|
|
08-09-2008, 08:43 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
Tâm lý đạo đức - Tỳ Kheo ThÃch Chân Quang
Tâm lý đạo đức
Tỳ Kheo ThÃch Chân Quang
1. KHÃI NIỆM
1.Äịnh nghÄ©a
Äạo Äức là gì?
- Äạo đức là những khuynh hÆ°á»›ng tốt trong tâm ta, mà những khuynh hÆ°á»›ng đó tạo nên những lá»i nói và hà nh vi bên ngoà i khiến cho má»i ngÆ°á»i chung quanh ta được chuyển hóa, an vui, lợi Ãch.
NhÆ° váºy, Äạo đức là cái tốt ở bên trong nhÆ°ng được đánh giá bằng biểu hiện ở bên ngoà i. Chúng ta khẳng định lại là Äạo đức không phải là hà nh vi hay lá»i nói bên ngoà i. Äạo đức chỉ chi phối hà nh vi và lá»i nói bên ngoà i. Äạo đức là gốc của những hà nh vi lá»i nói tốt đẹp bên ngoà i.
Má»™t ná»™i tâm trà n đầy Äạo đức thì luôn luôn bị thúc đẩy phải đối xá» tá» tế vá»›i má»i ngÆ°á»i, phải Ä‘em an vui lợi Ãch cho má»i ngÆ°á»i. Nếu chúng ta không thấy mình xấu, nhÆ°ng không há» bị thúc đẩy phải cÆ° xá» tốt vá»›i má»i ngÆ°á»i thì hãy biết rằng mình chÆ°a có Äạo đức sâu sắc.
Khuynh hÆ°á»›ng vị tha được xem là Äạo đức vì khuynh hÆ°á»›ng đó luôn khiến chúng ta quan tâm đến những ngÆ°á»i khác, tháºm chà còn hÆ¡n lo cho bản thân mình. Vì lúc nà o cÅ©ng hay quan tâm đến ngÆ°á»i nên chúng ta nhanh chóng phát hiện ra ná»—i khổ, niá»m Ä‘au, sá»± khó nhá»c, cÆ¡n bệnh hoạn của ngÆ°á»i để tìm cách giúp đỡ. Có khi chúng ta chỉ giúp má»™t lá»i nói, má»™t ly nÆ°á»›c, má»™t viên thuốc, hoặc có khi cả má»™t số tiá»n lá»›n… để giúp ngÆ°á»i qua lúc khó khăn.
Tâm khiêm hạ được xem là Äạo đức vì tâm lý đó luôn thúc đẩy ta phải tôn trá»ng má»i ngÆ°á»i. Sống trên Ä‘á»i ai cÅ©ng cần được tôn trá»ng, cần được xem là có giá trị, vì thế khi ta biết tôn trá»ng chân thà nh ngÆ°á»i khác cÅ©ng là đem an vui đến cho ngÆ°á»i. NhÆ°ng muốn tôn trá»ng ngÆ°á»i thì ta đừng thấy mình hÆ¡n ngÆ°á»i, nghÄ©a là ta phải thấy được mình nhá» bé kém cá»i.
Khuynh hÆ°á»›ng kÃn đáo cÅ©ng được xem là Äạo đức vì khuynh hÆ°á»›ng nà y khiến ta không khoe khoang để Ä‘i đến tá»± cao vô Ãch. Khi ta kÃn đáo không bà y tá» tà i năng, tà i sản, thà nh công, công đức của mình cÅ©ng là nhÆ°á»ng cho ngÆ°á»i khác có thêm giá trị vì không bị cạnh tranh bởi sá»± ná»—i báºt của mình.
Chúng ta sẽ Ä‘i sâu và o phân tÃch từng tâm lý đạo đức ở những bà i sau.
2. Sá»± thúc đẩy vì tình trạng Pháºt Pháp hiện tại:
a) Khoa há»c kỹ thuáºt hiện đại:
Thế giá»›i hiện nay đã thay đổi rất nhiá»u so vá»›i những thế ká»· trÆ°á»›c, nhất là so vá»›i thá»i đại của Pháºt, bởi bá»± tiến bá»™ của Khoa há»c Kỹ thuáºt.
Khoa há»c kỹ thuáºt đã là m biến đổi những tiện nghi trong cuá»™c sống và do đó là m thay đổi cả lối sống của con ngÆ°á»i. Và dụ nhÆ° ngà y xÆ°a muốn nói chuyện vá»›i nhau, ngÆ°á»i ta phải Ä‘i qua má»™t quảng Ä‘Æ°á»ng dà i để gặp mặt. Vì mặt đối mặt nên phát sinh văn hóa lá»… nghi giao tiếp. Ngà y nay ngÆ°á»i ta chỉ cần nhấc phone lên là nói chuyện được, rất dá»… dà ng, và lá»… nghi giao tiếp bị xem thÆ°á»ng dần.
Rồi những dụng cụ máy móc kỳ diệu ra Ä‘á»i nhÆ° xe hÆ¡i, tivi, computer, máy may, máy dệt, máy in… là m cho Ä‘á»i sống của con ngÆ°á»i được cải thiện tốt đẹp rất nhiá»u. Hà ng hóa tinh xảo hÆ¡n cà ng lúc cà ng xuất hiện là m thu hút sá»± tiêu thụ mua sắm của con ngÆ°á»i. NgÆ°á»i ta cứ phải thay đổi xe, đổi máy để có được máy má»›i vá»›i tÃnh năng cao hÆ¡n, mạnh hÆ¡n, đẹp hÆ¡n… Tháºm chà vải vóc quần áo cÅ©ng phong phú Ä‘a dạng dồi dà o đến ná»—i ai cÅ©ng sắm sá»a dÆ° thừa.
Sá»± thà nh tá»±u của Khoa há»c kỹ thuáºt quá thuyết phục đối vá»›i thế giá»›i nên nhiá»u ngÆ°á»i phát sinh tâm lý thá»±c dụng, coi trá»ng váºt chất, của cải, kỹ thuáºt khoa há»c váºt lý hÆ¡n là những giá trị tâm linh Äạo đức của thánh hiá»n từ ngà n xÆ°a. Há» cho rằng tâm linh đạo đức là cái gì huyá»n hoặc mÆ¡ hồ không thá»±c tế, không là m cho con ngÆ°á»i an sung mặc sÆ°á»›ng nhÆ° Khoa há»c Kỹ thuáºt đã là m được. Vì thế há» xa rá»i dần những giá trị tinh thần để thiên vá» váºt chất. CÅ©ng vì thế, thế giá»›i Ä‘ang bị mất quân bình giữa Ä‘á»i sống váºt chất và đá»i sống tinh thần, giữa khuynh hÆ°á»›ng hưởng thụ và khuynh hÆ°á»›ng đạo đức.
Khi giá trị đạo đức tinh thần kém Ä‘i tức là con ngÆ°á»i Ä‘ang Ä‘i dần và o tá»™i lá»—i và đau khổ mà không biết. Äó là lý do tại sao tuổi trẻ bây giá» dá»… ná»—i loạn, kiêu ngạo và bÆ°á»›ng bỉnh vì há» tiếp xúc rất sá»›m vá»›i Kỹ thuáºt hÆ¡n thế hệ cha ông của há». Ngà y xÆ°a cha ông của há» còn thá»i gian để tiếp cáºn vá»›i truyá»n thống coi trá»ng đạo đức tinh thần. Bây giá» má»i cái Ä‘ang thay đổi theo chiá»u hÆ°á»›ng xấu hÆ¡n vỠđạo đức.
NgÆ°á»i xuất gia may mắn được sống trong môi trÆ°á»ng coi trá»ng giá trị đạo đức tinh thần rất cao, khác hẳn vá»›i môi trÆ°á»ng của tuổi trẻ bên ngoà i rất là phức tạp. Má»—i ngà y báo chà đá»u đăng tải những tin tức vá» tá»™i phạm ma túy, cÆ°á»›p giá»±t, cá» bạc… mà những tên tuổi hình ảnh Ä‘á»u còn rất trẻ, tháºm chà rất nhiá»u trẻ vị thà nh niên.
Hãy nhìn sá»± cuồng nhiệt quá đáng nhÆ° Ä‘iên dại khi ngÆ°á»i ta theo dõi bóng đá để hiểu sá»± mất thăng bằng trong tâm hồn con ngÆ°á»i ngà y nay nhÆ° thế nà o.
ChÃnh vì tình trạng mất quân bình giữa Ä‘á»i sống tinh thần đạo đức và váºt chất hưởng thụ mà ngÆ°á»i đệ tá» Pháºt phải ý thức nhiá»u hÆ¡n vá» lý tưởng tu dưỡng Äạo đức để xây dá»±ng lại má»™t thế giá»›i trà n đầy tình thÆ°Æ¡ng yêu và Äạo đức.
Con ngÆ°á»i sống trên Ä‘á»i cần rất nhiá»u thứ nhÆ° tiá»n bạc, tình yêu, địa vị, gia đình, con cái, tiện nghi, vân vân… NhÆ°ng trong tất cả những cái đó, con ngÆ°á»i rất cần Äạo đức là m ná»n tảng, là m cốt lõi, là m linh hồn. Thiếu Äạo đức, con ngÆ°á»i sẽ là m đổ vỡ tất cả. Và dụ má»™t ngÆ°á»i kỹ sÆ° thiếu đạo đức sẽ tạo nên má»™t công trình kém chất lượng; má»™t luáºt sÆ° kém đạo đức sẽ lách qua kẻ hở pháp luáºt để bênh vá»±c kẻ có tá»™i; má»™t bác sÄ© kém đạo đức sẽ kéo dà i bệnh để ăn tiá»n; má»™t viên chức kém đạo đức sẽ lợi dụng chức quyá»n để là m khổ dân… Vì váºy, trong bất cứ lãnh vá»±c nà o, nghá» nghiệp nà o, con ngÆ°á»i vẫn luôn luôn cần đạo đức để là m đúng vá»›i trách nhiệm của mình. NgÆ°á»i đệ tá» Pháºt hoà n toà n có Æ°u thế để đóng góp vấn Ä‘á» Äạo đức cho xã há»™i vì Äạo đức là má»™t thuá»™c tÃnh ná»—i báºt của Pháºt Giáo. NgÆ°á»i đệ tá» Pháºt, nhất là ngÆ°á»i xuất gia, phải hết lòng tu dưỡng để đóng góp và đóng góp rất nhiá»u cho xã há»™i vá» nhu cầu Äạo đức vốn Ä‘ang thiếu trầm trá»ng nà y.
Và cái thứ hai xã há»™i cần nữa là sÆ° bình an ná»™i tâm. Hiện nay con ngÆ°á»i ta sống rất là căng thẳng vì phải đấu tranh vá»›i sinh kế rất mệt má»i. Ngay cả các trò giải trà cÅ©ng là m ngÆ°á»i ta căng thẳng nữa. NgÆ°á»i nà o lo sinh kế tìm miếng ăn miếng mặc đã khổ rồi; những ngÆ°á»i chÆ¡i game Ä‘iện tá» cÅ©ng căng thẳng không kém vì các trò bắn giết ì xèo trong đó; những vÅ© trÆ°á»ng thuốc lắc gà o thét nhảy múa Ä‘iên dại, những tráºn bóng đá reo hò inh á»i thâu đêm… Ä‘á»u là biểu hiện của má»™t thế giá»›i bất an căng thẳng. Nếu xuất hiện thêm và i mà n khủng bố nổ bom, và i cuá»™c tấn công giết chóc thì sá»± căng thẳng còn ghê gá»›m không biết đến dÆ°á»ng nà o.
ChÃnh vì con ngÆ°á»i sống rất căng thẳng nên sá»± bình an ná»™i tâm là má»™t nhu cầu rất lá»›n bên cạnh nhu cầu vá» Äạo đức.
Ai cÅ©ng biết ngÆ°á»i tu theo Äạo Pháºt là tìm đến mục tiêu giác ngá»™ giải thoát, nhÆ°ng đó là mục tiêu của cá nhân mình, của riêng ná»™i bá»™ đạo Pháºt. Ai là Pháºt tá» thuần thà nh thì rất quý trá»ng tu sÄ© vì nghÄ© rằng những vị tu sÄ© Ä‘ang tinh tấn Ä‘i trên con Ä‘Æ°á»ng giải thoát và có thể hÆ°á»›ng dẩn há» cùng Ä‘i. NhÆ°ng những ngÆ°á»i không theo đạo Pháºt thì không quan tâm đến lý tưởng giải thoát đó. Cá»™ng đồng xã há»™i trÆ°á»›c hết chỉ quan tâm xem đạo Pháºt tháºt sá»± đã đóng góp gì cho con ngÆ°á»i, cho thế giá»›i.
Äạo Pháºt tháºt sá»± có thể đóng góp rất nhiá»u vá» hai lãnh vá»±c mà thế giá»›i Ä‘ang rất cần, đó là Äạo đức và sá»± Bình an của ná»™i tâm.
b) Tình trạng đạo đức của Tăng Ni:
Rất nhiá»u ngÆ°á»i không có tÃn ngưỡng đôi khi đã đặt câu há»i liệu những tu sÄ© Pháºt giáo có thể Ä‘em lại lợi Ãch gì cho xã há»™i, hay chỉ là những kẻ ăn bám. Chúng ta không trách những ná»—i hoà i nghi trong lòng há», vì tháºt sá»± há» cÅ©ng đã chứng kiến má»™t và i trÆ°á»ng hợp đáng ngá» nà o đó.
HỠđã đặt vấn Ä‘á» rằng tÃn đồ Ä‘em đến cúng chùa toà n là tiá»n thiệt gạo thiệt, nhÆ°ng chỉ nháºn lại từ các tu sÄ© những lá»i cầu nguyện mÆ¡ hồ, những lá»i hứa hẹn hão huyá»n cho sau khi chết. Há» cần thấy đạo Pháºt có má»™t đóng góp rõ rà ng cụ thể hÆ¡n cho cuá»™c Ä‘á»i.
Chúng ta hứa, lại hứa nữa, vá»›i cuá»™c Ä‘á»i rằng chúng ta những đệ tá» Pháºt sẽ tháºt sá»± đóng góp má»™t cách thiết thá»±c cho cuá»™c Ä‘á»i bằng việc giáo hóa Äạo đức và sá»± Bình an ná»™i tâm. Äó là cách để đạo Pháºt khẳng định vị trà của mình trong xã há»™i. Äó là cách để má»i ngÆ°á»i thấy rằng cái lợi Ãch mà đạo Pháºt Ä‘em đến cho cuá»™c Ä‘á»i tuy vô hình, nhÆ°ng giá trị tháºt là lá»›n lao.
Chúng ta định hÆ°á»›ng lại con Ä‘Æ°á»ng mà chúng ta Ä‘ang Ä‘i là , đối vá»›i những ngÆ°á»i trong đạo Pháºt thì lý tưởng cuối cùng vẫn là giải thoát giác ngá»™; đối vá»›i cá»™ng đồng xã há»™i thì lý tưởng của chúng ta là đóng góp Äạo đức và sá»± bình an ná»™i tâm.
NhÆ°ng nếu ngÆ°á»i đệ tá» Pháºt muốn đủ khả năng để Ä‘em đến cho má»i ngÆ°á»i Äạo đức và sá»± Bình an ná»™i tâm thì chúng ta phải tu và há»c rất nhiá»u. Chúng ta phải há»c kỹ lưỡng lá»i Pháºt dạy, há»c thêm má»™t số luáºn bản của chÆ° Tổ vá» sau; rồi chúng ta phải cần cù chịu khó thá»±c hà nh để chuyển hóa tâm hồn mình trở thà nh thanh cao thánh thiện. Má»—i má»™t ý nghÄ© khởi lên phải được so sánh đối chiếu vá»›i giáo lý là có phù hợp hay không.
Và dụ Pháºt dạy mình Ä‘á»™ lượng bao dung. Nếu mình chợt thấy tâm mình có niệm ghét bá», chê bai, khinh khi ai đó thì phải biết mình đã sai. Phải láºp tức sá»a liá»n, phải sám hối và nghÄ© vá» ngÆ°á»i đó vá»›i niệm thÆ°Æ¡ng yêu quý mến liá»n.
Và dụ Pháºt dạy mình không tham lam đắùm nhiá»…m; nếu chợt thấy trong tâm mình Ä‘ang thèm muốn váºt chất thế gian thì phải láºp tức bá» liá»n, phải sám hối và tá»± dặn lòng đừng tham nhÆ° váºy nữa.
Và dụ Tăng Ni sinh há»c ở Pháºt há»c viện phÆ°Æ¡ng pháp Quán từ bi, thì ngay ngà y hôm đó, tối hôm đó phải áp dụng rải tâm từ thÆ°Æ¡ng yêu tất cả chúng sinh liá»n, không phải chỉ há»c qua suông rồi bá». Chúng ta phải há»c để tu, còn việc cấp bằng là hệ quả tá»± nhiên phải đến chứ không phải là mục tiêu chÃnh.
Việc tu sá»a âm thầm mà vất vả đó chỉ có chÃnh mình và Pháºt biết, ngoà i ra không ai biết để khen ngợi hay khuyến khÃch. ChÃnh vì váºy mà chỉ những ai có thiện căn sâu dà y, tá»± giác rất cao má»›i có thể tá»± kiểm soát mình hằng ngà y hằng giá» nhÆ° thế.
Sau má»™t thá»i gian dà i suy yếu trong thá»i Pháp thuá»™c, các vị tôn túc có tâm huyết đã mạnh dạn kêu gá»i chấn hÆ°ng Pháºt giáo và o khoảng đầu thế ká»· 20. Các hòa thượng đã gấp rút mở các trÆ°á»ng, các lá»›p dạy giáo lý kinh Ä‘iển để nhanh chóng có ngÆ°á»i nối tiếp ra là m việc. Vì nhu cầu cấp bách nên không có thá»i gian cho các hòa thượng truyá»n đạt các yếu chỉ tu hà nh. Thế là từ đó đến nay trở thà nh nhÆ° là truyá»n thống, các trÆ°á»ng Pháºt há»c thiếu hẳn phÆ°Æ¡ng diện tu táºp rèn luyện. Tăng Ni sinh chỉ chuyên tâm nghiên cứu giáo Ä‘iển cổ văn. Nếu muốn có thêm đạo hạnh, Tăng Ni Ä‘Ã nh phải Ä‘i tìm tu nÆ¡i khác; hoặc không tìm được môi trÆ°á»ng tu hà nh thì Ä‘Ã nh là m ngÆ°á»i tu sÄ© chỉ có há»c mà không có tu. Rất là đau lòng !
Nếu không có được sá»± hÆ°á»›ng dẫn tu hà nh cặn kẽ, Tăng Ni dá»… bị thiếu đạo lá»±c, không chống đỡ ná»—i sá»± cám dá»— bên ngoà i, đôi khi cÆ° xá» nhÆ° ngÆ°á»i phà m phu tầm thÆ°á»ng, rồi chuốc lấy sá»± phê phán của tÃn đồ cÆ° sÄ©. Vì váºy, chúng ta mong mõi từ đây, các trÆ°á»ng Pháºt há»c phải có chÆ°Æ¡ng trình hÆ°á»›ng dẫn thá»±c hà nh tu táºp kỹ lưỡng. Tăng Ni phải được thá»±c hà nh Thiá»n định, phải được rèn luyện oai nghi Äạo đức từng chút. Thá»i gian dà nh cho chÆ°Æ¡ng trình tu táºp đó phải bằng hoặc nhiá»u hÆ¡n thá»i gian há»c. Chữ tu sÄ© đã nhắc nhỡ việc tu rất là quan trá»ng.
c) Chia rẽ vì tÃn đồ:
Khuynh hÆ°á»›ng sống hưởng thụ váºt chất của xã há»™i cÅ©ng xâm nháºp dần và o Ä‘á»i sống ngÆ°á»i xuất gia.
Thứ nhất đó là lý do khách quan. Khi váºt chất và phÆ°Æ¡ng tiện của xã há»™i dồi dà o thì luôn luôn thẩm thấu từ bên ngoà i và o trong chùa. Muốn hay không gì chùa cÅ©ng phải có những phÆ°Æ¡ng tiện máy móc má»›i cho sinh hoạt.
Thứ hai là lý do chủ quan. Äôi khi tu sÄ© không ká»m được sá»± ham thÃch đối vá»›i những váºt dụng sang trá»ng má»›i lạ tinh xảo.
Chùa thì hầu hết sống nhá» và o tÃn đồ Pháºt tá». Cà ng có nhiá»u tÃn đồ thì nguồn lợi kinh tế của chùa cà ng sung túc, chùa cà ng dá»… đáp ứng những nhu cầu ngà y cà ng cao hÆ¡n.
NhÆ°ng lẽ ra thay vì tu sÄ© phải có bổn pháºn giáo hóa thêm nhiá»u tÃn đồ má»›i theo chà nguyện Ä‘á»™ sinh của đạo Pháºt, các chùa lại có thể bị tâm lý tìm thêm tÃn đồ cho sá»± sung túc của chùa mà thôi. TÃn đồ má»›i đó nếu là ngÆ°á»i chÆ°a biết đạo trở thà nh biết đạo thì rất hay, còn nếu đó là tÃn đồ có sẵn của chùa khác rồi được thuyết phục trở thà nh của chùa mình thì mầm chia rẽ giữa các chùa đã xuất hiện.
Nhiá»u cÆ° sÄ© đến chùa bị ngạc nhiên vì nghe thầy nà y nói xấu thầy kia má»™t cách tá»± nhiên lão luyện. Há» mất niá»m tin vá»›i vị thầy bị nói xấu đã Ä‘Ã nh, há» cÅ©ng cÅ©ng cảm thấy ngá» ngợ vỠông thầy có cái miệng nói xấu nhuần nhuyá»…n quá. Rốt cuá»™c lại cÆ° sÄ© cà ng lúc cà ng mất niá»m tin vá»›i quý thầy. Tất cả chỉ vì tâm lý bà máºt bên trong là muốn cho tÃn đồ đừng tá»›i chùa kia mà chỉ đến chùa mình thôi. Äó là má»™t tệ trạng trong Pháºt giáo.
Má»™t cái tệ khác là nhiá»u khi cÆ° sÄ© đến chùa nhìn thấy các tu sÄ© đối xá» vá»›i nhau thiếu hòa ái tôn trá»ng. Há» lúc nà o cÅ©ng kÃnh trá»ng quý thầy , và nghÄ© rằng quý thầy phải kÃnh trá»ng thÆ°Æ¡ng yêu nhau nhiá»u lắm. NhÆ°ng có khi há» nghe quý thầy xÆ°ng hô vá»›i nhau bừa bãi, đối xá» vá»›i nhau há»i hợt. Há» rất ngạc nhiên.
Có lần chúng tôi gặp má»™t ngÆ°á»i Hà Lan đã từng tu thiá»n ăn chay hÆ¡n hai mÆ°Æ¡i năm. Anh cÅ©ng táºp luyện Thái cá»±c quyá»n theo khuynh hÆ°á»›ng của các nhà sÆ° Trung Hoa là việc tu dưỡng ná»™i tâm phải được há»— trợ bằng việc rèn luyện cÆ¡ thể. Trong khi nói chuyện vá» Thiá»n định Äạo đức và luáºt Nhân quả, anh bất chợt nhắc đến má»™t đạo sÆ° nà o đó ở Ấn Ä‘á»™ rất là nổi tiếng. Vì nổi tiếng nên ông rất già u có. Anh đến viếng thăm ông và nhân tiện há»i ông tại sao không chia sẻ cho những ngÆ°á»i nghèo ở chung quanh. Chúng ta nên nhá»› là Ấn Ä‘á»™ còn rất nhiá»u ngÆ°á»i nghèo.
Äạo sÆ° trả lá»i rằng những ngÆ°á»i nghèo là do nghiệp của há», không nên can thiệp và o là m trái Ä‘i luáºt Nhân quả. Câu trả lá»i đó là m anh mất Ä‘i sá»± quan tâm quý trá»ng luáºt Nhân quả.
Tháºt ra luáºt Nhân quả không phải là cái cá»› để chúng ta quay lÆ°ng vá»›i ngÆ°á»i nghèo. Mà trái lại còn khuyến khÃch chúng ta quan tâm giúp đỡ má»i ngÆ°á»i nhiá»u hÆ¡n nữa. Nếu không quan tâm giúp đỡ má»i ngÆ°á»i, sau nà y chúng ta rÆ¡i và o nghèo khó sẽ không ai Ä‘oái hoà i tá»›i chúng ta, và còn nhiá»u nhân quả khác nữa. Chúng ta sẽ khảo sát ở dịp khác.
Nói nhÆ° váºy để nhắc nhau rằng ngÆ°á»i tu không nên tÃch lÅ©y tà i sản nếu mình có phÆ°á»›c sung mãn, mà nên biết bố thà san sẻ. Äó cÅ©ng là công hạnh đạo đức căn bản.
d)Nhu cầu giáo hóa đang rất lớn:
Hiện nay nhu cầu Pháºt tá» cần được giáo hóa rất là lá»›n, vì 2 thà nh phần. Má»™t là đối vá»›i cả má»™t thế giá»›i chÆ°a biết vỠđạo Pháºt ; hai là đối vá»›i những vùng đất, những quốc gia đã từng là xứ sở của đạo Pháºt nhÆ°ng hiện nay Ä‘ang có dấu hiệu Pháºt pháp suy thoái.
Äể có bản lÄ©nh vững và ng trong việc tiếp cáºn và giáo hóa quần chúng Pháºt tá», ngÆ°á»i xuất gia phải tu dưỡng rất nhiá»u. Trong nguyên lý thẩm thấu lẫn nhau, tác Ä‘á»™ng lẫn nhau, ảnh hưởng lẫn nhau, khi tu sÄ© gần gÅ©i giáo hóa cÆ° sÄ© vỠđạo lý, tá»± nhiên cÅ©ng dá»… bị ảnh hưởng trở lại Ä‘á»i sống thế tục của há». Nếu đạo lá»±c không vững và ng, ngÆ°á»i tu sÄ© sẽ Ä‘em và o tâm hồn mình rất nhiá»u chuyện phiá»n toáicủa thế gian. Do đó, hÆ¡n bao giá» hết, tu sÄ© Pháºt giáo phải có má»™t bÆ°á»›c chuyển lá»›n trong việc thá»±c hà nh tu táºp từ căn bản Äạo đức, tiến dần lên những công phu thiá»n định cao hÆ¡n.
Má»™t sá»± tháºt mà chúng ta phải nhìn nháºn là cách là m việc, cách tu của ngÆ°á»i xuất gia trong đạo Pháºt là chÆ°a đủ, có vẻ còn thụ Ä‘á»™ng. Chúng ta hãy nhìn khắp những vùng đất, những quốc gia đã từng má»™t thá»i là quê hÆ°Æ¡ng của Pháºt giáo, nhÆ°ng khi Hồi giáo đặt chân đến là Pháºt giáo từ từ biến mất. Ấn Ä‘á»™ là đại diện cho sá»± tình nà y. Äúng là Hồi giáo đã dùng đến bạo lá»±c để chém giết tu sÄ©, Ä‘áºp phá chùa chiá»n, nhÆ°ng rõ rà ng cÅ©ng tại mình thiếu má»™t cái gì đó nên má»›i cam chịu cho Hồi giáo lấn át quá đáng nhÆ° váºy. Má»™t việt Nam có Trần
Thủ Äá»™ quyết Ä‘oán, Trần Quốc Tuấn trà dÅ©ng, có vô số nhân tà i vá»›i ná»n tảng võ há»c hùng mạnh… đã khuyến khÃch các vua Trần vốn hiá»n là nh trong Thiá»n há»c phải quyết chà chống lại sá»± xâm lăng dữ dá»™i của quân Mông cổ. Và đã chiến thắng oai hùng. Việt nam đã là m được, nhÆ°ng nhiá»u nÆ¡i không là m được và Pháºt giáo phải chấp nháºn lui bÆ°á»›c.
Ấn Ä‘á»™ thá»i vua A dục hầu hết đã theo đạo Pháºt, bây giá» chỉ còn khoảng 3 phần trăm. Nói 3 phần trăm là nhá» công lao của má»™t số Pháºt tá» lá»—i lạc nhÆ° Ambedkar… váºn Ä‘á»™ng phục hÆ°ng đạo Pháºt gần đây. TrÆ°á»›c đó Ãt ngÆ°á»i Ấn biết gì vỠđạo Pháºt.
Trong thá»i cáºn đại, Indonesia từng là má»™t vÆ°Æ¡ng quốc Pháºt giáo. Khi các nhà khảo cổ vô tình Ä‘i và o rừng sâu đã phát hiện má»™t cái tháp của đạo Pháºt lá»›n nhất thế giá»›i, tên là Bondogour (?)… Vì váºy chúng ta biết rằng đạo Pháºt đã má»™t thá»i cá»±c thịnh tại đó. NhÆ°ng bây giá» thì toà n bá»™ ngÆ°á»i Indonesia Ä‘á»u là Hồi giáo.
Có má»™t thá»i gian Malaysia cÅ©ng rất thịnh vỠđạo Pháºt, nhÆ°ng từ khi có Hồi giáo thì Pháºt giáo yếu dần. Bây giá» thì chÃnh phủ Malaysia mặc nhiên xem Malaysia là quốc gia Hồi giáo.
Nói chung là Hồi giáo đến đâu thì Pháºt giáo biến mất tá»›i đó.
Nháºt bản cÅ©ng váºy, cÅ©ng từng có đạo Pháºt là quốc giáo. Những tác phẩm vá» Thiá»n của Nháºt ná»—i tiếng cả thế giá»›i. Váºy mà ngà y nay đạo Pháºt tại Nháºt cÅ©ng rất yếu. Những ngôi chùa cá»±c kỳ hùng vÄ© chỉ là nÆ¡i tham quan, hầu nhÆ° không có thuyết pháp. Thanh niên Nháºt ngà y nay Ãt ai biết gì vỠđạo Pháºt. Há» Ä‘ang bắt chÆ°á»›t lối sống hưởng thụ thá»±c dụng của Tây phÆ°Æ¡ng, tuy rằng sá»± giáo dục nhân cách đạo đức trong nhà trÆ°á»ng của Nháºt tốt hÆ¡n Tây phÆ°Æ¡ng. Thế rồi ngÆ°á»i dân Nháºt Ä‘i tìm sá»± bù đắp cho Ä‘á»i sống tâm linh của há» bằng cách gia nháºp và o những giáo phái nguy hiểm. NhÆ° vừa rồi chúng ta nghe báo chà đăng tải vá» giáo phái Aum Shirikyu, má»™t giáo phái vay mượn uy tÃn và giáo lý đạo Pháºt, ồi Ä‘i và o hoạt Ä‘á»™ng khủng bố thả hÆ¡i Ä‘á»™c trong Ä‘Æ°á»ng ngầm giết hại nhiá»u ngÆ°á»i.
ChÃnh vì tu sÄ© đạo Pháºt không là m gì cả nên các giáo phái tà ác khác má»›i có cÆ¡ há»™i nổi lên. Chúng ta phải nháºn lá»—i vá» mình trÆ°á»›c đã.
Hà n quốc cÅ©ng váºy, cÅ©ng giống nhÆ° Nháºt bản, Ä‘ang Ä‘ua đòi lối sống hưởng thụ thá»±c dụng của Tây phÆ°Æ¡ng và Ãt quan tâm đến đạo Pháºt. Bắc Hà n thì hầu nhÆ° không còn Pháºt giáo do chÃnh sách khống chế tối Ä‘a của chÃnh quyá»n.
Vừa rồi tại há»™i nghị Pháºt giáo ở Tokyo, 1997, các vị lãnh đạo Pháºt giáo khắp nÆ¡i Ä‘á»u lên tiếng báo Ä‘á»™ng vá» sá»± suy yếu của Pháºt giáo trên thế giá»›i. Vì váºy, chúng ta phải hiểu rằng chÃnh những ngÆ°á»i đệ tá» Pháºt, cả tại gia lẫn xuất gia, đã thiếu sót, đã thụ Ä‘á»™ng, không năng ná»—, không cÆ°Æ¡ng quyết… nên Pháºt giáo má»›i có tình cảnh nà y.
Chúng ta hay bị lừng khừng giữa hai thái độ:
Má»™t là cÅ©ng muốn là m lợi Ãch gì đó cho chúng sinh; hai là muốn tu giải thoát nhanh chóng.
Äối vá»›i việc muốn là m lợi Ãch cho chúng sinh thì chúng ta không có Ä‘Æ°á»ng lối phÆ°Æ¡ng hÆ°á»›ng rõ rà ng; chúng ta không có sá»± hợp tác rá»™ng rãi trên toà n thế giá»›i. Má»—i ngà y chúng ta quả tháºt có phát nguyện Ä‘á»™ chúng sinh, và chỉ đứng lại ngang đó. Ãt ai suy nghÄ© thêm là phải là m gì thiết thá»±c hiệu quả cho lá»i nguyện hằng ngà y đó.
Äối vá»›i khuynh hÆ°á»›ng muốn tiến tu giải thoát thì được xem là má»™t hình ảnh đẹp trong đạo Pháºt. Nhiá»u vị Ä‘i và o hang sâu núi thẳm, hoặc đóng cá»a cốc không tiếp xúc vá»›i ai, để chuyên tâm tu táºp. NhÆ°ng hãy coi chừng ! Tháºt ra chỉ những ai tâm đã hoà n toà n vị tha má»›i xứng đáng nháºp thất chuyên tu. Nếu tâm chÆ°a hoà n toà n vị tha, chÆ°a được rèn luyện sá»± hy sinh phụng sá»± thì việc nháºp thất không tiếp duyên lại chÃnh là cÆ¡ há»™i cho tâm Ãch ká»· phát triển dữ dá»™i hÆ¡n lúc trÆ°á»›c. Äây quả là má»™t nghịch lý kỳ lạ, nhÆ°ng có tháºt.
Cà ng ở má»™t mình trong thất vắng, cà ng tinh tấn niệm Pháºt hoặc tá»a thiá»n, thì tâm Ãch ká»· cà ng được củng cố. Äó là lý do tại sao chúng ta gặp nhiá»u ngÆ°á»i sau khi nháºp thất thì có vẻ kiêu mạn và nóng nảy hÆ¡n. Nếu chÆ°a có tâm vị tha cao Ä‘á»™ thì chúng ta cà ng tinh tấn cà ng xa rá»i sá»± giải thoát, vì lúc đó chúng ta chỉ lo cho chÃnh mình. Äây là má»™t nghịch lý rất khó vượt qua.
Äạo Pháºt của thế ká»· 21 nà y phải là má»™t đạo Pháºt của những ngÆ°á»i rất thiết tha vá»›i lý tưởng giải thoát, đồng thá»i cÅ©ng hết lòng vá»›i sá»± nghiệp Ä‘á»™ sinh. NgÆ°á»i đệ tá» Pháºt phải trá»n lòng thÆ°Æ¡ng yêu má»i ngÆ°á»i, từ những huynh đệ chung quanh mình cho tá»›i tất cả má»i ngÆ°á»i trên Trái đất, nhất là những ngÆ°á»i chÆ°a biết Pháºt Pháp. Chỉ những ngÆ°á»i có tấm lòng nhÆ° váºy má»›i xứng đáng và o trong thất vắng.
Nhu cầu là m việc sắp tá»›i rất là lá»›n, đòi há»i đệ tá» Pháºt phải tÃch cá»±c hÆ¡n rất nhiá»u, cÅ©ng nhÆ° phải có đạo lá»±c vững và ng hÆ¡n rất nhiá»u để Ä‘em được Pháºt pháp đến cho ngÆ°á»i nhÆ°ng không bị ngÆ°á»i Ä‘em ô nhiá»…m thế gian và o trở lại.
Má»™t biểu hiện thụ Ä‘á»™ng của ngÆ°á»i đệ tá» Pháºt từ trÆ°á»›c tá»›i giá» là cÆ° sÄ© không lo Pháºt hóa gia đình.
Rất nhiá»u gia đình đạo Pháºt có cha mẹ theo đạo nhÆ°ng con không theo, anh chị theo đạo nhÆ°ng em không theo, vợ theo đạo nhÆ°ng chồng không theo… Chúng ta biết đạo Pháºt rồi mặc kệ ngÆ°á»i chung quanh, ai biết hay chÆ°a biết cÅ©ng được. Cha mẹ tá»›i chùa há»c đạo, bá» mặc con cái há»c ở nhà trÆ°á»ng hay ở bạn bè tốt xấu gì đó không cần.
Cái lá»—i ngÆ°á»i cÆ° sÄ© không biết lo Pháºt hóa gia đình là rõ rà ng là lá»—i của ngÆ°á»i tu sÄ©. ChÃnh vì tu sÄ© không nghÄ© đến Ä‘iá»u đó, không nhắc Pháºt tá» Ä‘iá»u đó, không hÆ°á»›ng dẫn cách thức là m Ä‘iá»u đó, nên đạo Pháºt thiếu hẳn công đức Pháºt hóa gia đình. Bây giá» chÃnh là lúc phải sá»a chữa thiếu sót đó.
Cha mẹ phải được nhắc rằng má»—i sáng phải bắt buá»™c con trẻ lên lạy Pháºt, Ä‘á»c bà i nguyện cầu buổi sáng dà nh cho trẻ, để huân táºp cho trẻ thiện pháp từ thuở ấu thÆ¡.
Thế tại sao phải bắt buộc?
Bởi vì con trẻ còn nhá» nên không biết Ä‘iá»u gì đúng Ä‘iá»u gì sai, Ä‘iá»u gì nên là m Ä‘iá»u gì không nên là m. Ngay cả việc đến trÆ°á»ng há»c văn hóa cÅ©ng váºy, nếu cha mẹ không bắt buá»™c thì chẳng có trẻ em nà o chịu Ä‘i há»c đâu. Váºy việc há»c Äạo đức và Pháºt pháp cÅ©ng quan trá»ng không kém cho cuá»™c Ä‘á»i, nhân cách và tâm hồn trẻ, tại sao chúng ta không bắt buá»™c?
Äã đến lúc, bên cạnh yếu tố tá»± giác, đạo Pháºt phải thêm yếu tố cưỡng bách sá»± tu há»c đối vá»›i má»™t số trÆ°á»ng hợp.
Muốn cho đạo Pháºt mạnh, chúng ta phải biết phát huy Æ°u thế tá»± giác có sẵn trong đạo Pháºt đã Ä‘Ã nh, còn phải khai thác tiếp yếu tố cưỡng bách nữa. NhÆ°ng muốn là m được Ä‘iá»u đó thì Tăng Ni phải mạnh mẽ năng ná»— cÆ°Æ¡ng quyết hÆ¡n rất nhiá»u. ChÃnh sá»± mạnh mẽ của Tăng Ni truyá»n sang cho Pháºt tá» và ngÆ°á»i Pháºt tá» sẽ đủ sức mạnh để Pháºt hóa gia đình. Tăng Ni mà thá» Æ¡ thì chắc chắn Pháºt tá» cÅ©ng sẽ xao nhãng trách nhiệm. Má»™t đạo Pháºt yếu Ä‘uối, lá»—i do Tăng Ni trÆ°á»›c hết. Vì váºy Tăng Ni hôm nay phải tÃch cá»±c, vừa khẳng định lý tưởng giải thoát, vừa sáng ngá»i lý tưởng Ä‘á»™ sinh.
Chúng ta hãy nhìn sang các tôn giáo bạn, trẻ vừa sinh ra là đã được nhà thá» cầm vá» rá»a tá»™i để là m tÃn đồ dù đứa bé chẳng biết ất giáp gì. Lá»›n lên láºp gia đình phải và o nhà thá» là m lá»…, nghÄ©a là bảo đảm ngÆ°á»i phối ngẫu cÅ©ng phải theo đạo. Nếu lấy ngÆ°á»i ngoà i Ä‘em vá» cà ng có công vá»›i Chúa. Rất nhiá»u gia đình đạo Pháºt lÆ¡ đãng cho con cái theo Kitô giáo qua con Ä‘Æ°á»ng hôn nhân nhÆ° thế mà không hiểu mình đã lá»t và o đúng chiến lược của tôn giáo bạn. Thấy con cái thÆ°Æ¡ng nhau quá rồi cÅ©ng xuôi theo mà không há» có má»™t Ä‘iá»u kiện công bằng hÆ¡n cho truyá»n thống đạo giáo của gia đình. Äó cÅ©ng là má»™t sá»± thiếu cảnh giác, thụ Ä‘á»™ng, và đôi khi nhu nhược trong đạo Pháºt.
CÅ©ng chÃnh sá»± nhu nhược đó mà khi Hồi giáo đặt chân tá»›i đâu thì Pháºt giáo bồng bế nhau di tản tá»›i đó. Bây giá» phải thay đổi lại tất cả. Quý thầy cô phải là m lá»… cầu phúc cho con của Pháºt tá» khi má»›i sinh; phải là m lá»… khai tâm khi con trẻ đến tuổi Ä‘i há»c; phải là m lá»… quy y khi trẻ đã biết nháºn thức; là m lá»… cÆ°á»›i khi chúng láºp gia đình; và là m lá»… tang, lá»… cầu siêu khi ngÆ°á»i đó qua Ä‘á»i. Nói chung chùa phải “quản lý†Pháºt tá» và gia đình từ khi má»›i sinh cho tá»›i khi mất Ä‘i. Quý thầy cô phải cá»±c hÆ¡n, phải vất vả hÆ¡n nhÆ° thế. NgÆ°á»i Pháºt tá» phải gắn bó cả Ä‘á»i mình vá»›i chùa nhÆ° thế.
Và chÃnh vì Tăng Ni phải có trách nhiệm nhiá»u hÆ¡n đối vá»›i Pháºt tá» nên phải gần gÅ©i hÆ¡n, và , cÅ©ng rất dá»… bị thế tục hóa hÆ¡n. Äể là m được việc mà không bị thế tục hóa nhÆ° váºy, buá»™c Tăng Ni phải tu dưỡng rất nhiá»u.
e) Bốn lý do lớn của việc tu dưỡng đạo đức:
Thứ nhất, vì thế giá»›i hôm nay Ä‘ang mất quân bình giữa Ä‘á»i sống váºt chất và đá»i sống tinh thần, giữa hưởng thụ và đạo đức, nên trách nhiệm của ngÆ°á»i đệ tá» Pháºt là phải tu dưỡng đạo đức sâu dà y để là m quân bình lại má»i Ä‘iá»u cho thá»i đại.
Thứ hai, là tạo lại niá»m tin cho Pháºt tá». Tăng Ni là chá»— dá»±a của Pháºt tá». NhÆ°ng Pháºt tá» dá»±a và o Tăng Ni cái gì nếu không phải là Äạo đức? Không biết Tăng Ni có đắc đạo hay chÆ°a, nhÆ°ng yêu cầu trÆ°á»›c hết là Tăng Ni phải có Äạo đức cái đã. Dù chÆ°a đắc đạo cao siêu, nhÆ°ng nếu Tăng Ni có đạo đức thì cÅ©ng giúp cho Pháºt tá» yên tâm nÆ°Æ¡ng tá»±a. Má»™t và i Tăng Ni xem đạo đức là không quan trá»ng bằng những công phu tu táºp tâm linh cao siêu khác, nên không chịu tu dưỡng đạo đức sâu dà y, cuối cùng là m Pháºt tá» hụt hẫng.
Tá»™i nghiệp cho Pháºt tá» nếu lỡ chứng kiến cảnh ngÆ°á»i xuất gia lục đục vá»›i nhau. Tu sÄ© không thể che dấu khuyết Ä‘iểm của mình mãi vì tiếp xúc lâu ngà y rồi ngÆ°á»i ta cÅ©ng phát hiện. Chỉ còn cách là bản thân mình ráng tu dưỡng đạo đức chân tháºt.
Thứ ba, là tạo lại ná»™i lá»±c giữ gìn tâm hồn mình không bị nhiá»…m ô khi gần gÅ©i giáo hóa Pháºt tá». Ở đây ngoà i đạo đức sâu dà y, Tăng Ni còn phải có kinh nghiệm Thiá»n quán. Nhất là trong thá»i gian tá»›i Tăng Ni phải là m việc rất nhiá»u.
Thứ tÆ°, là tạo lại ná»n tảng tu hà nh cho chÃnh mình. Äạo đức là ná»n tảng quan trá»ng cho quá trình tu hà nh, cho cả giá»›i định tuệ. Và Äạo đức cÅ©ng là biểu hiện đẹp vá» sau khi chúng ta đã tu hà nh viên mãn.
Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục nà y:
|
08-09-2008, 08:45 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
KHÃI NIỆM (tiếp theo)
So sánh vá»›i Giá»›i luáºt
a) Ở mức độ cạn:
Ở mức Ä‘á»™ cạn thì Äạo đức cao hÆ¡n Giá»›i luáºt. Vì sao?
Bởi vì Äạo đức là cái tốt ở trong tâm, trong khi Giá»›i luáºt chỉ là sá»± ngăn cấm bên ngoà i. Giá»›i luáºt ngăn cấm những sai lầm ở hà nh vi và lá»i nói, nhÆ° cấm giết hại, cấm trá»m cắp, cấm nói dối vân vân… còn Äạo đức giữ gìn tâm ta thoát khá»i sá»± Ä‘á»™c ác, sá»± tham lam, sá»± gian trá…
Có những trÆ°á»ng hợp hà nh vi bên ngoà i là phạm giá»›i nhÆ°ng ná»™i tâm bên trong là có đạo đức. Má»™t ngÆ°á»i sÆ° đệ đã lấy đôi dép đẹp của ngÆ°á»i sÆ° huynh, mà không há»i xin phép, để Ä‘em cho má»™t ngÆ°á»i nghèo, vì biết rằng ngÆ°á»i sÆ° huynh của mình tâm rất tốt. Hà nh vi lấy không há»i xin là vi phạm giá»›i luáºt, nhÆ°ng Ä‘á»™ng cÆ¡ là giúp ngÆ°á»i nghèo, và cÅ©ng biết chắc sÆ° huynh mình sẽ hoan há»·, nên được xem là phù hợp vá»›i đạo đức.
Má»™t câu chuyện nổi tiếng trong Góp nhặt cát đá ,†có hai sÆ° huynh sÆ° đệ cùng Ä‘i trên má»™t con Ä‘Æ°á»ng sình lầy. Có lẽ hai vị quần áo cÅ©ng lam lÅ© nên để nhÆ° váºy mà lá»™i sình luôn. Äến má»™t Ä‘oạn, chợt hai vị thấy má»™t cô gái mặc kimono có vẻ quý tá»™c đứng loay hoay bên Ä‘Æ°á»ng không dám băng qua vì sợ lấm y phục. Lúc đó trên Ä‘Æ°á»ng cÅ©ng không có ai khác có thể giúp cô gái. NgÆ°á»i sÆ° đệ bÆ°á»›c lại bảo:
- Nà y cô bé, để ta giúp cho.
Rồi ông bế cao cô gái lên, Ä‘Æ°a qua bên kia lá» Ä‘Æ°á»ng, đặt xuống, sau đó tiếp tục Ä‘i vá»›i sÆ° huynh mình. Thế là ngÆ°á»i sÆ° huynh là m mặt ngầu, lầm lì không thèm nói chuyện nữa. SÆ° đệ có há»i gì cÅ©ng không thèm đáp. Äến má»™t khá lâu cÅ©ng gần vỠđến chùa, sÆ° huynh má»›i trách:
-Chúng ta là tu sĩ không được phép đụng chạm đến phụ nữ, tại sao sư đệ là m như thế?
-Ha ha, em đã bá» cô ta lại đó rồi, sÆ° huynh còn mang tá»›i đây sao !â€
Nghe câu chuyện trên ta thấy ngÆ°á»i sÆ° đệ đã khá tá»± tại, dù chạm ngÆ°á»i nữ mà tâm không dÃnh. Xét vá» giá»›i luáºt thì đã phạm, nhÆ°ng xét vá» Äạo đức thì không sao vì đó là việc là m vị tha giúp ngÆ°á»i vá»›i tâm vô nhiá»…m. Chúng ta vẫn khâm phục ngÆ°á»i sÆ° đệ má»—i khi nghe kể câu chuyện trên. (Tuy nhiên dù có khâm phục, tu sÄ© cÅ©ng không nên bắt chÆ°á»›t Ä‘i ngoà i Ä‘Æ°á»ng kiếm phụ nữ để bồng qua Ä‘Æ°á»ng.)
b) Ở mức độ sâu thì:
Ở mức Ä‘á»™ sâu thì Giá»›i luáºt cao hÆ¡n Äạo đức. Vì sao?
Bởi vì trong Giá»›i luáºt có má»™t giá»›i quan trá»ng là giá»›i dâm. Hay còn gá»i là ái dục, nói theo ngôn ngữ của Äạo đức. Ãi dục là bản năng tá»± nhiên của con ngÆ°á»i, mà há»… cái gì là bản năng thì rất mạnh. Giữ giá»›i dâm tức là chống lại bản năng của mình. Ãi dục là lòng thÆ°Æ¡ng yêu có khuynh hÆ°á»›ng tÃnh giao vá»›i ngÆ°á»i khác phái- bây giá» phải thay đổi định nghÄ©a để mở rá»™ng qua các trÆ°á»ng hợp luyến ái cùng giá»›i tÃnh.
Ãi dục là bản năng tá»± nhiên, cho nên hết thế hệ nà y đến thế khác con ngÆ°á»i cứ phải lấy vợ lấy chồng sinh con đẻ cái. Cha mẹ thấy con mình lá»›n rồi mà không có bồ là bắt đầu lo, sợ con mình ế.
Ngay cả đức Pháºt của chúng ta cÅ©ng phải thị hiện có gia đình rồi má»›i Ä‘i tu. Nhá» váºy mà ngÆ°á»i sau bá»›t mặc cảm vỠái dục để có thể tiến tu giải thoát. Chúng ta cÅ©ng thấy có rất nhiá»u ngÆ°á»i cÆ° sÄ© tại gia sống Ä‘á»i sống vợ chồng bình thÆ°á»ng, nhÆ°ng rất hiá»n là nh đạo đức. Há» không là m Ä‘iá»u gì trái vá»›i đạo lý, chỉ là có yêu thÆ°Æ¡ng vợ chồng con cái. Äó là trÆ°á»ng hợp có đạo đức nhÆ°ng không vượt qua được ái dục.
Vì váºy chúng ta nói, đối vá»›i vấn đỠái dục thì Giá»›i luáºt cao hÆ¡n Äạo đức, vì thắng được bản năng ái dục là má»™t khả năng lá»›n, rất khó là m.
TrÆ°á»ng hợp má»™t tu sÄ© không phạm giá»›i, cÅ©ng đừng nghÄ© là mình đã thắng được bản năng ái dục. Äó chỉ là vì mình còn phÆ°á»›c là m Tăng, được giữ trong hoà n cảnh tốt. Chứ nếu lúc nà o đó rá»›t và o môi trÆ°á»ng dá»… dãi, ta sẽ thấy được sá»± yếu Ä‘uối của mình. Lúc đó mà vững lòng thì má»›i gá»i là vượt qua được lần má»™t. Lần má»™t thôi chứ chÆ°a bảo đảm lần hai lần ba…
Váºy chúng ta sẽ giữ giá»›i aà dục bằng cái gì?
DÄ© nhiên là bằng ý chà . Chúng ta dùng ý chà để giữ tâm mình không ham thÃch, không đắm nhiá»…m, không vÆ°á»›ng báºn. NhÆ°ng để có má»™t ý chà sắt đá nhÆ° thế thì lại đòi há»i chúng ta phải có công đức rất lá»›n. à chà phát sinh từ công đức thì rất bá»n, có vẻ nhẹ nhà ng, và không là m tăng trưởng kiêu mạn. Còn ai không biết chỉ ráng cố sức khởi ý chà cho mạnh thì kiêu mạn nóng nảy sẽ phát sinh. Rất nguy hiểm vì ý chà là con dao hai lưỡi. à chà và bản ngã là anh em sinh đôi, cái nà y khởi thì cái kia cÅ©ng khởi theo.
Ở giai Ä‘oạn cao hÆ¡n thì tu sÄ© dùng sức thiá»n định để giữ tâm trong sạch. Tuy nhiên kết quả thiá»n định cÅ©ng bắt nguồn từ công đức sâu xa khác. Nhiá»u ngÆ°á»i cho rằng cứ giữ gìn Chánh niệm thanh tịnh thì tâm tá»± tại vô nhiá»…m, tá»± nhiên không bị nhiá»…m ô ái dục. Há» nói đúng, nhÆ°ng không chắc ăn. Vì khi dùng Chánh niệm để giữ tâm vô nhiá»…m, ta không tốn sức nhiá»u, giống nhÆ° không cần đến ý chà váºy. Lâu ngà y à chà bị cùn lụt mà không hay biết. Äến khi gặp thá» thách nặng thì không có à chà để dùng nữa, rất là nguy hiểm. Vì váºy cứ phải dùng đến quyết tâm giữ giá»›i, dùng đến à chà giữ giá»›i, mà à chà đó lại do công đức tạo thà nh, nên sẽ rất nhẹ nhà ng thanh thản.
Công đức rất là quan trá»ng mà ngÆ°á»i tu phải biết gây tạo suốt Ä‘á»i. Nhá» có công đức nên khi chúng ta tinh tấn trông bên ngoà i thấy vẫn nhẹ nhà ng nhÆ° mây nhÆ° gió, dù bên trong rất quyết liệt mạnh mẽ. Ai không có đủ công đức mà ráng sức sẽ bị nặng ná» bá»±c bá»™i, ngÆ°á»i ngoà i sẽ thấy khó chịu khi đến gần. Chúng ta sẽ nói thêm ở những bà i sau.
TrÆ°á»›c giá» chúng ta nghe nói ba môn vô láºu há»c là giá»›i định tuệ. Chúng ta có cảm giác rằng giá»›i ở giai Ä‘oạn thấp. NhÆ°ng tháºt ra giá»›i đã ở giai Ä‘oạn khá cao.
Muốn giữ Giá»›i phải có à chÃ; muốn có à chà phải có công đức; muốn có công đức phải có Äạo đức.
Có Äạo đức ta má»›i ham thÃch là m những Ä‘iá»u công đức; có Công đức ta má»›i phát khởi được à chà má»™t cách tá»± nhiên; có à chà rồi ta má»›i giữ được Giá»›i. Vì váºy Giá»›i luáºt vẫn ở má»™t giai Ä‘oạn cao trong tiến trình tu táºp.
4. Äạo đức và sá»± liên hệ vá»›i Thiá»n định:
a) Äức Pháºt là biểu tượng rá»±c rỡ của Thiá»n định:
Äức Pháºt đã đắc đạo bằng con Ä‘Æ°á»ng Thiá»n định. Sau khi đắc đạo, Pháºt cÅ©ng tá»a thiá»n Ä‘á»u đặn suốt Ä‘á»i. Äiá»u quan trá»ng là Pháºt dạy tất cả đệ tá» cÅ©ng tinh tấn thiá»n định. Bây giá» chúng ta cÅ©ng thá» Pháºt trong tÆ° thế kiết già thiá»n định.
Nói đến đạo Pháºt, tất cả thế giá»›i Ä‘á»u hiểu ngay là nói đến Thiá»n định. Những Pháºt tá» Tây phÆ°Æ¡ng nghiên cứu vỠđạo Pháºt thÆ°á»ng quan tâm đến mức Ä‘á»™ nháºp thiá»n của Tăng Ni, chứ Ãt há»i han vá» giáo lý vì hỠđã có cả thÆ° viện đồ sá»™ kinh sách đạo Pháºt muốn tìm hiểu lúc nà o cÅ©ng được.
Thiá»n định là nói chung cho tất cả các phÆ°Æ¡ng pháp tu táºp nhiếp tâm thanh tịnh. Từ sá»± thanh tịnh nà y, hà nh giả nhắm đến mục tiêu vô ngã, giác ngá»™, giải thoát. Hai Ä‘iá»u kiện để má»™t pháp môn được xem là Thiá»n định trong đạo Pháºt là :
- Nhiếp tâm thanh tịnh
- Mục tiêu vô ngã, giác ngộ, giải thoát.
Vì thế những pháp môn nhÆ° niệm Pháºt, trì chú, quán hÆ¡i thở, quán bát nhã… Ä‘á»u có sá»± chú ý nhiếp tâm thanh tịnh. Äó là thá»a mãn yêu cầu thứ nhất. Nếu hà nh giả lại tiếp tục xác định láºp trÆ°á»ng hÆ°á»›ng vá» mục tiêu vô ngã, giác ngá»™, giải thoát nữa thì có thể xem pháp môn đó cÅ©ng là Thiá»n định cả, không cần phân biệt.
NgÆ°á»i đệ tá» Pháºt, nhất là ngÆ°á»i xuất gia, phải tinh tấn tá»a thiá»n táºp định. Má»—i ngà y chúng ta phải có và i lần ngồi kiết già nhiếp tâm. Hai ba mÆ°Æ¡i năm sau nhìn lại Ä‘á»i tu mình thấy có giá trị vì đó là cả má»™t quãng thá»i gian mình vất vả chiến đấu vá»›i vá»ng tưởng phiá»n não tháºt sá»± chứ không phải tu nhà n nhã qua ngà y. Má»—i khi ta bắt chân lên tá»a cụ ngồi nhiếp tâm, đó là giây phút ta là m ngÆ°á»i đệ tá» Pháºt tháºt sá»± có giá trị. Không biết chúng ta có nhiếp tâm thà nh công chÆ°a, nhÆ°ng sá»± chiến đấu âm thần vất vả vá»›i chÃnh mình là má»™t công lao đáng khen ngợi.
Có câu chuyện “ có lần Pháºt Ä‘i gặp má»™t tỳ kheo rất tinh tấn tu hà nh. Vị tỳ kheo đảnh lá»… và há»i Pháºt:
-Bạch Thế tôn, con tu nhÆ° váºy chừng nà o đắc đạo?
- Ba kiếp sau ông sẽ đắc đạo. Pháºt đáp.
Nghe váºy vị tỳ kheo khóc rống lên tủi thân tại sao tinh tần nhÆ° váºy mà tá»›i 3 kiếp nữa má»›i đắc đạo. Äi thêm nữa gặp má»™t tỳ kheo khác há»i Pháºt chừng nà o đắc đạo. Pháºt chỉ cây me bên Ä‘Æ°á»ng bảo:
-Ông có thấy cây me đó không?
-Bạch Thế tôn, con có thấy.
-Ông có thấy lá me đó không?
-Trải qua số kiếp bằng lá me đó ông mới đắc đạo.
Nghe váºy vị tỳ kheo đó vui mừng há»›n hở đảnh lá»… tạ Æ¡n Pháºt. Ngay đó chÆ° thiên rải hoa cúng dÆ°á»ng vị đó liá»n.â€
Vị nà y được chÆ° Thiên rải hoa cúng dÆ°á»ng vì đã vượt qua ý niệm thá»i gian. Chỉ cần biết rằng mình sẽ đắc đạo nghÄ©a là trong hiện tại mình đã tu đúng Ä‘Æ°á»ng. Vị nà y chỉ sợ mình sai chứ không sợ cá»±c khổ lâu dà i. Tâm niệm đó quả tháºt đáng cho chúng ta đảnh lá»… cung kÃnh.
b) Thiá»n định và Äạo đức há»— tÆ°Æ¡ng:
Äạo đức là cái tốt trong tâm để tạo thà nh vô số hà nh vi lá»i nói bên ngoà i khiến má»i ngÆ°á»i chung quanh ta được an vui Ãch lợi và chuyển hóa.
Khi ngÆ°á»i chung quanh được lợi Ãch nghÄ©a là ta được phÆ°á»›c. PhÆ°á»›c có được khi ta Ä‘em lại lợi Ãch cho tha nhân, đó là định nghÄ©a căn bản. Nếu ta rất tốt, nhÆ°ng chÆ°a là m gì có lợi cho ai thì vẫn chÆ°a có phÆ°á»›c. Nguyên tắc là nhÆ° váºy.
Có phÆ°á»›c chÆ°a hẳn là có đức; có đức chÆ°a hẳn là có phÆ°á»›c. Và dụ có má»™t quan chức địa phÆ°Æ¡ng muốn xây má»™t cái cầu cho dân, chỉ vì ông muốn lấy thà nh tÃch vá»›i cấp trên chứ hoà n toà n chẳng thÆ°Æ¡ng dân thÆ°Æ¡ng gió gì cả. Vì chỉ nhắm đến lợi Ãch cá nhân nên ông không được gá»i là có đức. NhÆ°ng việc là m của ông rõ rà ng là m lợi cho dân, nên chắc chắn ông sẽ có phÆ°á»›c.
Ngược lại, có những ngÆ°á»i hiá»n là nh nhÆ°ng thụ Ä‘á»™ng, chẳng là m gì giúp ai, nên tuy có đức nhÆ°ng chẳng có phÆ°á»›c.
Hoặc nhÆ° có những Pháºt tá» Ä‘i chùa, cúng Ãt bông trái, bá» và o thùng phÆ°á»›c sÆ°Æ¡ng Ãt tiá»n, rồi quỳ xuống thì thầm cầu đủ thứ chuyện cho gia đình mình được già u có, con cái thi Ä‘áºu dù là m biếng há»c bà i, mặt mình đẹp nhất xóm vân vân… Lá»i cầu nguyện đó không có yếu tố đạo đức. Äó là lý do tại sao ta thấy nhiá»u ngÆ°á»i Ä‘i chùa lâu mà không có đạo đức bởi vì những lá»i cầu nguyện nhÆ° thế chỉ là m tăng thêm Ãch ká»· mà thôi. Khi tâm Ãch ká»· tăng thì ngÆ°á»i nà y tá»± nhiên cÅ©ng nóng nảy hÆ¡n, tham lam hÆ¡n, dá»… gây gá»— hÆ¡n. Và là m những ngÆ°á»i khác nghi ngá» chuyện Ä‘i chùa là tốt.
Vì váºy sau nà y ngÆ°á»i Pháºt tỠđến chùa nên được hÆ°á»›ng dẫn lại cách cầu nguyện sao cho tăng trưởng được đạo đức, tâm vị tha….
Nhá» có đạo đức nên ta có phÆ°á»›c; nhá» có phÆ°á»›c nên ta nhiếp tâm trong thiá»n định dá»… dà ng. PhÆ°á»›c được tạo ra từ Äạo đức thì gá»i là công đức- vừa có công lao, vừa có đạo đức. Tại sao PhÆ°á»›c há»— trợ cho Thiá»n định? Ai tu Thiá»n Ä‘á»u lo sợ vá» trạng thái thất niệm, mất chánh niệm, bị vá»ng tưởng dẫn Ä‘i từ vấn Ä‘á» nà y sang vấn Ä‘á» khác. Khi thì tâm có vẻ sáng tá» biết được vá»ng tưởng rõ rà ng, không bị vá»ng tưởng gạt; khi thì tâm má» mịt bị vá»ng tưởng che mất. Vì đâu mà tâm được sáng tá», cÅ©ng nhÆ° vì đâu mà tâm bị che má»? ChÃnh do nghiệp đã âm thầm chi phối. Nếu hà nh giả có phÆ°á»›c sung mãn, tá»± nhiên tâm thÆ°á»ng xuyên dá»… tỉnh giác; nếu hà nh giả Ãt phÆ°á»›c, tá»± nhiên tâm hay bị quên và chạy theo vá»ng tưởng.
Äạo đức cÅ©ng trá»±c tiếp ảnh hưởng đến sức tỉnh giác, chÆ°a cần qua trung gian của phÆ°á»›c. Nếu tâm rất tốt, tá»± nhiên tâm cÅ©ng yên tÄ©nh, vì Äạo đức luôn thuá»™c vỠ“phe†tÄ©nh lặng. Nếu tâm có nhiá»u ý niệm bất thiện, tá»± nhiên tâm cÅ©ng xao Ä‘á»™ng, vì bất thiện thuá»™c vỠ“phe†xao Ä‘á»™ng.
Dá»±a và o tiêu chuẩn nà y, ta cÅ©ng có thể đánh giá ngÆ°á»i nà o đó có vẻ nhiệt tình tá» tế, nhÆ°ng nếu lăng xăng quá, coi chừng ngÆ°á»i nà y chÆ°a tháºt tốt, vì lăng xăng thuá»™c vá» phe bất thiện.
Ngược lại, Thiá»n định cÅ©ng há»— trợ cho Äạo đức. Tâm yên tÄ©nh cÅ©ng giúp ta dá»… thấy được sai lầm của mình. Giống nhÆ° trong má»™t lá»›p há»c, ai cÅ©ng ngồi, tá»± nhiên có ngÆ°á»i đứng lên, ngÆ°á»i đó dá»… bị nhìn thấy trÆ°á»›c hết. Giống nhÆ° trong má»™t ná»™i tâm yên tÄ©nh, tá»± nhiên có niệm bất thiện khởi lên, niệm đó dá»… dà ng bị trà tuệ nhìn thấy liá»n. Và dụ khi nhìn thấy chiếc xe của ai Ä‘á»i má»›i đẹp quá, ta chợt Ä‘á»™ng tâm muốn có má»™t chiếc giống nhÆ° thế. NhÆ°ng vì tâm ta yên tÄ©nh quen rồi nên ta láºp tức phát hiện ra đó là niệm tham. Biết là tham nên thôi, không “muốn†nữa, bá».
Khi sức định sâu, những khuynh hÆ°á»›ng bất thiện rất sâu tiếp tục bị trà tuệ phát hiện và hóa giải hết. Giá trị của Thiá»n chÃnh là trừ diệt được những khuynh hÆ°á»›ng bất thiện tiá»m tà ng trong ná»™i tâm sâu kÃn để láºp thà nh má»™t nhân cách đạo đức siêu tuyệt. Tháºt là vô Ãch nếu má»™t ngÆ°á»i tuyên bố đắc thiá»n định mà đạo đức không hỠđược cải thiện. Äạo đức phải là biểu hiện của Thiá»n định. Äạo đức và Thiá»n giống nhau ở Ä‘iểm cả hai Ä‘á»u nhìn và o ná»™i tâm, quan sát ná»™i tâm.
Khác nhau giữa Äạo đức và Thiá»n chÃnh là ,
Äạo đức nhìn và o ná»™i tâm để đánh giá đúng hay sai, thiện hay ác.
Thiá»n nhìn và o ná»™i tâm để đánh giá tÄ©nh hay Ä‘á»™ng, an hay loạn.
Äể tá»± mình đánh giá lá»—i lầm của mình tháºt là điá»u không dá»… chút nà o. Phải là ngÆ°á»i rất chân thà nh, can đảm, trà tuệ má»›i tá»± cho mình có lá»—i. Hầu hết con ngÆ°á»i Ä‘á»u âm thần bênh vá»±c cho mình. Ãt ai dám nháºn lá»—i vá» mình. NhÆ°ng ngÆ°á»i tháºt sá»± có lý tưởng tu hà nh phải tá»± mình phê phán mình trÆ°á»›c chứ đừng đợi ai phê phán mình. NgÆ°á»i ngoà i phê phán mình là muá»™n rồi. ChÃnh mình phải phê phán mình trÆ°á»›c.
Chúng ta phải nghiêm khắc tìm lá»—i của mình suốt hai ba mÆ°Æ¡i năm nhÆ° váºy thì má»›i tạm bá»›t có lá»—i, có thể tạm là m thầy dạy cho ngÆ°á»i khác được rồi, có thể răn dạy ngÆ°á»i khác được rồi. Còn nếu chÆ°a thấy lá»—i của mình, cứ hay trách móc ngÆ°á»i khác, tá»™i sẽ cà ng lúc cà ng nặng. Ai thấy lá»—i mình thÆ°á»ng xuyên sẽ được thánh thần yêu mến. Ai thấy lá»—i ngÆ°á»i thÆ°á»ng xuyên sẽ được ma quá»· yêu mến.
Äến khi tâm thuần thiện rồi, tá»± nhiên chúng ta sẽ chuyển qua dụng công của Thiá»n lúc nà o không hay. Lúc đó chúng ta chỉ còn quan sát để ý xem tâm Ä‘ang Ä‘á»™ng hay tịnh. Và thế là vá»ng tưởng sẽ tắt dần để và o định.
“Má»™t cÆ° sÄ© há»i:
-Tại sao con tu hoà i mà tâm không thanh tịnh?
Tăng đáp:
-Anh hãy thanh lá»c tÆ° tưởng cho đến khi thuần thiện thì cái định đã ở gần má»™t bên.â€
Con Ä‘Æ°á»ng nà y tuy nghe Ä‘Æ¡n giản nhÆ°ng rất căn bản vững chắc.
Cây đạo Pháºt
Sá»± tu hà nh trong Äạo Pháºt giống nhÆ° má»™t cái cây, có rá»… cái, rá»… bà ng, thân gốc to, nhiá»u cà nh nhánh, vô số lá, hoa, và cuối cùng là quả.
Rá»… cái tượng trÆ°ng cho tâm hạnh căn bản nhất đó là lòng tôn kÃnh Pháºt. Hệ quả của lòng tôn kÃnh Pháºt là là m phát sinh lý tưởng tu hà nh giải thoát mạnh mẽ trong tâm chúng ta. Cà ng tôn kÃnh Pháºt chừng nà o thì lý tưởng tu hà nh cà ng mạnh chừng nấy.
Những rá»… bà ng tượng trÆ°ng cho những tâm hạnh đạo đức. Äây chÃnh là ná»™i dung môn há»c nà y. Chúng ta sẽ lần lượt triển khai sau.
Thân cây tượng trÆ°ng cho phÆ°á»›c mình tÃch lÅ©y được nhá» công quả là m lợi Ãch cho má»i ngÆ°á»i. Thân cà ng to tức là cây cà ng khá»e. PhÆ°á»›c cà ng nhiá»u thì cuá»™c Ä‘á»i tu hà nh cà ng vững và ng.
Nhiá»u cà nh nhánh tượng trÆ°ng cho nhiá»u pháp môn tu hà nh. Äạo Pháºt có nhiá»u pháp môn tu hà nh. Chúng ta leo nhánh nà o cÅ©ng nằm trong cây đạo Pháºt. Chỉ sợ mình leo lá»™n qua nhánh của cây khác thà nh ra tu theo ngoại đạo. Tịnh Ä‘á»™, Thiá»n, Máºt, Giáo quán Thiên thai, Hoa nghiêm, Pháp hoa, Lăng nghiêm vân vân gì cÅ©ng là đạo Pháºt, miá»…n là ta có lòng tôn kÃnh Pháºt, có tâm hạnh đạo đức, có phÆ°á»›c.
Vô số lá tượng trÆ°ng cho vô số oai nghi tế hạnh toát ra bên ngoà i biến thà nh phong cách của ngÆ°á»i tu theo đạo Pháºt. Dù má»c từ bất cứ cà nh nà o, lá vẫn giống hệt nhau. Dù tu theo bất cứ pháp môn nà o, phong cách oai nghi vẫn luôn luôn giống nhau. NgÆ°á»i tu đúng đạo Pháºt Ä‘á»u có phong cách giống nhau nhÆ° Ä‘iá»m đạm, từ tốn, hiá»n là nh, vui vẻ, chân thà nh, giản dị… Nếu phong cách không giống nhau thì coi chừng chúng ta tu sai Ä‘Æ°á»ng lối của Pháºt dạy.
Hoa tượng trÆ°ng cho định lá»±c thà nh tá»±u được. Cuối cùng thì ngÆ°á»i đệ tá» Pháºt phải có khả năng nhiếp tâm và o định, vì đó là đưá»ng Ä‘i chủ yếu của đạo Pháºt. Äịnh được tâm là kết quả của nhiá»u công hạnh trÆ°á»›c đó, của nhiá»u ngà y tháng vất vả tá»a thiá»n dụng công. NhÆ°ng phải Ä‘i tá»›i chá»— nà y. Không thể khác hÆ¡n được.
Quả tượng trÆ°ng cho trà tuệ chứng được. Trà tuệ nà y không phải là những hiểu biết suy luáºn sáng tạo bình thÆ°á»ng của con ngÆ°á»i. Äó là khả năng cảm ứng phủ trùm siêu phà m của Thánh. Trà tuệ nà y bảo vệ vị thánh vÄ©nh viá»…n thoát khá»i sai lầm ô nhiá»…m, và là khả năng thấu suốt má»i Ä‘iá»u trong pháp giá»›i.
Qua hình tượng cây đạo Pháºt vừa rồi, chúng ta thấy vấn Ä‘á» chia rẽ pháp môn trong đạo Pháºt chỉ là sá»± hiểu lầm, là m phân hóa Pháºt giáo. Cà nh nhánh thì có thể riêng, nhÆ°ng gốc chung, rá»… chung, thân chung, lá giống, hoa giống, quả giống. Pháp môn có thể riêng, nhÆ°ng lý tưởng chung, Äạo đức chung, phÆ°á»›c chung, phong cách giống, định giống, tuệ giống. NhÆ° váºy vẫn là đạo Pháºt vá»›i nhau nhÆ° anh em má»™t nhà .
Chỉ sợ khi nhìn lại, chúng ta sai khác nhau vá» lý tưởng, vá» phong cách, thì coi chừng mình không phải chung má»™t đạo Pháºt.
|
08-09-2008, 08:48 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
2.HIẾU VÀ TÔN KÃNH PHẬT
1. Tôn kÃnh Pháºt là công hạnh căn bản:
Hiểu và Tôn kÃnh Pháºt là đạo đức căn bản của má»i đạo đức khác. Tuy nhiên hầu nhÆ° chúng ta bá» quên, xem thÆ°á»ng, và không thấy hết tầm quan trá»ng của tâm hạnh vô cùng đặc biệt nà y. Má»—i ngà y chúng ta vẫn lá»… Pháºt, không Ãt thì nhiá»u, nhÆ°ng sẽ lá»… vá»›i tâm há»i hợt dần theo ngà y tháng. Vì váºy chúng ta không đạt được những công đức vi diệu từ việc lá»… lạy đó.
Tôn kÃnh Pháºt là công đức căn bản sinh ra má»i công đức khác, là tâm hạnh căn bản sinh ra má»i tâm hạnh khác. Là đệ tá» Pháºt, nhất là ngÆ°á»i xuất gia, chúng ta cÅ©ng mong Æ°á»›c dá»±ng láºp nÆ¡i mình vô lượng tâm hạnh tốt đẹp để chÃnh cuá»™c Ä‘á»i mình được an lạc và đủ tÆ° cách để là m lợi Ãch cho chúng sanh. NhÆ°ng vô lượng tâm hạnh đó không thể thà nh tá»±u nếu thiếu tâm hạnh ban đầu là tôn kÃnh Pháºt.
Và dụ chúng ta muốn tâm mình trà n đầy lòng Từ bi thÆ°Æ¡ng yêu tất cả chúng sinh vì chúng ta biết lòng thÆ°Æ¡ng yêu chúng sinh là má»™t lý tưởng đẹp, đẹp nhÆ° má»™t ánh trăng rằm mà tất cả thánh nhân Ä‘á»u ngợi ca, tất cả thế gian Ä‘á»u nÆ°Æ¡ng tá»±a. Chúng ta suốt Ä‘á»i hÆ°á»›ng tá»›i, phấn đấu những mong đạt được lý tưởng Từ bi đó. NhÆ°ng hầu nhÆ° ai cÅ©ng nháºn ra rằng dù đã cố gằng nhiá»u mà tâm Từ bi chúng ta vẫn phát triển rất Ãt. Chấp ngã từ ngà n Ä‘á»i luôn cản trở không cho ta thÆ°Æ¡ng yêu má»i ngÆ°á»i má»™t cách dá»… dà ng. Chúng ta không đủ tâm thÆ°Æ¡ng yêu huynh đệ chung quanh mình, vẫn còn những phiá»n não giáºn há»n trách móc chê bai lẫn nhau mãi.
Thế chúng ta đã thiếu sức mạnh gì khiến mình không phát triển được lòng Từ bi như thế?
Chúng ta đã thiếu công hạnh Tôn kÃnh Pháºt !
Hoặc và dụ nhÆ° hạnh nhẫn nhục cÅ©ng là má»™t tâm lý đạo đức quan trá»ng của ngÆ°á»i tu hà nh. Äó là tâm bình thản bất Ä‘á»™ng đối vá»›i những nghịch cảnh, sá»± xúc phạm, sá»± trái ý. Nhiá»u khi chúng ta đã buồn bá»±c, giáºn há»n, Ä‘au khổ vì má»i Ä‘iá»u trong cuá»™c sống để rồi phải bà y tá» thái Ä‘á»™ gay gắt, cáu kỉnh, háºm há»±c, nóng nảy… khiến cho ngÆ°á»i ngoà i nhìn và o đánh giá là thiếu đạo lá»±c. Nhất là ngÆ°á»i xuất gia thì sá»± bình thản trÆ°á»›c nghịch cảnh còn quan trá»ng hÆ¡n rất nhiá»u. NhÆ°ng chúng ta đã thiếu sức mạnh tinh thần nà o đó khiến chúng ta yếu Ä‘uối không còn vững và ng.
Chúng ta đã thiếu công hạnh Tôn kÃnh Pháºt !
NgÆ°á»i xÆ°a có nói â€KÃnh thầy má»›i được là m thầyâ€, thì ở đây cÅ©ng váºy, chúng ta có tôn kÃnh Pháºt thì chúng ta má»›i dần dần đạt được những đức tÃnh của Pháºt nÆ¡i tâm của mình. Chúng ta có tôn kÃnh má»™t báºc Thánh nà o đó thì chúng ta má»›i thà nh tá»±u má»™t phần các tÃnh chất của báºc Thánh đó. DÄ© nhiên chúng ta chỉ thà nh tá»±u má»™t phần thôi vì không thể nà o bì được vá»›i công đức tu hà nh từ nhiá»u kiếp của vị đó.
Có má»™t câu chuyện đẹp vỠý nghÄ©a nà y. Äôi vợ chồng nghèo gặp má»™t vị Alahán có dung mạo rất đẹp. Há» phát tâm cúng dÆ°á»ng vị Alahán má»™t sấp vải để thay thế tấm y rách rÆ°á»›i tả tÆ¡i của ngà i sau nhiá»u ngà y tháng ẩn cÆ° trong thâm sÆ¡n cùng cốc. Vị Alahán bÆ°á»›c và o bụi ráºm để khoác lên tấm y má»›i và bÆ°á»›c ra vá»›i dáng vẻ Ä‘Æ°á»ng bệ bá»™i phần. NgÆ°á»i vợ buá»™t miệng nói :
- Xin cho chúng con được dự và o quả vị như Ngà i đã chứng !
Vị Alahán mỉm cÆ°á»i hứa khả và khẽ chà o quay Ä‘i. Ngà i biết mình đã chứng Alahán nhÆ°ng đôi vợ chồng kia không biết. Dù thế nà o thì lá»i nguyện đó cÅ©ng sẽ thà nh tá»±u trong Ä‘á»i vị lai.
Không ngá» khi ngà i mỉm cÆ°á»i thì dung mạo cà ng đẹp hÆ¡n nữa. Khi ngà i Ä‘i rồi thì ngÆ°á»i vợ khen mãi:
- Trá»i Æ¡i, ngà i đẹp nhÆ° má»™t tà i tá» !
NgÆ°á»i chồng gáºt đầu đồng ý.
Nhiá»u kiếp trôi qua đến khi Pháºt ThÃch Ca xuất hiện thì đôi vợ chồng kia cÅ©ng tái sinh sau đókhông lâu. NgÆ°á»i vợ sinh trong gia đình gánh hát nên là m ná» tà i tá» Ä‘i hát từ vùng nà y sang vùng khác. NgÆ°á»i chồng mê cô Ä‘Ã o hát nên trốn nhà đi theo. Há» có vá»›i nhau má»™t mụn con. NgÆ°á»i chồng thÆ°á»ng bị nói xa nói gần là vô tÃch sá»± vì tháºt sá»± anh không biết biểu diá»…n nhÆ° vợ. Tá»± ái, anh há»c trình diá»…n và cÅ©ng trở thà nh tà i tá».
Má»™t lần Ä‘ang biểu diá»…n Ä‘u quay trên cây sà o cao 20 thÆ°á»›c, anh chợt nhìn thấy đức Pháºt từ xa Ä‘i đến vá»›i oai nghi trầm hùng rá»±c rỡ nên anh giữ bất Ä‘á»™ng để ngắm Ngà i. Pháºt cÅ©ng thấy nhân duyên của anh đã chÃn muồi, nên hÆ°á»›ng vá» anh Ä‘á»c má»™t bà i kệ vá»›i ná»™i dung xem cuá»™c Ä‘á»i cÅ©ng là má»™t trò xiếc mà ngÆ°á»i trà phải biết thoát ra. Anh chứng đạo ngay đó và bay xuống đảnh lá»… Ngà i.
NgÆ°á»i chồng xuất gia, và ngÆ°á»i vợ cÅ©ng xuất gia theo rồi cÅ©ng chứng đạo luôn, đúng nhÆ° lá»i nguyện kiếp xÆ°a mà hỠđã mong muốn. DÄ© nhiên ta cÅ©ng biết là há» cÅ©ng phải đã từng có nhiá»u kiếp tu hà nh tháºt sá»± chứ không phải chỉ do nhân duyên cúng dÆ°á»ng sấp vải.
Câu chuyện trên cho chúng ta má»™t minh há»a sinh Ä‘á»™ng vá» sá»± thà nh tá»±u những tÃnh chất giống nhÆ° vị thánh mà mình đã tôn kÃnh.
Và vượt hÆ¡n tất cã những vị thánh khác, đức Pháºt là vị thánh tuyệt đối của toà n vÅ© trụ vá»›i vô số những đức tÃnh cao cả tuyệt vá»i. Chúng ta đặt lên Ngà i lòng Tôn kÃnh là chúng ta đã gieo và o tâm mình hạt giống của những thánh tÃnh tuyệt đối. Ngà y nà o đó chúng ta cÅ©ng sẽ thà nh tá»±u dần dần những tÃnh chất cao đẹp của Pháºt.
Nhân cách được nâng cao
Kết quả ban đầu dá»… nhìn thấy từ hạnh Tôn kÃnh Pháºt là nhân cách chúng ta từ từ được nâng cao lên. Nếu ngà y xÆ°a chúng ta thô tháo, vụt chạc, vá»™i và ng, nhìn vấn Ä‘á» không sâu sắc… thì sau má»™t thá»i gian lá»… kÃnh Pháºt, ta sẽ thấy mình Ä‘iá»m đạm chững chạc lại, trông có vẻ khả kÃnh hÆ¡n.
TÆ° cách oai nghi đó không phải do gắng gượng là m bá»™ ra vẻ mà được, mà tháºt sá»± do nhân quả tạo thà nh má»™t cách tá»± nhiên. NgÆ°á»i không có công đức, dù có là m bá»™ ra vẻ Ä‘Ã ng hoà ng Ä‘oan trang má»™t thá»i gian rồi cÅ©ng bá»™c lá»™ bản chất kém cá»i.
NgÆ°á»i có tÆ° cách tháºt sá»±, dù ở trÆ°á»›c đám đông hay ở trong phòng vắng cÅ©ng không khởi ra má»™t cá» chỉ sai lầm là m mất oai nghi. Lúc nà o ngÆ°á»i nà y cÅ©ng giữ oai nghi Ä‘Ã ng hoà ng đẹp đẽ cho dù không ai nhìn thấy, chÃnh tâm há» tá»± biết kiểm soát lấy từng Ä‘á»™ng tác của mình má»™t cách nhẹ nhà ng kỹ lưỡng.
Do công đức lá»… kÃnh Pháºt mà trong sâu thẳm, tâm ta có sức mạnh và có trà tuệ biểu lá»™ ra thà nh nhân cách khiến má»i ngÆ°á»i nể trá»ng. CÅ©ng chÃnh trà tuệ nà y giúp ta phát hiện ra lá»—i lầm tiá»m tà ng của mình. Tháºt váºy, ngÆ°á»i nà o lá»… Pháºt má»™t thá»i gian Ä‘á»u bắt đầu thấy ra được lá»—i lầm mà trÆ°á»›c đây tá»± mình không nhìn thấy. Có khi ngÆ°á»i khác chỉ cho mà mình cÅ©ng không công nháºn. Bây giá» nhá» công đức lá»… Pháºt mà tá»± mình hiểu rằng đó là lá»—i. Khi đã biết lá»—i rồi thì lá»—i đó Ä‘ang hết dần.
Và dụ trÆ°á»›c đây chúng ta sống Ãch ká»· chỉ lo cho mình, bây giá» chân thà nh lá»… Pháºt má»™t thá»i gian, chợt chúng ta thấy ra từng cá» chỉ nhá», từng ý nghÄ© nhá» nà o có mang theo tâm Ãch ká»·. Vì váºy chúng ta tá»± biết phải thay đổi chứ không thể để nhÆ° váºy mãi.
à chà vi diệu xuất hiện
Kế đến một loại ý chà vi diệu xuất hiện giúp chúng ta vượt qua nghịch cảnh, vượt qua cám dỗ.
Chúng ta đã phân biệt hai loại ý chÃ, má»™t loại khởi lên từ bản ngã, và má»™t loại khởi lên từ ý chÃ. à chà khởi lên từ bản ngã là do gắng gượng mà có, ráng sức mà có. Loại nà y cà ng khởi lên chừng nà o thì cà ng là m tăng trưởng ngã chấp kiêu mạn chừng nấy.
Còn loại à chà khởi lên từ công đức thì vừa mãnh liệt vừa nhẹ nhà ng, nhưng rất hiệu quả.
Và dụ nhÆ° có ngÆ°á»i nói Ä‘iá»u gì là m chúng ta buồn. Chúng ta thấy ngÆ°á»i biết tu mà buồn thì không hay nên muốn bá». NhÆ°ng nếu chúng ta chỉ Ä‘Æ¡n thuần ráng mà thôi sẽ thấy mệt mõi mà ná»—i buồn vẫn cứ Ä‘eo đẳng hoà i. Còn nếu chúng ta có công đức thì ngay khi muốn hết buồn, quyết định dừng lại ná»—i buồn, thì tá»± nhiên bên trong có má»™t sức mạnh gì đó, rất lạ, tiêu diệt ná»—i buồn liá»n.
à chà là con dao hai lưỡi là váºy, sẽ là m tăng bản ngã nếu thiếu công đức.
Rồi trong suốt cuá»™c Ä‘á»i tu hà nh chúng ta sẽ gặp không biết bao nhiêu là nghịch cảnh cay đắng. Nếu không có ý chÃ, chúng ta sẽ chán nản bá» cuá»™c giữa Ä‘Æ°á»ng. Nếu có ý chÃ, chúng ta sẽ chịu Ä‘á»±ng để tiến bÆ°á»›c. Rồi chúng ta cÅ©ng sẽ đối diện vá»›i biết bao nhiêu cám dá»— má»i gá»i. Nếu không có ý chÃ, chúng ta cÅ©ng sẽ dừng lại để hưởng thụ. à chà cần thiết nhÆ° thế, nhÆ°ng phải là loại ý chà đến từ công đức thì má»›i không bị háºu quả phụ tai hại là là m phát triển bản ngã.
Vì váºy, chúng ta phải khôn ngoan biết lá»… kÃnh Pháºt để tạo cho mình má»™t ná»n tảng công đức vững chắc nhằm giúp cho Ä‘á»i tu của mình an ổn hÆ¡n.
Quy y Pháºt
BÆ°á»›c đầu đến vá»›i đạo Pháºt ai cÅ©ng là m lá»… Quy y Tam Bảo, căn bản là quy y Pháºt. Quy y Pháºt nghÄ©a là nguyện trá»n Ä‘á»i tôn thá» Pháºt, trá»n Ä‘á»i xin là m con của Pháºt, trá»n Ä‘á»i Ä‘em thân tâm nà y dâng lên cúng dÆ°á»ng Pháºt, trá»n Ä‘á»i sống trong Giáo pháp của Pháºt. à nghÄ©a quy y rất lá»›n mà đa phần chúng ta không hiểu hết và đôi khi xem thÆ°á»ng, hoặc hiểu khác nghÄ©a Ä‘i.
TrÆ°á»›c hết ta phải xác định rằng Pháºt là Äấng Chánh Giác vá»›i sá»± giác ngá»™ tối thượng, mà đại biểu cụ thể nhất chÃnh là đức Pháºt ThÃch Ca có tháºt trong trong lịch sá». Chúng ta là những chúng sinh si mê trầm luân, nay có duyên là nh gặp được Pháºt Pháp nên nguyện Ä‘em trá»n cuá»™c Ä‘á»i Ä‘i theo Pháºt. Äó là ý nghÄ©a chuẩn má»±c rất cÆ¡ bản, rất bình thÆ°á»ng, và rất chÃnh xác.
