nữa chắc?
Tớ cần **** gì chấp cái lão ấy.
- Thôi được, càng tốt. Ấy, còn có thêm mấy thằng sinh viên, một anh thấy giáo, một anh viên chức, một anh nhạc sĩ, một sĩ quan, lại có Zamiotov…
- Cậu thử nói mình nghe xem giữa cậu hay cậu nầy chẳng hạn - Zoximov hất hàm chỉ Raxkonikov - với một gã như Zamiotov thì có gì là đồng thanh tương ứng?
- á»’ cậu nầy lôi thôi thật! Nguyên tắc… Cậu thì bao giá» cÅ©ng ngồi trên đống nguyên tắc nhÆ° ngồi lò xo ấy; không dám tá»± ý trở mình nữa; còn theo tá»› thì nguyên tắc là ở chá»— ngÆ°á»i ta có tốt hay không, ngoài ra tá»› không thèm biết gì nữa hết, Zamiotov là ngÆ°á»i tuyệt diệu.
- Phải, làm tiá»n cừ ra phết.
- Ừ thì làm tiá»n, tá»› **** cần! Làm tiá»n thì đã sao, thiếu tá»± nhiên, - Razumikhin bá»—ng quát lên, vẻ giận dữ má»™t cách thiếu tá»± nhiên - tá»› có Ä‘Æ°a chuyện ấy ra khoe khoang vá»›i cậu đâu? Tá»› bảo là hắn cÅ©ng có mặt tốt, thế thôi! Nếu xét ngÆ°á»i mà cứ xét đủ má»i mặt thì còn được mấy ngÆ°á»i tốt nữa? Mà tá»› tin chắc rằng cứ kiểu ấy thì tá»› không đáng giá má»™t củ hành nÆ°á»›ng, dù có gá»™p cả cậu vào nữa cÅ©ng thế!
- Ãt quá; tá»› thì tá»› đổi đến hai củ…
- Còn cậu thì chỉ đáng má»™t củ thôi? Lại còn nói kháy: Zamiotov chỉ là má»™t thằng bé con, tá»› còn sẽ xách tai hắn nữa, vì cần phải lôi kéo hắn chứ không nên gạt hắn ra. Không phải cứ dùng cái lối gạt ngÆ°á»i ta ra mà sá»­a chữa cho ngÆ°á»i ta được, nhất là đối vá»›i trẻ con. Äối vá»›i trẻ con phải thận trá»ng gấp đôi Cái hạng tiến bá»™ nhÆ° kiểu các anh thì chẳng hiểu gì hết! Không biết kính trá»ng ngÆ°á»i, lại thiệt cho cả mình. Còn nếu cậu muốn biết: thì xin nói là hắn vá»›i tá»› quả có chá»— đồng thanh tÆ°Æ¡ng ứng đấy, chúng tá»› Ä‘ang cùng làm má»™t việc chung.
- Muốn biết chứ?
- Thì vẫn là chuyện anh hàng thợ sơn ấy. Chúng tớ quyết sẽ gỠđược cho hắn. Vả chăng bây giỠcũng chẳng có gì nguy kịch. Sự việc đã quá hiển nhiên rồi. Chẳng qua chúng tớ chỉ cho thêm than vào lò.
Lại thợ sơn thợ vẽ nào nữa thế?
- Sao, tớ chưa kể à? Chả nhẽ? À phải, tớ mới kể có phần đầu đấy, vỠvụ ám sát mụ già chủ hiệu cầm đồ ấy, bây giỠanh thợ sơn cũng bị liên luỵ vào vụ nầy.
- Vá» vụ ám sát nầy thì tá»› biết trÆ°á»›c cả cậu và thậm chí còn quan tâm đặc biệt, má»™t phần nào, nhân má»™t dịp… tá»› có Ä‘á»c trên báo! Thế rồi…
- Mụ Lizaveta cÅ©ng bị giết rồi! - Naxtaxia bá»—ng quay vá» phía Raxkonikov kêu lên. Nãy giá» chị ta vẫn đứng hóng chuyện trong phòng, ngÆ°á»i dá»±a vào tÆ°á»ng cạnh khung cá»­a.
- Lizaveta? - Raxkonikov lắp bắp rất khẽ.
- Thế cậu không biết mụ Lizaveta vẫn hay Ä‘i lấy hàng ấy à? Mụ vẫn thÆ°á»ng đến đây. Ở dÆ°á»›i nhà ấy. Có lần còn vá sÆ¡-mi cho cậu.
Raxkonikov quay mặt vào tÆ°á»ng. Trên tấm giấy dán tÆ°á»ng vàng có vẽ hoa trắng, chàng chá»n lấy má»™t bông hoa nét vá» vụng vá» có những vạch gì nâu nâu, và bắt đầu nhìn thật kỹ: hoa có bao nhiêu cánh, má»—i cánh có bao nhiêu răng cÆ°a và bao nhiá»u vạch nâu? Chàng cảm thấy tay chân tê dại Ä‘i, nhÆ° bị cÆ°a cụt mất, nhÆ°ng cÅ©ng không buồn cá»­ Ä‘á»™ng, cứ nằm yên nhìn trừng trừng vào bông hoa trắng…
- Thế cái anh thợ sÆ¡n kia làm sao? - Zoximov cắt ngang nhÆ°ng lá»i tán gẫu của Naxtaxia vá»›i má»™t vẻ khó chịu đặc biệt. Chị ta thở dài và lặng thinh.
- Cũng bị tình nghi là thủ phạm! - Razumikhin hăm hở nói.
- Có bằng chứng gì không?
- Bằng chứng **** gì! Quả hỠđã căn cứ vào một bằng chứng, nhưng nó có phải là bằng chứng hay không thì cũng còn phải chứng minh! Cũng đúng hệt như lúc đầu hỠtình nghi và bắt giam hai cái lão… hai cái lão **** gì ấy nhỉ? À, Koch và Pextriakov. Xì! Làm ăn ngốc thật, ngay đứng ngoài cũng thấy chướng mắt! Có lẽ cái anh chàng Pextryakov hôm nay sẽ ghé lại đằng tôi. À nầy, Rodia, chắc cậu cũng biết vụ nầy, nó xảy ra từ trước khi cậu ốm đấy, đúng vào đêm trước cái hôm cậu ngất đi ở sở cảnh sát khi hỠđang nói chuyện vỠvụ nầy.
Zoximov tò mò nhìn Raxkonikov. Chàng nằm im không nhúc nhích.
Nầy, Razumikhin ạ, tớ trông cậu thật là một tay hiếu sự hết sức - Zoximov nhận xét.
- Cứ cho nhÆ° thế, nhÆ°ng chúng tá»› cÅ©ng cứ gỡ cho hắn! - Razumikhin đập bàn quát lên. - Xét ra trong vụ nầy có cái gì đáng giận hÆ¡n cả? Không phải là chuyện há» nói bậy; nói bậy thì bao giá» cÅ©ng có thể tha thứ được; nói bậy cùng có chá»— hay, vì nó dần đến chân lý. Không phải, cái tệ nhất là đã nói bậy mà còn huênh hoang vá»›i những lá»i nói bậy của mình nữa. Tá»› kính trá»ng Porphin, nhÆ°ng… Ấy chẳng hạn lúc đầu cái gì làm cho há» lạc hÆ°á»›ng? Cánh cá»­a vốn đóng kín, thế mà khi cùng lên vá»›i lão gác cổng thì lại mở: Ấy thế nghÄ©a là Koch và Pextriakov chính là thủ phạm. Äấy, cái logic của há» là nhÆ° thế đấy.
- Kìa cậu đừng nói khùng lên thế há» chỉ tạm giữ hai ngÆ°á»i ấy lại thôi; vì không thế… À, trÆ°á»›c tá»› vẫn gặp cái lão Koch ấy. Thế lão nầy vẫn mua lại đồ cầm hết hạn chuá»™c của mụ già đấy à?
- Phải, đúng là má»™t thằng đại bợm! Hắn mua cả tín phiếu nữa. Má»™t thằng làm tiá»n mà. NhÆ°ng thôi kệ xác hắn! Cậu có hiểu không, tá»› bá»±c là bá»±c cái lối làm việc hết sức cổ hủ, đồi bại của há»â€¦ thế mà chỉ riêng trong vụ nầy đáng lẽ cùng có thể mở ra cả má»™t con Ä‘Æ°á»ng má»›i. Chỉ cần những cứ liệu tâm lý há»c không thôi cÅ©ng đủ có thể vạch rõ cách tìm cho ra dấu vết thật sự… Cứ bảo là "chúng tôi có sá»± kiện đây mà!". NhÆ°ng sá»± kiện chÆ°a phải là tất cả: Ãt nhất má»™t ná»­a vấn Ä‘á» là ở cách xá»­ lý các sá»± kiện.
- Thế cậu biết cách xử lý các sự kiện à?
- Thì cậu bảo làm thinh thế nào được khi cảm thấy rõ rệt rằng mình có thể giúp ích cho công việc, nếu… á»i giào! Cậu có biết rõ chi tiết vụ nầy không?
- Tớ còn đang chỠnghe cậu nói vỠanh thợ sơn kia.
- À phải! Äây, đầu Ä‘uôi thế nầy: đúng hai ngày sau khi xảy ra vụ án mạng, vào buổi sáng, khi há» Ä‘ang mải lăng xăng quanh Koch vá»›i Pextriakov (tuy hai lão nầy đã thanh minh đến đầu đến Ä‘Å©a từng Ä‘Æ°á»ng Ä‘i nÆ°á»›c bÆ°á»›c của mình, không còn hồ nghi gì được nữa) thì bá»—ng xảy ra má»™t sá»± kiện hết sức bất ngá». Má»™ lão mu-gich nào đó tên là Duskin, chủ má»™t, tiệm rượu ở ngay trÆ°á»›c mặt ngôi nhà, đến sở cảnh sát trình má»™t chiếc há»™p Ä‘á»±ng tÆ° trang trong có đôi hoa tai bằng vàng và kể lại cả má»™t câu chuyện dài: "Cách đấy hai hôm, khoảng hÆ¡n tám giá» tối má»™t chút - cậu chú ý ngày giá» nhé có má»™t anh thợ sÆ¡n tên là Mikolai, trÆ°á»›c dây vẫn thÆ°á»ng lui tá»›i nhà tôi, cầm cái há»™p Ä‘á»±ng đôi hoa tai vàng mặt ngá»c đến tìm tôi và há»i vay hai rúp, và đến khi tôi há»i; cái nầy lấy ở đâu? - thì hắn ta bảo là nhặt ở v** hè, rồi không nói gì thêm nữa - lão Duskin nói thế, - và Ä‘em ra cho hắn má»™t tá», tức má»™t rúp, vì tôi nghÄ© bụng là nếu không gán cho mình thì hắn cÅ©ng Ä‘em gán cho kẻ khác, trÆ°á»›c sau hắn cÅ©ng nÆ°á»›ng vào tiệm rượu hết, dù sao tôi cất vẫn hÆ¡n: cất càng kín thì lấy càng nhanh, nhÆ° câu tục ngữ vẫn nói, nếu có nghe phong thanh đấy là của ăn cắp hay có chuyện gì lôi thôi tôi sẽ lên trình quận". DÄ© nhiên hắn nói láo, vì tá»› biết cái lão Duskin nầy lắm, hắn cÅ©ng là tay chuyên nhận đồ cầm và oa trữ của ăn cắp; hắn nhận của thằng Mikolai má»™t vật trị giá ba mÆ°Æ¡i rúp không phải để mang "trình quận". Chẳng qua hắn sợ đấy thôi. NhÆ°ng thôi kệ mẹ hắn, cậu nghe, đây. Lão Duskin nói tiếp: "Còn nhÆ° Mikolai Dementiev thì tôi biết từ hồi hắn còn nhá»: hắn vá»›i tôi đến ở tỉnh Ryazan, huyện Zaraixk cả, hắn tuy không phải là tay nghiện rượu, nhÆ°ng cùng hay đánh chén: và chúng tôi biết hắn làm việc trong ngồi nhà ấy vá»›i Mitrey, vốn cùng quê vá»›i hắn. Nhận được đồng rúp của tôi, hắn lập tức Ä‘em đổi lấy tiá»n uống liá»n hai cốc rồi cầm tiá»n phụ ra vê. Còn Mitrey thì lúc ấy tôi không thấy Ä‘i vá»›i hắn. Äến hôm sAusterlix, chúng tôi má»›i nghe tin bà Aliona Ivanovna vá»›i bà em Lizaveta Ivanovna bị giết chết bằng rìu. Chúng tôi vốn có biết hai bà ấy nên sinh nghi vỠđôi hoa tai kia vì chúng tôi vẫn cho rằng mồ ma bà ấy vốn cho vay gán đồ. Tôi má»›i đến nhà bà ấy và kín đáo tìm hiểu xem sao. TrÆ°á»›c tiên tôi há»i: "Mikolai có đấy không?" Mitrey má»›i bảo là Mikolai Ä‘i chè chén mãi đến tảng sáng má»›i vá», say khÆ°á»›t; vỠđược mÆ°Æ¡i phút lại Ä‘i, sau đó Mitrey không thấy hắn đâu nữa, đành làm nốt công việc má»™t mình, là há» làm việc cùng má»™t cầu thang vá»›i ngÆ°á»i bị giết ở tầng thứ hai. NghÄ© được những chuyện đó, chúng tôi không hé răng vá»›i ai - lão Duskin nói - nhÆ°ng cần tìm đủ cách để biết cho tÆ°á»ng tận vụ nầy, và khi vá» nhà vẫn giữ mối nghi kỵ ấy. Äến sáng hôm nay, lúc tám giá» "tức là hai ngày sau vụ án mạng", cậu hiểu chÆ°a, tôi thấy Mikolai vào nhà tôi không tỉnh nhÆ°ng cÅ©ng không say lắm, có thể nghe nói chuyện được. Hắn ngồi ở ghế dài và làm thinh. Lúc bấy giá» ngoài hắn ra trong tiệm rượu chỉ có má»™t ông khách, còn thì có má»™t ngÆ°á»i nữa ngÆ°á»i quen, nằm ngủ trên má»™t chiếc ghế dài, vì đây cÅ©ng là má»™t khách quen, ngoài ra còn hai thằng bé hầu bàn nhà tôi nữa. Tôi má»›i há»i: "Có gặp Mitrey không?" - "Không, hắn bảo thế, không gặp" "Thế anh không đến đấy lần nào à?" - "Hai hôm nay không đến" - hắn nói. "Thế hôm qua anh ngủ ở đâu?" "Ở bãi cát, chá»— bá»n Kolomna ấy - "Thế hôm ấy, anh lấy đôi hoa tai ở đâu?" - "Tôi nhặt trên v** hè" - hắn nói câu nầy nghe rất lạ, mắt cứ tránh nhìn tôi. Tôi bảo: "Anh có nghe nói là ngay tối hôm ấy, đúng vào giỠấy, trên thang gáa ấy có xảy ra chuyện nầy chuyện ná» không" - "Không, tôi không nghe" - hắn bảo thế. Hắn hưóng mắt lên nghe tôi nói, mặt bá»—ng tái nhợt Ä‘i tá» giấy. Tôi má»›i kể hết chuyện ấy cho hắn nghe", thế là hắn đứng dậy cầm mÅ© định ra vá». Tôi muốn giữ hắn lại: "Khoan đã, Mikolai ạ, uống chén rượu đã chứ?" - tôi nháy ngÆ°á»i nhà đứng chặn lấy cá»­a trong khi tôi vòng ra phía sau, nhÆ°ng hắn lập tứ vùng chạy ra phố, rẽ ngoặt vào má»™t ngõ hẻm, không thấy tăm hÆ¡i đâu nữa. Äến đây tôi không còn phân vân gì nữa, đúng hắn rồi…
- Còn phải nói! - Zoximov chêm vào.
- Khoan! Hẵng nghe cho hết đã, dÄ© nhiên là hỠđâm bổ Ä‘i tìm Mikolai; há» cho bắt giữ Duskin và khám nhà hắn, bắt luôn cả Mitrey; há» cÅ©ng lục tung cả nhà bá»n ở Kolomna lên. NhÆ°ng đến ngày thứ ba thì giải Mikolai vá»: hắn bị giữ lại ở gần cá»­a ô X., trong má»™t quán trá», hắn đến đấy, cởi cái thánh giá bằng bạc Ä‘eo trên cổ ra xin đổi lấy cốc rượu. NgÆ°á»i ta mang rượu ra cho hắn. Má»™t lát sau, má»™t mụ đàn bà vào vắt sữa bò, nhìn qua khe cá»­a thì trong gian nhà kho ở bên cạnh thấy hắn Ä‘ang tháo dây thắt lÆ°ng ra buá»™c thành thòng lá»ng treo lên sàn nhà, hắn đứng lên má»™t súc gá»— chui đầu vào cai thòng lá»ng. Mụ đàn bà hét tÆ°á»›ng lên, ngÆ°á»i ta má»›i đổ xô lại: "À! ra thế đấy?" - "Các ông cứ dẫn tôi đến quận cảnh sát, khu ná» khu kia, tôi sẽ thú hết". Há» bèn dẫn hắn vé quận cảnh sát khu nầy vá»›i đủ các nghi thức thích đáng. Thế là bắt đầu cuá»™c há»i cung: anh là ai, ở đâu, mấy tuổi - "hai mÆ°Æ¡i hai tuổi", vân vân, vân vân, rồi trong khi anh Ä‘ang làm việc vá»›i Mitrey, có thấy ai Ä‘i lên thang gác vào giá» ná» giá» kia không?". Äáp: "Chắc có nhiá»u ngÆ°á»i Ä‘i qua, nhÆ°ng chúng tôi không để ý" "Anh có nghe thấy tiếng Ä‘á»™ng gì không?" "Không nghe thấy gì khác thÆ°á»ng cả" - "Thế anh có biết rằng ngày hôm ấy, vào giỠấy, mụ già ná» vá»›i em gái mụ bị ngÆ°á»i ta giết rồi lấy của không?" - "Tôi không há» hay biết gì hết. Cách dây hai ngày tôi má»›i nghe ông Aphanaxi Pavlich nói chuyện nầy lần đầu trong tiệm rượu" - "Thế anh lấy đôi hoa tai ở đâu?" - "Tôi bắt được trên v** hè" - "Tại sao hôm sau anh không đến làm việc vá»›i Mitrey?" - "Tại tôi còn Ä‘i đánh chén" - "Äánh chén ở đâu?" - "Ở chá»— ná» chá»— kia" - "Tại sao lại vùng chạy ra khá»i nhà Duskin?" - "Vì lúc đó tôi sợ quá" - "Sợ cái gì? - "Sợ bị Ä‘em xá»­" - Sao lại sợ bị xá»­ nếu biết mình không có tá»™i tình gì?" Äấy, cậu có tin hay không thì tuỳ cậu đấy, Zoximov ạ, nhÆ°ng quả thật há» có há»i câu đó, nguyên văn đúng nhÆ° thế, tá»› biết qua má»™t nguồn tin chắc chắn? Thế nào, cậu thấy thế nào, hả?
- Ấy dù sao thì bằng chứng vắn có đấy chứ.
- NhÆ°ng tá»› chÆ°a nói đến bằng chứng, tá»› Ä‘ang nói đến cái câu há»i cÅ©ng kia, đến cách há» quan nỉệm nhiệm vụ của há»! Thôi kệ thấy há»! Ấy, há» thúc bách hắn, ép mãi, dồn mãi, thế là hắn thú: "Không phải bắt được trên v** hè, mà ở trong gian phòng tôi vá»›i Mitrey làm việc" - "Bắt được nhÆ° thế nào?" - "NhÆ° thế nầy: tôi vá»›i Mitrey sÆ¡n suốt ngày hôm ấy đến tám giá», đã sắp sá»­a vá», thì Mitrey cầm chổi sÆ¡n bôi lấy bôi để vào mặt tôi, rồi bá» chạy, tôi má»›i Ä‘uổi theo. Tôi vừa Ä‘uổi theo hắn vừa hét tưởng lên; chạy xuống đến sân thì đâm sầm vào bác gác cổng và mấy ông lá»›n nữa, có bao nhiêu ông cả thảy thì tôi không nhá»›; bác gác cổng má»›i chá»­i tôi má»™t hồi, rồi đến má»™t bác gác cổng nữa cÅ©ng chá»­i, rồi mụ vợ bác gác cổng cÅ©ng ra chá»­i chúng tôi má»™t chầu nữa rồi đến má»™t ông lá»›n Ä‘i vá»›i má»™t bà vào sân cÅ©ng chá»­i chúng tôi, vì lúc tôi vá»›i Mitka nằm chắn ngang lối Ä‘i: tôi Ä‘ang túm lấy tóc Mitka vật nó xuống đất và đấm thùm thụp vào ngÆ°á»i nó, còn Mitka Ä‘ang nằm dÆ°á»›i ngÆ°á»i tôi cÅ©ng túm lấy tôi và đánh vào ngÆ°á»i tôi thùm thụp, không phải chúng tôi đánh nhau thật vì thù ghét gì nhau đâu, mà chỉ là chá»— bạn bè thân thiết đùa nhau thế thôi. Sau đó Mitka vùng chạy ra phố, tôi má»›i Ä‘uổi theo, nhÆ°ng Ä‘uổi không kịp đành trở vá» phòng má»™t mình, vì còn phải dá»n dẹp mà vá». Tôi bắt đầu thu dá»n và đợi Mitka trở lại. Thá» rồi ở góc phòng ngoài, sát tÆ°á»ng, sau cánh cá»­a ra vào tôi chợt dẫm phải má»™t gói gì, tôi má»›i cúi xuống xem thì thấy đó là má»™t cái há»™p gói giấy. Tôi tháo giấy ra thì thấy cái há»™p cài bằng hai cái móc nho nhá», tháo móc ra thì trong há»™p thấy có đôi hoa tai…".
- Sau cánh cửa à? Nó nằm sau cánh cửa à? Sau cánh cửa? - Raxkonikóp bỗng kêu lên: đôi mắt ngây dại hoảng hốt nhìn Razumikhin và từ từ chống tay nhổm dậy, trên đi-văng.
- Ừ thì sao? Cậu làm sao thế? Việc gì thế? -
Razumikhin cÅ©ng chồm dậy há»i.
- Không sao cả… - Raxkonikov thá»u thào đáp rất khẽ, Ä‘oạn lại ngả mình xuống gối và lại quay mặt vào tÆ°á»ng. Má»i ngÆ°á»i im lặng má»™t lát.
- Chắc cậu ấy ngủ rồi nói mế đây, - mãi hồi lâu Razumikhin má»›i nói, mắt nhìn Zoximov có ý dò há»i;
Zoximov khẽ lắc đầu không đồng ý, rồi nói:
- Nầy cậu kể tiếp đi rồi sao nữa?
- Nói ao nữa ấy à? Trông thấy đôi hoa tai, hắn quên khuấy cả Mitka lẫn gian phòng, vá»› lẫy mÅ© và chạy má»™t mạch đến nhà Duskin, và nhÆ° ta đã biết, hắn nhận của lão nầy má»™t rúp, nói dối vá»›i lão là nhặt được ở v** hè rồi lập tức Ä‘i đánh chén. Còn vá» vụ giết ngÆ°á»i thì hắn vẫn má»™t má»±c nhÆ° trÆ°á»›c: "Tôi không hay biết gì cả, hôm kia tôi má»›i nghe nói lần dầu - "Thế sao cho đến nay anh vẫn không đến trình?" - "Vì tôi sợ" - "Thế tại sao lại muốn thắt cố?" - "Vì lo nghÄ©." - "Lo nghÄ© gì?" - "Nhỡ bị toà xá»­". Äấy, đầu Ä‘uôi câu chuyện là nhÆ° thế. Bây giá» cậu thứ nghÄ© xem há» kết luận nhÆ° thế nào.
- Thì còn nghÄ© gì nữa, dù sao cùng có những dấu hiệu. ChÆ°a chắc chắn lắm, nhÆ°ng vẫn là những dấu hiệu. Äó là má»™t sá»± kiện. Dù sao cÅ©ng không thể thả thằng cha thợ sÆ¡n của cậu ra được.
- á»’ bây giá» há» Ä‘ang buá»™c cho nó cái tá»™i giết ngÆ°á»i ấy đấy! Thậm chí há» không còn hoài nghi gì nữa hết!
- Nói nhảm, cậu thì chỉ bốc đồng thôi. Thế còn đôi hoa tai? Cậu phải nhận rằng nếu ngay hôm ấy, đúng vào giỠấy đôi hoa tai ở trong rÆ°Æ¡ng mụ già lá»t vào tay Mikolai thì cÅ©ng phải do má»™t con Ä‘Æ°á»ng nào chứ, có phải không nào? Äiá»u đó cÅ©ng khá quan trá»ng đối vá»›i việc Ä‘iá»u tra nầy.
- Rằng con Ä‘Æ°á»ng nào? Bằng con Ä‘Æ°á»ng nào à? - Razumikhin quát lên, - cậu là bác sÄ©, cậu có nhiệm vụ khảo sát con ngÆ°á»i trÆ°á»›c tiên, và hÆ¡n ai hết, cậu có dịp nghiên cứu con ngÆ°á»i, thế mà chẳng lẽ qua những tài liệu ấy cậu không thấy được bản chất cái thằng Mikolai ấy ra sao à? Chả nhẽ cậu không thấy ngay từ đầu rằng tất cả những Ä‘iá»u hắn cÅ©ng khai Ä‘á»u là sá»± thật thuần tuý hay sao? Chuyện hắn bắt được đôi hoa tai đúng nhÆ° lá»i hắn nói đấy, hắn dẫm phải cái há»™p rồi nhặt lên?
- Sự thật thuần túy! Thế nhưng chính hắn thú nhận rằng lần trước hắn nói dối kia mà?
Cậu nghe tá»› nói đây, nghe cho kỹ: cả ngÆ°á»i gác cổng, cả Koch, cả Pextriakov, cả ngÆ°á»i gác cổng kia nữa, cả vợ ngÆ°á»i gác cổng thứ nhất, cả mụ lái buôn Ä‘ang ngồi chÆ¡i ở nhà mụ nầy, cả viên tÆ° vấn pháp đình Kruylov lúc ấy vừa xuống xe khoác tay má»™t bà Ä‘i vào sân nữa, - tất cả, nghÄ©a là đến tám chín nhân chứng, Ä‘á»u nhất trí khai rằng lúc ấy Mikolai Ä‘ang đè Mitka xuống đất và đâm hắn ta, còn Mitka thì túm lấy tóc hắn và cÅ©ng đâm lại, hai đứa nằm ngay giữa lối Ä‘i; má»i ngÆ°á»i xung quqnh Ä‘á»u chá»­i mắng chúng, còn chúng thì "nhÆ° hai đứa trẻ nhá»" (nguyên văn lá»i khai của các nhân chứng) nằm đè lên nhau, la hét, đánh nhau và cÆ°á»i ha hả, bá»™ mặt hết sức ngá»™ nghÄ©nh, rồi Ä‘uổi nhau chạy ta phố nhÆ° hai thằng con nít. Cậu nghe ra chÆ°a?
Bây giá» cậu ghi nhá»› thật kỹ lấy Ä‘iá»u nầy: hai cái xác ở trên kia hãy còn nóng, cậu nghÄ© ra chÆ°a, hãy còn nóng, đến khi há» vào buồng vẫn thế! Nếu chính hai đứa kia giết, hay chỉ mình thằng Mikolai không thôi cÅ©ng thế, giết rồi bẻ khoá rÆ°Æ¡ng lấy của, hay chỉ tham gia phần nào vào việc lấy của thôi, thì xin há»i cậu má»™t câu nầy: má»™t tâm trạng nhÆ° thế, tức là những tiếng la hét, những tiếng cÆ°á»i, trận đánh nhau nhÆ° trẻ con ở dÆ°á»›i cổng, có phù hợp chút nào vá»›i những thứ rìu búa, máu me, vá»›i những hành Ä‘á»™ng thận trá»ng, xảo quyệt của kẻ giết ngÆ°á»i cÆ°á»›p của hôm ấy không. Vừa má»›i giết ngÆ°á»i xong, chi cách có năm mÆ°á»i phút - vì hai cái xác hày còn nóng - thế mà bá»—ng dÆ°ng bá» cả xác chết lẫn gian phòng mở toang ra đấy, và biết rằng sẽ có ngÆ°á»i Ä‘i qua, liá»n nằm lăn ra giữa lối Ä‘i nhÆ° hai đứa con nít, cÆ°á»i đùa ầm Ä© khiến má»i ngÆ°á»i chú ý, nhÆ° mÆ°á»i nhân chứng nhất trí xác nhận?
- Kể thì l thật! Dĩ nhiên không thể nào như thế, nhưng…
- Không, cậu ạ, không nhÆ°ng gì hết, còn nếu việc đôi hoa tai kia nằm trong tay Mikolai đúng vào giỠấy, ngày ấy quả nhiên là má»™t bằng chứng để buá»™c tá»™i hắn - song đó là má»™t việc có thể cắt nghÄ©a trá»±c tiếp bằng những lá»i khai của hắn, cho nên chỉ là má»™t bằng chứng có thể bác bỠđược - thì cùng phải xét đến cả những sá»± kiện thanh minh cho hắn huống chi đấy lại là những sá»± kiện không thể phủ nhận. Thế còn cậu nghÄ© sao, cứ theo tinh thần của pháp lý há»c của nÆ°á»›c ta liệu há» có thừa nhận hoặc có khả năng thừa nhận má»™t sá»± kiện nhÆ° vậy - má»™t sá»± kiện chỉ căn cứ vào tâm lý há»c, vào má»™t tâm trạng, - làm má»™t sá»± kiện không thể bác bỠđược và có hiệu lá»±c đánh đổ tất cả các sá»± kiện buá»™c tá»™i có tính chất vật chất, dù những sá»± kiện nầy có thế nào chăng nữa không? Không, há» không thừa nhận đâu, há» không Ä‘á»i nào thừa nhận, vì há» tìm được cái há»™p ấy, vì ngÆ°á»i kia muốn thắt cổ, "má»™t Ä‘iá»u không thể có được, nếu hắn thấy mình vô tá»™i!". Äó là vấn Ä‘á» chủ yếu, tá»› bốc đồng lên chính vì vấn đỠđó! Cậu hiểu cho!
- Thì tá»› cÅ©ng thấy là cậu bốc đồng lên đấy. Khoan, tá»› quên há»i cái nầy: lấy chứng cứ gì mà nói rằng cái há»™p dá»±ng hoả tai quả nhiên ở trong rÆ°Æ¡ng mụ già ra?
- Có đủ bằng chứng đấy, - Razumikhin cau mày đáp nhÆ° có ý miá»…n cưỡng, - lão Koch đã nhận ra vật nầy và cho biết cả tên ngÆ°á»i cầm đồ. NgÆ°á»i nầy đã chứng minh được má»™t cách chắc chắn rằng há»™p hoa ai kia là của hắn.
- Há»ng, bây giá» còn cái nầy nữa: có ai trông thấy Mikolai trong khi Koch vá»›i Pextriakov lên gác không, và liệu Ä‘iá»u đó có thể chứng minh được gì không?
- Quả có thế, chẳng ai trông thấy hắn ta - Razumikhin bá»±c tức đáp, - thế má»›i phiá»n chứ; ngay cả Koch và Pextriakov cÅ©ng không trông thấy hắn khi Ä‘i qua căn phòng Ä‘ang sÆ¡n, tuy lá»i khai của há» bây giá» cÅ©ng không có ý nghÄ©a gì cho lắm nữa. Há» bảo là há» thấy cá»­a phòng mở, có lẽ có ngÆ°á»i Ä‘ang làm việc ở trong ấy, nhÆ°ng khi Ä‘i qua há» không để ý và không nhá»› rõ lúc bấy giá» có ngÆ°á»i hay không".
- Hừm. NhÆ° vậy chỉ có má»™t sá»± kiện thanh minh cho Mikolai là hai đứa đấm đá nhau và cÆ°á»i ầm Ä©. Ta cứ cho đó là má»™t bằng chứng vững vàng, nhÆ°ng… Bây giá» cậu cho mình nói: riêng cậu thì cậu cắt nghÄ©a việc ấy nhÆ° thế nào? Cậu cắt nghÄ©a việc Mikolai bắt được đôi hoa tai ra sao, nếu quả hắn bắt được đúng nhÆ° lá»i hắn khai?
- Cắt nghÄ©a à? Còn phải cắt nghÄ©a gì nữa: rõ quá Ä‘i rồi còn gì? Ãt nhất là con Ä‘Æ°á»ng cần theo để tiến hành Ä‘iá»u tra đã rõ và đã được chứng minh, và chính là do cái há»™p ấy. Hung thủ thật đã đánh rÆ¡i cái há»™p ấy. Hắn ở trên phòng mụ già khi Koch và Pextriakov gõ cá»­a, và chốt cá»­a ở phía trong. Koch dại dá»™t bá» xuống dÆ°á»›i nhà; hung thủ nhẩy ra ngoài và cÅ©ng chạy xuống vì không có lối nào khác. Trên thang gác hắn suýt gặp Koch, Pextriakov và ngÆ°á»i gác cổng nên phải lánh vào gian phòng trống ngay khi Mitka và Mikolai vừa chạy Ä‘i, đứng nâp sau cánh cá»­a trong khi bá»n Koch Ä‘i ngang, đợi cho tiếng bÆ°á»›c chân của há» Ä‘i xa rồi ung dung Ä‘i xuống thang gác đúng vào lúc Mitka và Mikolai đã chạy ra phố, moi ngÆ°á»i Ä‘á»u đã giải tán và không còn ai đứng ở cổng nữa. Có thể ngÆ°á»i ta thấy hắn nhÆ°ng không để ý, có phải ít ngÆ°á»i qua lại đâu. Còn cái há»™p là hắn đánh rÆ¡i từ trong túi ra khi đứng nấp sau cá»­a, và không biết là mình đánh rÆ¡i, vì còn mải chú ý đến chuyện khác. Cái há»™p ấy chứng minh má»™t, cách rõ ràng là hắn đứng ngay đấy. Äấy, bí quyết của vụ nầy là ở đấy cả. Tinh xảo lắm, cậu ạ, tinh xảo thật đấy. Tinh xáo quá nữa là khác.
- Nhưng tại sao, tại sao lại "quá"?
- Thì tại vì má»i việc Ä‘á»u được dàn xếp quá ổn thoả, các tình tiết ăn khá»›p vá»›i nhau quá sít sao, nhÆ° trên sân khấu ấy.
Razumikhin toan cãi, nhÆ°ng vừa lúc ấy cánh cá»­a phòng vụt mở, và má»™t nhân vật má»›i, lạ mặt đối vá»›i cả ba ngÆ°á»i Ä‘ang ở trong phòng, bÆ°á»›c vào.
Tài sản của hungcoidom

Trả Lá»i Vá»›i Trích Dẫn
  #3  
Old 15-07-2008, 09:59 AM
hungcoidom's Avatar
hungcoidom hungcoidom is offline
Nhập Môn Tu Luyện
 
Tham gia: May 2008
Äến từ: hà đông hà tây
Bài gởi: 9
Thá»i gian online: 2 giá» 37 phút 26 giây
Xu: 0
Thanks: 52
Thanked 0 Times in 0 Posts
Wink

