Madame Butterfly của Giacomo Puccini là vở opera dựa theo vở kịch cùng tên của David Belasco. Puccini có dịp xem vở kịch nà y khi sang London dự buổi ra mắt vở Tosca ở nhà hát Convent Garden. Mặc dù một chữ tiếng Anh bẻ đôi cũng không biết, nhưng vở kịch đã gây cho ông ấn tượng vô cùng sâu sắc.
David Belasco (1853-1931) mà tên tuổi ngà y nay đã hoà n toà n bị lãng quên, là má»™t trong những nhân váºt đặc sắc nhất của giá»›i sân khấu Mỹ thá»i kỳ cuối thế ká»· XIX đầu thế ká»· XX. Tổ tiên của ông là những ngÆ°á»i Do Thái Bồ Äà o Nha phải bá» trốn sang Anh từ thế ká»· XV vì bị Ä‘Ã n áp tôn giáo. Từ Anh, cha ông di cÆ° sang California và o giữa thế ká»· XIX. David Belasco sinh ra tại San Francisco, nhÆ°ng lá»›n lên ở Victoria, Canada. Ban đầu, ông muốn là m linh mục, nhÆ°ng rồi lại Ä‘i theo tiếng gá»i của sân khấu, cÅ©ng là tiếp nối truyá»n thống gia đình mà trong đó cha và bác ông Ä‘á»u là nghệ sỹ.
David Belasco viết “Madame Butterfly†và o năm 1900, vở kịch đã trở thà nh má»™t trong những thà nh công lá»›n nhất của ông, được khán giả hoan nghênh nhiệt liệt không riêng ở Mỹ mà còn ở các quốc gia Anh ngữ khác. Vở kịch chỉ có vá»n vẹn 1 hồi, dá»±a theo tiểu thuyết cùng tên được đăng tải trên má»™t tạp chà Mỹ 2 năm trÆ°á»›c đó của Jonh Luter Long - má»™t luáºt sÆ° xem việc viết lách nhÆ° má»™t thú giải khuyây ngoà i giá» là m việc. Tiểu thuyết của Long kể vá» cuá»™c hôn nhân giữa má»™t geisha Nháºt và má»™t sỹ quan hải quân Mỹ, cuối cùng đổ vỡ vì những xung Ä‘á»™t vá» chủng tá»™c, văn hóa, tâm hồn… Trong tiểu thuyết, bối cảnh câu chuyện xảy ra ở Mỹ và Nháºt, nhân váºt chÃnh là nà ng Cio-Cio San tá»± tá» không thà nh vì được cứu kịp thá»i. Trong vở kịch của mình, Belasco táºp trung cho câu chuyện xảy ra chỉ ở Nagasaki, và để thêm phần kịch tÃnh nên đã cho nà ng Cio-Cio San “má»™t Ä‘i không trở lạiâ€.
Viết libretto cho vở opera nà y là Luigi Illica và Giuseppe Giacosa. Ban đầu, vở opera được ấn định là chỉ có prologue (phần mở đầu), nÆ¡i diá»…n ra hôn lá»… của Cio-Cio San và thuyá»n trưởng Pinkerton, và má»™t hồi. Sợ rằng nhÆ° váºy sẽ quá ngắn, Puccini kéo ra thà nh 2 hồi.
Vở opera được ra mắt khán thÃnh giả lần đầu tiên và o tháng 2 năm 1904 ở nhà hát La Scala, Milan và … thất bại thảm hại! Äó là má»™t trong những ngà y Ä‘en tối và cay đắng nhất trong suốt sá»± nghiệp nghệ thuáºt của Puccini. Mặc dù có má»™t dà n nghệ sỹ tuyệt vá»i, vai chÃnh do Rosina Storchio - giá»ng ca sopran trữ tình xuất sắc nhất của à thá»i đó đảm nhiệm, vở opera thất bại má»™t cách không thể cứu vãn. Nhà hát nhÆ° biến thà nh má»™t địa ngục. La Scala đã chứng kiến nhiá»u buổi ra mắt thất bại, nhÆ°ng không khà bao trùm trong nhà hát ngà y hôm đó là má»™t Ä‘iá»u thá»±c sá»± bất thÆ°á»ng.
Rosina Storchio kể lại: „Lúc 8 giá» rưỡi, tất cả chúng tôi đã sẵn sà ng, phục sức và trang Ä‘iểm xong xuôi ở trong háºu trÆ°á»ng. Tito gá»i chúng tôi ra sân khấu. Anh nhìn chúng tôi từ đầu đến chân. Anh hà i lòng. Má»i thứ Ä‘á»u ổn cả… Puccini lại gần tôi và nói “9 giá» rồi, chúng ta bắt đầu thôi. Campanini đã ra vá»›i dà n nhạc.†Tôi tiến ra cánh gà . Nhà hát không yên ắng. Tôi có má»™t linh cảm xấu. Tôi trở và o phòng thay đồ. Khi dà n nhạc bắt đầu chÆ¡i, tay trái tôi siết chặt lên trái tim, tay phải là m dấu Thánh 3 lần…
Các tình tiết quá nhiá»u trong phần đầu, má»i ngÆ°á»i bắt đầu mệt má»i. Má»™t nghệ sỹ Ä‘i và o cánh gà và chá»i thỠ“Chó má, khán giả kiểu gì váºy! Há» không là m gì hết, chỉ ho thôi! Quá»· tha ma bắt há» Ä‘i...†Trán tôi vã mồ hôi lạnh. Những ngÆ°á»i phục vụ đã sẵn sà ng mở Ä‘Æ°á»ng, bây giỠđến lượt tôi. Tôi hát „ Là n gió mùa xuân tÆ°Æ¡i tắn thổi đến từ biển và từ đất liá»n...â€, nhÆ°ng má»™t sá»± im lặng thù địch bao trùm khắp phÃa dÆ°á»›i. Äá»™t nhiên má»™t tiếng kêu phá vỡ im lặng „La Boheme, La Boheme!†Những giá»ng khác lặp lại theo anh ta „La Boheme! La Boheme! Chúng tôi đã nghe cái nà y rồi!†Má»™t phần khán giả phản ứng bằng cách vá»— tay, nhÆ°ng Ä‘iá»u nà y cà ng là m cho những ngÆ°á»i kia phản đối dữ hÆ¡n. Má»™t hồi rất dà i sắp kết thúc. Duet của tôi và Pinkerton là m há» dịu xuống má»™t chút, nhÆ°ng khi câu hát trên kia trở lại, những tiếng la hét lại nổi lên: „La Boheme! La Boheme!â€.