Nếu chúng ta hiểu theo cách thức dịch từng chữ là Quy là trở vá», Y là nÆ°Æ¡ng tá»±a, thì sẽ thấy rất há»i hợt nhẹ nhà ng. Äó là lý do tại sao nhiá»u Pháºt tá» dá»… dà ng bỠđạo khi gặp duyên hôn nhân, khi Ä‘i ra nÆ°á»›c khác sinh sống.
Ngà y xÆ°a má»™t ngÆ°á»i tại gia gặp Pháºt quỳ xuống phát nguyện : Con xin suốt Ä‘á»i Quy y Thế Tôn, Quy Y Pháp, Quy y ChÆ° Tăng.
Há» nói vá»›i tất cả quyết tâm và sá»± chân thà nh vì lúc đó trÆ°á»›c mặt há» là đức Pháºt cao siêu vÄ© đại.
Bây giá» quý thầy cô là m lá»… Quy y cho Pháºt tá» có khi không gieo được và o lòng Pháºt tá» niá»m xúc Ä‘á»™ng sâu xa ở cái buổi ban đầu và o đạo. NgÆ°á»i Pháºt tá» không được may mắn nhÆ° các cÆ° sÄ© thá»i đức Pháºt là có được cảm xúc mãnh liệt vá»›i Äạo. Sau nà y có má»™t số Pháºt tá» Ãt gắn bó vá»›i chùa, láºp gia đình vá»›i ngÆ°á»i đạo Kitô hay đạo Hồi liá»n bỠđạo để là m lá»… cÆ°á»›i theo há». Các đạo kia bắt buá»™c nghiêm khắc tÃn đồ phải là m lá»… cÆ°á»›i tại giáo Ä‘Æ°á»ng của há», cÅ©ng có nghÄ©a là buá»™c ngÆ°á»i phối ngẫu phải theo đạo. Äây là má»™t cách dùng phÆ°Æ¡ng tiện hôn nhân để Ä‘Æ°a ngÆ°á»i và o đạo rất hiệu quả. Và nguồn cung cấp thêm tÃn đồ cho các tôn giáo bạn chÃnh là đạo Pháºt của chúng ta vì chúng ta đã không giúp cho ngÆ°á»i Pháºt tá» có lòng kÃnh tin Pháºt tuyệt đối.
Bây giá» là lúc phải Ä‘iá»u chỉnh lại, phải giúp cho Pháºt tá» hiểu ý nghÄ©a thiêng liêng của việc Quy y Pháºt là trá»n Ä‘á»i thiết tha sống theo giáo pháp của Pháºt mà không gì có thể lung lay được.
Chúng ta hãy cảnh giác vỠý nghÄ©a quy y Pháºt là quy y tá»± tánh vì không đúng vá»›i ý nghÄ©a căn bản chuẩn má»±c vốn cần thiết cho Ä‘á»i sống tâm linh tu hà nh. Nếu nói quy y Pháºt là quy y tá»± tánh thì có ai đã thấy được tá»± tánh của mình ra sao để mà quy y đâu.
Há»i Pháºt ở đâu, ta bèn chỉ và o trong tâm mình. Há»i tâm ở đâu, ta Ä‘Ã nh chỉ trên đầu hoặc trong tim, hoặc dÆ°á»›i bụng. NhÆ°ng cái gì Ä‘ang ẩn chứa trong tâm ta?
Trong tâm ta luôn luôn Ä‘ang tồn tại má»™t bản ngã cá»±c kỳ nguy hiểm. Bản ngã đó bà máºt chi phối toà n bá»™ ý nghÄ© hà nh vi của ta, thÆ°á»ng khiến tâm ta khởi lên vô số phiá»n não, tham lam, sân háºn… Chúng ta chÆ°a bao giá» chứng được vô ngã, chỉ tưởng tượng có má»™t cái tá»± tánh cao siêu nà o đó ở trong tâm để tôn thá», vô tình đã tôn thá» lầm bản ngã. Ngay cả má»™t số vị đã đắc định, thấy tâm rá»—ng rang sáng tá» cÅ©ng chÆ°a phải là đã thoát hẳn ngã chấp. Chỉ những ai thà nh tá»±u được tam minh lục thông nhÆ° Pháºt má»›i được xem là chấm dứt chấp ngã. Còn hiện tại dù ta có được má»™t số kết quả trong ná»™i tâm thiá»n định gì Ä‘i nữa vẫn chÆ°a hết được chấp ngã. Vì váºy, chúng ta phải khôn ngoan cảnh giác vá» ná»™i tâm Ä‘ang còn chứa Ä‘á»±ng bản ngã nà y hÆ¡n là tôn thá» cái tâm được chút Ãt an ổn đó. Kẻo không, tâm kiêu mạn sẽ tăng trưởng nhanh chóng là m tan vỡ đạo đức của mình.
Có câu chuyện vị khách tăng từ phÆ°Æ¡ng xa đến viếng chùa quê, cùng vá»›i vị tăng ở bổn tá»± Ä‘Ã m đạo vui vẻ. Khách nói qua lãnh vá»±c tá»± tánh. Chủ thắc mắc há»i:
- Thầy nói tá»± tánh nÆ¡i chÃnh mình, váºy thầy Ä‘i từ trên đó vỠđây thì tá»± tánh có Ä‘i theo chăng? Rồi thầy giã từ ở đây để vá» nÆ¡i đó trở lại thì tá»± tánh có theo thầy vá» không?
Khách im lặng không đáp. Chủ há»i tiếp:
- Nếu tá»± tánh đó theo thầy Ä‘i tá»›i Ä‘i lui nhÆ° váºy thì không phải là bất Ä‘á»™ng. Còn nếu tá»± tánh là bất Ä‘á»™ng thì không theo thầy Ä‘i tá»›i Ä‘i lui nhÆ° thế; và nếu không theo thầy Ä‘i tá»›i Ä‘i lui thì tá»± tánh đó không phải ở nÆ¡i thầy, mà là ở chá»— khác.
Chúng ta sẽ thấy rằng cái Ä‘i tá»›i Ä‘i lui theo mình có lẽ là bản ngã thì đúng hÆ¡n. Còn thể tánh tuyệt đối thì phủ trùm không gian và thá»i gian, vượt qua ý niệm vá» không gian và thá»i gian.
Nếu chúng ta chấp nháºn ý nghÄ©a quy y tá»± tánh thì rất dá»… rÆ¡i và o tình trạng tôn thá» bản ngã và là m cho tâm kiêu mạn xuất hiện. Mà tâm kiêu mạn là tai há»a của ngÆ°á»i tu.
Và dụ nhÆ° má»™t ngÆ°á»i má»›i và o chùa xuất gia, ngoà i sÆ° phụ mà ngÆ°á»i nà y phải kÃnh thá» nhu thuáºn còn có nhiá»u sÆ° huynh đã tu trÆ°á»›c mình. Vì váºy ngÆ°á»i nà y phải vâng lá»i cả chùa, phải vui vẻ nghe lá»i rầy la dạy bảo của cả chùa. Äây là thá»i gian đẹp nhất của cuá»™c Ä‘á»i Ä‘i tu vì nhá» nhu thuáºn vâng lá»i hết má»i ngÆ°á»i nên bản ngã được diệt trừ dần dần. Thá»i gian nà y cà ng kéo dà i nhiá»u năm thì phÆ°á»›c ngÆ°á»i nà y cà ng lá»›n. Äiá»u “bất hạnh†xuất hiện khi sÆ° phụ nháºn thêm đệ tá» má»›i, nghÄ©a là ngÆ°á»i nà y bắt đầu lên chức sÆ° huynh, bắt đầu có sÆ° đệ để dạy bảo sai khiến. Khi có ngÆ°á»i nghe lá»i sai bảo của mình thì bản ngã của ngÆ°á»i nà y Ä‘ang thức dáºy, phÆ°á»›c sẽ giảm dần dần. Nếu cà ng có nhiá»u sÆ° đệ thì bản ngã cà ng nhanh chóng phát triển hÆ¡n.
Chúng ta thấy nhiá»u khi mình chÆ°a biết vô ngã là gì, chỉ có hạnh nhu thuáºn vâng lá»i mà bản ngã đã giảm rất nhiá»u, công đức đã được dá»±ng láºp rất nhiá»u. Công đức trong thá»i gian ban đầu đó có khi đủ giúp ta Ä‘i qua cả má»™t Ä‘á»i tu hà nh yên ổn. Còn khi bắt đầu có sÆ° đệ, hoặc khi có đệ tá» thì ngÆ°á»i nà y phải giữ tâm vô ngã bằng những phép tu chuyên sâu hÆ¡n. Nếu không thì địa vị lá»›n chỉ là môi trÆ°á»ng thuáºn lợi cho bản ngã lá»›n mạnh hÆ¡n mà thôi.
Khi quy y Pháºt, chúng ta tháºt sá»± tôn kÃnh Pháºt; đó là má»™t đối tượng bên ngoà i, má»™t vị thánh siêu tuyệt không có má»™t sÆ¡ hở nhá» trong nhân cách. Chúng ta may mắn hÆ¡n các tÃn đồ của tôn giáo khác khi vị giáo chủ của chúng ta có má»™t thánh tÃnh tuyệt đối nhÆ° thế. Và tháºt là bất hạnh nếu bây giá» chúng ta bá»—ng nhiên quay lại tôn thá» quy y bản ngã của mình, gá»i đó là tá»± tánh, rồi xem thÆ°á»ng má»i ngÆ°á»i, xem thÆ°á»ng cả Pháºt và Bồ tát. Cứ cho rằng bất cứ cái gì ở bên ngoà i mình Ä‘á»u là vô nghÄ©a, mà Pháºt Bồ tát cÅ©ng là ở ngoà i, nên chúng ta há» hững vá»›i chÆ° Thánh. PhÆ°á»›c chúng ta sẽ sụp Ä‘á»— không lâu!
Vì váºy chúng ta không nên bẻ ý nghÄ©a Quy y Pháºt trở thà nh quy y tá»± tánh. HÆ¡n nữa, má»™t đệ tá» Pháºt mà không hiểu Pháºt, không tôn kÃnh Pháºt thì rất đáng bị nghi ngá» vỠđạo đức. Dù ngÆ°á»i nà y có trình bà y đạo lý cao siêu nhÆ° thế nà o, nhÆ°ng nếu há» thiếu lòng tôn kÃnh Pháºt thì chúng ta khoan cho đó là ngÆ°á»i tốt. Phải có lòng tôn kÃnh Pháºt là m ná»n tảng trÆ°á»›c khi chúng ta xây dá»±ng tiếp những công hạnh khác trong Pháºt Pháp.
Tôn kÃnh Pháºt nhiá»u chừng nà o, đạo quả cao chừng nấy
Chúng ta hãy xem hình ảnh má»™t chiếc máy bay để gợi ý cho sá»± tu tiến đạo quả. Äầu tiên chiếc máy bay chạy cháºm, rồi nhanh dần, nhanh dần, cho đến khi nó tăng tốc tháºt nhanh đủ để cất lên cao khá»i mặt đất.
Khi nó đã bay lên cao rồi thì đáp xuống không phải dá»…; cÅ©ng phải hạ tháºt khéo xuống Ä‘Æ°á»ng băng vá»›i tốc Ä‘á»™ tháºt lá»›n, rồi giảm dần, giảm dần cho đến khi ngừng hẳn.
Má»™t chiếc xe lá»a cÅ©ng váºy, khi đã chạy nhanh rồi mà muốn dừng lại cÅ©ng không dá»…, phải giảm váºn tốc cả mấy trăm mét má»›i dừng hẳn được.
Chúng ta cÅ©ng váºy, chúng ta tôn kÃnh Pháºt, sống má»™t Ä‘á»i vị tha thÆ°Æ¡ng yêu muôn loà i, khiêm hạ kÃn đáo. Äó là chiếc máy bay Ä‘ang chạy lấy Ä‘Ã . Rồi những tâm lý đạo đức đó lá»›n dần, lá»›n dần cho đến khi đủ mạnh để cất cánh lên cao thì gá»i là chúng ta chứng được đạo quả TuÄ‘Ã hoà n, gá»i là và o dòng thánh –nháºp lÆ°u. NgÆ°á»i chứng đạo quả TuÄ‘Ã hoà n được Pháºt ấn chứng là vÄ©nh viá»…n không còn Ä‘á»a và o 3 ác đạo của địa ngục, ngạ quá»·, súc sinh. Sở dÄ© nhÆ° váºy vì cái đà đã đủ mạnh để ngÆ°á»i nà y không còn bị rÆ¡i trở lại trong sai lầm tá»™i lá»—i. Cá»a 3 ác đạo đã vÄ©nh viá»…n đóng lại vá»›i vị nà y. Rồi đến má»™t kiếp nà o đó chÆ°a định chắc, ngÆ°á»i đó sẽ phải chứng được đạo quả Niết bà n. Có thuyết cho rằng vị TuÄ‘Ã hoà n sẽ tái sinh bảy lần rồi má»›i chứng Niết bà n; nhÆ°ng tháºt ra không chắc nhÆ° thế.
TÆ°Æ¡ng tá»± vá»›i những chúng sinh sống vá»›i tâm ác Ä‘á»™c, Ãch ká»·, không tôn trá»ng thần thánh. Há» cÅ©ng Ä‘ang tạo thà nh má»™t cái Ä‘Ã Ä‘i vá» Ä‘á»a xứ. Khi Ä‘á»i sống bất thiện nhÆ° thế đủ mạnh thì há» sẽ Ä‘á»a và o ác đạo không có ngà y trở lên. TrÆ°á»›c hết há» sẽ xuống địa ngục. Thoát kiếp địa ngục, há» sẽ là m quá»· đói; thoát kiếp quá»· đói, há» sẽ là m súc sinh. NhÆ°ng vì trÆ°á»›c đây há» có nhiá»u ác tâm nên há» sẽ là m má»™t loà i ác thú ăn thịt sống. Rồi do giết hại các cầm thú khác để ăn thịt nên há» không còn có cÆ¡ há»™i để tái sinh là m má»™t loà i khá hÆ¡n, chỉ Ä‘á»a dần thà nh sâu bá» nhá» nhoi. Khi đã là m sâu bá» rồi thì cái chuyện trở lại là m ngÆ°á»i là dÆ°á»ng nhÆ° không thể xảy ra nữa. Rất là đáng thÆ°Æ¡ng!
Chúng ta phải tÃch lÅ©y lòng tôn kÃnh Pháºt đủ để cất cánh lên bầu trá»i công đức bao la thì má»›i không sợ lui sụt. Máy bay mà chÆ°a cất cánh thì có thể dừng lại dá»… dà ng, lòng tôn kÃnh Pháºt mà chÆ°a vượt bá»±c thì đạo tâm có thể thoái chuyển cÅ©ng dá»… dà ng nhÆ° váºy. Khi nà o chúng ta chứng được quả vị TuÄ‘Ã hoà n má»›i có thể tạm yên tâm là đối vá»›i Pháºt pháp không còn quay bÆ°á»›c.
Nếu lòng tôn kÃnh Pháºt của chúng ta đạt đến tuyệt đối thì chúng ta chắc chắn đã có cái nhân của quả vị Alahán. NhÆ°ng nhÆ° thế nà o là lòng tôn kÃnh Pháºt đạt đến tuyệt đối?
Äây là chá»— không dùng ngôn ngữ để diá»…n tả được, chỉ tâm ta tá»± biết mà thôi.
Nếu ai má»—i ngà y quỳ xuống trÆ°á»›c Pháºt vá»›i trá»n lòng thiết tha tôn kÃnh đến tuyệt đối, cảm thấy thân tâm nà y, mạng sống nà y Ä‘á»u dâng lên Pháºt, từng ý nghÄ© Ä‘á»u theo Pháºt, thì ngÆ°á»i nà y vá» sau sẽ chứng thà nh đạo quả vô lượng vô biên.
Má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»u có từng lá»… Pháºt nhÆ°ng tháºt ra tâm kÃnh Pháºt không giống nhau, phần đông theo nghi thức chung bên ngoà i chứ trong tâm rất há»i hợt. Nếu lá»… Pháºt há»i hợt quá thì khó có phÆ°á»›c tu tiến lâu dà i vá» sau.
Muốn kÃnh Pháºt phải hiểu Pháºt
Muốn tôn kÃnh pháºt, chúng ta phải hiểu Pháºt, phải hiểu Pháºt rất là sâu sắc. Chúng ta không thể trá»n lòng kÃnh Pháºt nếu chÆ°a hiểu Pháºt. Muốn hiểu Pháºt thì chúng ta phải:
- Biết khá rõ vá» cuá»™c Ä‘á»i siêu việt phi thÆ°á»ng của Pháºt
- Biết nhiá»u vá» những lá»i dạy thiêng liêng cao quý của Pháºt
- Biết nhiá»u chi tiết vá» cuá»™c Ä‘á»i giáo hóa kỳ vÄ© của Pháºt
- Tinh tấn tu chứng để cảm nháºn giá trị mầu nhiệm của Pháºt Pháp.
TrÆ°á»›c hết là phải biết nhiá»u vá» cuá»™c Ä‘á»i của Pháºt vá»›i những công hạnh cao cả, vá»›i những chi tiết nho nhá» nhÆ°ng cảm Ä‘á»™ng lạ thÆ°á»ng. Hầu hết chúng ta có Ä‘á»c qua má»™t số sách viết vá» sá» Pháºt, nhÆ°ng nếu không có trà tuệ chúng ta sẽ không có cảm xúc nhá»u mà chỉ Ä‘á»c nhÆ° Ä‘á»c truyện tiểu thuyết. Có khi là do ngÆ°á»i viết không diá»…n tả được hết những Ä‘iá»u hay trong cuá»™c Ä‘á»i Pháºt, nhÆ°ng cÅ©ng có khi là do ngÆ°á»i Ä‘á»c không nháºn ra những Ä‘iá»u hay trong đó. Nếu có trà tuệ chúng ta sẽ nháºn ra sá»± vÄ© đại của Pháºt từ những Ä‘oạn diá»…n tả Ä‘Æ¡n giản.
Và dụ trong kinh Äại giáo giá»›i Lahầula, Má»™t lần Pháºt cùng vá»›i Lahầula Ä‘i khất thá»±c buổi sáng. Äó là má»™t hình ảnh đẹp của 2 cha con vÆ°Æ¡ng tá» trở thà nh 2 thầy trò cùng nhau đặt những bÆ°á»›c chân vân du trên các nẻo Ä‘Æ°á»ng nhân thế để giáo hóa. Pháºt thấy cÆ¡ duyên đã đến. Äang Ä‘i ná»a chừng, chợt Pháºt dừng chân, rồi quay lại nhìn Lahầula vá»›i cái nhìn của con voi chúa. Pháºt thuyết pháp cho Lahầula nghe vỠý nghÄ©a vô thÆ°á»ng và vô ngã.
Chỉ có Ä‘oạn ngắn nói vá» cái nhìn của con voi chúa có thể là m chúng ta xúc Ä‘á»™ng. Câu nói tuy ngắn nhÆ°ng hà m chứa trong đó cả má»™t ná»™i tâm an định vững và ng và mênh mông của Pháºt, vì chỉ có má»™t ná»™i tâm nhÆ° thế má»›i hiện ra ánh mắt nhÆ° thế. Chúng ta thấy rằng Pháºt có oai nghi đẹp đẽ, trầm hùng trong từng cá» chỉ nhá» nhất nhÆ° ánh mắt chẳng hạn. NÆ¡i đức Pháºt, từng cái nhấc tay cất chân Ä‘á»u trà n đầy uy lá»±c, trầm tÄ©nh, đẹp đẽ thu hút chinh phục má»i ngÆ°á»i. Chỉ cần nhìn đức Pháºt ngồi yên, chúng sinh cÅ©ng bị thuyết phục lạ lùng vì thần uy vô hình từ kim thân Pháºt tá»a mạnh ra chung quanh.
Má»—i cá» Ä‘á»™ng của Pháºt nhÆ° gói trá»n trong đó vô lượng giải thoát, vô lượng bình an, vô lượng trà tuệ. Äó là ba ngà n oai nghi tám muôn tế hạnh của Pháºt và chÆ° Äại Bồtát. Má»™t vị Pháºt nhÆ° thế thì lâu lâu trên Trái đất má»›i xuất hiện má»™t lần, rất là hiếm hoi. Còn các vị Thánh bình thÆ°á»ng, Alahán, thiá»n sÆ° thì thỉnh thoảng chúng ta vẫn thấy có xuất hiện.
Năm 12 tuổi, lúc còn là thái tá», Pháºt đã theo vua cha Sudodana ra đồng là m lá»… Hạ Ä‘iá»n và o đầu mùa trồng lúa. Trong lúc má»i ngÆ°á»i Ä‘ang vui chÆ¡i, Thái tá» lặng lẽ đến gốc cây ngồi thiá»n. Ngà i nhanh chóng nháºp và o SÆ¡ thiá»n và ngồi quên thá»i gian. Äến khi vua cha sá»±c nhá»› cho ngÆ°á»i Ä‘i tìm thì thấy Thái tá» vẫn ngồi trong bóng cây. Nhìn tà ng cây, vua cha lấy là m lạ vì thấy những cà nh lá của cây nhÆ° Ä‘ang cố kéo nhau vá» mặt trá»i để tiếp tục che mát cho Thái tá».
Chúng ta hiểu rằng muốn nháºp được SÆ¡ thiá»n thì trÆ°á»›c đó phải thuần thục Chánh niệm tỉnh giác, có nghÄ©a là tâm không bao giá» xao lãng trong pháp môn tu hà nh. Muốn thà nh tá»±u chánh niệm tỉnh giác thì trÆ°á»›c đó tâm phải thuần thiện. Muốn tâm thuần thiện thì chúng ta phải bá» ra năm mÆ°á»i năm thanh lá»c ná»™i tâm mình trong từng ý nghÄ© nho nhá» không cho má»™t tÆ° tưởng sai lầm nà o tồn tại. NhÆ°ng muốn từ bá» những ý nghÄ© sai lầm bất thiện thì trÆ°á»›c hết chúng ta phải can đảm tá»± đánh giá chÃnh mình, tá»± biết đó là những ý nghÄ© sai lầm. Hầu hết con ngÆ°á»i vẫn luôn cho ý nghÄ© mình là đúng; Ãt ai tá»± cho rằng mình đã suy nghÄ© sai; và đó cÅ©ng là lý do Ãt ai là ngÆ°á»i tu hà nh chân chÃnh. NgÆ°á»i tu hà nh chân chÃnh phải là ngÆ°á»i nháºn ra được ý nghÄ© sai lầm của mình để tá»± trừ diệt, vì ý nghÄ© trong tâm mình có ai thấy để nhắc nhở giùm đâu.
Sau khi thanh lá»c ná»™i tâm đến mức thuần thiện rồi chúng ta má»›i chuyển sang giai Ä‘oạn kiểm soát tâm Ä‘á»™ng hay tÄ©nh. Äó là bÆ°á»›c sang giai Ä‘oạn tu táºp chánh niệm tỉnh giác. Tu táºp chánh nhiệm đến mức Ä‘á»™ không bao giá» bị xao lãng nữa thì má»›i có thể chứng được SÆ¡ thiá»n. Chúng ta hiểu rằng SÆ¡ thiá»n không dá»… thà nh tá»±u. Nhiá»u ngÆ°á»i và o tu, đã vá»™i vã muốn nhiếp tâm mà không Ä‘i qua giai Ä‘oạn thanh lá»c ná»™i tâm thuần thiện, cÅ©ng đã được má»™t Ãt yên tÄ©nh. NhÆ°ng không bao lâu tâm sẽ dấy Ä‘á»™ng trở lại vì cái yên tÄ©nh đó không có căn bản của ná»™i tâm thuần thiện.
Thế mà khi còn bé Pháºt đã thà nh tá»±u sÆ¡ thiá»n dá»… dà ng, cho thấy công đức Pháºt từ quá khứ rất lá»›n.
Chúng ta cÅ©ng cần hiểu thêm rằng chứng được SÆ¡ thiá»n tức là không cần dụng công nữa, tâm tá»± Ä‘á»™ng giữ lấy chÃnh nó trong yên tÄ©nh. Má»™t đứa bé 12 tuổi mà và o được SÆ¡ thiá»n không cần dụng công nữa thì tháºt là vÄ© đại.
Ngay nhÆ° việc Thái tá» mạnh mẽ từ giã cung và ng Ä‘iện ngá»c vợ đẹp con ngoan để xuất gia tìm đạo là điá»u không dá»… là m. Hãy tưởng tượng chúng ta trong hoà n cảnh tÆ°Æ¡ng tá»± sẽ thấy rằng chúng ta không đủ can đảm để dứt bá» nhÆ° thế. Những gì Ä‘em cho chúng ta lạc thú Ä‘á»u khiến chúng ta chấp thủ giữ gìn. Má»™t câu khen ngợi cÅ©ng là m chúng ta cả Ä‘á»i không buông ná»—i huống hồ là tà i sản quyá»n uy.
ÄÆ¡n giản nhÆ° nếu chúng ta có mÆ°á»i lạng và ng, chúng ta không đủ gan dạ bá» ra 3 lạng để là m việc thiện; nếu có cÅ©ng chỉ lấy ra chừng và i trăm ngà n, chứ không dám rá»™ng rãi bố thÃ.
Äịa vị quyá»n lá»±c là ná»—i ám ảnh khát khao của vô số ngÆ°á»i trên trần gian nà y. HỠđã cá»±c khổ biết bao nhiêu để già nh lấy chức tÆ°á»›c, đôi khi phải dùng đến những thủ Ä‘oạn đê hèn để chiếm lấy. Còn Pháºt đã từ bá» má»™t cách nhẹ nhà ng dứt khoát. Cái thái Ä‘á»™ từ bá» nhẹ nhà ng dứt khoát đó là cả má»™t sức mạnh phi thÆ°á»ng của lòng khát khao chân lý. Chỉ có lý tưởng phi thÆ°á»ng má»›i khiến ta xem nhẹ những giá trị trần gian khác.
Äặt trÆ°á»ng hợp chúng ta là m má»™t chủ tịch phÆ°á»ng là mình đã bá» không ná»—i, phải nÆ¡m ná»›p giữ gìn vì sợ ngÆ°á»i khác Ä‘oạt lấy.
Rồi trong cuá»™c Ä‘á»i, nhất là đối vá»›i ngÆ°á»i tại gia, tình yêu là cái gì rất lá»›n lao quan trá»ng. Ai được má»™t ngÆ°á»i vợ đẹp cÅ©ng yêu quý giữ gìn nhÆ° giữ và ng ngá»c. Nhất là khi đó là má»™t ngÆ°á»i yêu đẹp ngÆ°á»i đẹp nết, giá»i giắn, dịu dà ng, đảm Ä‘ang, nhân háºu, chung thủy, Ä‘oan chÃnh… thì không ai Ä‘Ã nh lòng bá» Ä‘i tu cả. Công nÆ°Æ¡ng Yashodara là ngÆ°á»i phụ nữ nhÆ° thế, váºy mà Pháºt cÅ©ng quay lÆ°ng ra Ä‘i để tìm má»™t chân lý cao cả cho nhân loại.
Rồi những tháng ngà y lang thang từ khu rừng nà y qua thung lÅ©ng kia để tìm thầy há»c đạo, đến khi thá»±c hà nh khổ hạnh khốc liệt mà trên thế gian nà y chÆ°a ai là m ná»—i. DÄ© nhiên chúng ta cÅ©ng phải lÆ°u ý đến yếu tố ná»™i lá»±c phi thÆ°á»ng của Pháºt do luyện táºp khà công (yoga) khi còn ở trong hoà ng cung đã trợ giúp rất nhiá»u cho Pháºt trong giai Ä‘oạn tu hà nh cá»±c khổ.
Rồi từ trà tuệ vô biên vô lượng, Pháºt nói lên những bà i Pháp vô giá, giống nhÆ° vô số ngá»c ngà để lại cho ná»n văn hóa của nhân loại. Bây giá» chúng ta có tà i giá»i gì cÅ©ng chỉ là láºp lại, mở rá»™ng thêm, giải thÃch rõ hÆ¡n… chứ không đủ sức mở ra cả má»™t hệ thống lý thuyết tu táºp vÄ© đại nhÆ° thế. Cà ng vá» sau thì các nhà trà thức trên thế giá»›i cà ng ca ngợi đạo Pháºt là hay nhất so vá»›i các tôn giáo khác. Nhiá»u tôn giáo bị lạc háºu khi khoa há»c tiến bá»™; nhÆ°ng đạo Pháºt thì ngược lại, cà ng sáng tá» khi khoa há»c tiến bá»™. NgÆ°á»i ta cà ng khâm phục đức Pháºt khi thấy rằng hÆ¡n 2000 năm trÆ°á»›c mà có má»™t ngÆ°á»i trên hà nh tinh nà y đã nói được những Ä‘iá»u chuẩn xác cao siêu nhÆ° thế.
Rồi nhÆ° giáo lý Tứ vô lượng tâm, là lòng từ bi thÆ°Æ¡ng yêu tất cả chúng sinh không còn giá»›i hạn, chỉ được nói lên bởi Pháºt mà thôi. Không má»™t giáo chủ nà o khắp cả Äông Tây kim cổ đã nói lên được lòng thÆ°Æ¡ng yêu tuyệt đối nhÆ° thế. Từ xÆ°a đến giá» cÅ©ng có nhiá»u vị Thánh của các tôn giáo kêu gá»i con ngÆ°á»i tu táºp đạo đức nhân ái, nhÆ°ng Ä‘á»u có giá»›i hạn nà o đó. Jesus của Kitô dạy yêu cả kẻ thù; Khổng Tá» khuyến khÃch lòng nhân từ –trong phạm vi con ngÆ°á»i. Mahomet giá»›i hạn tình thÆ°Æ¡ng trong phạm vi tÃn đồ Hồi giáo – được quyá»n giết ngÆ°á»i ngoại giáo(!)
Chỉ có đức Pháºt má»›i dạy vá» má»™t lòng từ bi không còn giá»›i hạn, phủ trùm muôn loà i vạn váºt, phủ trùm cả vÅ© trụ mênh mông, lan cả và o thế giá»›i siêu hình mà mắt ngÆ°á»i không trông thấy được.
Trong má»™t tiá»n thân Pháºt là m vua ná»—i tiếng nhân từ thÆ°Æ¡ng dân. Vì thÆ°Æ¡ng dân quá nên ngà i bị nhược Ä‘iểm là không dà nh nhiá»u khả năng cho việc xây dá»±ng quân Ä‘á»™i quốc phòng lá»›n mạnh. Do thám của nÆ°á»›c láng giá»ng báo vá» cho vua của há» Ä‘iá»u đó. Ông vua láng giá»ng chợt khởi tâm tham, bèn khởi binh qua để đánh chiếm. Bồ tát (tiá»n thân Pháºt) suy nghÄ© rằng vị vua láng giá»ng cÅ©ng rất giá»i trị dân, cÅ©ng thÆ°Æ¡ng dân và biết là m cho dân tình ổn định sung sÆ°á»›ng.Äất nÆ°á»›c của ông ta hình luáºt rõ rà ng. Ông ta có cai trị dân mình thì dân cÅ©ng sÆ°á»›ng chứ chẳng hại gì. Còn bây giá» mà đánh nhau thì máu sông xÆ°Æ¡ng núi khổ sở cho biết bao gia đình.
NghÄ© váºy Bồtát ra lệnh binh sÄ© không được chống đỡ, phần Ngà i trốn Ä‘i mất. Vị vua kia và o táºn hoà ng cung mà không gặp bất cứ sá»± phản kháng nà o, sau đó sát nháºp hai quốc gia thà nh má»™t và cai trị ổn thá»a. Ông ta chỉ sợ Bồtát dấy binh chống lại nên ra lệnh truy nã ngà i.
Bồtát trốn trong rừng núi đến ná»—i quần áo rách tả tÆ¡i. Má»™t lần nÆ¡i bìa rừng ngà i gặp má»™t ngÆ°á»i Bà lamôn há»i Ä‘Æ°á»ng vá» kinh đô tìm vị vua cÅ© là ngà i để cầu xin giúp đỡ cho hoà n cảnh khổ sở cùng cá»±c của ông.
Äến khi biết ngÆ°á»i trÆ°á»›c mặt ông chÃnh là vị vua ná»—i tiếng nhân từ thì ông khóc vì tuyệt vá»ng. Bồtát suy nghÄ© má»™t lát rồi bảo ông ta nên bắt ngà i Ä‘em ná»™p sẽ được trá»ng thưởng. Vì Ngà i thuyết phục quá nên cuối cùng Bà lamôn đồng ý trói Ngà i Ä‘em ná»™p. Vị vua má»›i mừng rỡ ban thưởng cho Bà lamôn xong há»i vì lý do nà o bắt được Ngà i. NgÆ°á»i Bà lamôn kể lại câu chuyện. Vị vua má»›i sững sá» kinh ngạc. Tháºt ra ông ta cÅ©ng là ngÆ°á»i tốt, chỉ vì còn tham thôi. Äến khi biết được lòng tốt phi thÆ°á»ng của Bồtát, ông bị cảm hóa mạnh mẽ. Ông bèn kết tình anh em vá»›i Bồtát, trả lại quốc gia và sống hòa bình vá»›i nhau.
Trong nhiá»u kiếp Pháºt luôn luôn sống hoà n toà n vị tha nhÆ° thế.
Bây giá» chúng ta thá» tu táºp lòng từ bi rồi sẽ thấy khó khăn nhÆ° thế nà o. Có khi chúng ta tu qua và i tháng rồi mà vẫn chÆ°a tháºt sá»± thÆ°Æ¡ng yêu được những huynh đệ chung quanh mình. Äôi khi huynh đệ bị bệnh ốm mà ta vẫn thá» Æ¡ quên lãng. Vá»›i ngÆ°á»i nà o có duyên ở kiếp trÆ°á»›c thì chúng ta dá»… khởi lòng thÆ°Æ¡ng mến; còn ai không có duyên thì ta rất khó thÆ°Æ¡ng, chứ đừng nói đến thÆ°Æ¡ng yêu tất cả chúng sinh. Tháºt là huyá»n hoặc. Sau nà y tu tiến hÆ¡n má»™t chút, có lòng từ bi hÆ¡n má»™t chút, ta nhìn lại những năm tháng há»i hợt trÆ°á»›c đó và sẽ thấy hối háºn vì mình đã không đủ lòng thÆ°Æ¡ng yêu vá»›i những ngÆ°á»i gần gÅ©i vá»›i mình, mà thá»i gian thì đã qua Ä‘i, không còn cÆ¡ há»™i để sống chung vá»›i nhau để có thể chuá»™c lại nữa. NhÆ° váºy rồi chúng ta má»›i cúi đầu kÃnh phục Pháºt đã thÆ°Æ¡ng yêu chúng sinh má»™t cách trà n đầy, dá»… dà ng và bao la nhÆ° váºy.
Pháºt đã dạy nhiá»u vá» lòng Từ bi nhÆ° thế và nhiá»u vị Thánh đệ tỠđã được an là nh từ tâm hồn thÆ°Æ¡ng yêu nhÆ° thế. Chúng ta hôm nay cÅ©ng sẽ nguyện lòng tu táºp theo lòng Từ bi Pháºt dạy.
Chúng ta cần phải hiểu vỠý nghÄ©a Thà nh đạo của Pháºt để thấy sá»± vÄ© đại nhÆ° thế nà o. Nà o giá»› chúng ta chỉ hiểu trên ngôn từ rằng Pháºt đắc đạo, Pháºt giác ngá»™, Pháºt giải thoát, Pháºt có thần thông… nhÆ°ng cÅ©ng chỉ là nghe trên ngôn từ chứ chÆ°a cảm nháºn sâu xa những ý nghÄ©a đó. Vì không hiểu nhiá»u vá» tâm chứng của Pháºt nên lòng tôn kÃnh Pháºt của ta cÅ©ng há»i hợt Ãt oi. DÄ© nhiên chÆ°a đắc đạo nhÆ° Pháºt thì không ai có thể hiểu được Pháºt, nhÆ°ng chúng ta cÅ©ng có thể nhá» thiện căn và trà tuệ để cảm nháºn được sá»± vÄ© đại của tâm chứng đó.
Tháºt ra trÆ°á»›c khi Thà nh đạo Pháºt cÅ©ng đã có sức định rất sâu. Ngà i nhanh chóng chứng được vô sở hữu xứ định vá»›i vị thầy đầu tiên là Aølà ra Kà là ma; rồi chứng phi tưởng phi phi tưởng xứ định vá»›i vị thầy thứ hai là Uddaka Ramaputta. Hai vị thầy đó Ä‘á»u khâm phục Pháºt và đá»u ngõ ý má»i Ngà i cùng nháºn trách nhiệm lãnh đạo đồ chúng vá»›i há». NhÆ°ng vá»›i trà tuệ của má»™t vị Pháºt sắp thà nh, Ngà i đã mÆ¡ hồ nháºn ra rằng còn má»™t cái gì đó chÆ°a thá»a đáng, chÆ°a rốt ráo nÆ¡i sở chứng nà y.
Pháºt đã há»i hai vị đạo sÆ° đó vá» vấn Ä‘á» Bản ngã. NÆ¡i mức định đó Bản ngã còn hay hết? Nếu Bản ngã đã hết thì ai biết được rằng mình Ä‘ang nháºp định? Nếu còn Bản ngã thì chÆ°a phải tháºt sá»± giải thoát.
Hai vị đạo sÆ° bấy giá» Ä‘á»u không thể trả lá»i vấn nạn sâu sắc nà y, và đà nh nhìn Gotama chà o ra Ä‘i.
Sau nà y Thà nh đạo, Pháºt đã giải quyết vấn Ä‘á» nà y thấu đáo, và mục tiêu Vô ngã trở thà nh Ä‘iểm son chói lá»i trong giáo lý đạo Pháºt. Sau nà y chúng ta sẽ có duyên Ä‘Ã o sâu vá» giáo lý vô ngã kỳ diệu đó.
Pháºt tìm vá» má»™t khu rừng gần thị trấn Uruvela để thá»±c hà nh khổ hạnh trong cô Ä‘á»™c. Những gì được Pháºt vá» sau kể lại tháºt là kinh khủng đối vá»›i chúng ta. Ngà i đã ăn rất Ãt, má»—i ngà y và i hạt Ä‘áºu, và i hạt mè. Ngà i đã thá» nhịn thở. Những cảm giác Ä‘au Ä‘á»›n hà nh hạ Ngà i cá»±c kỳ khốc liệt. Má»™t tiá»m lá»±c bà máºt nà o đó, có lẽ vừa do phÆ°á»›c quá khứ, vừa do ná»™i lá»±c táºp luyện khà công, đã duy trì mạng sống của Ngà i. Nhiá»u ngÆ°á»i bà y tá» nghi ngá» tại sao Pháºt có thể chịu Ä‘á»±ng sá»± suy dinh dưỡng cùng cá»±c suốt nhiá»u năm nhÆ° váºy mà không chết. Trên Ä‘á»i vẫn có nhiá»u chuyện lạ lùng phi thÆ°á»ng mà ta không thể giải thÃch hết được, trong đó, chuyện Pháºt không chết cÅ©ng là má»™t huyá»n thoại có tháºt nhÆ° thế. Hiện nay cÅ©ng có nhiá»u ngÆ°á»i có khả năng đặc biệt mà ta vẫn nghe báo chà đăng tải.
Cuối cùng Pháºt cÅ©ng phải từ bá» khổ hạnh vì thấy rõ là vô Ãch.
Sở dÄ© Pháºt phải Ä‘i qua khổ hạnh cùng cá»±c để rồi từ bá», thứ nhất là câu trả lá»i hùng hồn cho khuynh hÆ°á»›ng Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i cứ xem khổ hạnh là cao quý hÆ¡n các công hạnh khác; thứ hai là tránh cho đệ tá» Pháºt vá» sau bị áp lá»±c phải sống cá»±c khổ quá đáng không cần thiết.
Pháºt quay lại tìm sá»± giác ngá»™ bằng thiá»n định. Ngà i dùng thá»±c phẩm trở lại để có sức khá»e rồi dồn ná»— lá»±c và o thiá»n định. Chúng ta không xứng đáng để bà n vá» công phu thiá»n định của Pháºt vì chúng ta là m sao chứng đạt Ä‘iá»u gì để hiểu được tâm chứng của Pháºt! Æ Ã» đây chúng ta nếu vì tôn vinh Pháºt mà diá»…n tả các từng báºc thiá»n định cÅ©ng chỉ là dá»±a và o kinh Ä‘iển và luáºn giải của các vị Thánh nhân ngà y xÆ°a.
Pháºt trải cá» lót chá»— ngồi dÆ°á»›i gốc cây mà ngà y nay ta gá»i là cây Bồđá». Ngà i ngồi theo thế kiết già hoa sen, và bắt đầu nháºp lại các mức thiá»n trÆ°á»›c kia Ngà i đã chứng. TrÆ°á»›c hết là sÆ¡ thiá»n.
SÆ¡ thiá»n là mức thiá»n chứng được đầu tiên. NÆ¡i mức thiá»n nà y, tâm tá»± Ä‘á»™ng giữ lấy chÃnh nó trong định. Miá»…n là hà nh giả đừng tác ý xuất định thì tâm cứ tá»± Ä‘á»™ng sáng tá», thanh tịnh, rá»—ng rang. Những ý niệm tế vỠđạo lý vẫn còn xuất hiện, nhÆ°ng sẽ tá»± Ä‘á»™ng bị sức tỉnh giác của tâm trừ diệt. Hà nh giả không cần phải là m gì cả. Cứ duy trì lâu dà i SÆ¡ thiá»n cá»™ng vá»›i những công đức khác trong Ä‘á»i sống, hà nh giả sẽ nháºp Nhị thiá»n.
Nhị thiá»n tắt hẳn vá»ng tưởng, tâm tá»± tại phủ trùm trá»i đất, có má»™t số thần thông vừa phải, kiến giải lanh lợi, đôi khi cho mình đã chứng được chân ngã theo quan niệm của Yoga Ấn giáo.
Tam thiá»n là cả má»™t thế giá»›i khác hẳn. NgÆ°á»i chứng Tam thiá»n thà nh tá»±u thần thông quảng đại, thấy cả thế giá»›i là m bằng chất liệu của tâm chứ không còn là váºt chất nhÆ° trÆ°á»›c nữa. Sắt đá gá»— đất cÅ©ng Ä‘á»u là m bằng tâm nhÆ° những ý nghÄ©. à nghÄ© và vạn váºt Ä‘á»u là tâm nhÆ° nhau. Vì váºy ngÆ°á»i chứng tam thiá»n có thể Ä‘iá»u khiển váºt chất bằng ý nghÄ©, có thể Ä‘i xuyên qua tÆ°á»ng vách nhÆ° không khÃ. Còn chúng ta có bắt chÆ°á»›t xem bức tÆ°á»ng nà y là tâm thì chỉ u đầu sứt trán chứ không thể Ä‘i xuyên qua được.
Tứ thiá»n là táºn cùng của tâm thức. NÆ¡i tứ thiá»n nà y, Pháºt đã khởi tác ý nhá»› lại vô lượng kiếp quá khứ của mình, thà nh tá»±u túc mạng minh. Ngà i cÅ©ng tác ý quan sát sá»± lÆ°u chuyển của chúng sinh qua các nẻo luân hồi theo nghiệp duyên thiện ác, thà nh tá»±u thiên nhãn minh. Ngà i đã bứng nhá»— táºn cùng gốc vô minh, ngã chấp sâu thẳm nhất để thà nh tá»±u láºu táºn minh. Ngà i trở thà nh má»™t Äấng Giác Ngá»™ của thế giá»›i sau nhiá»u thá»i đại không có má»™t đức Pháºt nà o đã xuất hiện.
NÆ¡i cảnh giá»›i chứng ngá»™ niết bà n tuyệt đối nà y, không gian vô biên dÆ°á»ng nhÆ° chỉ là má»™t Ä‘iểm, nhÆ°ng ở đâu vẫn là ở đấy không lẫn lá»™n vá»›i nhau. Và dụ Trái đất và sao Há»a cách nhau 60 ngà y bay; nhÆ°ng vá»›i cái nhìn của Pháºt thì hai chá»— đó chỉ là má»™t, nhÆ°ng vẫn không lẫn lá»™n vá»›i nhau.
Thá»›i gian vô táºn cÅ©ng nhÆ° chỉ là má»™t Ä‘iểm nÆ¡i Niết bà n nà y, dù vẫn không lẫn lá»™n vá»›i nhau. Và dụ thá»i Ä‘iểm cách đây 5 ngà n năm văn minh Ai cáºp vá»›i bây giá» cÅ©ng nhÆ° là đồng thá»i, dù vẫn không lẫn lá»™n vá»›i nhau.