Post nốt mệt ghê

ChÆ°Æ¡ng 12

Phần II



NhÆ°ng chị ta vừa ra khá»i thì chàng vùng dậy, cài cá»­a lại, mở cái gói của Razumikhin vừa Ä‘em đến lúc nãy anh ta đã buá»™c lại cẩn thận, và bắt lầu mặc áo quần. Lạ thay, chàng bá»—ng nhÆ° đã hoàn toàn bình tÄ©nh; không còn trạng thật dở mê dở tỉnh nhÆ° ban nãy, cÅ©ng không còn tâm trạng lo sợ hoảng hốt nhÆ° trong suốt thá»i gian vừa qua. Äây là giây phút đầu của má»™t trạng thái Ä‘iá»m tÄ©nh kỳ lạ, Ä‘á»™t ngá»™t. Cá»­ Ä‘á»™ng của chàng chính xác và dứt khoát, nhìn qua có thể thấy rõ má»™t chủ định rõ ràng. "Hôm nay, ngay hôm nay!" - Chàng lẩm bẩm má»™t mình. Tuy chàng cÅ©ng hiểu là mình còn yếu, nhÆ°ng tinh thần chàng căng thẳng đến mức Ä‘iá»m tÄ©nh hản, vá»›i má»™t chủ định bất di bất dịch, đã cho chàng thêm sức mạnh và lòng tá»± tin; dù sao chàng cÅ©ng hy vá»ng là sẽ không ngã khuỵu ra giữa phố. Mặc xong các thứ áo quần má»›i mua, chàng Ä‘Æ°a mắt nhìn xấp bạc để trên bàn, nghÄ© ngợi má»™t lát và cầm đút vào túi. Có cả thấy hai mÆ°Æ¡i lăm rúp. Chàng lấy luôn cả mấy đồng tiá»n đông của Razumikhin mua áo quần còn thừa lại. Rồi chàng lặng lẽ nhấc móc cá»­a lên, ra khá»i phòng, xuống thang gác và hé nhìn vào gian nhà bếp mở toang:
Naxtaxia đứng quay lưng lại phía chàng, đang khom lưng thổi ấm lò cho bà chủ. Chị ta không nghe thấy gì. Vả lại ai có thể dè rằng chàng lại bỠđi ra ngoài? Một phút sau chàng đã ra phố.
Lúc ấy khoảng tám giá», mặt trá»i sắp lặn. Khí trá»i vẫn ngá»™t ngạt nhÆ° cÅ©, nhÆ°ng chàng vẫn thèm thuồng hít thở làn không khí hôi hám, bụi bám bị phố phÆ°á»ng nung nóng lên. Chàng bắt đầu thấy hÆ¡i chóng mặt; má»™t sức mạnh man rợ bá»—ng ánh lên trong đôi mắt Ä‘á» ngầu và trên gÆ°Æ¡ng mặt gầy gò, vàng võ của chàng.
Chàng không biết Ä‘i đâu, và cÅ©ng không nghÄ© đến vấn Ä‘á» mà chàng chỉ biết có má»™t Ä‘iá»u là "phải chấm dứt hẳn cái đó ngay hôm nay má»™t lần cho xong Ä‘i, ngay bây giá»: nếu không thì chàng không muốn vá» nhà nữa, vì chàng không muốn sống nhÆ° thế nầy". Chấm dứt thế nào? Chấm dứt cái gì? Chàng không há» biết mà cÅ©ng không buồn nghÄ©. Chàng xua Ä‘uổi ý nghÄ© ấy Ä‘i: nó dày vò chàng khổ sở quá. Chàng chỉ cảm biết rằng cần phải làm sao cho má»i việc Ä‘á»u thay đổi hẳn, bằng cách nầy hay cách khác, "Dù có sao cÅ©ng mặc", chàng tuyệt vá»ng nhắc Ä‘i nhắc lại vá»›i má»™t lòng tá»± tin và quả quyết bất di bất dịch, theo thói quen cÅ©, chàng Ä‘i vá» phía Chợ hàng RÆ¡m theo con Ä‘Æ°á»ng chãng vẫn Ä‘i dạo những lần trÆ°á»›c.
ChÆ°a đến Chợ hàng RÆ¡m, trên v**** hè ở trÆ°á»›c mặt má»™t cá»­a hiệu buôn nhá» có má»™t ngÆ°á»i trẻ tuổi, tóc Ä‘en Ä‘ang chÆ¡i phong cầm quay má»™t Ä‘iệu nhạc tình tứ, đệm theo má»™t ngÆ°á»i con gái trạc mÆ°á»i lăm tuổi đứng hát ở trÆ°á»›c mặt hắn. NgÆ°á»i con gái ăn mặc nhÆ° má»™t tiểu thÆ°, váy xoè áo khoác ngang lÆ°ng, găng và mÅ© lật có cắm má»™t cái lông chim màu lá»­a, tất cả các thứ đó Ä‘á»u đã cÅ© và sá»n. Vá»›i giá»ng hát tầm thÆ°á»ng, hÆ¡i rè nhÆ°ng khá to và nghe cÅ©ng êm tai, cô ta hát má»™t bài tình ca trong khi chỠđợi má»™t, đồng hai cô-pếch trong cá»­a hiệu vứt ra. Raxkonikov dừng lại bên cạnh cùng vá»›i hai ba ngÆ°á»i khác, nghe má»™t lắt, rút trong túi ra má»™t đồng năm cô-pếch đặt vào bàn tay ngÆ°á»i con gái.
NgÆ°á»i con gái dừng phắt ngay lại ở nốt cao nhất và rung cảm nhất của bài ca nhÆ° thể có ai lấy dao chém đứt ngang, rồi quát bảo ngÆ°á»i quay đàn: "thôi!", và cả hai khệnh khạng Ä‘i sang cá»­a hiệu khác.
- Ông thích nghe hát rong không? - Raxkonikov bá»—ng há»i má»™t ngÆ°á»i qua Ä‘Æ°á»ng đã có tuổi Ä‘ang đứng cạnh chàng, trông có vẻ nhÆ° má»™t ngÆ°á»i Ä‘i bát phố. Hắn ngÆ¡ ngác nhìn chàng tá» vẻ ngạc nhiên. Raxkonikov nói tiếp nhÆ°ng lại có vẻ nhÆ° tuyệt nhiên không nói đến chuyện hát rong:
- Tôi thích nghe tiếng hát có đệm phong cầm quay trong má»™t buổi chiá»u mùa thu lạnh lẽo, âm u và Æ°á»›t át, phải Æ°á»›t át má»›i được, khi má»i ngÆ°á»i qua Ä‘Æ°á»ng Ä‘á»u có những bá»™ mặt xanh xao, ốm yếu; hay hÆ¡n nữa là khi có tuyết ấm rÆ¡i, rÆ¡i thẳng xuống vì lặng gió, và ánh đèn hÆ¡i chiếu má» má» qua làn tuyết.
- Tôi không biết ạ… Ông thứ lá»—i cho… - ngÆ°á»i kia nói lắp bắp, chàng sợ vì câu há»i cÅ©ng nhÆ° cái vẻ kỳ quặc của Raxkonikov và bá» Ä‘i sang bên kia Ä‘Æ°á»ng.
Raxkonikov Ä‘i thẳng và ra đến Chợ hàng RÆ¡m, chá»— cái góc mà hôm trÆ°á»›c hai vợ chồng lão tiểu thÆ°Æ¡ng nói chuyện vá»›i mụ Lizaveta, nhÆ°ng lúc bấy giá» há» không ngồi đấy. Nhận ra chá»— cÅ©, chàng dừng lại, nhìn quanh quất rồi há»i má»™t chàng thanh niên mặc áo Ä‘á» Ä‘ang đứng ngáp ở trÆ°á»›c cá»­a má»™t hiệu bán bá»™t.
- Ở góc nầy vẫn thÆ°á»ng có hai vợ chồng ông gì ngồi bán hàng phải không?
- Ai mà chả ngồi đây bán hàng. - chàng thanh niên đáp, mắt khinh khỉnh nhìn Raxkonikov từ đầu đến chân.
_ Ông ta tên là gì?
- Cha mẹ đặt tên gì thì ông ta tên như thế!
- Anh có phải ngÆ°á»i Zaraisk không, trấn nào? - Chàng thanh niên lại nhìn Raxkonikov.
- Thưa ngài, chỗ chúng tôi không phải là trấn, mà là huyện, chỉ có anh tôi được đi đây đi đó thôi, còn tôi thì ngồi nhà, cho nên không biết ạ… Thưa ngài rộng lòng tha thứ cho.
- Trên gác kia là quán ăn à?
- Tiệm rượu đấy, có cả bàn bi-a, lại có mấy nàng công chúa nữa - Húi!
Raxkonikov Ä‘i qua quảng trÆ°á»ng. Bên kia, ở má»™t góc phố, có má»™t đám ngÆ°á»i rất đông, toàn là nông dân cả. Chàng len vào chá»— đông nhất, vừa Ä‘i vừa nhìn vào mặt những ngÆ°á»i đứng quanh. Không hiểu tại sao chàng thấy thèm nói chuyện vá»›i bất cứ ai. NhÆ°ng đám nông dân không để ý đến chàng, cứ túm năm tụm ba nói chuyện nhao nhao lên vá»›i nhau. Chàng đứng lại ngẫm nghÄ© má»™t lát rồi Ä‘i sang phải, men theo v**** hè vá» phía đại lá»™ V. Äi quá má»™t khoảng trống, chàng bÆ°á»›c vào má»™t ngõ hẻm…
TrÆ°á»›c kia chàng cÅ©ng hay Ä‘i qua ngõ nầy. Äó là má»™t ngõ hẻm ngắn gấp khúc dẫn từ quảng trÆ°á»ng đến phố Xadovaya. Gần đây còn có cái gì thu hút chàng lang thang đến những nÆ¡i nầy má»—i khi chàng tá»± dÆ°ng thấy tởm lợm, "cho nó tá»›m lợm thêm". Còn bây giá» thì chàng bÆ°á»›c Ä‘i, không suy nghÄ© gì hết. Ở đây có má»™t ngôi nhà lá»›n chứa toàn những tiệm ăn, tiệm uống, cứ chốc chốc lại thấy mấy ngÆ°á»i đàn bà ở trong các tiệm ấy chạy ra, ăn mặc nhÆ° khi chạy sang nhà bên cạnh: đầu để trần, chỉ mặc áo dài má»ng. Ở vài ba nÆ¡i há» xúm lại trên v**** hè thành từng tốp, nhất là cạnh những bậc thang dẫn xuống các gian nhà hầm, ở đấy cứ bÆ°á»›c xuống hai bậc cấp là có thể vào đến những nÆ¡i rất vui thú, lúc bấy giá», trong má»™t nÆ¡i nhÆ° vậy Ä‘ang có tiếng reo hò đập phá ầm Ä© vang ra khắp phố, tiếng đàn ghi-ta, tiếng hát hò nhá»™n nhịp vui vẻ. Má»™t tốp đàn bà khá đông chen chúc ở lối vào; mấy ngÆ°á»i khác ngồi ở bậc thá»m hay trên v**** hè, mấy ngÆ°á»i nữa Ä‘ang đứng nói chuyện. Gần đấy, giữa phố có má»™t thằng lính say bÆ°á»›c lảo đảo, mồm ngậm thuốc lá, vừa Ä‘i vừa chá»­i rủa; có lẽ hắn Ä‘ang muốn Ä‘i đâu đấy, nhÆ°ng dÆ°á»ng nhÆ° đã quên mất là mình muốn Ä‘i đâu. Má»™t thằng khố rách áo ôm Ä‘ang chá»­i nhau vá»›i má»™t thằng khố rách áo ôm khác và má»™t gã say bí tỉ nằm á»nh ra chắn ngang Ä‘Æ°á»ng.
Raxkonikov dừng lại cạnh tốp đàn bà đông nhất. Há» Ä‘ang nói chuyện oang oang; cả bá»n Ä‘á»u mặc áo vải hoa, Ä‘i giầy da dê và để đầu trần. Có ngÆ°á»i tuổi quá bốn mÆ°Æ¡i, nhÆ°ng cÅ©ng có ngÆ°á»i chỉ Ä‘á»™ mÆ°á»i bảy, mắt há» hầu hết Ä‘á»u sÆ°ng bầm.
Chàng tá»± dÆ°ng thấy ham thích tiếng hát hò và đập phá ở dÆ°á»›i kia… giữa những tiếng cÆ°á»i, tiếng rú, có thể nghe vẳng lên má»™t giá»ng hát the thé có đàn ghi-ta đệm theo, và tiếng gót giầy dậm côm cốp của má»™t ngÆ°á»i nào Ä‘ang nhây nhót Ä‘iên cuồng lên theo nhịp hát. Chàng chăm chú lắng nghe, vé lầm lỳ và đăm chiêu, tò mò nghển cổ dòm vào cá»­a.
Anh của em chóng ngoan,
Chớ đánh em mà oan!
Giá»ng hát vẫn the thé lên. Raxkonikov háo hức cố nghe cho rõ lá»i ca - làm nhÆ° thế đó là Ä‘iá»u quan trá»ng nhất đối vá»›i chàng.
"Hay là ta vào? - chàng nghÄ©. - Há» Ä‘ang cÆ°á»i đùa! Vì há» say. Hay là ta cÅ©ng uống cho thật say?"
- Ông anh không vào à? - Má»™t ngÆ°á»i con gái đứng trong đám kia há»i, giá»ng nghe khá vang và chÆ°a khan hẳn. Cô ta hãy còn trẻ, và là ngÆ°á»i duy nhất trong bá»n trông không đến ná»—i tởm.
- Cô em xinh nhỉ? - chàng vừa đáp vừa ngẩng lên nhìn cô ta.
Cô ta mỉm cÆ°á»i, rất thích chí vì câu tán tỉnh nầy.
- Ông anh cũng xinh lắm, - cô ta nói.
- Gay quá! - má»™t cô khác nói giá»ng ồ ồ. - Má»›i ở nhà thÆ°Æ¡ng ra à?
- Hình nhÆ° có cả con gái nhà quan nữa đấy, thế nhÆ°ng mÅ©i vẫn hếch nhÆ° thÆ°á»ng! - má»™t ngÆ°á»i mu-gích vừa má»›i đến bá»—ng nói xen vào, hắn say chuếnh choáng, áo chẽn mở phanh, mồm ngoác ra cÆ°á»i ranh mãnh.
- Vui chưa kìa? - hắn nói tiếp.
- Äã đến thì vào Ä‘i nào!
- Tôi vào chứ, cô em ạ! - Hắn xồng xộc bước xuống.
Raxkonikov bá» Ä‘i.
- Ông anh! - cô gái gá»i vá»›i theo chàng.
- Cái gì?
Ả đâm ngượng:
- Ông anh ạ, giá em được gần ông anh một vài giỠthì em sung sướng quá, nhưng bây giỠtrước mặt ông anh không hiểu sao em ngượng lắm. Công tử cho em sáu cô-pếch uống rượu đi.
Raxkonikov móc túi hú hoạ lấy ra mấy đồng tiá»n có được ba đồng năm cô-pếch.
- Ôi, ông anh hào phá»ng quá!
- Cô tên gì?
- Ông cứ há»i Duklida.
- Thật quá quắt lắm, - má»™t cô khác trong bá»n bắt đầu nhìn Duklida nói. - Äá»i thuở ai lại Ä‘i xin tiá»n cái lối ấy bao giá»! Tá»› thì tá»› chết thẹn mất…
Raxkonikov tò mò nhìn ngÆ°á»i vừa nói câu ấy. Äó là má»™t ngÆ°á»i đàn bà trạc ba mÆ°Æ¡i tuổi, mặt rá»— hoa thâm tím cả lên: môi trên sÆ°ng vá»u. Cô ta chê trách bạn má»™t cách Ä‘iá»m tÄ©nh và nghiêm trang.
"Không biết mình có Ä‘á»c ở đâu, - Raxkonikov nghÄ© thầm trong khi dá»i bÆ°á»›c, - không biết mình có Ä‘á»c ở sách nào có Ä‘oạn nói má»™t ngÆ°á»i bị xá»­ tá»­ hình, má»™t giá» trÆ°á»›c khi chết, có nói hay nghÄ© rằng ví thá»­ có phải sống ở má»™t nÆ¡i nào cao ngất, trên má»™t tảng đá hẹp chỉ vừa đặt hai bàn chân, còn xung quanh là vá»±c thẳm, là đại dÆ°Æ¡ng, là bóng đêm vô tận, cô Ä‘Æ¡n vÄ©nh viá»…n và bão táp không cùng, và cứ phải đứng co ro nhÆ° thế suốt Ä‘á»i. Chẳng nghìn năm, mãi mãi, thì thà sống nhÆ° thế vẫn còn hÆ¡n là phải chết bây giá»! Miá»…n sao được sống, sống và sống! Sống thế nào cÅ©ng được, miá»…n là sống! Äúng quá! Trá»i Æ¡i, đúng quá Ä‘i mất! Con ngÆ°á»i thật hèn mạt! "Và hèn mạt thay kẻ nào vì thế mà bảo con ngÆ°á»i hèn mạt" - chàng nghÄ© thêm sau má»™t phút.
Chàng rẽ sang má»™t phố khác. A, "Lâu đài pha lê": Hồi nẫy Razumikhin có nói đến "Lâu đài pha lê". Thế nhÆ°ng vừa rồi mình muốn cái quái gì nhỉ. À phải, Ä‘á»c báo! Zoximov nói là hắn có Ä‘á»c trong mấy tá» báo.
- Có báo không? - chàng há»i khi bÆ°á»›c vào má»™t quán rượu khá rá»™ng rãi và sạch sẽ gồm có mấy gian phòng hÆ¡i vắng khách. Vài ba ngÆ°á»i khách Ä‘ang uống nÆ°á»›c trà, và trong má»™t gian phòng mãi tít ở trong cùng có má»™t tốp khoảng bốn ngÆ°á»i Ä‘ang ngồi uống sâm-banh. Raxkonikov thấy hình nhÆ° trong số đó có Zamiotov, nhÆ°ng vì xa quá khó lòng trông rõ mặt.
"Kệ xác hắn!" - chàng nghĩ thầm.
- Ông dùng vodka ạ? - ngÆ°á»i hầu bàn há»i.
- Cho trà ra đây. Vá»›i lại Ä‘em cho ta mấy tá» báo ra trong khoang năm hôm gần đây, ta sẽ cho tiá»n uống rượu.
- Vâng ạ. Báo hôm nay đây ạ. Ngài dùng thêm vodka chứ ạ?
Báo cÅ© và trà đã mang lên. Raxkonikov ngồi vào bàn và bắt đầu tìm: "Izler - Izler - NgÆ°á»i Aztek - NgÆ°á»i Aztk - Izler - Bartola - Masimo - NgÆ°á»i Aztek - Izler. À, đồ quý! À tin hàng ngày đây rồi: má»™t ngÆ°á»i đàn bà ngã cầu thang - má»™t lão lái buôn chết thiêu vì rượu - má»™t đám cháy ở Bãi Cát - má»™t đám cháy ở phố Petersburg - lại má»™t đám cháy ở phố Petersbung - lại má»™t đám cháy ở phố Petersburg - Izler - Izler - Izler - Massimo… Ã, đây rồi…"
Cuối cùng chàng đã tìm ra, và bắt dầu Ä‘á»c. Những giòng chữ cứ nhảy nhót trÆ°á»›c mắt, tuy vậy chàng cÅ©ng Ä‘á»c hết được "tin tức" ấy và háo hức tìm những tin bổ sung má»›i nhất ở các số sau. Tay chàng run bắn lên vì sốt ruá»™t trong khi lần giở mấy tá» báo. Chợt có ai ngồi xuống bên cạnh, ngay ở bàn chàng. Chàng liếc nhìn sang: Zamiotov, đúng cái anh chàng Zamiotov đó, cÅ©ng vẫn cái bá»™ dạng ấy, vẫn những chiếc nhẫn, những sợi day chuyá»n, vá»›i cái Ä‘Æ°á»ng ngôi rẽ đôi má»› tóc quăn xức dầu trÆ¡n mình mặc chiếc gi-lê bảnh bao, chiếc áo Ä‘uôi tôm hÆ¡i sá»n, và chiếc sÆ¡-mi mặc đã hÆ¡i lâu không giặt, hắn Ä‘ang vui, hay ít nhất hắn cÅ©ng mỉm cÆ°á»i vui vẻ và xuá» xoà, gÆ°Æ¡ng mặt ngăm ngăm Ä‘en của hắn hÆ¡i bừng lên vì men rượu sâm-banh.
- Kìa! Anh ở đây à? - hắn mở đầu, vẻ bỡ ngỡ, giá»ng thân mật nhÆ° thể đã quen chàng từ Ä‘á»i nảo Ä‘á»i nào. - thế mà má»›i hôm qua Razumikhin còn nói vá»›i tôi là anh vẫn chÆ°a tỉnh, lạ thật! Tôi có đến anh.
Raxkonikov đã biết là hắn sẽ đến. Chàng gạt ngay tá» báo ra và quay vá» phía Zamiotov cÆ°á»i nụ, và qua nụ cÆ°á»i của chàng có thể thoáng thấy má»™t tâm trạng sốt ruá»™t bá»±c tức.
- Tôi biết là anh có đến - chàng đáp, - Tôi có nghe nói. Anh có Ä‘i tìm chiếc tất… Thế anh có biết không. Razumikhin chết mệt vá»›i anh rồi đấy, cậu ấy bảo là anh vá»›i cậu ấy có đến nhà Lizaveta Ivanovna, ngÆ°á»i mà anh đã ra sức che chở hôm ấy: anh nháy trung uý thuốc súng, nhÆ°ng ngài trung uý vẫn không hiểu cho: Anh nhá»› chứ? Sao lại không hiểu nhỉ - sá»± việc rõ quá rồi còn gì.
- Anh chàng nhộn thật!
- Thuốc súng ấy à?
- Không, bạn anh ấy, Razumikhin.
- Anh sướng thật đấy, Zamiotov ạ; tha hồ lui tới những chỗ khoái nhất, không hỠphải nộp thuế. Vừa rồi ai thết anh sâm-banh đấy?
- Äấy là chúng tôi… cùng uống vá»›i nhau đấy chứ… Sao lại phải có ai thết?
- Thù lao mà! Dịp nào anh chả lợi dụng? - Raxkonikov cÆ°á»i phá lên - Không sao, anh bạn ạ, không sao! - chàng vừa nói thêm vừa vá»— vai Zamiotov, tôi nói thế không phải vì có ác ý gì, mà chỉ là chá»— bạn bè thân thiết đùa chÆ¡i thế thôi, nhÆ° cái anh thợ sÆ¡n nhà anh khi đánh thùm thụp vào ngÆ°á»i thằng Mitka ấy tr0ng vụ ám sát mụ già ấy mà.
- Sao anh lại biết?
- Có lẽ tôi còn biết nhiá»u hÆ¡n anh nữa đấy.
- Trông anh lạ quá… Chắc anh còn ốm nặng, đáng lẽ anh không nên đi chơi mới phải.
- Anh thấy tôi có vẻ kỳ lạ à?
- Vâng. Anh Ä‘á»c báo đấy à?
- Äá»c báo!
- Há» viết nhiá»u vá» các vụ hoả hoạn lắm.
- Không, tôi không Ä‘á»c những tin hoả hoạn.
Chàng nhìn Zamiotov, vẻ bí mật; má»™t nụ cÆ°á»i ngạo nghá»… lại làm cho môi chàng méo xệch Ä‘i:
- Không, tôi không Ä‘á»c tin hoả hoạn, - chàng nháy mắt vá»›i Zamiotov nói tiếp - Thôi thú Ä‘i, anh bạn trẻ: anh rất nóng lòng muốn biết tôi Ä‘á»c gì, phải không?
- Có muốn gì đâu, tôi há»i thế thôi. Chả nhẽ không được há»i? Sao anh cứ…
- Nầy, anh là ngÆ°á»i có há»c, có chữ nghÄ©a đấy chứ?
- Tôi há»c đến lá»›p sáu trung há»c(1), - Zamiotov đáp giá»ng khá hãnh diện.
- Lá»›p sáu à! Cà anh bạn thân mến của tôi! Äầu rẽ ngôi, tay Ä‘eo nhẫn - má»™t con ngÆ°á»i giàu có? Chà, cậu bé đáng yêu thật! Nói đến đây Raxkonikov phá lên cÆ°á»i ha hả, mồm chõ thẳng vào mặt Zamiotov, hắn né ra xa, không phải vì khó chịu mà vì quá ngạc nhiên.
- Xì ngÆ°á»i đâu mà kỳ quái! - Zamiotov nhắc lại, vẻ rất nghiêm trang. - Tôi có cảm tưởng là anh hãy còn mê sảng.
- Tôi mà mê sảng? Anh nói bậy, anh bạn trẻ ạ? Tôi kỳ quặc lắm hả? Tôi đáng cho anh chú ý lắm phải không? Äáng chú ý chứ gì?
- Äáng chú ý.
- Chú ý xem tôi Ä‘á»c gì, tôi tìm cái gì hẳn? Tôi chả bảo Ä‘Æ°a ra cả má»™t má»› báo thế nầy kia mà! Khả nghi lắm, hả?
- Anh cứ nói đi xem.
- Anh vểnh tai lên đấy à?
- Vểnh cái gì?
- Rồi tôi sẽ nói cho anh biết lad vểnh tai để làm gì anh bạn ạ, tôi tuyên bố vá»›i anh… không, tốt hÆ¡n là tôi xin "thú nhận"… Không, chÆ°a đúng, phải là "tôi xin cung khai", còn anh thì "lập biên bản" - thế đấy! Vậy tôi xin cÅ©ng khai rằng tôi có Ä‘á»c, có quan tâm… tìm tòi… - Raxkonikov nheo nheo đôi mắt, chỠđợi - tôi muốn tìm tòi, cho nên má»›i đến đây, tôi muốn biết vá» vụ ám sát mụ già chủ hiệu cầm đồ - cuối cùng, chàng nói khẽ gần nhÆ° thì thào, mặt dí sát vào mặt Zamiotov. Zamiotov nhìn chàng trừng trừng, không nhúc nhích, không né ra. Äiá»u vá» sau khiến Zamiotov lấy làm lạ nhất là suốt má»™t phút đồng hồ hỠđã im lặng nhìn nhau nhÆ° thế.
- Thế thì sao, anh Ä‘á»c cái gì? - Zamiotov bá»—ng băn khoăn và sốt ruá»™t quát lên. - Việc gì đến tôi Ä‘á»c thì đã làm sao?
- Chính cái mụ già nầy, - Raxkonikov tiếp, vẫn nói thì thào và vẫn không nhúc nhích khi nghe tiếng quát của Zamiotov, - chính mụ già mà các anh đã nói chuyện ở quận cảnh sát khi tôi ngất đi, anh có nhớ không nào? Sao, bây giỠanh hiểu rồi chứ?
- Thế là cái gì? Sao lại… "hiểu"? - Zamiotov nói, trong bụng hơi hoảng.
GÆ°Æ¡ng mặt nghiêm trang và lạnh lùng của Raxkonikov biến sắc hẳn Ä‘i trong giây lát rồi chàng bá»—ng cÆ°á»i phá lên nhÆ° lúc nãy, nhÆ° thể không còn chút khả năng tá»± chủ nào nữa. Và trong giây lát chàng sá»±c nhá»› lại rõ nét lạ lùng cái cảm giác hôm nào chàng cầm rìu đứng sau tấm cá»­a trong khi cái móc rung lên bần bật và hai ngÆ°á»i đứng trÆ°á»›c cá»­a tức giận chá»­i bá»›i. Còn chàng thì chợt nảy ra ý muốn quát mắng há», lè lưỡi ra trÆ°á»›c mặt há», trêu gan há» và cất tiếng cÆ°á»i thật to, thật to!
- Anh Ä‘iên rồi, hay là… - Zamiotov nói rồi bá»—ng ngừng bặt, nhÆ° thể choáng ngÆ°á»i Ä‘i vì má»™t ý nghÄ© Ä‘á»™t ngá»™t nảy ra trong óc.
- Hay là? "Hay là" cái gì? Nào, cái gì? Nói đi xem nào.
- Có gì đâu - Zamiotov bực bội đáp, - chỉ nhảm!
Cả hai lặng thinh. Sau trận cÆ°á»i Ä‘á»™t ngá»™t, Raxkonikov bá»—ng trở nên đăm chiêu và ủ dá»™t. Chàng chống khuá»·u tay lên bàn, hai tay ôm đầu, hình nhÆ° chàng đã quên hẳn Zamiotov. Im lặng kéo dài khá lâu.
- Sao anh không uống trà đi? Nguội hết, - Zamiotov nói.
- Hả? Cái gì? Trà ấy à? À phải… - Raxkonikov cầm chén lên uống một ngụm, bỠvào mồm một miếng bánh. Rồi đưa mắt nhìn Zamiotov chàng bỗng như chợt nhớ ra hết và định thần lại: lập tức gương mặt chàng trở lại với vẻ ngạo nghễ như ban nãy. Chàng tiếp tục uống nước trà:
- Thá»i buổi nầy những bá»n gian phi má»c lên nhan nhản, - Zamiotov nói - Cách đây không lâu trong tá» "Tin tức Moskva" có đăng tin bắt được cả má»™t bá»n giả mạo. Chúng nó có cả má»™t há»™i kín, chúng làm giấy bạc.
- Ờ, đã lâu rồi còn gì! Tôi Ä‘á»c đã cách đây má»™t tháng, - Raxkonikov Ä‘iá»m tÄ©nh trả lá»i - thế theo anh đó là má»™t bá»n gian phi? - chàng cÆ°á»i nhạt nói thêm.
- Chứ còn gì nữa!
- Bá»n ấy à? Bá»n ấy là má»™t lÅ© nhãi nhép chứ gian phi gì! Hàng năm chục ngÆ°á»i há»p nhau lại để làm má»™t việc nhÆ° thế! Ai lại làm ăn kiểu ấy bao giá»? Ba ngÆ°á»i cÅ©ng đã là nhiá»u rồi, mà trong bá»n, ngÆ°á»i nầy cÅ©ng phải biết chắc bụng dạ ngÆ°á»i kia hÆ¡n cả chính bản thân mình! Nếu không thì chỉ cần má»™t ngÆ°á»i uống rượu say nói ba hoa dăm câu là công chuyện vỡ lở hết? Chỉ là má»™t bá»n nhãi nhép! Chúng nó dùng những ngÆ°á»i không tin cẩn Ä‘em tiá»n giả ra đổi ở các kho bạc, việc nhÆ° thế mà bạ ai cÅ©ng giao. Cứ thá»­ cho là cái bá»n nhãi kia làm ăn trót lá»t, má»—i đứa đổi được má»™t triệu bạc, thế rồi sao nữa? Còn cả Ä‘á»i ngÆ°á»i kia mà? Suốt Ä‘á»i đứa nầy vẫn lệ thuá»™c vào đứa kia, cứ lo nÆ¡m ná»›p là má»™t đồng loã sẽ tiết lá»™, thế thì thà thắt cổ mà chết! NhÆ°ng đằng nầy đổi tiá»n chúng cÅ©ng không biết đổi kia: ra kho bạc đổi năm nghìn, mà tay run lẩy bẩy. Äếm lại được bốn nghìn, còn má»™t nghìn nữa thì không đếm, chỉ chá»±c bá» túi Ä‘i cho nhanh. Thế là ngÆ°á»i ta sinh nghi. Má»i việc Ä‘á»u há»ng bét chỉ vì má»™t thằng ngốc? Sao lại có thể nhÆ° thế được?
- Sao lại có thể run tay ấy à? - Zamiotov đáp, - có thể lắm chứ. Tôi thì tôi tin chắc là có thể lắm. Có khi ngÆ°á»i ta không tá»± chủ được.
- Không tự chủ được à?
- Thế còn anh, chắc anh tự chủ được?
- Không, tôi thì chịu? Chỉ vì má»™t trăm bạc tiá»n thưởng mà Ä‘i làm má»™t việc ghê gá»›m nhÆ° vậy! Làm bạc giả Ä‘i đổi, mà Ä‘i đâu kia chứ - Ä‘i đến nhà ngân hàng: ở đấy há» còn lạ gì những cái trò ấy nữa, - không, tôi sẽ cuống lên mất. Thế anh thì sao, liệu có cuống không?
Raxkonikov bỗng dưng lại thấy muốn "thè lưỡi" ra quá chừng. Sống lưng chàng gây gấy lên trong khoảng mấy phút.
- Giá phải tay tôi thì tôi không làm nhÆ° thế - chàng mở đầu xa xôi. Tôi sẽ Ä‘i đổi tiá»n nhÆ° thế nầy: xấp bạc thứ nhất tôi sẽ đếm Ä‘i đếm lại đến bốn lần, hết đếm xuôi lại đếm ngược, xem kỹ từng tá» má»™t, rồi má»›i đếm sang xấp thứ hai; đếm được ná»­a xếp thì ngừng lại rút ra má»™t tá» năm mÆ°Æ¡i rúp giÆ¡ ra ánh sáng soi thá»­, lật ngược lại soi lần nữa - bạc giả chăng? "Ngại lắm" tôi sẽ nói thế - tôi có ngÆ°á»i bà con vừa mất toi hăm nhăm rúp nhÆ° thế đấy"; thế rồi tôi sẽ kể chuyện nầy ra. Äến khi đếm sang xấp thứ ba thì: à khoan, xin lá»—i, hình nhÆ° xấp thứ hai tôi đếm chÆ°a kỹ ở chá»— bảy trăm, nghi lắm, thế là bá» xấp thứ ba đấy, đếm lại xấp thứ hai, - Ấy cứ thế mà đếm cho hết năm xấp năm nghìn.
Xong xuôi đâu đấy, lại rút ở xấp thứ năm và xấp thứ hai ra má»—i xấp má»™t tá», lại giÆ¡ lên coi, lại ngá» ngợ, "ông làm Æ¡n đổi cho tá» nầy" - làm cho lão ngồi quầy phải toát mồ hôi há»™t ra má»›i thôi, đến ná»—i hắn chi mong sao tôi buông tha hắn ra cho chóng? Rồi đến khi xong xuôi đâu đấy tôi má»›i Ä‘i ra, mở cá»­a… À quên, xin lá»—i, lại quay vào, lại há»i han nầy ná» cho rõ; tôi thì tôi làm nhÆ° thế đấy!
- Chà, anh nói những chuyện nghe mà rợn cả ngÆ°á»i lên - Zamiotov cÆ°á»i. - NhÆ°ng nói thì nói thế thôi, chứ nếu làm thật thì anh cùng vấp. Anh ạ, theo tôi, không riêng gì anh vá»›i tôi mà ngay má»™t kẻ thành thạo và hết sức liá»u lÄ©nh cÅ©ng không thể tin chắc mÆ°á»i phần ở mình được. Nói đâu xa: cứ lấy ngay vụ giết ngÆ°á»i ở khu phố ta chẳng hạn. Hình nhÆ° đây cùng là má»™t tay không vừa, giữa ban ngày ban mặt mà dám liá»u mạng nhÆ° thế, cuối cùng chỉ gặp may mà thoát, ấy thế nhÆ°ng vẫn run tau không biết cách lấy của, không tá»± chủ được; cứ xem vụ nầy cÅ©ng rõ…
Raxkonikov có vẻ như bị chạm vào tự ái.
- Rõ. Thế bây giỠcác anh thử bắt hắn đi xem? - chàng nói to lên, trêu tức Zamiotov với một vẻ hả hê.
- À rồi sẽ bắt thôi!
- Ai bắt? Anh à? Anh mà bắt được à? Cứ thá»­ vào đấy mà xem! Äối vá»›i anh cái nầy má»›i là cái chính: hắn ta có tiêu tiá»n hay không? TrÆ°á»›c thì không có tiá»n, thế mà nay tiá»n đâu bá»—ng dÆ°ng Ä‘em ra tiêu văng mạng, thế thì còn ai vào đây nữa? Vá» Ä‘iểm nầy thì má»™t thằng bé con bằng nầy cÅ©ng có thể lừa anh được, nếu có muốn!
- Sá»± thật làm đứa nào cÅ©ng là nhÆ° thế, - Zamiotov đáp - giết ngÆ°á»i thì giết má»™t cách rất xảo quyệt, liá»u cả tính mạng, nhÆ°ng rồi lại lập tức đến quán rượu thò cổ vào tròng. Chính là ngÆ°á»i ta căn cứ vào cách tiêu tiá»n mà bắt. Không phải ai cÅ©ng khôn ngoan nhÆ° anh cả đâu! Anh thì dÄ© nhiên là không vào tiệm rượu chứ?
Raxkonikov cau mày nhìn Zamiotov chòng chá»c.
- Hình nhÆ° anh đã phát thèm lên, muốn biết tôi sẽ hành Ä‘á»™ng ra sao nếu ở vào địa vị ấy? - chàng há»i, vẻ phật ý
- Muốn chứ, - Zamiotov đáp, giá»ng nghiêm trang và rắn rá»i. Không hiểu sao bây giá» hắn nói và nhìn má»™t cách quá nghiêm nghị.
- Muốn lắm à?
- Muốn lắm.
- Äược! Tôi thì tôi sẽ hành Ä‘á»™ng nhÆ° thế nầy đây. - Raxkonikov bá»—ng dừng lại dí sát mặt mình vào mặt Zamiotov, lại nhìn chòng chá»c vào mặt hắn và lại nói thì thào, đến ná»—i lần nầy hắn phải giật mình.