Khi mà n hạ xuống chỉ có má»™t Ãt tiếng vá»— tay và rất nhiá»u tiếng phản đối.(...) Trong giá» nghỉ không má»™t ai và o háºu trÆ°á»ng. Không má»™t ngÆ°á»i bạn, không má»™t nhà báo.(..) Chúng tôi nhìn nhau không nói gì hết, nản lòng và kinh hãi. Tôi nhìn gÆ°Æ¡ng mặt Puccini, những mảng lá»›n Ä‘á» á»ng lan khắp mặt. Ông căng thẳng hút thuốc, hết Ä‘iếu nà y đến Ä‘iếu khác, không để ý đến những ngÆ°á»i nhân viên cứu há»a Ä‘ang là m nhiệm vụ Ä‘ang vá» nhÆ° không nhìn thấy gì (...)
Aria „Un bel di vedremo†được đón nháºn trong tiếng la ó phản đối. Có thể chÃnh tôi cÅ©ng không kiểm soát được giá»ng hát của mình nữa? NhÆ°ng tôi đã chắc rằng minh không thể hát vá»›i má»™t sá»± biểu cảm lá»›n hÆ¡n thế... Toà n bá»™ phần cuối của vở opera được nghe vá»›i má»™t sá»± lạnh nhạt bà ng quan. Cái chết của tôi không tạo ra được cho há» má»™t chút ấn tượng nà o. Butterfly kết thúc trong những tiếng huýt sáo và la ó.â€
Sau đó, Madame Buterrfly không được trình diá»…n thêm má»™t lần nà o ở nhà hát La Scala trong thá»i gian Puccini còn sống.
Kết cục thảm khốc của buổi ra mắt là má»™t đòn Ä‘au giáng xuống Puccini. Ông kể lại: „Äó là má»™t buổi tối khủng khiếp. Sá»± thất bại không mong đợi đã đâm tôi thât sâu. NhÆ°ng tôi nhất quyết Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i cảm xúc nổi loạn. Tôi quá yêu tác phẩm của mình để có thể tin và o những đánh giá khách quan đã là m tổn thÆ°Æ¡ng nó đến thế (...) Buổi tối hôm đó, đầy Ä‘au Ä‘á»›n, tôi đã thét lên tiếng kêu phản kháng. NhÆ°ng ngà y hôm sau tôi cảm thấy vô cùng tan nát và hổ thẹn. Tôi không khóc vì 3 năm công sức của mình, nhÆ°ng tôi buồn khi thấy giấc mÆ¡ thÆ¡ má»™ng mà tôi ôm ấp vá»›i má»™t tình yêu nhÆ° thế tan vỡ. Trong khoảnh khắc đó, tôi tưởng rằng mình không thể sáng tác thêm được má»™t nốt nhạc nà o nữa...â€
NhÆ°ng Puccini không gục ngã. Chỉ 2 ngà y sau ông đã viết thÆ° cho anh rể: „Anh Massimo thân mến! Anh hãy yên lòng, giống nhÆ° tôi váºy. Äám mafia tà n bạo tra tấn tôi, nhÆ°ng không là m tôi gục ngã được. Butterfly sẽ sống lại, sẽ nở hoa, và sá»± hồi sinh sẽ đến rất nhanh thôi, rồi anh sẽ thấy!â€
Quả váºy, thà nh công của Madame Butterfly đến ngay sau đó, và o tháng 5.1904 ở Nhà Hát Lá»›n Brescia. Thà nh công rá»±c rỡ hoà n toà n bù đắp lại thất bại ở La Scala hôm nà o. Có tá»›i 7 Ä‘oạn bị khán giả yêu cầu hát lại. NgÆ°á»i ta gá»i tên Puccini mãi không thôi. Äiá»u nà y khá lạ lùng vì Brescia cách Milan không xa, và rất đông khán giả hôm đó đến từ Milan, trong số đó có thể nhiá»u ngÆ°á»i má»›i chỉ 3 tháng trÆ°á»›c đó đã „phỉ nhổ†Butterfly.
Má»™t tháng sau, Madame Buttefly chinh phục Buenos Aires và thà nh công vang dá»™i. Ngà y nay, vở opera nà y trở thà nh má»™t trong những vở được trình diá»…n nhiá»u nhất trên thế giá»›i.