Thiá»n sÆ° Máºt Ấn nói má»™t thiá»n ngữ rất thú vị vỠý niệm nà y rằng: â€Ai cÅ©ng biết má»™t giá»t nÆ°á»›c gieo và o hồ to, mấy ai biết cả đại dÆ°Æ¡ng gieo và o giá»t nÆ°á»›c.â€
Chúng ta gượng gạo trình bà y má»™t phần nà o để cảm nháºn được tâm chứng vÄ© đại của Pháºt, để thấy cái nhá» bé tầm thÆ°á»ng của mình. Nếu Pháºt là má»™t đại dÆ°Æ¡ng, mình chÆ°a là má»™t giá»t nÆ°á»›c; nếu Pháºt là ngá»n cao sÆ¡n, mình chÆ°a là hạt bụi nhá». Vì váºy lòng tôn kÃnh Pháºt bao nhiêu cÅ©ng không đủ.
Có má»™t chú cÆ° sÄ© là giáo viên cấp 3 phổ thông trung há»c, mùa hè rảnh rá»—i đến ngôi chùa quê vắng vẻ để công quả tu hà nh. Sau nà y gặp má»™t tu sÄ© khác, chú than rằng vị thầy trụ trì tại ngôi chùa quê đó không tinh tấn tu hà nh bằng chú vì từ khi có chú, thầy đó thÆ°á»ng xuyên để chú công phu bái sám má»™t mình. NgÆ°á»i tu sÄ© kia bênh vá»±c chống chế rằng tại vì quý thầy tu từ nhá» tụng kinh lạy Pháºt nhiá»u quá rồi nên bây giá» nghỉ ngÆ¡i chút đỉnh có sao đâu.
Tháºt ra đó chÃnh là nhược Ä‘iểm của ngÆ°á»i xuất gia, vì không đủ lòng tôn kÃnh Pháºt nên tá»± cho rằng lá»… Pháºt bấy nhiêu năm là đủ rồi. Dù cho chúng ta có lá»… Pháºt muôn ngà n kiếp cÅ©ng không tôn vinh hết được thánh tÃnh vÄ© đại của Pháºt. ChÃnh vì không hiểu được thánh tÃnh cao siêu vÄ© đại của Pháºt mà ta đã không phát tâm thiết tha lá»… bái Pháºt tháºt nhiá»u. Nếu không lá»… bái cung kÃnh Pháºt thÆ°á»ng xuyên tha thiết, phÆ°á»›c tu hà nh của chúng ta sẽ cạn dần. NgÆ°á»i xuất gia mà hết phÆ°á»›c thì sẽ bị hoà n tục. Còn giữ được mà u áo tu, còn được ngÆ°á»i quý trá»ng vì còn phÆ°á»›c; nếu hết phÆ°á»›c thì má»i chuyện đó chấm dứt.
Äiá»u gì là m cho chúng ta hết phÆ°á»›c?
Lúc má»›i và o chùa công quả tu hà nh, chúng ta tÃch lÅ©y phÆ°á»›c bằng cách tôn trá»ng sÆ° trưởng, nhu thuáºn huynh đệ, siêng năng công quả, tinh cần lá»… bái. Nhá» nhiá»u công hạnh đó mà chúng ta tăng trưởng được phÆ°á»›c duyên tu hà nh, giá»›i lạp bÆ°á»›c lên. NhÆ°ng ngà y nà o đó mà những công hạnh đó yếu dần, nghÄ©a là không còn sÆ° trưởng cho ta tôn kÃnh, không còn sÆ° huynh cho ta nhu thuáºn, không siêng là m các việc công đức Pháºt sá»±, thá» Æ¡ vá»›i việc lá»… bái kÃnh Pháºt, thêm và o đó là hưởng thụ sung sÆ°á»›ng, thÃch được cung kÃnh, kiêu căng tá»± đại vân vân… thì phÆ°á»›c xÆ°a Ä‘ang từ từ cạn dần.
Ngà y nà o đó mà phÆ°á»›c là m tăng đã hết thì chúng ta bị hoà n tục. TrÆ°á»›c khi hoà n tục ngÆ°á»i nà y bá»—ng nhiên cảm thấy không còn Æ°a thÃch Ä‘á»i sống xuất gia, ý nghÄ© rá»i bá» Ä‘á»i sống xuất gia khởi lên trÆ°á»›c.
Giống nhÆ° ChÆ° Thiên ở cõi trá»i khi sắp bị hết phÆ°á»›c cõi trá»i để sinh xuống cõi ngÆ°á»i cÅ©ng có những dấu hiệu hiện ra nhÆ° vòng hoa trang sức bị héo, hÆ°Æ¡ng thÆ¡m nÆ¡i ngÆ°á»i hết, hà o quang nÆ¡i thân mất, thân cảm nghe bệnh, đặc biệt là cảm thấy chán thiên giá»›i, muốn Ä‘i vá» má»™t nÆ¡i khác. ChÃnh ý nghÄ© chán thiên giá»›i thúc đẩy vị đó mất thá» mạng cõi trá»i và sinh vá» cõi ngÆ°á»i.
NgÆ°á»i xuất gia cÅ©ng váºy, khi phÆ°á»›c là m Tăng sắp hết, sắp sá»a hoà n tục, tá»± nhiên trong lòng cảm thấy chán là m ngÆ°á»i xuất gia. TrÆ°á»›c kia khi phÆ°á»›c còn thì thấy mà u áo nà y thiêng liêng, dù chết cÅ©ng bảo vệ mà u áo nà y tá»›i cùng, dù chết cÅ©ng sẽ mang mà u áo nà y mà chết. Äến khi phÆ°á»›c là m Tăng hết thì lại nghÄ© khác, cho rằng ngÆ°á»i đã thông hiểu đạo lý thì đâu chấp gì mà u áo, để tóc hay cạo trá»c cÅ©ng váºy thôi, ăn mặn ăn chay cÅ©ng váºy thôi. Thế là trở thà nh cÆ° sÄ© hồi nà o không hay.
NgÆ°á»i nhÆ° thế dù trong tâm cứ cho rằng mình tá»± tại theo Chân tâm Pháºt tánh vốn không hình không tÆ°á»›ng, không tá»›i không lui, nhÆ°ng trên hình thức thì ngÆ°á»i nà y đã hết phÆ°á»›c là m Tăng. Bây giá» ngÆ°á»i nà y có bÆ°á»›ng bỉnh cãi rằng phÆ°á»›c tá»™i cÅ©ng là không thì láºp tức mắc thêm má»™t lá»—i nặng nữa là bà i bác Nhân quả! Tá»™i bà i bác Nhân quả thì dá»… Ä‘á»a là m súc sinh.
Vì váºy chúng ta hãy siêng năng lá»… kÃnh Pháºt, chúng ta hãy hiểu rằng tâm Pháºt luôn luôn phủ trùm che chở chúng ta trong từng giây từng phút. Má»—i ngà y chúng ta lá»… MÆ°á»i PhÆ°Æ¡ng Pháºt, nhÆ°ng đừng nghÄ© là Pháºt ở rất xa trong mÆ°á»i phÆ°Æ¡ng cõi nÆ°á»›c nà o đó. Ngay khi ta hÆ°á»›ng tâm tôn kÃnh Pháºt thì láºp tức sá»± cảm ứng đã xuất hiện táºn trong sâu thẳm của tâm hồn ta, trong từng hÆ¡i thở của ta. Ngay khi chúng ta thà nh tâm cầu nguyện thì luôn luôn được Pháºt gia há»™. DÄ© nhiên sá»± gia há»™ của Pháºt cÅ©ng tÆ°Æ¡ng thÃch vá»›i Nghiệp duyên của chúng ta. Nếu chúng ta cầu được quả báo tiá»n bạc thì khó vì còn phải lệ thuá»™c Nhân quả của mình, nhÆ°ng nếu cầu Pháºt gia há»™ để dá»±ng láºp đạo đức, để có cÆ¡ há»™i giúp ngÆ°á»i, là m việc từ thiện thì rất dá»… đạt được.
Và dụ nhÆ° chúng ta cảm thấy tâm mình thiếu từ bi; hãy lá»… Pháºt và cầu sá»± gia há»™ thi 2tá»± nhiên tâm từ bi dá»… xuất hiện hÆ¡n. Hoặc khi ta chà thà nh là m má»™t Pháºt sá»± lợi Ãch cho má»i ngÆ°á»i nhÆ°ng gặp trở ngại; hãy lá»… Pháºt cầu nguyện và ta sẽ thấy sá»± gia há»™của Pháºt giúp mình vượt qua khó khăn.
Chúng ta hãy thấy má»™t cách xác quyết rằng cuá»™c Ä‘á»i của mình, thân tâm của mình xin cúng dÆ°á»ng Pháºt, là thuá»™c vá» Pháºt. Hãy thấy rằng từng bÆ°á»›c Ä‘i, từng ý nghÄ©, từng lá»i nói nà y là của Pháºt, từ nay không có gì là của mình hết. Nếu ai đạt được Ä‘iá»u nà y thì duyên phÆ°á»›c đối vá»›i Pháºt Pháp là bất thoái chuyển.
Äa số chúng ta vẫn còn há»i hợt, Ãt có cảm nháºn được Pháºt luôn hiện diện bên cạnh mình trong từng phút giây ccủa cuá»™c sống. Sá»± ná»— lá»±c của bản thân là điá»u là nh để gây nhân, nhÆ°ng chấp và o bản thân hoà n toà n cÅ©ng là kiêu mạn. Phải biết rằng sá»± cảm ứng của Pháºt luôn phủ trùm cho chúng ta.
2. Thá»±c hà nh lá»… kÃnh Pháºt:
a) Lá»… Pháºt:
Ná»™i dung nà o rồi cÅ©ng phải biểu hiện ra hình thức; tấm lòng nà o rồi cÅ©ng phải biểu lá»™ ra hà nh Ä‘á»™ng. CÅ©ng váºy, lòng tôn kÃnh Pháºt phãi được bà y tá» bằng công hạnh lá»… kÃnh má»—i ngà y. Hạnh lá»… kÃnh Pháºt phải được duy trì suốt Ä‘á»i suốt kiếp, và sẽ tạo thà nh công đức cho chúng ta hết kiếp nà y sang kiếp khác.
Má»—i ngà y chúng ta nên có thá»i lá»… Pháºt cá nhân. Vì sao? Bởi vì, khi lá»… Pháºt chung vá»›i đại chúng ta dá»… bị phân tâm do phải để ý hòa theo má»i ngÆ°á»i trong lá»i tụng và cá» Ä‘á»™ng nên không dồn hết tâm thà nh. Còn khi lá»… Pháºt má»™t mình, không báºn tâm vì nghi thức, chúng ta dá»… dà ng dồn hết tâm thà nh để tôn kÃnh Pháºt vô lượng vô biên. CÅ©ng có thể nhiá»u ngÆ°á»i cùng lạy chung trong chánh Ä‘iện rá»™ng, nhÆ°ng mạnh ai nấy lạy, không báºn tâm hòa theo nhau, để dà nh trá»n tâm thà nh. Còn khi và o khóa tụng niệm chung thì vẫn theo chúng để lá»… tụng nhÆ° thÆ°á»ng.
Ngay cả cÆ° sÄ© cÅ©ng phải có thá»i lá»… Pháºt má»—i ngà y để tăng trưởng phÆ°á»›c duyên. CÆ° sÄ© cÅ©ng phải siêng năng lá»… Pháºt chứ không được coi thÆ°á»ng. Nhà cÆ° sÄ© cÅ©ng phải thiết trà bà n Pháºt nÆ¡i mà mình có thể lá»… lạy được; chứ đừng để bà n thỠở trên cá»a buồng Ä‘i ra và o phÃa dÆ°á»›i. Góc thá» Pháºt phải tÆ°Æ¡ng đối tách rá»i vá»›i sinh hoạt hoặc tiếp khách để việc thá» cúng được trang nghiêm và việc lá»… bái được thanh tịnh. Không nên chỉ thắp nhang rồi gõ chuông và i tiếng là coi nhÆ° xong bổn pháºn.
Chẳng những ngÆ°á»i cÆ° sÄ© biết tu mà còn phải cưỡng bách con mình cùng tu theo để gieo duyên vá»›i Pháºt Pháp cho nó. Tại sao chúng ta phải bắt buá»™c con cái mình tu theo? Vì con trẻ không há» tá»± biết Ä‘iá»u gì đúng Ä‘iá»u gì sai. Ngay cả nhÆ° việc há»c văn hóa khi đến tuổi Ä‘i há»c cÅ©ng váºy, nếu để cho con trẻ tá»± giác thì chắc chắn chẳng đứa trẻ nà o chịu đến trÆ°á»ng. Cha mẹ cÅ©ng phải dá»— ngá»t, răn Ä‘e, cưỡng bách rồi má»›i Ä‘Æ°a trẻ đến trÆ°á»ng được.
Pháºt Pháp cÅ©ng váºy, nếu không bắt buá»™c thì con trẻ cÅ©ng chẳng biết đạo đức nhân quả là gì. Và đó sẽ là cái tá»™i của cha mẹ đã không hết trách nhiệm đối vá»›i con cái. Sau nà y lá»›n lên chúng hÆ° há»ng thì cha mẹ cÅ©ng phải chịu tá»™i má»™t phần. Do đó má»™t gia đình đạo Pháºt gÆ°Æ¡ng mẫu phải có ná» nếp chặt chẽ chứ không để lõng lẻo được .
Khi lá»… Pháºt vá»›i lá»i tán thán công hạnh nà o, chúng ta dần dần sẽ thà nh tá»±u công hạnh đó.
Núi có thể lung lay
NhÆ°ng NgÆ°á»i là bất Ä‘á»™ng
Tâm bình an của NgÆ°á»i
Còn hơn cả hư không
Rất nhỠnhiệm sâu mầu
Äến táºn cùng tuyệt đối
Nam mô Bổn sÆ° ThÃch Ca Mâu Ni Pháºt (1 lạy)
Cứ chà thà nh lá»… bái nhÆ° váºy tá»± nhiên má»™t thá»i gian sau tâm chúng ta trở nên bất Ä‘á»™ng vững và ng trÆ°á»›c ngoại cảnh. Ca ngợi Pháºt Ä‘iá»u gì, ta sẽ thà nh tá»±u Ä‘iá»u đó nÆ¡i chÃnh mình. Nhiá»u gia đình cÆ° sÄ© cùng nhau lá»… lạy nhÆ° váºy rồi cÅ©ng thấy có nhiá»u Ä‘iá»u tốt đẹp xảy đến cho há». Äó là những kết quả phụ ngoà i mục tiêu chÃnh là thà nh tá»±u đức hạnh.
Có những đứa trẻ vốn là há»c sinh kém, nhÆ°ng sau má»™t thá»i gian chuyên cần lạy Pháºt nhÆ° thế bá»—ng trở nên há»c sinh khá hÆ¡n, là m toán là m văn dá»… dà ng hÆ¡n khiến cho cha mẹ rất vui mừng. Chúng cÅ©ng bá»›t nghịch ngợm quáºy phá là m cho cha mẹ vui mừng hÆ¡n mong đợi. ChÆ° Pháºt quả tháºt rất nhiệm mầu, rất từ bi. Chỉ vì chúng ta không đủ lòng tôn kÃnh, không là m tròn bổn pháºn nên không nháºn được những Ä‘iá»u tốt đẹp. Nếu chúng ta siêng năng lạy Pháºt thì Ä‘iá»u tốt là nh chắc chắn sẽ đến vá»›i chúng ta.
Khi lạy Pháºt chúng ta nên phát những lá»i nguyện kèm theo chứ đừng lạy suông. Và dụ, nếu thấy mình kém tinh tấn, hay vin và o cá»› nà y cá»› kia để bá» má»™t thá»i ngồi thiá»n, chúng ta nên lạy Pháºt phát nguyện cầu tinh tấn: Xin cho con được dÅ©ng mãnh tinh tấn, dù gặp khó khăn trở ngại cÅ©ng không bao giá» thối tâm, dù trong hoà n cảnh nà o con vẫn siêng năng tu táºp để thà nh tá»±u được đạo quả. Rồi má»™t thá»i gian sau tá»± nhiên ta tinh tấn rõ rệt không ngá». Chúng ta phát nguyện chừng 3 năm nhÆ° váºy thì lá»i nguyện đó đã trở thà nh xÆ°Æ¡ng thà nh tủy, thà nh chủng tá» cho nhiá»u kiếp vá» sau. Sau đó ta không phát lá»i nguyện đó nữa để phát qua lá»i nguyện khác, nhÆ°ng lá»i nguyện tinh tấn vẫn tồn tại mãi không hết.
Trừ má»™t trÆ°á»ng hợp xảy ra là m chúng ta mất thiện nhân tinh tấn là sau nà y chúng ta có chê bai ai không tinh tấn, chê vá»›i lòng khinh ghét thiếu từ bi thì cái nhân tinh tấn của ta má»›i từ từ mất dần. Chê ai cái gì, chúng ta sẽ giống nhÆ° thế.
Thế thì phát những lá»i nguyện khác là là m sao?
Äó là do có tu hà nh chúng ta má»›i phát hiện ra những nhược Ä‘iểm còn tồn tại nÆ¡i chÃnh mình. Nếu không chịu khó tu hà nh, chúng ta chẳng thấy mình có lá»—i lầm gì cả. Cà ng tinh tấn tu hà nh, chúng ta sẽ cà ng thấy ra nhiá»u lá»—i mà trÆ°á»›c đây mình không thấy.
Và dụ nhÆ° má»™t hôm chúng ta chợt phát hiện ra mình thiếu lòng từ bi nên phát nguyện từ bi: con nguyện trải lòng thÆ°Æ¡ng yêu đến tất cả chúng sinh, kể cả kẻ oán thù; xin cho con thÆ°Æ¡ng yêu cả những ngÆ°á»i tá»™i lá»—i, những ngÆ°á»i xúc phạm đến con… Cứ cầu nguyện nhÆ° váºy mãi thì khoảng 3 năm sau chúng ta tá»± nhiên sẽ trở nên ngÆ°á»i rất từ ái. Có những ngÆ°á»i trÆ°á»›c kia ta ghét, bây giá» không ghét nữa; có những ngÆ°á»i trÆ°á»›c kia ta khinh, bây giá» không khinh nữa. Bây giá» vá»›i lòng từ bi, chúng ta nhìn những ngÆ°á»i thiếu phÆ°á»›c hay thiếu nhân cách bằng con mắt khác, không khắt khe hẹp hòi nhÆ° trÆ°á»›c nữa. Chúng ta biết những ngÆ°á»i đó cÅ©ng đã gây nghiệp không là nh nên bây giá» kém giá trị nhÆ° thế, dá»… bị ngÆ°á»i khác khinh thÆ°á»ng. NhÆ°ng nhá» có lòng từ bi, chúng ta vẫn thoát khá»i cái nghiệp của hỠđể vẫn thÆ°Æ¡ng há».
Má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông nghèo khổ đến xin cÆ¡m ăn lúc quý thầy Ä‘ang ăn cÆ¡m. Có thầy bá»±c mình vì biết ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông nà y kém nhân cách, bê tha rượu chè nên lâm và o hoà n cảnh ngà y nay. Má»™t thầy khác vẫn bảo chú Ä‘iệu xá»›i cÆ¡m cho ông, và quay lại bảo các thầy khác rằng: “Mình tu ở chùa thì sẽ có nhiá»u chúng sinh đến là m phiá»n mình lắm. NhÆ°ng dù sao thì cÅ©ng phải ráng bình tÄ©nh mà thÆ°Æ¡ng há».â€
Tháºt ra ngÆ°á»i đã thiếu phÆ°á»›c thì thế nà o cÅ©ng có nhược Ä‘iểm nà y ná». Nếu không có nhược Ä‘iểm thì đã không thiếu phÆ°á»›c. Nhiá»u Ä‘oà n cứu trợ ủy lạo của các chùa đến tặng quà cho những đồng bà o nghèo, than rằng có những ngÆ°á»i đã nháºn quà rồi nhÆ°ng vẫn tìm cách Ä‘i vòng lại để nháºn thêm là m thiếu phần của ngÆ°á»i khác. Chúng ta phải hiểu những Ä‘iá»u đó để mà đừng bao giá» khởi tâm ghét há».
Muốn thÆ°Æ¡ng được những ngÆ°á»i gian ngÆ°á»i xấu thì tâm từ bi phải lá»›n lắm, mà muốn tâm từ bi lá»›n thì chúng ta phải lá»… kÃnh Pháºt, ca ngợi lòng từ bi của Pháºt.
Chúng con sống yên vui
Trong từ bi của NgÆ°á»i
Ngáºp trà n nhÆ° không khÃ
Trùm phủ khắp muôn loà i
Thứ tha và độ lượng
Bao la và gần gũi…
NgÆ°á»i cao cả thiêng liêng
NgÆ°á»i bao la vá»i vợi
Mà chúng con nhỠbé
Tầm thÆ°á»ng và tá»™i lá»—i
Tháºt ra lòng từ bi không phải dá»… khởi. Chúng ta phải nÆ°Æ¡ng và o công đức, sá»± gia há»™ và uy lá»±c của Pháºt má»›i có thể khởi lên tâm từ bi lá»›n. Chúng ta vừa chân thà nh phát nguyện, vừa chà thà nh lá»… kÃnh Pháºt thì tâm từ bi sẽ dần dần xuất hiện. Má»™t vị Bồtát cÅ©ng phải trải qua rất nhiá»u kiếp huân táºp đại nguyện chứ không phải và i ba mÆ°Æ¡i năm có thể thà nh tá»±u được.
Trong suốt Ä‘á»i tu hà nh, má»™t ngÆ°á»i phải phát dần dần rất nhiá»u lá»i nguyện. Má»™t số lá»i nguyện được phát qua và i ba năm, đến khi thấm sâu rồi tá»± nhiên những tâm nguyện khác lại hiện ra để được phát tiếp. Những lá»i nguyện đó chÃnh là sá»± định hÆ°á»›ng cho sá»± tu hà nh của chúng ta trong vô lượng kiếp sắp tá»›i.
b) Khi tá»a thiá»n:
Khi bắt chân lên ngồi Thiá»n cÅ©ng váºy, trÆ°á»›c hết chúng ta chắp tay tác ý tâm nguyện tôn kÃnh Pháºt vô lượng vô biên. Kế đến cầu Pháºt giữ gìn cho mình Ä‘i đúng đến mục tiêu vô ngã.
Chúng ta nói thêm má»™t chút vá» mục tiêu vô ngã nà y. Ai tu thiá»n cÅ©ng mong nhiếp được tâm và o định. NhÆ°ng tâm có định rồi, hết vá»ng tưởng rồi, vô niệm rồi vẫn còn là si định vì cái định đó không có định hÆ°á»›ng. Khi có định, tâm ngÆ°á»i nà y rất rá»—ng rang sáng tá»; nhÆ°ng vẫn bị gá»i là si định vì thiếu định hÆ°á»›ng. Tại sao? Tại vì nếu không có định hÆ°á»›ng rõ rệt vá» mục tiêu vô ngã, định lá»±c sẽ tá»± nhiên là m phát sinh thần thông, kiến giải. Lúc đó hà nh giả âm thầm tá»± cho mình tà i giá»i hÆ¡n ngÆ°á»i. Tuy có định mà tâm kiêu mạn vẫn phát triển, và còn phát triá»…n mạnh hÆ¡n cả ngÆ°á»i thÆ°á»ng. Rồi chÃnh sá»± kiêu mạn thái quá nà y lại là m phát sinh những quan Ä‘iểm kỳ cục sai lầm nối tiếp, khiến hà nh giả trở thà nh tà lúc nà o không hay.
Nếu ngà y nà o đó chúng ta tu thiá»n và nhiếp được tâm và o an định rá»—ng rang sáng tá», rồi cứ nắm giữ, an trú trong cái trạng thái đó mãi thì vẫn bị gá»i là si định vì không biết hÆ°á»›ng vá» mục tiêu vô ngã. Chúng ta phải hiểu rằng dù má»™t ngÆ°á»i có chứng được đại định phi phi tưởng có thần thông Ä‘i xuyên qua vách vẫn còn bản ngã. Bản ngã còn thì má»™t trong hai trÆ°á»ng hợp có thể xảy ra, hoặc vị nà y tÃch lÅ©y tiếp công hạnh để chứng tiếp diệt táºn định để chấm dứt hoà n toà n chấp ngã, hoặc vị nà y tá»± mãn kiêu mạn để lúc nà o đó thoái Ä‘á»a trở lại.
Vì váºy, để tránh sai lầm đáng tiếc, dù Ä‘ang an trú trong định, chúng ta phải biết bản ngã chÆ°a hết, chúng ta vẫn phải nhắm đến mục tiêu vô ngã. Äịnh vá»›i mục tiêu vô ngã, đó là chánh định. Và chánh định thì chắc chắn sẽ Ä‘Æ°a đến giải thoát.
Chúng ta cÅ©ng phải cẩn tháºn vá»›i quan Ä‘iểm tá»± tôn vinh cái tâm an định, rá»—ng rang sáng tỠđó là cao siêu, là đồng vá»›i Pháºt, là tá»± tánh vân vân, vì nhÆ° váºy vô tình tôn vinh luôn bản ngã nằm ẩn núp trong đó. Và bản ngã sẽ phát triển. Chúng ta nên nhá»› rằng bản ngã ẩn núp rất sâu kÃn, niệm tưởng không còn mà bản ngã vẫn còn. Phải hết sức cẩn tháºn không được chủ quan.
Khi ngồi thiá»n, ta phải xác định mục tiêu vô ngã rõ rà ng, phải cầu Pháºt gia há»™ cho ta Ä‘i đúng hÆ°á»›ng vô ngã nhÆ° thế.
c) Trong má»i công việc:
Có 2 cá»±c Ä‘oan mà ngÆ°á»i tu chân chÃnh phải tránh. Má»™t là chỉ cho tá»± sức mình là đủ, rồi Ä‘i dần đến chủ quan kiêu mạn; hai là lúc nà o cÅ©ng cầu xin lệ thuá»™c và o thần thánh mà không biết ná»— lá»±c tinh cần, rồi Ä‘i dần và o mê tÃn bạc nhược.
Trung đạo đúng nghÄ©a là vừa ná»— lá»±c bản thân nhÆ°ng vẫn khiêm hạ nÆ°Æ¡ng nhá» công đức của Pháºt. Và trung đạo thì luôn luôn Ä‘em lại kết quả tốt đẹp. Khi ná»— lá»±c là m việc thiện, chúng ta cÅ©ng cần phải biết cầu nguyện sá»± gia há»™ của Pháºt, phải nhá»› đến tâm từ bi của Pháºt. Äừng nghÄ© mình là m Ä‘iá»u tốt rồi cho mình là tốt và ai cÅ©ng phải lo cho mình. Äó là ý nghÄ© kiêu mạn và sai lầm.
NgÆ°á»i ngoại đạo cầu xin Thần Thánh để được hưởng quả, và dụ nhÆ° cầu được già u sang, Ä‘á»— đạt, may mắn. Còn ngÆ°á»i đệ tá» Pháºt cầu nguyện Pháºt gia há»™ cho mình gieo nhân, và dụ nhÆ° cầu cho có cÆ¡ há»™i để giúp ngÆ°á»i, để đắp Ä‘Æ°á»ng, để khuyên bảo ngÆ°á»i khó bảo… Äây là chá»— khác nhau giữa ngÆ°á»i tin Thần Thánh mà không tin Nhân quả, vá»›i ngÆ°á»i tin Pháºt và tin Nhân quả.
NhÆ° bình thÆ°á»ng má»™t vị giảng sÆ° trÆ°á»›c khi lên pháp tòa phải thầm cầu nguyện Pháºt gia há»™. NhÆ°ng tháºt ra nhÆ° váºy cÅ©ng là muá»™n rồi. Phải cầu nguyện Pháºt gia há»™ ngay khi soạn bà i; nhÆ° váºy cÅ©ng còn muá»™n, phải cầu nguyện Pháºt gia há»™ từ khi nhìn thấy Pháºt Pháp chÆ°a hÆ°ng thịnh, lúc má»›i bắt đầu biết tu. Chúng ta phải cầu Pháºt gia há»™ cho mình giảng đúng ý Pháºt để chúng sinh được lợi Ãch.
d) Nguyện giữ gìn và phát triển Pháºt Pháp:
Vì tôn kÃnh Pháºt, chúng ta phải phát lá»i nguyện quan trá»ng là bảo tồn và phát triển Pháºt Pháp. Chúng ta đã nói đến đạo Pháºt Ä‘ang bị yếu thế, hoặc bị lui bÆ°á»›c trÆ°á»›c các tôn giáo khác, hoặc bị lu má» trÆ°á»›c sá»± tiến bá»™ của khoa há»c. Hôm nay chúng ta không để cho tình trạng đó kéo dà i nữa. Chúng ta phải sao để cho đạo Pháºt được phục hÆ°ng trở lại, mạnh mẽ lại, lan trà n trở lại, phải là m sao để nhiá»u ngÆ°á»i biết được Chánh pháp.
Chúng ta đã khẳng định đạo Pháºt là chân lý, là lợi Ãch vô lượng cho chúng sinh thì chúng ta không có quyá»n thụ Ä‘á»™ng để cho đạo Pháºt suy yếu, mà ngược lại, chúng ta phải ná»— lá»±c bằng má»i cách là m cho má»i ngÆ°á»i biết tá»›i Pháºt Pháp, là m cho Pháºt Pháp đến vá»›i má»i ngÆ°á»i.
ChÃnh sá»± nhu nhược thụ Ä‘á»™ng của quý Thầy Cô lây lan sang các Pháºt tá» khiến cho Pháºt tá» cÅ©ng chỉ biết lo tu hà nh cho bản thân mình mà không há» lo giáo hóa cả nhà cùng theo Pháºt. Công đức Pháºt hóa gia đình của cÆ° sÄ© rất là yếu. Má»™t ngÆ°á»i biết đạo thÆ°á»ng không đủ mạnh mẽ khiến má»i ngÆ°á»i trong gia đình biết đạo theo. Sá»± nhu nhược thụ Ä‘á»™ng đó phải được hiểu là xuất phát từ quý Thầy Cô. Cứ má»—i ngÆ°á»i thụ Ä‘á»™ng má»™t chút là đủ để Pháºt Pháp suy tà n. Thái Ä‘á»™ đó bây giá» không được phép tồn tại nữa.
Trong thá»i đại má»›i nà y, ngÆ°á»i tu sÄ© phải vừa tinh tấn hà nh thiá»n tu táºp cho chÃnh mình, vừa ná»— lá»±c giáo hóa chúng sinh. Cả hai công hạnh Ä‘á»u phải được thá»±c hiện nhiệt thà nh nhÆ° nhau, không được thiên lệch bên nà o, cÅ©ng nhÆ°b không được lÆ°á»i nhác cả hai.
Chúng ta cÅ©ng hay nghe ca ngợi sá»± thá»±c hà nh thiá»n định trong cô tịch của những ẩn sÄ© dấu mình trong rừng sâu núi thẳm hay khép cá»a má»™t mình trong am vắng. Những hình ảnh đó quả tháºt đáng kÃnh, vì chỉ có má»™t ná»™i tâm rất bình an má»›i chịu Ä‘á»±ng được cái cô Ä‘Æ¡n vây phủ. NhÆ°ng chúng ta hiểu lầm để cho rằng há»… là tu theo đạo Pháºt thì phải tránh má»i ngÆ°á»i để ở yên má»™t mình.
Tháºt ra Pháºt hay các thiá»n sÆ° ca ngợi các ẩn sÄ© Ä‘á»™c cÆ° là để tôn vinh khả năng thiá»n định của vị đó đã đạt được mức Ä‘á»™ lắng sâu đủ để thắng được cảm giác cô Ä‘á»™c chứ không phải Pháºt và các thiá»n sÆ° chủ trÆ°Æ¡ng má»™t đạo Pháºt trốn tránh cuá»™c Ä‘á»i. Chúng ta phải hiểu rằng luáºt Nhân quả chi phối má»i Ä‘iá»u hết sức công bằng và kỹ lưỡng. Khi ở má»™t mình, lo cho bản thân mình, không báºn tâm lo cho ai thì Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên chúng ta sẽ không có phÆ°á»›c, không tạo thêm được phÆ°á»›c má»›i, cÅ©ng có nghÄ©a là mất phÆ°á»›c từ từ.
Äó là lý do tại sao có nhiá»u vị nháºp thất 20 năm ra rồi tâm hạnh tầm thÆ°á»ng hÆ¡n hồi má»›i và o thất, Ä‘á»i sống cÅ©ng khó khăn cháºt váºt hÆ¡n, tâm linh cÅ©ng chẳng có gì khả quan, đôi khi còn kém hÆ¡n ngà y trÆ°á»›c. Chỉ vì ngÆ°á»i nhÆ° váºy không có phÆ°á»›c tÃch lÅ©y Ä‘á»i trÆ°á»›c nhiá»u, Ä‘á»i nà y không khéo léo tạo thêm phÆ°á»›c mà lại trốn trong thất vắng hưởng thá» sá»± dâng cúng nuôi nấng của ngÆ°á»i trong thá»i gian quá dà i, nên cuối cùng phÆ°á»›c cạn!
Tâm linh có thể tiến được là do sá»± đóng góp quan trá»ng của phÆ°á»›c, bên cạnh nhiá»u yếu tố khác nhÆ° tinh tấn, phÆ°Æ¡ng pháp vân vân… Hiểu được Ä‘iá»u nà y chúng ta phải vừa siêng tu vừa lo là m lợi Ãch chúng sinh. Hai Ä‘iá»u đó sẽ há»— trợ nhau rất kỳ diệu. Chúng ta cứ tưởng việc gây tạo công đức khiến chúng ta báºn tâm và bất an khó nhiếp tâm. Không ngá» rằng cà ng báºn tâm là m phÆ°á»›c chừng nà o thì khi ngồi thiá»n tâm lại yên nhiá»u hÆ¡n chừng nấy.
Nếu chúng ta chỉ lo tu mà không lo giúp ngÆ°á»i thì không có phÆ°á»›c để tiến xa. Nếu chúng ta chỉ lo giúp ngÆ°á»i mà không lo tu thì sẽ không có đạo lá»±c để ứng xá» má»i Ä‘iá»u, nhất là khi gặp rắc rối nghịch cảnh. Vì váºy, muốn tu giá»i thì phải lo giáo hóa chúng sinh; muốn giáo hóa chúng sinh thì cÅ©ng phải lo tu cho giá»i.
Thế ká»· tá»›i nhân loại cạnh tranh kinh khủng. Má»i giá trị lý thuyết Ä‘á»u bị Ä‘em ra đối chiếu so sánh lẫn nhau để xem cái nà o hợp lý nhất. Vì váºy ngÆ°á»i đệ tá» Pháºt phải ná»— lá»±c nhiá»u hÆ¡n bao giá» hết để phát huy Pháºt Pháp. Chúng ta phải xét trong 24 giá» của má»™t ngà y chúng ta là m và tu nhÆ° thế nà o, giá» nà o tu, giá» nà o giúp ngÆ°á»i; có giá» nà o bị bá» trống lãng quên hay không. Nếu có giá» bị bá» trống là ta có tá»™i vá»›i Pháºt Pháp đó.
Nghiệp duyên cho chúng ta cuá»™c Ä‘á»i vá»›i những tháng ngà y rá»™ng dà i nhÆ° thế để ta sá» dụng tháºt đúng. Nếu bá» trống thá»i gian, chúng ta cÅ©ng sẽ mang tá»™i giống nhÆ° chúng ta đã phà phạm đổ bát cÆ¡m và o thùng rác, hay phà phạm xé bá» quần áo là nh lặn cho vui. Phà phạm cÆ¡m áo thì sau nà y chúng ta mắc quả báo là không có cÆ¡m ăn áo mặc; phà phạm thá»i gian thì sau nà y chúng ta mắc quả báo là không có thá»i gian nữa, nghÄ©a là không được quyá»n sống lâu nữa.
NgÆ°á»i biết quý thá»i gian thì ngay cả lúc mệt mõi nằm nghỉ cÅ©ng lặng lẽ nhiếp tâm chứ không suy nghÄ© vẩn vÆ¡ báºy bạ. Còn khi khá»e khoắn thì ngồi dáºy bắt chân ngồi thiá»n; buông chân xả thiá»n ra thì Ä‘i là m việc cho đại chúng, thừa sá»± SÆ° trưởng, phpụ giúp huynh đệ. Có những huynh đệ đã được thầy cho phép Ä‘i ra ngoà i là m việc sá»›m thì mình ở chùa cÅ©ng tìm cách há»— trợ ngấm ngầm để Pháºt sá»± của huynh đệ thuáºn lợi hÆ¡n.
Việc ăn uống cÅ©ng không được coi thÆ°á»ng, phải tÆ°Æ¡ng đối đủ chất để có sức khá»e là m việc đạo. Aên uống thiếu thốn khiến cho thân thể yếu Ä‘uối cÅ©ng là có lá»—i vá»›i Pháºt Pháp. Chúng ta cần má»™t thân thể khá»e mạnh để tu hà nh và lo cho Pháºt Pháp mai sau.
Mong sao 20 năm sau, má»—i ngÆ°á»i chúng ta Ä‘á»u đã góp phần là m cho Pháºt Pháp đến vá»›i rất nhiá»u ngÆ°á»i trên Trái đất nà y.
3. Dấu hiêu của công đức:
Sau má»™t thá»i gian dà i chịu khó lá»… kÃnh Pháºt, chắc chắn chúng ta sẽ thấy xuất hiện nhiá»u dấu hiệu tốt là nh của công đức. Tuy nhiên, chúng ta chỉ nên chú ý đến má»™t dấu hiệu thuá»™c vỠđạo đức , đó là trà tuệ thấy được lá»—i của mình.
Tại sao trà tuệ thấy được lỗi là công đức?
Từ trÆ°á»›c đến giá» chúng ta Ãt nháºn ra lá»—i của mình, thÆ°á»ng tá»± cho mình là đúng, thÆ°á»ng tá»± bênh vá»±c ý nghÄ© và việc là m của mình. ChÃnh vì không thấy được cái sai của mình nên chúng ta đã gây rất nhiá»u nghiệp bất thiện mà không hay biết. Hạnh phúc lá»›n của ngÆ°á»i hiểu đạo là thấy được lá»—i của mình để dừng lại. Các vị cổ đức đã nói, Bồtát sợ nhân, chúng sinh sợ quả. Bồtát có trà tuệ nên tránh sai lầm ngay từ đầu; còn chúng sinh phải đợi khi quả báo hiện ra khổ sở má»›i biết sợ.
Nhá» công đức lá»… Pháºt nên chúng ta má»—i ngà y tránh xa dần lầm lá»—i và nhân cách cao vá»i lên rõ rệt.
Và dụ khi trông thấy má»™t huynh đệ phạm lá»—i, nếu nhÆ° trÆ°á»›c đây thì chúng ta sẽ mắng ngÆ°á»i đó má»™t tráºn nên thân; nhÆ°ng bây giá» có trà tuệ, chúng ta nhanh chóng thấy nhÆ° váºy là không hay, phải nói má»™t cách khác, cÅ©ng nghiêm khắc, nhÆ°ng từ bi, và giữ được phong cách Ä‘Ã ng hoà ng của mình.
Còn vô số Ä‘iá»u hay khác trong cuá»™c sống mà khi có công đức và trà tuệ, chúng ta sẽ thấy được từng chút Ä‘iá»u sai và đúng trong từng Ä‘Æ°á»ng tÆ¡ kẻ tóc. Sá»± tinh tế đó giúp chúng ta rất nhiá»u trong cuá»™c Ä‘á»i tu hà nh, và cá»±c kỳ đặc biệt là sẽ giúp chúng ta trong việc thuyết pháp Ä‘á»™ sinh. Má»™t bà i pháp hay là bà i pháp tinh tế, kỹ lưỡng, cặn kẽ, thá»±c tế, dá»… áp dụng, má»›i lạ bất ngá». Má»›i lạ không phải vì chúng ta nêu ra vấn Ä‘á» má»›i, mà vì chúng ta phát hiện ra những Ä‘iá»u sâu kÃn dấu trong những vấn Ä‘á» rất cÅ©.
Chắc chắn không có ai hoà n toà n đúng khi chÆ°a chứng đạo rốt ráo. Chỉ có Pháºt má»›i tháºt sá»± không có má»™t chút sÆ¡ hở nhá» nhÆ° Pháºt đã tuyên bố: Không má»™t chúng sinh nà o từ cõi trá»i đến súc sinh có thể tìm thấy lá»—i của NhÆ° Lai.
Còn những vị Thánh, những thiá»n sư… Ä‘á»u vẫn còn chÆ°a thông suốt hết chuyện của Tam giá»›i. Vì váºy, nếu chúng ta tu đã lâu mà thấy mình hình nhÆ° không có lá»—i lầm gì cả, thì xin thÆ°a rằng chúng ta Ä‘ang thiếu công đức trầm trá»ng.
Nếu chúng ta siêng năng lạy Pháºt thì cứ từng ngà y trôi qua, chúng ta lại phát hiện được những lá»—i má»›i của mình. Sáu năm sau nhìn lại bây giá» chúng ta sẽ ngạc nhiên vì sao bây giá» mình sai lầm nhiá»u nhÆ° váºy. Ngay cả má»™t giảng sÆ° giá»i cÅ©ng sẽ phát hiện ra trÆ°á»›c đây mình giảng chÆ°a hay lắm, nếu giảng sÆ° đó có lạy Pháºt Ä‘á»u đặn. Và dÄ© nhiên khi biết nhÆ° váºy thì sẽ giảng hay hÆ¡n nữa.
Kết thúc bà i nà y, chúng ta chắp tay nguyện cầu cho tất cả chúng sinh Ä‘á»u biết tôn kÃnh Pháºt chà thà nh để có công đức ban đầu cho việc thoát khổ vá» sau.
|
08-09-2008, 08:49 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
3. TÂM TỪ
1.Äịnh nghÄ©a
Tâm từ, hay thÆ°á»ng được gá»i chung là từ bi, là tình thÆ°Æ¡ng không Ä‘iá»u kiện, không đòi há»i phải được đáp trả trở lại.
Tháºt sá»± thì chữ bi có nghÄ©a là thÆ°Æ¡ng xót khi thấy chúng sinh Ä‘au khổ. Chỉ khi nà o có thÆ°Æ¡ng yêu ai, ta má»›i thấy xót xa khi ngÆ°á»i đó Ä‘au khổ. Bi là dấu hiệu chứng minh có sá»± hiện hữu của từ nên chúng ta hay ghép chung thà nh từ bi. NhÆ°ng nếu cẩn tháºn thì ta chỉ dùng chữ từ cho đúng bà i bản chữ nghÄ©a.
Vì tâm từ là tình thÆ°Æ¡ng không Ä‘iá»u kiện nên cÅ©ng không hạn cuá»™c nÆ¡i má»™t số Ãt ngÆ°á»i mà luông có khuynh hÆ°á»›ng trải rá»™ng vô táºn. Äể hiểu rõ hÆ¡n vá» tâm từ, ta nên so sánh vá»›i tâm luyến ái của thế gian.
Tâm luyến ái cÅ©ng là tình thÆ°Æ¡ng yêu của chúng sinh nà y vá»›i chúng sinh kia, nhÆ°ng bắt buá»™c phải có má»™t trong những Ä‘iá»u kiện sau đây:
Thứ nhất, do duyên nghiệp ân nghÄ©a Ä‘á»i trÆ°á»›c tạo thà nh. Chúng ta thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i nà o vì trong kiếp trÆ°á»›c ta có nợ có duyên vá»›i ngÆ°á»i đó. Và dụ nhÆ° giữa cha mẹ và con cái vá»›i nhau cÅ©ng là duyên nợ qua lại má»›i tạo thà nh. Trong đó, cha mẹ mắc nợ ngÆ°á»i con nà o nhiá»u sẽ cảm thấy thÆ°Æ¡ng yêu ngÆ°á»i con đó hÆ¡n. Trong số những bạn bè huynh đệ mà ta gặp gỡ trong cuá»™c Ä‘á»i cÅ©ng váºy, không phải ai ta cÅ©ng có thiện cảm Ä‘á»u nhÆ° nhau mà là ngÆ°á»i thì ta thÆ°Æ¡ng nhiá»u, ngÆ°á»i thì ta thÆ°Æ¡ng Ãt. Äó là vì duyên giữa má»i ngÆ°á»i vá»›i chúng ta không đồng.