- Tôi thì tôi sẽ làn nhÆ° thế nầy đây; tôi sẽ lấy tiá»n, đồ đạc và vừa ở đấy ra má»™t cái là tôi Ä‘i thẳng, không ghé vào đâu hết, đến má»™t nÆ¡i thật kín đáo và vắng vẻ, xung quanh chỉ có tÆ°á»ng và rào, má»™t vÆ°á»n rau hay má»™t cái gì nhÆ° thế tôi đã tìm từ trÆ°á»›c: má»™t tảng đá, nặng chừng má»™t pút hay pút rưỡi gì đấy nằm ở góc sân, cạnh hàng rào, nó vẫn nằm đấy từ khi xây nhà: tôi sẽ nhấc tảng đá ấy lên, phía dÆ°á»›i tất phải có má»™t chá»— trÅ©ng, tôi sẽ bá» tiá»n và đồ đạc vào chá»— trÅ©ng ấy. Xong đâu đấy tôi sẽ vần tảng đá lại nhÆ° cÅ©, lấy chân dận thêm vào và bá» Ä‘i. Má»™t năm, hai năm, tôi vẫn chÆ°a lấy, ba năm cÅ©ng chÆ°a lấy, - các anh cứ thá»­ tìm xeml Mất biến.
- Anh Ä‘iên rồi, - Zamiotov nói, không hiểu sao giá»ng cÅ©ng thì thào và bá»—ng né xa Raxkonikov.
Mắt chàng sáng quắc, mặt chàng tái nhợt Ä‘i; môi trên chàng run bần bật. Chàng chồm vào thật sát Zamiotov, môi lắp bắp nhÆ°ng nói không ra tiếng gì cả; cứ nhÆ° thế đến nẳa phút, chàng cÅ©ng biết mình Ä‘ang làm gì, nhÆ°ng không kìm nổi. Má»™t lá»i thú nhận khủng khiếp cứ nhảy bần bật trên môi chàng nhÆ° hôm nào cài móc cá»­a nhảy bần bật trong khâu sắt, tưởng chừng nó sắp bật ra ngay tức thì; chỉ cần buông nó ra, chỉ cần thốt nó lên.
- Thế nếu chính tôi giết mụ già và Lizaveta thì sao? - chàng bỗng thốt lên… và sực tỉnh.
Zamiotov bàng hoàng nhìn chàng và tái mặt Ä‘i. Má»™t nụ cÆ°á»i mếu máo hiện lên trên mặt hắn.
- Làm sao lại có thể nhÆ° thế được? - Hắn nói rất khẽ. Raxkonikov hằn há»c nhìn hắn.
- Anh phải nhận là anh tin đi! Hả? Phải không nào?
- Không! Hoàn toàn không, bây giỠtôi lại càng không tin hơn bao giỠhết! - Zamiotov nói vội.
- Bây giỠtôi bắt thóp được anh rồi nhé! Lộ tẩy rồi. Thế nghĩa là trước đây anh có tin, chả là "bây giỠanh càng không tin hơn bao giỠhết" kia mà?
- Ồ, hoàn toàn không phải, thế! - Zamiotov kêu lên, vẻ ngượng nghịu - Nãy giỠanh cứ nát tôi để đưa đến đấy phải không?
- Thế anh không tin à? Thế thì các anh nói những gì sau lÆ°ng tôi, khi tôi ra khá»i quận? Và trung uý Thuốc súng há»i cÅ©ng tôi làm gì, sau khi tôi bị ngất? Nầy bé con, - chàng đứng dậy cầm mÅ© và quát gá»i ngÆ°á»i hầu bàn, hết bao nhiêu?
- Cả thảy ba mÆ°Æ¡i cô-pếch ạ, - ngÆ°á»i hầu bàn chạy lại, đáp.
- Äây cho anh thêm hai hào uống rượu. Xem nầy, bao nhiêu là tiá»n - chàng chìa bàn tay run run cho Zamiotov xem má»› bạc giấy, - Ä‘á» nầy, xanh nầy, hai mÆ°Æ¡i lăm rúp đấy. Ở đâu ra? Lại áo má»›i nữa, ở đâu ra thế? Anh thừa biết là má»™t cô-pếch tôi cÅ©ng không còn kia mà! Chắc là các anh đã há»i dò bà chủ nhà rồi chứ gì? Thôi xin đủ! Assez causé! (2) Chào anh… chúc anh gặp nhiá»u Ä‘iá»u thú vị!
Chàng bÆ°á»›c ra, ngÆ°á»i run rảy vì má»™t cảm giác kỳ dị nhÆ° trong cÆ¡n bệnh Æ°u uất trong đó có pha cả má»™t cảm giác khoái lạc không sao chịu nổi. NhÆ°ng chàng vẫn lầm lì, trong ngÆ°á»i thì mệt nhừ ra. Mắt, chàng nhăn nhó nhÆ° sau má»™t cÆ¡n Ä‘á»™ng kinh. Cảm giác mệt má»i tăng lên rất nhanh. Vừa rồi sức lá»±c chàng được kích thích và chỉ cần má»™t sức ấy, má»™t cảm giác khích Ä‘á»™ng duy nhất cÅ©ng đủ làml cho nó dâng mạnh lên, và há»… cảm giác nầy yếu Ä‘i thì nó cÅ©ng lại suy yếu rất nhanh. Zamiotov còn lại má»™t mình ngồi yên rất lâu ở chá»— cÅ©, suy nghÄ© trầm ngâm. Raxkonikov đã đảo lá»™n hết những ý nghÄ© của hắn vá» má»™t Ä‘iểm nhất định và đã làm cho quan niệm hắn xác định hẳn.
"Ilya Petrovich là một thằng đần!" - hắn quyết định dứt khoát.
Raxkonikov vừa mở cá»­a ra phố thì bá»—ng nhiên, ngay ở trÆ°á»›c thá»m, chàng vấp phải Razumikhin lúc ấy Ä‘ang bÆ°á»›c vào. Äến cách nhau chỉ còn má»™t bÆ°á»›c hai bên vẫn không trông thấy nhau, thành thá»­ suýt cá»™p đầu vào nhau. Há» Ä‘Æ°a mắt dò nhau má»™t lát, Razumikhin kinh ngạc đến cá»±c Ä‘iểm, nhÆ°ng rồi má»™t cÆ¡n giận thật sá»± má»™t cÆ¡n giận ghê gá»›m bá»—ng lóe lên trong mắt anh.
- Thế ra cậu ở đâu! - anh rống lên. - Bá» giÆ°á»ng Ä‘i trốn! Thế mà mình chui cả xuống Ä‘i-văng tìm hắn, leo cả lên trần nhà nữa! Thiếu chút nữa tôi đã đánh Naxtaxia vì cậu… Thế mà cậu lại đến đây! Rodia! NhÆ° thế nghÄ©a là thế nào? Nói thật Ä‘i! Thú Ä‘i! Nghe chÆ°a?
- NhÆ° thế nghÄ©a là các anh đã làm tôi phát ngấy đến chết ngÆ°á»i Ä‘i được, tôi muốn đừng ai bên cạnh tôi hết - Raxkonikov bình thản đáp.
- Äừng ai ở cạnh cậu? Trong khi cậu Ä‘i chÆ°a ủng, mặt thì xanh nhÆ° tàu lá, thở thì không ra hÆ¡i nữa? Äồ ngu, cậu làm gì trong "lâu đài pha lê"? Cậu phải thú nhận ngay lập tức!
Thôi buông tôi ra - Raxkonikov nói Ä‘oạn toan Ä‘i vượt qua. Thấy thế Razumikhin liá»n tiến lên nắm chặt lấy vai chàng.
- Buông ra? Cậu dám nói "buông ra"? Thế cậu có biết tôi sẽ làm gì bây giỠkhông, tôi sẽ xốc cậu lên như một gói giẻ, xách cậu vỠbuồng và khoá trái cửa lại.
- Razumikhin ạ, - Raxkonikov nói khẽ và hình nhÆ° hoàn toàn Ä‘iá»m tÄ©nh, - chả nhẽ cậu không thấy rằng tôi không cần đến những ân huệ của cậu hay sao? Việc gì lại Ä‘i làm Æ¡n làm phúc cho những kẻ… không thèm những thứ ấy? Mà lại là những kẻ rất khổ tâm khi phải chịu Ä‘á»±ng những thứ ấy? Khi tôi má»›i ốm, cậu Ä‘i tìm tôi để làm gì? Nhỡ tôi chỉ mong được chết thì sao? Chẳng lẽ thái Ä‘á»™ của tôi hôm nay chÆ°a đủ cho cậu thấy rằng cậu làm khổ tôi, rằng tôi đã… phát ngấy lên vì cậu hay sao? Sao lại cứ muốn đến làm khổ ngÆ°á»i ta nhÆ° thế. Tôi quả quyết vá»›i cậu là những thứ đó làm cho bệnh tình của tôi rất khó thuyên giảm, vì nó cứ làm tôi khích Ä‘á»™ng không ngá»›t. Hồi nãy Zamiotov chả bá» Ä‘i để tôi khá»i khích Ä‘á»™ng là gì? Cậu nữa, tôi van cậu, cậu cÅ©ng Ä‘i Ä‘i! Và sau nữa, cậu có quyá»n gì mà dám dùng sức mạnh để giữ tôi lại? Chẳng lẽ cậu lại không thấy rằng tôi Ä‘ang nói chuyện vá»›i cậu má»™t cách hoàn toàn tỉnh táo hay sao? Tôi phải làm gì đấy, tôi biết lấy gì đây, tôi van cậu, cậu hãy nói cho tôi biết tôi phải làm gì để cậu khá»i ám tôi, cho cậu khá»i làm Æ¡n làm phúc cho tôi? Cứ cho tôi là bạc bẽo, tôi hèn hạ cÅ©ng được miá»…n là buông tôi ra, vì Chúa, hãy để cho tôi yên! Äi Ä‘i, Ä‘i Ä‘i!
Khi bắt đầu nói chàng rất bình tÄ©nh, trong lòng khoan khoái thưởng thức trÆ°á»›c những lá»i lẽ Ä‘á»™c địa mà mình sắp nói ra, nhÆ°ng đến khi kết thúc thì lại sôi sục lên và thở hổn hển, giống nhÆ° lúc nầy, khi nói vá»›i Lugin.
Razumikhin đứng yên ngẫm nghĩ một lát và buông tay chàng ra.
- Thôi cậu xéo vá» nhà ma cho rảnh! - Anh nói khẽ vẻ gần nhÆ° trầm ngâm; nhÆ°ng khi Raxkonikov bÆ°á»›c Ä‘i, anh bá»—ng gầm lên: - Äứng lại… Cậu nghe đây! Tôi nói cho cậu biết là tất cả bá»n cậu, không trừ má»™t đứa nào, Ä‘á»u là những thằng ba hoa, những thằng khoác lác. Há»… có chuyện gì hÆ¡i khổ má»™t tí là các cậu cứ bo bo ôm lấy nhÆ° gà ấp trứng? Ngay cả cái lối ấy nữa, các cậu cÅ©ng ăn cắp của các tác giả khác. Không có lấy má»™t dấu hiệu nào tá» ra các cậu có má»™t cuá»™c sống Ä‘á»™c lập! Thịt các cậu chỉ là mỡ cá voi, máu các cậu chỉ là nÆ°á»›c sữa cặn! Hạng các cậu tôi không tin đứa nào hết. Trong trÆ°á»ng hợp nào cÅ©ng vậy, các cậu chỉ lo sao cho đừng giống má»™t con ngÆ°á»i! Äứng lạ - ạ - ại! - anh quát lên, giá»ng giận dữ gấp bá»™t, khi thấy Raxkonikov lại toan bá» Ä‘i, - hãy nghe cho hết đã! Cậu cÅ©ng biết là hôm nay bạn bè tôi đến ăn khao nhà má»›i, có lẽ bây giỠđã đông đủ cả rồi, nhÆ°ng tôi để ông chú ở nhà tiếp khách, bảo là chạy tí vá» ngay. Thế thì giá thá»­ cậu không phải là má»™t thằng ngốc, má»™t thằng ngốc tầm thÆ°á»ng, má»™t thằng ngốc thâm căn cố đế, má»™t bản dịch từ tiếng ngoại quốc… Rodia ạ, tôi nhận rằng cậu là má»™t thằng bé thông minh, nhÆ°ng vẫn ngốc nhÆ° thÆ°á»ng - đấy giá cậu lại đằng tôi, ngồi chÆ¡i vá»›i tôi má»™t tối, còn hÆ¡n là giầy Ä‘i lang thang nhÆ° thế. Cậu đã ra khá»i nhà rồi thì chẳng còn biết làm sao nữa? Tá»› sẽ mượn vá» mấy chiếc ghế bành thật êm, nhà chủ có đấy… có trà, có bạn… Không thì tá»› đặt cậu nằm trên Ä‘i-văng, dù sao cùng có bạn có bè vá»›i nhau… Cả Zoximov cùng đến. Thế nào, cậu lại chứ?
- Không.
- Bậy quá Ä‘i mất! - Razumikhin Ä‘iên tiết quát lên. - Cậu thì biết gì? Cậu có đủ trí khôn đâu! Cậu chẳng hiểu gì hết… Äã hàng nghìn lần, tá»› cÅ©ng đã từng nhổ toẹt vào nhân loại nhÆ° thế, nhÆ°ng rồi lại quay trở lại. Thấy xấu hổ… thế là trở vá» vá»›i con ngÆ°á»i! Thế cậu nhá»› nhé, nhà ông Potsinkov, gác ba…
- Cứ thế nầy thì có lẽ ngài để cho ngÆ°á»i ta đánh ngài chỉ để hÆ°á»›ng cái thú làm Æ¡n làm phúc thôi, ngài Razumikhin ạ…
- Äánh ai? Äánh tá»› ấy à? Chỉ nho nhoe má»™t chút thôi tá»› cÅ©ng vặt mÅ©i Ä‘i chứ! Nhà Potsinkov, số 47, há»i phòng ông viên chức Babuskin…
- Tôi không đến đâu, cậu ạ - Raxkonikov lại quay đi.
- Tá»› cuá»™c là cậu sẽ đến! - Razumikhin quát vá»ng theo. - Nếu không thì cậu… - Nếu không tá»›i không thèm nhìn mặt cậu nữa đâu! Nầy, thÆ° hẵng, có Zamiotov trong ấy không
- Có
- Cậu có gặp à?
- Có gặp.
- Cậu có nói chuyện à?
- Có nói chuyện.
- Chuyện gì thế? Thôi được, xéo đi, không nói thì thôi. Nhà Potsinkov, số 47 Babuskin, nhớ nhé
Raxkonikov đi đến phố Xadovaya và rẽ vào góc phố. Razumikhin tư lự nhìn theo. Cuối cùng anh khoát tay một cái, bước vào nhà, nhưng rồi bỗng dưng lại ở nữa chừng thang gác.
"Mẹ kiếp - anh nghÄ© tiếp, gần nhÆ° nói to lên, - hắn nói cùng mạch lạc, nhÆ°ng lại có vẻ như… Mà mình cÅ©ng ngốc nốt. NgÆ°á»i Ä‘iên cÅ©ng có thể nói năng mạch lạc chứ! Mà hình nhÆ° Zoximov sợ nhất cái ấy đấy! - Anh gõ ngón tay vào trán. - Nhỡ ra… sao bây giá» mà lại để cho hắn Ä‘i má»™t mình? Có thể là hắn nhảy xuống sông… Chà, mình làm ăn há»ng bét? Không thể được?
Và anh cắm cổ chạy ngược trở lại đuôi theo Raxkonikov: nhưng không còn thấy tăm hơi đâu nữa.
Anh nhổ toẹt má»™t bãi nÆ°á»›c bá»t và bÆ°á»›c mau vào "Lâu đài pha lê" tìm gặp Zamiotov để há»i cho ra lẽ.
Raxkonikov Ä‘i thẳng đến cầu X.; ra đến khoảng giữa cầu chàng đứng lại tá»±a hai khuá»·u tay vào lan can và nhìn ra phía xa. Sau khi chia tay vá»›i Razumikhin, chàng thấy mệt má»i đến ná»—i chật vật lắm má»›i lê được đến đây. Chàng cứ muốn kiếm nÆ¡i nào ngồi xuống, hay nằm dài ra giữa Ä‘Æ°á»ng. Nghiêng mình trên giòng nÆ°á»›c, chàng thẫn thá» nhìn ánh phản chiếu cuối cùng màu hồng nhạt của mặt trá»i sắp tắt, nhìn dãy nha tôi xẫm trong bóng hoàng hôn má»—i lúc má»™t dày đặc thêm, má»™t khung cá»­a sổ nhỠở má»™t gác xép xa xa bên tả ngạn, kính Ä‘á» rá»±c lên nhÆ° bốc cháy vì tia nắng cuối cùng rá»i vào trong chốc lát, nhìn con kênh tối xẫm và dÆ°á»ng nhÆ° chăm chú nhìn xuống giòng nÆ°á»›c. Cuối cùng trong mắt chàng thấy hiện lên những vòng Ä‘á» quay tít, các toà nhà chuyển mình, bá» kênh, ngÆ°á»i qua Ä‘Æ°á»ng, xe cá»™ Ä‘á»u quay cuồng nhảy nhót thành vòng. Có lẽ chàng đã ngất Ä‘i: nếu bấy giá» không có má»™t cảnh tượng kỳ dị, gá»›m guốc bá»—ng khiến chàng giật mình.
Chàng cảm thấy có ai Ä‘ang đứng cạnh chàng, ngay bên phải; chàng liếc nhìn sang thì thấy má»™t ngÆ°á»i đàn bà cao, đầu trùm khăn, khuôn mặt hÆ¡i dài, gầy xá»p, nÆ°á»›c da vàng võ, đôi mắt đó sâu hoắn. NgÆ°á»i ấy, nhìn thắng vào chàng nhÆ°ng hẳn là chẳng trông thấy gì, không phân biệt được ai hết. NgÆ°á»i ấy bá»—ng chống tay phải vào thành cầu, giÆ¡ chân phải lên và lần lượt Ä‘u cả hai chân sang bên kia lan can nhảy xuống kênh. Giòng nÆ°á»›c bẩn tung tóe lên và nuốt chá»­ng mồi trong giáy lát, nhÆ°ng má»™ phút sau ngÆ°á»i tá»± vẫn nổi lên rồi từ từ trôi xuôi theo giòng nÆ°á»›c, đầu và chân chìm xuống, lÆ°ng nổi lá»nh bá»nh, chiếc váy phồng lên nhÆ° cái áo gối.
- Có ngÆ°á»i tá»± tá»­! Có ngÆ°á»i tá»± tá»­? - hàng chục tiếng thét vang lên; há» nhốn nháo chạy lại, hai bên bá» lố nhố những ngÆ°á»i tò mò, trên cầu, quanh Raxkonikov đã có má»™t đám đông xúm lại, xô nhau chồm cả vào lÆ°ng chàng.
- Trá»i Æ¡i, cô Aphroxinyuska ở nhà tôi mà - gần đâu đây có má»™t giá»ng đàn bà lu loa - Các ông các bác Æ¡i, cứu cô ấy vá»›i! Trăm lạy các ông, các ông vá»›t cô ấy vá»›i!
- Thuyá»n đâu! Thuyá»n đâu! - trong đám đông có tiếng quát.
NhÆ°ng không cần đến thuyá»n làm gì nữa: má»™t ngÆ°á»i cảnh binh chạy xuống bến, cởi áo khoác, cởi giầy ra và lao xuống nÆ°á»›c. Anh ta không phải khó nhá»c gì lắm: giòng nÆ°á»›c Ä‘Æ°a ngÆ°á»i trẫm mình trôi qua cách bến có hai bÆ°á»›c, anh ta Ä‘Æ°a tay phải ra túm lấy áo nạn nhân, tay trái đã kịp nắm lấy má»™t cây sào do má»™t ngÆ°á»i bạn giÆ¡ ra cho anh, và lập tức ngÆ°á»i trẫm mình được kéo lên. HỠđặt cô ta nằm lên mấy phiến đá hoa cÆ°Æ¡ng lát bến. Chẳng mấy chốc cô ta mở mắt, ngồi dậy, bắt đầu hắt hÆ¡i và xỉ mÅ©i, hai tay cứ xoa xoa chiếc áo Æ°á»›t sÅ©ng má»™t cách ngá»› ngẩn. Cô ta lặng thinh không nói gì hết.
- Cô ấy say bí tỉ, các ông ạ, say bí tỉ, - ngÆ°á»i đàn bà lúc nãy, bây giỠđứng bên cạnh Aphroxinyuska, kể lể - lần trÆ°á»›c đã toan thắt cố chết, may ngÆ°á»i ta cởi dây kịp. Vừa rồi tôi ra cá»­a hiệu, để con bé ở nhà trông cô ấy thế là có chuyện? Cô ta ở bên cạnh nhà tôi, ông ạ buôn bán nhì nhằng, đây ngôi nhà thứ hai ở cuối phố, kia kìa…
Äám đông tản dần, mấy ngÆ°á»i cảnh sát vẫn còn loay hoay quanh ngÆ°á»i tá»± tá»­, có ai nói gì léo nhéo vá» sở cảnh sát… Raxkonikov nhìn cảnh ấy vá»›i má»™t cảm giác bình thản và dá»­ng dÆ°ng kỳ lạ. Chàng bá»—ng thấy tÆ¡m tởm, "Không, kém lắm, nÆ°á»›c… không xong, - chàng lẩm bẩm má»™t mình. - Sẽ không có gì xảy ra hết. - chàng nói thêm, - có gì đâu mà đợi? Còn quận cảnh sát? Tại sao Zamiotov lại không ở quận cảnh sát nhỉ? Mở cá»­a đến chín giá» cÆ¡ mà… Chàng quay lÆ°ng ra phía thành cầu và Ä‘Æ°a mắt nhìn quanh.
"Thì Ä‘i nào! Sao lại không?" - Chàng lẩm bẩm và quả quyết Ä‘i vá» phía sở cảnh sát. Lòng chàng trống trải và tối tăm. Chàng không muốn nghÄ©. Ngay tâm trạng Æ°u tÆ° cÅ©ng đã qua, không còn lấy má»™t dấu vết nào của sức quyết tâm lúc nầy khi chàng ra Ä‘i "để chấm dứt hẳn tình trạng nầy"! Nó đã nhÆ°á»ng chá»— cho má»™t trạng thái mụ mẫm hoàn toàn.
"Äó cÅ©ng là má»™t lối thoát! - Chàng nghÄ© trong khi uể oải Ä‘i chầm chậm trên bá» kênh. - Dù sao ta cÅ©ng sẽ chấm dứt, vì ta muốn thế… NhÆ°ng đó có phải là lối thoát không? Thì cÅ©ng thế thôi? CÅ©ng vẫn là mấy tấc đất… hê! NhÆ°ng kết liá»…u nhÆ° thế thì thật thảm hại? Kết liá»…u rồi Æ°? Nói cho há» biết, hay thôi? Chà… quá»· quái! Mình mệt quá rồi - Sao cho chóng đến chá»— nào mà nằm xuống má»™t cái. Xấu hổ hÆ¡n cả là những chuyện nầy hết sức ngây ngô. Thôi kệ mẹ nó. Xì, sao lại có thể nghÄ© đến những chuyện ngây ngô nhÆ° thế…".
Muốn đến quận cảnh sát phải Ä‘i thẳng mãi qua hai ngã tÆ° rá»—i rẽ sang trái: từ đấy chỉ còn mấy bÆ°á»›c nữa là đến. NhÆ°ng vừa Ä‘i đến ngã tÆ° thứ nhất, chàng dừng lại, ngẫm nghÄ© má»™t lát, ngoặt vào ngõ và Ä‘i vòng qua hai phố nữa, có lẽ cÅ©ng chẳng có mục đích gì, hoặc giả có thể là để trì hoãn thêm má»™t vài phút. Chàng bÆ°á»›c Ä‘i, mắt nhìn xuống đất. Bá»—ng dÆ°á»ng nhÆ° có ai ghé sát tai chàng thì thầm má»™t câu gì. Chàng ngầng đầu lên và thấy mình Ä‘ang đứng trÆ°á»›c "ngôi nhà ấy" ngay trÆ°á»›c cổng. Từ buổi tối "hôm ấy" chàng chÆ°a lần nào Ä‘i qua đây.
Má»™t ý muốn không sao cưỡng được, không sao hiểu nổi, cứ thôi thúc chàng. Chàng Ä‘i qua cổng, rẽ ngoặt vào cánh cá»­a đầu tiên ở bên phải và bắt đầu bÆ°á»›c lên cái cầu thang quen thuá»™c, lên tầng thứ tÆ°. Trên cái thang gác chật hẹp và dốc đứng lúc bẩy giá» tối om. Lên đến má»—i trạm bằng chàng lại dừng chân tò mò nhìn quanh. Ở trạm bằng tầng thứ nhất, khÆ°ng kính ở cá»­a sổ đã tháo hẳn ra. "Hôm ấy vẫn còn" - chàng thầm nghÄ©. Và đây là gian phòng gác hai, nÆ¡i Mikolai và Mitka làm việc hôm ấy: "Äóng kín; cánh cá»­a má»›i sÆ¡n lại; thế nghÄ©a là phòng nầy cho thuê". Và đây, tầng thứ ba, tầng thứ tÆ°. Äây rồi!" Chàng bá»—ng Ä‘á»› ngÆ°á»i ra: cá»­a vào phòng ấy mở toang, trong phòng Ä‘ang có ngÆ°á»i, nghe có tiếng nói chuyện vẳng ra; chàng thật không ngá».
Lưỡng lự một lát, chàng bước nốt mấy bậc thang cuối cùng và đi vào phòng.
Gian phòng cÅ©ng Ä‘ang được tu sá»­a lại; trong phòng có mấy ngÆ°á»i thợ Ä‘ang làm việc; chàng có vẻ rất lấy làm lạ vá» Ä‘iá»u nầy. Không hiểu sao chàng cứ hình dung là má»i vật sẽ y nguyên nhÆ° cÅ©, thậm chí có lẽ hai cái xác cÅ©ng vẫn nằm nguyên giữa sàn nhà: thế mà bây giá» mấy bức tÆ°á»ng Ä‘á»u trÆ¡ trụi, đồ dạc bàn ghế không có lấy má»™t cái nào; lạ thật! Chàng đến ngồi bên bậu cá»­a sổ.
Có cả thảy hai ngÆ°á»i thợ Ä‘ang làm, còn trẻ cả, nhÆ°ng tuổi chênh lệch nhau khá nhiá»u. Há» Ä‘ang dán giấy má»›i lên tÆ°á»ng, những tấm giấy dán tÆ°á»ng màu trắng có Ä‘iểm hoa màu tím nhạt, thay cho lá»›p giấy cÅ© màu vàng trÆ°á»›c kia đã sởn rách. Không hiểu sao Raxkonikov thấy thế rất khó chịu, chàng nhìn lá»›p giấy má»›i má»™t cách đầy ác cảm, nhÆ° thế lấy làm tiếc rằng má»i vật đã thay đổi Ä‘i nhÆ° vậy.
Hai ngÆ°á»i thợ hẳn là đã làm muá»™n giá», và Ä‘ang hấp tấp cuốn giấy lại sá»­a soạn ra vá». Há» Ä‘ang mải nói chuyện. hầu nhÆ° không chú ý đến Raxkonikov. Chàng khoanh tay trÆ°á»›c ngá»±c và ngồi nghe.
- Sáng hôm ấy, con bé má»›i đến nhà tá»›, - ngÆ°á»i lá»›n tuổi hÆ¡n nói vá»›i bạn, - đến thật sá»›m, ăn mặc rất diện. Tá»› má»›i bảo: "Nầy sao đằng ấy cứ làm dáng vá»›i tôi làm gì thế, muốn trêu thèm thằng nầy đây hẳn?" Con bé nói: "Anh Tit Vaxilievich ạ, từ nay em muốn hoàn toàn tuỳ ý anh, muốn làm gì em cÅ©ng được" thế đấy! Mà diện phải biết nhé: trôxng nhÆ° các cô ở trong báo thá»i trang ấy, thật y nhÆ° trong báo!
- Thế báo thá»i trang là cái gì hở ông bác? - ngÆ°á»i trẻ tuổi hÆ¡n há»i. Chắc hẳn xÆ°a nay hắn ta vẫn há»c khôn ở "ông bác" nầy.
- Báo thá»i trang là thế nầy chú nó ạ. Nó là những tập tô màu, cứ má»—i thứ bảy lại thấy gứl vá» cho các hiệu thợ may ở đây, ở nÆ°á»›c ngoài gá»­i vá», để cho biết ngÆ°á»i nhÆ° thế nào thì phải ăn mặc ra sao, đàn ông cho chí đàn bà. Tranh vẽ ấy mà. Äàn ông thì phần nhiá»u mặc áo Ä‘uôitôm, còn nhÆ° cái mục đàn bà thì lắm thứ áo trông mê đến ná»—i cậu có bán hết cả nhà cậu Ä‘i cùng chÆ°a ăn thua!
- Æ , ở cái xứ Piter (3) nầy chẳng thiếu thứ gì nhẩy! - ngÆ°á»i thợ ít tuổi hăm hở reo lên - ngoài bố mẹ ra thì cái gì cÅ©ng có.
- Ờ, ngoài thứ ấy ra thì cái gì cÅ©ng có chú mày ạ, - ngÆ°á»i thợ lá»›n tuổi kết luận, giá»ng ra Ä‘iá»u dạy bảo.
Raxkonikov đứng đậy Ä‘i sang phòng bên, nÆ¡i trÆ°á»›c kia đặt cái giÆ°á»ng, cái rÆ°Æ¡ng và cái tủ ngăn; gian buồng không có bàn ghế trông nhá» hẹp 1ạ lùng. Giấy dán tÆ°á»ng chÆ°a thay, trong góc còn hằn rõ chiếc trang thá» dá»±ng tượng thánh. Chàng nhìn quanh má»™t lát rồi trở ra ngồi ở bậu cá»­a sổ. NgÆ°á»i thợ lá»›n tuổi gÆ°á»m gÆ°á»m nhìn chàng.
- Ông há»i gì ạ? - hắn Ä‘á»™t ngá»™t há»i chàng.
Raxkonikov không đáp, lẳng lặng đứng dậy đi ra cửa cầm lấy dây chuông kéo. Vẫn cái chuông ấy, vẫn cái tiếng sắt tây ấy? Chàng kéo lần nữa, rồi lần thứ ba, lắng tai nghe và hồi tưởng lại. Cái cảm giác ghê rợn, quái gở hôm nào bắt đầu sống lại, mỗi lúc một rõ nét thêm, sinh động thêm, và cứ mỗi tiếng chuông vang lên chàng lại rùng mình, và càng nghe chàng lại càng thấy khoái trá.
- Ông kia có việc gì thế? Ông là ai? - ngÆ°á»i thợ ra theo, quát há»i. Raxkonikov trở vào.
- Tôi muốn thuê phòng, - chàng nói - đến xem thử.
- Äang đêm ai lại Ä‘i thuê phòng; mà đáng lẽ ông phải Ä‘i vá»›i bác gác cổng chứ!
- Sàn rửa sạch sẽ rồi; sẽ sơn lại chứ? - Raxkonikov nói tiếp. Không có máu à?
- Máu nào?
- Máu của mụ già vừa bị giết với mụ em gái ấy mà, hôm trước ở đây nó chảy lênh láng thành cả một vũng.
- NhÆ°ng ông là ai má»›i được chứ? - NgÆ°á»i thợ đâm 1o, há»i gắt.
- Tôi ấy à?
- Ừ.
- Anh muốn biết phải không? Ta đến quận, tôi sẽ nói.
Hai ngÆ°á»i thợ bỡ ngỡ nhìn chàng.
- Muá»™n rồi, chúng tôi phải vỠđây. Äi Ä‘i, Alioska. Phải khoá cá»­a, - ngÆ°á»i thợ lá»›n tuổi nói.
- Nào thì đi! - Raxkonikov thản nhiên đáp và đi ra trước, thong thả bước xuống cầu thang.
- Ê, gác cổng - chàng quát gá»i khi xuống đến sân, lúc bấy giá» ngay ở lối vào có mấy ngÆ°á»i Ä‘ang đứng nhìn khách qua Ä‘Æ°á»ng: cả hai ngÆ°á»i gác cổng, má»™t mụ đàn bà, má»™t ngÆ°á»i lái buôn và vài ngÆ°á»i nữa.
Raxkonikov Ä‘i thẳng vá» phía há».
- Ông muốn há»i gì? - má»™t trong hai ngÆ°á»i gác cổng há»i.
- Anh có đến quận cảnh sát? (4)
- Vừa mới đến xong. Ông muốn gì?
- HỠvẫn làm việc chứ?
- Vâng.
- Ông phó quận trưởng có ở đấy không?
- Lúc nãy thì có. Ông muốn há»i gì?
Raxkonikov không đáp, đứng yên cạnh ngÆ°á»i gác cổng ngẫm nghÄ© má»™t lát.
- Ông ấy đến xem phòng, - ngÆ°á»i thợ lá»›n tuổi lại gần nói.
- Phòng nào?
- Phòng chúng tôi Ä‘ang làm ấy mà. Ông ấy bảo "tại sao lại chùi máu Ä‘i? Ở đây có xảy ra ra má»™t vụ giết ngÆ°á»i, tôi mưốn thuê phòng nầy". Rồi ông ta kéo chuông, đến suýt đứt cả dây đấy. Ông ấy lại bao là "ta đến sở cảnh sát, tôi sẽ nói hết". Ông ta cứ bám lấy chúng tôi.
NgÆ°á»i gác cổng băn khoăn cau mày nhìn Raxkonikov từ đầu đến chán.
- NhÆ°ng anh là ai? - hắn há»i gắt, giá»ng dữ tợn.
- Tôi là Rodion Romanovich Raxkonikov, cá»±u sinh viên, tôi ở nhà Sil, trong ngõ kia, gần đây thôi, phòng số mÆ°á»i bốn. Cứ há»i bác gác cổng, bác ấy biết tôi đấy. - Raxkonikov đáp, giá»ng uể oải và trầm ngâm, không ngoảnh lại, cứ nhìn đăm đăm ra dãy phố tối om.
- Anh lên phòng ấy làm gì?
- Äến xem.
- Xem cái gì ở đấy?
- Cứ bắt lên quận xem sao! - ngÆ°á»i lái buôn bá»—ng nói chen vào, rồi im bặt.
Raxkonikov liếc mắt qua vai, chăm chú nhìn hắn má»™t lát rồi nói, giá»ng vẫn khẽ và uể oải.
- Äi Ä‘i!
- Dẫn hắn ta Ä‘i! - ngÆ°á»i lái buôn được thể nói thêm. - Sao hắn lại đến chá»— ấy, chắc có ý gì đây, hả?
- Say thì không say, mà ăn nói thật lạ lùng, - ngÆ°á»i thợ lẩm bẩm.
- Anh muốn gì nào. - ngÆ°á»i gác cổng lại quát; bây giá» hắn đã bắt đầu nổi giận hẳn hoi. - Sao anh cứ dây dÆ°a mãi thế?
- Không dám lên quan à? Sợ chắc? - Raxkonikov nói, giá»ng ngạo nghá»….
- Sợ cái gì. Anh lôi thôi cái gì?
- Chắc là má»™t tay làm tiá»n! - Mụ đàn bà nói.
- Thôi nói chuyện vá»›i hắn làm gì, - ngÆ°á»i gác cổng kia nói; đó là má»™t ngÆ°á»i mu-gích to lá»›n mặc áo phanh ngá»±c, thắt lÆ°ng Ä‘eo má»™t chùm chìa khoá!
- Äi Ä‘i! Rõ ràng là hạng làm tiá»n. Xéo Ä‘i!
Äoạn nắm lấy Raxkonikov, hắn xô chàng ra Ä‘Æ°á»ng. Chàng loạng choạng đâm chúi ra ngoài nhÆ°ng không ngã. Äứng thẳng ngÆ°á»i lại, chàng lặng lẽ Ä‘Æ°a mắt nhìn qua má»i ngÆ°á»i má»™t lượt và bá» Ä‘i.
- NgÆ°á»i đâu mà kỳ quặc, - ngÆ°á»i thợ nói.
- Thá»i buổi bây giá» thật lắm ngÆ°á»i kỳ quặc, - mụ đàn bà nói.
- Giá cứ dẫn hắn lên quận, - ngÆ°á»i lái buôn nói thêm.
- Không việc gì phải dây vào, - ngÆ°á»i gác cổng thứ hai phân giải - Äúng là má»™t thằng làm tiá»n. XÆ°a nay vẫn thế, hắn cứ dẫn xác đến nhÆ°ng mình mà dây vào thì rồi gỡ không ra đấy… Biết thừa Ä‘i!
"Thế ta có Ä‘i hay không?" - Raxkonikov thầm nghÄ©. Chàng dừng lại ở giữa má»™t ngà tÆ° và Ä‘Æ°a mắt nhìn quanh nhÆ° thể chá» ai quyết định há»™. NhÆ°ng xung quanh không có lấy má»™t tiếng trả lá»i, má»i vật Ä‘á»u tối om và im lìm nhÆ° những phiến đá mà chàng Ä‘ang dẫm lên: má»i vật Ä‘á»u đã chết đối vá»›i chàng, đối vá»›i má»—i mình chàng…
Bá»—ng ở phía xa, cách chàng chừng hai trăm bÆ°á»›c, cuối dãy phố, trong bóng tối dày đặc, chàng thấy có má»™t đám đông ngÆ°á»i Ä‘ang nói xôn xao, kêu la Æ¡i á»›i. Giữa đám đông có má»™t chiếc xe ngá»±a đỗ… Má»™t ngá»n đèn chập chá»n ở giữa phó "Cái gì thế?"
Raxkonikov quay sang phải đi vỠphía đám đông.
DÆ°á»ng nhÆ° chàng muốn bấu viu lấy bất cứ cái gì; chàng mỉm cÆ°á»i lạnh lùng khi nghÄ© nhÆ° vậy, bởi vì chàng đã nhất quyết đến sở cảnh sát và biết chắc rằng chỉ lát nữa, tất cả Ä‘á»u sẽ chấm dứt.