Ân nghÄ©a Ä‘á»i trÆ°á»›c sẽ tạo thà nh tình thÆ°Æ¡ng yêu Ä‘á»i nà y rất rõ rệt. Và dụ nhÆ° ta chịu Æ¡n ai nhiá»u từ kiếp trÆ°á»›c vì ngÆ°á»i đó đã Æ°u ái ta, giúp đỡ ta nhiá»u. Äá»i nà y gặp lại, tá»± nhiên ta thấy thÆ°Æ¡ng mến ngÆ°á»i đó má»™t cách không giải thÃch được và cứ muốn giúp đỡ ân cần. NgÆ°á»i kia thì thấy bình thản vì há» thi ân chứ không chịu Æ¡n. Chúng ta chịu Æ¡n thì cứ bị má»™t tình cảm thúc đẩy trong tâm để phải muốn là m cho ngÆ°á»i đó vui. Cho nên ta thấy rằng tình cảm thế gian chỉ là hÆ° ảo, chỉ là trung gian là m chất xúc tác để chúng sinh trả nợ lẫn nhau chứ không có tháºt. Tình thÆ°Æ¡ng yêu thế gian rất mong manh, nợ trả hết rồi thì thÆ°Æ¡ng yêu cÅ©ng hết. Khi thÆ°Æ¡ng nhau, ta cứ tưởng tình thÆ°Æ¡ng đó sẽ bá»n vững lâu dà i, nhÆ°ng rồi “ thế rồi cuá»™c Ä‘á»i là , những cuá»™c tình chia xa, Ä‘i lạc và o những phÃa không Ä‘Æ°á»ng vá»â€¦â€
Tình thÆ°Æ¡ng yêu nam nữ là đại biểu mãnh liệt nhất cho loại tình thÆ°Æ¡ng thế gian nà y. Tình yêu nam nữ là mãnh liệt nhất nên cÅ©ng Ãch ká»· nhất. TrÆ°á»›c hết khi yêu, ai cÅ©ng nghÄ© rằng tình yêu Ä‘em lại cho ta hạnh phúc vì cảm xúc của tình yêu rất cháy bá»ng. XÆ°a nay không biết bao nhiêu thÆ¡, văn, nhạc, tranh, tượng ca ngợi tình yêu. Tình yêu nam nữ và sáng tác nghệ thuáºt gần nhÆ° bất khả phân ly vì những cảm xúc tình yêu giúp nghệ sÄ© cảm hứng để sáng tác. NhÆ°ng đến khi tình yêu tan vỡ thì ngÆ°á»i ta má»›i biết đó là đau khổ nhất. Vì sao, bởi vì bản chất của tình yêu là Ãch ká»· nhất nên nó cÅ©ng gây ra Ä‘au khổ nhất.
Triết gia Schopenhauer nói: “Chỉ có những triết gia má»›i có thể sống hạnh phúc trong hôn nhân, nhÆ°ng tiếc rằng má»™t triết gia tháºt sá»± thì không chịu lấy vợ.â€
Cuá»™c sống gia đình rất phức tạp, vợ chồng đòi há»i sá»± săn sóc ân cần từng li từng tÃ. Yêu cầu của tình yêu rất cao nên hầu hết không ai đáp ứng được đầy đủ. Chỉ có những ngÆ°á»i rất thông minh và rất đạo đức má»›i đáp ứng ná»—i. NgÆ°á»i vừa thông minh vừa đạo đức đó, Schopenhauer gá»i là triết gia.
NgÆ°á»i ta gặp nhau rồi có tình cảm vá»›i nhau, rồi thÃch nhau gì đó chứ không tháºt là có tình yêu. Tình yêu tháºt sá»± rất mạnh và đòi há»i sá»± ứng xá» khéo léo để được bá»n vững lâu dà i, để ká»m chế sá»± Ãch ká»· của mình lại. Sá»± Ãch ká»· trong tình yêu rất dữ dá»™i mà bá»™c lá»™ rõ nhất là sá»± ghen tuông. Khi ghen tuông, ngÆ°á»i ta có thể đánh, giết, tạt acid… đủ mà n ác Ä‘á»™c. Vì Ãch ká»· nên ngÆ°á»i ta cÅ©ng đòi há»i lẫn nhau, trói buá»™c lẫn nhau, ghen tuông vá»›i nhau, hà nh hạ lẫn nhau.
Äể sống êm ấm hạnh phúc trong gia đình phải là những triết gia thông minh và đạo đức. NhÆ°ng nhÆ° Schopenhauer nói, triết gia thì không chịu lấy vợ. Äa phần ngÆ°á»i ta sống không hạnh phúc trong hôn nhân. Trong má»™t cuá»™c thăm dò ý kiến, nhiá»u cụ già đã lắc đầu ngao ngán vá» cuá»™c sống hôn nhân đã qua của mình. Tình yêu quả tháºt là má»™t cái gì hÆ° ảo mong manh!.
Giai Ä‘oạn đầu ở tuổi còn xuân , do bản năng của tuổi trẻ nên ngÆ°á»i ta bồng bá»™t hăm hở và tưởng rằng tình yêu là hạnh phúc nên tìm đến vá»›i nhau vá»›i hy vá»ng rằng cuá»™c Ä‘á»i còn lại ở bên nhau sẽ trà n đầy hạnh phúc. NhÆ°ng khi đến vá»›i nhau được rồi thì những chuổi ngà y còn lại từ từ chỉ là hà nh hạ, là ná»—i khổ, giáºn há»n, bất mãn cho nhau .
NgÆ°á»i có phÆ°á»›c xuất gia là ngÆ°á»i thoát được cảnh ngục tù trá hình của hạnh phúc hôn nhân. Tình yêu và hạnh phúc hôn nhân là m tăng dần sá»± Ãch ká»· trong lòng con ngÆ°á»i. Vì Ãch ká»·, ngÆ°á»i ta lại là m khổ nhau. Do đó, muốn cho hôn nhân bá»›t Ä‘i phiá»n toái rắc rối, ngÆ°á»i ta nên bá»›t Ä‘i sá»± Ãch ká»· đòi há»i lẫn nhau mà nên cùng có chung má»™t mục Ä‘Ãch cao cả nà o đó để hÆ°á»›ng vá». Và dụ nhÆ° nếu hai vợ chồng cùng có chung lòng mến má»™ Pháºt Pháp thì tá»± nhiên sẽ thấy đầm ấm nhẹ nhà ng hÆ¡n. Nhiá»u cặp vợ chồng đã tìm lại được sá»± hà n gắn khi cả hai cùng tìm đến vá»›i Pháºt Pháp.
Hạnh phúc chỉ đến từ lòng vị tha chứ không đến từ sá»± Ãch ká»·. Khi đến vá»›i Pháºt Pháp, hai ngÆ°á»i cùng tu táºp tâm vị tha và tá»± nhiên má»i chuyện tốt đẹp dần.
Tình thÆ°Æ¡ng yêu là hệ quả của ân nghÄ©a Ä‘á»i trÆ°á»›c. Tình yêu nam nữ là biểu hiện rõ nét nhất cho Ä‘iá»u nà y.
Khi gặp gỡ thÆ°Æ¡ng mến ngÆ°á»i nà o, chỉ bởi vì chúng ta có duyên nợ Ä‘á»i trÆ°á»›c. Äến khi trả xong nợ cÅ©, tình yêu cÅ©ng biến mất mà không ai biết tại sao.
Ngay nhÆ° các tu sÄ© cÅ©ng váºy, được các tÃn đồ Æ°u ái quý mến, cÅ©ng đừng nghÄ© rằng bởi vì mình có Æ°u Ä‘iểm nà o đó nhÆ° giảng hay, đạo cao đức trá»ng, hay ngoại hình khả kÃnh. Tất cả cÅ©ng vì có duyên nợ ân nghÄ©a kiếp trÆ°á»›c vá»›i nhau. Nếu ân nghÄ©a sâu dà y thì gắn bó vá»›i nhau bá»n chặt; nếu ân nghÄ©a Ãt thì sẽ vì má»™t lý do lãng nhách nà o đó để xa nhau.
Hiểu được Ä‘iá»u nà y, chúng ta bình thản trÆ°á»›c thÆ°Æ¡ng ghét của cuá»™c Ä‘á»i, vì nó không tháºt, chỉ là duyên nợ Ä‘á»i trÆ°á»›c. Äiá»u mà ta phải báºn tâm chÃnh là kết duyên là nh vá»›i má»i ngÆ°á»i để cùng tiến tu.
Thứ hai, chúng ta thÆ°Æ¡ng vì huyết thống, nhÆ° cha mẹ, anh chị em… Nói là huyết thống, tháºt ra cÅ©ng là duyên của những Ä‘á»i xÆ°a bây giá» má»›i thà nh gia đình ruá»™t thịt. Tình gia đình được kết thà nh do những tháng ngà y chung sống đỡ đần lo lắng tÆ°Æ¡ng trợ nhau mà thà nh. Nếu sống chung trong má»™t gia đình mà không lo lắng cho nhau thì tình nghÄ©a cÅ©ng không có.
Thứ ba, chúng ta thÆ°Æ¡ng vì ngÆ°á»i kia Ä‘em đến cho ta cảm giác hạnh phúc.
Má»™t lần trong lúc vui đùa, vua Pasenadi há»i hoà ng háºu Malika:
- Ãi khanh thÆ°Æ¡ng ai nhất?
- DÄ© nhiên thần thiếp thÆ°Æ¡ng hoà ng thượng nhất trên Ä‘á»i.
Vua Ä‘ang vui thÃch thì hoà ng háºu lại nói tiếp:
-NhÆ°ng nếu hoà ng thượng cho phép nói tháºt mà đừng giáºn thì thần thiếp xin nói lại cho đúng hÆ¡n.
- Cứ nói tháºt.
- Tháºt ra thần thiếp thÆ°Æ¡ng thần thiếp nhất.
- Sao kỳ váºy, mình mà thÆ°Æ¡ng mình?
- Äó là sá»± tháºt, trên cuá»™c Ä‘á»i nà y, ngÆ°á»i ta chỉ thÆ°Æ¡ng chÃnh mình. Nếu có thÆ°Æ¡ng ai cÅ©ng chỉ vì ngÆ°á»i đó mang lại hạnh phúc cho mình. CÅ©ng váºy, vì hoà ng thượng Ä‘em cho thiếp vinh quang, già u sang, hạnh phúc nên thiếp má»›i yêu hoà ng thượng. Chứ nếu hoà ng thượng là kẻ ăn mà y thì thần thiếp đâu có thÆ°Æ¡ng.
Vua nghe cÅ©ng có lý nhÆ°ng thấy phủ phà ng kỳ cục quá nên đến đức Pháºt há»i lại. Pháºt đã xác nháºn lá»i của hoà ng háºu Malika là chÃnh xác, thá»±c ra, con ngÆ°á»i chỉ thÆ°Æ¡ng chÃnh mình.
Trên cuá»™c Ä‘á»i nà y, không có tình thÆ°Æ¡ng yêu chân tháºt, ngÆ°á»i ta chỉ thÆ°Æ¡ng ai vì ngÆ°á»i đó Ä‘em lại hạnh phúc cho mình.Và dụ mình thÆ°Æ¡ng má»™t huynh đệ nà o đó vì cảm thấy ngÆ°á»i đó có thể tốt được vá»›i mình. Sau nà y mình thÆ°Æ¡ng má»™t ngÆ°á»i Pháºt tá» nà o đó vì thấy rằng ngÆ°á»i Pháºt tỠđó ủng há»™ mìn. Bản chất của tình thÆ°Æ¡ng chỉ là nhÆ° váºy. Rồi vợ chồng cÅ©ng váºy, khi nà o ngÆ°á»i chồng cảm thấy ngÆ°á»i vợ Ä‘em lại nguồn hạnh phúc cho mình là tốt. Äến lúc nà o thấy vợ mình già xấu thì ngÆ°á»i chồng sẽ bắt đầu lạc lòng ,Ä‘i tìm những cô gái khác. Tình thÆ°Æ¡ng yêu thế gian là váºy , không thiêng liêng, cho nên chúng ta đừng bao giá» hy vá»ng má»™t cái gì trong tình cảm thế gian.
NgÆ°á»i đệ tá» Pháºt suốt Ä‘á»i Ä‘i tìm lòng từ bi là chÃnh vì Ä‘i tìm má»™t tình thÆ°Æ¡ng vượt lên trên cái thÆ°á»ng tình của cuá»™c Ä‘á»i. Tình thÆ°Æ¡ng đó không Ãch ká»·, thiêng liêng hÆ¡n, cao cả hÆ¡n.
Thứ tÆ°, chúng ta thÆ°Æ¡ng ai vì ngÆ°á»i đó có Æ°u Ä‘iểm đặc biệt ná»—i báºt giữa nhiá»u ngÆ°á»i. Chúng ta muốn chiếm hữu để có được cảm giác mình cÅ©ng đặc biệt theo. Äây là quy luáºt tâm lý bình thÆ°á»ng. Và dụ nhÆ° những cô gái đăng quang hoa háºu liá»n trở thà nh đối tượng theo Ä‘uổi của nhiá»u ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông. Rồi những ngôi sao ca nhạc, ngôi sao sân khấu Ä‘iện ảnh cÅ©ng là mục tiêu cho biết bao ngÆ°á»i nhắm đến. Có lần má»™t ca sÄ© nhạc rock ở Nháºt chết, láºp tức có 3 cô gái tá»± tá» chết theo. Khi nghe tin diá»…n viên Thà nh Long lấy vợ, má»™t cô gái cÅ©ng tá»± tá» liá»n.
Sá»± hâm má»™ cuồng nhiệt đến gần nhÆ° Ä‘iên loạn của quần chúng đối vá»›i các ngôi sao cÅ©ng là má»™t thứ bệnh hoạn của tâm lý. Tâm lý đó cÅ©ng phiá»n toái Ãch ká»· và đầy xao Ä‘á»™ng. Hiện nay trên thế giá»›i chÆ°a quan tâm chữa trị bệnh hoạn nà y, mà ngược lại, nhiá»u hình thức quảng cáo còn thúc đẩy sá»± cuồng nhiệt đó cao hÆ¡n. Những Ä‘oạn phim chiếu rừng khán giả Ä‘ang quÆ¡ tay nhảy nhót kÃch Ä‘á»™ng theo bà i hát của má»™t ca sÄ©. Nhiá»u trẻ em xem đó là điá»u hay nên nối nhau bắt chÆ°á»›t. Thế giá»›i nhÆ° là đang rối tung lên.
Chúng ta biết rằng tâm từ ngược vá»›i tâm luyến ái nên không bị duyên nghiệp thúc đẩy, không được tâm Ãch ká»· tạo nên, không được sá»± ham muốn phát sinh. ChÃnh vì không có gì thúc đẩy tạo thà nh nên Tâm Từ rất khó xuất hiện. Tâm luyến ái trà n ngáºp trên cõi Ä‘á»i nà y vì có được nhiá»u Ä‘iá»u kiện há»— trợ. Còn Tâm Từ rất cô Ä‘Æ¡n, không có gì trợ giúp cả.
Chỉ những ngÆ°á»i cá»±c kỳ đạo đức, cá»±c kỳ trà tuệ, cá»±c kỳ khát khao chân lý má»›i Ä‘i tìm loại tình thÆ°Æ¡ng không Ä‘iá»u kiện nhÆ° thế. Ngay cả nhiá»u ngÆ°á»i là đệ tá» Pháºt mà còn thá» Æ¡ vá»›i việc huân tu lòng từ, huống hồ những ngÆ°á»i chÆ°a bao giá» nghe đến tứ vô lượng tâm !
Tình thÆ°Æ¡ng bao la rá»™ng lá»›n là giá trị căn bản của các tôn giáo. Tôn giáo nà o không nói đến tình thÆ°Æ¡ng rá»™ng lá»›n thì không phải là tôn giáo chân chÃnh. NhÆ°ng má»—i tôn giáo vẫn có đôi chút khác nhau khi nói vá» loại tình thÆ°Æ¡ng nà y. Hồi giáo kêu gá»i thÆ°Æ¡ng yêu giữa những ngÆ°á»i đồng đạo vá»›i nhau, và cho phép giết ngÆ°á»i ngoà i đạo. Kitô giáo theo lá»i Jésus thÆ°Æ¡ng cả kẻ thù của mình. Khổng tá» cÅ©ng Ä‘á» cao lòng Nhân. Chỉ đức Pháºt má»›i nói vá» má»™t lòng Từ Bi thÆ°Æ¡ng yêu tất cả chúng sinh, đến táºn cá» cây chim thú.
Tình thÆ°Æ¡ng rá»™ng lá»›n mà đạo Pháºt nhắm đến gần nhÆ° tuyệt đối. Äức Pháºt đã đạt được tình thÆ°Æ¡ng nhÆ° thế. Còn những ai tu theo Pháºt cÅ©ng sẽ phải Ä‘i theo hÆ°á»›ng đó, vá» má»™t tình thÆ°Æ¡ng phủ trùm tuyệt đối đến tất cả muôn loà i, kể cả cá» cây.
Nói theo logic, tình luyến ái thuá»™c vá» tâm Ãch ká»·; lòng từ bi thuá»™c vá» tâm vị tha. Ãch ká»· thuá»™c vá» chấp ngã; vị tha thuá»™c vá» vô ngã.
Chấp ngã sinh ra Ãch ká»· và luyến ái; vô ngã sinh ra vị tha và từ bi.
Vì có chấp ngã nên ta có Ãch ká»·. Nếu tu táºp vô ngã ta sẽ được từ bi. Cà ng tu táºp từ bi thì chúng ta cà ng gần vá»›i vô ngã; cà ng tu táºp vô ngã, chúng ta cà ng thà nh tá»±u từ bi. Vì váºy má»™t vị Alahán đã chứng đạt vô ngã hoà n toà n cÅ©ng là thà nh tá»±u tâm từ bi vô hạn.
Äó là má»™t logic hết sức chặt chẽ và không thể đảo ngược. Ai hiểu rằng má»™t vị Alahán chÆ°a có lòng từ, ngÆ°á»i đó là tà kiến, và có thể Ä‘á»a địa ngục.
Có má»™t thá»i gian khi giáo lý Bắc tông phát triển mạnh ở miá»n Bắc Ấn Ä‘á»™, nhiá»u ngÆ°á»i đã nghÄ© rằng Alahán chÆ°a có lòng đại bi nhÆ° Bồtát. Quan Ä‘iểm đó nên được Ä‘iá»u chỉnh lại cho đúng vá»›i lá»i Pháºt dạy, và đúng vá»›i logic há»c hiện đại.
Từ bi và vô ngã là má»™t, cái nà y há»— trợ cái kia, cái nà y là bóng phản chiếu của cái kia. Nếu ta tu táºp vô ngã mà chÆ°a thấy lòng từ bi xuất hiện tức là chÆ°a được vô ngã. Nếu ta tu từ bi mà chÆ°a nhẹ ngã chấp tức là từ bi chÆ°a có mặt.
Chúng ta tu táºp từ bi tức là cÅ©ng Ä‘i trên con Ä‘Æ°á»ng đến vô ngã, giống nhÆ° thiá»n định. Vì váºy ngÆ°á»i tu táºp thiá»n định mà không tu kèm theo từ bi thì không có kết quả lá»›n trong thiá»n định được. Tâm từ bi trợ giúp cho thiá»n tiến nhanh hÆ¡n. Pháºt dạy rằng ai Ä‘i táºn cùng con Ä‘Æ°á»ng của từ bi cÅ©ng thà nh tá»±u giải thoát (Kinh TỪ, Tăng Chi).
Ngược lại, chánh định cÅ©ng khÆ¡i mở lòng từ bi. Chúng ta nhấn mạnh chữ chánh định, vì nếu tuy có sức định mà không chánh, lòng từ bi cÅ©ng không mở ra. Khi tâm ta và o được má»™t chút định thì lòng từ bi cÅ©ng mở ra thêm má»™t chút. Và dụ bình thÆ°á»ng chúng ta nhìn má»i ngÆ°á»i chung quanh má»™t cách há» hững. NhÆ°ng lúc nà o đó mà tâm ta lắng yên rá»—ng rang, tá»± nhiên ta nhìn má»i ngÆ°á»i vá»›i tâm thÆ°Æ¡ng yêu nhẹ nhà ng láºp tức. Khi tâm yên lắng, tá»± nhiên tâm đó lan ra, bao phủ rá»™ng rãi đến má»i ngÆ°á»i má»i váºt chung quanh, đến cả cá» cây sông núi. Tình thÆ°Æ¡ng cÅ©ng theo đó trùm lấy muôn loà i.
Äó là lý do tại sao má»™t vị Thánh yêu cả cá» cây má»™t cách tá»± nhiên là váºy. Chúng ta chÆ°a bằng các vị thánh, nhÆ°ng nếu tâm có chút thiá»n định cÅ©ng khiến tình thÆ°Æ¡ng bắt đầu có mặt.
Có ngÆ°á»i nói: “má»™t thiá»n sÆ° luôn luôn là má»™t nghệ sÄ©, nhÆ°ng má»™t nghệ sÄ© thì không phải là thiá»n sÆ°â€.
Sở dÄ© má»™t thiá»n sÆ° luôn là má»™t nghệ sÄ© vì vị đó có tình thÆ°Æ¡ng rá»™ng lá»›n, cảm được đến cả đất trá»i cây cá», có thể biến thà nh cảm hứng sáng tác ra những bà i thÆ¡ tuyệt đẹp. Các ngà i cÅ©ng có má»™t Ä‘á»i sống phóng khoáng nhẹ nhà ng rất hay. Còn nghệ sÄ© có nhiá»u tình cảm lãng mạn lai láng, rất khác vá»›i tình thÆ°Æ¡ng rá»™ng lá»›n của thiá»n sÆ°. Lối sống của nghệ sÄ© cÅ©ng phóng túng chứ không phải phóng khoáng. Những sắc thái đó tuy na ná gần nhau nhÆ°ng khác nhau. NgÆ°á»i nghệ sÄ© Ä‘i theo hÆ°á»›ng cảm tÃnh nên đến gần Ãch ká»· dần dần. Chỉ khi nà o há» Ä‘i theo Pháºt Pháp để thanh lá»c những cảm tÃnh xao Ä‘á»™ng và phóng túng thì Ä‘á»i há» má»›i bá»›t khổ.
Tôn giáo nà o cÅ©ng Ä‘á» cao tình thÆ°Æ¡ng rá»™ng lá»›n, nhÆ° chỉ trong đạo Pháºt má»›i có con Ä‘Æ°á»ng Ä‘i rất rõ, là quán từ bi, kết hợp vá»›i thiá»n định phá trừ ngã chấp, rồi từ bi xuất hiện. Äức Pháºt và các vị Alahán chứng được vô ngã tuyệt đối rồi thì lòng từ bi phủ trùm cả vÅ© trụ.
Lòng từ bi của Pháºt luôn luôn phủ trùm chúng ta trong từng giây từng phút. Chúng ta không cảm nháºn được vì cánh cá»a lòng mình đóng kÃn quá. Chúng ta đóng cá»a lòng bởi vô số Ãch ká»·, chấp trÆ°á»›c, xao Ä‘á»™ng, và ghê gá»›m nhất chÃnh là chấp ngã nên không biết được mình luôn luôn sống trong tình thÆ°Æ¡ng của Pháºt. Chúng ta hãy nghe bà i tụng quán tưởng khi tụng kinh theo nghi thức Bắc tông của Việt Nam và Trung Hoa:
Năng lễ, sở lễ tánh không tịch
Cảm ứng đạo giao nan tư nghì…
Năng lá»… là ngÆ°á»i quỳ lạy, tức là đệ tá» Pháºt chúng ta; sở lá»… là ngÆ°á»i được lạy, tức là Pháºt. Cả hai Ä‘á»u cùng má»™t bản chất huyá»…n hóa hÆ° vô. Tuy là hÆ° vô nhÆ°ng không phải là hoà n toà n không có gì, mà tất cả vẫn váºn hà nh theo luáºt Nghiệp báo công bằng. Pháºt đã chứng đạt được vô ngã tịch lặng. Nếu chúng ta cÅ©ng thâm nháºp nghÄ©a lý vô ngã đó, tá»± nhiên sá»± cảm ứng kỳ diệu sẽ hiện bà y, chúng ta sẽ cảm nháºn được tình thÆ°Æ¡ng của Pháºt Ä‘ang trùm phủ ôm ấp chúng ta cÅ©ng nhÆ° má»i chúng sinh khác. Ngược lại, nếu chấp ngã, Ãch ká»·, xao Ä‘á»™ng, tá»± đứng riêng má»™t góc trá»i, tá»± khép cá»a tâm hồn lại, chúng ta sẽ không cảm nháºn được tình thÆ°Æ¡ng của Pháºt cho chúng ta.
Và nhÆ° chúng ta ngồi nhìn nhau, nếu má»—i ngÆ°á»i báºn tâm chạy theo cái xao Ä‘á»™ng của mình, chấp giữ bản ngã của mình, chúng ta sẽ không có được niá»m thông cảm quý mến nhau, sẽ cảm nghe ngăn cách xa lạ vá»›i nhau. Ngược lại nếu má»—i ngÆ°á»i lắng tâm yên tÄ©nh, buông bá» bá»›t ngã chấp của mình, tá»± nhiên sẽ nghe gần gÅ©i thông cảm quý mến nhau hÆ¡n.
Äức Pháºt chứng đạt vô ngã hoà n toà n nên lòng từ bi của Ngà i phủ trùm đến tất cả chúng sinh. NhÆ°ng vá» phần chúng ta, nếu chúng ta chấp ngã, không thấy cái ta nà y là hÆ° ảo, đóng cá»a lòng của mình lại, chúng ta sẽ không thấy được tình thÆ°Æ¡ng yêu của Pháºt hiện diện nÆ¡i mình từng giá» từng phút.
Trong cuốn Tá»± truyện HÆ° Vân niên phổ, ngà i HÆ° Vân có thuáºt má»™t lần bị bệnh, ngà i thấy mình lên cõi trá»i Äẩu suất nghe Pháºt Di Lặc thuyết pháp. Trong há»™i chúng cá»±c kỳ đông đảo đó, Ngà i gặp lại nhiá»u vị cao tăng lúc trÆ°á»›c, kể cả thầy của ngà i là hòa thượng KÃnh Dung. Nói chung là những vị tu hà nh chân chÃnh khi mất Ä‘á»u lên cõi trá»i Äẩu suất.
Hòa thượng KÃnh Dung chỉ Ngà i ngồi và o má»™t cái tòa còn trống, bên cạnh tôn giả Anan. Äiá»u lạ là ngà i Anan từ thá»i đức Pháºt bây giá» vẫn còn theo phò Pháºt Di Lặc trên cung trá»i Äẩu suất.
Chợt Pháºt Di Lặc dừng giảng chỉ ngà i HÆ° Vân bảo: “Con còn nghiệp, phải quay vá».â€
Ngà i HÆ° Vân thÆ°a: “Con nghiệp nặng nên không muốn vá» nữa. Con muốn ở đây há»c pháp.â€
Pháºt Di Lặc nói: “Không, con phải vá» vì còn nhiá»u việc phải là m.†Rồi Pháºt Di Lặc giải thÃch thêm cho Ngà i hiểu.
Câu chuyện trên là m chúng ta cảm Ä‘á»™ng vá» lòng thÆ°Æ¡ng yêu của chÆ° Pháºt Bồtát đối vá»›i chúng sinh. Cách nói chuyện của Pháºt Di Lặc biểu lá»™ má»™t lòng từ bi nhÆ°ng cÅ©ng rất nghiêm khắc, và không bá» sót chúng sinh nà o.
Chúng ta là đệ tá» Pháºt cÅ©ng phải há»c theo tâm từ bi của Pháºt, dù chÆ°a thể thà nh tá»±u hoà n toà n. Má»—i ngà y ta phải tu táºp sao cho lòng thÆ°Æ¡ng yêu chúng sinh cà ng lúc cà ng lan rá»™ng; má»—i ngà y ta phải tu sao cho tình thÆ°Æ¡ng riêng tÆ° giảm bá»›t dần dần. Trong cuá»™c sống đúng là chúng ta có duyên vá»›i má»i ngÆ°á»i khác nhau khiến cho ta thÆ°á»ng hay thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i nà y nhiá»u hÆ¡n ngÆ°á»i kia. Bây giá» tu táºp từ bi, chúng ta cố gắng đừng để thiên vị quá đáng. TrÆ°á»ng hợp ngÆ°á»i xuất gia ở trong đại chúng cá»™ng đồng cà ng phải cẩn tháºn không nên kết thân riêng vá»›i và i ba ngÆ°á»i, phải trải lòng chan hòa chung đến vá»›i tất cả huynh đệ. Cưỡng lại duyên xÆ°a để tránh kết thân riêng là cả má»™t sá»± ká»m chế lá»›n để cho lòng từ bi có cÆ¡ há»™i phát triển.
Nhà thÆ¡ Goethe có câu nói ná»—i tiếng: â€Äứng trÆ°á»›c má»™t bá»™ óc vÄ© đại, tôi cúi đầu; nhÆ°ng đứng trÆ°á»›c má»™t trái tim vÄ© đại, tôi quỳ xuống.â€
Goethe đã đại diện cho cả nhân loại để bà y tá» má»™t nguyên lý, là đối vá»›i tà i năng lá»›n, ngÆ°á»i ta sẽ rất nể phục; nhÆ°ng ngÆ°á»i ta chỉ tháºt sá»± tôn kÃnh, ngưỡng má»™, thÆ°Æ¡ng quý đối vá»›i ngÆ°á»i có tấm lòng thÆ°Æ¡ng yêu rá»™ng lá»›n. Thái Ä‘á»™ quỳ xuống nói lên mức Ä‘á»™ bị khuất phục vạn lần so vá»›i cúi đầu. Tháºt váºy, đứng trÆ°á»›c ngÆ°á»i mà ta biết rõ là khoan dung Ä‘á»™ lượng, ta cảm thấy có thể Ä‘em cả cuá»™c Ä‘á»i mình để nÆ°Æ¡ng tá»±a, bÆ°á»›c theo, dâng hiến.
NgÆ°á»i đệ tá» Pháºt, nhất là ngÆ°á»i xuất gia, cà ng phải tu là m sao để trở thà nh suối nguồn yêu thÆ°Æ¡ng cho má»i ngÆ°á»i chung quanh, trở thà nh cây cao bóng cả cho chúng sinh nÆ°Æ¡ng tá»±a. NgÆ°á»i thế gian mệt mõi vì đủ thứ phiá»n toái khổ Ä‘au, nên muốn tìm chá»— dá»±a tinh thần cho khuây khá»a. Bổn pháºn của ngÆ°á»i đệ tá» Pháºt là là m vÆ¡i Ä‘i ná»—i khổ của cuá»™c Ä‘á»i nà y bằng tình thÆ°Æ¡ng yêu bao la nhÆ° lá»i Pháºt dạy. Äến vá»›i ngÆ°á»i có tấm lòng nhân ái, ai cÅ©ng cảm thấy tÆ°Æ¡i mát dá»… chịu.
Äiá»u chúng ta cần phải chuẩn bị tinh thần trÆ°á»›c là việc tu táºp tâm từ bi sẽ rất vất vả chứ không phải nhà n rá»—i dá»… chịu. Và dụ má»™t Ä‘iá»u rất nhá» là phải chịu khó nghe chúng sinh kể lể nổi niá»m riêng tÆ° Ä‘au khổ để hỠđược nhẹ lòng và muốn xin má»™t lá»i khuyên từ ngÆ°á»i khách quan bên ngoà i. Nhiá»u khi những chuyện rất chán nhÆ° chuyện tình cảm thÆ°Æ¡ng ghét giữa ngÆ°á»i nà y ngÆ°á»i kia, chuyện ngÆ°á»i nà y nói xấu, ngÆ°á»i kia phân trần. HÆ¡n nữa là há» biết chúng ta có lòng từ ái Ä‘á»™ lượng. Trong những trÆ°á»ng hợp nhÆ° váºy, chúng ta phải quên bản thân mình để có sá»± đồng cảm vá»›i há»; rồi chúng ta dùng đạo lý để đánh giá vấn Ä‘á», và tìm ra má»™t cách giải quyết tốt đẹp giùm há». Chúng ta phải dá»±a trên luáºt Nhân quả và những Tâm lý Äạo đức để khuyên bảo há» hà nh xỠđúng hÆ¡n và má»i chuyện sẽ ổn thá»a.
ChÆ°a cần phải là má»™t giảng sÆ° thao thao bất tuyệt trên pháp tòa, chỉ cần sao cho bất cứ ai trên Ä‘á»i gặp chúng ta Ä‘á»u tìm thấy được sá»± an ổn, đó cÅ©ng là công đức tu hà nh của má»™t ngÆ°á»i đệ tá» Pháºt rồi. Muốn nhÆ° váºy, tất cả đệ tá» Pháºt chúng ta phải có lý tưởng vì Pháºt Pháp, vì chúng sinh, chứ không thể tu hà nh há»i hợt được. Chúng ta phải phát triển lòng từ bi tháºt vững chắc, mà Pháºt nói trong kinh Tăng Chi là phải là m cho lòng Từ trở thà nh căn cứ địa của tâm hồn.
Nếu tâm từ không được thiết láºp, củng cố, phát triển, tâm luyến ái sẽ có cÆ¡ há»™i nẩy nở để thế chá»—, và thế là chúng ta sẽ trở lại cách sống tầm thÆ°á»ng nhÆ° cÅ© nghÄ©a là cÅ©ng thÆ°Æ¡ng ghét rá»™n rà ng, hÆ¡n thua phải quấy, bên nặng bên nhẹ… Cuá»™c Ä‘á»i chúng ta không có gì sáng sủa mà những ngÆ°á»i chung quanh ta cÅ©ng mệt mõi rã rá»i. DÄ© nhiên là chúng ta đã không chứng tỠđược sá»± tuyệt vá»i của Pháºt Pháp cho má»i ngÆ°á»i thấy, cÅ©ng có nghÄ©a là chúng ta là m mất niá»m tin nÆ¡i há».
Dù chÆ°a chứng Thánh, chỉ cần chúng ta có lòng từ bi thôi cÅ©ng đủ để sống má»™t Ä‘á»i đầy lợi Ãch cho má»i ngÆ°á»i, và bản thân ta cÅ©ng bá»›t nhiá»u phiá»n toái vì thÆ°Æ¡ng ghét rá»™n rà ng của thế gian, hay chÃnh những nhược Ä‘iểm của mình. Vì sao, bởi vì muốn khắc phục khuyết Ä‘iểm, ngoà i sá»± hiểu biết, chúng ta cÅ©ng cần phải có phÆ°á»›c. Thiếu phÆ°á»›c, chúng ta thÆ°á»ng vấp ngã trở lại những thói hÆ° táºt xấu nhÆ° xÆ°a. Æ Ã» đây lòng từ bi sẽ cho chúng ta cái phÆ°á»›c đó để chúng ta vượt qua những lầm lá»—i của mình.
Và dụ nhÆ° má»™t ngÆ°á»i xuất gia, kiếp nà y xuất gia chứ đâu phải tất cả những kiếp trÆ°á»›c Ä‘á»u xuất gia. Do đó chắc chắn rằng trong nhiá»u kiếp ngÆ°á»i nà y cÅ©ng đã từng sống Ä‘á»i sống gia đình có vợ chồng con cái. Biết đâu kiếp nà y Ä‘ang tu gặp lại vợ chồng kiếp xÆ°a. Lúc đó khó ai tránh khá»i những cảm xúc thÆ°Æ¡ng mến không giải thÃch được. Nếu không tu táºp từ tâm, chúng ta sẽ bị luyến ái cÅ© khuấy phá mạnh mẽ. Nếu thÆ°á»ng xuyên rãi lòng thÆ°Æ¡ng yêu chúng sinh, tá»± nhiên cảm xúc cÅ© sẽ dá»… dà ng vượt qua hÆ¡n. Äó là nhân quả rất chÃnh xác.
PhÆ°á»›c đến vá»›i chúng ta bởi công hạnh lá»… kÃnh Pháºt và từ tâm. PhÆ°á»›c nà y giúp chúng ta hóa giải nghiệp duyên xÆ°a để cùng giúp nhau tu hà nh, và không bị luyến ái cÅ© láºp lại. PhÆ°á»›c đó cÅ©ng giúp ta nhiếp tâm trong thiá»n được dá»… dà ng hÆ¡n vì tâm Ãch ká»· bị tâm từ bi hóa giải, mà Ãch ká»· bá»›t nghÄ©a là phiá»n não bá»›t, an vui thêm.
Vì lý tưởng Pháºt pháp ,vì chúng sinh ,vì đạo đức cao đẹp của Pháºt pháp, chúng ta không cho phép mình sống Ä‘á»i Ãch ká»· giải đãi, mà phải hết sức tu hà nh, nhất lòng thÆ°Æ¡ng yêu chúng sinh vạn loà i.
2.Tu táºp từ tâm:
a) Khi lá»… Pháºt:
Tâm từ bi rất khó phát khởi tá»± nhiên vì không có Ä‘iá»u gì thúc đẩy. Chỉ những ngÆ°á»i có trà tuệ má»›i chịu cá»±c khổ dá»±ng láºp tâm từ bi trong lòng mình vì biết rằng phải có tâm từ bi để ta thoát khá»i sá»± tầm thÆ°á»ng của kiếp ngÆ°á»i, và để ta đủ sức mạnh sống Ä‘á»i vị tha.
Äối vá»›i những ngÆ°á»i xuất gia thì việc tu táºp từ bi còn bức thiết hÆ¡n nữa vì có công phu thá»±c hà nh, chúng ta má»›i có sức mạnh thuyết phục má»i ngÆ°á»i cùng tu táºp từ tâm. HÆ¡n nữa, nhá» có thá»±c hà nh nên chúng ta hiểu kỹ má»i ngõ ngách để có thể hÆ°á»›ng dẫn cặn kẽ lại ngÆ°á»i sau. Nếu chúng ta chỉ nghe sao rồi nói lại nhÆ° váºy, ngÆ°á»i nghe cÅ©ng chỉ nghe phÆ¡n phá»›t, và không quyết tâm thá»±c hà nh theo.
TrÆ°á»›c hết chúng ta phải chân thà nh quỳ trÆ°á»›c Pháºt, lá»… Pháºt, tha thiết cầu Pháºt gia há»™ cho mình phát khởi được lòng thÆ°Æ¡ng yêu vô hạn đến tất cả chúng sinh. Sau đó, chúng ta tiếp tục quỳ đó mà quán tưởng trải lòng thÆ°Æ¡ng yêu khắp muôn loà i. Ban đầu là cầu Pháºt, kế đó là tá»± mình là m lấy.
Tại sao việc tu hà nh âm thầm trong tâm cÅ©ng phải cần sá»± gia há»™ của Pháºt? Tại sao chúng ta vẫn nghe đạo Pháºt chủ trÆ°Æ¡ng tá»± mình thắp Ä‘uốc lên mà đi, hãy thắp lên vá»›i Chánh pháp, tá»± mình là chá»— nÆ°Æ¡ng tá»±a cho chÃnh mình, đừng nÆ°Æ¡ng tá»±a vá»›i má»™t ai cả…?
Có 2 cá»±c Ä‘oan mà ngÆ°á»i tu hà nh nên tránh:
Cá»±c Ä‘oan thứ nhất là chấp ngã, là xem mình có tháºt, nên chủ trÆ°Æ¡ng cái gì cÅ©ng phải do mình, tá»± mình, bởi mình, không cần ai hết. Nếu nhá» vả ai thì giống nhÆ° mình bị giảm giá trị. Äây vừa là chấp ngã, vừa là tá»± kiêu.
Cá»±c Ä‘oan thứ hai là nhu nhược, là ỷ lại và o thần thánh, không chịu nháºn trách nhiệm vá» mình. NgÆ°á»i nà y trở thà nh nô lệ của thần linh nà o đó và chỉ cầu xin sá»± há»— trợ. Äây vừa là yếu Ä‘uối, vừa là lÆ°á»i biếng. Các tôn giáo thần quyá»n hầu hết bị Ä‘iá»u nà y.
Äể tránh 2 cá»±c Ä‘oan đó, chúng ta có Trung đạo nhÆ° sau:
Thứ nhất, hiểu rằng cái ta nà y không tháºt nên sá»± gia há»™ giúp đỡ của chÆ° Pháºt khiến ta nhanh chóng thà nh tá»±u Tâm từ là ưu thế cần khai thác. Ta không giống kẻ tá»± ái sợ mất giá trị khi phải nhá» vả; ở đây ta nhá» vả Pháºt để thà nh tá»±u lòng Từ bi má»›i là giá trị cao quý tháºt sá»±.
Thứ hai, chúng ta hiểu rằng nếu không có ná»— lá»±c bản thân thì không có Ä‘iá»u gì thà nh tá»±u, nghÄ©a là má»—i ngÆ°á»i cÅ©ng phải chịu trách nhiệm vá» việc là m của mình; do đó chúng ta phải cố gắng quán tưởng trải lòng thÆ°Æ¡ng yêu đến tất cả chúng sinh.
Trung đạo có cả hai tÃnh chất, vừa khiêm tốn nhá» sá»± giúp đỡ của Pháºt, vừa tinh cần ná»— lá»±c bản thân.
Sá»± cầu nguyện ở đây không bị xem là mê tÃn vì chúng ta cầu gia há»™ để gieo nhân chứ không phải cầu hưởng quả. Cái khác nhau giữa mê tÃn và chánh tÃn trong sá»± cầu nguyện là nhÆ° váºy. NgÆ°á»i mê tÃn cầu nguyện để được già u sang thà nh đạt ngay mà không mà ng tá»›i việc là m phÆ°á»›c. NgÆ°á»i chánh tÃn cầu nguyện để có cÆ¡ há»™i là m nhiá»u phÆ°á»›c là nh trÆ°á»›c đã rồi sá»± già u sang sẽ tá»± tìm đến.
Trong việc cầu Pháºt để gieo nhân là nh thì nhân là nh đầu tiên quan trá»ng nhất chÃnh là tâm từ bi.
Chúng ta cũng nhắc lại, ý chà có 2 loại, một loại phát sinh từ công đức, và loại thứ hai phát sinh từ bản ngã. à chà đến từ công đức thì nhẹ nhà ng và không là m phát sinh kiêu mạn; ý chà đến từ nỗ lực bản thân thì nhanh chóng tạo thà nh kiêu mạn.
Tâm từ bi cÅ©ng váºy, có 2 loại, đến từ công đức, và đến từ ná»— lá»±c bản thân Ä‘Æ¡n thuần.
Và dụ má»™t ngÆ°á»i không tin thần thánh trá»i Pháºt gì cả, nhÆ°ng có suy nghÄ© tốt rằng sống trên Ä‘á»i phải biết thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i, và ngÆ°á»i nà y hằng ngà y tá»± nhÅ© riết rằng phải thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i, phải thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i… Dần dần há» cÅ©ng bắt đầu xuất hiện từ bi bác ái trong tâm. Tuy nhiên, má»™t hệ quả phụ nguy hiểm cÅ©ng xảy ra đồng thá»i, đó là tâm kiêu mạn. Tháºt váºy, khi nghÄ© rằng thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i, ta đã tá»± cho mình cao hÆ¡n ngÆ°á»i má»™t báºc! Vừa thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i, vừa nghÄ© mình hÆ¡n ngÆ°á»i, tháºt là oái oăm!
Còn nếu ở đây, ta lấy công đức lá»… Pháºt để là m nhân là nh giúp phát khởi Từ tâm, hệ quả phụ nguy hiểm kia sẽ không xuất hiện kèm theo, tuy thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i mà vẫn tôn trá»ng con ngÆ°á»i, vẫn không thấy mình hÆ¡n ngÆ°á»i.
b) Lúc tá»a thiá»n:
Tu táºp thiá»n định là chánh đạo thứ 8 trong Bát chánh đạo, nhÆ°ng Bát chánh đạo phải được tu táºp đồng thá»i. Nhá» có thiá»n định giúp ná»™i tâm yên tÄ©nh, chúng ta sẽ thông suốt đạo lý. Thiếu thiá»n định, chúng ta sẽ thiếu gần hết má»i công đức trong Pháºt Pháp vì tất cả giáo lý đạo Pháºt Ä‘á»u liên quan đến thiá»n định.
Chúng ta tu táºp Từ bi trong thiá»n định nhÆ° sau:
TrÆ°á»›c hết, chúng ta bắt chân kiết già ngồi đúng tÆ° thế, chắp tay niệm Pháºt 3 lần; nguyện lòng tôn kÃnh Pháºt vô biên.