Chú thích:
(1) Thá»i ấy ở Nga, trÆ°á»ng trung há»c chỉ có 8 lá»›p
(2) Tán gẫu thế đủ rồi! (tiếng Pháp)
(3) Tên gá»i thân mật Petersburg
(4) Những ngÆ°á»i gác cổng các toà nhà lá»›n ở Petersburg có bổn phận phải hàng ngày đến đồn sảnh sát trình báo vá» những việc xảy ra trong ngày hôm ấy.

ChÆ°Æ¡ng 13

Phần II



Giữa phố có má»™t cá»— xe song mã sang trá»ng của hạng quyá»n quý, thắng hai con ngá»±a xám rất hăng, trong xe không có ngÆ°á»i, anh xà ích cÅ©ng đã xuống xe đứng bên cạnh. NgÆ°á»i ta Ä‘ang nắm dây cÆ°Æ¡ng sát hàm thiết giữ hai con ngá»±a. Xung quanh chen chúc má»™t đám rất đông, đứng trÆ°á»›c là mấy viên cảnh binh, trong đó có má»™t ngÆ°á»i cầm cây đèn ***g kính cúi xuống soi má»™t cái gì nằm ở giữa Ä‘Æ°á»ng, ngay sát bánh xe. Ai nấy Ä‘á»u thi nhau nói lao xao, ồ à luôn miệng, ngÆ°á»i đánh xe có vẻ hoang mang, chốc chốc lại nói:
- Khổ quá! Lạy Chúa, khổ quá đi mất!
Raxkonikov cố sức len vào và cuối cùng đã thấy được cái nguyên nhân gây ra canh nhốn nháo và thu hút sá»± tò mò của đám đông nầy. Giữa đất nằm sóng soài má»™t ngÆ°á»i vừa bị ngá»±a xéo. NgÆ°á»i ấy đã ngất Ä‘i, ngÆ°á»i bê bết máu. Cách ăn mặc của hẳn trông rất tồi tàn, nhÆ°ng là kiểu ăn mặc của ngÆ°á»i; "thượng lÆ°u". Máu chảy ri rỉ trên đầu, trên mặt hắn; khuôn mặt đã bị dập, sây sát và tím bầm lên từng chá»— trông không còn ra mặt ngÆ°á»i nữa. Có thể thấy rõ hắn bị thÆ°Æ¡ng rất nặng.
- Các ông Æ¡i, - ngÆ°á»i đánh xe rá»n rÄ©, - tôi biết làm thế nào được! Giả sá»­ tôi phóng bạt mạng hay không quát gá»i gì cho cam, đằng nầy tôi cho xe chạy rất thong thả. Má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u trông thấy cả, tôi không dám nói dối. Äã say rồi thì mắt còn trông thấy gì nữa - ai lạ gì! Tôi thấy ông ta Ä‘i qua phố, chân bÆ°á»›c loạng choạng suýt ngã lăn ra; tôi má»›i quát bảo ông ta tránh, má»™t tiếng, hai tiếng, ba tiếng, và lại kìm ngá»±a lại; thế mà ông ta cứ chúi đầu vào chân ngá»±a! Không biết là cố ý hay vì say quá… Ngá»±a thì ngá»±a non, hay hoảng, cứ dằng cÆ°Æ¡ng mà chạy, ông ta lại hét lên nữa, thành thá»­ chúng càng ***g lên… khổ quá!
- Äúng thế đấy! - trong đám đông có tiếng ai xác nhận.
- Có quát thật, đúng đấy, anh ta có quát ba lần, - má»™t ngÆ°á»i khác nói thêm.
- Äúng ba lần, ai nấy Ä‘á»u nghe thấy! - ngÆ°á»i thứ ba nói.
Vả chăng, ngÆ°á»i đánh xe cÅ©ng không lấy gì làm phiá»n lòng và lo sợ cho lắm. Hẳn chủ nhân cá»— xe nầy là má»™t ngÆ°á»i giàu có và tai mắt, chắc hiện nay Ä‘ang ngồi ở đâu đợi xe đến đón. DÄ© nhiên bá»n cảnh sát cÅ©ng hiểu rõ nhÆ° thế và cố dàn xếp thế nào cho chủ nhân khá»i đợi lâu. Bây giá» phải khiêng ngÆ°á»i bị nạn vỠđồn và Ä‘em vào nhà thÆ°Æ¡ng. Không ai biết t tên hắn là gì.
Trong khi đó Raxkonikov đã len đến gần và cúi xuống nhìn cho rõ. Bá»—ng ánh đèn chiếu sáng mặt ngÆ°á»i bị nạn, chàng đã nhận ra hắn,
- Tôi biết, tôi có biết ngÆ°á»i nầy - chàng len hẳn ra phía trÆ°á»›c kêu lên, - đây là má»™t ngÆ°á»i viên chức vá» hÆ°u, má»™t viên tÆ° vấn danh dá»± tên là Marmelazov. Ông ta ở gần đây, ở nhà Kozel… Äi má»i bác sÄ© nhanh lên! Tôi sẽ trả tiá»n, đây! - Chàng móc túi lấy tiá»n Ä‘Æ°a cho ngÆ°á»i cảnh binh xem. Chàng thấy hồi há»™p lạ thÆ°á»ng.
Mấy viên cảnh sát rất hài lòng khi thấy có ngÆ°á»i nhận mặt được kẻ bị nạn. Raxkonikov xÆ°ng cả tên mình ra, cho biết địa chỉ và tận tuỵ nhÆ° thể đây chính là cha chàng, cố hết sức tìm cách Ä‘Æ°a Marmelazov, lúc bấy giá» hoàn toàn bất tỉnh, vá» nhà hắn.
- Äây thôi cách ba nhà nữa, - chàng sốt sắng chỉ trá», - nhà ông Kozel má»™t ngÆ°á»i Äức giàu có… Chắc vừa rồi ông ta uống rượu say khÆ°á»›t rồi mò vá» nhà. Tôi biết ông ấy… Ông ấy nghiện rượu… Ở nhà ông ta còn có gia đình, má»™t bà vợ, mấy đứa con nhá», lại có má»™t cô con gái. ÄÆ°a vào nhà thÆ°Æ¡ng thì lâu quá mà ở trong nhà ấy thế nào chả có thầy thuốc! Tôi sẽ trả tiá»n, tôi sẽ trả! Dù sao cÅ©ng được ngÆ°á»i nhà săn sóc chữa chạy cho ngay, chứ Ä‘i nhà thÆ°Æ¡ng thì có thể chết Ä‘á»c Ä‘Æ°á»ng…
Chàng lại còn có đủ thì giá» dúi ngầm má»™t số tiá»n vào tay ngÆ°á»i cảnh binh; dù sao trÆ°á»ng hợp nầy cÅ©ng rõ ràng và hợp pháp, và Ä‘Æ°a vá» nhà thì được cứu chữa nhanh hÆ¡n. Äã có mấy ngÆ°á»i tình nguyện giúp đỡ má»™t tay. Há» khiêng ngÆ°á»i bị nạn lên và mang Ä‘i. Nhà Kozel cách đấy chừng ba mÆ°Æ¡i bÆ°á»›c. Raxkonikov Ä‘i ở phía sau, thận trá»ng đỡ đầu ngÆ°á»i bị nạn và chỉ lối cho máy ngÆ°á»i kia.
- Äây đây, lên thang gác phải cho đầu lên trÆ°á»›c; quay lại… thế, thế! Tôi sẽ trả tiá»n, cảm Æ¡n các ông. - chàng lắp bắp.
Katerina Ivanovna vẫn nhÆ° thÆ°á»ng lệ, há»… rảnh tay ra được má»™t phút là lập tức Ä‘i Ä‘i lại lại trong căn buồng nhá» hẹp, từ cá»­a sổ đến lò sÆ°á»›i và ngược lại, hai tay khoanh chặt trÆ°á»›c ngá»±c, vừa Ä‘i vừa nói lẩm bẩm má»™t mình và ho sù sụ. Thá»i gian gần đây bà càng ngày càng hay nói chuyện nhiá»u vá»›i Polenka, đứa con gái lá»›n lên mÆ°á»i. Con bé tuy chÆ°a hiểu được nhiá»u, nhÆ°ng lại hiểu rất rõ rằng mẹ cần đến mình, cho nên bao giá» cÅ©ng giÆ°Æ¡ng đôi mắt to và thông minh nhìn theo mẹ và cố hết sức giả vá» làm ra vẻ hiểu nhÆ°ng lá»i mẹ nói. Lần nầy Polenka đã cởi áo cho đứa em trai nhá» suốt ngày hôm ấy ốm khặc khừ, để đặt nó ngủ. Trong khi đợi cho ngÆ°á»i ta thay áo sÆ¡-mi để Ä‘em giặt ngay đêm nay, thằng bé im lặng ngồi thẳng trên ghế, vẻ mặt nghiêm trang, ngÆ°á»i không nhúc nhích, hai chân ép sát vào nhau duá»—i ra phía trÆ°á»›c, thấy rõ cả lòng bàn chân, ngón chìa ra hai bên. Nó nghe mẹ nó nói chuyện vá»›i chị, môi vá»u ra, mắt giÆ°Æ¡ng thao láo, ngÆ°á»i không mảy may nhúc nhích, đúng hệt nhÆ° hết thảy những đứa trẻ thông minh vẫn ngồi khi ngÆ°á»i ta cởi áo quần cho chúng Ä‘i ngủ.
Äứa con gái út mặc toàn giẻ rách Ä‘ang đứng cạnh tấm bình phong đợi đến lượt mình. Cánh cá»­a trông ra thang gác mở rá»™ng để tháo bá»›t ra ngoài những làn khói thuốc lá từ các gian khác luồn vào, và phút phút lại làm cho ngÆ°á»i ho lao ho sặc sụa. Katerina Ivanovna trông chừng còn gầy hÆ¡n nhiá»u so vá»›i tuần trÆ°á»›c, và những đám Ä‘o Ä‘á» trên má còn đậm màu hÆ¡n nữa. Bà ta vừa Ä‘i Ä‘i lại lại trong phòng vừa nói.
- Con không thể tin được đâu, Polenka ạ, mà cÅ©ng không thể tưởng tượng được mẹ con mình sống vui vẻ và sang trá»ng nhÆ° thế nào hồi còn ở nhà ông ngoại, và cái lão say rượu ấy đã làm khổ mẹ và làm khổ tất cả các con đến nhÆ°á»ng nào! Ông các con xÆ°a kia làm quan ngang chức đại tá và đã sắp được bổ làm tổng trấn; chỉ còn má»™t nấc nữa thôi là lên đến chức ấy, cho nên ai cÅ©ng đến thăm, há» nói: "Ivan Mikhailovich ạ, ngay bây giá», chúng tôi cÅ©ng đã xem ông nhÆ° quan tổng trấn tỉnh nhà rồi đấy" Khi mẹ… Kh…? Khi, mẹ… - má»™t trận ho cắt ngang lá»i bà - Ôi, cái kiếp chó chết nầy? - bà kêu lên, khạc Ä‘á»m và ôm lấy ngá»±c, - hôm khiêu vÅ© lần cuối cùng… ở nhà quan đô thống… công tÆ°á»›c phu nhân Bezzemelnaya có trông thấy mẹ - vá» sau phu nhân có đến chúc phÆ°á»›c khi mẹ lấy ba con đấy, Polenka ạ, - hôm ấy phu nhân há»i ngay: "Có phải đây là ngÆ°á»i thiếu nữ đáng yêu đã cầm khăn san nhảy múa trong buổi lá»… tốt nghiệp dạo ná» không?"… (Phải nhíp cái lá»— rách ấy lại con lấy cái kim mà khâu nhÆ° mẹ đã dặn… chứ để đến mai, nó rách to ra đấy! - bà vừa nói vừa ho sù sụ). Dạo ấy quan phó thị trấn công tÆ°á»›c Segonxkoi má»›i ở Petersbung vá»â€¦ Ông ta có nhảy Ä‘iệu lazurka vá»›i mẹ và ngay hôm sau đã toan đến ngá» lá»i cầu hôn mẹ; nhÆ°ng mẹ đã chân thành cảm tạ ông ta vá»›i những lá»i lẽ hết sức trân trá»ng và nói rằng trái tim mẹ đã từ lâu thuá»™c vá» ngÆ°á»i khác. NgÆ°á»i khác đó chính là ba con, Polenka ạ; ông ngoại giận lắm… NÆ°á»›c đã được chÆ°a? Thôi Ä‘Æ°a cái áo đây cho mẹ, thế còn bít tất… Lida - bà ta gá»i đứa con gái nhá» - thôi đêm nay con cứ thế mà ngủ đừng mặc áo nữa nhé; rồi sẽ… còn đôi bít tất thì con để bên cạnh… Sẽ giặt luôn má»™t thể… Sao mãi cái thằng cha khố rách áo ôm ấy vẫn chÆ°a vá» không biết, đồ say rượu. Cái sÆ¡-mi hắn mặc thế nào mà rách bÆ°Æ¡m nhÆ° cái giẻ lau nhà… Cốt sao giặt cho xong Ä‘i má»™t thể để khá»i phải khổ sở hai đêm liá»n! Trá»i Æ¡i - bà ta lại ho sù sụ - Lại ho! Cái gì thế? - bà ta kêu lên khi trông thấy đám đông lố nhố ở phòng ngoài và mấy ngÆ°á»i Ä‘ang khiêng vật gì vào phòng bà - Cái gì thế, há» khiêng cái gì thế! Trá»i Æ¡i!
- Äặt đâu bây giỠđây? - NgÆ°á»i cảnh binh nhìn quanh phòng há»i, khi hỠđã khiêng cái thân hình máu me bê bết và bất tỉnh nhân sá»± của Marmelazov vào phòng.
- Äặt lên Ä‘i-văng! Cứ đặt lên Ä‘i-văng cho tôi, đầu phía nầy, - Raxkonikov chỉ bảo.
- Bị xe chẹt ở giữa Ä‘Æ°á»ng! Trong khi Ä‘ang say? - Trong đám đông đứng ở phòng ngoài có tiếng nói.
Katerina Ivanovna mặt tái mét, thở khó nhá»c, lÅ© trẻ sợ hãi cuống cuồng. Con bé Lidoska thét lên má»™t tiếng chạy đến ôm chầm lấy Polenka và run bắn lên.
Äặt Marmelazov nằm xong, Raxkonikov chạy đến cạnh Katerina Ivanovna.
- Tôi van bà, bà cứ bình tâm, bà đừng sợ! - chàng nói rất nhanh. - Ông nhà Ä‘i qua Ä‘Æ°á»ng bị xe chẹt phải, bà đừng sợ, ông ấy sẽ tỉnh dậy, tôi bảo há» khiêng vỠđây tôi đã có ghé nhà má»™t lần, chắc bà còn nhớ… Rồi ông ấy tỉnh… tôi sẽ trả tiá»n cho há»?
- Biết mà! - Katerina Ivanovna tuyệt vá»ng kêu lên má»™t tiếng và đâm bổ vá» phía chồng.
Raxkonikov chẳng mấy chốc đã nhận ngay ra rằng ngÆ°á»i đàn bà nầy không phái dá»… mà có thể ngất ngay Ä‘i được. Trong nháy mắt má»™t chiếc gối đã được lót dÆ°á»›i đầu ngÆ°á»i khốn nạn: bây giá» chÆ°a có ai nghÄ© đến việc đó; Katerina Ivanovna bắt đầu cởi áo cho chồng, xem xét, vá»™i vàng cuống quít lên nhÆ°ng không há» rối trí. Bà quên hẳn mình Ä‘i, răng cắn chặt đôi môi run lẩy bẩy và cố nén những tiếng kêu chỉ chá»±c bật ra khá»i ***g ngá»±c.
Trong khi đó Raxkonikov nhá» ngÆ°á»i chạy Ä‘i má»i bác sÄ©. Ông ta ở cách đây má»™t nhà.
- Tôi đã cho ngÆ°á»i Ä‘i má»i bác sÄ©. - chàng nhắc Ä‘i nhắc lại vá»›i Katerina Ivanovna, - bà đừng lo, tôi sẽ trả. Không có nÆ°á»›c sao? Bà cho tôi cái khăn tắm, khăn mặt gì cÅ©ng được, nhanh lên; chÆ°a rõ ông ấy bị thÆ°Æ¡ng ra sao… ông bị thÆ°Æ¡ng chứ chÆ°a chết đâu, xin cam doan nhÆ° thế… Không biết bác sÄ© sẽ nói sao đây!
Katerina Ivanovna chồm ra cá»­a sổ; ở đấy, trên má»™t chiếc ghế gãy đặt trong góc, có má»™t cái chậu bằng đất Ä‘á»±ng nÆ°á»›c dành sẵn để ban đêm giặt áo quần cho lÅ© trẻ và cho ông chồng. Chính tay bà Katerina Ivanovna tá»± làm lấy việc ấy, ít nhất là má»—i tuần hai lần, đôi khi còn nhiá»u hÆ¡n, vì đến nay hầu nhÆ° không còn áo quần mà thay nữa, má»—i ngÆ°á»i chỉ còn to má»™t bá»™ đồ lót.
Tính Katerina Ivanovna không sao chịu nổi thói ở bẩn, thà chịu khổ thức đêm làm quá sức trong khi cả nhà Ä‘ang ngủ, phÆ¡i ngay lên dây để đến sáng mai áo quần vừa kịp khô cho con cái mặc sạch, còn hÆ¡n là trông thấy cảnh bần thỉu trong nhà. Katerina Ivanovna toan bÆ°ng chậu nÆ°á»›c đến cho Raxkonikov, nhÆ°ng suýt ngã cả ngÆ°á»i lẫn chậu xuống. Bấy giá» Raxkonikov đã tìm được chiếc khăn bông, nhúng nÆ°á»›c cho Æ°á»›t và lau khuôn mặt vấy máu của Marmelazov. Katerina Ivanovna đứng thở hổn hển, hai tay ôm ghì lấy ***g ngá»±c Ä‘au buốt.
Chính bà ta cÅ©ng Ä‘ang cần cứu giúp. Raxkonikov bắt đầu hiểu ra rằng giá đừng Ä‘Æ°a ngÆ°á»i bị nạn vỠđây có lẽ lại hÆ¡n. NgÆ°á»i cảnh binh cÅ©ng hoang mang.
- Polenka! - Katerina Ivanovna gá»i, - chạy đến nhà chị Sonya, nhanh lên. Không có chị ấy ở nhà cÅ©ng cứ nhắn là bố bị ngá»±a xéo phải và há»… chị ấy vá» là phải đến đây ngay tức khắc. Nhanh lên Polenka! Nào lấy cái khăn nầy mà trùm con!
- Chẹy cho nhenh nhèn! - thằng bé ngồi trên ghế đột nhiên kêu lên, đoạn lại im lặng ngồi thẳng đỠtrên ghế như cũ, mắt thao láo, hai bàn chân đưa ra phía trước, ngón chân chĩa ra hai bên.
Trong khi đó căn phòng đã chật ních những ngÆ°á»i, đến ná»—i má»™t quả táo rÆ¡i cÅ©ng không lá»t. Tốp cảnh binh đã bá» Ä‘i, chỉ còn má»™t ngÆ°á»i tạm thá»i ở lại Ä‘ang cố xua đám Ä‘á»ng từ cầu thang đổ xô xuống cho há» lùi trở lại.
Hầu hết các khách trá» của bà Lippevekzen ở các phòng trong Ä‘á»u kéo đến, lúc dầu há» còn chen chúc ngoài cá»­a, nhÆ°ng rồi hỠồ ạt xông thẳng vào phòng.
Katerina Ivanovna điên tiết lên.
- Ãt nhất cÅ©ng để ngÆ°á»i ta chết cho yên thân má»™t chút chứ! - bà quát chõ vào đám ngÆ°á»i, - xem gì mà xem! Lại hút thuốc lá nữa! - bà ho sù sụ! - Cứ Ä‘á»™i cả mÅ© mà vào nữa Ä‘i! Ấy đấy, có đứa nào Ä‘á»™i mÅ© kia kìa… Äi ra! Ãt nhất cÅ©ng phải biết tôn trá»ng lấy má»™t xác chết chứ!
Bà nghẹt thở Ä‘i trong má»™t cÆ¡n ho sặc sụa, nhÆ°ng những lá»i nhiếc móc đã có hiệu lá»±c. Hình nhÆ° há» còn thấy sợ Katerina Ivanovna nữa là khác; các khách trá» lần lượt chen nhau lùi ra cá»­a vá»›i cái cảm giác thoả thuê thầm kín vẫn thÆ°á»ng có khi thấy ngÆ°á»i nào vừa bị má»™t tai Æ°Æ¡ng Ä‘á»™t ngá»™t, dù ngÆ°á»i có thân thuá»™c đến đâu, má»™t cảm giác kỳ lạ mà không má»™t ai thoát khá»i thậm chí dù có thành thật thÆ°Æ¡ng xót và thông cảm vá»›i ngÆ°á»i bị nạn cÅ©ng vậy.
Lúc bấy giỠở ngoài cửa nghe có tiếng ai nói rằng có việc gì đã có nhà thương, chứ đưa vỠđây làm huyên náo lên một cách vô ích như thế nầy thật là bất tiện.
NgÆ°á»i ta chết mà bảo là bất tiện à? - Katerina Ivanovna thét lên và lao ra cá»­a định mắng xối xả vào bá»n kia má»™t mẻ, nhÆ°ng vừa ra đến cá»­a đã chạm trán phải đích thân bà Lippevekzen: bà ta vừa biết tin và chạy vào "ổn định trật tá»±". Äó là má»™t ngÆ°á»i Äức hết sức lắm Ä‘iá»u, sống không có chút gì là trật tá»± cả. Bà ta vá»— tay đánh đét má»™t cái rồi nói:
- Ôi lạy Chúa! Chồồng pà sai rượu, bị ngụa dẫm. Tưa fào nhà thương ti? Tôi là chù nhà ở tây!
- Bà Amalya Ludvigovna! Bà nghÄ© Ä‘i đã rồi hẵng nói, - Katerina Ivanovna mở đầu, giá»ng kẻ cả vá»›i mụ chủ nhà, bà ta bao giá» cÅ©ng nói giá»ng kẻ cả, để cho mụ ta "biết thân biết phận, và ngay nhÆ° bấy giá» bà ta cÅ©ng không thể từ chối mình cái kiểu ấy - Bà Amalya Ludvigovna…
- Tôi đã páo fá»›i pà là pà khôòng pao giá» tược ká»i tôi là Amalya Ludvigovna; tôi là Amal - Ivan!
- Bà không phải là Amal - Ivan, mà là Amalya Ludvigovna; tôi không phải là hạng ngÆ°á»i Ä‘i theo nịnh bà má»™t cách hèn hạ nhÆ° ông Lebeziatnikov, hiện giá» Ä‘ang đứng cÆ°á»i ngoài kia (quả nhiên ngoài cá»­a có tiếng cÆ°á»i và má»™t tiếng reo: "lại cãi nhau rồi!"), cho nên tôi sẽ suốt Ä‘á»i gá»i bà là Amalya Ludvigovna, tuy tôi không tài nào hiểu nổi tại sao bà lại ghét cái tên ấy thế. Chính bà cÅ©ng thấy rõ tình trạng Xemion Zakharovich nay ta sao; ông ấy Ä‘ang hấp hối, tôi xin bà đóng ngay cái cá»­a nầy lại, không cho ai vào hết, ít nhất cÅ©ng để ngÆ°á»i ta chết cho yên vá»›i chứ! Bằng không, tôi xin cam Ä‘oan vá»›i bà rằng ngày mai chính quan tổng trấn sẽ biết rõ hành vi của bà. Công tÆ°á»›c tổng trấn biết tôi hồi con con gái và cÅ©ng rất nhá»› Xemion Zakharovich là ngÆ°á»i đã chịu Æ¡n công tÆ°á»›c nhiá»u lần. Ai cÅ©ng biết rằng Xemion Zakharovich có nhiá»u bạn bè và nhiá»u ngÆ°á»i che chở; chính vì má»™t lòng tá»± hào cao thượng mà Xemion Zakharovich đã tá»± ý lánh mặt há» vì thấy mình mắc thói nghiệp ngập, nhÆ°ng hiện nay (bà chỉ Raxkonikov) có má»™t vị thanh niên rất hào hiệp giúp đỡ cho. Ngài đây có tiá»n của và thân thế. Xemion Zakharovich biết ngài từ hồi còn nhá», và xin bà Amalya Ludvigovna biết cho rằng…
Katerina nói liến thoắng má»™t thôi má»™t hồi, càng vá» sau nói càng nhanh, nhÆ°ng má»™t trận ho đã cắt ngang những lá»i lẽ hùng hồn của bà. Vừa lúc ấy ngÆ°á»i hấp hối tỉnh dậy và rên lên má»™t tiếng… Bà liá»n chạy lại. NgÆ°á»i bị thÆ°Æ¡ng mở mắt ra, và, vẫn chÆ°a nhận ra ai vá»›i ai và chÆ°a hiểu gì cả, Ä‘Æ°a mắt nhìn Raxkonikov Ä‘ang đứng cạnh. Ông ta thở nặng nhá»c, thÆ°a thá»›t từng tiếng dài; bên khóe môi máu chảy ri rỉ: mồ hôi dồ há»™t trên trán.
Không nhận ra Raxkonikov, ông ta đào mắt lo lắng nhìn xung quanh. Katerina Ivanovna nhìn chồng với đôi mắt buồn rầu nhưng nghiêm khắc, nước mắt chảy quanh.
- Trá»i Æ¡i! Khắp cả ngá»±c bị xéo nát ra rồi! Máu chảy nhiá»u quá! - bà nói, giá»ng tuyệt vá»ng. - phải cởi hết áo ngoài ra? Ông có trở được thì quay mình lại má»™t chút. Xemion Zakharovich ạ?
Marmelazov đã nhận ra vợ.
- Gá»i linh mục? - Ông ta phiá»u phào.
Katerina Ivanovna ra cá»­a sổ, tì trán vào khung cá»­a và tuyệt vá»ng kêu lên:
- Ôi cái kiếp chó chết!
- Gá»i linh mục! - ngÆ°á»i hấp hối lại nói sau má»™t phút im lặng.
- Thôi im Ä‘i - i - i! - Katerina Ivanovna quát; ông ta ngoan ngoăn im bặt, Ä‘Æ°a đôi mắt e dè và buồn bã nhìn vợ; Katerina Ivanovna lại đến đứng bên đầu giÆ°á»ng. Ông ta hÆ¡i yên tâm, nhÆ°ng chẳng được bao lâu.
Chỉ lát sau mắt ông ta bắt gặp con bé Lidoska (đứa con ông ta quý nhất) đang run lẩy bẩy trong xó nhà, như lên kinh phong, và đang nhìn ông với đôi mắt ngạc nhiên, chăm chú của trẻ thơ.
- Thế… sao… - Marmelazov lo lắng Ä‘Æ°a mắt chỉ đứa bé. Ông ta muốn nói Ä‘iá»u gì không rõ.
- Cái gì nữa thế - Katerina Ivanovna quát.
- Nó đi đất, đi đất! - Marmelazov lấp bắp, đôi mắt đỠdại chỉ vào đôi chân không của con bé.
- Im Ä‘i - i -i! - Katerina Ivanovna bá»±c dá»c quát lên, - chính ông cÅ©ng biết tại sao nó phải Ä‘i chân không nhÆ° thế?
- May quá, bác sĩ đây rồi? - Raxkonikov mừng rỡ reo lên.
Bác sÄ© bÆ°á»›c vào. Äó là má»™t ông già ngÆ°á»i Äức nhá» bé, tính chỉ li cẩn thận. Ông ta Ä‘Æ°a mắt nhìn quanh có vẻ ngá» vá»±c, rồi đến cạnh ngÆ°á»i bị thÆ°Æ¡ng, bắt mạch, thận trá»ng sá» nắn đầu ông ta và vá»›i sá»± giúp đỡ của Katerina Ivanovna? mở cúc chiếc áo sÆ¡-mi bê bết máu phanh ngá»±c ngÆ°á»i bị thÆ°Æ¡ng ra. Khắp ngá»±c Ä‘á»u bị sây sát và xéo nhừ ra; bên phải có mấy cái xÆ°Æ¡ng sÆ°á»n bị gẫy Bên trái, ngay ở tim, có má»™t cái vét lá»›n màu vàng xin xỉn trông rất gá»›m guốc: vó ngá»±a đã đâm mạnh vào đấy. Bác sÄ© cau mày. Viên cảnh binh kể lại cho ông ta biết rằng Marmelazov bị bánh xe cuốn theo, lăn lông lốc đến ba mÆ°Æ¡i bÆ°á»›c trên đá lát Ä‘Æ°á»ng.
- Còn tỉnh dậy được thì lạ thật, - bác sĩ khẽ thì thầm với Raxkonikov.
- Ông thấy thế nào? - Raxkonikov há»i.
- Sắp chết đến nơi rồi.
- Không còn hy vá»ng gì hay sao?
- Không còn lấy một chút! Sắp tắt nghỉ rồi… Hơn nữa trên đầu lại bị thương tích rất nguy hiểm… Hừm. Có lẽ nên trích huyết…, nhưng… cũng vô ích thôi. Chắc chắn chỉ năm hay mươi phút nữa là chết.
- Thế ông cứ trích huyết đi.
- Äược. Song tôi xin nói trÆ°á»›c rằng làm nhÆ° vậy cùng hoàn toàn vô ích.
Vừa lúc ấy lại nghe có tiếng chân bÆ°á»›c, đám đông ở phòng ngoài dãn ra, và má»™t ngÆ°á»i linh mục già tóc bạc tay cầm đồ làm lá»…, hiện ra ở ngÆ°á»ng cá»­a. Má»™t ngÆ°á»i cảnh binh đã Ä‘i tìm ông ta ngay từ khi còn ở ngoài phố. Bác sÄ© lập tức nhÆ°á»ng chá»— và trao đổi vá»›i ông ta má»™t cái nhìn đầy ý nghÄ©a. Raxkonikov khẩn khoản bác sÄ© đợi thêm má»™t lát nữa. Ông ta nhún vai và ở lại.
Ai nấy Ä‘á»u lui ra. Lá»… xÆ°ng tá»™i làm rất chóng. NgÆ°á»i hấp hối khó lòng có thể hiểu được ít nhiá»u; chỉ phát ra được những tiếng ú ở đứt quãng. Katerina Ivanovna bê Lidoska, kéo thằng bé ở trên ghế xuống, dắt nó đến cạnh cái lò ở góc nhà, quỳ xuống và cho hai con quỳ trÆ°á»›c mặt. Con bé chỉ biết run cầm cập, còn thằng bé thì quỳ đôi đầu gối trần xuống đất, vừa giÆ¡ tay Ä‘á»u đặn làm những dấu thánh thật to, vừa cúi lạy sát đất, trán cá»™p xuống sàn: hình nhÆ° nó rất lấy làm thích thú vá»›i việc ấy. Katerina Ivanovna cắn môi cố cầm nÆ°á»›c mắt; bà cÅ©ng cầu nguyện, chốc chốc lại sá»­a lại áo sÆ¡-mi cho con, có lúc quay lại rút ở tủ ngăn ra má»™t chiếc khăn trùm quàng lên đôi vai trần của con bé, trong khi vẫn quỳ và vẫn cầu nguyện. Lúc ấy cánh cá»­a vảo các phòng trong lại bị những kẻ hiếu kỳ mở ra. Ở phòng ngoài, ngÆ°á»i đến xem má»—i lúc má»™t đông, toàn là những ngÆ°á»i khách trá» cùng nhà. Tuy vậy há» cÅ©ng không vượt quá ngưỡng cá»­a. Chỉ có má»™t mẩu nến hắt ánh sáng lên quang cảnh nầy.
Vừa lúc ấy Polenka chạy Ä‘i tìm chị đã trở vá», len rất nhanh qua đám ngÆ°á»i chen chúc ở phòng ngoài. Nó bÆ°á»›c vào, còn thở hổn hển vì vừa phải chạy nhanh, cởi chiếc khăn trùm đầu, Ä‘Æ°a mắt tìm mẹ rồi chạy lại nói:
"Chị ấy vá» kia, con gặp ở giữa phố!". Katerina Ivanovna kéo nó quỳ xuống cạnh mình. Lặng lẽ và e dè: từ trong đám đông len ra má»™t cô thiếu nữ; sá»± xuất hiện Ä‘á»™t ngá»™t của nàng trong gian phòng nầy, giữa cảnh nghèo nàn rách rÆ°á»›i, chết chóc và tuyệt vá»ng, gây nên má»™t ấn tượng thật kỳ lạ. NgÆ°á»i con gái cÅ©ng ăn mặc rất, tồi tàn: trang phục của nàng là loại rất rẻ tiá»n, nhÆ°ng lại được trang hoàng diêm dúa theo khẩu vị và kiểu cách riêng của giá»›i nàng, để lá»™ mục đích má»™t cách trÆ¡ tráo và ô nhục. Sonya dừng lại ở ngÆ°á»ng cá»­a, không dám bÆ°á»›c vào, ngÆ¡ ngác nhìn quanh nhÆ° thế không hiểu gì hết, quên cả chiếc áo lụa màu mua lại đến ba tầng bốn nấc, rất chÆ°á»›ng mắt trong khung cảnh nầy, vá»›i chiếc Ä‘uôi áo dài má»™t cách lố bịch và chiếc váy xòe mênh mông chật hết cả khung cá»­a, quên cả đôi giầy trắng, chiếc ô con hoàn toàn vô dụng khi Ä‘i đêm nhÆ°ng vẫn được nàng cầm theo, và cái mÅ© lát tròn lố lăng cắm chiếc lông chim màu lá»­a. Liá»n dÆ°á»›i cái mÅ© tròn Ä‘á»™i lệch sang má»™t bên nhÆ° mÅ© con trai là má»™t khuôn mặt gầy gò, xanh xao và sợ sệt, miệng hé mở, mắt thẫn thá» ra vì sợ hãi. Sonya trạc mÆ°á»i tám tuổi, ngÆ°á»i bé nhá», gầy gò nhÆ°ng khá xinh, có bá»™ tóc vàng và đôi mắt màu thiên thanh. Nàng sững sá» nhìn cái giÆ°á»ng, nhìn ông linh mục, nàng cÅ©ng thở hổn hển vì vừa phải Ä‘i nhanh cuối cùng, hình nhÆ° nàng đã để ý đến tiếng xì xào trong đám đông và loáng thoáng nghe ra được mấy tiếng dè bỉu. Nàng cúi đầu, bÆ°á»›c qua ngưỡng cá»­a và dừng lại, nhÆ°ng vẫn đứng sát lối vào.
Lá»… xÆ°ng tá»™i và nhận mình thánh đã kết thúc. Katerina Ivanovna lại đến cạnh giÆ°á»ng chòng. NgÆ°á»i linh mục lùi ra, và trÆ°á»›c khi ra vá» cÅ©ng muốn nói đôi lá»i khích lệ an ủi ngÆ°á»i quả phụ.
- Thế tôi vứt chúng nó đi đâu? - Katerina Ivanovna cáu kỉnh gạt phắt đi, chỉ vào mấy đứa trẻ.
- Chúa rất từ bi, hãy hy vá»ng vào sá»± cứu giúp của đấng vô cùng. - Ông linh mục mở đầu.
- Ừ từ bi, nhưng chẳng đến phần chúng tôi đâu!
- Nói thế là có tội, là có tội. Ông linh mục lắc đầu nói.
- Thế cái nầy không tá»™i à? Katerina Ivanovna chỉ ngÆ°á»i hấp hối thét lên.
- Có lẽ những ngÆ°á»i đã trót nhỡ gây nên tai nạn sẽ thuận bồi thÆ°á»ng cho nhà bà, ít ra là vá» khoản mất nguồn thu nhập…
- Ông không hiểu gì hết! - Katerina Ivanovna bá»±c bá»™i khoát tay. - Bồi thÆ°á»ng cái gì? Chính hắn say rượu rồi đâm đầu vào chân ngá»±a kia mà! Thu nhập gì? Hắn thì thu nhập gì, chỉ làm khổ tôi thôi. Hắn uống hết cả tiá»n của. Hắn lấy trá»™m của mẹ con tôi Ä‘em nÆ°á»›ng vào tiệm rượu, hắn đã làm há»ng cả Ä‘á»i mẹ con tôi! Hắn chết Ä‘i là may cho mẹ con tôi rồi! Äỡ tốn kém Ä‘i nhiá»u!
- Äến phút lâm chung phải tha thứ bà ạ, nghÄ© nhÆ° thế là có tá»™i, có tá»™i lá»›n đấy!
Nãy giá» Katerina Ivanovna làng xăng quanh ngÆ°á»i hấp hối, cho ông ta uống nÆ°á»›c, lau mồ hôi và máu trên đầu ông ta, nắn lại chiếc gối, vừa làm vừa nói chuyện vá»›i ông linh mục, thỉnh thoảng má»›i có đủ thì giá» quay mặt vá» phía ông ta. NhÆ°ng bây giá» bà bá»—ng Ä‘iên tiết chồm lên sát ông ta.
- á»i giào, cha Æ¡i! Chỉ toàn nói suông thôi! Tha thứ! Ví thá»­ tối nay hắn không bị chẹt, thì hắn sẽ vá» nhà say khÆ°á»›t, sÆ¡-mi thì chỉ có má»™t chiếc, mà hắn cÅ©ng mặc cho rách bÆ°Æ¡m, hắn lăn ra ngủ nhÆ° chết, còn tôi thì thức suốt sáng đêm giặt áo quần cho hắn vá»›i lÅ© trẻ, xong Ä‘em phÆ¡i ra cá»­a sổ rồi lại quay ra ngồi vá, nhíp, đấy: đêm của tôi là thế đấy! Thế thì nói chuyện tha vá»›i thứ làm gì ở đây! Vá»›i lại tôi cÅ©ng đã tha cho hắn rồi!
Má»™t trận ho dữ dá»™i cắt ngang lá»i Katerina Ivanovna. Bà khạc ra khăn mùi soa và giÆ¡ khăn cho ông linh mục xem, tay kia ôm ghì lấy ngá»±c. Chiếc mùi soa vấy đầy những máu…
Linh mục cúi đầu lặng thinh.
Marmelazov đã sắp tắt nghỉ; ông ta không rá»i mắt khá»i khuôn mặt Katerina Ivanovna bấy giá» lại cúi xuống cạnh ông. Ông cứ muốn nói vá»›i vợ má»™t Ä‘iá»u gì; ông khó nhá»c uốn lưỡi lắp bắp mấy tiếng gì không rõ, nhÆ°ng Katerina Ivanovna hiểu rằng ông ta muốn xin lá»—i mình, đã lập tức lên giá»ng hách dịch quát chồng.
- Im Ä‘i…i…! Äừng nói nữa… Tôi biết ông muốn nói gì rồi!
NgÆ°á»i hấp hối im lặng; nhÆ°ng vừa lúc ấy mắt Marmelazov Ä‘ang từ từ đảo quanh quất bá»—ng nhìn ra cá»­a, và ông trông thấy Sonya… Nãy giỠông vẫn chÆ°a nhìn thấy nàng: nàng đứng trong xó tối.
- Ai đấy? Ai đấy? - Ông há»i hối hả, giá»ng phá»u phào khản đặc, lo sá»± cuống cuồng, Ä‘Æ°a mắt chỉ ra phía cá»­a chá»— Sonya đứng, và cố sức nhổm dậy.
- Nằm xuống! Nằm xú… uống! - Katerina Ivanovna quát. NhÆ°ng vá»›i má»™t sức cố gắng phi thÆ°á»ng ông ta đã chồng tay nhổm dậy được. Ông ngÆ¡ ngác nhìn trừng trừng vào Sonya má»™t lát nhÆ° không nhận ra con. Vả lại ông cÅ©ng chÆ°a lần nào trông thấy nàng ăn mặc nhÆ° vậy. Rồi bá»—ng ông đã nhận ra nàng: ngÆ°á»i con gái Ä‘au Ä‘á»›n, tủi cá»±c, xấu hổ trong bá»™ cánh diêm dúa, Ä‘ang nhẫn nại đợi đến lượt mình đến vÄ©nh biệt ngÆ°á»i cha hấp hối. Má»™t ná»—i Ä‘au xót vô hạn hiện lên trên gÆ°Æ¡ng mặt Marmelazov.
- Sonya! Con… con tha tá»™i cho cha - ông kêu lên và muốn giÆ¡ tay ra cho con gái, nhÆ°ng hụt mất chá»— dá»±a, ông ngã chúi xuống, mặt úp trên sàn nhà; ngÆ°á»i ta vá»™i chạy lại đỡ ông lên, đặt nằm lại chá»— cÅ©, nhÆ°ng ông đã bắt đầu thở hắt ra. Sonya khẽ kêu lên má»™t tiếng nghẹn ngào, chạy đến ôm lấy cha và lặng ngÆ°á»i Ä‘i.
Ông tắt nghỉ trong tay nàng.
- Thế là hết kiếp! - Katerina Ivanovna nhìn xác chồng kêu lên, - Bây giỠbiết làm thế nào đây! Lấy gì mà chôn cất! Còn lũ con nầy, ngày mai đây tôi biết lấy gì nuôi chúng nó?
Raxkonikov đến cạnh ngÆ°á»i quả phụ
- Katerina Ivanovna, - chàng mở đầu, - tuần trÆ°á»›c chồng bà có nói rõ cho tôi biết cảnh sống của gia đình… Xin bà tin chắc cho rằng ông nói tá»›i bà vá»›i má»™t lòng cảm phục và tôn kính vô hạn. Từ cái hôm tôi được biết ông thÆ°Æ¡ng cả gia đình và nhất là yêu kính bà đến nhÆ°á»ng nào, mặc dầu ông không may mắc phải thói nghiện ngập khốn khổ, từ hôm ấy chúng tôi đã thành đôi bạn… Bây giá» xin bà vui lòng cho tôi được… góp phần… làm tròn bổn phạn cuối cùng đối vá»›i ngÆ°á»i bạn quá cố. Äây… có hai mÆ°Æ¡i rúp, hình nhÆ° thế, và nếu số tiá»n nầy có thể đỡ cho bà được phần nào, thì… tôi nghÄ©a là tôi sẽ ghé, thế nào tôi cÅ©ng ghé lại… có lẽ đến mai tôi lại đến… Xin chào bà!
Rồi chàng bÆ°á»›c nhanh ra khá»i phòng, hấp tấp len qua đám đông để ra cầu thang; nhÆ°ng chÆ°a len ra khá»i đã vấp phải Nikodim Phomits, lúc bây giá» vừa được tin xảy ra tai nạn và muốn thân hành đến dàn xếp. Từ hôm Raxkonikov đến sở cảnh sát há» chÆ°a gặp nhau lần nào, nhÆ°ng chỉ trong nháy mắt Nikodim Phomits đã nhận ra chàng.
- À anh đấy Æ°? - Ông ta há»i.
- Chết rồi, - Raxkonikov đáp. - Bác sÄ© và linh mục Ä‘á»u có đến, má»i việc đã xong rồi. Ông đừng quấy rầy ngÆ°á»i đàn bà khốn khổ ấy nữa, bà ta đã sẵn bệnh ho lao. Nếu có cách gì ông hãy khích lệ bà ta má»™t chút. Vì ông là má»™t ngÆ°á»i tốt bụng, tôi biết… - Chàng cÆ°á»i nhạt nói thêm, mắt nhìn thẳng vào mặt viên quận trưởng cảnh sát.
- NhÆ°ng kìa, máu dây hết vào ngÆ°á»i ông rồi, - Nikodim Phomits nói khi trông thấy dÆ°á»›i ánh đèn ***g mấy vết máu còn tÆ°Æ¡i trên áo gi-lê của Raxkonikov.
- Vâng, máu… khắp ngÆ°á»i tôi bê bết những máu! - chàng nói, vẻ rất khác thÆ°á»ng, rồi mỉm cÆ°á»i, gật đầu và bÆ°á»›c xuống thang gác.
Chàng Ä‘i thong thả, ngÆ°á»i sốt hâm hấp, lòng bất giác tràn ngập má»™t cảm giác má»›i mẻ, vô biên, cảm giác của má»™t sức sống trá»n vẹn mãnh liệt vừa phả vào chàng. Có lẽ nó giống cái cảm giác của má»™t ngÆ°á»i bị tuyên án tá»­ hình rồi Ä‘á»™t nhiên được tuyên án ân xá. Xuống được ná»­a cầu thang, ông linh mục lúc bấy giá» Ä‘ang vá» nhà, Ä‘uổi kịp chàng; Raxkonikov lặng lẽ tránh ra nhÆ°á»ng lối cho ông ta Ä‘i trÆ°á»›c. Hai ngÆ°á»i im lặng cúi đầu chào nhau. NhÆ°ng xuống đến bậc cuối cùng, chàng chợt nghe thấy tiếng chân bÆ°á»›c vá»™i ở sau lÆ°ng. Có ai Ä‘ang Ä‘uổi theo chàng. Äó là Polenka: con bé vừa chạy theo chàng vừa gá»i: "Anh Æ¡i! Anh gì Æ¡i?".
Chàng quay lại. Con bé chạy xuống hết cầu thang và dừng lại trên chàng một bậc thang, sát trước mặt chàng, Một ánh sáng mỠmỠtừ dưới sân hắt lên.
Raxkonikov nhìn kỹ khuôn mặt gày gò nhÆ°ng dá»… thÆ°Æ¡ng của con bé Ä‘ang mỉm cÆ°á»i vá»›i chàng và đôi mắt ngây thÆ¡ Ä‘ang vui vẻ nhìn chàng. Nó chạy xuống để làm tròn má»™t việc sai phái mà hình nhÆ° nó rốt lấy làm thích thú.
- Anh Æ¡i, anh tên là gì? Lại thế nầy nữa nhé; anh ở đâu? - nó há»i gấp vừa há»i vừa thở hổn hển.
Chàng đặt hai tay lên vai con bé và nhìn nó đăm đăm, lòng tràn đầy một hạnh phúc khó hiểu. Chàng thấy dễ chịu lạ lùng khi nhìn nó, chính chàng cũng không biết tại sao.
- Thế ai sai cô xuống?
- Chị Sonya sai em xuống, - bé đáp, nụ cÆ°á»i càng vui hÆ¡n nữa.
- Tôi biết mà, tôi biết là chị Sonya sai cô xuống.
- Cả mẹ cÅ©ng sai nữa cÆ¡. Khi chị Sonya bảo em Ä‘i mẹ cùng Ä‘á»u nói: "Chạy nhanh lên Polenka!".
- Cô có yêu chị Sonya không?
- Em yêu nhất chị ấy! - Polenka đáp vá»›i má»™t giá»ng quả quyết đặc biết, và nụ cÆ°á»i của nó bá»—ng nghiêm trang hẳn lại.
- Thế cô có yêu tôi không?
Thay cho câu trả lá»i, chàng thấy khuôn mặt nhá» nhắn nhích lại gần chàng va đôi môi mÅ©m mÄ©m ngây thÆ¡ chìa ra hôn chàng. Bá»—ng hai cánh tay mảnh nhÆ° hai que diêm của con bé ôm lấy chàng ghì thật chặt: mái đầu nó gục lên vai chàng, và con bé khóc khe khẽ, mặt má»—i lúc má»™t tì mạnh vào chàng.
- Em thÆ°Æ¡ng ba quá - má»™t phút sau nó ngẩng khuôn mặt Æ°á»›t đầm nÆ°á»›c mắt lên và lấy tay chùi nÆ°á»›c mắt, - bây giá» bao nhiêu là tai nạn - nó nói thầm má»™t cách bất ngá», vá»›i cái vẻ trịnh trá»ng mà trẻ con thÆ°á»ng cố làm ra cho được khi chúng muốn ăn nói "nhÆ° ngÆ°á»i lá»›n"
- Thế ba có yêu cô không?
- Ba yêu Lidoska hÆ¡n hết thẩy chúng em, - nó nói tiếp, rất nghiêm trang và không mỉm cÆ°á»i, giá»ng nói bây giỠđã hoàn toàn nhÆ° ngÆ°á»i lá»›n, - yêu là vì nó bé, là lại ốm nữa, bao giá» ba cÅ©ng mang quà vá» cho nó, còn chúng em thì ba dạy cho biết Ä‘á»c sách, riêng em thì ba dạy ngữ pháp vá»›i lại giáo lý, - nó trịnh trá»ng nói thêm, - còn mẹ thì không nói gì, nhÆ°ng chúng em cÅ©ng biết mẹ thích thế lắm, mà ba cÅ©ng biết thế; mẹ muốn dạy em há»c tiếng Pháp, vì đã đến lúc em phải Ä‘i há»c.
- Thế cô có biết cầu nguyện không?
- á»’, sao lại không biết, biết chứ! Äã lâu rồi; Em lá»›n nhất nên em Ä‘á»c thầm má»™t mình, còn Kolia vá»›i Lidoska thì Ä‘á»c to lên theo mẹ; đầu tiên là Ä‘á»c kinh "Kính mầng", rồi đến má»™t bài kinh nữa là bài "Lạy Chúa tha tá»™i và ban phÆ°á»›c cho chị Sonya, rồi đến Lạy Chúa tha tá»™i và ban phÆ°á»›c cho ba nầy của chúng con vì ba trÆ°á»›c kia của chúng em chết rồi, còn ba nầy là khác, nhÆ°ng chúng em cÅ©ng cầu nguyện cho cả ba kia nữa".
- Polenka ạ, anh tên là Rodion; sau nầy có khi nào nhớ, em cũng hãy cầu nguyện cho cả "anh Rodion tội nghiệp" nữa nhé, chỉ thế thôi.
- Suốt Ä‘á»i em sẽ cầu nguyện cho anh, - con bé thành tâm trả lá»i rồi bá»—ng lại cất tiếng cÆ°á»i, ôm chầm lấy chàng ghì thật chặt. Raxkonikov nói rõ tên há», địa chỉ cho con bé và hứa ngày mai thế nào cÅ©ng ghé lại.
Con bé trở lên nhà, lòng cảm phục chàng không bá» bến. Khi chàng bÆ°á»›c ra phố đã hÆ¡n mÆ°á»i giá». Năm phút sau chàng lại đứng trên cầu, ngay ở chá»— ngÆ°á»i đàn bà nhảy xuống sông lúc nãy.
"Thôi đủ rồi! - chàng nói, giá»ng quả quyết và đắc thắng, - dẹp hết những ảo ảnh, những ná»—i lo sợ hão huyá»n, những bóng ma! Có cuá»™c sống đấy! Có phải giỠđây ta không sống đâu? Äá»i ta không chết theo mụ già ấy! Chúa cứu vá»›t lấy linh hồn mụ, và thế là đủ rồi, mụ ạ, yên nghỉ Ä‘i là vừa! Bây giá» là vÆ°Æ¡ng quốc của lý trí và ánh sáng, vÆ°Æ¡ng quốc của… ý chí, của sức mạnh… rồi ta sẽ xem! Rồi ta sẽ Ä‘á» sức! - chàng nói thêm, giá»ng ngạo nghá»… nhÆ° thể Ä‘ang thách thức má»™t ma lá»±c hắc ám nào. - Ta đã bằng lòng sống trong má»™t khoảng không gian rá»™ng có mấy tấc thôi kia mà! Giá» phút nầy ta yếu Ä‘uổi lắm, nhÆ°ng… hình nhÆ° bệnh đã khá»i hẳn. Khi bÆ°á»›c trong nhà ấy ra ta đã biết nó sẽ qua khá»i. À, nhà Potsinkov cách đây có mấy bÆ°á»›c.
Nhất định phải đến Razumikhin, dù không phải chỉ có mấy bÆ°á»›c cÅ©ng vậy… cứ cho hắn được cuá»™c! Cứ cho hắn đắc chí, - không sao, mặc hắn… Sức mạnh, cần có sức mạnh: không có sức mạnh thì không làm nên cái gì hết; nhÆ°ng muốn có sức mạnh phải dùng sức mạnh, đấy cái ấy há» lại không biết", - chàng nói thêm má»™t cách kiêu hãnh và tá»± tin má»—i phút má»™t trá»—i dậy trong lòng chàng; chỉ phút chốc chàng đã thành má»™t ngÆ°á»i khác hẳn trÆ°á»›c. NhÆ°ng có cái gì khác thÆ°á»ng xảy ra khiến chàng thay đổi hẳn Ä‘i nhÆ° vậy? Chính chàng cÅ©ng không biết nữa; nhÆ° ngÆ°á»i chết Ä‘uối bám vào má»™t cá»ng rÆ¡m, chàng bá»—ng cảm thấy mình "có thể sống được; còn có má»™t cuá»™c sống, cuá»™c sống của mình chÆ°a chết theo mụ già". Có lẽ chàng kết luận quá vá»™i, nhÆ°ng chàng không nghÄ© đến chuyện đó.
"Thế nhÆ°ng mình lại nhá» cầu nguyện cho anh Rodion tá»™i nghiệp, - ý nghÄ© ấy vụt thoáng qua óc chàng, nhÆ°ng đó chỉ là… phòng xa thế thôi!" chàng nghÄ© tiếp và cÆ°á»i thầm hành Ä‘á»™ng trẻ con của mình. Chàng Ä‘ang ở trong má»™t tâm trạng hết sức hÆ°ng khởi.
Chàng tìm ra nhà Razumikhin rất dá»… dàng; trong nhà Potsinkov ngÆ°á»i ta đã biết ngÆ°á»i khách má»›i đến trá» và ngÆ°á»i gác cổng chỉ ngay cho chàng lối vào. Lên đến ná»­a cầu thang đã nghe tiếng cÆ°á»i nói ồn ào của má»™t đám đông ngÆ°á»i tụ há»p. Cá»­a trông ra thang gác để mở toang; bên trong vá»ng những tiếng quát tháo và cãi cá». Phòng Razumikhin khá rá»™ng, khách có đến mÆ°á»i lăm ngÆ°á»i. Raxkonikov dừng lại trong phòng mắc áo.
Ở đây, sau má»™t tấm liếp, hai ngÆ°á»i đày tá»› gái của chủ nhà Ä‘ang lăng xăng cạnh hai cái ấm lò lá»›n, mấy cái chai, hoặc cái Ä‘Ä©a Ä‘á»±ng bánh nÆ°á»›ng và đồ nhắm từ nhà bếp của chủ nhà Ä‘Æ°a tá»›i. Raxkonikov bảo vào gá»i Razumikhin. Anh ta mừng quýnh chạy ra. Thoạt trông đã thấy ngay là anh uống rượu rất nhiá»u, và tuy xÆ°a nay Razumikhin uống rượu không bao giá» say, lần nầy cÅ©ng thãy anh hÆ¡i chuếnh choáng.
- Cậu ạ - Raxkonikov vá»™i nói, - tôi chỉ đến để nói rằng cậu đã được cuá»™c và quả nhiên không ai có thể biết trÆ°á»›c mình sẽ làm gì. Còn vào thì tôi không vào được: tôi mệt quá, sắp ngã khuỵu xuống bây giỠđây. Vậy chúc cậu sức khá»e và chào cậu? Mai cậu đến đằng tôi…
Nầy, tớ đưa cậu vỠnhà nhé! Cậu mà đã nói là mệt, thì hẳn…
- Thế còn khách? Cái anh tóc quăn vừa dòm ra là ai thế?
- Anh chàng ấy à? Có ma nó biết! Có lẽ là ngÆ°á»i quen của ông chú hay cÅ©ng có thể là hắn tá»± dẫn xác đến thôi… Tá»› để ông chú ở lại tiếp há»; chú tá»› là má»™t ngÆ°á»i vô giá; rất tiếc là bây giá» cậu không làm quen được. Vả lại kệ mẹ nó cả lÅ©! Bây giá» há» cÅ©ng chẳng thiết gì đến tá»› nữa, mà tá»› cÅ©ng Ä‘ang cần ra ngoài cho thoáng, cho nên cậu đến nhÆ° thế thật đúng lúc; chỉ hai phút nữa là tá»› đánh nhau vá»›i há», thật đấy? Há» nói nhảm kinh ngÆ°á»i lên được… Cậu không thể tưởng tượng con ngÆ°á»i ta có thể nói nhảm đến mức nào! Mà sao lại không thể tưởng tượng được? Chúng mình đây lại không nói nhảm chắc? Thôi cứ để há» nói nhảm: nói nhảm bây giá» thì sau nầy đỡ nói nhảm Ä‘i… Cậu ngồi đây má»™t chút, tá»› gá»i Zoximov nhé.
Zoximov vồ lấy Raxkonikov má»™t cách thèm thuồng; có thể thấy rõ anh ta Ä‘ang hết sức tò mò muốn biết má»™t Ä‘iá»u gì; được má»™t lát mắt anh lại sáng ra.
- Phải Ä‘i ngủ ngay tức khắc, - Zoximov quyết định sau khi xem xét bệnh nhân trong chừng má»±c có thể - đêm nay anh nên uống má»™t ít thuốc thì tốt, uống nhé? Lúc nầy tôi vừa chế… má»™t liá»u thuốc bá»™t.
- Hai liá»u cÅ©ng được, - Raxkonikov nói. - Liá»u thuốc bá»™t được uống ngay tức thì.
- Cậu Ä‘Æ°a cậu ấy vá» là rất tốt, - Zoximov bảo Razumikhin; - ngày mai ra sao thì ta sẽ biết, nhÆ°ng ngay bây giá» cÅ©ng đã khá lắm rồi: so vá»›i ban sáng có sá»± thay đổi đáng kể. Càng sống càng há»c được nhiá»u…
- Cậu có biết lúc nãy Zoximov nói nhầm vá»›i tá»› những gì không? - Razumikhin nói bô bô khi hai ngÆ°á»i đã ra phố. - Tá»› sẽ nói thẳng cho cậu nghe cậu ạ, vì há» toàn là đồ ngốc hết. Zoximov dặn tá»› Ä‘i dÆ°á»ng phải nói chuyện gẫu vá»›i cậu và gợi cho cậu nói, rồi sẽ vá» kể lại cho hắn nghe vì hắn có cái ý là… là cậu… Ä‘iên, hay gần nhÆ° thế. Cậu thá»­ tưởng tượng xem! Thứ nhất là cậu còn thông minh gấp ba hắn ấy, thứ hai là cậu đã không Ä‘iên thì thèm vào chấp những ý nghÄ© của hắn, thứ ba là cái cục thịt ấy vốn chuyên nghá» phẫu thuật nhÆ°ng bây giá» lại xoay ra nghiên cứu các bệnh tinh thần, còn vá» cậu thì câu chuyện giữa cậu vá»›i Zamiotov đã làm cho hắn tin chắc rồi.
- Zamiotov kể cho cậu nghe hết rồi à?
- Kể hết, cậu cừ đấy. Bây giá» tá»› hiểu hết đầu Ä‘uôi rồi, cả Zamiotov cÅ©ng hiểu… Phải, nói tóm lại. Rodia ạ, số là… Bây giá» tá»› hÆ¡i say chút đỉnh… NhÆ°ng không sao… số là cái ý ấy… cậu hiểu chứ? Quả nhiên đã có lúc bắt rá»… vào đầu há»â€¦ cậu hiểu chứ? NghÄ©a là không có đứa nào dám nói ra miệng, vì nó vô lý quá, và nhất là khi há» bắt cái thằng thợ sÆ¡n ấy thì nó đã vỡ tan ra và vÄ©nh viá»…n tắt ngấm Ä‘i rồi. NhÆ°ng tại sao há» ngốc thế? Lúc nãy tá»› có xạt Zamiotov ít nhiá»u, - cái nầy tá»› nói riêng vá»›i cậu; cậu đừng để lá»™ chuyện gì hở ra cậu biết đấy nhé, tá»› nhận thấy hắn rất dá»… tá»± ái: việc ấy xảy ra ở nhà mụ Laviza, nhÆ°ng hôm nay thì má»i việc Ä‘á»u rõ rành rành. Cái chính là do lão Ilya Petrovich mà ra cả? Hôm ấy hắn lợi dụng khi cậu ngất Ä‘i ở sở cảnh sát; mà vá» sau chính hắn cÅ©ng đâm xấu hổ; vì tá»› biết…
Raxkonikov háo hức lắng nghe. Razumikhin say rượu đâm ra ba hoa.
- Hôm ấy tớ ngất đi là vì không khí đã ngột ngạt lại sặc mùi sơn mới, - Raxkonikov nói.
- Còn phải phân trần nữa! Mà có phải chỉ có sÆ¡n thôi đâu, bệnh đã âm ỉ từ suốt má»™t tháng ròng rồi; Zoximov có thể bảo đảm nhÆ° thế. Còn thằng bé kia thì cậu không thể tưởng tượng hắn Ä‘á»› ngÆ°á»i ra nhÆ° thế nào! Hắn bảo là "Tôi không đáng cái gót chân ngÆ°á»i ấy!" tức là cậu ấy. Hắn đôi khi cÅ©ng có những tình cảm tốt cậu ạ. NhÆ°ng cái bài há»c hôm nay ở "Lâu đài thuá»· tinh" thì thật là quá mức hoàn hảo! Lúc đầu cậu làm hắn hoảng đến Ä‘á»™ng kinh lên được! Cậu hầu nhÆ° xác nhận cho hắn tin chắc má»™t lần nữa vào cái ý Ä‘iên rồ ấy rồi bá»—ng nhiên thè lưỡi ra cho hắn: "Nầy, cầm lấy!" Tuyệt diệu! Bây giá» thì hắn có vòi rồi, chết dí Ä‘i rồi? Cậu chúa thật đấy, mà vá»›i bá»n ấy phải thế má»›i được! Chà lúc ấy lại không có tá»› ở đấy, tiếc quá! Lúc nãy ở nhà tá»› hắn mong cậu đến lắm đấy. Porfiri cÅ©ng muốn làm quen vá»›i cậu…
- Thế… cả… lão ấy. Tại sao hỠlại liệt tôi vào loại điên?
- NghÄ©a là không phải Ä‘iên. Cậu ạ, hình nhÆ° tá»› ba hoa vá»›i cậu quá nhiá»u rồi đấy… Lúc nầy có má»™t Ä‘iá»u khiến cho ngÆ°á»i ta lấy làm lạ là cậu chỉ chú ý đến má»™t Ä‘iểm thôi; bây giá» thì đã rõ tại sao cậu lại chú ý đến Ä‘iểm đó; má»™t khi biết hết hoàn cảnh… và biết việc đó đã khiến cậu khích Ä‘á»™ng và đã gắn liá»n vá»›i bệnh trạng của cậu nhÆ° thế nào… Tá»› hÆ¡i say cậu ạ, nhÆ°ng có ma nó biết, hắn có má»™t ý gì đấy… Tá»› báo cậu: hắn đã lú ruá»™t Ä‘i vì những cái bệnh tinh thần ấy rồi! NhÆ°ng cậu thì cứ mặc mẹ hắn…
Hai ngÆ°á»i im lặng má»™t lát.
- Nầy, Razumikhin ạ, - Raxkonikov lên tiếng, - tôi muốn nói thẳng vá»›i cậu: lúc nãy tôi vừa ở nhà má»™t ngÆ°á»i chết ra, má»™t ngÆ°á»i công chức má»›i chết… có bao nhiêu tiá»n tôi Ä‘em cho há» hết rồi… và, ngoài ra, có má»™t ngÆ°á»i vừa hôn tôi, ngÆ°á»i ấy thì dù tôi có giết ngÆ°á»i chăng nữa, cÅ©ng sẽ, nói tóm lại, ở đấy tôi còn gặp má»™t ngÆ°á»i nữa… cắm lông màu lá»­a, nhÆ°ng tôi nói nhảm gì thế nầy; tôi mệt quá, cậu đỡ tôi má»™t tí… sắp đến thang gác rồi…
- Cậu làm sao thế? Cậu làm sao thế - Razumikhin cuống quýt há»i.
- Tôi chóng mặt, nhưng không phải vì thế, mà vì tôi thấy buồn, buôn quá! Tâm trạng như một đàn bà… thật đấy! Kìa… cái gì thế? Cậu trông kia! trông kìa!
- Cái gì thế?
- Cậu không thấy à? Trong phòng tôi có ánh đèn, cậu thấy không? Qua khe cửa…
HỠđã đứng trước cầu thang cuối cùng, bên cửa phòng bà chủ, và quả nhiên có thể thấy trong buồng Raxkonikov có ánh đèn.
- Lạ thật! Chắc là Naxtaxia. - Razumikhin nói.
- Không bao giỠchị ta lại lên phòng tôi vào giỠnầy, với lại chị ta ngủ từ lâu rồi, nhưng… tôi không cần. Thôi, từ biệt?
- Sao thế? Tôi đưa cậu lên, ta cùng vào?
- Tôi biết rồi, chúng ta cùng vào chứ sao, nhưng tôi muốn bắt tay cậu ở đây và từ biệt cậu ở đây. Nào, cậu đưa tay đây, từ biệt cậu!
- Cậu làm sao thế Rodia?
- Không sao cả; ta lên đi, cậu sẽ làm chứng…
HỠbắt đầu bước lên thang gác, và Razumikhin thoáng có ý nghĩ là có lẽ Zoximov nói đúng. "Chà? Mình nói huyên thuyên làm cậu ấy loạn óc lên rồi?" - chàng lẩm bẩm một mình. Lên đến gần cửa, hỠchợt nghe trong buồng có tiếng nói:
- Chuyện gì thế nầy? - Razumikhin kêu lên.
Raxkonikov cầm lấy nắm cửa, mở toang nó ra và đứng sững trên ngưỡng cửa.
Mẹ và em gái chàng Ä‘ang ngồi trên chiếc Ä‘i-văng của chàng; hỠđã đợi chàng suốt má»™t tiếng rưỡi đồng hồ. Tại sao chàng lại không há» ngá» hỠđến và không há» nghÄ© đến há», mặc dầu đã mấy lần có tin hỠđã lên Ä‘Æ°á»ng và sắp đến đây, hôm nay sẽ đến? Suốt má»™t tiếng rưỡi đồng hồ ngồi đợi hỠđã tranh nhau há»i Naxtaxia, bây giá» vẫn còn đứng trÆ°á»›c mặt há», và chị ta đã có đủ thì giá» kể hết cho há» nghe từ đầu chí cuối. Há» sợ hãi cuống cuồng lên khi nghe nói hôm nay chàng trốn Ä‘i trong khi Ä‘ang ốm, mà qua câu chuyện kể lại có thể thấy rõ là chàng Ä‘ang mê sảng nữa! "Trá»i Æ¡i? Rodia làm sao thế!" hai mẹ con đã khóc lóc, Ä‘au Ä‘á»›n trong suốt thá»i gian chỠđợi.
Má»™t tiếng reo vui mừng, hoan hỉ đón chào sá»± xuất hiện của Raxkonikov, hai mẹ con nhảy xổ ra ôm chầm lấy chàng. NhÆ°ng chàng đứng im nhÆ° ngÆ°á»i chết rồi; má»™t ý nghÄ© ghê gá»›m, không sao chịu nổi, đã Ä‘á»™t ngá»™t giáng vào chàng nhÆ° má»™t tiếng sét. Tay chàng cÅ©ng không Ä‘Æ°a lên ôm lấy mẹ và em: chàng không nhấc nổi. Hai mẹ con ôm hôn chàng, vừa cÆ°á»i vừa khóc…
Chàng bước tới một bước, lảo đảo rồi đổ nhào xuống sàn nhà, ngất đi.
Hoảng hốt, kêu gào, rên rỉ… Razumikhin Ä‘ang đứng ở ngưỡng cá»­a, liá»n lao vào phòng, Ä‘Æ°a hai cánh tay há»™ pháp xốc bạn lên và trong nháy mắt đã đặt nằm lên Ä‘i văng.
- Không sao, không sao? - anh nói vá»›i hai mẹ con, chỉ ngất xoàng thôi mà. Má»›i vừa đây bác sÄ© bảo là anh ấy đỡ nhiá»u rồi, khá»i hẳn rồi mà! Lấy tí nÆ°á»›c! À, đây anh ấy tỉnh rồi đây nầy, đấy, tỉnh rồi!
Và nắm lấy tay Duneska mạnh đến ná»—i suýt gãy ra, Razumikhin kéo nàng cúi xuống để xem "anh ấy tỉnh rồi đây nầy". Hai mẹ con cảm khích nhìn Razumikhin nhÆ° nhìn má»™t vị thiên thần; qua câu chuyện của Naxtaxia, hỠđã biết Rodia của há» trong suốt thá»i gian ốm đã chịu Æ¡n "ngÆ°á»i thanh niên tháo vát ấy nhÆ° thế nào", ngay tối hôm ấy, trong khi nói chuyện riêng vá»›i Dunia, bà Punkheria Alekxandrovna Raxkonikova đã gá»i Razumikhin nhÆ° vậy.

ChÆ°Æ¡ng 14

Phần III



Raxkonikov nhổm dậy và ngồi lên Ä‘i-văng. Chàng mệt má»i khoát tay ra hiệu cho Razumikhin chấm dứt những lá»i lẽ không mạch lạc nhÆ°ng nhiệt thành mà anh nói thao thao để an ủi mẹ và em chàng.
Chàng cầm tay mẹ và em, rồi lặng lẽ nhìn má»™t hồi lâu hết ngÆ°á»i nầy đến ngÆ°á»i kia. Mẹ chàng phát hoảng lên vì cái nhìn của chàng. Từ đấy mắt chàng ánh lên má»™t ná»—i day dứt gần nhÆ° Ä‘au khổ, lại có má»™t cái gì sững sá», thậm chí dưởng nhÆ° Ä‘iên dại nữa. Bà Punkheria Alekxandrovna khóc oà lên.
Mặt Avdotia Romanovna tái mét, tay nàng run lập cập trong tay anh nàng.
- Vá» Ä‘i vá»›i cậu ấy - chàng trá» Razumikhin nói, giá»ng ngắc ngứ, - Mai, mai hẵng hay… Mẹ, em đến đây đã lâu chÆ°a?
- Lúc tối, con ạ, - bà Punkheria Alekxandrovna đáp; tàu đến chậm quá. NhÆ°ng Rodia ạ, mẹ không thể nào rá»i con lúc nầy được, đêm nay mẹ sẽ ở lại đây, cạnh…
- Äừng làm khổ tôi nữa! - chàng bá»±c bá»™i xua tay.
- Tôi sẽ ở lại vá»›i anh ấy! - Razumikhin thốt lên. - Tôi sẽ không rá»i anh ấy má»™t phút, còn khách khứa của tôi đằng ấy thì mặc, tha hồ cho há» muốn làm gì thì làm! Äã có chú tôi chủ toạ.
Bà Punkheria Alekxandrovna một lần nữa lại xiết chặt tay Razumikhin nói:
- Biết lấy gì, tôi biết lấy gì cảm ơn anh cho xứng?
Nhưng Raxkonikov lại cắt ngang.
- Không chịu được! Tôi không chịu được nữa… - Chàng giận dữ nhắc Ä‘i nhắc lại. - Äừng làm khổ tôi nữa! Äủ rồi, thôi, Ä‘i Ä‘i… Không chịu được nữa!
- Thôi ta đi đi mẹ ạ, cứ ra ngoài một tý đã. Dunia hoảng hốt rỉ tai mẹ: chúng ta giết anh ấy mất, mẹ không thấy ư?
- NhÆ°ng sau ba năm trá»i xa cách mẹ lại không thể nhìn anh con được má»™t tý hay sao? - bà Punkheria Alekxandrovna khóc lóc.
- Khoan hẵng! - Raxkonikov lần nữa chặn há» lại, - các ngÆ°á»i cứ cắt ngang lá»i tôi, mà đầu óc tôi thì cứ rối tinh lên… Mẹ, em đã gặp Lugin chÆ°a?
- Chưa, Rodia ạ, song anh ấy cũng đã được tin mẹ và em đã lên tới đây. Rodia nầy, - Punkheria Alekxandrovna hơi ngập ngừng nói tiếp, - mẹ và em cũng được tin là Piotr Petrovich đã có lòng tốt đến thăm con.
- Phải… hắn có cái lòng tốt ấy đấy… Dunia nầy, lúc nãy anh vừa tuyên bố với Lugin là anh sẽ vứt hắn xuống cầu thang và anh đã tống cổ hắn đi rồi…
- Rodia. Con nói gì thế? Có thật là con không nói đùa đấy chứ) - bà Punkheria Alekxandrovna hoảng sợ ấp úng, nhưng rồi bà ngừng bặt, đưa mắt nhìn Dunia.
Avdotia Romanovna chăm chú nhìn anh và chỠđợi chàng nói tiếp. Cả hai mẹ con Ä‘á»u đã được Naxtaxia báo cho biết cuá»™c xung Ä‘á»™t vừa rồi (theo cách hiểu của chị ta, cả hai ngÆ°á»i Ä‘á»u đã hết sức khổ tâm vì băn khoăn và thấp thá»m chỠđợi).
- Dunia, - Raxkonikov khó nhá»c nói tiếp, - anh không bằng lòng cuá»™c hôn nhân đó! Vì vậy, ngay ngày mai há»… gặp Lugin là cô phải cắt đứt ngay vá»›i hắn, và tuyệt không được nói năng gì đến thằng cha ấy nữa!
- Trá»i Æ¡i? - bà Punkheria Alekxandrovna kêu lên.
- Anh, cẩn thận lởi nói một tý! - Avdotia Romanovna nóng nảy đáp, nhưng rồi nàng lại tự chủ được ngay và dịu dàng nói tiếp. - Bây giỠcó lẽ anh mệt rồi, không nói chuyện được đâu…
- Cô tưởng tôi mê sảng chắc? Không… Cô lấy Lugin là vì tôi nhưng tôi không nhận sự hy sinh đó. Vì vậy, ngay ngày mai, cô viết cho hắn một lá thư… cự tuyệt. Sớm mai, cô đem thư cho tôi xem, thế là hết!
- Không Ä‘á»i nào! - ngÆ°á»i con gái bị xúc phạm thét lên. - Anh có quyá»n gì mà…
- Dunia, con cũng nóng nảy quá, thôi, để đến mai… con không thấy là… - bà cụ kinh hoảng vồ lấy Dunia.
- Ôi thà ta đi đi còn hơn!
- Anh ấy mê sảng đấy! - Razumikhin nói lè nhè, - không thì Ä‘á»i nào anh ấy dám làm nhÆ° vậy! Mai rồi cái chứng Ä‘iên dại ấy sẽ bay Ä‘i hết thôi!. NhÆ°ng hôm nay quả anh ấy có Ä‘uổi cổ hắn ra thật, đúng thế đấy. DÄ© nhiên lão kia cÅ©ng cáu… Hắn đến đây thuyết lý phô trÆ°Æ¡ng ra má»™t má»› kiến thức, rồi cúp Ä‘uôi chuồn thắng…
- Thế ra chuyện có thật ư? - bà Punkheria Alekxandrovna kêu lên.
- Mai, anh nhé - Dunia nói, giá»ng ái ngại. - Mẹ Æ¡i ta Ä‘i thôi…, anh Rodia, em Ä‘i nhé!
- Em, em hiểu chÆ°a? - Chàng thu hết tàn lá»±c nói vá»›i theo, - anh không mê sảng đâu, cuá»™c hôn nhân ấy là má»™t việc hèn hạ. Cứ cho rằng anh là má»™t thằng hèn, nhÆ°ng còn em, ít nhất em cÅ©ng không được thế, má»™t ngÆ°á»i là đủ lắm rồi… Dù anh có là má»™t thằng hèn mạt chăng nữa, anh cÅ©ng sẽ không thể coi em là em được nếu, hoặc anh, hoặc Lugin… Thôi, Ä‘i Ä‘i…
- Cậu Ä‘iên rồi! Äồ bạo chúa - Razumikhin gầm lên, nhÆ°ng Raxkonikov lặng thinh, có lẽ chàng không còn đủ sức để đáp lại nữa. Chàng nằm dài trên Ä‘i-văng, quay mặt vào tÆ°á»ng, hoàn toàn kiệt sức. Avdotia Romanovna tò mò nhìn Razumikhin; đôi mắt Ä‘en nhánh sáng long lanh khiến Razumikhin phải rùng mình. Bà Punkheria Alekxandrovna đứng sững ra nhÆ° ngÆ°á»i mất hồn.
- Tôi không tài nào rứt ra mà Ä‘i được! - Bà thá»u thào nói vá»›i Razumikhin, gần nhÆ° tuyệt vá»ng. - Tôi sẽ ở lại đây chá»— nào cÅ©ng được… Nhá» anh Ä‘Æ°a Dunia vá» há»™.
- Thế rồi bà làm hong hết việc cho mà xem? - Razumikhin cũng thầm thì, vẻ hốt hoảng. - ít nhất ta cũng cữ hẵng ra ngoài cầu thang cái đã. Chị Naxtaxia à, soi đèn tí nào!
Ra đến cầu thang. Razumiklin lại khe khẽ nói tiếp:
- Lúc nãy chí thiếu chút nữa anh ấy đánh cả tôi lẫn bác sÄ© đấy. Bà và cô nghe ra chÆ°a? Äánh cả bác sÄ©! Hắn đã phải chịu nhịn ra vỠđể anh ấy khá»i nổi khùng lên đấy. Rồi trong lúc tôi Ä‘ang đứng dÆ°á»›i nhà để theo dõi thì anh ấy đã mặc quần áo lẻn Ä‘i lúc nào không biết. Bây giá», nếu bà và cô cứ làm anh ấy tức lên thì anh sẽ lại lẻn Ä‘i, đêm hôm thế nầy chÆ°a biết chừng anh lại tá»± làm hại đến thân nữa đấy!
- Trá»i? Anh nói sao?
- Vá»›i lại cô Avdotia Romanovna cÅ©ng không thể ngủ má»™t mình trong cái buồng trá» của Piotr Petrovich thuê được. Cái thằng cha Piotr Petrovich tồi thật! Hắn không thể thuê cho bà và cô má»™t căn buồng khá hÆ¡n tý sao! Thôi, tôi hÆ¡i say, nên lá»i lẽ có thô lá»— má»™t chút, bà và cô đừng chấp…
- NhÆ°ng tôi phải đến gặp bà chủ nhà ở đây má»›i được - bà Punkheria Alekxandrovna khẩn khoản, - tôi sẽ van xin bà ta nhÆ°á»ng cho tôi và Dunia má»™t góc để ở lại đêm nay. Tôi không thể bá» nó má»™t mình nhÆ° thế được, không thể được!
Lúc bấy giá» hỠđứng ở bậc thang trÆ°á»›c cá»­a phòng bà chủ. Chị Naxtaxia đứng ở bậc thang dÆ°á»›i, soi đèn cho há». Razumikhin thấy xao xuyến lạ thÆ°á»ng. Ná»­a giá» trÆ°á»›c đây, khi Ä‘Æ°a Raxkonikov vá» nhà, tuy có nói năng ba hoa, anh vẫn thấy hoàn toàn thanh thản và hầu nhÆ° tỉnh táo, mặc dầu tối hôm ấy anh đã nốc rất nhiá»u rượu. GiỠđây, anh cảm thấy mình nhÆ° chìm trong má»™t trạng thái cuồng hoan và hÆ¡i men lại bốc lên đầu anh dữ dá»™i hÆ¡n bá»™i phần. Anh đứng giữa hai mẹ con bà Punkheria Alekxandrovna, cầm tay hai ngÆ°á»i - viện đủ các lý lẽ khuyên nhủ há» má»™t cách mạnh dạn khác thÆ°á»ng và chắc là để thêm sức thuyết phục, cứ má»—i câu anh lại xiết chặt tay há» trong tay mình nhÆ° trong hai gá»ng kìm và nhìn thẳng vào mặt Avdotia Romanovna không chút ngượng ngùng, nhÆ° muốn nhai sống nuốt tÆ°Æ¡i nàng vậy. Äôi khi Ä‘au quá, há» cố rút tay ra khá»i nắm tay to tÆ°á»›ng xÆ°Æ¡ng xẩu của anh, song anh không những không để ý, mà lại còn kéo mạnh há» lại gần anh hÆ¡n nữa. Ví thá»­ lúc ấy há» bảo anh đâm đầu nháy xuống thang gác, chắc anh sẽ nhảy ngay tức khắc, không suy nghÄ© không đắn Ä‘o. Tuy cÅ©ng thấy anh chàng trai trẻ nầy quả rất kỳ cục, và xiết chặt tay mình quá Ä‘au, nhÆ°ng bà Punkheria Alekxandrovna Ä‘ang hoang mang vá» chuyện Rodia, và đối vá»›i bà lúc nầy Razumikhin quả là má»™t vị cứu tinh, nên bà cứ làm ngÆ¡ trÆ°á»›c những cá»­ chỉ kỳ quặc nhá» nhặt ấy. Avdotia Romanovna lúc bấy giá» cÅ©ng hoang mang không kém; tuy chẳng phải là ngÆ°á»i nhút nhát, nàng cÅ©ng không khá»i sá»­ng sốt và hầu thÆ° sợ hãi nữa khi bắt gặp đôi mắt sáng quắc và man dại của ngÆ°á»i bạn anh nàng, duy chỉ vì lòng tin tưởng không bá» bến đối vá»›i con ngÆ°á»i kỳ quặc đó mà câu chuyện của Naxtaxia đã gieo vào lòng nàng, nàng má»›i bỠđược ý định kéo mẹ chạy trốn. HÆ¡n nữa, nàng cÅ©ng hiểu rõ là bây giá» hai mẹ con không dá»… gì thoát khá»i anh ta được. Vả chăng khoảng mÆ°Æ¡i phút sau ná»—i lo lắng của nàng cÅ©ng dịu Ä‘i được phần lá»›n.
Razumikhin có má»™t đặc Ä‘iểm là chỉ trong nháy mắt cung có thể bá»™c lá»™ hết bản chất mình ra được, dù trong tâm trạng nào cÅ©ng vậy, thành thá»­ ai cÅ©ng có thể hiểu ngay mình Ä‘ang giao thiệp vá»›i loại ngÆ°á»i nào.
- Không đến há»i bà chủ nhà được đâu, làm thế thì không gì khá» bằng nữa! - Anh quát to lên, cố thuyết phục bà Punkheria Alekxandrovna - Bà có là mẹ chăng nữa, nhÆ°ng nếu bà ở lại thì anh ấy sẽ Ä‘iên tiết lên, rồi sá»± thể ra sao thì có trá»i biết được? Bà và cô hãy nghe tôi đây. Tôi định thế nầy… Bây giá» thì để chị Naxtaxia ở lại vá»›i anh ấy, còn tôi: tôi sẽ Ä‘Æ°a bà và cô vá» nhà, vỉ ở đấy bà và cô không thể Ä‘i má»™t mình ngoài Ä‘Æ°á»ng được đâu. Vá» mặt nầy ở Petersbung chúng tôi… Thôi thèm vào nói chuyện ấy! Sau đó tôi sẽ chạy ngay lại đây, và xin hứa chắc là chỉ mÆ°á»i lăm phút tôi sẽ trở lại báo cáo vá»›i hai ngÆ°á»i vá» tình trạng sức khá»e của anh ấy: có ngủ được hay không v.v. Sau đó thì… thế nầy nhé! Sau đó tôi sẽ vù ngay vá» nhà, bởi vì tôi còn lÅ© khách khứa Ä‘ang say sÆ°a bí tỉ ở đằng ấy. Tôi sẽ lôi Zoximov theo, cậu ta là bác sÄ© Ä‘ang chăm sóc anh ấy, lúc nầy cậu ta Ä‘ang ở đằng nhà tôi, cậu nầy thì không say, không, không bao giá» say. Tôi sẽ lôi cậu ta đến đằng Rodia và sau đó sẽ lập tức đến đằng bà và cô, không chậm trá»… nhé, nghÄ©a là trong má»™t tiếng đồng hồ nữa bà sẽ nhận được tin tức của tôi Ä‘i chứ! Nếu anh ấy mệt nặng, tôi xin hứa là sẽ Ä‘Æ°a bà đến đằng anh ấy, còn nếu khá thì xin má»i bà Ä‘i nghỉ. Äêm nay tôi sẽ ở lại đây, trong căn buồng ngoài anh ấy sẽ không hay biết gì đâu, tôi sẽ bắt Zoximov vào ngủ trong buồng bà chủ để có thể kịp thá»i Ä‘á»™ng dụng. Lúc nầy đối vá»›i anh ấy thì ai hÆ¡n, bà hay là bác si? Bác sÄ© hÆ¡n chứ, bác sÄ© có ích hÆ¡n nhiá»u. Vậy thì bà hãy cứ trở vá». Còn nhÆ° đến gặp bà chủ thì không thể được, tôi thì được, nhÆ°ng bà thì không bà ta sẽ không bằng lòng đâu bởi vì… bởi vì bà ta ngốc lắm. Rà ta ghen vá»›i cô Avdotia Romanovna, xin bà biết t cho nhÆ° vậy và cả vá»›i bà nữa…nhÆ°ng chắc chắn là vá»›i cô Avdotia Romanovna. Bà ta là má»™t ngÆ°á»i kỳ quặc hết sức. Mà tôi, tôi cÅ©ng là má»™t thằng ngốc. Thôi, thèm vào nói chuyện ấy. Ta Ä‘i Ä‘i. Bà có tin tôi hay không, nào bà nói Ä‘i, bà có tin tôi hay không?
- Mẹ Æ¡i, ta Ä‘i thôi - Avdotia Romanovna nói - chắc chắn anh ấy sẽ làm nhÆ° lá»i anh ấy hứa. Anh ấy đã cứu sống anh Rodia má»™t lần rồi đấy, và nếu quả có bác sÄ© thuận ngủ lại đêm ở đây thì mẹ con mình còn trông mong gì hÆ¡n nữa?
- Äấy, đấy, cô cô thật là hiểu tôi vì có 18 má»™t vị thiên thần! - Razumikhin reo lên, tràn đầy phấn khởi.
- Ta Ä‘i thôi. Chị Naxtaxia, chị lên ngay tức khắc, chong đèn ngồi vá»›i anh ấy, mÆ°á»i lăm phút nữa tôi sẽ trở vá», tuy chÆ°a thật tin hẳn, bà Punkheria Alekxandrovna cÅ©ng không phản đối nữa. Razumikhin nắm cánh tay hai ngÆ°á»i lôi xuống cầu thang. Dù sao, bà cụ cÅ©ng không khá»i thắc mắc: "Tuy có tháo vát và tận tình thật, song không biết liệu anh ta có thể giữ được lá»i hứa không? Anh ta Ä‘ang say thế nầy…"
- À, tôi hiểu rồi, bà nghÄ© là tôi trông có vẻ say chứ gì - Razumikhin thốt lên, cắt ngang dòng ý nghÄ© của bà mà anh vừa phá»ng Ä‘oán trong khi xoạc cẳng bÆ°á»›c trên v**** hè những bÆ°á»›c dài đến ná»—i hai ngÆ°á»i đàn bà chật vật lắm má»›i theo kịp (Ä‘iá»u mà anh cùng không há» chú ý đến). - Thật là ngốc, tôi muốn nói là… tôi say nhÆ° má»™t thằng vô lại, nhÆ°ng vấn Ä‘á» không phải ở đấy, không phải tôi say vì rượu đâu. Từ khi tôi trông thấy bà và cô là đầu óc tôi cứ quay cuồng lên. NhÆ°ng thôi, thèm vào nói chuyện tôi nữa. Xin đừng để ý đến tôi làm gì: tôi chỉ nói láo. Tôi không xứng đáng vá»›i bà và cô, không xứng đáng đến cá»±c Ä‘á»™ ấy Ngay sau khi Ä‘Æ°a bà và cô vá», lập tức tôi sẽ Ä‘i ra ngoài kênh gần đây, kia thôi, tôi sẽ dá»™i hai thùng nÆ°á»›c lên đàu và tỉnh hẳn… Giá ít nhất bà và cô cÅ©ng biết cho rằng tôi yêu quý hai ngÆ°á»i đến nhÆ°á»ng nào!… Äừng cÆ°á»i tôi, cÅ©ng đừng giận tôi nhá! Các bà cứ giận hết má»i ngÆ°á»i Ä‘i, nhÆ°ng đừng giận tôi. Tôi là bạn của anh ấy và do đó tất cÅ©ng là bạn của các bà. Tôi mong được nhÆ° vậy, tôi đã linh cảm nhÆ° vậy… Từ năm ngoái, đã có lúc… NghÄ©a là tôi không linh cảm gì hết vì bà ta và cô đến vá»›i tôi nhÆ° từ trên trá»i sa xuống. Có thể là suốt đêm nay tôi sẽ không ngủ… Lúc nãy, cậu Zoximov cứ sợ là anh ấy Ä‘iên… Äấy cho nên bà đừng làm anh ấy giận lên…
- Anh nói gì thế! - Bà cụ kêu lên.
- Chính bác sÄ© nói nhÆ° vậy thật Æ°? - Avdotia Romanovna hoảng sợ há»i.
- Hắn nói thế nhÆ°ng không phải thế đâu. Không, hoàn toàn không phải. Hắn cÅ©ng đấy cho anh ấy uống má»™t liá»u thuốc, má»™t thứ thuốc bá»™t, tôi thấy mà, và vừa đúng lúc ấy bà và cô đến. á»’ giá để đến mai bà và cô hẵng lại có phải hay hÆ¡n không? Chúng ta Ä‘i nhÆ° thế nầy là rất tốt. Má»™t giá» nữa, Zoximov sẽ báo cáo tÆ°á»ng tận vá»›i bà. Ãt nhất hắn ta cÅ©ng không say nhÆ° tôi! Mà tôi rồi cÅ©ng không say nữa đâu… NhÆ°ng sao tôi lại có thể quá chén thế nhỉ? Chà chính là vì mấy cái thằng quá»· sứ, chúng lôi cuốn tôi vào cuá»™c tranh luận. Thế mà tôi đã tá»± dặn là không được tranh luận rồi chứ có phải… chúng chỉ toàn nói nhảm! Tí nữa thì tôi gây ẩu đả! Tôi đã để chú tôi ở lại làm chủ toạ… Bà và cô có biết không: chúng nó yêu cầu phải huá»· diệt cá tính, và coi đó là lý tưởng tuyệt đỉnh đấy! Phải làm sao cho mình không phải là bản thân mình, càng ít giống mình ngần nào càng tốt ngần ấy. Äấy, chúng nó muốn Ä‘i đến kết luận nhÆ° vậy đấy! Äối vá»›i chúng, đó là đỉnh tá»™t cùng của tiến bá»™. Thà chúng nó tán láo nhÆ°ng tán cho Ä‘á»™c đáo má»™t chút, chứ đằng nầy…
- Anh nầy, - bà Punkheria Alekxandrovna rụt rè ngắt lá»i Razumikhin, song chỉ càng làm cho anh chàng cao hứng lên.
- Thế bà nghÄ© sao? - Razumikhin cất cao giá»ng gào to hÆ¡n nữa, - bà tưởng tôi ná»—i khùng lên vì chúng nó tán láo à? Không phải. Tôi lại thích cho chúng nó tán nữa đấy. Tán láo là cái đặc quyá»n duy nhất của con ngÆ°á»i so vá»›i các sinh vật khác. Chính có tán láo ngÆ°á»i ta má»›i đạt được đến chân lý. Chính vì tôi tán láo nên tôi má»›i là ngÆ°á»i; không bao giỠđạt đến được má»™t chân lý nào mà lại không phải tán láo đến mÆ°á»i bốn lần, có thể đến má»™t trăm bốn mÆ°Æ¡i lần nữa là khác, và nhÆ° thế cÅ©ng là má»™t thứ vinh dá»±, thế nhÆ°ng chúng ta lại không biết tán láo cho Ä‘á»™c đáo, dùng trí tuệ của mình mà tán láo! Anh cứ tán láo vá»›i tôi Ä‘i, nhÆ°ng hãy tán láo theo kiểu riêng của anh: tôi sẽ ôm hôn anh ngay.
Tán láo, nhÆ°ng theo kiểu của mình, có lẽ còn tốt hÆ¡n là nói đúng nhÆ°ng lại nhai lại của kẻ khác; trong trÆ°á»ng hợp đầu, anh chính là má»™t con ngÆ°á»i, còn trong trÆ°á»ng hợp sau thì chỉ là má»™t con vật! Chân lý không mất Ä‘i đâu, nhÆ°ng cuá»™c sống có thể huá»· diệt được, đã có những trÆ°á»ng hợp nhÆ° thế. Bây giá» chúng Ä‘ang làm gì đây? Tất cả, tất cả chúng ta, không trừ ai, dù là trong lÄ©nh vá»±c khoa há»c, văn hoá, tÆ° tưởng, phát mình hay trong lÄ©nh vá»±c của lý tưởng, dục vá»ng, chủ nghÄ©a tá»± do, lý trí, kinh nghiệm, tất cả, trong tất cả má»i lÄ©nh vá»±c, chúng ta Ä‘á»u chỉ lên đến lá»›p dá»± bị tiểu há»c thôi. Chúng ta Æ°a chuá»™ng những tri thức mà ngÆ°á»i khác má»›m cho ta sau khi đã nhai kỹ. Có đúng nhÆ° vậy không? Tôi nói nhÆ° vậy có đúng không?- Razumikhin quát tÆ°á»›ng lên, vừa lay vừa xiết chặt tay hai mẹ con Dunia. - Có đúng không?
- Ôi! Trá»i Æ¡i! Tôi chịu thôi, - bà Punkheria Alekxandrovna đáp.
- Äúng, đúng nhÆ° vậy… tuy có nhiá»u Ä‘iểm tôi chÆ°a đồng ý hẳn. - Avdotia Romanovna nghiêm trang tiếp lá»i, rồi bất giác kêu lên má»™t tiếng vì lần nầy Razumikhin bóp chặt tay nàng Ä‘au quá.
- Äúng. Cô nói là đúng. Vậy, nếu vậy thì cô… cô - Anh ta phấn khởi reo lên. - cô thật là má»™t nguồn nhân hậu, thanh cao, thông tuệ và… hoàn mỹ. Xin cô hãy Ä‘Æ°a tay ra cho, Ä‘Æ°a Ä‘i! Cả bà nữa, lúc nầy tôi muốn quỳ xuống, hôn tay cô, ngay ở đây ngay bây giá»!
Và anh ta quỳ luôn xuống v**** hè, may sao lúc ấy vắng ngÆ°á»i.
- Thôi đừng, tôi van anh, anh làm gì thế? - bà Punkheria Alekxandrovna hoảng hốt đến cực điểm vội kêu lên.
- Anh đứng dậy Ä‘i. Kìa, đứng len! - Dunia cÆ°á»i, tuy chính nàng cÅ©ng hốt hoảng.
- Không, không Ä‘á»i nào, nếu cô không chìa tay ra cho tôi! Äấy nhé, bây giá» thì được, ta Ä‘i thôi! Tôi chỉ là thằng thô lá»—. Tôi không xứng đáng vá»›i cô, tôi say, và tôi tá»± thấy hổ thẹn lắm, tôi không xứng đáng được yêu cô, song phàm kẻ nào chÆ°a hẳn là súc vật cÅ©ng Ä‘á»u phải quỳ xuống trÆ°á»›c mặt cô cả! Cho nên tôi đã quỳ xuống… Chá»— ở của cô đấy à, chỉ riêng Ä‘iá»u nầy thôi cùng đủ để Rodia có quyá»n tống cổ Piotr Petrovich ra khá»i nhà rồi? Sao hắn lại dám Ä‘Æ°a cô đến ở má»™t nhà trá» nhÆ° thế nầy được! Thật là bêu xấu! Cô có biết hạng ngÆ°á»i nào thì ngÆ°á»i ta để cho vào đây không? Thế mà cô là vợ chÆ°a cÆ°á»›i của hắn chứ có phải không đâu! Cô chính là vợ chÆ°a cÆ°á»›i của hắn, phải không nào? Vậy thì, tôi xin nói thẳng vá»›i cô rằng ngÆ°á»i chồng chÆ°a cÆ°á»›i của có là má»™t thằng chó đểu!
- Ông Razumikhin ạ, ông quên mất rằng… - bà Punkheria Alekxandrovna nói.
- Vâng, vâng, bà nói đúng, tôi quên mất, chết thật. - Razumikhin hối hận đáp - nhÆ°ng, nhÆ°ng bà đừng giận tôi vì những lá»i tôi vừa nói ra. Bởi vì tôi thành thật. Bà nói, chứ không phải vì… hừm. Nếu vì thế thì thật là tồi, tóm lại không phài vì tôi… Hừm, thôi được, tôi sẽ không nói gì nữa, tôi không dám nói NhÆ°ng hôm qua, khi hắn má»›i bÆ°á»›c vào buồng, chúng tôi đã biết ngay rằng con ngÆ°á»i ấy không phải cùng cánh vá»›i chúng ta, không phải vì chúng tôi thấy hắn vào vá»›i má»™t cái đầu má»›i uốn ở hiệu ra, cÅ©ng không phải vì hắn hối hả phô trÆ°Æ¡ng má»› kiến thức của hắn ra đâu, nhÆ°ng chính vì hắn là má»™t thằng mật thám, má»™t tên đầu cÆ¡, vì hắn chính là má»™t tên Do Thái, má»™t thằng bịp bợm: trông qua cÅ©ng biết ngay. Bà tưởng hắn thông minh Æ°? Không đâu hắn đần Ä‘á»™n hết chá»— nói! Äấy, cô nghÄ© xem, hắn mà có thể là chồng cô được Æ°? Ôi! Trá»i ôi! Các bà thứ nghÄ© xem. - vừa bÆ°á»›c chân lên cầu thang anh đã dừng phắt ngay lại, - bạn bè của tôi ở đằng nhà dù có say chăng nữa thì há» cÅ©ng là những ngÆ°á»i lÆ°Æ¡ng thiện và chúng tôi, kể cả tôi vì tôi cÅ©ng thế, dù chúng tôi có nói láo chăng Ä‘i nữa thì rồi má»™t ngày kia nói láo mãi chúng tôi cÅ©ng sẽ đạt được đến chân lý, vì con Ä‘Æ°á»ng chúng tôi Ä‘ang Ä‘i là má»™t con Ä‘Æ°á»ng cao quý, còn Piotr Petrovich thì… con Ä‘Æ°á»ng hắn Ä‘i không cao quý chút nào. Tuy tôi vừa chá»­i bá»›i há» thậm tệ, song tôi kính trá»ng há»; ngay đối vá»›i Zamiotov, tôi không kính trá»ng gì nhÆ°ng tôi rất mến hắn vì hắn là má»™t thằng nhóc con! Cả đối vá»›i cái thằng súc sinh Zoximov kia nữa cÅ©ng thế, bởi vì hắn ta thật thà và biết việc. NhÆ°ng thôi đủ rồi, má»i việc Ä‘á»u đã sáng tá» và Ä‘á»u được tha thứ… Tha thứ chứ? Có phải không ạ? Thôi, ta Ä‘i thôi! Tôi biết cái hành lang nầy rồi, đã có lần tôi đến đây. Kia, ở số 3 ấy, đã từng xảy ra má»™t việc bậy bạ… Nào! Các bà ở buồng nầy? Số bao nhiêu. Số 8 à? Äược, ban đêm các bà nhá»› khoá chặt cá»­a lại, đừng để cho ai vào cả. MÆ°á»i lăm phút nữa tôi sẽ Ä‘em tin tức lại cho các bà rồi sau đó nữa tiếng tôi sẽ trở lại vá»›i Zoximov, các bà cứ chá». Thôi tạm biệt, tôi Ä‘i đây.
- Trá»i Æ¡i, Dunia, anh con rồi sẽ ra sao? - bà Punkheria Alekxandrovna lo sợ nói vá»›i con gái.
- Mẹ cứ bình tĩnh mẹ ạ, - Dunia vừa bỠmũ, cởi áo choàng vừa đáp lại. - Chính Chúa đã phái cái ông nầy đến với chúng ta đấy, tuy ông ta cũng hơi quá chén. Con xin bảo đảm là mẹ con ta có thể tin được vào ông ấy. Vả lại ông ta đã giúp anh con biết bao nhiêu là việc…
- Trá»i Æ¡i, Dunia! Biết anh ta có trở lại nữa không? Mà sao mẹ lại nỡ tâm rá»i Rodia nhỉ! Thật mẹ không ngá» sẽ gặp anh con trong má»™t tình trạng nhÆ° thế, không, thật không ngá». Vừa rồi anh con má»›i phÅ© phàng làm sao! Tưởng nhÆ° nó không hài lòng khi gặp lại mẹ con ta…
Bà ứa nước mắt.
- Không, không phải thế đâu mẹ ạ, mẹ không trông rõ đấy thôi, mẹ chỉ khóc suốt. Anh Rodia Ä‘ang bị khích Ä‘á»™ng vì má»™t căn bệnh trầm trá»ng, nguyên do chỉ có thế thôi.
- Ôi! Bệnh vá»›i tật! Rồi sẽ ra sao đây, rồi sẽ ra sao đây! Mà Dunia, nó ăn nói vá»›i con má»›i tệ chứ? - Bà mẹ nói, rụt rè nhìn vào mắt Dunia nhÆ° muốn Ä‘á»c hết ý nghÄ© của nàng, lòng cùng đã khuây khuây vì thấy Dunia bênh vá»±c Rodia, nghÄ©a là đã tha thứ cho anh - Mẹ tin chắc là đến mai anh con sẽ nghÄ© lại, - bà nói thêm để cố tìm hiểu cho đến cùng tâm trạng con gái.
- Con thì con biết chắc rằng ngày mai anh Rodia lại cÅ©ng sẽ nói nhÆ° vậy… vá» vấn Ä‘á» nầy, - Avdotia Romanovna ngắt lá»i mẹ. Và dÄ© nhiên, đến đây câu chuyện cÅ©ng chấm dứt, vì đây là má»™t vấn Ä‘á» tế nhị mà bà Punkheria Alekxandrovna Ä‘ang rất ngại Ä‘á» cập đến.
Dunia đến hôn mẹ. Bà cụ lặng thinh ôm chặt lấy nàng, Ä‘oạn bà ngồi xuống lo âu chỠđợi Razumikhin trở vá».
Bà Ä‘Æ°a mắt rụt rè nhìn theo con gái Ä‘ang chắp tay Ä‘i Ä‘i lại lại trong buồng suy nghÄ© liên miên, lòng cÅ©ng thấp thá»m đợi chá» nhÆ° mẹ. Cái kiểu Ä‘i Ä‘i lại lại từ góc nầy sang góc kia nhÆ° vậy đã thành má»™t thói quen đối vá»›i Avdotia Romanovna mỗỉ khi nàng suy nghÄ©, và những lúc nhÆ° vậy bao giá» mẹ nàng cÅ©ng sợ phá rối dòng suy tưởng của nàng.
Razumikhin quả cÅ©ng lố bịch vá»›i cái tình cảm bồng bá»™t đối vá»›i Avdotia Romanovna, má»™t tình cảm Ä‘á»™t ngá»™t cháy bùng lên trong cÆ¡n tuý luý; song cứ ngắm ngÆ°á»i con gái, nhất là bây giá» khi nàng Ä‘ang buồn bã và đăm chiêu chắp tay Ä‘i Ä‘i lại lại trong phòng thì chắc nhiá»u ngÆ°á»i sẽ hiểu được cái thái Ä‘á»™ kỳ quặc của Razumikhin mà lượng thứ cho anh. Avdotia Romanovna đẹp lắm; thân nàng cao dong dá»ng, cân đối lạ thÆ°á»ng, má»—i cá»­ chỉ của nàng Ä‘á»u thể hiện sức mạnh và lòng tá»± tin, mà không há» mày may làm giảm vẻ dịu dàng và kiá»u diá»…m.
Mặt Avdotia giống mặt anh nàng, nhÆ°ng đó là khuôn mặt của má»™t giai nhân. Tóc nàng màu hung thẫm, sáng hÆ¡n của anh nàng má»™t tí, đôi mắt nàng hầu nhÆ° Ä‘en, sáng long lanh, kiêu kỳ, nhÆ°ng đôi lúc lại hiá»n dịu khác thÆ°á»ng. Da mặt nàng trắng xanh, song không phải thứ nÆ°á»›c da xanh bủng của ngÆ°á»i ốm yếu, gÆ°Æ¡ng mặt nàng sáng bừng lên má»™t khí sắc khá»e mạnh và tÆ°Æ¡i trẻ. Miệng nàng hÆ¡i nhá», đôi môi tÆ°Æ¡i thắm, môi dÆ°á»›i và cằm nàng hÆ¡i nhô ra má»™t chút. Äó là nét không Ä‘á»u duy nhất trên khuôn mặt xinh đẹp của nàng, song Ä‘iá»u đó cÅ©ng tạo cho mặt nàng má»™t vẻ đặc biệt cÆ°Æ¡ng nghị vì dÆ°á»ng nhÆ° kiêu ngạo nữa. Nét mặt nàng có phần nghiêm nghị, đăm chiêu hÆ¡n là vui vẻ, nhÆ°ng ngược lại nụ cÆ°á»i nở trên môi nàng má»›i ăn nhịp vá»›i khuôn mặt ấy làm sao. Tiếng cÆ°á»i vui vẻ, hồn nhiên và vô tÆ° lá»± má»›i hợp vá»›i nàng làm sao, mà cÅ©ng dá»… hiểu tại sao Razumikhin, con ngÆ°á»i chân tình, cởi mở, thật thà, trung hậu và khoe nhÆ° thần ấy, lại Ä‘ang lúc say sÆ°a, và cÅ©ng chÆ°a hỠđược thấy ai đẹp nhÆ° vậy, má»›i thoạt nhìn nàng đã mất tá»± chủ đến nhÆ°á»ng ấy. HÆ¡n nữa sá»± tình cá» dÆ°á»ng nhÆ° cố ý cho anh ta trông thấy Dunia đúng vào lúc lòng nàng Ä‘ang tràn ngập yêu Ä‘Æ°Æ¡ng, Ä‘ang say sÆ°a vá»›i hạnh phúc được gặp ngÆ°á»i anh yêu quý. Rồi sau đó anh lại thấy cánh môi của nàng run lên vì phẫn uấ trÆ°á»›c những nhÆ°ng yêu sách xấc xược, vô ân và tàn nhẫn của anh nàng, và anh không cầm lòng được nữa.
Vả chăng Razumikhin cÅ©ng nói đúng khi đứng trên cầu thang trong cÆ¡n say, anh đã thốt ra rằng bà chủ nhà kỳ quặc vá»›i Raxkonikov - Praxkopia Ivanovna sẽ phải phát ghen không những vá»›i Avdotia Romanovna mà có thể là ngay cả vá»›i bà Punkheria Alekxandrovna. Tuy đã bốn mÆ°Æ¡i ba tuổi bà Punkheria Alekxandrovna vẫn giữ được những nét kiá»u diá»…m của nhan sắc ngày xÆ°a, trông bà lại còn trẻ hÆ¡n tuổi nhiá»u; những ngÆ°á»i đàn bà đã già mà vẫn giữ mãi được sá»± trong sáng của tâm hồn, những tình cảm tÆ°Æ¡i mát, tấm nhiệt tình chân thật và thanh cao, thÆ°á»ng hay có vẻ đẹp đó. CÅ©ng xin mở ngoặc nói thêm rằng giữ được tất cả những đức tính đó chính là phÆ°Æ¡ng tiện duy nhất để khá»i bị mất vẻ đẹp ngay khi đã vá» già. Tóc bà Punkheria Alekxandrovna đã lốm đốm bạc và thÆ°a thá»›t dần, nhÆ°ng nếp nhăn chân chim đã hằn lên từ lâu ở khóe mắt, má đã bóp vào và khô héo Ä‘i vì lo âu và sầu muá»™n tuy nhiên nét mặt của bà vẫn xinh đẹp. Äó là chân dung của Dunia thêm hai mươỉ tuổi nữa, chỉ có khác là môi dÆ°á»›i của bà không nhô ra, nên không có cái vẻ đặc biệt của Dunia. Bà Punkheria Alekxandrovna là má»™t ngÆ°á»i đàn bà dá»… xúc Ä‘á»™ng, song không phải đến mức quá Ä‘a cảm, tính rụt rè và hay nhÆ°á»ng nhịn nhÆ°ng chỉ đến má»™t chừng má»±c nào thôi: bà có thể dung thứ, chấp nhận rất nhiá»u, ngay cả những Ä‘iá»u trái vá»›i định kiến của bà, nhÆ°ng bao giá» cÅ©ng có má»™t giá»›i hạn do lá»ng trung thá»±c do những quan niệm sống và những quy tắc tối thiểu của bà vạch ra mà không hoàn cảnh nào có thể buá»™c bà vi phạm được.
Razumikhin ra Ä‘i vừa được hai mÆ°Æ¡i phút thì trên cánh của nghe có hai tiếng gõ khè nhÆ°ng dồn dập: anh ta đã trở vá».
- Tôi không vào đâu, tôi không có thì giá», - anh nói vá»™i khi há» ra mở cá»­a. - Anh ấy Ä‘ang yên giấc, ngủ rất ngon, rất say. Chỉ mong sao anh ấy cứ ngủ được mÆ°á»i tiếng nhÆ° vậy. Naxtaxia Ä‘ang ở bên cạnh anh ấy. Tôi đã dặn chị ta là không được Ä‘i đâu hết trÆ°á»›c khi tôi trở vá». Bây giá» thì tôi Ä‘i lôi Zoximov đến đây, cậu ta sẽ thân đến bẩm báo; sau đó thì xin bà và cô hãy Ä‘i nghỉ, tôi thấy bà và cô đã quá mệt rồi…
Äoạn anh ta men theo hành lang ra ngoài.
- Con ngÆ°á»i thật là tháo vát và… tận tình! - Bà Punkheria reo lên, lòng tràn ngập vui sÆ°á»›ng.
- Anh ấy tốt quá. - Avdotia Romanovna hồ hởi đáp, rồi lại tiếp tục đi đi lại lại trong phòng.
ChÆ°a được má»™t tiếng đồng hồ đã có tiếng bÆ°á»›c lá»™p cá»™p trong hành lang và kế đến có tiếng gõ cá»­a. Hai ngÆ°á»i đàn bà Ä‘ang chỠđợi, bây giá» hỠđã hoàn toàn tin vào lá»i hứa của Razumikhin, và quả nhiên anh đã lôi được Zoximov đến. Zoximov thuận bá» ngay bữa tiệc trà để đến thăm Raxkonikov, nhÆ°ng còn đến đằng các bà thì anh ta có ý miá»…n cưỡng và nghi ngại, vì không tin lắm vào lá»i Razumikhin Ä‘ang say tuý luý. NhÆ°ng đến đây tính tá»± ái của anh lập tức được xoa dịu và còn được thoả thuê nữa là khác; anh đã hiểu ra rằng ngÆ°á»i ta quả Ä‘ang chỠđợi mình nhÆ° má»™t đấng tiên tri. Anh ta ở lại đúng mÆ°á»i phút và đã hoàn toàn thuyết phục, làm yên lòng được bà Punkheria Alekxandrovna. Anh ta nói năng má»™t cách sốt sắng khác thÆ°á»ng, tuy nhiên cÅ©ng cố giữ cái vẻ dè dặt và nghiêm trang của má»™t ông bác sÄ© hai mÆ°Æ¡i bảy tuổi khi được má»i đến thăm má»™t căn bệnh quan trá»ng. Anh ta không nói má»™t câu nào ra ngoài vấn Ä‘á» cả và không mảy may tó ý muốn thắt mối quan hệ riêng tÆ° và gần gÅ©i nào hÆ¡n vá»›i hai ngÆ°á»i đàn bà. Thoạt má»›i vào, nhìn thấy sắc đẹp lá»™ng lẫy của Avdotia Romanovna, lập tức anh ta cố làm ra vẻ không mảy may chú ý đến nàng và suốt trong thá»i gian ngồi trong buồng, anh chỉ thÆ°a chuyện vá»›i má»™t mình bà Punkheria Alekxandrovna thôi. Thái Ä‘á»™ đó khiến anh ta thấy lòng thoả mãn vô cùng. Vá» phần bệnh nhân, Zoximov cho biết là hiện trạng rất khả quan. Theo sá»± chẩn Ä‘oán của anh ta thì căn bệnh của Raxkonikov, ngoài những Ä‘iá»u kiện vật chất thiếu thốn mà chàng phải chịu Ä‘á»±ng trong mấy tháng gần đây, còn là do má»™t số yếu tố tinh thần nữa: "Có thể nói đó là hậu quả của những tác Ä‘á»™ng vật chất và tinh thần phức tạp của những mối lo lắng, sợ hãi, Æ°u tÆ°, của má»™t vài ý tưởng nào đó, vẫn vẫn". Bất chợt thấy Avdotia Romanovna Ä‘ang hết sức chăm chú lắng tai nghe mình, Zoximov bèn phát triển luận Ä‘iểm của mình má»™t cách khoái trá.
Khi bà Punkheria Alekxandrovna vá»›i má»™t giá»ng lo âu và rụt rè há»i anh ta xem "có những triệu chứng gì của bệnh Ä‘iên không", anh nở má»™t nụ cÆ°á»i Ä‘iểm tÄ©nh và cởi mở mà đáp rằng ngÆ°á»i ta đã hiểu những lá»i của anh theo má»™t nghÄ©a phóng đại, rằng quả nhiên có thể thấy ở bệnh nhân má»™t ý nghÄ© gì cố định má»™t cái gì nhÆ° là chứng thiên chấp - nhất là vì hiện nay Zoximov lại Ä‘ang đặc biệt nghiên cứu cái ngành y há»c hết sức lý thú nầy, song cÅ©ng phải nhá»› rằng hầu nhÆ° mãi đến nay bệnh nhân vẫn mê sảng và… tất nhiên có những ngÆ°á»i thân thích nhÆ° thế nầy Raxkonikov sẽ chóng khoẻ hÆ¡n, sẽ được khuây khoả và nói chung đó là má»™t tác dụng rất tốt "miá»…n là làm sao tránh được cho anh ấy những sá»± kích Ä‘á»™ng má»›i" - anh ta nói thêm vá»›i má»™t giá»ng quan trá»ng. Äoạn Zoximov đứng dậy cáo từ vừa trịnh trá»ng vừa vui vẻ, và được tiá»…n chân bằng những lá»i chúc phÆ°á»›c, những lá»i cảm Æ¡n nồng nhiệt và những lá»i cầu nguyện tha thiết. Avdotia Romanovna lại còn chìa bàn tay xinh xắn ra cho anh, tuy anh không há» ngỠý muốn thế. Zoximov ra vá», rất hài lòng vá» cuá»™c Ä‘i thăm của mình vả lại càng hài lòng hÆ¡n nữa vá»›i chính bàn thân mình.
- Ngày mai chúng ta sẽ nói chuyện; bây giỠthì các bà nhất định phải ngủ thôi - Razumikhin vừa đi ra với Zoximov vừa khẩn khoản - Sáng mai, tôi sẽ đến thật sớm để báo tin cho các bà rõ.
- Cái cô Avdotia Romanovna ấy trông mới đáng yêu làm sao. - Zoximov nhận xét một cách chân tình khi cả hai đã ra ngoài phố.
- Äáng yêu? Cậu nói đáng yêu à? - Razumikhin hét tÆ°á»›ng lên và lập tức chồm vào nắm lấy cổ Zoximov - Nếu cậu còn dám nói má»™t lần nữa… Hiểu chÆ°a? Cậu hiểu chÆ°a? - Razumikhin vừa gào lên vừa day day cổ áo Zoximov và ép anh ta vào tÆ°á»ng.
- Buông tớ ra nào, đồ say rượu! - Zoximov gỡ tay bạn ra, nói.
Và khi Razumikhin đã buông tay, Zoximov nhìn anh chòng chá»c rồi bá»—ng rÅ© ra cÆ°á»i. Razumikhin đứng trÆ°á»›c mặt bạn, hai tay buông thõng, vẻ mặt nghiêm nghị, nhÆ° Ä‘ang miên man trong những ý nghÄ© Ä‘en tối.
- Tớ thật là một con lừa. - anh nói, mặt tối sầm lại như đám mây giông tố, nhưng cậu… cậu cũng thế.
- Ơ, ông bạn tôi ơi, không, không thể tí nào đâu nhé! Tôi không mơ tưởng những chuyện vớ vẩn đâu.
HỠlặng thinh bước đi và mãi khi gần đến nhà Raxkonikov, Razumikhin đang mải lo âu nghĩ ngợi, mới lên tiếng:
- Nầy, cậu là má»™t tay khá, nhÆ°ng ngoài các tật xấu thậm tệ khác của cậu, cậu còn là má»™t tay chúa tán gái, tá»› biết, mà là má»™t tay tán gái vào loại bẩn thỉu nữa. Cậu quả là má»™t thằng nông nổi, nhu nhược, Æ°a hưởng lạc, cậu rá»­ng mỡ lên rồi không biết tá»± kiá»m chế gì nữa, đấy nhÆ° thế tá»› gá»i là bẩn thỉu đấy, vì thói ấy sẽ Ä‘Æ°a cậu ngay xuống bùn lầy. Cậu đã trở thành nhu nhược, ẻo lả đến ná»—i tá»› không thể nào hiểu nối tại sao đã thế mà cậu vẫn có thể là má»™t thằng thầy thuốc giá»i, mà lại tận tâm nữa kia chứ? Cậu ngủ trên đệm bông (má»™t bác sÄ©) nhÆ°ng đêm cậu có thể choàng dậy Ä‘i thăm bệnh nhân… Äá»™ ba năm sau chắc cậu sẽ không làm nhÆ° vậy nữa… Thôi được, mẹ kiếp, vấn Ä‘á» không phải ở đây nó ở chá»— nầy kia: cậu sẽ nghỉ đêm trong căn nhà của bà chủ, tá»› nói khản cả há»ng bà ta má»›i nghe đấy; còn tá»›, tá»› sẽ ngủ trong bếp: cÅ©ng là má»™t dịp để hai cô cậu làm thân vá»›i nhau hÆ¡n. Không phải nhÆ° cậu nghÄ© đâu! Không, ông bạn của tôi Æ¡i, không phải nhÆ° vậy tí nào đâu…
- Nhưng tớ có nghĩ gì đâu.
- Nầy, bà ta thì bẽn lẽn, thầm lặng, rụt rè, trinh bạch hết chá»— nói, tuy vậy, chỉ cần tá»› thở dài má»™t tiếng là bà ta chảy ra nhÆ° sáp. Äúng thế đấy. Nhân danh tất cả các thứ ma quá»· trong trá»i đất, xỉn cậu hay giúp tá»› thoát khá»i bà ta, tá»› van cậu. Bà ta khả ái vô cùng… Tá»› sẽ hậu tạ, tá»› thá» là tá»› sẽ hậu tạ.
Zoximov lại phá lên cÆ°á»i to hÆ¡n.
- Chà, cậu hăng quá thế? Tá»› biết làm gì bà ta bây giá»â€¦
- Tá»› dám quả quyết vá»›i cậu là không tốn công tốn sức lắm đâu, cậu cứ nói thật nhiá»u vào, bất cứ chuyện gì, chỉ cần cậu ngồi cạnh bà ta và nói chuyện là được. HÆ¡n nữa cậu là bác sÄ©, trÆ°á»›c hết cứ kể cho bà ta má»™t Ä‘Æ¡n thuốc gì đó, tá»› cam Ä‘oan là cậu sẽ không phải ân hận gì đâu. Bà ta có má»™t chiếc chavecin (1); cậu biết là tá»› cÅ©ng có biết đàn hát đôi chút chứ gì, tá»› có má»™t bản tình ca nhá», tình ca Nga hẳn hoi: "Dòng chân tôi tuôn lã chã". Bà ta mê tình ca lắm, chính tá»› làm quen vá»›i bà ta là bắt đầu bằng bài hát tình ca ấy đấy. Vả lại cậu là má»™t tay chÆ¡i dÆ°Æ¡ng cầm lão luyện, vào bậc thầy, má»™t Rubinstein (2)… Tá»› dám chắc là cậu sẽ không có gì phải ân hận đâu.
- Nhưng cậu đã có hứa hẹn gì với bà ta rồi chăng?
- Má»™t lá»i hứa hẹn trên giấy tá» chẳng hạn? Có lẽ cậu đã hứa hôn vá»›i bà ấy rồi chăng?
- Không, chÆ°a, chÆ°a há»! Vả chăng hà ta không phải nhÆ° cậu tưởng tí nào đâu? Shebarov đã rắp ranh…
- Thôi, thế thì cứ buông bà ta ra thôi.
- Nhưng không thể buông ra được.
- Sao lại không?
- Vì không thể được, thế thôi! Ở đây có một ma lực hấp dẫn thế nào ấy cậu ạ.
- Thế tại sao cậu lại quyễn rũ bà ta?
- Thì tá»› có quyến rÅ© gì đâu, có lẽ chính tá»› bị quyến rÅ© thì có, vì tá»› ngu ngốc má»›i đến ná»—i thế. Còn vá» phần bà ta thì bất luận là cậu hay tá»›, miá»…n là có má»™t ngÆ°á»i ngồi thở dài thở vắn bên cạnh là được. Nầy, cậu ạ…
Tá»›i không biết nói thế nào cho cậu hiểu bây giá». À, thế nầy, cậu vốn giá»i toán và tá»› biết bây giá» cậu cÅ©ng Ä‘ang còn nghiên cứu… Äược, cậu cứ Ä‘em ra trình bày phép tính tích phân cho bà ấy nghe, tá»› không đùa đâu, tá»› cam Ä‘oán là bà ta chẳng cần gì chuyện đó đâu, bà ta ngồi ngắm cậu mà thở dài, cứ thế suốt năm. NhÆ° tá»› chẳng hạn, tá»› đã nói chuyện hai ngày liá»n vá»›i bà ta vá» thượng nghị viện Phổ (vì tá»› còn biết nói cái gì nữa kia chứ!); thế là bà ta cứ việc thở dài! NhÆ°ng cẩn thận, đừng có mà nói chuyện yêu Ä‘Æ°Æ¡ng đấy nhé! Bà ta cả thẹn lắm, có thể nổi cÆ¡n Ä‘á»™ng kinh lên đấy? Cậu chí cần làm ra bá»™ không dứt được, thế là đủ. Thôi thì má»i thứ tiện nghi trên Ä‘á»i; cứ y nhÆ° ở nhà cậu ấy - Ä‘á»c sách, ngồi, nằm, viết lách tha hồ. Cậu có thể hôn bà ta nữa cÅ©ng được, nhÆ°ng phải từ từ đấy!
- Nhưng tớ cần cóc gì bà ấy mới được chứ?
- Ờ, quả thật tá»› không biết giải thích thế nào cho cậu hiểu được. Rồi cậu sẽ thấy, cậu và bà ấy hôn nhau hoàn toàn. TrÆ°á»›c đây, tá»› đã nghÄ© đến cậu. Và thế nào cuối cùng cậu cÅ©ng Ä‘i vào Ä‘Æ°á»ng đó! Äã thế thì sá»›m hay muá»™n có khác gì? Äây quả là má»™t cuá»™c sống trên đệm bông, mà không phải chỉ có thế đâu nhé, cậu sẽ bị hút hẳn vào cuá»™c sống đó. Ở đây chính là nÆ¡i tận cùng thế giá»›i, là nÆ¡i bá» neo, là bá» bến yên lành, là rốn của trái đất, ná»n tảng của vÅ© trụ, là bánh rán béo ngậy, chả cá ngon lành, là ấm xamovar lúc chiá»u tà, là những tiếng thở dài âu yếm, là những tấm áo ná»™i tầm thÆ¡m tho, là chiếc giÆ°á»ng êm ấm… cậu sẽ nhÆ° đã chết, thế nhÆ°ng đồng thá»i cậu vẫn sống: thật là lợi được cả hai bê! Thôi, ông bạn tôi Æ¡i, tán láo đủ rồi! Äi ngủ được rồi đấy! Nầy, đêm thỉnh thoảng tá»› hay thức giấc có gì tá»› sẽ đến Rodia má»™t tí xem, má»i việc Ä‘á»u ổn cả thôi; nếu muốn thì cậu cÅ©ng lên xem qua hắn ta má»™t chút. NhÆ°ng nếu thấy có gì hÆ¡i khả nghi, nhÆ° mê sảng hay sốt siếc chẳng hạn thì nhá»› gá»i tá»› dậy ngay đấy nhé. Vả chăng, cÅ©ng không thể nào…

Chú thích:
(1) Loại dương cầm kiểu cổ
(2) Nhà dương cầm và nhà soạn nhạc Nga (1829-1894)