Kế đó, nguyện lòng thương yêu tất cả chúng sinh một cách tổng quát.
Rồi chúng ta trải lòng thÆ°Æ¡ng đến những ngÆ°á»i gần gÅ©i chung quanh mình, nhÆ° cha mẹ, anh chị em, huynh đệ, láng giá»ng, bạn bè, đồng nghiệp… NgÆ°á»i xuất gia thì thÆ°Æ¡ng huynh đệ đồng liêu, đồng đạo. Khi quán tưởng nhÆ° thế ta má»›i giáºt mình vỡ lẽ rằng nà o giá» mình chÆ°a há» thÆ°Æ¡ng yêu ai chung quanh. Tuy sống chung mái chùa mà má»i ngÆ°á»i chÆ°a há» thÆ°Æ¡ng yêu chăm sóc đỡ đần cho nhau, vẫn ngăn cách xa lạ thá» Æ¡ vá»›i nhau. Chúng ta đã bá» gia đình nhá» bé để vỠđây là m thà nh má»™t gia đình lá»›n lao hÆ¡n, cao quý hÆ¡n, nhÆ°ng cuối cùng thì tình thÆ°Æ¡ng không hiện hữu. Bây giá» bù lại, chúng ta phải thÆ°Æ¡ng yêu huynh đệ tháºt nhiá»u.
Rồi trải lòng thÆ°Æ¡ng yêu những ngÆ°á»i chung quanh vẫn chạm mặt mà ta không quan tâm thÆ°Æ¡ng mến, Ä‘Æ¡i khi lạnh nhạt thá» Æ¡, bây giá» phải biết thÆ°Æ¡ng tháºt sá»±; nhất là hà ng xóm. Phải là m sao sau nà y, những ngÆ°á»i láng giá»ng nháºn xét rằng ngÆ°á»i tu theo đạo Pháºt cà ng lúc cà ng hòa ái dá»… thÆ°Æ¡ng, vì há» cảm nháºn được tấm lòng của chúng ta đố vá»›i há».
Tiếp theo, chúng ta nghÄ© đến những ngÆ°á»i mÆ°u hại, nói xấu, xúc phạm mình và tác ý thÆ°Æ¡ng yêu há».
Sống trên Ä‘á»i, không ai tránh khá»i bị chỉ trÃch, nói xấu, xúc phạm, hãm hại… Giá»›i tu sÄ© thÆ°á»ng hại nhau bằng lá»i nói công kÃch qua lại; ngÆ°á»i thế gian có thể hại nhau đến thân tà n ma dại, cùng Ä‘Æ°á»ng tuyệt lá»™, tù tá»™i chết chóc… Khi bị nhÆ° váºy, thói thÆ°á»ng ngÆ°á»i ta sẽ mang tâm oán há»n thù háºn. NhÆ°ng vì chúng ta là đệ tá» Pháºt, chúng ta phải buông xả sá»± thù giáºn đó, và hÆ¡n thế nữa, phải trải lòng thÆ°Æ¡ng yêu kẻ đã hại chúng ta. Nói thì dá»…, nhÆ°ng khi thá»±c hà nh sẽ rất khó khăn.
Có má»™t ngÆ°á»i đã từng bị mÆ°u hại cho tù tá»™i do bị ganh tị trong há»c táºp, nhÆ°ng may mắn không bị. NgÆ°á»i nà y không để tâm giáºn há»n và bá» qua cho và o quên lãng. Äến khi tu táºp Từ tâm, nhá»› lại kẻ đã hại mình, liá»n tác ý thÆ°Æ¡ng yêu, nhÆ°ng không thể nà o thÆ°Æ¡ng yêu được. Lúc đó, ngÆ°á»i nà y má»›i biết rằng tưởng đã quên nhÆ°ng cái giáºn vẫn còn chìm sâu trong lòng chÆ°a hết. Phải quyết tâm tác ý thÆ°Æ¡ng kẻ đó suốt mấy ngà y, ngÆ°á»i nà y má»›i vượt qua được cái giáºn tiá»m ẩn.
Vượt qua sá»± thù háºn để thÆ°Æ¡ng yêu được kẻ đã hại mình là má»™t công đức lá»›n vì chúng ta tránh được ý niệm trả thù trong tÆ°Æ¡ng lai. Còn má»™t ngÆ°á»i nà o đó để mình phải ghét thì mình chÆ°a phải là má»™t đệ tá» ngoan của Pháºt. Vì váºy chúng ta phải thÆ°Æ¡ng yêu cho được kẻ đã ganh ghét mÆ°u hại công kÃch mình.
Kế đến, chúng ta nghÄ© đến vô số vong linh trong cõi giá»›i siêu hình để tác ý thÆ°Æ¡ng yêu há». Äây là má»™t tồn tại mà thế giá»›i phải công nháºn.
TrÆ°á»›c hết các nhà khoa há»c tin rằng còn nhiá»u hà nh tinh khác có sá»± sống trong vÅ© trụ nà y. Các phÆ°Æ¡ng tiện quan sát hiện nay chÆ°a đủ để tìm thấy má»™t cách rõ rà ng má»™t hà nh tinh có sá»± sống, nhất là sá»± sống thông minh nà o khác trong vÅ© trụ. Äôi lúc hỠđã bi quan cho rằng Trái đất là sá»± sống cô Ä‘á»™c của VÅ© trụ. NhÆ°ng rồi những tÃnh toán và tiến bá»™ kỹ thuáºt cho phép há» hy vá»ng vẫn còn nhiá»u hà nh tinh khác có sá»± sống, kể cả sá»± sống thông minh.
Trong cuốn “Mối tình bất diệt của vua Seti†kể lại câu chuyện của má»™t ông vua Ai cáºp dan dÃu vá»›i má»™t nữ tu sÄ©. Äể bảo vệ cho vua, khi bị các trưởng lão tra vấn, ngÆ°á»i nữ tu nà y đã tá»± tá». Sau nà y nhà vua biết chuyện nên vô cùng cảm thÆ°Æ¡ng. Äến khi chết, linh hồn ông mải miết Ä‘i tìm ngÆ°á»i con gái đó. Ông lang thang Ä‘i từ cõi nà y sang cõi khác suốt gần ba ngà n năm nhÆ° váºy. Cô bị các vị thần bắt giam trong má»™t nÆ¡i bà máºt khiến ông không thể nà o tìm ra. Vá» sau, các vị thần cảm Ä‘á»™ng trÆ°á»›c tấm lòng của vua Seti nên đã cho cô gái đầu thai trở lại và o nÆ°á»›c Anh. Lúc đó, vua Seti má»›i tìm thấy và tiếp xúc vá»›i cô dần dần. Ông có kể vá»›i cô rằng ông đã bay qua nhiá»u hà nh tinh khác; có những hà nh tinh chỉ có cây xanh mà không có Ä‘á»™ng váºt, không có ngÆ°á»i có thú nà o hết. Má»™t lần ông đến má»™t hà nh tinh đã từng có sá»± sống văn minh, thấy nhà cá»a, xe cá»™, những loại xe không có bánh cÅ©ng không có cánh –nghÄ©a là giống nhÆ° dÄ©a bay UFO. NhÆ°ng tất cả Ä‘á»u chết khô sạch sẽ vì không còn má»™t chút không khà nà o cả. Xác ngÆ°á»i vẫn còn nằm yên tại chá»— trên xe, trên Ä‘Æ°á»ng, trong nhà … khô héo. Ông cho rằng má»™t vị thần nà o đó đã lấy hết không khà để tiêu diệt sá»± sống nÆ¡i đó vì má»™t lá»—i lầm nghiêm trá»ng nà o đó của loà i ngÆ°á»i tại đấy.
Từ câu chuyện trên ta thấy Vũ trụ nà y đa dạng vô cùng, và thế giới nà y phức tạp vô cùng.
Thế giá»›i vô hình cÅ©ng rất là phức tạp. Có những chúng sinh sau khi chết sinh lên cõi trá»i vì lúc sống đã là m nhiá»u việc thiện và biết tu dưỡng tâm hồn thánh thiện.
Có những chúng sinh tá»™i phÆ°á»›c lẫn lá»™n, chÆ°a đủ để lên cõi trá»i, nhÆ°ng cÅ©ng không Ä‘á»a và o ác đạo, cÅ©ng chÆ°a đủ duyên đầu thai, sẽ có má»™t Ä‘á»i sống khá giống ngÆ°á»i ở trần thế nà y. Äôi khi há» và o chùa tu và được nhiá»u tiến bá»™ vá» tâm hạnh, đến khi đầu thai trở lại sẽ là ngÆ°á»i có nhiá»u thiện duyên. Thá»i gian há» tồn tại ở cõi âm nhÆ° thế có khi kéo dà i cả trăm năm.
Có những chúng sinh tá»™i nặng thì hình tÆ°á»›ng biến đổi trở nên xấu xà ghê rợn, Ä‘á»a và o địa ngục hoặc là m thân quá»· đói. ThÆ°á»ng thì đến tuổi già gần chết, nếu gÆ°Æ¡ng mặt ai trở nên đẹp đẽ phúc háºu là có dấu hiệu sau khi chết vá» cõi là nh, nếu gÆ°Æ¡ng mặt ai trở nên xấu xà hung dữ là có dấu hiệu sai khi chết vá» cõi Ä‘á»a.
Ma có nhiá»u loại. Có loại vong yếu á»›t, không có tác Ä‘á»™ng gì tá»›i ngÆ°á»i sống được. Há» sống chung lẫn vá»›i mình mà mình không hay biết, nhÆ°ng há» thấy biết được mình. Há» cô Ä‘Æ¡n buồn bã, thiếu thốn, đói khổ vì quá thiếu phÆ°á»›c. Có khi há» cÅ©ng biết đến chùa nghe thuyết pháp để tu hà nh từ từ.
Loại thứ hai có tâm lá»±c mạnh hÆ¡n má»™t chút, có thể tác Ä‘á»™ng và o tÆ° tưởng ngÆ°á»i sống, xúi mình là m chuyện nà y chuyện kia. Có khi trong gia đình cãi cá» nhau um sùm mà tháºt ra không phải tại ngÆ°á»i sống, mà tại ma xúi. Có khi chúng ta Ä‘i ngang qua má»™t cá»a hà ng tá»± nhiên muốn và o mua hà ng, chỉ bởi vì cô hồn nà o đó xúi để giúp cho ngÆ°á»i chủ buôn bán đắt khách. NgÆ°á»i chủ nà y biết thÆ°á»ng xuyên cúng thà thá»±c cho vong ăn Ä‘á»u đặn.
Rồi có loại ma tâm lá»±c mạnh hÆ¡n co thể tác Ä‘á»™ng và o váºt chất nhÆ° là m cho cái ly trên bà n rá»›t xuống đất vỡ toang; hoặc không có gió mà là m cho cánh cá»a đóng rầm rầm; hoặc ban đêm ở trong nhà bếp dỡ nồi khua chén rổn rảng.
Rồi có loại ma có thể hiện hình cho mình thấy luôn.
Có nhiá»u loại chúng sinh trong cõi giá»›i vô hình nhÆ° thế mà ta phải quán từ bi thÆ°Æ¡ng yêu há» không bá» sót. Nếu chúng ta chỉ rải tình thÆ°Æ¡ng cho thế giá»›i cõi ngÆ°á»i thì tâm từ bi của mình chÆ°a bung vỡ vô hạn, vẫn còn lấn cấn kháºp khiểng. Nếu chúng ta thÆ°Æ¡ng yêu cả cõi âm, tá»± nhiên ta sẽ nghe tâm mình rá»™ng rãi, an lạc, thoải mái, trà n đầy.
Thỉnh thoảng có ngÆ°á»i thấy ma hiện ra, hoặc nghe tiếng ma nói gì gần đâu đấy, hoặc bị rá» tay đụng chân. Cảm giác của má»i ngÆ°á»i hầu hết là run sợ vì không biết gì vỠđối phÆ°Æ¡ng cả. ChÃnh vì bị cảm giác sợ nà y mà má»i ngÆ°á»i dùng từ ma nhát. Vì nghÄ© rằng ma nhát nên xem ma là kẻ xấu, kẻ thù và tìm cách chống trả, ếm trấn, tiêu diệt. Tháºt ra Ãt có trÆ°á»ng hợp ngÆ°á»i âm cố ý hù dá»a ai. Há» chỉ muốn tiếp xúc xin ăn và kết bạn. NhÆ°ng vì há» có hình dạng ghê rợn do tá»™i lá»—i Ä‘á»i trÆ°á»›c nên không thể có sá»± tiếp xúc bình thÆ°á»ng. Chúng ta hãy nghÄ© nhÆ° thế nà y, nếu chúng ta thÆ°Æ¡ng yêu được ngÆ°á»i táºt nguyá»n xấu xà ăn xin trên Ä‘Æ°á»ng phố thì cÅ©ng nên Ä‘á»™ lượng thÆ°Æ¡ng yêu ngÆ°á»i cõi âm nhÆ° thế. Nhất là bây giá» chúng ta tu táºp Từ tâm vô lượng thì cà ng không được quyá»n có giá»›i hạn trong tình thÆ°Æ¡ng của chúng ta.
Kế đến chúng ta tác ý thÆ°Æ¡ng yêu các loà i súc sinh khắp cả trá»i đầy cả đất, chim thú trong rừng, cá tôm dÆ°á»›i nÆ°á»›c…
Kế nữa chúng ta tác ý thương yêu chúng sinh dưới địa ngục.
Thông thÆ°á»ng thì ai ác Ä‘á»™c sẽ Ä‘á»a địa ngục; bá»n xẻn sẽ Ä‘á»a ngạ quá»·; si mê tà kiến sẽ Ä‘oạ súc sinh. Äó là nguyên tắc căn bản. NhÆ°ng tháºt ra sá»± tình phức tạp hÆ¡n nhiá»u. Vì có ngÆ°á»i phỉ báng Thần thánh bị Ä‘á»a súc sinh; có ngÆ°á»i phỉ báng thần thánh bị Ä‘iên loạn; có ngÆ°á»i phỉ báng thần thánh lại Ä‘á»a luôn xuống địa ngục. Tuy nhiên căn bản là ai ác Ä‘á»™c sẽ Ä‘á»a địa ngục.
Thế nà o là ngÆ°á»i ác Ä‘á»™c?
NgÆ°á»i ác Ä‘á»™c là ngÆ°á»i đủ tà n nhẫn để hoặc là dùng nhục hình là m ngÆ°á»i khác Ä‘au khổ, hoặc là dùng mÆ°u mô hiểm Ä‘á»™c hại ngÆ°á»i khác rÆ¡i và o Ä‘Æ°á»ng cùng tuyệt vá»ng Ä‘au khổ. Nói chung là là m chúng sinh Ä‘au khổ vá»›i tâm tà n nhẫn. Äó là ngÆ°á»i không Ä‘á»™ng lòng xót xa trÆ°á»›c ná»—i Ä‘au của ngÆ°á»i khác, có khi còn thÃch thú khi thấy kẻ khác Ä‘au khổ. NgÆ°á»i đó có thể đánh Ä‘áºp, cắt chém, thiêu đốt, giết hại kẻ khác.
Chúng ta đánh giá ngÆ°á»i có thiện tâm hay không bằng cách xem há» có thái Ä‘á»™ trÆ°á»›c ná»—i Ä‘au của kẻ khác nhÆ° thế nà o. Nếu ngÆ°á»i nà y biết xót xa trÆ°á»›c ná»—i Ä‘au của ngÆ°á»i khác, tức là ngÆ°á»i có thiện tâm; nếu ngÆ°á»i nà y tỉnh bÆ¡, tháºm chà khoái chà trÆ°á»›c ná»—i Ä‘au của ngÆ°á»i khác, tức là ngÆ°á»i có ác tâm. Có những tay bợm nháºu xúm nhau dùng cây Ä‘áºp vỡ đầu má»™t con chó mà còn cÆ°á»i hăng hắc, ta biết những ngÆ°á»i nà y có nhân của địa ngục.
Khi xuống địa ngục, những gì hỠđã là m cho chúng sinh Ä‘au Ä‘á»›n, há» sẽ phải Ä‘á»n trả sòng phẳng. Những ngá»n lá»a không tắt, những lưỡi dao cắt không dừng sẽ thiêu đốt đâm chém há» trở lại.
Váºy thì có cách nà o để những chúng sinh đó thoát được nghiệp địa ngục?
Vì ác tâm nên há» bị Ä‘á»a địa ngục, bây giá» chỉ có tâm Từ bi giúp há» thoát địa ngục.
Có câu chuyện tiá»n thân đức Pháºt là m minh há»a cho đạo lý nà y, dù rằng chúng ta có thể không tin. NhÆ°ng câu chuyện cÅ©ng rất hay. Má»™t lần trong kiếp rất xÆ°a, Ngà i bị Ä‘á»a địa ngục. Chúng ta không tin Ngà i tạo má»™t tá»™i gì ghê gá»›m đến ná»—i bị Ä‘oạ địa ngục, nhÆ°ng chúng ta cứ để ý khÃa cạnh đạo lý. Ngà i phải chịu nhiá»u cá»±c hình Ä‘au Ä‘á»›n giống nhÆ° các tá»™i nhân khác. Khi phát hiện ra chung quanh mình cÅ©ng Ä‘ang có vô số chúng sinh Ä‘ang rên la vì bị trừng phạt, Ngà i chợt Ä‘á»™ng tâm thÆ°Æ¡ng xót nên phát má»™t lá»i nguyện rằng xin được gánh hết sá»± trừng phạt của má»i ngÆ°á»i trong địa ngục nà y. Ngay khi tâm Ngà i dõng mãnh chấp nháºn Ä‘au Ä‘á»›n giùm cho tất cả nhÆ° thế thì địa ngục tan biến láºp tức.
Vá» nguyên tắc thì câu chuyện đó đúng vá»›i đạo lý, nhÆ°ng vá» tÃnh chân tháºt thì khó thuyết phục chúng ta tin rằng Pháºt đã từng bị Ä‘á»a địa ngục nhÆ° váºy.
Vá» nguyên tắc, nếu chúng sinh nà o Ä‘ang bị Ä‘á»a địa ngục mà có thể khởi tâm từ bi thì tháºt sá»± có thể thoát khá»i kiếp địa ngục. Vì váºy, nếu có thÆ°Æ¡ng xót chúng sinh nÆ¡i địa ngục, chúng ta cÅ©ng không thể giúp gì cho há», chỉ có cách cầu nguyện cho há» khởi được tâm từ bi Ä‘á» tá»± há» thoát khổ mà thôi.
Xin cho nơi địa ngục
Chúng sinh Ä‘ang Ä‘á»a Ä‘Ã y
Khởi được tâm từ bi
Äể xa lìa cảnh khổ.
NhÆ°ng thá»±c tế thì rất khó. Hãy tưởng tượng má»™t ngÆ°á»i Ä‘ang bị nhức đầu, nhức răng, Ä‘au bụng rên la oằn oại, ngÆ°á»i đó dÆ°á»ng nhÆ° quên hết Pháºt pháp Äạo lý vì tâm bị cÆ¡n Ä‘au bức bách rối loạn. CÅ©ng váºy, chúng sinh Ä‘ang bị thiêu đốt ở Ä‘iạ ngục, vốn từ trÆ°á»›c không biết Ä‘iá»u thiện gì nhiá»u, bây giá» lại Ä‘ang bị dà y vò hà nh hạ, rất khó khởi được tâm thÆ°Æ¡ng yêu ngÆ°á»i khác. ThÆ°á»ng thì há» phải chịu Ä‘Ã y Ä‘á»a cho đến khi hết tá»™i má»›i thoát khổ chứ không dá»… bình tỉnh tác ý theo Ä‘iá»u là nh. Giống nhÆ° ngÆ°á»i Ä‘iên không thể là m phÆ°á»›c để tá»± cứu lấy mình, cÅ©ng váºy, chúng sinh dÆ°á»›i địa ngục cÅ©ng khó thể khởi tâm là nh.
Cuối cùng, chúng ta rải tâm Từ bi phủ trùm mênh mông khắp trong pháp giá»›i, và duy trì nhÆ° váºy lâu lâu má»™t chút.
Khi quán Từ bi, chúng ta chịu khó Ä‘i qua từng giai Ä‘oạn má»™t cách kỹ lưỡng nhÆ° váºy rồi hãy rải tâm Từ bi phủ trùm, khiến cho tâm Từ bi sâu sắc lá»›n lao mạnh mẽ. Nếu không, tâm Từ bi sẽ há»i hợt sÆ¡ sà i. Má»—i lần tu táºp quán tưởng từ bi nhÆ° váºy mất chừng 10 phút, nhÆ°ng công đức cho nhiá»u kiếp sau tháºt là vô lượng. Nhất là ngÆ°á»i xuất gia lại cà ng phải huân tu Từ tâm nhiá»u hÆ¡n để là m chá»— nÆ°Æ¡ng tá»±a cho Pháºt tá», là m những trụ cá»™t vững chắc cho Pháºt Pháp.
NgÆ°á»i nà o tác ý thÆ°Æ¡ng yêu chúng sinh, tá»± nhiên tâm ngÆ°á»i đó có hà o quang sáng lên mà chÆ° thiên có thể nhìn thấy được. ChÆ° thiên tá» nhìn xuống trần gian chỉ thấy dÆ°á»ng nhÆ° tối Ä‘en bởi háºn thù bạo lá»±c. NhÆ°ng trong bóng tối đó, tâm hồn ai có từ tâm thÆ°Æ¡ng yêu sẽ sáng lên rõ rệt khiến chÆ° thiên chú ý. Nếu ai thÆ°á»ng xuyên tu táºp từ tâm, hà o quang sẽ hiện dần trên gÆ°Æ¡ng mặt mà ngÆ°á»i thÆ°á»ng cÅ©ng cảm nháºn được.
c) Trong cuộc sống:
Tu táºp Từ tâm trong cuá»™c sống là biết khởi tâm thÆ°Æ¡ng yêu khi mắt vừa chạm đến bất cứ ngÆ°á»i nà o trong cuá»™c sống nà y. Ban đầu chúng ta không quen tác ý nhÆ° thế nên sẽ rất khó khăn, nhÆ°ng táºp quen rồi sẽ cảm thấy tâm hồn chuyển biến rất lạ.
Những khi bÆ°á»›c ra Ä‘Æ°á»ng trông thấy ngÆ°á»i nà y ngÆ°á»i kia, xa lạ có, quen biết có, chúng ta cÅ©ng tá»± nhÅ© rằng “con nguyện thÆ°Æ¡ng yêu những ngÆ°á»i nà yâ€.
Sau nà y thuần thục rồi, chúng ta không cần khởi lên câu đó nữa, mà mắt vừa chạm ai là lòng từ bi gá»i đến đó liá»n.
Táºp nhÆ° váºy lâu ngà y, đôi mắt ta sẽ rất từ ái. Trong tiểu Kinh Rừng Sừng Bò diá»…n tả các vị thánh sống hòa hợp vá»›i nhau và luôn nhìn nhau bằng ánh mắt từ ái thiện cảm. Ãnh mắt nhìn nhau thiện cảm vì khi nhìn nhau, chúng ta luôn gá»i theo đó lòng thÆ°Æ¡ng quý. Các vị Thánh nhÆ° váºy, chúng ta cÅ©ng phải nhÆ° váºy, là luôn gá»i tình thÆ°Æ¡ng yêu theo ánh mắt má»—i khi nhìn nhau.
Rồi khi chúng ta cưỡi xe chạy trên Ä‘Æ°á»ng phố đông ngÆ°á»i chen chúc, xe cá»™ chạy ngược chạy xuôi, má»›i chợt hay rằng nà o giá» chúng ta vẫn há» hững lạnh nhạt khô khan cằn cá»—i vá»›i biết bao ngÆ°á»i trong cuá»™c sống nà y. Bây giá» chúng ta phải chuá»™c lại bằng cách âm thần lặng lẽ tá»± nhÅ© con thÆ°Æ¡ng yêu tất cả má»i ngÆ°á»i nhÆ° thế nà y, con thÆ°Æ¡ng yêu tất cả má»i ngÆ°á»i nhÆ° thế nà y.
Khi chÆ°a biết tu, có thể chúng ta đã thÆ°Æ¡ng lén má»™t hai ngÆ°á»i nà o đó, bây giá» biết tu, chúng ta lặng lẽ thÆ°Æ¡ng lén tất cả má»i ngÆ°á»i. Không cần há» biết. Táºp được nhÆ° thế, ta sẽ thấy đạo lá»±c tăng tiến từng ngà y.
Äối vá»›i huynh đệ đồng tu, chúng ta cà ng phải thÆ°Æ¡ng yêu nhiá»u hÆ¡n nữa. Nếu không thÆ°Æ¡ng yêu được huynh đệ chung quanh mình, thì nói thÆ°Æ¡ng yêu chúng sinh chỉ là giả dối. ThÆ°Æ¡ng yêu được huynh đệ là dấu hiệu chân chÃnh của Từ tâm. Huynh đệ trong chùa thá»±c chất chỉ là những ngÆ°á»i dÆ°ng xa lạ không máu mủ ruá»™t rà , chỉ vì duyên xÆ°a, vì cùng chà hÆ°á»›ng tu hà nh nên gặp nhau chung má»™t thầy. ChÃnh vì quý mến đạo tâm mà chúng ta yêu thÆ°Æ¡ng nhau được, đó là tình thÆ°Æ¡ng cao đẹp.
TrÆ°á»›c đây, chÆ°a thÆ°Æ¡ng ai, chúng ta chỉ thấy có nhu cầu của riêng mình nhÆ° quần áo, giáy dép, thuốc thang, sách vở… Bây giá» thÆ°Æ¡ng yêu huynh đệ, chúng ta sẽ thấy nhu cầu của huynh đệ hiện ra trÆ°á»›c mắt mình rõ rà ng và sẽ ngạc nhiên tại sao nà o giá» mình không thấy nhÆ° thế. Chúng ta sẽ thấy huynh đệ khá»e hay yếu, buồn hay vui, thoải mái hay khó chịu… và luôn muốn giúp huynh đệ rất nhiá»u. Dù chúng ta chÆ°a đủ khả năng để giải quyết hết má»i nhu cầu của huynh đệ, nhÆ°ng cÅ©ng cố gắng san sẻ được chừng nà o hay chừng ấy.
Äôi khi táºp khà bá»n xẻn cÅ© khiến chúng ta do dá»± trong việc san sẽ những cái mình có cho huynh đệ, nhÆ°ng nếu công phu quán Từ bi có chiá»u sâu, ta sẽ đủ sức vượt qua tâm bá»n xẻn để mở đôi bà n tay.
Phải biết thÆ°Æ¡ng yêu tá» tế vá»›i huynh đệ trÆ°á»›c khi chúng ta bÆ°á»›c ra thÆ°Æ¡ng yêu hóa Ä‘á»™ vô số chúng sinh khác. Nếu chÆ°a từng biết đối xá» tốt vá»›i huynh đệ, ngÆ°á»i nà y chÆ°a được quyá»n nói rằng sẽ thÆ°Æ¡ng yêu tất cả chúng sinh. Chúng ta tâm nguyện thÆ°Æ¡ng yêu tất cả chúng sinh, phải biết bắt đầu thá»±c hà nh vá»›i huynh đệ chung quanh mình. NgÆ°á»i nà o có thể sống tốt vá»›i huynh đệ, chúng ta tin ngÆ°á»i đó có thể sống tốt vá»›i chúng sinh vá» sau.
Rồi sẽ có lúc chúng ta đối diện vá»›i những ngÆ°á»i mÆ°u hại, chống đối, chỉ trÃch mình trong thá»±c tế. Hiện nay quán Từ bi, chúng ta có khởi tâm thÆ°Æ¡ng yêu đến vá»›i những ngÆ°á»i đã đối xá» tệ bạc vá»›i mình trong quá khứ, nhÆ°ng tÆ°Æ¡ng lai, chúng ta sẽ còn đối diện vá»›i tình huống tÆ°Æ¡ng tá»±. Äó là lúc chúng ta có dịp đánh giá đạo lá»±c của mình. Chúng ta hãy xem lúc đó mình có thể giữ vững lá»i nói “con nguyện thÆ°Æ¡ng yêu ngÆ°á»i nà y†trong tâm hay không?
Äây là điá»u khó thá»±c hà nh vì lúc đó chúng ta dá»… ná»—i sân. NhÆ°ng phải quyết tâm là m cho bằng được, vì chỉ khi nà o chúng ta tháºt sá»± thÆ°Æ¡ng yêu được ngÆ°á»i xúc phạm mÆ°u hại mình, sau nà y chúng ta má»›i vững và ng bÆ°á»›c ra gánh vác trách nhiệm vá»›i đạo pháp. Trên bÆ°á»›c Ä‘Æ°á»ng là m việc đạo, biết bao chông gai gian khổ sẽ chỠđón chúng ta. Nếu không trang bị tâm Từ bi vững chắc, chúng ta sẽ ngã quỵ.
3. Dấu hiệu từ tâm hiện diện:
Có bốn 4 dấu hiệu để biết Từ tâm đã hiện diện trong tâm hồn của mình.
a) Muốn giúp đỡ:
NhÆ° đã nói, quy luáºt tâm lý thông thÆ°á»ng là khi thÆ°Æ¡ng ai, ta luôn muốn giúp đỡ ngÆ°á»i đó. Tình thÆ°Æ¡ng đó là ân nghÄ©a quá khứ hiện lại.
Bây giá» vá»›i tâm Từ bi thÆ°Æ¡ng yêu hết tất cả chúng sinh, Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên chúng ta cÅ©ng bị má»™t tâm lý thôi thúc là là m cái gì đó cho chúng sinh được an vui hạnh phúc. Tâm Từ bi cà ng nhiá»u thì sá»± thôi thúc cà ng lá»›n. Cà ng hiểu Äạo, chúng ta cà ng hiểu rõ bản chất cuá»™c Ä‘á»i tháºt là đau khổ. Chung quanh ta, má»i ngÆ°á»i không khổ vì Ä‘iá»u nà y thì cÅ©ng khổ vì Ä‘iá»u khác. Không ai thá»±c sá»± trá»n vẹn sung sÆ°á»›ng.
Huynh đệ ta bệnh yếu, đạo tâm còn sÆ¡ cơ… vẫn là điá»u khiến ta lo lắng. Nhiá»u ngôi chùa chÆ°a có sức giáo hóa ngÆ°á»i dân quanh vùng… vẫn là điá»u khiến ta lo lắng.
Tất cả những sá»± thôi thúc đó Ä‘á»u chứng tá» tâm từ bi đã thá»±c sá»± hiện diện nÆ¡i chÃnh mình.
Ngược lại, nếu chúng ta quan niệm vá» má»™t Ä‘á»i sống tu hà nh nhà n nhã, không báºn tâm vá» ná»—i khổ của ai, chỉ muốn chiá»u chiá»u phe phẩy cái quạt bÆ°á»›c dạo trên lối cá» Æ°á»›t sÆ°Æ¡ng, ngắm trăng lên từ đỉnh đồi lá»™ng gió, hoặc ngồi nhấp má»™t ngụm trà ngát hÆ°Æ¡ng xem hoa quỳnh chầm cháºm nở…, chúng ta đã Ä‘i sai lá»i Pháºt dạy! Thiếu tâm Từ bi, chúng ta Ä‘ang nuôi dưỡng sá»± Ãch ká»· trong lòng mình. Mà sá»± Ãch ká»· nà o rồi cuối cùng cÅ©ng Ä‘Æ°a đến Ä‘au khổ.
NgÆ°á»i tu đúng sẽ là ngÆ°á»i rất báºn rá»™n vất vả cá»±c khổ vì tha nhân, nhÆ°ng niá»m vui trong tâm thì trà n đầy. Äây là điá»u rất lạ. Chúng ta cứ tưởng rằng lo cho ngÆ°á»i khác sẽ là m mình cá»±c khổ, nhÆ°ng không, ngược lại, chÃnh vì Ä‘em niá»m vui đến cho ngÆ°á»i khác mà tâm ta tá»± nhiên có niá»m vui và sức mạnh. Niá»m vui nà y không mong cầu mà được.
b) Xót xa trước nỗi khổ của tha nhân:
Dấu hiệu thứ hai khi có Từ tâm hiện diện là biết xót xa trÆ°á»›c ná»—i khổ của tha nhân. Tâm xót xa đó gá»i là Bi.
NgÆ°á»i tu đúng là ngÆ°á»i bất Ä‘á»™ng khi nghịch cảnh đến vá»›i mình, nhÆ°ng lại xót xa khi thấy chúng sinh Ä‘au khổ. NgÆ°á»i tu sai là thÃch giữ tâm bất Ä‘á»™ng, kể cả khi đứng trÆ°á»›c ná»—i Ä‘au của ngÆ°á»i khác.
Chúng ta sẽ thắc mắc, chẳng lẽ chư Thánh cũng động tâm xót xa sao?
Xin thÆ°a, chÆ° Thánh cÅ©ng thÆ°Æ¡ng xót chúng sinh Ä‘au khổ, và thÆ°Æ¡ng xót rất sâu sắc, chỉ khác vá»›i chúng ta là sá»± thÆ°Æ¡ng xót đó không xao Ä‘á»™ng sôi bá»ng nhÆ° chúng ta, vì các Ngà i có định lá»±c vững và ng.
Chúng ta thÆ°Æ¡ng xót chúng sinh có kèm theo sá»± ray rứt, xao Ä‘á»™ng, vì chÆ°a có định, nhÆ°ng vẫn là đúng. Chỉ vì sợ xao Ä‘á»™ng mà chúng ta không thÆ°Æ¡ng xót ná»—i khổ của chúng sinh tức là chúng ta đã Ä‘i sai Ä‘Æ°á»ng của Pháºt Pháp. Nếu chúng ta không báºn lòng vì nổi khổ của tha nhân, tức là chúng ta Ä‘ang Ä‘i dần và o trạng thái thá» Æ¡ lãnh đạm vô tình. Má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u nhÆ° thế thì đạo Pháºt sẽ trở nên thụ Ä‘á»™ng và suy yếu dần dần.
Chúng ta chỉ được quyá»n bất Ä‘á»™ng vá»›i nghịch cảnh của chÃnh mình, chứ không được thản nhiên trÆ°á»›c ná»—i Ä‘au của ngÆ°á»i khác.
Trong Tứ vô lượng tâm, Pháºt dạy đệ tá» phải có Bi tâm vô lượng, tức là phải có lòng thÆ°Æ¡ng xót không còn giá»›i hạn, chỉ vì nổi khổ trên Ä‘á»i là vô hạn.
c) Vui mừng trÆ°á»›c hạnh phúc của ngÆ°á»i:
Vui mừng khi thấy ngÆ°á»i khác hạnh phúc là Há»· tâm trong bốn tâm Từ Bi Há»· Xả.
Thông thÆ°á»ng thì khi thÆ°Æ¡ng yêu ai ta má»›i vui mừng vì hạnh phúc của ngÆ°á»i đó. Äối vá»›i ngÆ°á»i ta không thÆ°Æ¡ng, hạnh phúc của ngÆ°á»i đó lại là m cho ta bá»±c tức ganh tị. Con mình thi Ä‘áºu thì mừng, con hà ng xóm thi Ä‘áºu thì tức. Thói Ä‘á»i là nhÆ° váºy.
NhÆ°ng bây giá» là đệ tá» Pháºt, tình thÆ°Æ¡ng chúng ta trải Ä‘á»u vá»›i tất cả má»i ngÆ°á»i, nhÆ° váºy bất cứ hạnh phúc của ai cÅ©ng khiến ta vui mừng cả. Rồi khi thấy ngÆ°á»i là m được nhiá»u việc công đức tốt là nh, chúng ta cÅ©ng phải biết vui mừng nhÆ° chÃnh mình là m được. Vá»›i Há»· tâm nhÆ° thế, tâm đố kỵ sẽ bị tiêu diệt hoà n toà n. Vì chúng sinh là vô lượng nên công đức là m được cÅ©ng vô cùng, và Há»· tâm chúng ta cÅ©ng là vô biên vô lượng.
d) Biết tha thứ:
Dấu hiệu thứ tư của Từ tâm hiện diện là biết tha thứ, tức là Xả tâm.
Chữ Xả có nhiá»u nghÄ©a tùy theo category, nhóm. Xả có nghÄ©a là buông bá», không dÃnh mắc và o thế gian; xả cÅ©ng có nghÄ©a là vượt qua được tâm Tá»± hà o bà máºt trong thiá»n định. Còn trong Tứ vô lượng tâm, Xả có nghÄ©a là tha thứ.
Sống ở trên Ä‘á»i nà y, nếu chÆ°a thà nh Pháºt thì ai cÅ©ng còn có lá»—i cả. Mình cÅ©ng còn khuyết Ä‘iểm và ngÆ°á»i chung quanh cÅ©ng váºy. Äiá»u quan trá»ng là phải biết tha thứ nhau để tiếp tục thÆ°Æ¡ng yêu nhau.
Nguyên tắc của tâm lý là khi thÆ°Æ¡ng ai, ta dá»… tha thứ khi ngÆ°á»i đó có lá»—i. Có nhiá»u đứa con ngá»— nghịch bất hiếu, váºy mà cha mẹ vẫn kiên tâm chịu Ä‘á»±ng tha thứ mãi để mong con có ngà y hối háºn quay vá». Biết tha thứ là đức Ä‘á»™ lá»›n của những báºc chân sÆ° thánh triết.
Tuy nhiên , có 2 cá»±c Ä‘oan mà ngÆ°á»i đệ tá» Pháºt nên tránh khi thấy ngÆ°á»i khác có lá»—i:
- Thứ nhất, thấy ngÆ°á»i có lá»—i, ta liá»n Ä‘em ra công kÃch, chê bai, rêu rao, khinh bỉ, vá»›i tâm ác Ä‘á»™c.
- Thứ hai, thấy ngÆ°á»i có lá»—i, ta bá» mặc cho há» tiếp tục phạm lá»—i, xem nhÆ° không dÃnh dáng gì tá»›i mình cả.
Cả hai Ä‘á»u là sai lầm, và có tá»™i.
Khi thấy lá»—i của ngÆ°á»i, nếu ta Ä‘em ra chê bai, sau nà y ta sẽ mắc đúng lá»—i lầm đó. Ngược lại, nếu ta bá» mặc, sau nà y ta cÅ©ng mắc đúng lá»—i lầm đó. Ngoà i ra, ta còn có thể bị quả báo mù hay Ä‘iếc vì ta đã là m ngÆ¡ giống nhÆ° không nghe không thấy trÆ°á»›c sai lầm của ngÆ°á»i khác. Äúng ra, ta phải có bổn pháºn tìm cách giúp ngÆ°á»i sá»a chữa để há» tiến lên, chứ không được bá» mặc.
Nếu có duyên, ta có thể góp ý trá»±c tiếp; nếu Ãt duyên, ta có thể nhá» ngÆ°á»i đức Ä‘á»™ nói giùm. Pháºt Pháp má»—i ngà y sẽ được hoà n thiện phát triển nếu chúng ta biết giúp nhau vượt qua lá»—i lầm nhÆ° thế. DÄ© nhiên là chỉ bởi lòng thÆ°Æ¡ng yêu chúng ta má»›i được phép nói vá» lá»—i lầm của huynh đệ. Nếu không có lòng thÆ°Æ¡ng yêu, chúng ta không đủ sức thuyết phục, mà chỉ Ä‘em lại giáºn há»n tá»± ái nhiá»u thêm.
Nhá» có lòng tha thứ nên ta má»›i đủ chịu khó khuyên ngÆ°á»i vượt qua lầm lá»—i.
Vì chúng sinh vô lượng, lỗi lầm chúng sinh cũng là vô lượng, nên Xả tâm chúng ta cũng phải vô biên vô lượng như thế.
4. Từ tâm đem lại thắng phước:
Tám Ãch lợi theo kinh bá»™ Tăng Chi:
Trong kinh bá»™ Tăng Chi, Pháºt nói ngÆ°á»i tu táºp thuần thục Từ tâm sẽ được 8 lợi Ãch nhÆ° sau:
- Äược yên là nh trong Ä‘á»i sống, lúc thức. Sở dÄ© tâm trà ta được yên là nh trong Ä‘á»i sống vì ta không báºn tâm lo cho mình nữa. Chỉ những ngÆ°á»i Ãch ká»· báºn tâm lo cho mình quá đáng thì má»›i bị dằn vặt bất an.
- Äược yên là nh trong giấc ngủ. Trong Ä‘á»i sống ta bình an thì tá»± nhiên giấc ngủ cÅ©ng yên là nh. Tuy nhiên Pháºt không nói nguyên nhân tâm lý Ä‘Æ¡n thuần mà nói vá» phÆ°á»›c. NgÆ°á»i có Từ tâm, tá»± nhiên được phÆ°á»›c rÆ¡i và o ná»™i tâm khiến tâm rất bình an. Ngược lại, nếu ta bị những bệnh lý vá» thần kinh não nhÆ° căng thẳng, mất ngủ, há»—n loạn, ảo giác… nên hiểu ngay đó là do má»™t lá»—i lầm nà o đó. Ta nên khởi tâm Từ bi vá»›i chúng sinh sẽ thấy thuyên giảm rõ rệt.
- Äược chÆ° Thiên Ä‘á»™ trì. NhÆ° đã nói, khi ta tác ý thÆ°Æ¡ng yêu chúng sinh thì hà o quang phát ra liá»n, và chÆ° Thiên nhìn thấy. ChÆ° Thiên cÅ©ng là những ngÆ°á»i đã từng tu táºp Từ bi nên rất yêu quý ngÆ°á»i tu táºp từ bi nhÆ° váºy. ChÆ° thiên sẽ thÆ°á»ng xuyên âm thầm gia há»™ Ä‘á»™ trì cho ta trong cuá»™c sống và công việc.
- Yêu tinh quá»· ma không xâm phạm. Ngoà i khả năng cảm hóa, lòng Từ bi còn có kết quả là tạo thà nh uy lá»±c. Nhìn thấy má»™t ngÆ°á»i có tâm Từ, phi nhân vừa quý mến vừa nể sợ nên không có ý định xâm phạm. Nhiá»u ngÆ°á»i bị các vong linh quấy phá, đã khéo léo quán Từ bi liá»n thoát nạn. Quán Từ bi hiệu quả hÆ¡n dùng chú thuáºt trấn ếm. Chú thuáºt chỉ trấn ếm tạm thá»i, và dá»… gây thù oán. Năng lá»±c của Từ tâm vượt lên cao để cảm hóa các chúng sinh trong cõi vô hình đó.
- Äá»™c trùng Ä‘ao kiếm không xâm phạm. Chúng ta bất ngá» khi nghe Pháºt ấn chứng Ä‘iá»u nà y đối vá»›i ngÆ°á»i tu táºp Từ tâm thuần thục. Do nghiệp quá khứ, chúng ta có thể bị những tai há»a phiá»n toái của cõi giá»›i nà y là trúng Ä‘á»™c, hoặc bị gÆ°Æ¡m đâm, súng bắn… Những tai nạn nà y rất dá»… xảy ra vá»›i má»i ngÆ°á»i. Váºy mà Pháºt cả quyết ai tu táºp Từ tâm thuần thục sẽ không bị các tai há»a đó. NhÆ° thế ta thấy rằng năng lá»±c của Từ tâm rất vÄ© đại.
- Äược má»i ngÆ°á»i chung quanh yêu mến. Äiá»u nà y dá»… hiểu vì ngÆ°á»i đầy ắp yêu thÆ°Æ¡ng sẽ khiến cho ngÆ°á»i chung quanh yêu mến má»™t cách tá»± nhiên. Những khi có dịp ở chốn đông ngÆ°á»i, ta hãy thá»±c táºp rải tâm từ vá»›i má»i ngÆ°á»i, sẽ thấy những kết quả thú vị.
- Khi chết sinh vá» cõi trá»i. Chúng ta hoà n toà n không nghi ngá» khi cho rằng má»™t ngÆ°á»i thuần thục Từ tâm sẽ sinh vá» cõi trá»i sau khi chết. Cõi trá»i là nÆ¡i trú ngụ của những chúng sinh hết sức thánh thiện, trong đó, tâm Từ bi là má»™t thuá»™c tÃnh chiếm vị trà hà ng đầu.