ChÆ°Æ¡ng 15

Phần III



Sáng hôm sau, hÆ¡n bảy giá» Razumikhin má»›i thức giấc, Æ°u tÆ° và trầm lặng, không hiểu sao anh cứ có má»™t cảm giác áy náy má»›i lạ, bất ngá». ChÆ°a bao giá» anh nghÄ© là sẽ có lần thức dậy trong má»™t tâm trạng nhÆ° thế. Anh nhá»› lại cho đến từng chi tiết nhá» nhặt nhất trong những việc xảy ra hôm qua và hiểu rằng đã có má»™t chuyện gì khác thÆ°á»ng vừa diá»…n ra trong lòng anh, má»™t ấn tượng từ trÆ°á»›c đến nay anh chÆ°a há» biết, không có chút gì giống những ấn tượng trÆ°á»›c đây. Äồng thá»i anh cùng nhận thức rõ ràng rằng giấc mÆ¡ đã nhen nhóm lên trong lòng mình là má»™t ao má»™ng cá»±c kỳ viển vông, đến ná»—i anh phải tá»± thấy hổ thẹn và hối hả quay sang những chuyện khác, thá»±c tế, cấp thiết hÆ¡n mà "cái ngày khỉ gió hôm qua" đã để lại cho anh nhÆ° má»™t di sản.
Äiá»u khiến anh kinh hãi nhất là hôm qua anh đã xá»­ sá»± má»™t cách "đê tiện và khả ố", không phải chỉ vì anh đã say rượu mà còn vì do má»™t lòng ghen tuông ngu xuẩn, anh đã lợi dụng hoàn cảnh bối rối của ngÆ°á»i thiếu nữ để chá»­i bá»›i vị hôn phu của nàng trÆ°á»›c mặt nàng mà không há» hay biết gì vá» những mối quan hệ giữa hai ngÆ°á»i, vá» hoàn cảnh của há», hÆ¡n nữa cÅ©ng không biết rõ ngÆ°á»i kia thế nào. Vả lại anh có quyá»n gì xét Ä‘oán ngÆ°á»i ta má»™t cách hấp tấp và bạo phổi nhÆ° vậy?
Ai khiến anh lên mặt quan toà? Mà chả nhẽ má»™t ngÆ°á»i nhÆ° Avdotia Romanovna lại có thể vì tiá»n mà trao thân cho má»™t con ngÆ°á»i không xứng đáng? Avdotia Romanovna mà đã thuận lấy hắn thì tất hắn phải có cái xứng đáng… Còn căn nhà trá»? NhÆ°ng hắn làm thế nào biết được đó là loại nhà trá» nào? Dù sao hắn cÅ©ng đã tìm cho các bà ấy được má»™t chá»— trá»â€¦ Chà! Thật là hèn hạ! Cứ đổ lá»—i cho cÆ¡n say! Các chống chế dại dá»™t ấy chỉ càng làm hạ phẩm giá mình thêm! Sá»± thật nó ở trong chất men, và sá»± thật đã lá»™ ra trá»n vẹn, nghÄ©a là anh đã phÆ¡i bày trá»n vẹn "sá»± nhÆ¡ nhuốc của cái tâm hồn đố kỵ, thô lá»— của mình". Lẽ nào anh, Razumikhin, lại được phép Æ°á»›c mÆ¡ má»™t cái gì tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° vậy? Mình, cái thằng say rượu khoác lác hôm qua mà lại Ä‘em sánh đối vá»›i má»™t thiếu nữ nhÆ° thế Æ°? Làm sao có thể có má»™t sá»± so sánh vô liêm sỉ và lố bịch nhÆ° vậy được? NghÄ© đến đấy Razumikhin Ä‘á» dừ mặt, lên và ngay giây lát ấy, nhÆ° có ai cố tình nhắc nhở, anh sá»±c nhá»› lại rõ ràng tối hôm qua, khi đứng trên cầu thang, anh đã nói rằng bà chủ nhà sẽ ghen vá»›i Avdotia Romanovna… Cái nầy thì thật quá lắm? Anh giáng mạnh nắm đấm vào cái lò bếp, bầm cả tay và làm vỡ má»™t viên gạch.
Tất nhiên, - má»™t lát sau anh lại làu bàu, lòng tủi thẹn, tất nhiên không bao giá» mình có thể xoá nhoà, cứu vãn được nhÆ°ng Ä‘iá»u ô nhục ấy… Vậy, thì thôi, không nghÄ© đến nó làm gì nữa, mình cứ lặng thinh mà đến và… cÅ©ng cứ 1ặng thinh mà làm tròn bổn phận… cÅ©ng không bào chữa, không nói gì cả, và… tất nhiên từ nay thế là há»ng hết!
Tuy vậy, khi mặc quần áo, anh cÅ©ng ngắm nghía cẩn thận hÆ¡n ngày thÆ°á»ng. Anh không có bá»™ y phục nào khác, và dù có má»™t bá»™ thứ hai có lẽ anh cÅ©ng không mặc, "đúng thế, mình sẽ chủ ý không mặc". Thế nhÆ°ng dù sao cÅ©ng không thể cứ phô trÆ°Æ¡ng cái vẻ lôi thôi bẩn thỉu của mình ra má»™t cách trâng tráo nhÆ° vậy được: anh không có quyá»n xúc phạm đến sá»± tế nhị của ngÆ°á»i khác, nhất là khi mà những ngÆ°á»i khác ấy Ä‘ang cần đến anh và chính há» lại má»i anh đến. Anh chải quần áo má»™t cách cẩn thận. Còn quần áo lót của anh thì xÆ°a nay bao giá» cÅ©ng khá tinh tÆ°Æ¡m, vì anh vốn chú ý đặc biệt đến mặt nầy.
Sáng hôm ấy anh rá»­a ráy cẩn thận, lấy xà phòng nÆ¡i chị Naxtaxia gá»™i đầu, kỳ cổ và nhất là cá» hai bàn tay. Khi Ä‘á» cập đến vấn Ä‘á»: nên cạo râu hay không (Praxkopia Paplovna còn giữ lại được những con dao cạo thượng hsro hạng từ nÆ¡i mồ ma ông Zarditxyn, chồng bà). Chàng đã dứt khoát giải quyết theo hÆ°á»›ng phủ định: cứ để nguyên thế, không há» lại tưởng đâu mình cạo râu để… thế nào há» cùng sẽ nghÄ© nhÆ° vậy! Không, không Ä‘á»i nào?".
Và nhất là mình lại thô lá»— cục cằn thế nầy, bẩn thỉu thế nầy? Lá»i ăn tiếng nói sặc mùi quán rượu; và… và cứ cho rằng mình là má»™t ngÆ°á»i tá»­ tế phần nào Ä‘i nữa, - dù sao Ä‘iá»u đó cÅ©ng có phần đúng thì sao? Chả nhẽ ngÆ°á»i ta lại có quyá»n kiêu hãnh khi ngÆ°á»i ta là má»™t ngÆ°á»i tá»­ tế. Ai cÅ©ng phải là ngÆ°á»i tá»­ tế, hÆ¡n thế nữa ấy chứ. Thế nhÆ°ng mình thì lại… (mình nhá»› lắm mình thì lại có những chuyện lặt vặt… không hẳn là bất chính, song…) Còn nếu kể những ý định của mình thì, hừm! thế mà lại toan Ä‘em xếp sóng đôi vá»›i Avdotia Romanovna, đồ quá»· quái Thôi được, ta cứ cố ý giữ nhÆ° cÅ©, cứ bẩn thỉu, cáu ghét, sá»±c mùi quán rượu thế nầy thôi, cóc cần. Ta sẽ còn tồi tệ hÆ¡n thế nữa kia!".
Razumikhin đang lẩm bẩm một mình như vậy thì Zoximov vào; đêm hôm qua anh ta ngủ trong phòng khách của bà Praxkopia Pavlovna.
Zoximov trở vá» nhà và trÆ°á»›c khi Ä‘i, anh ta đã vá»™i vàng tạt vào thăm bệnh nhân má»™t tí. Razumikhin báo cho bạn biết là Raxkonikov Ä‘ang ngủ li bì. Zoximov cấm không được thức chàng dậy và hứa sẽ trở lại khoảng mÆ°á»i má»™t giá».
- Miá»…n sao hắn ta cứ ở nhà là được. - Zoximov nói thêm, - thật quái không có má»™t tí uy quyá»n gì đối vá»›i bệnh nhân, thì còn chữa chạy cái ná»—i gì! Cậu có biết hắn ta sẽ đến đằng ấy hay các bà sẽ đến đây không?
- Tá»› chắc là há» sẽ đến, - Razumikhin đáp, hiểu ngay thâm ý của câu há»i, - tất nhiên há» còn phải bàn việc gia đình nữa chứ? Tá»› sẽ rút. Còn cậu là bác sÄ©, dÄ© nhiên cậu có nhiá»u quyá»n hÆ¡n tá»›.
- Tớ không phải là ông cố đạo; tớ sẽ đến và sẽ đi ngay; tớ cũng bận khối việc ra rồi.
- Mình có thắc mắc má»™t Ä‘iá»u, - Razumikhin nhăn mặt, nói tiếp, - chiá»u hôm qua mình say và dá»c Ä‘Æ°á»ng mình nói nhảm khá nhiá»u vá»›i cậu ấy, nói cả chuyện… là cậu sợ cậu ấy có cÆ¡ phát Ä‘iên.
- Hôm qua cậu nói cả chuyện đó với các bà ấy nữa chứ gì?
- GiỠmới biết là mình ngốc! Cậu cứ nện cho mình một trận cũng được. Nhưng có thật cậu đã nghĩ đúng như vậy không?
- Thì đã bảo là toàn chuyện vá»› vẩn mà lại? NghÄ© đúng cái gì? Chính cậu, khi cậu dẫn mình đến nhà hắn, cậu đã nói vá»›i mình là hắn có chứng thiên chấp… Và hôm qua nữa, những câu chuyện vá» thằng thợ sÆ¡n của cậu cÅ©ng nhÆ° đổ thêm dầu vào lá»­a trong khi có lẽ hắn phát Ä‘iên lên vì chuyện ấy. Giá tá»› biết đích xác câu chuyện xảy ra ở sở cảnh sát, và biết có má»™t tay chó má nào đã làm nhục cậu ta vá»›i những mối nghi ngá» của hắn. Hừm… thì hôm qua tá»› đã không để cho câu chuyện trò nhÆ° vậy. Những tay mắc tính thiên chấp là hay thổi phồng giá»t nÆ°á»›c lên thành đại dÆ°Æ¡ng lắm, má»i ảo má»™ng đối vá»›i há» Ä‘á»u là sá»± thá»±c hết. Cứ nhÆ° tá»› nghÄ© lại thì câu chuyện của Zamiotov kể cho chúng ta nghe hôm qua nay đã giải thích được má»™t nữa vấn Ä‘á» rồi. Äúng thế đấy! Tá»› còn nhá»› lại má»™t ca Æ°u uất má»™t ông đã bốn mÆ°Æ¡i tuổi, vì không chịu được những lá»i che riá»…u hàng ngày của má»™t thằng bé lên tám trong má»™t bữa ăn, đã cắt cố thằng bé chết tÆ°Æ¡i. còn đây là má»™t con ngÆ°á»i khổ sở, rách rÆ°á»›i, bị má»™t viên cảnh sát xấc xược lăng mạ, bệnh thì đã chá»›m mà lại bị nghi ngá» nhÆ° vậy! Má»™t con ngÆ°á»i bị chứng Æ°u uất trầm trá»ng lại thêm cái tính sÄ© diện quá đáng, ngông cuồng chút ít nữa chứ! Có lẽ đó chính là xuất phát Ä‘iểm của căn bệnh! Phải rồi! Mẹ kiếp! Mà nầy, cậu nói đúng. Zamiotov là má»™t thằng bé dá»… chịu đấy, duy có Ä‘iá»u… hừm! Hôm qua hắn kể chuyện kia ra làm gì thế không biết! Thằng cha ba hoa lạ?
- Nhưng hắn kể cho ai nghe?
- Cho cậu với mình nghe chứ còn ai nữa!
- Cho cả Porfiri nữa!
- Thì đã sao?
- Nầy, cậu có uy tín gì đối vá»›i há» không? Vôi bà cụ và cô em ấy mà! Hôm nay đối vá»›i Raxkonikov nên thận trá»ng hÆ¡n má»™t tí?
- HỠsẽ dàn xếp được với nhau thôi - Razumikhin miễn cưỡng đáp.
- Mà sao cậu ta lại ghét căi thằng Lugin thế nhỉ? Má»™t con ngÆ°á»i lắm tiá»n, mà cÅ©ng không đến ná»—i mất cảm tình đối vá»›i cô ta lắm. Còn há» thì không có nổi má»™t đồng xu nhá», phải không?
- Cậu có cái lối há»i cÅ©ng ở đâu thế? Razumikhin bá»±c tức quát lên. - Há» có còn xu nhá» xu lá»›n nào không thì tá»› biết đâu đấy. Muốn biết thì cậu cứ Ä‘i mà há»i há».
- Chà! đôi khi cậu cÅ©ng ngốc thật đấy? Thôi cậu Ä‘i nhé, cảm Æ¡n há»™ tá»› bà Praxkopia Paplovna đã cho tá»› ngủ trá». Sáng nay bà ta cố thủ trong buồng đóng chặt cá»­a lại, tá»› đứng ở ngoài cá»­a chào vá»ng vào, bà ta cùng chẳng thèm lên tiếng, tuy đã dậy từ lúc bảy giá»; ngÆ°á»i nhà đã Ä‘em ấm xamovar từ nhà bếp Ä‘i qua hành lang lên cho bà… Tá»› không được hân hạnh chiêm ngưỡng dung nhan bà ta.
Äúng chín giá», Razumikhin đến nhà Bakaleyev.
Hai mẹ con bà Punkheria Alekxandrovna đợi anh ta đã khá lâu, Ä‘ang nóng Ä‘iên cả ruá»™t lên. Há» dậy lúc bảy giá», có lẽ còn sá»›m hÆ¡n nữa. Anh bÆ°á»›c vào, vẻ mặt u sầu nhÆ° đêm tối, cúi chào má»™t cách vụng vá», và Ä‘iá»u đó lập tức làm anh tức giận, dÄ© nhiên là giận mình. NhÆ°ng những ná»—i lo sợ của anh Ä‘á»u tá» ra không đúng: bà Punkheria Alekxandrovna vồ vập nắm lấy hai tay anh, và thiếu chút nữa bà đã Ä‘Æ°a lên môi hôn. Anh rụt rè liếc nhìn Avdotia Romanovna, song trên gÆ°Æ¡ng mặt trang nghiêm ấy giỠđây không há» có những nét riá»…u cợt không há» thoáng thấy vẻ khinh bỉ giấu không kín nhÆ° anh vẫn chỠđợi; gÆ°Æ¡ng mặt ấy chan chứa lòng biết Æ¡n và tình trìu mến, chan chứa má»™t niá»m tôn kính chân thành và bất ngỠđến ná»—i anh nghÄ© thà há» cứ sỉ vả mình Ä‘i còn hÆ¡n, chứ thế nầy thì anh tá»± thấy xấu hổ quá chừng. May sao, anh Ä‘ang sẵn có má»™t Ä‘á» tài nói chuyện, bèn vá»™i vàng bám ngay lấy.
Nghe nói là "Rodia chÆ°a dậy", song "má»i việc Ä‘á»u ổn", bà Punkheria Alekxandrovna lại tỠý hài lòng hÆ¡n vì bà "Ä‘ang rất cần, rất cần bàn bạc trÆ°á»›c vá»›i Razumikhin đã". Kế đến, hai ngÆ°á»i há»i anh đã ăn sáng chÆ°a và má»i anh cùng uống chén trà; há» cÅ©ng chÆ°a dùng trà vì muốn chá» anh má»™t thể. Avdotia Romanovna lắc chuông: má»™t cậu bé bẩn thỉu, rách rÆ°á»›i chạy vào và được lệnh bày ấm chén ra. Mãi má»™t lát sau, khay trà má»›i được bÆ°ng lên, nhÆ°ng nó bẩn thỉu và luá»™m thuá»™m đến ná»—i hai mẹ con bà Punkheria Alekxandrovna cÅ©ng phải thấy xấu hổ. Razumikhin toan lên tiếng chá»­i rủa thậm tệ, nhÆ°ng sá»±c nhá»› đến Lugin, anh lại nín lặng, lúng túng, và thật là sung sÆ°á»›ng cho anh khi bà Punkheria Alekxandrovna dồn dập há»i anh má»™t tràng liên tiếp.
Anh phải nói trong bốn mÆ°Æ¡i lăm phút liá»n để trả lá»i cho hết những câu há»i đó, liên tiếp bị ngắt lá»i và há»i Ä‘i há»i lại. Anh kể hết những sá»± kiện chủ yếu và quan trá»ng mà anh biết được vá» cuá»™c sống của Rodia trong má»™t năm nay, và kết thúc bằng má»™t câu chuyện tỉ mỉ vá» bệnh trạng của Rodia. Tuy vậy anh cÅ©ng đã bá» qua nhiá»u Ä‘iá»u cần phải giữ kín, kể cả cái màn kịch xảy ra ở sở cảnh sát và những hậu quả của nó. Hai mẹ con háo hức nghe anh kể, và khi anh yên trí đã nói cạn lá»i và đã thoả mãn được thính giả, thì há» lại tưởng đâu anh chỉ má»›i mở đầu…
- Thế còn anh, anh cho biết ý kiến của anh ra sao! Ồ, xin lỗi, mãi đến bây giỠtôi vẫn chưa được biết tên riêng và phụ danh của anh! - bà Punkheria Alekxandrovna nói vội.
- Dmitri Prokofich.
- À vâng, đấy, anh Dmitri Prokofich, tôi rất mong, rất mong được biết, nói chung… hiện nay Rodia quan niệm, vấn Ä‘á» nhÆ° thế nào, nghÄ©a là… anh có hiểu ý tôi không, làm thế nào cho anh hiểu được nhỉ, nghÄ©a là không biết nói thế nào cho rõ hÆ¡n. Rodia Æ°a cái gì và không Æ°a cái gì? Lúc nào nó cÅ©ng dá»… cáu bẩn nhÆ° vậy sao? Nó ham thích gì, Và nếu có thể, anh làm Æ¡n cho tôi biết nó Ä‘ang mÆ¡ Æ°á»›c những gì? Äối vá»›i nó thì hiện nay cái gì có ảnh hưởng mạnh nhất… róm lại, tôi muốn biết…
- á»’ mẹ Æ¡i, làm sao có thể trả lá»i má»™t lúc ngần ấy câu há»i được? - Dunia nhận xét.
- Lạy Chúa, bởi vì tôi không hỠngỠlà khi gặp chúng tôi nó lại như vậy anh ạ.
- Dạ cái đó là lẽ hoàn toàn tá»± nhiên thôi ạ - Razumikhin đáp - Tôi không còn mẹ nữa, nhÆ°ng tôi có má»™t ông chú hàng năm hay đến thăm tôi và hầu nhÆ° lần nào ông cÅ©ng không nhận ra được tôi, ngay cả mặt mÅ©i cÅ©ng vậy. Thế mà ông là ngÆ°á»i thông minh đấy. Còn nhÆ° bà thì đã xa Rodion từ ba năm nay, bao nhiêu nÆ°á»›c đã chảy qua chân cầu! Tôi còn biết nói thế nào bây giá»? Tôi quen Rodion đã má»™t năm rưỡi nay, bao giá» trông anh ấy cÅ©ng vẫn buồn bã, lầm lì, kiêu hãnh và tá»± hào. Gần đây (và có lẽ lâu hÆ¡n nữa), anh ấy sinh ra Ä‘a nghi, thần kinh suy nhược. Anh ấy vốn cao thượng và tốt bụng. Anh không thích bá»™c lá»™ tình cảm, thà làm má»™t việc gì tàn nhẫn chứ không chịu hé môi thổ lá»™ tâm tình bao giá». Vả lại đôi lúc anh không phải là yếu thần kinh mà chỉ lạnh lùng dá»­ng dÆ°ng đến mức phi nhân tính, cứ nhÆ° thể trong ngÆ°á»i anh có hai tính cách đối lập nhau cứ lần lượt thay thế nhau. Äôi khi lại ít nói lạ lùng. Lúc nào anh ấy cÅ©ng không có thì giá», lúc nào anh ấy cÅ©ng than phiá»n là ngÆ°á»i ta cứ hay phá quấy mình. Tuy anh chỉ nằm dài, không làm gì cả. Anh ấy không hay chế nhạo ai, không phải vì không đủ sắc sảo mà dÆ°á»ng nhÆ° chỉ vì không đủ thì giỠđể làm những chuyện nhảm ấy. Ai nói gì, anh ấy không nghe được đến đầu đến Ä‘Å©a đâu. Không bao giá» anh quan tâm đến những việc mà má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u Ä‘ang chú ý. Anh tá»± đánh giá mình rất cao, và tôi nghÄ© cÅ©ng không phải hoàn toàn không có lý. GÄ© nữa nhỉ? … Theo tôi thì bà và cô đến thăm nhÆ° thế nầy sẽ có má»™t ảnh hưởng rất tốt đối vá»›i anh ấy.
- Ôi lạy Chúa, thật thế ư? - Bà Punkheria Alekxandrovna kêu lên, lòng day dứt vỠnhững nhận xét của Razumikhin vỠcon trai mình.
Mãi đến bây giá» Razumikhin má»›i dám mạnh dạn nhìn Avdotia Romanovna. Trong khi nói chuyện, anh cÅ©ng có liếc nhìn nàng mấy lần, song chỉ vụng trá»™m nhìn thoáng qua thôi, rồi lại vá»™i nhìn sang phía khác ngay. Avdotia Romanovna lúc thì ngồi xuống trÆ°á»›c bàn chăm chú nghe, lúc thì lại đứng dậy và theo thói quen, dạo bÆ°á»›c Ä‘i Ä‘i lại lại từ góc nầy sang góc kia, tay chắp trÆ°á»›c ngá»±c, môi mím chặt, thỉnh thoáng lại cất tiếng há»i má»™t câu, chân vẫn không dừng bÆ°á»›c, vẻ đăm chiêu tÆ° lá»±. Nàng cÅ©ng có cái thói quen không nghe được cho đến hết câu. Sáng hôm ấy nàng mặc má»™t chiếc áo dài má»ng thẫm màu, quanh cổ thắt má»™t chiếc khăn quàng trắng bằng thứ hàng trong má» má». Razumikhin nhận thấy có nhiá»u dấu hiệu tá» ra rằng hai mẹ con nàng sống trong má»™t hoàn cảnh nghèo khổ cùng kiệt. Ví thá»­ Avdotia Romanovna phục sức nhÆ° má»™t bà hoàng, có lẽ nàng sẽ không làm cho anh e dè chút nào; giỠđây có lẽ chính vì nàng ăn mặc tồi tàn và anh đã nhận rõ được cảnh sống nghèo khổ của há». Razumikhin bá»—ng thấy e sợ cho má»—i lá»i nói, má»—i cá»­ chỉ của mình, và lẽ tất nhiên là tình huống ấy rất khó xá»­ đối vá»›i má»™t ngÆ°á»i đã sẵn thiếu tá»± tin nhÆ° anh.
- Anh đã cho chúng tôi biết nhiá»u chi tiết kỳ lạ và tính tình anh tôi… và anh đã nói má»™t cach vô tÆ°. Thật là tốt, trÆ°á»›c đây tôi cứ tưởng là anh sùng bái anh tôi, - Avdotia mỉm cÆ°á»i nhận xét. - Còn có má»™t Ä‘iá»u anh nói đúng: thế nào cÅ©ng phải có má»™t ngÆ°á»i con gái bên cạnh anh tôi, - nàng trầm ngâm nói thêm.
- Tôi có nói chuyên đó đâu, song có lẽ cô nói đúng, nhưng…
- Sao kia ạ?
- Anh ấy không yêu ai và có lẽ anh sẽ không bao giá» yêu ai cả - Razumikhin nói giá»ng dứt khoát.
- Thế nghĩa là anh ấy không biết yêu?
- Cô Avdotia Romanovna ạ, cô giống anh cô lạ lùng, giống vá» má»i phÆ°Æ¡ng diện nữa là khác! - anh ta bá»—ng thốt lên má»™t cách bất ngỠđến Ä‘á»—i anh cÅ©ng phải tá»± lấy làm lạ, nhÆ°ng nhá»› lại những Ä‘iá»u mình vừa nói vá» Rodion, anh Ä‘á» dừ mặt lên và đâm ra lúng túng.
Nhìn anh, Avdotia Romanovna không nhịn được cÆ°á»i.
- Vá» Rodia thì có lẽ cả hai ngÆ°á»i Ä‘á»u nhầm rồi đấy - bà Punkheria Alekxandrovna nói xen vào, hÆ¡i phật ý. - Dunia ạ, mẹ không nói đến việc hiện nay. Những Ä‘iá»u Piotr Petrovich viết trong thư… và những Ä‘iá»u hai mẹ con chúng mình đã dá»± kiến có lẽ Ä‘á»u không đúng cả, nhÆ°ng anh Dmitri Prokofich nầy, anh không thể hình dung được tính nó kỳ quặc và bất thÆ°á»ng đến ngần nào. Tôi chÆ°a bao giá» có thể yên tâm vá» tính khí của nó, ngay hồi nó má»›i mÆ°á»i lăm tuổi cÅ©ng vậy. Bây giá» nữa, tôi tin chắc rằng nó có thể liá»u lÄ©nh làm má»™t Ä‘iá»u gì mà chÆ°a bao giá» có ai dám nghÄ© đến… Äừng nói đâu xa, anh có biết không, má»›i cách đây má»™t năm rưỡi thôi, nó đã làm tôi kinh hoảng cuống cuồng lên và suýt chết Ä‘i được vì ý định lấy cái cô… cô gì nhỉ? Con gái bà Zarnitxyna, chủ nhà của nó ấy mà?
- Anh có biết được ít nhiá»u chi tiết gì vá» chuyện ấy không? - Avdotia Romanovna há»i.
- Anh có tin… - bà Punkheria Alekxandrovna hăng hái nói tiếp - anh có tin là những tiếng khóc, những lá»i van xin, bệnh tật và có thể là cái chết của tôi, ná»—i khốn cùng của mẹ con tôi có thể làm nó từ bỠý định đố được không? Nó có thể vượt qua má»á»‰ trở ngại má»™t cách bình tÄ©nh vô cùng. NhÆ°ng có thể nào, có thể nào nó lại Không biết thÆ°Æ¡ng chúng tôi?
Anh ấy không há» nói gì vá» chuyện ấy vá»›i tôi bao giá» cả - Razumikhin thận trá»ng đáp - NhÆ°ng tôi cÅ©ng có nghe được ít nhiá»u từ chính miệng bà Zarnitxyna bà ta cÅ©ng không hay chuyện lắm, và những Ä‘iá»u tôi biết được, có lẽ nghe ra cÅ©ng khá kỳ quặc.
- Sao, anh nghe nói những gì? - cả hai mẹ con cùng há»i má»™t lúc.
- á»’! CÅ©ng chẳng có gì đặc biệt lắm. Tôi chỉ biết là cuá»™c hôn nhân đó đã được quyết định và sắp xếp xong xuôi, nhÆ°ng sở dÄ© không thành chỉ vì cô dâu chết. Bà Zarnitxyna rất không hài lòng vá» cuá»™c hôn nhân nầy. Mặt khác, nghe nói cô dâu cÅ©ng không lấy gì làm đẹp lắm… xấu xí nữa là đằng khác… lại ốm yếu và, kỳ dị… song dù sao cÅ©ng có má»™t vài tính tốt. Chắc phải có, vì nếu không thì thật không thể nào hiểu nổi… Cô ta không có của hồi môn, vả lại anh ấy cÅ©ng không Ä‘á»i nào Ä‘i nghÄ© đến chuyện đó… NhÆ°ng nói chung, trong má»™t trÆ°á»ng hợp nhÆ° vậy khó lòng có thể hạ lá»i phê phán.
- Tôi tin chắc rằng cô ấy là ngÆ°á»i tốt - Avdotia Romanovna khẳng định.
- Lạy Chúa tha tá»™i, nhÆ°ng quả tình tôi đã mừng trong bụng khi nghe tin cô ta chết, tuy tôi cÅ©ng chÆ°a biết rõ trong hai ngÆ°á»i ai là kẻ sẽ làm hại ngÆ°á»i kia nếu cuá»™c hôn nhân ấy thành, - bà Punkheria Alekxandrovna kết luận; Ä‘oạn bà lại ngập ngừng lá»±a lá»i dò há»i Razumikhin vá» tấn kịch xảy ra giữa Rodia và Lugin hôm qua, mắt luôn liếc trá»™m nhìn Dunia khiến nàng khó chịu rõ rệt. Có thể thấy rõ bà Punkheria Alekxandrovna lo ngại nhất vá» sá»± việc ấy, nó còn làm cho bà phải sợ hãi đứng ngồi không yên nữa là khác.
Razumikhin má»™t lần nữa kể lại câu chuyện, Ä‘i sâu vào chi tiết, song lần nầy có thêm lá»i kết luận của mình: anh thắng thắn buá»™c tá»™i Raxkonikov đã có chủ định sỉ vả Piotr Petrovich; lần nầy anh không Ä‘Æ°a bệnh tình của bạn ra để bào chữa nữa.
- Ngay từ trước khi ốm, anh ấy đã nghĩ đến việc nầy - Razumikhin nói tiếp.
- Tôi cÅ©ng nghÄ© nhÆ° vậy - bà Punkheria Alekxandrovna nói, vẻ thất vá»ng. Song bà rất Ä‘á»—i ngạc nhiên khi thấy Razumikhin lần nầy nói đến Piotr Petrovich má»™t cách thận trá»ng mà lại có vẻ nhÆ° kính nể nữa. Avdotia Romanovna cùng ngạc nhiên không kém.
Thế ý kiến của anh vá» Piotr Petrovich là nhÆ° vậy hẳn? - bà Punkheria Alekxandrovna buá»™t mồm há»i.
- Äối vá»›i ngÆ°á»i chồng tÆ°Æ¡ng lai của cô, tôi không thể có kiến gì khác được. - Razumikhin đáp, giá»ng rắn rá»i và nhiệt thành, - tôi nói nhÆ° vậy, cÅ©ng không phải vì má»™t thứ lá»… Ä‘á»™ sÆ¡ đẳng, mà là vì… bởi vì… có thể chẳng qua vì có Avdotia Romanovna đã thuận lòng chá»n ngÆ°á»i ấy. Hôm qua sở dÄ© tôi quá nặng lá»i nhÆ° thế: là vì tôi say bí tỉ và hÆ¡n nữa… là vì tôi mát cả trí khôn… vâng, mất trí khôn, tôi Ä‘iên, hoàn toàn Ä‘iên… và hôm nay tôi thấy xấu hổ quá?
Anh Ä‘á» mặt lặng thinh. Mặt Avdotia Romanovna cÅ©ng Ä‘á» bừng lên, nhÆ°ng nàng không nói gì. Từ khi hai ngÆ°á»i nói đến chuyện Lugin, nàng cứ lặng thinh.
Còn bà Punkheria Alekxandrovna, không được con hưởng ứng, cÅ©ng đâm ra do dá»± trông thấy. Mãi lát sau, mắt không ngá»›t liếc nhìn con gái, bà má»›i ấp úng nói rằng hỉện nay có má»™t Ä‘iá»u khiến cho bà rất bận tâm.
- Ông Dmitri Prokofich ạ, - bà mở đầu. - Mẹ sẽ nói thẳng với Dmitri Prokofich nhé, được không, Dunia?
- Tất nhiên rồi, mẹ cứ nói, - Avdotia Romanovna khuyến khích mẹ.
- Äấy, số là thế nầy, - bà Punkheria Alekxandrovna vá»™i vã nói, dÆ°á»ng nhÆ° được phép bá»™c bạch ná»—i buồn của mình là bà đã cắt bỠđược má»™t tảng núi Ä‘ang đè nặng trên ngá»±c. - Hôm nay từ sá»›m tinh mÆ¡ chúng tôi có nhận được má»™t mánh giấy của Piotr Petrovich từ Petersburg gá»­i vá» phúc đáp bức thÆ° chúng tôi gá»­i hôm qua Ä‘i báo tin đã lên đến đây. Anh xem, lẽ ra anh ta phải ra ga đón chúng tôi nhÆ° đã hứa. Thế nhÆ°ng anh ta lại sai má»™t ngÆ°á»i đầy tá»› ra, cầm theo địa chỉ nhà trá» nầy và chỉ Ä‘Æ°á»ng cho chúng tôi; còn Piotr Petrovich thì anh ta nhắn là ngáy sáng hôm nay sẽ đến đây. Thế nhÆ°ng sáng nay không thấy anh ấy đến, chỉ thấy mảnh giấy nầy gá»­i lại. Tốt hÆ¡n là anh cứ Ä‘á»c lấy; trong giấy có má»™t Ä‘iểm làm tôi thắc mắc quá… anh sẽ thấy ngay đó là Ä‘iểm nào… và anh Dmitri Prokofich ạ, anh sẽ nói thẳng cho chúng tôi biết ý kiến! Anh là ngÆ°á»i biết tính tình Rodia hÆ¡n ai hết, và cÅ©ng hÆ¡n ai hết anh có thể khuyên bảo chúng tôi. Tôi cÅ©ng báo trÆ°á»›c để anh biết là Dunia đã quyết định má»i việc ngay từ đầu nhÆ°ng tôi thì tôi chÆ°a biết xá»­ trí ra sao cả, thành thá»­ tôi… tôi cứ đợi anh…
Razumikhin mở lá thÆ° Ä‘á» ngày hôm qua, và Ä‘á»c được những giòng sau đây:
"Bà Punkheria Alekxandrovna kính mến.
Tôi rất hân hạnh được báo tin để bà biết là vì bận những việc bất ngá» nên tôi không thể ra đón bà ở sân ga được, vì vậy tôi đã cá»­ má»™t ngÆ°á»i rất tháo vát ra đón há»™ tôi. Tôi cÅ©ng không được cái vinh hạnh đến thăm bà sá»›m mai được vì có những công việc cần kíp ở nguyên lão viện Ä‘ang đợi tôi, và cÅ©ng là để khá»i làm phiá»n đến cuá»™c gặp gỡ giữa bà vá»›i con trai, giữa cô Avdotia Romanovna vá»›i anh cô. Vậy tôi sẽ được hân hạnh đến chào há»i bà ở tại trú quán vào tối mai, đúng tám giá», và đồng thá»i nhân đây tôi xin được phép đỠđạt má»™t lá»i yêu cầu mà tôi xin nói thêm là má»™t lá»i yêu cầu khẩn khoản, - là Rodion Romanovich sẽ không dá»± vào cuá»™c gặp gỡ chung của chúng ta, vì anh ấy đã lăng mạ tôi má»™t cách vô lá»… chÆ°a từng thấy, nhân dịp tôi đến thăm hôm qua trong khi anh ấy ốm, và ngoài ra vì tôi cần giãi bày riêng vá»›i bà má»™t số Ä‘iểm cần thiết mà tôi muốn được biết ý kiến cả nhân của bà. Ngoài ra tôi có hân hạnh báo trÆ°á»›c vá»›i bà là nếu trái vá»›i lá»i yêu cầu của tôi, tôi vẫn gặp Rodion Romanovich ở nhà bà thì tôi sẽ buá»™c lòng phải cáo lui ngay tức khắc, và trong trÆ°á»ng hợp đó, bà chỉ nên tá»± trách mình mà thôi. Tôi viết nhÆ° vậy là vì Rodion Romanovich, tuy khi tôi đến thăm thì có vẻ Ä‘au yếu nhÆ° thế, song chỉ hai giá» sau đã Ä‘á»™t nhiên khá»i bệnh, đã Ä‘i ra phố được và do đó, cÅ©ng có thể đến thăm bà. Tôi có thể khẳng định được nhÆ° vậy vì chính mắt tôi trông thấy anh ấy ở trong nhà má»™t lão say rượu vừa bị xe ngá»±a cán chết; anh ta đã cho con gái lão kia, má»™t cô gái mà ai cÅ©ng biết là hÆ° há»ng, đến hai mÆ°Æ¡i lăm rúp lấy cá»› là để trả tiá»n ma chay, Ä‘iá»u đó khiến tôi rất ngạc nhiên vì biết số tiá»n ấy bà đã tốn bao nhiêu công sức má»›i gom góp lại được… Vá»›i tấm lòng tá»n quý đặc biệt của tôi đối vá»›i cô Avdotia Romanovna đáng kính, tôi xin bà nhận ở đây những tình cảm tận tuỵ và thành kính của ngÆ°á»i đầy tá»› hèn má»n của bà.
P. Lugin".
- Tôi biết làm thế nào bây giá», hở anh Dmitri Prokofich, - bà Punkheria Alekxandrovna rÆ¡m rá»›m nÆ°á»›c mắt há»i - tôi làm thế nào bảo Rodia đừng đến đây được? Hôm qua nó má»™t má»±c đòi phải cá»± tuyệt Piotr Petrovich, thế mà nay chính Piotr Petrovich lại cấm tôi tiếp nó. Nó mà biết được thì thể nào nó cÅ©ng cố ý đến đây không biết rồi sẽ ra sao?
- Bà cứ làm theo như cô Avdotia Romanovna đã quyết định. - Razumikhin điểm tĩnh đáp không chần chừ.
- á»i trá»i Æ¡i! em nó nói… em nó nói là… có trá»i biết được ý nó muốn gì, nó không há» nói rõ chủ định của nó vá»›i tôi. Theo nó thì tốt hÆ¡n hết, không, không, hay là tốt hÆ¡n hết mà nhất thiết mà Rodia phải đến đúng vào tám giá» tối hôm nay và cả hai ngÆ°á»i nhất thiết phải gặp nhau… Tôi thì tôi không muốn Ä‘Æ°a cho Rodia xem lá thÆ° nầy, tôi muốn tìm cách nhá» anh thu xếp thế nào cho nó đừng đến…vì tính nó nóng quá… Vá»›i lại tôi cÅ©ng không hiểu được sao lại có chuyện ngÆ°á»i say rượu bị chết ở đây, lại còn cô con gái nào kia nữa, và sao nó lại có thể cho cô con gái kia hết số tiá»n cuối cùng… mà…
- Mà mẹ đã phải chịu khổ sở bao nhiêu má»›i có được mẹ ạ - Avdotia Romanovna tiếp lá»i.
- Hôm qua anh ấy không được tÄ©nh trí, - Razumikhin nói, vẻ đăm chiêu. - Bà không biết chứ hôm qua trong quán rượu anh ấy đã dở quẻ bày ra má»™t trò đùa kỳ quặc, tuy cÅ©ng khá tinh khôn… hừm! Quả tình hôm qua trên Ä‘Æ°á»ng vá» nhà anh ấy có nói vá»›i tôi mấy câu vá» má»™t ngÆ°á»i chết và má»™t cô con gái nào đó, song tôi chà hiểu đầu Ä‘uôi ra làm sao cả. Vả lại chính tôi, hôm qua tôi cÅ©ng…
- Mẹ Æ¡i, tốt hÆ¡n hết… là ta cứ đến đằng anh con, con xin quả quyết vá»›i mẹ là đến đấy ta sẽ biết ngay cần phải làm gì. Mà trá»i Æ¡i đã đến giá» rồi đấy, mÆ°á»i giá» hÆ¡n rồi? - nàng thốt lên khi liếc nhìn đồng hồ vàng tráng men rất đẹp Ä‘eo trên cổ bằng má»™t sợi dây chuyá»n thanh thanh đánh kiểu Venexy,… tÆ°Æ¡ng phản lạ lùng vá»›i toàn bá»™ trang phục của nàng… "Quà tặng của vị hôn phu" - Razumikhin thầm nghÄ©.
- Ôi, đến giá» rồi Dunia ạ! đến giá» rồi - bà Punkheria Alekxandrovna nói, vẻ cuống quít, - khéo không thấy chúng ta đến nó lại nghÄ© là từ hôm qua đến nay chúng ta vẫn còn giận. Ôi, trá»i Æ¡i!
Vừa nói bà vừa vá»™i vàng khoác áo choàng và Ä‘á»™i mÅ©. Dunia cùng mặc áo vào. Razumikhin nhận thấy găng tay của nàng không những cÅ© mà còn bị thủng nữa; tuy nhiên cảnh nghèo nàn lá»™ rõ trong trang phục của há» lại càng làm tăng cái phong thái chững chạc đặc biệt mà ngÆ°á»i ta vẫn thÆ°á»ng thấy ở những ngÆ°á»i biết cách ăn mặc những quần áo sá»n cÅ©. Äôi mắt Razumikhin thành kính nhìn Dunia và cảm thấy tá»± hào khi nghÄ© rằng mình sẽ được Ä‘i cạnh nàng: "Vị hoàng hậu kia - anh nghÄ© thầm - ngay khi ngồi vá bít tất trong ngục tôi chắc hẳn còn uy nghi lá»™ng lẫy hÆ¡n cả trong những ngày há»™i rá»±c rỡ, tráng lệ nhất của cuá»™c Ä‘á»i đế vÆ°Æ¡ng".
- Trá»i Æ¡i! - bà Punkheria Alekxandrovna kêu lên, - có bao giá» tôi lại có thể tin được rằng tôi sẽ sợ má»™t cuá»™c gặp gỡ vá»›i con tôi, vá»›i đứa con yêu quý, vá»›i thằng Rodia của tôi nhÆ° lúc nầy… Tôi sợ, anh Dmitri Prokofich ạ, - bà nói tiếp.
- Äừng sợ gì cả mẹ ạ - Dunia hôn mẹ, nói. - Mẹ cứ tin ở anh ấy thì hÆ¡n: Con thì con tin lắm.
- Ôi lạy Chúa! Mẹ cÅ©ng tin ở anh con chứ, tuy thế suốt đêm mẹ cÅ©ng không sao nhắm mắt được - ngÆ°á»i mẹ đáng thÆ°Æ¡ng kêu lên.
HỠđi ra phố.
- Dunia ạ: hồi sáng mẹ vừa má»›i chợt thiếp Ä‘i má»™t tí đã mÆ¡ thấy bà Marfa Petrovna quá cố… mặc toàn đồ trắng… bà Ä‘i đến gần mẹ, cầm tay mẹ rồi bắt đầu nhìn mẹ má»™t cách nghiêm khắc tưởng nhÆ° oán trách Ä‘iá»u gì. Phải chăng đó là má»™t Ä‘iá»m xấu? Trá»i Æ¡i anh Dmitri Prokofich à, hẳn anh chÆ°a biết: bà Marfa Petrovna mất rồi!
- Vâng, tôi chưa biết, bà Marfa Petrovna nào kia ạ?
- Bà ta chết đột ngột quá. Anh thử tưởng tượng…
- Sau hẵng hay mẹ ạ! - Dunia xen vào, - anh - Ấy đã biết bà Marfa Petrovna là ai đâu.
- á»’ anh chÆ°a biết à? Thế mà tôi cứ tưởng anh đã rõ cả. Anh Dmitri Prokofich, anh thứ, lá»—i cho tôi nhé, hai ngày hôm nay, đầu óc tôi cứ rối tung lên. Quả tình tôi coi anh nhÆ° má»™t vị ân nhân cho nên tôi cứ Ä‘inh ninh là anh đã tá» tÆ°á»ng hết má»i chuyện. Tôi coi anh nhÆ° bà con ruá»™t thịt ấy! Tôi nói thế anh đừng giận nhé! Trá»i Æ¡i! tay phải anh làm sao thế kia? Anh bị thÆ°Æ¡ng?
- Vâng ạ, tay tôi bị dập - anh vui sướng nói lúng búng.
- Tính tôi nhiá»u khi cứ hay bá»™c tuệch quá thế đấy thành thá»­ Dunia cứ phải la rầy tôi luôn… NhÆ°ng trá»i Æ¡i nó ở trong cái xó xỉnh nầy Æ°? Không biết bây giá» nó đã dậy chÆ°a? Còn cái bà chủ nhà của nó ấy, má»™t cái ổ nhÆ° thế nầy mà bà ta có thể coi là má»™t căn buồng được Æ°? Nầy, anh nói là nó không thích thổ lá»™ tâm tình phải không, thế thì không khéo tôi lại sẽ làm nó bá»±c mình vì những… tình cảm má»m yếu của tôi mất! Anh, Dmitri Prokofich ạ, anh bảo tôi vá»›i nhé? Tôi phải ăn nói vá»›i nó ra sao đây? Anh biết đấy, tôi cứ nhÆ° ngÆ°á»i lạc hÆ°á»›ng.
- Nếu bà thấy anh ấy chau mày thì đừng có há»i nhiá»u: nhất là đừng há»i thăm nhiá»u quá vá» sức khá»e: anh ấy không thích đâu?
- Ôi, anh Dmitri Prokofich ạ, làm mẹ thật là vất vả! Lại cái cầu thang nầy nữa… Cầu thang gì mà khiếp thế?
- Mẹ ạ, trông mẹ xanh quá, cứ bình tâm, mẹ ạ! - Dunia trìu mến nói với mẹ. - Chắc chắn anh con sẽ rất vui sướng được gặp mẹ, thế mà mẹ lại rầu rĩ lo lắng nàng nói thêm, mắt long lanh sáng.
- Khoan hẵng, để tôi lên trước xem anh ấy đã dậy chưa.
Razumikhin Ä‘i lên trÆ°á»›c, hai ngÆ°á»i đàn bà rón rén bÆ°á»›c theo sau. Lên đến tầng gác thứ tÆ°, hai ngÆ°á»i nhận thấy cánh cá»­a buồng của bà chủ he hé mở và từ trong cái khe hở nhỠấy hai con mắt Ä‘en sắc chăm chú theo dõi há» trong bóng tối. Mấy luồng mắt vừa gặp nhau thì cánh cá»­a bá»—ng đóng lại đánh sầm má»™t tiếng khiến bà Punkheria Alekxandrovna suýt bật lên tiếng kêu hãi hùng.

3.