- Và cuối cùng là sẽ được Giải thoát. Muốn giải thoát phải hết hẳn Ngã chấp. Tâm Từ bi chÃnh là sức mạnh quan trá»ng khiến ta xa lìa Ngã chấp dần dần. Khi thÆ°Æ¡ng yêu chúng sinh, chúng ta dá»… dà ng quên mình để sống Ä‘á»i vị tha. Từng hà nh Ä‘á»™ng cụ thể giúp đỡ chúng sinh là từng nhát búa đốn phá Ngã chấp. Nếu chỉ suy nghÄ© vá» việc giúp đỡ má»i ngÆ°á»i mà không có hà nh Ä‘á»™ng cụ thể, Ngã chấp vẫn không lung lay bao nhiêu. Vì váºy phải thá»±c sá»± bắt tay là m nên những Ä‘iá»u lợi Ãch cụ thể cho chúng sinh, đó là con Ä‘Æ°á»ng Ä‘i đến công đức và giải thoát.
Trong tâm chúng ta luôn tồn tại má»™t Bản Ngã nguy hiểm. ChÃnh Bản ngã nà y đã tạo nên Ãch ká»·, tham lam, thù háºn và trôi lăn sinh tá». NhÆ°ng cÅ©ng chÃnh trong tâm nà y má»›i có má»™t con Ä‘Æ°á»ng Ä‘Æ°a đến Niết bà n giải thoát tuyệt đối. Chúng ta phải bắt đầu tu táºp nÆ¡i chÃnh ná»™i tâm nà y, nhÆ°ng chúng ta không được dừng lại nÆ¡i ná»™i tâm nà y. Tâm là con Ä‘Æ°á»ng, nhÆ°ng con Ä‘Æ°á»ng nà y có giặc, đó là Bản ngã.
Chúng ta phải Ä‘i trên con Ä‘Æ°á»ng tâm nà y bằng thiá»n định, nhÆ°ng dù đạt mức Ä‘á»™ định nhÆ° thế nà o, chúng ta cÅ©ng không được dừng lại ở tâm để ca ngợi tâm, tôn vinh tâm, vì nhÆ° váºy là chÆ°a thoát được hang ổ của Bản ngã. Khi đạt được định, tâm sẽ rất vi diệu, sáng tá», rá»—ng rang, thanh tịnh, dá»… là m ta hiểu lầm rằng đó là mục Ä‘Ãch cuối cùng đã đến. NhÆ°ng hoà n toà n không phải váºy. Dù vi diệu đến nhÆ° thế nà o, Bản ngã vẫn bà máºt tồn tại.
Khi tu vá»›i các báºc đạo sÆ° trứ danh Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i là Alara Kalama, hoặc Uddukka Ramaputta, Pháºt đã chứng được những trạng thái thiá»n định cá»±c kỳ cao siêu vi diệu. NhÆ°ng Pháºt đã nhanh chóng nghi ngá» vá» sá»± tồn tại của Bản ngã nên đã từ giã ra Ä‘i. Äến khi nháºp định suốt 49 ngà y dÆ°á»›i cá»™i cây Bồđá», Pháºt má»›i tháºt sá»± thoát ra khá»i tâm thức để chấm dứt Ngã chấp, và trở thà nh toà n thể vÅ© trụ, thà nh tá»±u Chánh đẳng Chánh giác.
Chúng ta phải lấy tấm gÆ°Æ¡ng đó cho cuá»™c Ä‘á»i tu táºp của mình, nghÄ©a là mãi mãi cảnh giác vá»›i Bản Ngã. Dù chúng ta có thà nh tá»±u đạo đức sâu sắc, dù chúng ta có thà nh tá»±u thiá»n định cao siêu, hãy tá»± nhÅ© rằng vẫn chÆ°a phãi thoát được Ngã chấp sâu kÃn. Biết nhÆ° váºy để chúng ta không chủ quan tá»± mãn.
Niết bà n mà Pháºt tìm được không phải ỡ trong tâm, mà là bản thể của toà n vÅ© trụ. NhÆ°ng muốn tìm được Niết bà n đó, chúng ta phải Ä‘i hết con Ä‘Æ°á»ng tâm nà y, bằng thiá»n định. Tâm Từ bi sẽ là má»™t trong những phÆ°Æ¡ng tiện Ä‘Æ°a ta Ä‘i trên con Ä‘Æ°á»ng tâm nà y.
|
08-09-2008, 08:50 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
4.KHIÊM Háº
Trên con Ä‘Æ°á»ng tu táºp Pháºt Pháp, để đạt thà nh vô lượng công hạnh, vô lượng công đức, chúng ta phải huân táºp 3 tâm hạnh căn bản quan trá»ng nhất. Từ 3 tâm hạnh nà y, vô số pháp là nh khác má»›i có thể xuất hiện tiếp theo được. 3 tâm hạnh đó là :
- Thứ nhất là lòng tôn kÃnh Pháºt
- Thứ hai là lòng từ bi
- Thứ ba là tâm khiêm hạ.
Ba tâm hạnh nà y giống nhÆ° 3 chân kiá»ng của má»™t cái vạc, cái đỉnh mà trên đó ta sẽ có thể đặt tiếp theo vô số những báu váºt khác của tiến trình tu táºp.
Vô số công hạnh khác nhÆ° Nhẫn nhục, Vi tha, Trầm tÄ©nh, Bình đẳng, Hoan há»· vân vân… Ä‘á»u chỉ có thể thà nh tá»±u tốt đẹp trên ná»n tảng của 3 tâm hạnh đó mà thôi.
1. Ngã mạn là bệnh lá»›n của lòai ngÆ°á»i:
Nếu chúng ta kiên nhẫn tu hà nh, sẽ cà ng lúc thu tháºp được nhiá»u công đức là nh, tÃch lÅ©y được nhiá»u thắng phÆ°á»›c, rồi dần dần đạt được nhiá»u thà nh công. Äó là điá»u chắc chắn. NghÄ©a là ngay từ ban đầu, chúng ta đã Ä‘i đúng hÆ°á»›ng, đã Ãt phạm sai lầm nên má»›i có kết quả tốt đẹp vá» sau.
NhÆ°ng Ä‘iá»u trá»› trêu là từ những cái rất đúng rất đẹp đó, má»™t sai lầm xuất hiện. Äó là tâm kiêu mạn.
Tâm kiêu mạn là má»™t loại tình cảm thÃch thú, khoái trá, hả hê, sung sÆ°á»›ng khi thấy mình hÆ¡n ngÆ°á»i khác.
Chuyện hÆ¡n thua nhau là chuyện bình thÆ°á»ng ở trên Ä‘á»i. Có khi ta hÆ¡n ngÆ°á»i, có khi ngÆ°á»i hÆ¡n ta. Khi ta hÆ¡n, ta vẫn biết là ta hÆ¡n; khi ngÆ°á»i hÆ¡n, ngÆ°á»i vẫn biết là ngÆ°á»i hÆ¡n. Äó là chuyện bình thÆ°á»ng không có gì là sai trái. Äiá»u nguy hiểm chÃnh là tình cảm khoái trá Ä‘i kèm theo đó. Sá»± khoái trá đó gây cho ngÆ°á»i ta cảm giác hạnh phúc.
Nhiá»u ngÆ°á»i còn bị ảo tưởng là mình vượt hÆ¡n ngÆ°á»i khác trong khi tháºt sá»± thì thua kém rất nhiá»u. NhÆ°ng khi tá»± cho mình hÆ¡n ngÆ°á»i, má»™t sá»± khoái chÃ, sung sÆ°á»›ng cÅ©ng có mặt.
Má»—i khi hưởng thụ niá»m vui sÆ°á»›ng hạnh phúc, chúng ta luôn luôn bị hao tổn bá»›t phÆ°á»›c mà mình đã gây tạo trong quá khứ, đó là quy luáºt tất nhiên của Nhân quả. NhÆ°ng có những niá»m vui không là m hao tổn phÆ°á»›c bao nhiêu, và dụ nhÆ° cảm giác hạnh phúc khi là m được việc từ thiện. Hoặc tháºm chà có loại niá»m vui còn là m tăng thêm công đức, và dụ nhÆ° ta vui mừng khi thấy ngÆ°á»i khác thà nh công hạnh phúc, theo đúng Há»· tâm trong Tứ vô lượng tâm.
Còn lại, hầu hết sá»± thụ hưởng niá»m vui Ä‘á»u là m tiêu hao bá»›t phÆ°á»›c trong quá khứ. Tuy nhiên, có má»™t khoái cảm, mà khi hưởng thụ nó, là m chúng ta thiệt hại không lÆ°á»ng được, đó là sá»± sung sÆ°á»›ng khi cho rằng mình vượt hÆ¡n ngÆ°á»i khác. Khoái cảm đó, ý nghÄ© đó gá»i là tâm kiêu mạn.
Và dụ nhÆ° trong há»c táºp, đôi khi chúng ta vượt trá»™i hÆ¡n các bạn cùng lá»›p; trong kinh doanh, đôi khi chúng ta thà nh công hÆ¡n đồng nghiệp; trong nghệ thuáºt, đôi khi chúng ta được ái má»™ hÆ¡n nghệ sÄ© khác; trong diá»…n giảng, đôi khi chúng ta thu hút hÆ¡n các đồng đạo khác vân vân… Äó Ä‘á»u là những chuyện bình thÆ°á»ng trên thế gian nà y, vì cuá»™c Ä‘á»i vốn đầy những cái chênh lệch hÆ¡n kém nhÆ° thế. NhÆ°ng đến khi nà o chúng ta xuất hiện má»™t tình cảm của sá»± khoái trá thÃch thú vì được hÆ¡n ngÆ°á»i khác, đó là lúc tai há»a bắt đầu. Tâm kiêu mạn đó trÆ°á»›c hết sẽ phá vỡ những đức tÃnh tốt đẹp có sẵn trong lònh mình. Và dụ trÆ°á»›c đây ta là ngÆ°á»i trầm tÄ©nh, nhÆ°ng sau má»™t thá»i gian kiêu mạn, sá»± trầm tÄ©nh đó sẽ biến mất, thay và o đó là sá»± hấp tấp, vụt chạc, dá»… ná»—i nóng. Và dụ trÆ°á»›c đây ta là ngÆ°á»i hiá»n là nh, nhÆ°ng sau má»™t thá»i gian kiêu mạn, ta sẽ trở thà nh ngÆ°á»i ác Ä‘á»™c. Và dụ nhÆ° trÆ°á»›c đây ta sống Ä‘á»i thanh bai trong sạch, nhÆ°ng sau má»™t thá»i gian kiêu mạn, ta sẽ trở thà nh ngÆ°á»i ô nhiá»…m, vân vân…
Sau khi những đức tÃnh tốt đẹp trong tâm biến mất, Ä‘iá»u chắc chắn là chúng ta sẽ bắt đầu là m nhiá»u Ä‘iá»u báºy bạ sai lầm để tổm phÆ°á»›c trầm trá»ng. Và dụ chúng sẽ bắt đầu có thái Ä‘á»™ hống hách khinh dá»… ngÆ°á»i khác, hoặc ná»™ nạt mắng chưởi, hoặc mÆ°u mô thủ Ä‘oạn, hoặc sa Ä‘á»a đồi trụy…
Tiếp theo việc hết phÆ°á»›c là tà i năng biến mất dần dần. Theo luáºt Nhân quả, phÆ°á»›c đức sinh ra tà i năng. PhÆ°á»›c hết, tà i năng sẽ mất theo. Má»™t bà i báo đăng trên Giác Ngá»™ vá»›i tá»±a Ä‘á» Sống thiá»n kể vá» má»™t ni sÆ° được ngá»™ đạo trong má»™t tu viện ở Äại hà n. Sau khi ngá»™ đạo, ni sÆ° liá»n bá» dở trách nhiệm trông coi nấu bếp để ra Ä‘i dù đã được sá»± khuyến khÃch của các vị tôn túc là nên tiếp tục công quả cho hết thá»i hạn ấn định. Má»™t vị Bồtát cÅ©ng hiện ra trong giấc mÆ¡ cảnh báo rằng nếu ni sÆ° không công quả cho trá»n vẹn công đức thì sau nà y không thể thuyết pháp được. NhÆ°ng ni sÆ° đã bá» qua tất cả lá»i khuyên đó để ra Ä‘i. Và nhÆ° dá»± Ä‘oán, ni sÆ° đã không thể thuyết pháp trong suốt cuá»™c Ä‘á»i mình dù rất có uy tÃn vỠđạo hạnh.
Chuyện khác Có má»™t thầy tỳ kheo trẻ há»c kém so vá»›i đại chúng. Vì biết mình há»c dở nên thầy rất siêng năng công quả. Những việc khó khăn nặng nhá»c trong chùa Ä‘á»u được thầy xông pha gánh vác nhÆ° đắp Ä‘Æ°á»ng, bÆ¡m nÆ°á»›c, kể cả may quần áo cho huynh đệ. Sau nà y thầy có dá»± má»™t khóa há»c diá»…n giảng rồi vá» trụ trì má»™t ngôi chùa ở miá»n Tây, và bắt đầu Ä‘i thuyết giảng đây đó, rất được cảm tình của Pháºt tá». Nhiá»u huynh đệ ngạc nhiên vì kết quả bất ngá» nà y; trÆ°á»›c đó ai cÅ©ng nghÄ© thầy không thể nà o ngồi trên bục giảng.
Những câu chuyện nhÆ° thế chứng tá» má»™t quy luáºt của Nhân quả, phÆ°á»›c đã tạo ra tà i. Chúng ta cứ siêng năng là m các việc công đức rồi các công hạnh khác sẽ mở ra từ từ.
Ngược lại, khi kiêu mạn xuất hiện thì những đức tÃnh tốt khác bị đánh vỡ; khi những đức tÃnh tốt bị đánh vỡ thì những nghiệp bất thiện sẽ được gây tạo; khi những nghiệp bất thiện được gây tạo thì phÆ°á»›c hết; khi phÆ°á»›c hết thì tà i năng cÅ©ng biến mất theo. Äó là tiến trình tất nhiên của tâm kiêu mạn.
Thế là từ những thà nh công tốt đẹp, từ những khả năng đáng quý, từ những Æ°u Ä‘iểm ná»—i báºt, chúng ta sẽ khởi lên tâm kiêu mạn. Và rồi tâm kiêu mạn đó sẽ Ä‘Æ°a chúng ta trở lại tầm thÆ°á»ng nhÆ° buổi đầu chÆ°a có gì cả. Ngay khi thà nh công, mầm mống của thất bại đã có mặt; ngay khi tà i giá»i, mầm mống của kém dở đã khởi Ä‘á»™ng; ngay khi được Æ°u Ä‘iểm, mầm mống của khuyết Ä‘iểm cÅ©ng sinh ra. Äó là nghịch lý Ä‘au Ä‘á»›n, khiến chúng sinh khó lòng bứt phá để vượt lên thà nh má»™t vị thánh siêu thoát. Tất cả chỉ bởi vì tâm kiêu mạn.
Hiểu được Ä‘iá»u nà y, chúng ta phải tu táºp, phải chuẩn bị trÆ°á»›c tâm khiêm hạ rất kỹ lưỡng để đón chá» những thà nh công đến vá»›i cuá»™c Ä‘á»i mình. Vì do phÆ°á»›c Ä‘á»i trÆ°á»›c, biết đâu chúng ta cÅ©ng sẽ có những thà nh công đáng kể nà o đó trong Ä‘á»i. Bây giá» thì chÆ°a có gì, nhÆ°ng ai biết được ngà y mai Ä‘iá»u diệu kỳ nà o sẽ tá»›i. NhÆ°ng nếu chúng ta không đủ lòng khiêm hạ thì những thà nh công tÆ°Æ¡ng lai sẽ là con Ä‘Æ°á»ng dẫn đến địa ngục !
Những triá»u đại vua chúa nối tiếp trong lịch sá» cÅ©ng không ngoà i quy luáºt nghiệt ngã nà y. Thông thÆ°á»ng các vị vua đầu tiên là những ngÆ°á»i Ä‘i lên từ gian khó, biết sống khiêm tốn vì xuất thân từ quá khứ tầm thÆ°á»ng của mình. ChÃnh lối sống khiêm cung giữ mình nghiêm cẩn đó là m cho công đức còn thà nh tá»±u. NhÆ°ng đến những Ä‘á»i con cháu vá» sau vừa mở mắt chà o Ä‘á»i là đã được quỳ lạy, hầu hạ và lá»›n lên trong sá»± tôn xÆ°ng của má»i ngÆ°á»i. Do sống trong môi trÆ°á»ng “độc hại†của sá»± cung kÃnh đó từ bé nên các công chúa hoà ng tá» dÆ°á»ng nhÆ° khó biết được cảm giác tầm thÆ°á»ng kém cá»i là gì, lúc nà o cÅ©ng tá»± cho mình là ngÆ°á»i trên kẻ trÆ°á»›c. Há» bị buá»™c phải kiêu mạn. Vì kiêu mạn nên những đức tÃnh tốt đẹp của cha ông ban đầu không còn tồn tại nữa. Triá»u đại Ä‘i dần đến chá»— suy tà n vì những Ä‘á»i vua sau quá tệ hại.
Và dụ nhÆ° vua Lý Thái Tổ khai sinh triá»u đại nhà Lý là ngÆ°á»i văn võ song toà n, tà i đức kiêm tu. Vua thông thạo binh thÆ° đồ tráºn, võ há»c, toán số, tÆ°á»›ng số, y lý, văn chÆ°Æ¡ng. Vua có thể phi thân qua mái nhà bình thÆ°á»ng. SÆ° Vạn Hạnh là má»™t kỳ nhân phi thÆ°á»ng, đã dạy cho vua đầy đủ những khả năng của má»™t lãnh tụ xuất chúng. Vì thế vua má»›i được trá»ng dụng và o kinh đô chỉ huy toà n bá»™ quân giám vệ canh giữ kinh thà nh trÆ°á»›c khi được triá»u thần Ä‘Æ°a lên ngôi. Tà i đức của vua đã là m tất cả triá»u đình thán phục, nên khi vua Lê Ngá»a Triá»u mất, triá»u thần buá»™c phải nghÄ© tá»›i con ngÆ°á»i uy đức Ä‘Æ°á»ng bệ, tà i năng xuất chúng, đạo đức cao cả nà y.
Muốn hiểu được những nhân váºt phi thÆ°á»ng trong lịch sá», các nhà sá» há»c phải cá»±c kỳ thông minh, hoặc phải có nhiá»u khả năng gần giống nhÆ° váºy. Tiếc thay, các nhà sá» há»c khi tái hiện hình ảnh của các vÄ© nhân thÆ°á»ng không hiểu đầy đủ nhÆ° thế, chỉ bởi vì há» không há» biết các môn há»c mà ngÆ°á»i xÆ°a đã am tÆ°á»ng giá»i giắn, há» chỉ sở trÆ°á»ng vá» văn chÆ°Æ¡ng viết lách mà thôi.
Những Ä‘á»i vua kế theo cÅ©ng còn giữ được cái đức của Lý Thái Tổ trong tà i năng và tu táºp Pháºt Pháp nên được toà n dân tin yêu. Äến Ä‘á»i Lý Cao Tông, Lý Huệ Tông do hết phÆ°á»›c nên bị Trần Thủ Äá»™ cÆ°á»›p ngôi. NhÆ°ng má»™t số vÆ°Æ¡ng tá» chạy thoát qua Cao ly cÅ©ng gây nên những công nghiệp hiển hách, đã từng giúp Cao ly đánh bại quân Mông cổ. Lúc đó ngÆ°á»i Việt chúng ta đã thắng quân Mông cổ tại 2 nÆ¡i, má»™t tại quê hÆ°Æ¡ng mình, má»™t tại Cao ly; có ngÆ°á»i còn là m đến tể tÆ°á»›ng Cao ly.
Triá»u đại nhà Trần cÅ©ng váºy, những vị vua đầu tiên cá»±c kỳ giá»i và má»™ Pháºt Pháp không kém các vua nhà Lý. Vua Lý Thái Tông quả tháºt là má»™t thiá»n sÆ° cÆ° sÄ©, đã để lại những tác phẩm thiá»n há»c, Pháºt há»c giá trị. Vua Thánh Tông, Nhân Tông sống nhÆ° thánh. Riêng vua Nhân Tông đã xuất gia để trở thà nh sÆ¡ tổ của thiá»n phái Trúc lâm Yên tá». NhÆ°ng những Ä‘á»i vua sau thì kém dần, cuối cùng bị Hồ Quý Ly cÆ°á»›p ngôi, nhÆ° cách Thủ Äá»™ đã đối xá» vá»›i nhà Lý.
Riêng triá»u đại nhà Trần đã xuất hiện má»™t Trần Quốc Tuấn vô cùng kiệt hiệt. Ông đã lãnh đạo quân Ä‘á»™i má»™t cách xuất sắc để đánh bại quân Ä‘á»™i Mông cổ 3 lần, giữ gìn vẹn toà n bá» cõi. CÅ©ng nhÆ° các hoà ng thân khác của nhà Trần, Quốc Tuấn cÅ©ng tinh thông võ nghệ, binh thÆ°, đồ tráºn, và cÅ©ng hâm má»™ Pháºt Pháp. Các vÆ°Æ¡ng tá» nhà Trần và nhà Lý Ä‘á»u giống nhau ở chá»— rất sở trÆ°á»ng vỠ“ná»™i lá»±câ€, má»™t công phu đặc biệt của võ há»c nhằm tạo nên sức mạnh lạ thÆ°á»ng, rất giống vá»›i Thiá»n và Yoga. ChÃnh công phu Ná»™i lá»±c nà y đã tạo thà nh tinh thần bất khuất của tÆ°á»›ng sÄ© bấy giá», bên cạnh phong cách hiá»n là nh của đạo Pháºt. Lá»›n tuổi, việc nÆ°á»›c đã yên, Ông bèn Ä‘i chuyên sâu vá» Thiá»n định.
Äạo Pháºt cÅ©ng không ra ngoà i quy luáºt đó. Và o những giai Ä‘oạn Pháºt Pháp hÆ°ng thịnh, từ vua tá»›i quan Ä‘á»u má»™ đạo và tôn trá»ng Tăng Ni. Các chùa thÆ°á»ng xuyên được lá»… bái cúng dÆ°á»ng. Tu sÄ© là lá»›p ngÆ°á»i được nhiá»u Æ°u đãi. Sống trong má»™t không khà mà đi tá»›i đâu cÅ©ng được má»i ngÆ°á»i cung kÃnh, lá»… bái, tôn sùng thì chỉ có thánh má»›i giữ được tâm bất Ä‘á»™ng, còn lại Ä‘a phần Ä‘á»u phải thÃch thú tá»± hà o, và đi dần đến kiêu mạn. NhÆ°ng dù sao nếu từ lúc bắt đầu và o chùa mà ngÆ°á»i tu được rèn luyện kỹ cà ng vá» tâm khiêm hạ thì cÅ©ng không đến ná»—i bị sá»± cung kÃnh của má»i ngÆ°á»i là m cho kiêu mạn quá đáng. NhÆ°ng tiếc rằng má»™t thá»i gian dà i, các chùa không biết chuẩn bị cho ngÆ°á»i má»›i tu tâm khiêm hạ, nên trong hoà n cảnh thuáºn tiện được nhiá»u Æ°u đãi, ngÆ°á»i tu bị tâm kiêu mạn đánh gục.
Các vị chân sÆ° đầu tiên thÆ°á»ng là ngÆ°á»i có đạo hạnh cao cả, mở mang Pháºt Pháp khiến cho từ quan tá»›i dân Ä‘á»u ngưỡng má»™ kÃnh trá»ng. Những tu sÄ© vá» sau không có gì đặc sắc nhiá»u nhÆ°ng vẫn được hưởng lây sá»± Æ°u đãi đó, nên dá»… dà ng sinh tâm tá»± tôn kiêu mạn.
Khi đã kiêu mạn rồi thì, nhÆ° đã biết, các đức tÃnh của ngÆ°á»i tu đó mất dần, các nghiệp bất thiện được gây tạo dần, và Pháºt Pháp cÅ©ng vì thế mà tuá»™t dốc theo. Lúc đó ta sẽ thấy các tu sÄ© thÆ°á»ng là ngÆ°á»i tham lam, Ãch ká»·, già nh giáºt, nói xấu lẫn nhau, vu khống qua lại, tÃnh toán hÆ¡n thua, phạm hạnh khuyết lở…. Những năng lục tâm linh của ngÆ°á»i tu cạn kiệt dần. Má»i ngÆ°á»i nhìn và o cà ng lúc cà ng cÆ°á»i chê, gièm pha, hủy báng chung cả Pháºt Pháp. Äó là giai Ä‘oạn Pháºt Pháp tháºt sá»± Ä‘i và o giai Ä‘oạn suy vong nguy hiểm.
Lúc đó có thể có má»™t vị Bồtát nà o đó ở trên cõi trá»i thấy nhÆ° váºy, Ä‘á»™ng tâm phát nguyện sinh xuống cõi ngÆ°á»i để chấn hÆ°ng lại, và Pháºt Pháp sẽ được tạm thá»i hÆ°ng thịnh lần nữa. Chúng ta may mắn là còn có những vị Bồtát luôn theo dõi tình trạng Pháºt Pháp để ra tay cứu giúp.
Tình trạng Pháºt Pháp hiện nay chÆ°a hẳn là suy, cÅ©ng chÆ°a hẳn là hÆ°ng. ChÆ°a suy vì ta còn thấy nhiá»u ngÆ°á»i theo Pháºt, còn thấy chùa chiá»n tiếp tục phát triển, giáo pháp còn được tuyên giảng đây đó. NhÆ°ng cÅ©ng chÆ°a hÆ°ng vì tu sÄ© vẫn chÆ°a chiếm được niá»m tin yêu mạnh mẽ của quần chúng, vẫn còn chia rẽ nói xấu lẫn nhau.
Äạo Pháºt ngà y nay chÆ°a được diá»…m phúc nhÆ° ngà y xÆ°a là được vua chúa tôn thá», quan lại ngưỡng má»™. Các tu sÄ© có ngÆ°á»i tốt và cÅ©ng có ngÆ°á»i xấu, mà lẽ ra tỉ lệ ngÆ°á»i chân tu phải chiếm đại Ä‘a số má»›i đúng. Äây đúng là tình trạng lá»ng lá»ng lÆ¡ lÆ¡.
Trách nhiệm của Tăng Ni Pháºt tá» hiện nay là phải là m sao cho Pháºt Pháp hÆ°ng thịnh trở lại rõ rệt, phải chấm dứt tình trạng lá»ng lÆ¡ ná»a vá»i nà y. Trách nhiện nà y rất khó khăn nặng ná», nhÆ°ng còn có thể là m được chứ chÆ°a phải là lúc Pháºt Pháp suy đồi hẳn. Khi Pháºt Pháp đã suy đồi thì chỉ có Bồtát má»›i xuất hiện vá»±c dáºy ná»—i, chứ chúng ta không đủ sức.
NhÆ°ng muốn phát huy Pháºt Pháp, chúng ta phải bắt đầu từ nÆ¡i chÃnh mình trÆ°á»›c, chứ không phải bắt đầu xây chùa trÆ°á»›c. Chúng ta không nên sốt ruá»™t Ä‘i váºn Ä‘á»™ng nÆ¡i nà y nÆ¡i kia vá»™i mà nên âm thầm tu dưỡng đạo đức nÆ¡i chÃnh mình trÆ°á»›c. Nhiá»u ngà y tháng tu dưỡng Äạo đức và Tâm linh sẽ khiến ta có năng lá»±c kỳ lạ để thuyết phục má»i ngÆ°á»i tu hà nh chân chÃnh trở lại. Khi đó má»—i lá»i ta nói ra nặng nhÆ° núi, mạnh nhÆ° bão tố, cuốn hút nhÆ° xoáy nÆ°á»›c sâu khiến nhiá»u ngÆ°á»i phải thức tỉnh.
Cà ng lúc cà ng có nhiá»u ngÆ°á»i thức tỉnh tu hà nh chân chÃnh thì đạo Pháºt bắt đầu hÆ°ng thịnh dần dần trở lại. Äó là con Ä‘Æ°á»ng đúng đắn nhất.
NgÆ°á»i nà o đã từng vất vả đấu tranh vá»›i lầm lá»—i của mình, thanh lá»c ná»™i tâm mình, biết tôn trá»ng má»i ngÆ°á»i, giữ gìn tâm khiêm hạ, tá»± xem mình nhÆ° cát bụi cá» rác, trải lòng thÆ°Æ¡ng yêu muôn loà i, âm thầm thiá»n định nhiếp tâm… sẽ tạo thà nh má»™t cái gá»i là đạo lá»±c. Từ đạo lá»±c nà y, những ngÆ°á»i nghe ta nói Ä‘á»u bị lay Ä‘á»™ng dữ dá»™i, không thể ngồi yên nữa, và phải bÆ°á»›c tá»›i. Thiếu đạo lá»±c, ngÆ°á»i nghe sẽ nhà m chán dần, vì mÆ¡ hồ biết rằng ngÆ°á»i nói chỉ láºp lại suông cái gì đã há»c chứ không thá»±c hà nh trÆ°á»›c.
NgÆ°á»i có kinh nghiệm thá»±c hà nh sẽ hiểu biết Ä‘Æ°á»ng Ä‘i nÆ°á»›c bÆ°á»›c cặn kẽ hÆ¡n, và đương nhiên sẽ trình bà y vấn Ä‘á» kỹ lưỡng chi tiết hÆ¡n, do đó ngÆ°á»i nghe dá»… hiểu hÆ¡n. NgÆ°á»i không thá»±c hà nh nói quanh co má»™t hồi không dÃnh dáng và o thá»±c tế để có thể giúp ngÆ°á»i nghe biết cách thá»±c hà nh theo.
Và dụ khi ta nói vá» lòng Từ bi, nếu đã có thá»±c hà nh trÆ°á»›c, tá»± nhiên ngÆ°á»i nghe cảm nghe má»™t sức mạnh thÆ°Æ¡ng yêu truyá»n sang và buá»™c há» phải thÆ°Æ¡ng yêu tiếp tục truyá»n sang ngÆ°á»i khác nữa. Nếu ngÆ°á»i nói không thá»±c hà nh, ngÆ°á»i nghe không thấy cảm Ä‘á»™ng và không cần phải thÆ°Æ¡ng yêu ai nữa.
Ngay cả ngÆ°á»i tu sÄ© cÅ©ng váºy, nếu nghe giảng từ những tâm hồn rá»—ng thì cÅ©ng không muốn thá»±c hà nh. Vì váºy, muốn cho Pháºt Pháp hÆ°ng thịnh, má»—i ngÆ°á»i chúng ta phải tu hà nh siêng năng kỹ lưỡng hÆ¡n rất nhiá»u. Mà việc tu hà nh phải bắt đầu bằng cách xét lá»—i của mình trÆ°á»›c. Trong các lá»—i vá» Äạo đức, kiêu mạn là cánh cá»a đầu tiên mở Ä‘Æ°á»ng và o cõi quá»·.
Những yếu tố khiến ta kiêu mạn
Má»™t, hÆ¡n ngÆ°á»i khác vá» tà i năng. Äây là nguyên nhân chÃnh Ä‘Æ°a đến kiêu mạn rõ rệt nhất. Thông thÆ°á»ng thì ngÆ°á»i có tà i vượt hÆ¡n ngÆ°á»i khác dá»… được kÃnh trá»ng nhất, vì váºy ngÆ°á»i ta hay tranh hÆ¡n nhau vá» tà i năng để chiếm được sá»± ngưỡng má»™ thán phục của má»i ngÆ°á»i. NgÆ°á»i có tà i rồi thì bị sá»± khoái trá của cảm giác hÆ¡n ngÆ°á»i chiếm lấy tâm hồn. Äó chÃnh là kiêu mạn vì tà i năng.
Và dụ cùng là ca sÄ©, ngÆ°á»i nà y dá»… bị cảm giác là mình ca hay nhất; trong há»a sÄ© cÅ©ng bị cảm giác tranh mình đẹp nhất. Ngay cả giảng sÆ° Pháºt há»c cÅ©ng vẫn có ý nghÄ© là mình giảng hay nhất.
Vì váºy ngÆ°á»i có tà i phải biết diệt trừ kiêu mạn, biết tôn trá»ng má»i ngÆ°á»i, lúc nà o cÅ©ng mong sao cho má»i ngÆ°á»i giá»i hÆ¡n mình.
Hai, hÆ¡n ngÆ°á»i vỠđịa vị, hoặc bằng cấp. NgÆ°á»i có chức quyá»n lá»›n hÆ¡n thì Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên phải được nhiá»u ngÆ°á»i vâng lá»i hÆ¡n, kÃnh trá»ng hÆ¡n. ChÃnh vì thÆ°á»ng xuyên được nhiá»u ngÆ°á»i kÃnh trá»ng vâng lá»i nên kẻ có địa vị lá»›n dá»… bị kiêu mạn vì chức vụ của mình. Và dụ má»™t ngÆ°á»i là chủ tịch sẽ bị ý niệm chủ tịch Ä‘eo đẳng tâm hồn mình má»—i khi tiếp xúc vá»›i ngÆ°á»i, không quên được. Äúng ra chỉ nên nhá»› tá»›i trách nhiệm chủ tịch mà mình phải gánh vác hÆ¡n là nhá»› đến địa vị chủ tịch đó. Có nhiá»u ngÆ°á»i lãnh đạo quốc gia mà thái Ä‘á»™ rất khiêm hạ chỉ bởi vì há» biết quên địa vị khi tiếp xúc vá»›i má»i ngÆ°á»i.
Ba, hÆ¡n ngÆ°á»i vá» tuổi tác. Hầu hết má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u bị kiêu mạn vá» tuổi tác, trừ những ngÆ°á»i chết non. Theo táºp quán à đông, ngÆ°á»i nhá» tuổi phải biết kÃnh trá»ng ngÆ°á»i lá»›n tuổi. Äây là nét văn hóa đẹp của à đông. Riêng Việt Nam, để bà y tá» lòng kÃnh trá»ng, chúng ta còn có rất nhiá»u đại từ để phân biệt ngÆ°á»i trên ngÆ°á»i dÆ°á»›i rõ rà ng.
Và nhÆ° thế, khi còn nhá», số ngÆ°á»i lá»›n tuổi nhÆ° ông bà cô chú bác anh chị để chúng ta kÃnh trá»ng đầy khắp chung quanh. Do đó, vô tình chúng ta thà nh tá»±u tâm khiêm hạ, mà khi có tâm khiêm hạ, chúng ta sẽ thà nh tá»±u nhiá»u công đức là nh vá» sau. Äến khi lá»›n dần lên, ngÆ°á»i lá»›n để ta kÃnh trá»ng chết dần, ngÆ°á»i nhá» hÆ¡n nhÆ° con cháu em út phải kÃnh trá»ng ta sinh ra nhiá»u thêm. Ta bÆ°á»›c dần và o má»™t môi trÆ°á»ng được kÃnh trá»ng, ngược hẳn vá»›i lúc nhá». Äây chÃnh là lúc nguy hiểm vì khi “bị†kÃnh trá»ng nhiá»u nhÆ° thế, chúng ta sẽ rÆ¡i và o cảm giác khoái chà của kiêu mạn lúc nà o không hay. Ta bị đẩy và o kiêu mạn mà mình không há» muốn. Và nhÆ° đã nói, kiêu mạn là m hÆ° há»ng tâm hồn nhanh chóng.
Ngạn ngữ Việt Nam có câu: Già sinh táºt, đất sinh cá», là do ông bà ta đúc kết từ kinh nghiệm cuá»™c sống thá»±c tế. Ông bà ta thấy sao ai lá»›n tuổi rồi tá»± nhiên khó tÃnh cáu gắt, há»n giáºn, bèn gá»i là già sinh táºt, mà không hiểu tại sao, bèn cho rằng chuyện già sinh táºt cÅ©ng tá»± nhiên nhÆ° đất sinh cá» váºy thôi. Tháºt ra sinh táºt là dấu hiệu tâm hồn bị há»ng, bởi kiêu mạn. Khi chÆ°a bị kiêu mạn bởi tuổi tác, chúng ta dá»… là ngÆ°á»i Ä‘á»™ lượng, tha thứ, từ tốn dá»… thÆ°Æ¡ng. Khi có kiêu mạn vì tuổi tác rồi, những đức tÃnh dá»… thÆ°Æ¡ng hồi trẻ mất dần, chúng ta bắt đầu xuất hiện thái Ä‘á»™ hay cá»± ná»±, nằm bá» cÆ¡m không ăn, trách móc há»n dá»—i đủ chuyện là m con cháu khổ sở.
Äể tránh bệnh sinh táºt lúc già đó, chúng ta phải chuẩn bị tu táºp tâm khiêm hạ ngay từ bây giá», nếu không vá» già là m khổ con khổ cháu.
Ngay cả ngÆ°á»i tu sÄ© cÅ©ng váºy, tuổi đạo cà ng lá»›n cà ng dá»… bị kiêu mạn vì hạ lạp. Lá»… nghi cung kÃnh trong đạo Pháºt còn kỹ lưỡng hÆ¡n ngoà i Ä‘á»i rất nhiá»u nên ngÆ°á»i má»›i tu buá»™c phải có thái Ä‘á»™ rất má»±c tôn trá»ng ngÆ°á»i tu lâu. Và quy luáºt tâm lý khắc nghiệt đó cÅ©ng không buông tha ai cả. NgÆ°á»i tu lâu cÅ©ng sẽ bị kiêu mạn, tháºm chà còn nặng hÆ¡n ngÆ°á»i Ä‘á»i, vì tuổi tác trong đạo, nếu ngÆ°á»i nà y không tu táºp sâu sắc tâm khiêm hạ.
Tháºt ra phải tu chứng đến Alahán má»›i bứng hết gốc rá»… của kiêu mạn, theo nhÆ° Pháºt nói. Tu đến quả vị Anahà m thứ ba mà mạn trong 5 hạ phần kiết sá» cÅ©ng còn. Phải chứng hẳn Alahán má»›i hết hẳn cái kiết sá» mạn đó. Do đó bây giá» tuy chÆ°a chứng Alahán, nghÄ©a là chÆ°a hoà n toà n hết kiêu mạn, nhÆ°ng chúng ta khéo tu táºp tâm Khiêm hạ cÅ©ng có thể ká»m giữ tâm ý mình để không tạo nghiệp khoe khoang hay khinh thÆ°á»ng ngÆ°á»i khác.
Bốn, khi được ngÆ°á»i tôn trá»ng vâng lá»i. Có nhiá»u nguyên nhân để được ngÆ°á»i khác tôn trá»ng vâng lá»i, nhÆ°ng má»™t khi đã được tôn trá»ng vâng lá»i rồi thì tâm kiêu mạn rất dá»… xuất hiện.
Tâm lý con ngÆ°á»i ai cÅ©ng muốn được tôn trá»ng, được vâng lá»i. Ta chỉ thÃch đến nÆ¡i đâu mà ta được tôn trá»ng, và sẽ tránh xa nÆ¡i mình bị coi thÆ°á»ng. Ai cÅ©ng váºy, cÅ©ng cần được yêu thÆ°Æ¡ng và tôn trá»ng. Biết nhÆ° thế, ta phải tu dưỡng đạo đức sao cho có thể yêu thÆ°Æ¡ng và tôn trá»ng má»i ngÆ°á»i trà n đầy. Chúng ta tu táºp Từ bi để yêu thÆ°Æ¡ng, chúng ta tu táºp Khiêm hạ để tôn trá»ng. Có thể chúng ta không có tiá»n bạc váºt chất để biếu tặng má»i ngÆ°á»i, đôi khi chúng ta cÅ©ng chÆ°a đủ Pháºt Pháp để san sẻ vá»›i ngÆ°á»i, nhÆ°ng chúng ta có thể có rất nhiá»u tình ThÆ°Æ¡ng yêu và sá»± Tôn trá»ng để dâng tặng cho cuá»™c Ä‘á»i, cho con ngÆ°á»i. Lòng thÆ°Æ¡ng yêu và sá»± tôn trá»ng đó cÅ©ng khiến cho nhau được an vui ấm áp.
Khi ngÆ°á»i Pháºt tỠđến chùa đâu có được tiếp xúc trá»±c tiếp vá»›i đức Pháºt. Há» chỉ nÆ°Æ¡ng tá»±a và o Tăng Ni để tìm đạo lý, tìm chá»— dá»±a tinh thần. NhÆ°ng để là m chá»— dá»±a tinh thần cho Pháºt tá», Tăng Ni phải có lòng thÆ°Æ¡ng yêu rất lá»›n. NgÆ°á»i ta chỉ nÆ°Æ¡ng tá»±a và o nÆ¡i nà o có bóng dáng của ThÆ°Æ¡ng yêu mà thôi. Vì váºy ngÆ°á»i xuất gia không được giữ lâu lòng háºn thù, ganh ghét, Ãch ká»·. Phải nhanh chóng phá vở sá»›m ngà y nà o hay ngà y ấy.
Ngoà i ra, chúng ta còn phải có lòng tôn trá»ng Pháºt tá» nữa. Trên nguyên tắc, ngÆ°á»i cÆ° sÄ© phải tôn kÃnh ngÆ°á»i xuất gia, tháºm chà ở Việt Nam ngÆ°á»i Pháºt tá» còn phải xÆ°ng con vá»›i Tăng Ni bất kể tuổi tác. NhÆ°ng đạo đức Khiêm hạ cÅ©ng buá»™c ngÆ°á»i xuất gia cÅ©ng phải biết tôn trá»ng ngÆ°á»i Pháºt tá» trở lại. Chúng ta không được nghÄ© rằng bổn pháºn ngÆ°á»i cÆ° sÄ© chúng ta, còn chúng ta thì không bị bắt buá»™c nhÆ° thế. Tháºt ra cả hai Ä‘á»u phải tôn trá»ng lẫn nhau, chỉ khác là cách thức tôn trá»ng má»—i bên má»—i khác. CÆ° sÄ© tôn trá»ng Tăng Ni theo đúng bổn pháºn ngÆ°á»i em, ngÆ°á»i há»c trò. Tăng Ni tôn trá»ng Pháºt tá» theo đúng bổn pháºn của ngÆ°á»i đệ tá» Pháºt vá»›i nhau, của con ngÆ°á»i và con ngÆ°á»i vá»›i nhau; và còn phải yêu thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i Pháºt tá» nhÆ° ngÆ°á»i Ä‘i trÆ°á»›c vá»›i ngÆ°á»i Ä‘i sau nữa. Hãy nhá»› rằng há»… là con ngÆ°á»i, ai cÅ©ng cần được, và đáng được thÆ°Æ¡ng yêu tôn trá»ng. Chúng ta không được quên Ä‘iá»u nà y.
Chúng ta không nên đòi há»i sá»± tôn trá»ng cho chÃnh mình, vì đó là tham vá»ng và kiêu mạn, nhÆ°ng chúng ta lại có bổn pháºn tôn trá»ng ngÆ°á»i. Äây là nguyên tắc của Äạo đức.
Chúng ta cà ng phải khéo léo quý hóa những Pháºt tá» nghèo, bệnh hoạn, táºt nguyá»n vì há» rất dá»… tủi thân. NgÆ°á»i tu phải đủ đạo lá»±c để nhìn thấy há» Ä‘ang ngồi lặng lẽ ở má»™t góc nà o đó trong sân chùa. Tại sao phải gá»i là đủ đạo lá»±c má»›i nhìn thấy? Bởi vì trÆ°á»›c mắt chúng ta Ä‘ang bị che bởi những ngÆ°á»i già u có sang trá»ng hÆ¡n. Nếu không có lòng thÆ°Æ¡ng yêu chúng sinh, chúng ta sẽ không thấy được những ngÆ°á»i nghèo Ä‘ang có mặt ở chùa.
Tâm kiêu mạn còn sinh ra má»™t khát vá»ng ghê gá»›m hÆ¡n, chÃnh là tham vá»ng quyá»n lá»±c. Äây cÅ©ng là má»™t bản năng rất sâu kÃn của con ngÆ°á»i, rất nguy hiểm. Sở dÄ© ngÆ°á»i ta muốn có quyá»n lá»±c bởi vì quyá»n lá»±c cho ngÆ°á»i ta được quyá»n quyết định số pháºn của ngÆ°á»i khác, được ngÆ°á»i khác phải vâng phục, sợ hãi, cung kÃnh.
Äể tranh già nh quyá»n lá»±c, con ngÆ°á»i đã tÆ°á»›i máu khắp cả hà nh tinh nà y. Ở mức Ä‘á»™ tranh già nh quyá»n lá»±c nhá», ngÆ°á»i ta chỉ công kÃch nói xấu nhau chút đỉnh. NhÆ°ng ở mức Ä‘á»™ tranh già nh quyá»n lá»±c lá»›n nhÆ° cỡ quốc gia, sá»± tình không há» Ä‘Æ¡n giản, ngÆ°á»i ta sẵn sà ng giết nhau không thÆ°Æ¡ng tiếc.