"Khá»i rồi, khá»i rồi!" - Zoximov vui vẻ reo lên khi thấy hỠđến, Zoximov đến đây đã được mÆ°á»i phút và Ä‘ang ngồi ở chá»— hôm qua, trên chiếc Ä‘i-văng đặt ở góc phòng, Raxkonikov ngồi ở góc đối diện; chàng đã ăn mặc chỉnh tá», rá»­a mặt, chải đầu cẩn thận, má»™t việc mà đã từ lâu chàng không há» nghÄ© đến. Phút chốc, căn buồng đã chật ních. Tuy vậy Naxtaxia cÅ©ng đã theo các vị khách len được vào buồng hóng chuyện.
Qua nhiên Raxkonikov cÅ©ng đã gần khá»i, nhất là nếu so vá»›i hôm qua; tuy vậy, chàng vẫn còn xanh lắm, vẻ mặt ủ rÅ© và bÆ¡ phá», trông chàng tá»±a nhÆ° má»™t ngÆ°á»i bị thÆ°Æ¡ng hay má»™t ngÆ°á»i vừa bị Ä‘au Ä‘á»›n ê chá» vá» nhục thế: mày thì cau lại, môi thì mím chặt, mắt Ä‘á» ngầu. Chàng nói ít và miá»…n cÆ°á»ng, tuồng nhÆ° Ä‘ang bị ép buá»™c phải làm tròn má»™t nhiệm vụ, thỉnh thoảng má»™t mối lo âu mÆ¡ hồ lá»™ rõ trong các cá»­ chỉ của chàng.
Giá tay chàng quấn băng, hoặc ngón tay chàng rịt bông tẩm thuốc, thì trông chàng sẽ giống hệt nhÆ° má»™t ngÆ°á»i bị thÆ°Æ¡ng thật.
Tuy nhiên, gÆ°Æ¡ng mặt nhợt nhạt và ủ rÅ© đó dÆ°á»ng nhÆ° cÅ©ng bừng sáng lên trong chốc lát khi mẹ và em chàng vào, nhÆ° thế chỉ càng làm tăng thêm cái vẻ Ä‘au khổ tập trung thay cho vẻ ủ rÅ© bÆ¡ phá» lúc nãy. Ãnh sáng ấy vừa lóe lên đã vụt tắt, nhÆ°ng ná»—i Ä‘au khổ thì vẫn còn Ä‘á»ng lại, và Zoximov, con ngÆ°á»i đã quan sát theo dõi bệnh nhân của mình vá»›i tất cả tấm nhiệt tình trẻ trung của má»™t bác sÄ© má»›i vào nghá», cÅ©ng không khá»i ngạc nhiên nhận thấy rằng khi hai ngÆ°á»i thân của chàng bÆ°á»›c vào buồng, trên gÆ°Æ¡ng mặt chàng không lá»™ vẻ vui mừng mà lại có cái vẻ âm thầm Ä‘au khổ của má»™t ngÆ°á»i đã quyết tâm chịu Ä‘á»±ng má»™t, cá»±c hình không thể nào tranh khá»i, rồi Zoximov cÅ©ng lại nhận ra rằng má»—i lá»i thốt ra trong khi nói chuyện Ä‘á»u nhÆ° x** xói vào má»™t vết thÆ°Æ¡ng nào đó của bệnh nhân làm cho nó rá»›m máu lên, những đồng thá»i anh cÅ©ng không khá»i ngạc nhiên khi thấy con bệnh thiên chấp ấy đã đủ sức tá»± chủ và che giấu tình cả của mình, chứ không Ä‘iên cuồng ***g lá»™n lên vì những lá»i lẽ nhá» nhặt nhÆ° ngày hôm qua nữa.
- Äúng thế, bây giá» chính con cùng cảm thấy gần khá»e hẳn rồi - Raxkonikov vừa nói vừa âu yếm ôm hôn mẹ và em, khiến gÆ°Æ¡ng mặt bà Punkheria Alekxandrovna rạng rỡ hẳn lên - Và tôi nói đây không phải nhÆ° kiểu hôm qua nữa đâu, - Raxkonikov ngoảnh mặt vá» phía Razumikhin nói, và thân mật xiết chặt tay anh.
- Tôi cÅ©ng rất ngạc nhiên thấy anh ấy được nhÆ° thế nầy, - Zoximov mở đầu, rất mừng khi thấy khách đến, vì trong mÆ°á»i phút qua, câu chuyện giữa anh vá»›i bệnh nhân đã bắt đầu cạn dần. - Bốn hôm nữa, nếu không có gì thay đổi thì má»i chuvện sẽ trở lại nhÆ° trÆ°á»›c, nghÄ©a là nhÆ° cách đây má»™t tháng, hay hai… hay có lẽ ba tháng gì đó? Vì chứng bệnh nầy đã phát sinh và chá»›m nở từ lâu rồi, phải không? - rồi dÆ°á»ng nhÆ° vẫn còn sợ bệnh nhân tức giận, anh ta nói thêm vá»›i má»™t nụ cÆ°á»i dè dặt, - bây giá» anh có thừa nhận là có lẽ cÅ©ng tại cả anh nữa không nào?
- Rất có thể. - Raxkonikov lạnh lùng đáp.
- Tôi khẳng định nhÆ° vậy. - Zoximov hăng lên nói tiếp, - kể từ nay anh có hoàn toàn bình phục hay không chủ yếu là tuỳ ở bản thân anh. Bây giỠđã nói chuyện được vá»›i anh, tôi muốn khuyên anh má»™t Ä‘iá»u: phải xoá bá» những nguyên nhân ban đầu, nghÄ©a là những nguyên nhân căn ban đầu làm anh sinh bệnh. Có nhÆ° vậy anh má»›i khá»i được, nếu không nó còn có thể trầm trá»ng thêm nữa là khác. Những nguyên nhân ban đầu ấy tôi không biết rõ, nhÆ°ng anh thì chắc phải biết. Anh là ngÆ°á»i thông minh, và lẽ tất nhiên anh vẫn thÆ°á»ng tá»± quan sát. Theo tôi, hình nhÆ° lúc khởi đầu chứng bệnh của anh có phần ăn khá»›p vá»›i việc anh ra khá»i trÆ°á»ng Äại há»c. Anh không nên cứ nằm im, không hoạt Ä‘á»™ng gì cả; vì vậy theo tôi phải làm việc, phải có mục đích nhất định; Ä‘iá»u đó ắt sẽ có lợi cho sức khá»e của anh.
- Äúng, đúng, anh nói hoàn toàn có lý… Nay mai tôi sẽ trở lại trÆ°á»ng Äại há»c, và thế là má»i việc cứ tuồn tuá»™t nhÆ° trên bánh xe.
Zoximov Ä‘Æ°a ra những lá»i khuyên nhủ khôn ngoan ấy má»™t phần cÅ©ng cốt để gây ảnh hưởng vá»›i hai ngÆ°á»i đàn bà. Anh ta không khá»i băn khoăn khi vừa dứt lá»i và liếc mắt nhìn Raxkonikov, anh thấy má»™t nét m** mai rõ rệt trên gÆ°Æ¡ng mặt chàng, song cÅ©ng chỉ thoáng qua trong chốc lát. Bà Punkheria Alekxandrovna lập tức cảm Æ¡n Zoximov, đặc biệt là vá» việc anh đã đến thăm hai mẹ con tối hôm qua.
- Sao kia? Tối hôm qua anh ấy đến đằng mẹ ấy à? - Raxkonikov há»i, tá»±a hồ nhÆ° có ý lo âu… - Thế là sau má»™t cuá»™c hành trình dài nhÆ° vậy, mẹ cÅ©ng không ngủ được tí nào.
- Ồ, Rodia ạ, lúc ấy đã đến hai giỠsáng đâu! Ở nhà mẹ và Dunia cũng không bao giỠngủ trước hai giỠsáng cả. Tôi cũng không biết lấy gì cảm ơn anh nữa -
Raxkonikov mặt bá»—ng sa sầm xuống, cúi đầu nói tiếp vá»›i Zoximov. - Nếu không kể đến việc tiá»n nong - tôi xin lá»—i vì đã Ä‘á» cập đến vấn đỠđó - tôi thật không hiểu tại sao lại được anh quan tâm đến thế. Quả thật tôi không hiểu… và… và tôi còn thấy khổ tâm nữa là khác, vì không thể hiểu được… tôi xin thú thật nhÆ° vậy - NhÆ°ng anh đừng cáu chứ! - Zoximov cÆ°á»i gượng đáp anh cứ tá»± coi nhÆ° bệnh nhân đầu tiên của tôi: anh cÅ©ng biết là những ngÆ°á»i má»›i vào nghá» nhÆ° chúng tôi thÆ°á»ng hay chiá»u chuá»™ng bệnh nhân nhÆ° con mình đẻ ra, có ngÆ°á»i lại hầu nhÆ° phải lòng há» nữa. Vá»›i lại, tôi cÅ©ng không lấy gì làm đông khách lắm.
- Ấy là tôi chÆ°a nói đến cậu nầy nữa đấy, - Raxkonikov trá» Razumikhin nói tiếp, - cậu ta chỉ nhận được của tôi những mối lo âu và những lá»i sỉ vả.
- Rõ vớ vẩn! Hôm nay sao tâm hồn cậu đa cảm thế? - Razumikhin quát lên.
Giá Razumikhin tinh ý hÆ¡n, anh sẽ thấy bạn anh không há» có má»™t tâm trạng Ä‘a cảm, thậm chí còn ngược lại nữa là khác. Song Ä‘iá»u đó không thoát khá»i cặp mắt của Avdotia Romanovna Ä‘ang chăm chú và lo lắng quan sát anh nàng.
- Còn vá» mẹ thì con không dám nói đến nữa mẹ ạ - chàng nói tiếp nhÆ° Ä‘á»c má»™t bài đã há»c thuá»™c từ sáng - mãi đến bây giá» con má»›i hình dung được phần nào là hôm qua mẹ đã Ä‘au khổ biết bao nhiêu trong khi mong ngóng con vá».
Nói đến đây, chàng bá»—ng lẳng lặng mỉm cÆ°á»i Ä‘Æ°a tay ra cho em gái. Song lần nầy, trên nụ cÆ°á»i của chàng lóe lên má»™t mối xúc cảm sâu sắc, chân thành. Dunia lập tức nắm lấy tay anh xiết thật chặt, lòng vui sÆ°á»›ng và cảm khích. Kể từ câu chuyện lục **c hôm qua, đây là lần đầu tiên chàng lại ôn tồn vá»›i em. GÆ°Æ¡ng mặt bà mẹ rạng rỡ lên vì hân hoan và hạnh phúc khi thấy cảnh dàn hoà im lặng và dứt khoát đó giữa hai anh em.
- á»’ chính vì thế mà tôi mến anh ấy! - Razumikhin vừa xoay mạnh ngÆ°á»i trên ghế vừa thì thầm; tính anh bao giá» cÅ©ng hay phóng đại - Anh ta có những cảm xúc đẹp đẽ nhÆ° lê đấy
"Nó xá»­ sá»± má»›i khéo làm sao! - bà cụ nghÄ© thầm - Nó có những cảm xúc thật là cao thượng, và nó chấm dứt chuyện hiểu lầm vá»›i em nó má»™t cách Ä‘Æ¡n giản mà tế nhị biết bao nhiêu: nó chỉ cần chìa tay ra và nhìn thẳng vào mặt em nó… Và đôi mắt nó, cả khuôn mặt nó nữa, má»›i đẹp làm sao. NgÆ°á»i nó còn thanh tú hÆ¡n cả Dunia nữa… NhÆ°ng, trá»i Æ¡i, quần áo gì mà tệ thế, nó ăn mặc thật quá tồi tàn. Äến nhÆ° Vaxia, đứa hầu xe của Aphanaxi Ivanovich ăn mặc cÅ©ng còn khá hÆ¡n? Ôi tôi muốn lao đến ôm lấy cổ nó mà hôn mà khóc vì sung sÆ°á»›ng! NhÆ°ng mà tôi sợ, tôi sợ lắm, nó thật là… Trá»i Æ¡i, tính khí nó làm sao ấy? Vừa rồi nó nói năng thật dịu dàng âu yếm, thế nhÆ°ng tôi vẫn sợ. Tôi sợ cái gì thế nhỉ?".
- Ôi, Rodia - bà thốt lên, hối hả đáp lại Ä‘iá»u nhận xét của con - Con không thể tưởng tượng được hôm qua mẹ và em… khổ tâm đến nhÆ°á»ng nào! Bây giá», má»i chuyện đã qua, đã chấm dứt và mẹ con ta đã lại vui vầy sung sÆ°á»›ng nên mẹ má»›i dám nói. Con hãy tưởng tượng là mẹ và em vừa xuống tàu đã vá»™i chạy ngay đến đây để ôm hôn con, và cái chị ấy - à đây! chị ấy đây rồi! Chào chị Naxtaxia. Chị ấy nói ngay là con sốt nóng, mà lại trốn bác sÄ© lẻn ra Ä‘Æ°á»ng trong lúc Ä‘ang mê sảng, ngÆ°á»i ta đã phải chạy Ä‘i tìm con. Con không thể tưởng được là mẹ và em đã hốt hoảng lên nhÆ° thế nào!
Mẹ nhá»› ngay đến cái chết bi thảm của trung uý Potanshikov, má»™t ngÆ°á»i quen nhà ta, bạn của ba con - con chắc không nhá»› ông ta, Rodia nhỉ - Ông ta cÅ©ng bị sốt nóng và lẻn ra ngoài rồi rÆ¡i xuống giếng, đến hôm sai má»›i kéo lên được. DÄ© nhiên mẹ và em con còn tưởng tượng nhiá»u chuyện bi đát hÆ¡n nữa. Hai mẹ con toan Ä‘i tìm ngay Piotr Petrovich để nhá» anh ta đến giúp đỡ… vì, con biết đây, chỉ có mẹ vá»›i em, tứ cố vô thân, - bà mẹ nói tiếp, giá»ng ai oán, rồi bá»—ng im bặt vì sá»±c nhá»› ra rằng Piotr Petrovich vẫn còn là má»™t Ä‘á» tài nguy hiểm, mặc dầu "bây giá» má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u đã lại vui vầy sung sÆ°á»›ng".
- Phải! phải, những chuyện ấy thật đáng tiếc, Raxkonikov lẩm bẩm đáp, song vẻ mặt chàng hỠhững và lơ đãng đến nỗi Dunia phải kinh ngạc đưa mắt nhìn chàng.
- Con còn định nói gì với mẹ nữa nhỉ - chàng nói tiếp, cố sức nhớ lại - À phải… thưa mẹ, con xin mẹ và Dunia đừng nghĩ rằng hôm nay con không muốn đến thăm mẹ và em trước mà lại có ý đợi cho mẹ và em đến đây đã, không phải thế đâu.
- Sao con lại nói thế, hở Rodia, - bà Punkheria Alekxandrovna cũng kinh ngạc kêu lên.
"Sao thế nhỉ? Anh ấy chỉ vì bất đắc dÄ© mà trả lá»i hay sao ấy? - Dunia suy nghÄ©. - Anh ấy dàn hoà rồi xin lá»—i, tuồng nhÆ° làm cho xong má»™t thủ tục hay Ä‘á»c má»™t bài há»c".
- Vừa thức dậy, con đã toan đến đằng ấy ngay, nhưng cứ loay hoay mãi vỠchuyện quần áo, hôm qua con quên bảo Naxtaxia… giặt sạch chỗ máu ấy đi… Bây giỠcon mới vừa mặc xong quần áo…
- Máu? Máu nào? - bà Punkheria Alekxandrovna hoảng hốt há»i lại.
Không có gì đâu, mẹ đừng lo. Có máu là bởi vì hôm qua trong lúc hÆ¡i mê sảng, con có chạm phải má»™t ngÆ°á»i bị xe chẹt… Má»™t ngÆ°á»i công chức…
- Trong cÆ¡n mê sảng? Thế nhÆ°ng cậu lại nhá»› hết cÆ¡ mà? - Razumikhin ngắt lá»i.
- Chính thế - Raxkonikov đáp má»™t cách đặc biệt sốt sắng, - tôi nhá»› rõ cho đến từng chi tiết nhá», thế nhÆ°ng không hiểu tại sao tôi lại làm nhÆ° thế? Tại sao tôi lại đến đằng ấy? Tại sao tôi lại nói thế kia? Thật tôi không tài nào giải thích rõ được.
- Hiện tượng đó cũng dễ hiểu, - Zoximov xen vào đôi khi cách hành động thì cực kỳ khéo léo, tinh xảo, nhưng cái động cơ, cái xuất phát điểm của hành động thì lại rối loạn và tuỳ thuộc vào những ấn tượng bệnh tật nào đó. Một cái gì tựa như một giấc mộng.
"Cũng còn may là hắn coi mình gần như một thằng loạn óc" - Raxkonikov nghĩ thầm.
- Thế thì những ngÆ°á»i khá»e mạnh cÅ©ng vậy thôi, - Dunia nhận xét, mắt lo âu nhìn Zoximov.
- Má»™t lá»i nhận xét khá đúng! - Zoximov đáp - quả nhiên tất cả chúng ta cÅ©ng nhiá»u khi hành Ä‘á»™ng gần nhÆ° ngÆ°á»i Ä‘iên, duy chỉ có khác là những ngÆ°á»i "mắc bệnh Ä‘iên" há» Ä‘iên hÆ¡n ta má»™t tí; cho nên ở đây phải vạch má»™t Ä‘Æ°á»ng ranh giá»›i. Còn ngÆ°á»i hoàn toàn sáng suốt thì có thể nói là hầu nhÆ° không có, có lẽ trong hàng chục, hàng trăm, hàng ngàn ngÆ°á»i, may ra má»›i tìm được má»™t ngÆ°á»i nhÆ° thế, mà cÅ©ng chÆ°a hẳn là hoàn toàn sáng suốt…
Nghe đến chữ "Ä‘iên" mà Zoximov vô tình thốt ra trong khi Ä‘ang say sÆ°a vá»›i vấn Ä‘á» anh thích thú, má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u cau mặt. Raxkonikov dÆ°á»ng nhÆ° không để ý, chàng ngồi yên, vẻ đăm chiêu tÆ° lá»±, má»™t nụ cÆ°á»i kỳ lạ in lên đôi môi nhợt nhạt của chàng. Chàng vẫn tiếp tục nghiá»n ngẫm má»™t Ä‘iá»u gì.
- Thế cái ngÆ°á»i bị xe chẹt ấy, rồi ra sao? Cậu kể tiếp Ä‘i - Razumikhin vá»™i há»i to.
- Gì cÆ¡? - Raxkonikov nhÆ° sá»±c tỉnh - A! phải… thế rồi ngÆ°á»i tôi dính dầy máu khi tôi giúp há» khiêng ông ta vá» nhà… Nhân thể, mẹ ạ, hôm qua con đã làm má»™t việc không thể tha thứ được, quả là con không còn trí khôn nữa. Số tiá»n mẹ gá»­i cho con, con Ä‘em cho… vợ ông ta hết… để lo việc ma chay. Bà ấy nay đã thành ngÆ°á»i góa bụa, lại ho lao, thật đáng thÆ°Æ¡ng, lại có ba đứa bé mồ côi, đói khát… mà nhà chẳng có tí gì… Ở nhà ấy còn má»™t cô con gái nữa… Giá mẹ trông thấy, có lẽ mẹ cÅ©ng sẽ làm nhÆ° con… con cÅ©ng biết là con không có quyá»n làm nhÆ° vậy, nhất là khi biết mẹ đã vất vả thế nào má»›i kiếm ra món tiá»n đó. Muốn giúp đỡ, trÆ°á»›c hết phải có quyá»n đã, bằng không thì "Crevez, chiens, si vous n êtes pas contents?" (l ) - Chàng cÆ°á»i - có phải thế không Äunya?
- Không, không phải thế! - Dunia đáp, giá»ng rắn rá»i.
- Chà, thôi, cô… cô cÅ©ng có dụng ý gì hẳn! - chàng lẩm bẩm nhìn em gái gần nhÆ° căm há»n, môi mỉm má»™t nụ cÆ°á»i ngạo nghá»…. - Lẽ ra anh phải tính đến chuyện đó má»›i phải… Thôi, cÅ©ng đáng khen đấy? Càng tốt cho cô… rồi cô sẽ Ä‘i đến má»™t giá»›i hạn nào đó nầy nếu không bÆ°á»›c qua, cô sẽ khổ sở, còn nếu bÆ°á»›c qua, có lẽ cô còn sẽ khổ hÆ¡n nữa. Vả chăng, do toàn là chuyện nhảm. - Chàng bá»±c dá»c nói tiếp, giận mình đã quá nhiá»u lá»i. Mẹ ạ, con chỉ muốn nói rằng con xin lá»—i mẹ, chàng kết thúc, giá»ng xẵng và ngắc ngứ.
- Thôi, Rodia, mẹ tin chắc ràng việc gì con đã làm thì cÅ©ng Ä‘á»u tốt đẹp cả - bà cụ mừng rỡ nói.
- Mẹ đừng tin nhÆ° vậy, - chàng đáp, môi méo xệch thành má»™t nụ cÆ°á»i gượng gạo.
Má»™t khoảng im lặng tiếp theo sau. Trong suốt câu chuyện vừa qua có má»™t cái gì căng thẳng, từ những phút im lặng cho đến cách giảng hoà, lá»i xin lá»—i, và má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u cảm thấy thế.
"Cứ như thể hỠsợ mình" - Raxkonikov nghĩ thầm trong khi ngước mắt nhìn trộm mẹ và em. Quả nhiên, bà Punkheria Alekxandrovna càng im lặng lại càng đâm ra rụt rè.
Khi vắng hỠhình như mình vẫn yêu quý hỠkia mà - ý nghĩ ấy thoáng hiện trong trí chàng.
- Rodia ạ, bà Marfa Petrovna chết rồi đấy! - bà Punkheria Alekxandrovna bỗng thốt lên.
- Bà Marfa Petrovna nào?
- Trá»i Æ¡i! Bà Marpha Petrovna, vợ ông Xvidrigailov ấy mà. Mẹ đã viết khá nhiá»u vá» bà ta trong bức thÆ° vừa gá»­i cho con đấy thôi?
- À, à! phải… con nhớ ra rồi… thế bà ấy chết rồi? Thật ư - Chàng bỗng rùng mình như lại sực tỉnh dậy. - Bà ta chết rồi ư? Sao vậy.
- Con thá»­ tưởng tượng xem; bà ta chết thật bắt ngá»! - bà Punkheria Alekxandrovna được thể, vá»™i nói thêm - Ấy, đúng lúc mẹ gá»­i thÆ° cho con, đúng cái ngày ấy! Con thá»­ tưởng tượng: hình nhÆ° chính vì con ngÆ°á»i ghê tởm kia mà bà ta chết. Nghe nói cái lão ấy đã đánh đập bà ta hết sức tàn nhẫn.
- TrÆ°á»›c há» cÅ©ng sống nhÆ° vậy sao? - chàng quay lại há»i em.
- Không, ngược lại nữa là khác! Äối vá»›i bà lúc nào ông ta cÅ©ng tá» ra rất kiên nhẫn lá»… Ä‘á»™ nữa ấy. Nhiá»u khi ông ta lại còn quá khoan dung vá»›i tính nết của vợ nữa; và nhÆ° thế đã mấy năm ròng… Äến nay ông ta bá»—ng mất kiên nhẫn thế nào đấy.
- Thế nghĩa là ông ta tuyệt nhiên không đến nỗi ghê tởm lắm, vì cũng đã nén được báy năm kia mà?
- Dunia, hình như cô bênh vực ông ta thì phải?
- Không, không, đó là má»™t con ngÆ°á»i ghê tởm, em không thể tưởng được còn có cái gì ghê tởm hÆ¡n nữa - Dunia đáp, gần nhÆ° run lên, nàng cau mày, trầm ngâm suy nghÄ©.
- Câu chuyện đó xảy ra ở nhà há» vào má»™t buổi sáng, bà Punkheria Alekxandrovna vá»™i và nói tiếp. - Sau đó bà ta lập tức ra lệnh thắng xe để sau bữa cÆ¡m trÆ°a sẽ lên tỉnh, vì trong nhÆ°ng trÆ°á»ng hợp nhÆ° vậy, lúc nào bà ta cÅ©ng lên tỉnh. Nghe đâu trÆ°a hôm ấy bà ăn ngon lành lắm.
- Sau khi bỉ đánh nhừ tử?
- Äối vá»›i bà ta… đã thành má»™t thói quen nhÆ° thế, và để khá»i chậm trá»…, ăn xong bà ta Ä‘i tắm ngay… Con ạ, bà ta vẫn chữa bệnh bằng cách tắm đấy. Ở nhà há» có má»™t con suối nÆ°á»›c lạnh, ngày nào bà ta cÅ©ng đến đấy tắm rất Ä‘á»u. NhÆ°ng vừa lá»™i xuống nÆ°á»›c bà ta bị má»™t cÆ¡n Ä‘á»™ng kinh.
- Tất nhiên phải như thế! - Zoximov nói. - Thế bà ta bị đánh đau lắm phải không?
- Mà thôi, có can hệ gì đâu. - Dunia lại xen vào.
- Hừm! Mẹ ạ, sao mẹ cứ kể lể những chuyện vá»› vẩn ấy làm gì? - Raxkonikov bá»—ng buông ra má»™t giá»ng gắt gá»ng bất ngá».
- Ôi! Con ạ, chỉ vì mẹ không biết nói chuyện gì hơn, - bà Punkheria Alekxandrovna buột mồm nói.
- Sao! Các ngÆ°á»i Ä‘á»u sợ tôi cả hay sao? - Chàng lại mỉm má»™t nụ cÆ°á»i nhăn nhó.
- Quả đúng như thế. - Dunia nói, mắt nghiêm khắc nhìn thẳng vào mặt chàng. - Khi bước chân lên cầu thang, mẹ còn làm cả dấu thánh nữa, vì mẹ sợ quá.
Bộ mặt Raxkonikov nhăn rúm lại như thể bị chuột rút.
- Ôi! Dunia, con nói gì thế! Rodia, con đừng giận, mẹ van con! Sao con lại nói thế, hở Dunia? - bà Punkheria Alekxandrovna luống cuống nói. - Thật quả suốt dá»c Ä‘Æ°á»ng ngồi trên xe lá»­a, mẹ cứ nghÄ©: gặp nhau mẹ con ta sẽ kể cho nhau nghÄ© không biết bao nhiêu là chuyện… Lúc ấy mẹ sung sÆ°á»›ng đến ná»—i không còn chú ý gì dá»c Ä‘Æ°á»ng nữa. NhÆ°ng mẹ vừa nói gì thế nhỉ? Bây giá» mẹ cÅ©ng vẫn sung sÆ°á»›ng chứ… Dunia, con nhầm rồi đấy? Khi được gặp lại con thôi mẹ cÅ©ng đã sung sÆ°á»›ng lắm rồi, Rodia ạ.
- Thôi, mẹ Æ¡i, - chàng siết tay mẹ nói lắp bắp, có chiá»u bối rối, mắt nhìn Ä‘i nÆ¡i khác - Chúng ta còn đủ thì giá» nói chuyện nhiá»u.
Nói xong, chàng bá»—ng đâm ra luống cuống và tái mặt Ä‘i: cái cảm giác lạnh buốt kinh hoàng lúc nãy lại dâng ngập tâm hồn chàng; chàng lại thấy rõ mình vừa thốt ra má»™t lá»i nói dối kinh khủng, và không những từ nay chàng sẽ không bao giá» còn có thể chuyện trò cởi mở vá»›i mẹ chàng nữa mà cÅ©ng không bao giá» còn có thể nói vá»›i ai bất cứ chuyện gì. Cái cảm giác chua xót ấy mạnh đến ná»—i chàng hầu nhÆ° mất trí trong chốc lát. Chàng đứng dậy và không nhìn ai, toan Ä‘i thẳng ra cá»­a.
- Cậu làm sao thế? - Razumikhin nắm lấy cánh tay chàng, kêu lên.
Chàng lại ngồi xuống va Ä‘Æ°a mắt lặng lẽ nhìn quanh; má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u bỡ ngỡ nhìn chàng.
- Ôi! Sao tất cả các ngÆ°á»i chán thế? - Chàng bá»—ng kêu lên má»™t cách thật bất ngá» - Nói chuyện gì Ä‘i chứ! Sao các ngÆ°á»i lại ngồi trÆ¡ ra thế? Nào, nói Ä‘i chứ! Chúng ta nói chuyện nào… Äã sum há»p thế nầy mà lại lặng thinh… Nào, nói chuyện Ä‘i.
- Lạy Chúa! Tôi cứ tưởng lại lên cơn như hôm qua. - Vừa noỉ bà Punkheria Alekxandrovna vừa làm dấu thánh.
- Anh làm sao thế? - Avdotia Romanovna há»i, vẻ ngá» vá»±c.
- Chả sao cả, anh vừa nhá»› lại má»™t chuyện không đâu - chàng đáp và Ä‘á»™t nhiên cất tiếng cÆ°á»i.
- Äược, nếu là chuyện không đâu thì tốt, nếu không chính tôi cÅ©ng nghÄ© là… - Zoximov lẩm bẩm rá»i Ä‘i-văng đứng dậy. - Giá» thì tôi phải Ä‘i, có thể tôi sẽ trở lại nếu gặp cậu ở nhà…
Anh ta cúi chào và lui ra.
- Con ngÆ°á»i má»›i đáng quý làm sao! - bà Punkheria Alekxandrovna nhận xét.
Phải, đáng quý, tuyệt diệu, có há»c thức, thông minh, - Ä‘á»™t nhiên Raxkonikov nói liến thoắng má»™t thôi vá»›i vẻ khích Ä‘á»™ng từ nãy đến giá» chÆ°a từng thấy chàng có. - Con không nhá»› là trÆ°á»›c khi bị bệnh, con đã gặp anh ấy ở đâu… Hình nhÆ° đã có gặp anh ta ở đâu rồi thì phải… Äây cÅ©ng là má»™t ngÆ°á»i đáng quý nữa! - Chàng hất đầu vá» phía Razumikhin, - Dunia, em có thích anh ấy không? - chàng há»i em rồi bật cÆ°á»i, chẳng hiểu tại sao.
- Rất thích, Dunia đáp.
- Chà, đồ quỷ…! - Razumikhin ngượng chín cả ngÆ°á»i, mặt Ä‘á» dừ lên lúng túng đứng dậy. Bà Punkheria Alekxandrovna mỉm cÆ°á»i dịu dàng, còn Raxkonikov thì cÆ°á»i phá lên.
- Kìa, cậu đi đâu đấy?
- Mình cũng… có việc cần.
- Cậu chẳng có việc gì sất, ở lại đây! Zoximov Ä‘i rồi thì cậu cÅ©ng muốn bÆ°á»›c đấy hẳn? Không Ä‘i đâu hết, mà mấy giá» rồi nhỉ? MÆ°á»i hai giá» rồi phải không? Dunia, em có chiếc đồng hồ xinh quá nhỉ! NhÆ°ng tại sao các ngÆ°á»i lại cứ lặng thinh thế? Vẫn chỉ có tôi nói mãi thôi!
- Äây là món quà của bà Marfa Petrovna, - Dunia đáp.
- Äắt tiá»n lắm đấy - bà Punkheria Alekxandrovna đệm theo.
- A - a - a! Nhưng là đồng hồ nữ thì hơi to.
- Em thích cỡ nầy - Dunia nói.
- Thế ra không phải của vị hôn phu?. - Razumikhin nghĩ và chợt thấy mừng thầm, chẳng hiểu vì sao. Thế mà anh cứ tưởng là tặng phẩm của Lugin. - Raxkonikov nói.
- Không phải, anh ta chưa tặng Dunia cái gì cả.
- à - à - à! Mẹ ạ, mẹ còn nhá»› không, con cÅ©ng đã từng yêu và đã từng muốn lấy vợ. - chàng nhìn mẹ nói, khiến bà kinh ngạc vì cách chuyển hÆ°á»›ng bất ngá» của câu chuyện và giá»ng nói của chàng.
- Ôi, con yêu quý ạ, mẹ có nhớ! - bà Punkheria Alekxandrovna vừa nói vừa liếc mắt nhìn Dunia và Razumikhin.
- Hừm! đúng! NhÆ°ng con biết kể chuyện gì vá»›i mẹ bây giá»? Chính con cÅ©ng không còn nhá»› được bao nhiêu. Äó là má»™t cô bé ốm yếu? - chàng ná»›i tiếp, đầu cúi gầrn, dÆ°á»ng nhÆ° vụt trở lại vá»›i tâm trạng đăm chiêu ban nãy, - rất ốm yếu; cô ta thích bố thí cho ăn mày và chỉ mÆ¡ Æ°á»›c được vào tu viện; má»™t hôm, cô khóc sÆ°á»›t mÆ°á»›t khi nói vá»›i con chuyện đó; phải… con nhá»› ra rồi, con nhá»› lò lắm, cô ta lại còn xấu xí nữa. thật quả con cÅ©ng không hiểu sao con lại gần vá»›i cô ta hình nhÆ° vì cô ta bao giá» cÅ©ng ốm yếu. Giá nhÆ° cô ấy lại thá»t hay gù nữa thì chắc là con còn yêu cô gấp bá»™i (chàng tÆ° lá»± mỉm cÆ°á»i)… Thế đấy má»™t cÆ¡n mê sang của tuổi xuân.
- Không, không phải chỉ là má»™t cÆ¡n mê sảng của tuổi xuân! - Dunia nói, giá»ng nhiệt thành.
Chàng chăm chú nhìn em, tinh thần căng thẳng, song không hiểu em mình nói gì và thậm chí cũng không nghe thấy gì nữa. Rồi, vẫn chìm sâu trong tâm trạng đăm chiêu tư lự, chàng đứng dậy, đến hôn mẹ rồi trở lại ngồi chỗ cũ.
- GiỠcon vẫn còn yêu cô ta? - bà Punkheria Alekxandrovna mủi lòng nói.
- Cô ấy… Bây giỠấy à? À, phải… mẹ nói đến cô ấy phải không? Không. Bây giỠđối vá»›i con những việc ấy Ä‘á»u nhÆ° đã sang thế giá»›i khác rồi… đã xa xÆ°a lắm? Và tất cả những việc xung quanh con cÅ©ng dÆ°á»ng nhÆ° Ä‘ang diá»…n ra ở má»™t nÆ¡i nào xa lạ.
Chàng đăm đăm nhìn há».
- NhÆ° các ngÆ°á»i đây cÅ©ng thế, tôi nhìn các ngÆ°á»i nhÆ° từ má»™t nÆ¡i nào cách xa hàng nghìn dặm… NhÆ°ng sao chúng ta lại ná»›l những chuyện ấy nhỉ, có ma nó biết và tại sao các ngÆ°á»i lại há»i tôi? - chàng bá»±c bá»™i nói thêm rồi im bặt, cắn móng tay, vẻ lại trầm ngâm nhÆ° cÅ©.
- Rodia, chá»— ở của con tệ quá, thật nhÆ° cái quan tài - bà Punkheria Alekxandrovna bá»—ng lên tiếng để chấm dứt phút im lặng nặng ná». - Mẹ chắc con buồn buồn phần nào cÅ©ng do chá»— của con.
- Chá»— ở? - Chàng đáp vẻ lÆ¡ đãng - Vâng, chá»— ở của con cÅ©ng có dính dáng nhiá»u đến việc ấy… Con cÅ©ng đã nghÄ© đến Ä‘iá»u đó. Song ý nghÄ© vừa rồi của mẹ thật là kỳ lạ, mẹ ạ - chàng nói thêm vá»›i má»™t nụ cÆ°á»i quái gở. Chỉ thiếu chút nữa thì chàng không còn hÆ¡i sức nào chịu Ä‘á»±ng được cuá»™c há»p mặt nầy, chịu Ä‘á»±ng những ngÆ°á»i thân mà sau ba năm xa cách, chàng má»›i được gặp lại, cÅ©ng nhÆ° cái giá»ng thân mật gia đình của câu chuyện bất đắc dÄ© trong khi chàng không thể nào nói được bất cứ chuyện gì. Tuy vậy chàng có má»™t việc khẩn cấp cần phải quyết định ngay hôm nay không trì hoãn: sáng nay lúc ngủ dậy chàng đã có ý định dứt khoát nhÆ° thế. Chàng thấy hài lòng vì đã nghÄ© đến công việc để tìm má»™t lối thoát.
- Dunia ạ, đây, vấn Ä‘á» nó nhÆ° thế nầy, - chàng mở đầu, giá»ng khô khan và nghiêm nghị, - tất nhiên anh phải xin lá»—i em vì những chuyện xảy ra hôm qua, nhÆ°ng anh tá»± thấy có bổn phận nhắc cho em nhá»› là anh không há» thay đổi ý kiến. Hoặc anh, hoặc Lugin. Anh có thể là má»™t con ngÆ°á»i hèn mạt, nhÆ°ng em không thể thế được. Chỉ má»™t ngÆ°á»i thôi cÅ©ng đủ. Nếu em kết hôn vá»›i Lugin, thì ngay tức khắc, anh sẽ không còn coi em là em nữa.
- Rodia! Rodia! thế thì lại nhÆ° hôm qua rồi! - Bà Punkheria Alekxandrovna chua chát thốt lên, - mà tại sao con cứ gá»i mình là ngÆ°á»i hèn mạt, mẹ không thể chịụ được. Hôm qua cÅ©ng thế…
- Anh à - Dunia đáp giá»ng rắn rá»i và cÅ©ng khô khan không kém - Chuyện nầy trÆ°á»›c sau Ä‘á»u do má»™t ý nghÄ© sai lầm của anh mà ra cả. Äêm qua, em đã suy nghÄ© và đã tìm ra được chá»— sai lầm đó. Hình nhÆ° anh cho rằng em vì má»™t ngÆ°á»i nào đó mà Ä‘em hiến mình cho má»™t ngÆ°á»i nào đó. Hoàn toàn không phải nhÆ° vậy, em Ä‘i lấy chồng chỉ vì bản thân em mà thôi, bởi vì em thấy khó sông má»™t mình: rồi sau đó lẽ tất nhiên em cÅ©ng lấy làm sung sÆ°á»›ng có thể giúp đỡ được cho những ngÆ°á»i thân, song đó không phải là Ä‘á»™ng cÆ¡ chủ yếu trong quyết định của em.
"Nói dối, - Raxkonikov vừa nghÄ© thầm vừa cắn móng tay má»™t cách giận dữ. Con bé kiêu ngạo thật! Nó không muốn nhận là nó thích đóng cái vai ân nhân! Ôi, những nhân cách ti tiện! Há» yêu cÅ©ng chăng khác gì há» ghét! Ôi! ta… căm thù tất cả bá»n há»!".
- Tóm lại, em sẽ lấy Piotr Petrovich, - Dunia nói tiếp, - vì trong hai ná»—i khổ, em chá»n lấy ná»—i nhẹ nhất. Em sẽ trung thá»±c làm tròn tất cả những gì ngÆ°á»i ấy chỠđợi ở em; vì vậy em sẽ không lừa dối ngÆ°á»i ấy. Sao anh lại cÆ°á»i?
Mặt nàng cũng đỠbừng và trong khóe mắt nàng lóe lên một tia giận dữ.
- Em sẽ làm tròn tất cả đấy chứ? - chàng há»i vá»›i má»™t nụ cÆ°á»i hiểm Ä‘á»™c.
- Äến má»™t mức Ä‘á»™ nào đó. Cách thức cầu hôn của Piotr Petrovich cÅ©ng đã làm cho em thấy ngay ông ấy muốn gì. Quá ông ta đánh giá mình quá cao, song em hy vá»ng ông ta cÅ©ng sẽ coi trá»ng em… Sao anh lại cÆ°á»i?
- Thế tại sao em lại Ä‘á» mặt? Em nói dối, em ạ, em cố tình nói dối chỉ vì cái tính cố chấp của đàn bà, chỉ vì muốn bắt anh nhìn nhận má»i việc theo ý riêng của em. Em không thể kính trá»ng Lugin được, anh đã gặp hắn và đã nói chuyện vá»›i hắn. Thế nghÄ©a là em bán mình vì tiá»n, vì vậy em đã hành Ä‘á»™ng má»™t cách hèn hạ, và anh lấy làm mừng rằng ít nhất em cÅ©ng còn biết ngượng vì việc đó?
- Không phải, em không nói dối đâu… - Dunia mất hết tá»± chủ thét lên. - Em không Ä‘á»i nào lấy ông ta nếu không biết chắc là ông ta quý trá»ng em, em không Ä‘á»i nào lấy ông ta nếu không biết chắc rằng em có thể kính trá»ng được ông ta. CÅ©ng may là ngay hôm nay, em sẽ có dịp biết chắc chắn được Ä‘iá»u đó. Má»™t cuá»™c hôn nhân nhÆ° vậy không phải là má»™t việc đê tiện nhÆ° anh nói. Mà dù anh có nói đúng chăng nữa, dù em có cam tâm làm má»™t việc đê tiện thì anh nói nhÆ° thế chẳng phải là quá tàn nhẫn hay sao? Tại sao anh cứ đòi há»i ở em má»™t bản lÄ©nh anh hùng mà có lẽ anh cÅ©ng không có? NhÆ° vậy là áp chế, nhÆ° vậy là cưỡng bức? Nếu em có làm hại ngÆ°á»i nào thì ngÆ°á»i đó chỉ có thể là má»™t mình em mà thôi… Em cÅ©ng chÆ°a giết ngÆ°á»i nào kia mà! Sao anh lại nhìn em nhÆ° thế? Sao anh lại tái mặt Ä‘i thế? Rodia, anh làm sao thế? Rodia, anh yêu quý!
- Trá»i Æ¡i! Nó làm anh nó ngất Ä‘i kia kìa! - bà Punkheria Alekxandrovna thét lên.
- Không, không… không há» gì… cá»› sao đâu. Con hÆ¡i chóng mặt má»™t tí thôi. Không ngất đâu… Mẹ thì lúc nào cÅ©ng sợ con ngất! Hừm? Phải anh định nói gì nhỉ? À, phải rồi, cô làm thế nào mà ngay hôm nay có thể biết chắc rằng cô sẽ kính trá»ng hắn và hắn sẽ coi trá»ng cô, có phải đúng cô vừa nói nhÆ° vậy không? Hình nhÆ° cô vừa nói là hôm nay thì phải. Hay anh nghe nhầm?
- Mẹ ơi, đưa cho anh con xem lá thư của Piotr Petrovich, - Dunia nói. Tay run run, bà Punkheria Alekxandrovna đưa thư cho con trai. Chàng cầm lấy, trí tò mò lên đến cao độ. Song trước khi mở thư chàng bỗng quay lại nhìn Dunia như có ý ngạc nhiên.
- Lạ thật! - chàng nói chậm rãi, tuồng như vừa có một ý nghĩ mới mẻ vụt hiện đến. - Sao tôi lại nhặng xị thế nhỉ? Sao tôi lại có thể làm toáng lên như thế? Cô muốn lấy ai thì cứ lấy thôi!
Chàng như tự nhủ một mình, nhưng lại nói to lên, rồi sững sỠnhìn em một lát, vẻ như băn khoăn không hiểu.
Cuối cùng, chàng giở thÆ° ra, vẫn giữ má»™t vẻ ngạc nhiên khác thÆ°á»ng; rồi chàng thong thả và chăm chú Ä‘á»c Ä‘i Ä‘á»c lại bức thÆ° hai lần.
Bà Punkheria Alekxandrovna lo ngay ngáy; và má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u chỠđợi má»™t sá»± kiện khác thÆ°á»ng sắp xảy ra.
- Kể cÅ©ng lạ thật, - sau má»™t lát suy nghÄ© chàng trả lại bức thÆ° cho mẹ và cất tiếng nói trống không, - hắn làm luật sÆ°, quen giao thiệp, nói năng nghe cÅ©ng có vẻ trau chuốt, thế mà thÆ° thì viết nhÆ° ngÆ°á»i vô há»c.
Ai nấy Ä‘á»u xôn xao lên: nầy giá» há» chỠđợi má»™t cái gì khác hẳn.
- Há» Ä‘á»u viết nhÆ° thế cả đấy, - Razumikhin nói, giá»ng ngắc ngứ.
- Cậu Ä‘á»c lá thÆ° nầy rồi à?
- Rồi.
- Mẹ và em có Ä‘Æ°a cho anh ấy xem, Rodia ạ, lúc nãy mẹ… có há»i ý kiến anh ấy, - bà Punkheria Alekxandrovna đỡ lá»i, vẻ bối rối.
- Äó chính là lối văn tố tụng - Razumikhin cắt ngang, - xÆ°a nay các giấy tỠở toà án vẫn viết lối văn tố tụng nhÆ° vậy đấy.
- Văn tố tụng? Äúng, đúng là văn tố tụng, văn sá»± vụ Không hẳn là cách viết của kẻ vô há»c, cÅ©ng không phải là lối viết văn hoa gì đúng là văn sá»± vụ. Piotr Petrovich không há» có ý giấu là mình ít được há»c hành, hÆ¡n nữa còn tá»± hào là đã tá»± xây dá»±ng lấy cuá»™c Ä‘á»i mình. - Avdotia Romanovna nhận xét, hÆ¡i phật ý vì giá»ng nói của anh.
- Äược rồi, nếu hắn tá»± hào thì chắc cÅ©ng có lý do, anh không phản đối. Em ạ, hình nhÆ° em bá»±c mình vì cả má»™t lá thÆ° nhÆ° vậy mà anh chỉ rút ra được có má»—i má»™t lá»i nhận xét nông nổi, và em nghÄ© là anh cố tình nói những Ä‘iá»u không đâu nhÆ° vậy để trêu tức em. Không, trái lại, vá» lá»i văn, anh vừa nảy ra má»™t nhận xét mà trong trÆ°á»ng hợp nầy có lẽ không thừa chút nào. Trong thÆ° có câu: "bà chỉ nên tá»± trách mình", thật hàm súc và rõ ràng; ngoài ra lại có lá»i Ä‘e doạ là sẽ Ä‘i ngay lập tức nếu anh đến. Lá»i Ä‘e doạ đó cÅ©ng có nghÄ©a là Ä‘e doạ sẽ bá» rÆ¡i mẹ và em, và bá» rÆ¡i đúng vào lúc nầy, sau khi đã gá»i hai ngÆ°á»i lên Petersburg! Äấy, cô nghÄ© sao, ví thá»­ không phải Lugin viết ra câu văn ấy mà là anh nầy chẳng hạn (chàng trá» Razumikhin), hoặc Zoximov, hoặc má»™t ngÆ°á»i nào trong mẹ con chúng ta viết ra thì ngÆ°á»i Ä‘á»c có thấy mình bị xúc phạm nhÆ° vậy không?
- Kh… không, - Dunia hăm hở đáp. - Em hiểu rất rõ rằng viết nhÆ° vậy là quá vụng vá», song có lẽ ông ta không làm chủ được ngòi bút của mình. Anh phê phán đúng, anh Rodia, chỉnh em cÅ©ng không ngá» là…
- ThÆ° viết bằng lối vẫn tố tụng, mà dùng lối văn tố tụng thì không có cách nào viết khác được, cho nên giá»ng văn đâm ra thô lá»— hÆ¡n là vì hắn muốn thì phải. Ngoài ra, anh buá»™c lòng phải làm cho em tỉnh ngá»™ má»™t chút: trong thÆ°, còn có má»™t câu khác, vu khống anh má»™t cách khá đê tiện. Hôm qua, anh Ä‘em tiá»n cho má»™t ngÆ°á»i đàn bà goá, ho lao, tuyệt vá»ng, không phải lấy cá»› là để "trả tiá»n ma chay" mà chính là để lo việc ma chay thật, và không phải Ä‘Æ°a cho con gái ông ta, má»™t ngÆ°á»i con gái mà nhÆ° hắn viết, "ai cÅ©ng biết là hÆ° há»ng" (hôm qua anh má»›i gặp cô ta lần đầu) mà trao cho chính ngÆ°á»i quả phụ. Anh thấy ở đây có má»™t dụng tâm quá Æ° vá»™i vàng định bôi nhá» anh và làm cho anh xích mích vá»›i mẹ và em. Tất cả những chuyện đó, má»™t lần nữa, cÅ©ng được diá»…n đạt băng lối văn tố tụng, nghÄ©a là có má»™t dụng ý quá rõ ràng và hấp tấp má»™t cách quá ngay ngô. Hắn là má»™t ngÆ°á»i thông minh, song chỉ riêng trí thông minh thôi thì chÆ°a đủ để hành Ä‘á»™ng má»™t cách thông minh. Tất cả những chuyện đó vẽ nên con ngÆ°á»i… và anh cÅ©ng không tin là hắn coi trá»ng em lắm đâu Anh nói Ä‘iá»u đó cốt chỉ để giúp đỡ em thôi, vì anh thành thật cầu mong Ä‘iá»u lành Ä‘iá»u tốt cho em.
Dunia không đáp, nàng đã quyết định xong xuôi từ lúc nầy nàng chỉ muốn đợi đến chiá»u.
- Vậy thì con định thế nào hÆ¡ Rodia? - Bà Punkheria Alekxandrovna há»i, lòng càng lo âu hÆ¡n vì câu chuyện bá»—ng nhiên chuyển sang giá»ng "sá»± vụ" - "Con định thế nào" nghÄ©a là thế nào?
- Äấy Piotr Petrovich bảo là con đừng đến đằng nhà chiá»u nay, và nói là sẽ bá» Ä‘i, nếu con đến. Vậy thì con… có đến không? Tất nhiên việc đó không thể do con quyết định, mà trÆ°á»›c hết là do mẹ, nếu yêu sách đó của Piotr Petrovich không mếch 1òng mẹ, hai nữa là do Dunia, nếu nó cÅ©ng không cảm thấy bị xúc phạm. Còn con, con sẽ làm theo ý mẹ, - chàng nói thêm, giá»ng cá»™c cằn.
- Dunia đã quyết định rồi, và mẹ cùng hoàn toàn thuận theo nó, - bà Punkheria Alekxandrovna vội đáp.
- Em quyết định, anh Rodia ạ, là tha thiết má»i anh đến đằng nhà dá»± buổi há»p mặt nầy, - Dunia nói. Anh đến chứ?
- Anh sẽ đến.
- Cả anh nữa, tôi cÅ©ng xin má»i anh tám giỠđến dằng chúng tôi, - nàng quay vá» phía Razumikhin nói. - Mẹ Æ¡i, con má»i ca anh ấy nữa đấy.
- Rất tốt, Dunia ạ Äược - Bà Punkheria Alekxandrovna nói thêm. - Các con quyết định ra sao thì mẹ cÅ©ng Æ°ng nhÆ° thế. Äối vá»›i mẹ nhÆ° thế lại càng nhẹ nhõm, mẹ không thích giả vá» và nói dối; tốt hÆ¡n cả là nói hết sá»± thật… Piotr Petrovich có giận hay không cÅ©ng mặc.

Chú thích:
(1) "Không bằng lòng thì cứ chết tiệt đi, đồ chó má!" (tiếng Pháp trong nguyên văn)

ChÆ°Æ¡ng 16

Phần III



Vừa lúc ấy, cánh cá»­a nhẹ mở và má»™t ngÆ°á»i con gái bÆ°á»›c vào buồng rụt rè Ä‘Æ°a mắt nhìn quanh. Má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u ngạc nhiên và tò mò quay lại nhìn nàng
Thoạt tiên Raxkonikov chÆ°a nhận ra ai. Nàng chính là Sofia Xemionovna Marmelazova. Hôm qua chàng má»›i gặp nàng lần đầu, song thá»i gian, khung cảnh và cách phục sức của nàng lúc ấy đã khác sâu vào ký ức chàng má»™t hình ảnh khác hẳn. GiỠđây, nàng là má»™t ngÆ°á»i con gái ăn mặc giản dị và tồi tàn, còn rất ít tuổi, trông nhÆ° má»™t đứa trẻ; cá»­ chỉ cô dè dặt và lá»… Ä‘á»™, nét mặt cởi mở, nhÆ°ng hình nhÆ° có chiá»u sợ hãi. Nàng mặc má»™t chiếc áo dài rất giản dị tá»± may lấy ở nhà và Ä‘á»™i má»™t chiếc mÅ© cÅ© kỹ đã quá mùa, duy chỉ còn chiếc ô hôm qua là vẫn cầm trên tay. Chợt nhìn thấy trong buồng đông ngÆ°á»i, nàng không những ngượng ngùng mả còn rối trí hẳn hoi, luống cuống nhÆ° má»™t đứa bé, thậm chí còn toan quay trở ra nữa là khác.
- A! Cô đấy à? - Raxkonikov kinh ngạc cất tiếng há»i và cÅ©ng đâm ra lúng túng.
Ngay lúc ấy chàng hình dung là qua bức thÆ° của Lugin, mẹ và em chàng đã biết ít nhiá»u vá» ngÆ°á»i con gái mà "ai cÅ©ng biết là hÆ° há»ng". Chàng vừa phản kháng những lá»i vu khống của Lugin và tuyên bố chỉ má»›i gặp ngÆ°á»i con gái ấy lần đầu tiên thì bá»—ng dÆ°ng nàng lại đến nhà chàng má»™t mình. Chàng cÅ©ng nhá»› lại là lúc nầy chàng không há» cải chính cái "hÆ° há»ng" mà Lugin đã gán cho nàng. Trong nháy mắt hết thảy nhÆ°ng Ä‘iá»u vụt thoáng qua tâm trí chàng má»™t cách mÆ¡ hồ, há»—n Ä‘á»™n. Song nhìn khi chàng thấy con ngÆ°á»i khôn khổ ấy đã phải chịu bao nhiêu ná»—i tủi nhục ê chỠđến ná»—i chàng bất giác phải thÆ°Æ¡ng hại. Khi thấy nàng hoảng hốt toan bá» chạy. Chàng bá»—ng cảm thấy xao xuyến nhÆ° có má»™t cái gì đảo ngược lại trong lòng.
- Tôi không ngá» cô đến, - chàng vá»™i nói và Ä‘Æ°a mắt ngăn nàng lại. - Xin má»i cô ngồi. Chắc bà Katerina Ivanovna bảo cô đến. Ấy xin lá»—i, không phải đấy, má»i cô ngồi trên ghế kia.
Thấy Sonya đến, Razumikhin Ä‘ang ngồi trên má»™t chiếc ghế của Raxkonikov ngay cạnh cá»­a, đã đứng dậy nhÆ°á»ng lối cho nàng.
Lúc đầu Raxkonikov trỠcho nàng ngồi vào góc đi-văng, chỗ Razumikhin ngồi lúc nãy; nhưng sực nhớ là ngồi trên đi-văng có vẻ "thân mật" quá, chàng vội vàng trỠsang ghế Razumikhin.
- Còn cậu, cậu ngồi đây, - Chàng vừa nói với Razumikhin vừa trỠvào góc đivăng, chỗ Zoximov ngồi lúc nãy.
Sonya ngồi xuống, ngÆ°á»i hầu nhÆ° run lên vì sợ hãi và rụt rè nhìn hai ngÆ°á»i đàn bà. Có thể thấy rõ ràng chính nàng cÅ©ng không hiểu sao mình lại có thể ngồi bên cạnh hỠđược. NghÄ© thế, nàng thấy sợ quá, đến ná»—i nàng vụt đứng dậy và bối rối nói vá»›i Raxkonikov.
- Tôi… tôi… chỉ ghé đây má»™t phút thôi, xin ông thứ lá»—i vì đã quấy rầy - nàng ấp úng - Katerina Ivanovna bảo tôi đến vì nhà không còn ai nữa. Dì tôi căn dặn tôi thế nào cÅ©ng khẩn khoản má»i ông sá»›m mai… đến dá»± buổi lá»… cầu hòn ở nhà thá» Mitrophan rồi đến nhà chúng tôi… đằng nhà Katerina Ivanovna, xÆ¡i bữa tiệc xoàng… cho dì tôi được vinh dá»± tiếp ông… Dì căn dặn tôi đến nói vá»›i ông nhÆ° vậy.
Sonya líu lưỡi im bặt.
- Tôi sẽ cố gắng… thế nào tôi cÅ©ng cố gắng đến! - Raxkonikov lại cÅ©ng đứng dậy nói ấp úng câu được câu mất. - Xin cô ngồi lại đã, - chàng bá»—ng nói, - Tôi có câu chuyện cần nói vá»›i cô. Xin má»i… hình nhÆ° cô Ä‘ang vá»™i? Xin cô vui lòng ở lại Ä‘á»™ hai phút nữa… - Và chàng đẩy ghế vá» phía nàng. Sonya lại ngồi xuống vả lại Ä‘Æ°a mắt rụt rè, sợ hãi nhìn hai ngÆ°á»i đàn bà, rồi bá»—ng cúi mặt xuống.
GÆ°Æ¡ng mặt nhợt nhạt của Raxkonikov Ä‘á» á»­ng lên, cả ngÆ°á»i chàng nhÆ° Ä‘iên đảo, mắt chàng sáng quắc.
- Mẹ ạ, - chàng nói, giá»ng rắn rá»i, đây là Sofia Xemionovna Marmelazova, con gái của ông Marmelazov bất hạnh đã bị xe chẹt hôm qua trÆ°á»›c mắt con, nhÆ° con đã có dịp thÆ°a vá»›i mẹ
Bà Punkheria Alekxandrovna nhìn Sonya và hÆ¡i nheo mắt lại. Tuy luống cuống trÆ°á»›c cái nhìn khẩn khoản và khiêu khích của Rodia, bà cÅ©ng không thể bá» qua Ä‘iá»u thích thú đó. Duneska nghiêm trang và chăm chú nhìn thẳng vào khuôn mặt ngÆ°á»i con gái đáng thÆ°Æ¡ng nhÆ° muốn há»i han tìm hiểu. Nghe lá»i giá»›i thiệu, Sonya ngá»­ng đầu lên song lại cúi ngay xuống, lòng càng bối rối hÆ¡n.
- Xin cô cho biết - Raxkonikop há»i vá»™i Sonya - hôm nay ở đằng nhà công việc ra sao? Có gì rắc rối không… vá» phía cảnh sát chẳng hạn?
- Không ạ, má»i việc Ä‘á»u ổn cả. Vá»›i lại, nguyên nhân tai nạn đã quá rõ ràng rồi: há» cÅ©ng không quày rầy gì chúng tôi cả; chỉ phải những ngÆ°á»i cùng trá» há» kêu ca thôi.
- Tại sao ạ?
- Há» kêu là thi hài để mãi trong nhà dạo nầy trá»i lại nóng bức… có mùi, nên từ buổi cầu kinh chiá»u nay cho đến mai sẽ Ä‘Æ°a đến nghÄ©a trang trong nhà thá». Lúc đầu Katerina Ivanovna không thuận, nhÆ°ng giá» thì dì cÅ©ng thấy là không làm thế nào khác được.
- Vậy là hôm nay à?
- Dì tôi trân trá»ng má»i ông ngày mai đến dá»± buổi lá»… cầu hồn tại nhà thá», rồi đến đằng chúng tôi dùng bữa tỉệc tang.
- Bà nhà dá»n tiệc tang à?
- Vâng ạ, gá»i là mấy món xoàng thôi ạ, dì tôi căn dặn tôi đến chân thành cảm tạ ông đã giúp đỡ chúng tôi. Không có ông thì chúng tôi không biết lấy gì lo việc ma chay nữa. - Môi và cằm nàng bá»—ng run lên, song nàng cố kìm giữ lại và hối hả cúi nhìn xuống đất.
Trong khi há»i chuyện, Raxkonikov chăm chú nhìn nàng: khuôn mặt nàng nhá», rất gầy và xanh, nét không được Ä‘á»u đặn lắm; mÅ©i và cằm nàng nhá» và hÆ¡i nhá»n khiến khuôn mặt trông hÆ¡i sắc. CÅ©ng không thể nói là nàng xinh được, song đôi mắt xanh của nàng trong sáng lạ thÆ°á»ng, và má»—i khi đôi mắt đó sinh Ä‘á»™ng lên, gÆ°Æ¡ng mặt nàng trông hiá»n hậu và chất phác đến ná»—i ngÆ°á»i ta bất giác thấy mình bị thu hút lại gần. Trên khuôn mặt và ngay trên khắp dáng dấp của nàng lại có má»™t nét đặc biệt nữa: tuy đã mÆ°á»i tám tuổi, nhÆ°ng trông nàng có vẻ trẻ hÆ¡n nhiá»u, hầu nhÆ° chỉ là má»™t con bé và Ä‘iá»u nầy thỉnh thoảng lại hiện rõ lên má»™t cách ngá»™ nghÄ©nh trong má»™t vài cá»­ chỉ của nàng.
- NhÆ°ng không hiểu vá»›i số tiá»n ít á»i thế thì làm sao Katerina Ivanovna có thể thu xếp má»i việc được, mà lại còn định mở tiệc tang? - Raxkonikov, bám lấy câu chuyện, há»i tiếp.
- Ão quan thì rất Ä‘Æ¡n giản thôi ạ… và hết thảy má»i việc cÅ©ng Ä‘á»u rất Ä‘Æ¡n giản, nên cÅ©ng không tốn mấy… Vừa rồi chúng tôi vá»›i Katerina Ivanovna có tính qua thì thấy cÅ©ng còn đủ để dá»n bữa tiệc tang… Katerina Ivanovna rất thiết tha muốn làm nhÆ° vậy. Quả tình, không thể… đó là má»™t Ä‘iá»u an ủi đối vá»›i dì… Tính dì tôi vốn thế, ông cÅ©ng biết…
- Vâng, vâng, tôi hiểu, tôi hiểu lắm… - Có gì mà cô nhìn căn buồng của tôi kỹ thế? Äấy, mẹ tôi cÅ©ng nói nó giống nhÆ° má»™t cá»— quan tài.
- Hôm qua, có bao nhiêu ông đã cho chúng tôi hết! - Sonya chợt nói nhanh, giá»ng gần nhÆ° thầm thì, rồi vá»™i và cúi mặt xuống. Môi và cằm nàng lại run run. Từ lúc nãy, căn buồng khốn khổ của Raxkonikov đã đập vào mắt nàng và giỠđây mấy tiếng ấy bá»—ng dÆ°ng cứ tá»± nó buá»™t ra khá»i miệng nàng. Má»™t giây lát im lặng tiếp theo. Mắt Dunia sáng lên, và bà Punkheria Alekxandrovna cÅ©ng nhìn Sonya má»™t cách trìu mến.
- Rodia ạ. - bà vừa nói vừa đứng dậy. - tất nhiên mẹ con ta sẽ ăn bữa chiá»u vá»›i nhau, ta Ä‘i thôi, Dunia ạ, còn con, Rodia, con nên Ä‘i ra ngoài dạo chÆ¡i má»™t lát, xong nằm nghÄ© cho khá»e, rồi đến đằng mẹ sÆ¡m sá»›m má»™t chút… Chỉ sợ mẹ và em ngồi đây mãi làm con mệt…
- Vâng, vâng, con sẽ đến, chàng đứng dậy đáp, vẻ vội vàng… - Với lại con cùng bận tí việc.
- NhÆ°ng các vị không Ä‘i ăn má»—i ngÆ°á»i má»™t nÆ¡i đấy chứ? - Razumikhin ngạc nhiên nhìn kêu lên. - Cậu định thế nào đấy?
- Äược, được tôi sẽ đến, tất nhiên, tất nhiên. Còn cậu ngồi lại đây má»™t phút nữa. Hiện giá» mẹ không có việc gì cần đến cậu ấy chứ? Hay là con giành mất của mẹ?
- Ô không, không đâu. À, anh Dmitri Prokofich, má»i anh vui lòng cÅ©ng đến dùng bữa chiá»u vá»›i chúng tôi?
- Anh đến nhé! Tôi xin anh. - Dunia nói thêm.
Razumikhin nghiêng mình, gương mặt rạng rỡ lên.
Trong giây lát, má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u cảm thấy ngượng nghịu khác thÆ°á»ng.
- Tư biệt Rodia, à quên, có nghĩa là tạm biệt ấy. Mẹ không thích nói từ biệt. Từ biệt chị Naxtaxia… Ồ tôi lại nói từ biệt nữa rồi!
Bà Punkheria Alekxandrovna cÅ©ng muốn chào Sonya nhÆ°ng rồi luống cuống không biết chào cách nào, đành vá»™i vã ra khá»i phòng.
NhÆ°ng Avdotia Romanovna chừng nhÆ° đã đợi sẵn đến phiên mình, khi nối chân mẹ Ä‘i ngang trÆ°á»›c mặt Sonya liá»n lá»… phép và trân trá»ng cúi đầu chào nàng.
Sonya luống cuống nghiêng mình đáp lá»…, vẻ hấp tấp và sợ sệt, má»™t nét Ä‘au khổ thoáng hiện trên gÆ°Æ¡ng mặt, dÆ°á»ng nhÆ° thái Ä‘á»™ lá»… phép và trân trá»ng của Avdotia Romanovna là má»™t, cá»±c hình đối vá»›i nàng.
- Dunia, em đi nhé, - Raxkonikov nói khi đã ra đến đầu cầu thang, - đưa tay anh bắt nào?
- Em đã bắt tay anh rồi mà, anh quên rồi sao?
Dunia ngoảnh lại phía chàng, vẻ trìu mến và ngượng nghịu.
- Cũng chẳng sao, đưa anh bắt một lần nữa.
Và chàng xiết chặt mây ngón tay nhá» nhắn của nàng. Dunia mỉm cÆ°á»i vá»›i anh, mặt Ä‘á» á»­ng, rồi rút vá»™i bàn tay lại và Ä‘i theo mẹ, chẳng hiểu tại sao cÅ©ng thấy lòng khắp khởi vui sÆ°á»›ng.
- Thôi, thế là ổn cả. - chàng trở vào buồng nói với Sonya và nhìn nàng, gương mặt sáng hẳn lên. Cầu Chúa cho kẻ đã chết được yên nghỉ, cho kẻ còn sống được sống thêm! Có phải thế không? Có đúng thế không nào?
Sonya ngạc nhiên nhìn gÆ°Æ¡ng mặt rạng rỡ của Raxkonikov; chàng lặng thinh chăm chú nhìn nàng má»™t lúc. Tất cả câu chuyện mà ngÆ°á»i cha quá cố đã kể vá» nàng, giá» phút nầy bá»—ng hiện rõ lên trong ký ức chàng.
- Trá»i Æ¡i Dunia! - bà Punkheria Alekxandrovna thốt lên khi ra đến ngoài Ä‘Æ°á»ng, - bây giá» ra khá»i nhà anh con rồi mẹ cứ mừng mừng thế nào ấy, tá»±a nhÆ° nhẹ hẳn Ä‘i, hôm qua, trên tàu, mẹ có ngỠđâu mẹ sẽ vui mừng khi được từ biệt anh con?
- Mẹ ạ, má»™t lần nữa con nhắc mẹ là anh con Ä‘ang ốm nặng đấy, chả nhe mẹ không thấy sao? Có thể là vì quá thÆ°Æ¡ng mẹ, thÆ°Æ¡ng em nên sinh bệnh. Chỉ cản Ä‘á»™ lượng là có thể tha thứ cho anh con rất nhiá»u, rất nhiá»u, mẹ ạ.
- Chính cô lúc nầy không Ä‘á»™ lượng thì có! - Bà Punkheria Alekxandrovna ngắt lá»i con gái, giá»ng giận dá»—i. - Dunia, con có biết không, mẹ đã ngắm kỹ hai anh em con, con giống hệt nhÆ° anh con, giống khuôn mặt đã đành nhÆ°ng tính tình lại càng giống nhiá»u hÆ¡n: cà hai anh em con Ä‘á»u hay sầu muá»™n, cả hai Ä‘á»u lầm lì và nóng tính, cả hai Ä‘á»u kiêu hãnh, và hào hiệp. Vì không lý nào anh con lại là má»™t ngÆ°á»i ích ká»·, đúng thế không, Dunia? NghÄ© đến câu chuyện sẽ xảy ra chiá»u nay ở đằng nhà ta, lòng mẹ cứ xốn xang lên con ạ.
- Mẹ ơi, đừng lo mẹ ạ, sự việc sẽ xảy ra theo đúng lẽ tự nhiên thôi.
- Nhưng Dunia, con hãy nghĩ tình cảnh mẹ con ta mà xem! Rồi sẽ ra sao nêu Piotr Petrovich cứ một mực như thế? - bà Punkheria Alekxandrovna chợt buột mồm.
- Thế thì ông ta không còn đáng giá là bao nữa! - Dunia nói, giá»ng xẵng và khinh bỉ.
- Lúc nầy mẹ con ta Ä‘i là phải, - bà Punkheria Alekxandrovna vá»™i nói tiếp, anh con Ä‘ang vá»™i Ä‘i đâu đấy thôi để cho nó ra ngoài má»™t tí cho nó thoáng mà thở, chứ cứ ở trong buồng nó thì phát ngá»™t lên ấy… NhÆ°ng ở trong cái thành phố nầy thì lấy đâu ra không khí mà thở kia chứ? Ở ngoài phố mà cứ y nhÆ° ở trong buồng kín. Trá»i, thành vá»›i phố! Ấy, tránh ra con, khéo lại bị chẹt bây giá», há» khiêng cái gì kia kìa.) Má»™t chiếc dÆ°Æ¡ng cầm thì phải? Há» chen chúc nhau ghê thật… Mẹ cÅ©ng sợ ngÆ°á»i con gái ấy lắm.
- NgÆ°á»i con gái nào hở mẹ?
- Thì cái cô Sofia Xemionovna vừa đến đằng anh mày lúc nãy ấy.
- Tại sao mẹ lại sợ?
- Mẹ có linh cám thế nào ấy. Dunia ạ. Tin hay không thì tùy con, nhưng khi cô ta mới bước vào, mẹ đã nghĩ ngay rằng chủ yếu là ở đấy cả.
- Chả có gì ở đấy hết! - Dunia bực mình gắt. - Mẹ thì bao giỠcũng linh với cảm. Anh ấy chỉ mới quen cô ta từ hôm qua thôi, lúc nãy khi cô ta bước vào, anh cũng không nhận ra nữa là!
- Äấy rồi con xem!… Cô ta làm mẹ lo lắmg. Rồi con xeml Rồi con xem! Mẹ sợ quá! Cô ta nhìn mẹ, nhìn mẹ vá»›i cặp mắt lạ lùng đến ná»—i mẹ ngồi không yên nữa, con có nhá»› là anh con đã giá»›i thiệu cô ấy vá»›i mẹ con ta thế nào không? Mẹ thấy lạ quá, Piotr Petrovich viết thÆ° nói chuyện cô ấy nhÆ° thế mà anh con vẫn cứ giá»›i thiệu, và nhất là giá»›i thiệu vá»›i con nữa chứ? Thế nghÄ©a là anh con quý cô ấy lắm.
- Chuyện gì mà há» chả viết! Äấy dạo trÆ°á»›c hỠđã
viết đủ Ä‘iá»u dèm pha mẹ con ta, mẹ quên rồi hay sao? Con thì con tin chắc rằng… cô ta là má»™t cô gái rất tốt và tất cả những lá»i ngÆ°á»i ta nói Ä‘á»u là chuyện nhảm.
- Cầu Chúa phù hộ cô ấy?
- Còn Piotr Petrovich chính là một kẻ ngồi lê đôi mách ti tiện - Dunia bỗng thét lên.
Bà Punkheria Alekxandrovna cúi mặt xuống, lặng thinh. Câu chuyện bị bỠlửng.
- Äây, việc mình cần nói vá»›i cậu là thế nầy. - Raxkonikov kéo Razumikhin ra cá»­a sổ nói
- Thế nghÄ©a là tôi có thể thÆ°a được vá»›i dì Katerina Ivanovna là ông sẽ đến chứ ạ. - Sonya vá»™i nói chen vào và nghiêng mình nhÆ° muốn chào ra vá».
- Má»™t lát nữa đã, Sofia Xemionovna ạ, chúng tôi chẳng có chuyện gì bí mật đâu, cô không làm phiá»n gì chúng tô đâu… Tôi có câu chuyện nhá» muốn nói vá»›i cô - Äoạn cắt ngang câu nói Ä‘ang bá» giở, chàng quay vá» phía Razumikhin, - Thế nầy nhé. Cậu có biết cái lão… tên gì nhỉ? Porfiri Petrovich ấy mà?
- Biết quá đi ấy chứ, có hỠvới mình đấy! Nhưng sao kia. - anh ta nói tiếp, vẻ tò mò.
- Có phải hiện nay hắn Ä‘ang tiến hành Ä‘iá»u tra vụ ấy phải không… chậc! Cái vụ giết ngÆ°á»i ấy mà? Hôm qua tôi có nghe hai cậu nói thế thì phải…
- Phải… Sao nữa? - Razumikhin mở hai mắt tròn xoe ra.
- Hắn ta có há»i cÅ©ng những ngÆ°á»i cầm đồ, mà tôi cÅ©ng có má»™t vài thứ Ä‘em cầm ở đằng ấy, đồ lặt vặt thôi, nhÆ°ng lại là má»™t chiếc nhẫn con của em tôi tặng làm ká»· niệm hồi tôi lên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i Petersbung và chiếc đồng hồ quả quýt bằng bạc của cha tôi. Tất cả cÅ©ng chỉ đáng giá năm, sáu rúp gì đó thôi, song đối vá»›i tôi lại rất quý, chả là vật ká»· niệm. Bây giá» tôi phải làm thế nào? Tôi không muốn mất những vật ấy, nhất là chiếc đồng hồ, lúc nãy khi nói chuyện đến chiếc đồng hồ của Dunia tôi cứ lo cuống lên, sợ bà cụ đòi xem. Vật duy nhất còn lại của ông cụ tôi đây. Nếu mất thì bà cụ sẽ phát ốm lên được. Äàn bà há» thật…! Thế cậu báo cho tôi biết phải làm nhÆ° nào nhé? Tôi cÅ©ng biết là sẽ phải làm má»™t tá» khai ná»™p lên đồn. NhÆ°ng nếu trá»±c tiếp vá»›i Porfiri, liệu có hÆ¡n không? Cậu nghÄ© thế nào? Tôi muốn thu xếp việc nầy càng chóng càng tốt. Cậu sẽ thấy là từ đây đến bữa ăn chiá»u thế nào bà cụ tôi cÅ©ng há»i cho mà xem.
- Không cần gì đồn cảnh sát tất, nhất định trá»±c tiếp vá»›i Porfiri thôi! - Razumikhin reo lên, giá»ng có vẻ phấn khích khác thÆ°á»ng. á»’! Mình mừng quá! Thôi, Ä‘i, Ä‘i ngay bây giá», chỉ hai bÆ°á»›c thôi; chắc chắn sẽ gặp hắn ta ở nhà.
- Äược ta Ä‘i Ä‘i.
- Hắn ta rất thích làm quen vá»›i cậu? Mình đã nói chuyện vá»›i hắn vá» cậu nhiá»u bận rồi… Má»›i hôm qua đây nữa… Thế cậu cÅ©ng có biết mụ ấy à? À hay lắm! Má»i việc đã ăn khá»›p vá»›i nhau đến là tuyệt. À, phải cô Sofia Ivanovna…
- Sofia Xemionovna, - Raxkonikov đính chính lại - Cô Sofia Xemionovna, đây là Razumikhin, bạn tôi, má»™t ngÆ°á»i rất tốt.
- Nếu các ông phải Ä‘i bây giá» thì… - Sonya nói, mắt không dám nhìn Razumikhin, và Ä‘iá»u đó càng làm cho nàng ngượng nghịu thêm.
- Ta đi thì - Raxkonikov quyết định, - cô Sofia Xemionovna, ngày hôm nay tôi sẽ đến đằng cô, nhưng cô cho biết hiện cô ở đâu?
Chàng không có vẻ gì bôi ril, song lại có ý vội vã, và cố tránh mắt Sonya. Sonya nói rõ địa chỉ, mặt đỠứng. Cả ba cùng đi ra.
- Cậu không khoá cá»­a lại à? - Razumikhin há»i trong khi theo sau chàng bÆ°á»›c xuống cầu thang.
- Không bao giá»! - Vá»›i lại tôi đã định mua má»™t ổ khoá từ hai năm nay rồi đấy! - Raxkonikov nói tiếp - Diá»…m phúc thay những kẻ chẳng có gì để đến ná»—i phải khoá cá»­a cả! - Chàng cất tiếng cÆ°á»i quay sang nói vá»›i Sonya.
Ra đến ngoài, hỠdừng bước dưới cổng.
- Cô rẽ tay phải chứ, cô Sofia Xemionovna? À nầy, cô làm thế nào mà tìm ra được chá»— tôi thế? - chàng há»i, tá»±a nhÆ° muốn gợi má»™t chuyện gì khác vá»›i nàng. Chàng muốn nhìn thẳng vào đôi mắt trong sáng và dịu dàng của cô gái, nhÆ°ng không hiểu sao chàng không thể nhìn được.
- Hôm qua chính ông có dặn địa chỉ lại cho Poleska đấy ạ.
- Poleska? À, phải… Poleska. Có phải là cô bé, em gái cô phải không? Thế ra tôi có để lại địa chỉ cho em cô à?
- Chả nhẽ ông quên rồi sao?
- Không… Tôi nhớ.
- Hồi trÆ°á»›c tôi có nghe cha tôi nói đến ông… Song hồi ấy tôi không biết tên ông, cha tôi cÅ©ng không biết nốt. Và hôm nay, tôi đến đây tôi đã biết tên ông từ hôm qua, nên tôi há»i thăm: "Phải ông Raxkonikov ở đây không?" Tôi không biết là ông cÅ©ng phải thuê trá»â€¦ Thôi, xin chào hai ông, tôi sẽ thÆ°a vá»›i Katerina Ivanovna…
Nàng mừng quýnh lên vì được Ä‘i khá»i; nàng bÆ°á»›c Ä‘i mặt cúi gằm, hối hả cho chóng thoát khá»i tầm mắt của hai ngÆ°á»i, cho chóng vượt hết cái khoảng hai mÆ°Æ¡i bÆ°á»›c đến chõ rẽ ngoặt sang phải để rồi được thanh thản má»™t mình, và qua khá»i góc phố, lại rảo bÆ°á»›c không nhìn ai mà cÅ©ng không trông thấy gì xung quanh mình, ngẫm nghÄ©, nhá»› lại, suy xét từng lá»i từng chữ mình nói lúc nãy, nhá»› lại từng sá»± việc má»™t. ChÆ°a bao giá», nàng chÆ°a bao giá» có má»™t cảm giác nhÆ° vậy. Cả má»™t thế giá»›i má»›i lạ vụt hiện lên trong tâm hồn nàng, mÆ¡ hồ và khó hiểu. Nàng bá»—ng sá»±c nhá»› ra rằng Raxkonikov định sẽ đến nhà mình hôm nay, có thể là sáng nay, có thể là ngay bây giá».
- Ôi chỉ xin ngÆ°á»i ấy đừng đến hôm nay, - nàng thầm thì, tim nhÆ° lặng hẳn Ä‘i, tá»±a hồ muốn van xin ai, nhÆ° má»™t đứa bé hoảng sợ. - Trá»i Æ¡i! Lại nhà mình à! Vào cái buồng ấy, ngÆ°á»i đó sẽ thấy. Ôi! Lạy Chúa
Và trong giây phút ấy, lẽ dÄ© nhiên nàng không thể nào chú ý đến má»™t kẻ lạ mặt Ä‘ang chăm chú theo dõi và bám sát nàng, hắn theo nàng mãi từ khi nàng ra khá»i cổng. Khi Razumikhin, Raxkonikov và Sonya đứng ở v**** hè nói chuyện á»›i nhau thì ngÆ°á»i lạ mặt vừa Ä‘i ngang, hắn hầu nhÆ° bá»—ng giật mình khi tình cá» thoáng nghe Sonya nói: "Tôi há»i thăm: có phải ông Raxkonikov ở đây không?" hắn Ä‘Æ°a mắt soi mói nhìn lÆ°á»›t qua má»i ngÆ°á»i, nhất là Raxkonikov, mà Sonya vừa má»›i gá»­i chuyện, Ä‘oạn hắn nhìn qua ngôi nhà và ghi nhá»› lấy tất cả những việc đó, hắn làm trong nháy mắt khi Ä‘i ngang qua, hắn làm ra vẻe không chú ý, cứ Ä‘i thẳng, nhÆ°ng bÆ°á»›c chậm dần nhÆ° muốn chỠđợi.
Hắn rình Sonya. Hắn đã thấy ba ngÆ°á»i chia tay nhau và Sonya Ä‘i riêng ra để vá» nhà.
"Không biết cô ta ở nhà nào? Mình đã thấy khuôn mặt nầy ở đâu rồi ấy!" - hắn vừa nghĩ thầm, vừa cố nhớ lại nét mặt của Sonya.
Äến góc phố, hắn sang v**** hè bên kia, ngoảnh lại và thấy Sonya cÅ©ng Ä‘ang Ä‘i vá» phía hắn, không chú ý gì xung quanh cả. Äến chá»— ngoặt, nàng cÅ©ng rẽ vào cùng Ä‘Æ°á»ng vá»›i hắn. Hắn liá»n theo riết nàng không rá»i mắt dá»c theo bá» Ä‘Æ°á»ng bên kia; Ä‘i Ä‘á»™ dăm chục bÆ°á»›c, hắn lại sang bên v**** hè Sonya Ä‘ang Ä‘i và theo sau nàng cách chừng dăm bÆ°á»›c.
Äó là má»™t ngÆ°á»i tuổi trạc ngÅ© tuần, tầm vóc cao hÆ¡n trung bình; ngÆ°á»i đẫy, vai rá»™ng và xuôi nên trông nhÆ° hÆ¡i gù. Hắn ăn mặc bảnh bao và chừng chạc, trông ra dáng má»™t ông lá»›n. Tay hắn Ä‘i đôi găng má»›i tinh, cầm má»™t cái can trau chuốt, gõ lá»™c cá»™c trên v**** hè theo từng bÆ°á»›c chân. Khuôn mặt hắn rá»™ng, gò má cao, trông cÅ©ng dá»… coi và nÆ°á»›c da hồng hào của hắn trông không có vẻ gì là dân Petersbung cả. Tóc hắn hãy còn tốt và má»™t màu vàng hoe, chỉ Ä‘iểm lÆ°a thÆ°a má»™t vài sợi bạc; râu hắn rậm và xòe rá»™ng ra, màu còn sáng hÆ¡n cả tóc hắn nữa, hắn có đôi mắt xanh vá»›i cái nhìn lạnh lùng, chăm chú mà tÆ° lá»±; môi hắn Ä‘á» thắm. Nhìn chung hắn ta rất quắc thÆ°á»›c, trông còn trẻ hÆ¡n tuổi nhiá»u.
Khi Sonya rẽ ra kênh đào thì chỉ còn to hai ngÆ°á»i trên vệ Ä‘Æ°á»ng. Nhìn kỹ Sonya, hắn kịp nhận thấy cái vẻ tÆ° lá»± và lÆ¡ đãng của nàng. VỠđến trÆ°á»›c nhà, Sonya rẽ vào cổng: hắn cÅ©ng bÆ°á»›c theo và có vẻ nhÆ° hÆ¡i ngạc nhiên. Vào trong sân, Sonya rẽ sang phải, Ä‘i vào góc sân có cái cầu thang Ä‘Æ°a lên buồng nàng.
"Chà!" - ngÆ°á»i lạ mặt lẩm bẩm và bÆ°á»›c theo nàng lên cầu thang. Mãi đến bây giá», Sonya má»›i để ý thấy hắn. Äến tầng thứ ba. Sonya rẽ vào hành lang và giật chuông buồng số 9, trÆ°á»›c cá»­a buồng có mấy chữ viết phấn: Kapernaumov, thợ may. "Chà" - ngÆ°á»i lạ mặt lại lẩm bẩm, ngạc nhiên vì sá»± ngẫu hợp kỳ lạ nầy, rồi bấm chuông buồng bên cạnh số 8. Hai cá»­a buồng chỉ cách nhau có sáu bÆ°á»›c chân.
- Cô trỠở nhà Kapernaumov à? - hắn nhìn Sonya, mỉm cÆ°á»i. - Hôm qua ông ta vừa má»›i chữa cho tôi chiếc gi-lê. Còn tôi, tôi ở đây, bên cạnh, cùng vá»›i bà Resslich, Gertruda Karlovna. Thật là má»™t sá»± tình cá» thú vị.
Sonya nhìn hắn chăm chú.
- Chúng ta là chá»— láng giá»ng vá»›i nhau đấy. - Hắn nói tiếp, giá»ng đặc biệt vui vẻ - Tôi má»›i đến Petersbung chỉ được hai hôm nay. Thôi, chào cô, rất mong được gặp lại cô.
Sonya không đáp. Cá»­a buồng nàng mở, nàng lách ngÆ°á»i vào. Không hiểu sao, má»™t cảm giác lẫn lá»™n vừa sợ sệt vừa xấu hổ bổng tràn ngập lòng nàng.
Trên Ä‘Æ°á»ng đến nhà Porfiri, Razumikhin phấn khởi khác thÆ°á»ng.
- Tuyệt thật đấy, - anh lắp đi lắp lại mấy lần - tớ rất thú, rất thú!
"Hắn thú cái gì mới được chứ?" - Raxkonikov nghĩ thầm.
- Nầy, tớ không biết là cậu cùng có cầm đồ ở đằng mụ ấy… thế… thế… đã lâu chưa? Nghĩa là cậu đến đằng mụ ày đã lâu chưa?
"Thằng cha mới ngây ngô làm sao".
- Lúc nào à? - Raxkonikov đáp và dừng lại để suy nghÄ© - tôi đến đằng mụ ấy đâu ba ngày trÆ°á»›c khi mụ ấy chết thì phải. Vá»›i lại, bây giá» tôi cÅ©ng không có ý định đến chuá»™c đồ cầm lại đâu, - chàng nói tiếp, tuồng nhÆ° có ý vá»™i vã và đặc biệt sốt sắng vá»›i những vật đó - vì tôi chỉ còn má»—i đồng rúp bạc trong túi… cÅ©ng vì cái cÆ¡n mê sảng chết tiệt chiá»u hôm qua!
Chàng chú ý nhấn mạnh vào hai chữ "mê sảng".
- Phải đấy, đúng, đúng, - Razumikhin vá»™i vã tán thành, cÅ©ng chẳng hiểu tại sao - đấy, chính vì thế mà cậu. hôm ấy tá»› cÅ©ng hÆ¡i lấy làm lạ… cậu biết không, trong cÆ¡n mê sảng, cậu lúc nào cÅ©ng nhắc đến đây chuyá»n vá»›i nhẫn; thôi… đúng… đúng rồi. Rõ! Bây giá» thì rõ cả rồi.
"Ấy đấy! Thế nghÄ©a là ý nghÄ© ấy đã thâm nhập vào trí óc há»! Anh chàng nầy chẳng hạn, má»™t con ngÆ°á»i có thể vì mình mà chịu đóng Ä‘inh trên giá thập tá»±, rất sung sÆ°á»›ng là đã tá»± giải thích được tại sao mình lại nói đến nhẫn trong cÆ¡n mê! à nghÄ© ấy thật đã neo chặt vào đầu óc tất cả bá»n há» rồi".
- Không biết hắn ta có ở nhà không? - chàng cất tiếng há»i.
- Có chứ, có chứ! - Razumikhin vá»™i đáp. - Hắn ta là má»™t tay rất tốt, đấy, rồi cậu xem, hÆ¡i vụng vá» má»™t tí hắn vẫn là má»™t ngÆ°á»i lịch thiệp, nhÆ°ng đây tá»› nói vá» má»™t phÆ°Æ¡ng diện khác. Má»™t tay thông minh, không ngốc tí nào, nhÆ°ng mà lại là má»™t kiểu trí tuệ hÆ¡i đặc biệt… Má»™t con ngÆ°á»i hay ngá» vá»±c, hoài nghi, vô sỉ, thích bịp Ä‘á»i. NghÄ©a là không phải thích bịp, mà là thích chÆ¡i xá» thì đúng hÆ¡n. PhÆ°Æ¡ng pháp của hắn là phÆ°Æ¡ng pháp cÅ© dá»±a trên bằng chứng vật chất, nhÆ°ng hắn thạo nghỠđấy, khá thạo… Năm ngoái hắn Ä‘iá»u tra ra má»™t vụ án mạng hầu nhÆ° đã mất hết tung tích! Hắn ta rất thích, rất thích làm quen vá»›i cậu.
- Sao hắn lại thích quá đến như vậy?
- Không phải là vì… cậu thấy đấy, trong thá»i gian gần đây khi cậu Ä‘ang ốm tá»› cÅ©ng có hay nhắc đến cậu… Hắn ta cÅ©ng chú ý nghe… và khi biết cậu là sinh viên trÆ°á»ng Luật, vì hoàn cảnh không tiếp tục theo há»c được, hắn có nói: "Tiếc thật?". Vì thế tá»› kết luận là… tá»› muốn nói là do tất cả những việc đó chứ không phải chỉ riêng việc kia. Nầy, Rodia, hôm qua khi Ä‘i vá» vá»›i cậu, tá»› say nên ba hoa nhiá»u… thành thá»­ tá»› cứ sợ cậu hiểu lầm…
- Sao? Hiểu lầm rằng ngÆ°á»i ta cho mình là Ä‘iên ấy à? Mà có lẽ thật đấy. - Chàng cÆ°á»i gượng.
- Ờ… ừ à không! Nầy, những chuyện tá»› nói hôm qua (và cả những chuyện khác cùng vậy) Ä‘á»u nhảm nhí tất, Ä‘á»u là con đẻ của ma men tất.
- Sao cậu lại tá»± thanh minh mãi thế! Tôi ngấy lắm rồi - Raxkonikov quát lên vá»›i má»™t giá»ng bá»±c tức cÆ°á»ng Ä‘iệu và có phần giả tạo.
- Tớ biết, tớ hiểu rồi. Cậu cứ tin chắc là tớ hiểu, thậm chí tớ còn thấy xấu hổ khi nói đến chuyện ấy.
- Äã thấy xấu hổ thì thôi, đừng nói nữa!
Hai ngÆ°á»i lặng thinh. Razumikhin Ä‘ang phấn khởi đến cá»±c Ä‘á»™. Raxkonikov cÅ©ng nhận thấy thế, và chàng chán ghét lạ lùng. Chàng còn lo sợ vì những chuyện Razumikhin vừa nói vá» Porfiri "Vá»›i thằng kia mình cÅ©ng phải lòe má»›i được - chàng suy nghÄ©, mặt tái Ä‘i, trống ngá»±c đánh thình thình mà phải loè cho tá»± nhiên hÆ¡n nữa. Thật ra, tá»± nhiên hÆ¡n cả là đừng lòe vá»›i bịp gì tất. Phải cố sức đừng lòe bịp gì hếtl Không, cố sức thì lại không tá»± nhiên rồi. Thôi được, để xem sá»± thể ra sao… rồi sẽ liệu… chỉ lát nữa thôi… không biết mình đến đấy là có lợi hay có hại? Con thiêu thân tá»± lao vào ánh đèn. Tim mình đập mạnh quá thật chẳng lành!"
- Äây ngồi nhà xam xám nầy - Razumikhin nói.
"Äiá»u quan trá»ng hÆ¡n cả là Porfiri có biết hôm qua mình đến nhà mụ phù thuá»· ấy và há»i vá» vÅ©ng máu hay không biết. TrÆ°á»›c hết, mình phải làm thế nào biết ngay được Ä‘iá»u đó trong nháy mắt, bÆ°á»›c vào buồng là phải Ä‘á»c ngay được Ä‘iá»u đó trên nét mặt hắn, không thì… dù có thế nào cÅ©ng phải biết má»›i được"
- Nầy, - chàng bá»—ng quay sang phía Razumikhin vá»›i má»™t nụ cÆ°á»i tinh quái, - anh bạn ạ, tôi nhận thấy từ sáng nay anh bạn không được bình thÆ°á»ng lắm, cứ cuống cả lên, đúng không?
- Cuống thế nào? Tớ chẳng cuống kiếc tí nào cả. - Razumikhin giận dỗi đáp.
- Không phải đâu, ông bạn ạ, trông rõ quá Ä‘i rồi. Lúc nãy cậu ngồi trên ghế dá»±a mà cứ ngồi tít ra ngoài mép ấy, có bao giá» cậu ngồi thế đâu? Cậu cứ nhÆ° bị chuá»™t rút ấy, Ä‘á»™ng má»™t tí là giật bắn lên. Mặt cậu khi thì hầm hầm, khi thì ngá»t lịm nhÆ° miếng kem. Cậu lại còn Ä‘á» mặt nữa, nhất là khi ngÆ°á»i ta má»i cậu đến ăn cÆ¡m thì cậu Ä‘á» chín cả ngÆ°á»i lên.
- Nói bậy; tớ có làm sao đâu! Cậu định nói gì thế?
- Äịnh nói rằng cậu nhút nhát nhÆ° má»™t thằng há»c sinh vậy! Ấy, đấy, lại Ä‘á» mặt nữa rồi!
- Rõ khỉ!
- NhÆ°ng tại sao cậu lại ngượng kia chứ. Äúng là má»™t chàng Romco! Ấy, khoan hẵng, hôm nay mình sẽ kể lại chuyện nầy ở má»™t nÆ¡i nào đấy cho mà xem, ha! ha! ha… Mình sẽ cù cho bà cụ cÆ°á»i má»™t mẻ, và cả ai kia nữa.
- Nầy cậu, đây là chuyện nghiêm túc, tá»› không đùa đâu… Sau đó rồi sẽ ra sao, há»­ đồ quá»·! - Razumikhin đâm hoảng thật sá»±, ngÆ°á»i lạnh toát ra. - Cậu sẽ kể những gì vá»›i các bà ấy? Tá»› thì tớ… thẳng cha khỉ thật?
- Cậu thật là má»™t nụ tầm xuân! Mà nhÆ° thế lại rất hợp vá»›i cậu kia đấy! Má»™t chàng Romco cao mÆ°á»i versok? Nầy, hôm nay cậu rá»­a ráy cẩn thận quá nhỉ, chải cả móng tay nữa kìa? Thật là chÆ°a từng thấy! Trá»i Æ¡i, lại xức sáp thÆ¡m nữa à? Cúi đầu xuống mình xem tí!
- Rõ khỉ!
Raxkonikov dÆ°á»ng nhÆ° không nhịn được nữa, cÆ°á»i phá lên từng tràng dòn dã suốt trong khoang thá»i gian hai ngÆ°á»i cùng bÆ°á»›c vào nhà Porfiri Petrovich. Chính Raxkonikov muốn nhÆ° thế: từ nhà trong ngÆ°á»i ta có thể nghe thấy tiếng cÆ°á»i ầm Ä© khi hai ngÆ°á»i vào nhà và vẫn kéo dài khi há» bÆ°á»›c vào phòng mắc áo.
- Ở đây không được hở câu nào ra đấy, nếu không, tớ quai vỡ mặt ra - Razumikhin điên tiết rít qua kẽ răng, hai tay nắm chặt lấy vai Raxkonikov.

Xong rùi mêt thật...........................
Tài sản của hungcoidom

Trả Lá»i Vá»›i Trích Dẫn
Trả lá»i

Từ khóa được google tìm thấy
ãîëîâèí, ìàðêåòèíã

Ãiá»u Chỉnh


©2008 - 2014. Bản quyá»n thuá»™c vá» hệ thống vui chÆ¡i giải trí 4vn.euâ„¢
Diễn đàn phát triển dựa trên sự đóng góp của tất cả các thành viên
Tất cả các bài viết tại 4vn.eu thuá»™c quyá»n sở hữu của ngÆ°á»i đăng bài
Vui lòng ghi rõ nguồn gốc khi các bạn sử dụng thông tin tại 4vn.eu™