Nếu thÃch ngÆ°á»i khác phải nghe lá»i mình, chúng ta cÅ©ng Ä‘ang ngấm ngầm có tham vá»ng quyá»n lá»±c rồi đấy. NgÆ°á»i tu đúng thÃch nghe lá»i ngÆ°á»i khác để diệt bản ngã, nhất là được vâng lá»i những kẻ trà tuệ đạo hạnh thanh cao. NgÆ°á»i không biết tu thì thÃch được ngÆ°á»i khác vâng lá»i mình. Äó là dấu hiệu của kiêu mạn, tham vá»ng, ngã chấp, và dÄ© nhiên là tá»™i lá»—i.
Kiêu mạn tà n phá công đức, nhân cách
Ở mức Ä‘á»™ thấp, kiêu mạn phá dần những đức tÃnh tốt của mình, là m cho mình trở nên xấu Ä‘i. Ngay cái ý niệm tá»± cho mình hÆ¡n ngÆ°á»i khác cÅ©ng là xấu rồi.
Còn ở mức Ä‘á»™ lá»›n, kiêu mạn lá»™ ra bên ngoà i khiến ta là m nhiá»u chuyện ác Ä‘á»™c, có thể Ä‘á»a địa ngục vá» sau.
Kiêu mạn luôn dẫn đến ô nhiá»…m, đó là nguyên lý tuyệt đối đúng! Ô nhiá»…m được biểu hiện ra 5 Ä‘iá»u sau đây:
Nóng nảy – Tham ái – Tham dục – tham váºt chất – Chuá»™ng hình thức
Thứ nhất là nóng nảy. Khi có ngã mạn, chúng ta thÆ°á»ng ná»—i nóng dá»… dà ng khi có chuyện trái ý nghịch lòng.
Không phải ngÆ°á»i tu lúc nà o cÅ©ng xuá» xòa buông xuôi thụ Ä‘á»™ng, mà đôi khi phải có thái Ä‘á»™ rõ rệt trÆ°á»›c việc là m sai trái của ngÆ°á»i khác. NhÆ°ng khi la rầy, ngÆ°á»i ná»—i nóng và ngÆ°á»i không ná»—i nóng khác nhau rất xa. NgÆ°á»i trầm tÄ©nh có thể nghiêm mặt để buá»™c kẻ có lá»—i phải biết sợ, nhÆ°ng trong lòng không bị “bốc há»aâ€. Còn ngÆ°á»i nổi nóng thì tâm bị “vỡâ€, có cảm giác bốc há»a tháºt sá»± trong lòng. Thái Ä‘á»™ ngÆ°á»i nà y sẽ có vẻ dữ, hung hăng, đôi khi lóc chóc, có thể là m ngÆ°á»i ta sợ nhÆ°ng không phục lắm.
Tâm khiêm hạ là m chúng ta bình tÄ©nh, và có uy, có thể im lặng nhìn mà vẫn là m kẻ có lá»—i phải sợ. Tâm kiêu mạn là m chúng ta nổi nóng, kém uy đức, khiến ngÆ°á»i khác không phục lắm.
Thứ hai là tham ái. Thứ ba là tham dục. Tham ái và 2 tham dục khác nhau một chút.
Tham ái là tình cảm thÆ°Æ¡ng yêu giữa nam và ná». Tham dục là sá»± ham thÃch vá» nhục dục. Thông thÆ°á»ng thì tham ái Ä‘Æ°a đến tham dục, và nhÆ° nam ná» yêu nhau rồi tiến đến hôn nhân. NhÆ°ng cÅ©ng có khi không cần tình cảm vẫn có tham dục, và nhÆ° những trÆ°á»ng hợp mua bán dâm mà báo chà vẫn đăng tải.
Khi kiêu mạn trà n đầy thì tham dục và tham ái sẽ từ từ hiện diện, dù trÆ°á»›c đó chúng ta giữ được trong sạch. Có những ngÆ°á»i tu luyện theo má»™t tông phái đặc biệt có thể phát triển loại thần thông chữa bệnh, tiên tri, thay đổi hoà n cảnh. NhÆ°ng vì không khéo giữ tâm khiêm hạ nên ngÆ°á»i nà y dần dần bị kiêu mạn chi phối. Và theo quy luáºt khắc nghiệt của tâm lý, kiêu mạn xuất hiện thì tham ái và tham dục sẽ nối theo.
Thứ tÆ° là tham váºt chất. TrÆ°á»›c kia chÆ°a kiêu mạn, chúng ta có thể sống thanh bai giản dị, không cần váºt chất nhiá»u, dá»… dà ng bố thÃ, sống bình an trong hiện tại, không báºn tâm tá»›i thiếu đủ của ngà y mai, không thÃch tÃch lÅ©y. NhÆ°ng nếu có kiêu mạn hiện diện trong tâm, má»i cái sẽ từ từ thay đổi. Chúng ta sẽ cảm thấy tiá»n bạc là quan trá»ng, thÃch già u có, tÃch lÅ©y, tham lam. Äó chÃnh là dấu hiệu của ô nhiá»…m.
Thứ năm là chuá»™ng hình thức. Khi còn khiêm hạ, chúng ta chỉ chú trá»ng nhiá»u và o ná»™i dung thá»±c chất, và o tâm hồn trà tuệ. Hình thức dÄ© nhiên cÅ©ng cần phải có nhÆ°ng không được quan tâm nhiá»u. Và dụ đối vá»›i ngôi chùa, ta sẽ quan tâm nhiá»u vá» việc tu há»c của đại chúng hÆ¡n là tô Ä‘iểm cảnh quan; và dụ đối vá»›i việc là m từ thiện, ta sẽ quan tâm đến ngÆ°á»i cần giúp hÆ¡n là phô bà y.
Khi nà o chúng ta còn giữ được tâm khiêm hạ thì 5 cái ô nhiá»…m nà y tạm thá»i tránh xa mình má»™t chút. Má»™t chút thôi chứ không phải mất luôn. Rồi đến khi nà o tâm ta xuất hiện kiêu mạn thì 5 cái ô nhiá»…m nà y áºp tá»›i liá»n. Vì váºy ngÆ°á»i tu phải khéo léo giữ gìn tâm khiêm hạ suốt Ä‘á»i để đừng bị ô nhiá»…m xâm chiếm. Chúng ta phải cảnh giác thÆ°á»ng xuyên đối vá»›i tâm kiêu mạn, phải là m sao nhanh chóng nháºn ra ý niệm kiêu mạn ngay khi nó vừa má»›i manh mún. Cái khả năng nhanh chóng nháºn ra ý niệm kiêu mạn ngay khi nó vừa má»›i manh mún chÃnh là trà tuệ. Trà tuệ trong đạo Pháºt chÃnh là khả năng kiểm soát tâm niệm sai lầm của mình; còn những hiểu biết kiến thức chỉ là ná»n tảng ban đầu mà thôi.
NhÆ° chúng ta đã nói, đỉnh cao trà tuệ trong đạo Pháºt chÃnh là vô ngã. Chúng ta phải luôn luôn nhắm đến cái đỉnh nà y để giữ lá»™ trình tu táºp của mình không bị sai lệch. Có khi chúng ta rẽ phải má»™t chút, có khi chúng ta rẽ trái má»™t chút, nhÆ°ng lúc nà o chúng ta cÅ©ng nhắm đến cái đỉnh Vô ngã đó, và sẽ không sợ lạc Ä‘Æ°á»ng.
Tuy nhiên vô ngã không Ä‘Æ¡n giản chút nà o. Có ngÆ°á»i tu táºp thiá»n định đắc được sÆ¡ thiá»n, thấy tâm mình rá»—ng rang nhÆ° là không còn gì trong đó nữa, thấy tâm mình nhÆ° hố thẳm không đáy, có cảm giác nhÆ° mình buông tay không còn nắm giữ Ä‘iá»u gì, nên nghÄ© mình đã chứng vô ngã. Tháºt sá»± lúc đó bản ngã vẫn còn rất lá»›n. Rồi đến nhÆ° nhị thiá»n tắt sạch vá»ng niệm, tâm nhÆ° trá»i đất bao la khiến hà nh giả không còn nghi ngá» rằng mình đã chứng rất cao. Äâu ngá» rằng bản ngã vẫn mỉm cÆ°á»i ngạo nghá»….
Chúng ta phải hiểu rằng vô ngã tức là trở thà nh toà n thể vÅ© trụ.à nghÄ©a nà y rất lá»›n. Vì váºy đừng bao giá» xem thÆ°á»ng sá»± tồn tại nguy hiểm của bản ngã, cÅ©ng nhÆ° đừng bao giá» xem thÆ°á»ng giá trị siêu việt của vô ngã.
Tháºt ra chúng ta vẫn nghe giảng dạy vỠý nghÄ©a vô ngã và đôi khi ngồi thiá»n có quán vô ngã má»™t chút bằng cách quán thân nà y hÆ° ảo không phải là ta, những tÆ° tưởng tiếp nối thay đổi nà y là hÆ° ảo không phải là ta. Chúng ta hy vá»ng quán vô ngã nhÆ° váºy sẽ Ä‘i đúng Ä‘Æ°á»ng vá» vô ngã. NhÆ°ng tháºt ra tu vô ngã nhÆ° váºy là thiếu căn bản. Vì sao? Vì chÆ°a khéo léo Ä‘i xuyên qua việc tu táºp tâm khiêm hạ.
Quán vô ngã nhÆ° trên cÅ©ng tốt, cÅ©ng là m thân tâm nhẹ nhà ng, vẫn nhiếp tâm được. NhÆ°ng Ä‘iá»u rất lạ là kiêu mạn vẫn tiá»m tà ng tồn tại. Äây quả là điá»u rất lạ. ChÃnh vì váºy mà chúng ta nói, nếu không tu táºp khiêm hạ thì quán vô ngã nhÆ° trên vẫn chÆ°a kỹ.
Kiêu mạn chỉ là má»™t ý niệm không có thá»±c thể, nhÆ°ng chi phối được tâm hồn nhân cách của con ngÆ°á»i. Äó chỉ là má»™t ý niệm tá»± cho mình hÆ¡n ngÆ°á»i. Khi quán thân tâm nà y không tháºt, chúng ta không đánh thẳng và o ý niệm tá»± cho mình hÆ¡n ngÆ°á»i đó. Vì váºy tuy thấy tâm hồn có nhẹ nhà ng hÆ¡n, nhÆ°ng chúng ta vẫn chÆ°a gỡ ra được ý niệm tá»± kiêu.
Do đó, chúng ta phải khôn ngoan Ä‘i qua con Ä‘Æ°á»ng tu táºp khiêm hạ để diệt trừ ý niệm kiêu mạn thầm kÃn đó trÆ°á»›c khi Ä‘i sâu và o quán vô ngã. Tu táºp khiêm hạ để thấy mình tầm thÆ°á»ng nhá» bé nhÆ° cát bụi cá» rác, chÆ°a phải là đỉnh cao trà tuệ, nhÆ°ng vô cùng cần thiết.
2. Tu táºp khiêm hạ:
a) Cầu Pháºt gia há»™:
TrÆ°á»›c khi tu táºp tâm khiêm hạ, chúng ta phải biết lá»… Pháºt cầu gia há»™, vì tất cả công đức là nh Ä‘á»u từ công đức tôn kÃnh Pháºt mà thà nh tá»±u. Tôn kÃnh Pháºt là công đức căn bản của má»i công đức khác.
Có 2 cực đoan cần phải tránh, đó là ,
má»™t, chủ trÆ°Æ¡ng má»i Ä‘iá»u phải tá»± mình tạo ra, không nhá» cáºy đến ai bên ngoà i, kể cả Pháºt. NgÆ°á»i chủ trÆ°Æ¡ng nhÆ° váºy cá»±c kỳ kiêu mạn nhất là má»—i khi có chút thà nh công gì đó. Và ngÆ°á»i nhÆ° váºy cÅ©ng không thà nh công lâu dà i, thất bại sẽ đến sá»›m.
hai, là cái gì cÅ©ng cầu xin và chỠđợi thần thánh giúp đỡ, không chịu cố gắng là m việc hay tạo phÆ°á»›c bởi ná»— lá»±c của chÃnh mình. NgÆ°á»i nhÆ° váºy có vẻ khiêm hạ, nhÆ°ng tháºt ra là nhu nhược, yếu Ä‘uối và Ãch ká»·. DÄ© nhiên nếu không có tạo phÆ°á»›c thì cÅ©ng chẳng có thà nh công nà o đến vá»›i mình.
Còn trung đạo là vừa biết ná»— lá»±c tá»± thân, vừa biết cầu Pháºt gia há»™. Sở dÄ© chúng ta phải ná»— lá»±c tá»± thân vì chúng ta biết có luáºt Nhân quả, có gieo má»›i có gặt. Nếu chúng ta không cố gắng hà nh Ä‘á»™ng thì chẳng có chuyện gì xảy ra cả.
Còn sở dÄ© chúng ta phải biết cầu Pháºt gia há»™ vì cái ta không tháºt có, cho nên lòng Từ bi và uy lá»±c của Pháºt vẫn đến được vá»›i tâm hồn mình. Nếu cái ta có tháºt thì không ai cảm ứng vá»›i ai được vì má»—i ngÆ°á»i là má»™t khối đá cứng chắc.
Chúng ta sẽ quỳ dÆ°á»›i Pháºt Ä‘Ã i, chân thà nh phát nguyện: xin mÆ°á»i phÆ°Æ¡ng Pháºt gia há»™ cho con lúc nà o cÅ©ng thấy mình tầm thÆ°á»ng nhá» bé, chỉ nhÆ° là cát bụi cá» rác mà thôi, xin cho con biết tôn trá»ng má»i ngÆ°á»i, dù là ngÆ°á»i nghèo khổ hèn kém.
Nhá» lá»i khấn nguyện đó, má»—i khi ý niệm kiêu mạn ná»—i lên, tá»± nhiên Pháºt sẽ gia há»™ ta phát hiện ra ý niệm đó nhanh chóng, không để ta rÆ¡i và o lầm lá»—i.
b) Khi tá»a thiá»n:
Khi bÆ°á»›c và o tá»a thiá»n, ta bắt đầu công phu bằng cách khởi tâm tôn kÃnh Pháºt, quán từ bi, và tác ý khiêm hạ. Khi tác ý khiêm hạ, ta phải tá»± xem mình nhÆ° cát bụi, nhÆ° cá» rác.
Má»™t cô Pháºt tỠđã từng bị bệnh tâm thần lên viếng chùa. Thầy trụ trì nháºn thấy nguyên nhân bệnh của cô là do kiêu mạn, nên khuyên cô hãy tác ý xem mình nhÆ° cát bụi cá» rác để đối trị tâm bệnh nhÆ° thế. Và i hôm sau khi được há»i lại, cô nói không thể xem mình nhÆ° cát bụi cá» rác được vì nghÄ© mình là con ngÆ°á»i Ä‘Ã ng hoà ng. Thầy trụ trì nói cô bị bản ngã cứng quá nên không thể xem mình nhÆ° cát bụi cá» rác được, chứ còn rất nhiá»u ngÆ°á»i Ä‘á»u là m được nhÆ° thế. Cô có vẻ nháºn ra. Sau nà y cô ráng thá»±c hà nh theo, tá»± nhiên bệnh tâm thần bá»›t dần, đến Ä‘á»™ có thể Ä‘i là m việc được.
Chúng ta cÅ©ng váºy, khi ngồi thiá»n phải biết xem mình nhÆ° cát bụi cá» rác, và nhá»› nghÄ© đến công đức của Pháºt bao la vá»i vợi không thể Ä‘o lÆ°á»ng được. Ngà y hôm nay chúng ta có là m được chút xÃu công đức gì đó nhÆ° tụng kinh, bố thÃ, cúng dÆ°á»ng, thuyết pháp, cất chùa… so vá»›i Pháºt thì chỉ nhÆ° hạt cát. Công đức Pháºt nhÆ° biển cả mênh mông mà chúng ta chỉ là giá»t nÆ°á»›c; công đức Pháºt nhÆ° ngá»n cao sÆ¡n mà chúng ta chỉ nhÆ° hạt bụi.
Khi đức Pháºt xuất hiện ở kiếp cuối cùng thì thế giá»›i chÆ°a có phÆ°Æ¡ng tiện kỹ thuáºt nhÆ° bây giá», con ngÆ°á»i chÆ°a thể giao lÆ°u rá»™ng rãi vá»›i nhau qua các vùng đất rá»™ng lá»›n, nên Pháºt cÅ©ng chỉ giáo hóa tá»›i lui vùng Nepal, Äông Bắc Ấn Ä‘á»™. Số ngÆ°á»i được Pháºt hóa Ä‘á»™ không thể gá»i là quá nhiá»u. NhÆ°ng chúng ta phải hiểu rằng trÆ°á»›c đó và sau đó là khác. Từ vô lượng kiếp trÆ°á»›c, Pháºt đã gieo duyên giáo hóa chúng sinh vô biên vô lượng vá»›i vô số hóa thân.
Vì thế, trong kinh Ä‘iển Äại thừa, Bồtát Phổ Hiá»n nói rằng: Ta dùng đạo nhãn xem khắp tam thiên đại thiên thế giá»›i, không thấy có chá»— nà o mà Pháºt không từng bá» thân mạng vì chúng sinh. NghÄ©a là sá»± hy sinh của Pháºt đối vá»›i chúng sinh là không bá» bến. Phải có công hạnh vị tha gần nhÆ° tuyệt đối nhÆ° váºy má»™t ngÆ°á»i má»›i có thể chứng thà nh Pháºt quả. Và chỉ có Bồtát má»›i hiểu được Ä‘iá»u đó vì các ngà i cÅ©ng Ä‘ang thá»±c hà nh công hạnh Bồtát nên má»›i hiểu Pháºt được nhÆ° váºy.
Vô số chúng sinh nhá» Æ¡n Pháºt giáo hóa vẫn an trú cõi trá»i. Khi Pháºt chứng đạo, số chÆ° thiên tỠđến há»c đạo vá»›i Pháºt cÅ©ng rất đông.
Và sau khi Pháºt diệt Ä‘á»™, ảnh hưởng của Pháºt để lại cho nhân loại là vô giá. Ngà y nay khi trình Ä‘á»™ nháºn thức con ngÆ°á»i tăng cao, những nhà trà thức trên thế giá»›i Ä‘á»u phải công nháºn rằng đạo Pháºt là cao quý nhất trong tất cả tôn giáo của nhân loại.
Chúng ta vá»›i tâm trà cạn cợt của phà m phu nên không thể hiểu Pháºt nhÆ° các vị Bồtát. ChÃnh vì hiểu Pháºt nên Bồtát Phổ Hiá»n đã giá»›i thiệu 10 hạnh cao quý của chÆ° vị Bồtát, trong đó, công hạnh ban đầu là nhất giả lá»… kÃnh chÆ° Pháºt. Ngà y nay chúng ta có tu theo bất cứ công hạnh nà o cÅ©ng phải lấy hạnh tôn kÃnh Pháºt là m căn bản. Nếu má»™t pháp môn nà o, má»™t tông sÆ° nà o giá»›i thiệu các phÆ°Æ¡ng pháp tu khác nhau, nếu thiếu giá»›i thiệu vá» hạnh tôn kÃnh Pháºt thì con Ä‘Æ°á»ng đó vẫn thiếu căn bản. Và dụ lục Ä‘á»™ gồm Bố thÃ, Trì giá»›i, Nhẫn nhục, Tinh tấn, Thiá»n định, Trà tuệ, vẫn thiếu Lá»… kÃnh Pháºt. Hoặc chủ trÆ°Æ¡ng cho tâm mình là Pháºt rồi không thiết tha lá»… kÃnh Pháºt, vẫn là mất căn bản.
Khi ngồi thiá»n, chúng ta vì hiểu được công đức vô lượng của Pháºt nên biết mình chỉ là cát bụi cá» rác. Nếu không hiểu nhÆ° váºy, chúng ta cứ tưởng mình giá»i lắm, cao lắm, quan trá»ng lắm, hÆ¡n ngÆ°á»i nhiá»u lắm… tháºt là đáng thÆ°Æ¡ng. Äôi khi trong Ä‘á»i, chúng ta cÅ©ng là m được má»™t số Ä‘iá»u hay nà o đó, nhÆ°ng hãy tỉnh táo nhá»› rằng những Ä‘iá»u đó chÆ°a đáng là gì so vá»›i chÆ° Thánh. Phải hiểu nhÆ° váºy, ta má»›i chân thà nh xem mình chỉ là cát bụi cá» rác. Nếu không, dù có khởi nghÄ© mình là cát bụi cÅ©ng không thà nh tâm, cÅ©ng rất gượng gạo.
Cà ng có trà tuệ hiểu được Pháºt thêm chút nà o, tá»± nhiên tâm ta thêm khiêm hạ chừng nấy, đó là lý do tại sao ngÆ°á»i có trà thÆ°á»ng là ngÆ°á»i khiêm hạ; ngược lại, ngÆ°á»i kém trà dá»… là ngÆ°á»i kiêu mạn. Khi đủ tâm khiêm hạ, chúng ta chỉ xin được là m hạt bụi nÆ¡i bÆ°á»›c chân Pháºt dẵm qua mà thôi.
c) Khi có dịp đạt được những kiến thức đặc biệt:
Äôi khi chúng ta may mắn được truyá»n thụ má»™t số kiến thức đặc biệt nà o đó, hoặc do tá»± mình tìm ra những kiến thức đó, phải nhanh chóng tỉnh táo thấy rằng những hiểu biết đó so vá»›i chÆ° Thánh chẳng đáng là gì cả, vẫn còn cạn cợt, và chÆ°a phải tuệ giác của sá»± chứng ngá»™.
Và dụ nhÆ° khi ta há»c vá» Tứ Niệm xứ để quán sát thấy Thân là bất tịnh, Thá» là khổ, Tâm là vô thÆ°á»ng, Pháp là vô ngã. Chúng ta thá»±c hà nh và thấy được an lạc. Hoặc theo lý Không của Bát Nhã kinh để quán sát tất cả là không, và cÅ©ng cảm thấy tâm có an lạc. NhÆ°ng chúng ta phải hiểu Ä‘iá»u nà y nữa, tất cả Ä‘iá»u đó Ä‘á»u là há»c há»i của Pháºt, láºp Ä‘i láºp lại trong tâm mình để bá»›t vá»ng tưởng phiá»n não, chứ chÆ°a há» là sá»± chứng ngá»™ sâu xa vi diệu nà o cả. Dù có được má»™t Ãt an lạc vẫn là còn rất cạn so vá»›i chÆ° Thánh.
Chúng ta nhá»› câu chuyện vá» Bố đại hòa thượng là má»™t ông già vui tÃnh, máºp mạp, lúc nà o cÅ©ng vác theo má»™t túi vải bá»± trên vai. Ngà i thÆ°á»ng hay chÆ¡i đùa vá»›i trẻ, và nhiá»u lúc cÅ©ng bà y tá» thần thông siêu phà m. Không ai biết được ngà i là ai, đến từ đâu, mặc dù cÅ©ng thán phục ngà i vá» nhân cách và trà tuệ. Mãi đến khi mất, ngà i ngồi kiết già thị tịch sau khi để lại bà i kệ:
DI lặc chân Di lặc
Hóa thân thiên bách ức
Thá»i thá»i thị thá»i nhân
Thá»i nhân thÆ°á»ng bất thức.
Nghĩa là :
Di lặc tháºt sá»± là Di lặc
Äã hóa thân vô số khắp nÆ¡i
Lúc nà o cÅ©ng dạy dá»— má»i ngÆ°á»i
NhÆ°ng ngÆ°á»i Ä‘á»i thÆ°á»ng không biết.
Chúng ta hãy nghÄ© má»™t ngÆ°á»i có thể hóa thân ra vô lượng, hoặc hiện thà nh hình hà i cụ thể, hoặc chỉ là tâm linh, để đến vá»›i vô số chúng sinh trong các nẻo luân hồi, tháºt không thể dùng lá»i để diá»…n tả sá»± vÄ© đại nhÆ° thế. Tâm chứng nhÆ° thế so vá»›i chúng ta hiện nay thì đúng là đại dÆ°Æ¡ng so vá»›i giá»t nÆ°á»›c. Chúng ta chỉ ngồi thiá»n được và i giá», hiểu má»™t số kinh Ä‘iển, thÆ°Æ¡ng được má»™t Ãt chúng sinh, đôi khi thuyết được Ãt bà i pháp thì đừng vá»™i thấy mình là to tát. So vá»›i Pháºt, chúng ta chỉ là cát bụi, đó là cách nói chÃnh xác, không há» cÆ°á»ng Ä‘iệu chút nà o.
Và dụ ở trÆ°á»ng Pháºt há»c, chúng ta há»c được bá»™ kinh Kim Cang, kinh Pháp Hoa, tháºm chà bá»™ kinh lá»›n Hoa Nghiêm thì cÅ©ng chÆ°a là gì ghê gá»›m cả. Äừng để những sở há»c đó là m xuất hiện tá»± hà o kiêu mạn trong lòng mình.
d) Khi giá»i hÆ¡n ngÆ°á»i chung quanh:
Có trÆ°á»ng hợp do phÆ°á»›c quá khứ, cá»™ng vá»›i ná»— lá»±c của hiện tại, chúng ta được thà nh tÃch giá»i hÆ¡n nhÆ°ng ngÆ°á»i chung quanh. Và dụ nhÆ° chúng ta được xếp hạng cao trong lá»›p, hoặc được Pháºt tá» quý mến cúng dÆ°á»ng nhiá»u hÆ¡n, hoặc được bằng cấp tốt hÆ¡n huynh đệ… Những trÆ°á»ng hợp nhÆ° váºy, chúng ta phải khéo tác ý để ngăn cháºn tâm kiêu mạn xuất hiện. Tác ý nhÆ° sau.
Thứ nhất, phải nghÄ© rằng mình giá»i, còn có nhiá»u ngÆ°á»i giá»i hÆ¡n, mà giá»i cá»±c kỳ chứ không phải giá»i sÆ¡ sÆ¡.
Thứ hai, so với chư Thánh thì ta chỉ là hạt bụi.
Thứ ba, nếu vì má»™t chút giá»i nà y mà kiêu mạn thì sẽ mất tất cả, sẽ Ä‘á»a xuống trở lại sá»± tầm thÆ°á»ng.
Thứ tÆ°, mong cho những huynh đệ chung quanh đó sẽ giá»i hÆ¡n mình.
Chúng ta đừng tác ý thấy mình dở hÆ¡n huynh đệ trong khi tháºt sá»± thì mình giá»i hÆ¡n, vì đạo Pháºt là đạo của sá»± chân tháºt. Tuy nhiên trong cái giá»i hÆ¡n đó, chúng ta khéo léo tác ý những Ä‘iá»u hợp lý nhÆ° trên để ngăn cháºn tâm kiêu mạn của mình.
e) Khi thấy ngÆ°á»i dở kém:
Có trÆ°á»ng hợp ta gặp phải ngÆ°á»i dở kém quá đáng. NgÆ°á»i kém má»™t chút, vụng má»™t chút thì cÅ©ng không là m ta báºn tâm gì. NhÆ°ng má»™t ngÆ°á»i quá sức tệ thì dá»… là m ta khinh thÆ°á»ng. DÄ© nhiên là khinh ngÆ°á»i thì quả báo xấu sẽ đến.
Vì váºy khi gặp phải ngÆ°á»i quá tệ, chúng ta phải biết khởi tâm Từ bi thÆ°Æ¡ng xót và cầu mong cho há» vượt qua tình trạng tệ hại đó. Nếu được thì ta sẽ giúp đỡ cho há» vượt qua, chứ tuyệt đối đừng coi thÆ°á»ng. ChÃnh tâm Từ bi sẽ ngăn cháºn tâm khinh ngÆ°á»i xuất hiện. Và dụ nhÆ° ta gặp những ngÆ°á»i quá thiếu phÆ°á»›c, không nhà cá»a, sống lây lất bên vỉa hè. Rồi có khi ta phát hiện ra nhân cách của há» cÅ©ng rất tệ. Hai Ä‘iá»u đó hợp lại khiến ta dá»… khinh thÆ°á»ng há» lắm. NhÆ°ng vì ta là đệ tá» Pháºt, ta phải nhanh chóng khởi Từ bi thÆ°Æ¡ng xót há», mong cho há» biết đạo lý, là m được những việc là nh chút chút để rồi từ từ vượt qua cảnh khổ. Chúng ta cÅ©ng ủng há»™ chÆ°Æ¡ng trình ổn định cÆ° trú cho ngÆ°á»i không nhà của Nhà nÆ°á»›c.
Tuyệt đối ta không được á»· mình là ngÆ°á»i có phÆ°á»›c mà khinh thÆ°á»ng kẻ cÆ¡ nhỡ.
3. Dấu hiệu tâm khiêm hạ xuất hiện:
a) Lá»… Ä‘á»™:
Lá»… Ä‘á»™ là dấu hiệu của khiêm hạ. Khi có hạnh Khiêm hạ, tá»± nhiên ta luôn bà y tá» thái Ä‘á»™ tôn trá»ng ngÆ°á»i khác qua lá»i nói và cá» chỉ. Sá»± bà y tá» nhÆ° thế được gá»i là lá»… Ä‘á»™, hay lá»… phép.
CÅ©ng có trÆ°á»ng hợp ngÆ°á»i bên trong kiêu căng, nhÆ°ng vẫn tá» ra lá»… phép vì quen cÆ° xá» theo táºp tục, văn hóa của xã há»™i. NhÆ°ng sá»± lá»… phép đó vẫn có vẻ gượng gạo, không chân thà nh.
Thái Ä‘á»™ lá»… phép được biểu hiện qua lối nói nhẹ nhà ng, ân cần, kÃnh cẩn, có nhiá»u tiếng dạ thÆ°a Ä‘i kèm, tiếng xÆ°ng hô đại từ thÃch hợp… Ngoà i cách nói tôn trá»ng, lá»… phép cÅ©ng bao gồm cách lắng nghe vá»›i vẻ chăm chú quý hóa những lá»i nói của ngÆ°á»i. Biết nghe cÅ©ng là biết tôn trá»ng.
Rồi nhiá»u cá» chỉ được dùng để bà y tá» sá»± tôn trá»ng ngÆ°á»i nhÆ° cúi chà o, Ä‘Æ°a và nháºn bằng 2 tay, khẽ cúi đầu khi buá»™c phải Ä‘i qua trÆ°á»›c mặt ngÆ°á»i khác, vị trà đứng ngồi nằm hợp lý trong hoà n cảnh đó, tÆ° thế Ä‘i đứng ngồi nằm Ä‘Ã ng hoà ng…
Ngay cả huynh đệ ở chung má»™t chùa lâu ngà y cÅ©ng không được xem thÆ°á»ng, vẫn phải cÆ° xá» lá»… phép vá»›i nhau. Những ngÆ°á»i có trà tuệ, dù thân tình vẫn không cÆ° xÆ° suồng sả. ChÃnh vì luôn luôn cÆ° xá» lá»… Ä‘á»™ vá»›i nhau mà tình nghÄ©a cà ng lúc cà ng bá»n cà ng đẹp. Là m sao cho ngÆ°á»i cÆ° sÄ© đến chùa lúc nà o cÅ©ng trông thấy quý thầy cô cÆ° xá» nhã nhặn lá»… Ä‘á»™ vá»›i nhau, nhÆ° khách quý.
Äừng nghÄ© mình là tu sÄ© thì được quyá»n xem thÆ°á»ng Pháºt tá». Chúng ta phải táºp giữ gìn sá»± khiêm cung để luôn tôn trá»ng má»i ngÆ°á»i, dù Tăng hay Tục. Tiếng dạ thÆ°a phải nằm nÆ¡i miệng thÆ°á»ng xuyên. Lịch sá»± Tây phÆ°Æ¡ng ngà y nay thì hay sá» dụng từ cám Æ¡n, xin lá»—i. Chúng ta cần há»c táºp những Ä‘iá»u tốt nhÆ° thế.
Lá»›p trẻ bây giá» kém lá»… Ä‘á»™ hÆ¡n ngà y xÆ°a vì không được dạy dá»— kỹ lưỡng. Nhà trÆ°á»ng không dạy kỹ, mà gia đình cÅ©ng không hÆ°á»›ng dẫn. ChÃnh vì thiếu lá»… Ä‘á»™ nên trẻ thiếu khiêm tốn; chÃnh vì thiếu khiêm tốn nên trẻ dá»… hÆ° há»ng. Khi thấy trẻ hÆ° há»ng nhiá»u quá thì nhà trÆ°á»ng má»›i láºt Ä‘áºt nhắc lại phÆ°Æ¡ng châm tiên há»c lá»…, háºu há»c văn (trÆ°á»›c phải há»c đạo đức, sau má»›i há»c kiến thức). Dù sao chúng ta cÅ©ng thiệt thòi mấy mÆ°Æ¡i năm vá» giáo dục nhân cách cho trẻ.
Nháºt là nÆ°á»›c ná»—i tiếng lá»… nghÄ©a vá»›i ná»n văn hóa đẹp đẽ. Hãy nhìn ngÆ°á»i Nháºt chà o nhau má»™t cách chịu cá»±c là cúi gáºp ngÆ°á»i xuống để hiểu há» xem trá»ng lá»… phép dÆ°á»ng nà o. Còn quốc gia nà o có lối chà o há»i sÆ¡ sà i cÅ©ng chứng tá» há» há»i hợt vá» văn hóa. Ước gì Nháºt giữ được văn hóa nhÆ° thế mãi để là m gÆ°Æ¡ng cho thế giá»›i. Tuy nhiên, hiện nay ảnh hưởng của lối sống Tây phÆ°Æ¡ng cÅ©ng Ä‘ang đánh phá và o văn hóa truyá»n thống của Nháºt khiến lá»›p trẻ Ä‘ang mất dần nét đẹp trong cung cách quốc gia. Việt Nam cÅ©ng phải lấy đó là m bà i há»c cho mình.
b) XÆ°ng hô cẩn trá»ng:
Việt nam ta có má»™t ngôn ngữ mà hệ thống xÆ°ng hô đại từ rất phức tạp, bà y tá» rất rõ thái Ä‘á»™, vai vế, thà nh phần giữa ngÆ°á»i nói và ngÆ°á»i nghe. Vì váºy chúng ta phải cẩn tháºn khi sá» dụng đại từ xÆ°ng hô cho khéo léo để bà y tá» sá»± tôn trá»ng vá»›i ngÆ°á»i.
Chúng ta nên bá» chữ thằng, con trÆ°á»›c tên gá»i. Và dụ, chỉ nên gá»i là Hùng, SÆ¡n, Thúy chứ không nên gá»i là thằng Hùng, Thằng SÆ¡n, con Thúy…
Khi nói vá» ngÆ°á»i ở ngôi thứ 3 số Ãt hay nhiá»u, nên tránh dùng chữ nó, bá»n há», mấy đứa đó, cái đám đó… Nếu là ngÆ°á»i ngang hoặc thấp vai vế hÆ¡n mình, nên gá»i bằng tên khi nói vá» ngÆ°á»i vắng mặt. Và dụ nói rằng: Tuấn đã cho tôi cuốn sách nà y, và bây giá» tôi xin tặng lại anh. Anh có gặp Tuấn thì nói tôi gá»i lá»i thăm Tuấn. Tuyệt đối đừng nói là : Anh có gặp nó thì nói tôi gá»i lá»i thăm nó.
NgÆ°á»i Việt Nam hay có má»™t thói quen xấu là kêu các nghệ sÄ© bằng thằng, con. Ngay cả diá»…n viên đóng vai ÄÆ°á»ng Tam Tạng cÅ©ng bị gá»i là thằng ÄÆ°á»ng Tăng. NgÆ°á»i lá»›n kêu nghệ sÄ© má»™t cách khinh miệt nên trẻ con cÅ©ng bắt chÆ°á»›t kêu nhÆ° váºy. Tháºt là há»—n láo khi má»™t đứa trẻ kêu thằng con vá»›i các nghệ sÄ© đáng tuổi cha mẹ của bé. Äây là má»™t Ä‘iểm Ä‘en trong văn hóa Việt Nam, là m tổn phÆ°á»›c rất nhiá»u.
NgÆ°á»i tu trong chùa cÅ©ng không thoát ra khá»i cái thói quen xấu của thế gian đó, và cÅ©ng gá»i nhau vá»›i giá»ng khinh thÆ°á»ng nhÆ° thế. Có chùa, thầy lá»›n kêu mấy thầy nhá» bằng thằng luôn. Rồi có khi và i thầy kêu quý cô Ni bằng con luôn. Tháºt là không thể hiểu ná»—i !
Có trÆ°á»ng hợp và i thầy quá thân vá»›i nhau nên ở sau lÆ°ng đã gá»i nhau bằng thằng. Äây là điá»u không thể chấp nháºn trong oai nghi tế hạnh của ngÆ°á»i tu.
NgÆ°á»i Pháºt tá» không bao giỠđồng tình vá»›i việc quý thầy xÆ°ng hô thiếu tôn trá»ng lẫn nhau. Há» không bao giá» muốn nghe thầy nà y kêu thầy kia bằng thằng, nó vì đó là tất cả những ngÆ°á»i mà há» phải hô thầy, xÆ°ng con.
Rồi tệ hÆ¡n nữa, có khi ngÆ°á»i sÆ° huynh sÆ° tá»· nói chuyện vá»›i sÆ° đệ sÆ° muá»™i mình xÆ°ng hô bằng mà y tao. Có những vùng Pháºt giáo bị ảnh hưởng phong kiến rÆ¡i rá»›t lại nên ngÆ°á»i trên có lối xÆ°ng hô cá»±c kỳ khinh miệt đối vá»›i ngÆ°á»i dÆ°á»›i. Nghe lối xÆ°ng hô kém tôn trá»ng nhau nhÆ° thế thì ta biết ngay Pháºt giáo đó không hÆ°ng thịnh, nếu có gì thì cÅ©ng chỉ là bá» ngoà i.
Chúng ta hãy nghe trong các bản kinh Nikaya, các Tỳ kheo gá»i nhau bằng hiá»n giả. Tháºt là nhã nhặn và lịch sá»± ! Ngay cả ngà i XáLợiPhất là thượng thủ trong chúng mà vẫn gá»i các tỳ kheo khác là hiá»n giả. Äúng là tÆ° cách của báºc thánh.DÄ© nhiên bây giá» chúng ta không thể gá»i nhau nhÆ° ngà y xÆ°a, nhÆ°ng cÅ©ng không được phép gá»i nhau má»™t cách há»i hợt, suồng sã, thiếu tôn trá»ng và kém văn hóa.
Khi nói chuyện vá»›i Pháºt tá» vá» má»™t thầy hay má»™t cô nà o khác, chúng ta phải thêm chữ thầy hoặc cô và o trÆ°á»›c pháp hiệu. NghÄ©a là Pháºt tá» tôn trá»ng thầy cô kia ra sao, ta cÅ©ng phải tôn trá»ng y nhÆ° váºy, dù đôi khi vai vế ta lá»›n hÆ¡n thầy cô đó. Và dụ ta sẽ nói vá»›i Pháºt tá» là thầy Minh Trà nhÆ° thế nà y, thầy Minh Trà nhÆ° thế kia; hoặc sÆ° cô NhÆ° Tuệ nói là , sÆ° cô NhÆ° Tuệ nói rằng …
c) Biết lắng nghe ý kiến ngÆ°á»i khác:
Má»™t dấu hiệu khác của tâm Khiêm hạ là biết lắng nghe ý kiến của ngÆ°á»i khác. à kiến của ngÆ°á»i nà o chÃnh là đại diện của ngÆ°á»i đó. Nếu ta tôn trá»ng con ngÆ°á»i, ta phải tôn trá»ng ý kiến của há». Äó là nguyên tắc căn bản. DÄ© nhiên không phải ý kiến nà o cÅ©ng đúng, nhÆ°ng thái Ä‘á»™ biết lắng nghe đã là biểu lá»™ sá»± tôn trá»ng con ngÆ°á»i. Khi lắng nghe, ta sẽ đồng ý vá»›i má»™t số Ä‘iểm nà y và không đồng ý vá»›i má»™t số Ä‘iểm khác, nhÆ°ng Ä‘iá»u quan trá»ng của Äạo đức là biết quan tâm đến quan Ä‘iểm của ngÆ°á»i khác trÆ°á»›c đã.
Có má»™t số ngÆ°á»i bị cái táºt là hay bác bỠý kiến của ngÆ°á»i khác dù nghe chÆ°a hết câu. Äó là dấu hiệu rất rõ của kiêu mạn. Chúng ta cÅ©ng váºy, nếu cứ thÃch gạt ngang ý kiến của ngÆ°á»i khác, phải biết là kiêu mạn đã ngá»± trị trong tâm mình rồi.
Tháºt ra không phải chúng ta chỉ há»c lẽ phải, Äạo lý ở trÆ°á»ng, mà phải biết há»c ngay trong cuá»™c Ä‘á»i. Trong nhiá»u ngÆ°á»i mà ta tiếp xúc, sẽ có rất nhiá»u Ä‘iá»u đáng cho ta há»c há»i từ nÆ¡i há». Äôi khi ta nhìn thấy việc là m của há» và tìm thấy má»™t bà i há»c lá»›n; đôi khi ta nghe má»™t câu nói của há» và tìm thấy nhiá»u Ä‘iá»u thú vị. Hầu hết ai cÅ©ng có Ä‘iểm hay ở đâu đó. Nếu khiêm tốn, chúng ta sẽ thu hoạch nhiá»u bà i há»c bổ Ãch từ nhiá»u ngÆ°á»i trong cuá»™c sống. Còn tâm kiêu mạn sẽ ngăn che khiến ta không thấy được cái hay của ngÆ°á»i.
ChÃnh tâm kiêu mạn đã thúc đẩy chúng ta hay săm soi khuyết Ä‘iểm của ngÆ°á»i và bá» qua Æ°u Ä‘iểm của há». Vì kiêu mạn, chúng ta muốn ngÆ°á»i chung quanh phải dở xấu để chỉ còn ta là hay giá»i. Thế nên chỉ cần ngÆ°á»i khác nhúc nhÃch là ta đã Ä‘oán ra khuyết Ä‘iểm –đôi khi suy diá»…n lẹ hÆ¡n sá»± tháºt, nghÄ©a là chỉ cần ngÆ°á»i Ä‘Æ°a tay lên là ta Ä‘oán ngay ngÆ°á»i nà y sắp móc túi ! Cái khuynh hÆ°á»›ng thÃch nghÄ© xấu ngÆ°á»i khác rõ rà ng có nguồn gốc từ kiêu mạn.
Còn khi khiêm hạ, thấy mình tầm thÆ°á»ng nhá» bé, tá»± nhiên ta dá»… nhìn thấy Æ°u Ä‘iểm của ngÆ°á»i để há»c há»i. Äó cÅ©ng là động cÆ¡ khiến ta biết lằng nghe ý kiến của ngÆ°á»i khác. Rồi những khi tìm thấy những Ä‘iá»u hay của ngÆ°á»i, lòng chúng ta hoan há»· tán thán. Và khi biết hoan há»· trÆ°á»›c Æ°u Ä‘iểm của ngÆ°á»i, Nhân quả sẽ cho chúng ta má»™t quả báo là nh tÆ°Æ¡ng tá»± ở vị lai. Khi cảm phục, hoan há»· tán thán Ä‘iá»u là nh của ngÆ°á»i, tá»± nhiên Ä‘iá»u là nh đó sẽ dÃnh và o tâm ta, trở thà nh của ta mà không mất công huân táºp nhiá»u.
Và dụ ta trông thấy ngÆ°á»i có đức tÃnh trầm tÄ©nh kỳ lạ và đem lòng ngưỡng má»™. Sau nà y tá»± nhiên ta cÅ©ng bắt đầu có tÃnh cách trầm tÄ©nh giống giống nhÆ° váºy.
Hoặc ta ná»… phục ngÆ°á»i siêng năng công quả lao tác, tá»± nhiên sau nà y ta cÅ©ng siêng năng giống nhÆ° váºy.
Tâm khiêm hạ giống nhÆ° cái trÅ©ng sâu khiến cho bao nhiêu nÆ°á»›c đổ dồn vá». NgÆ°á»i khiêm hạ sẽ từ từ lấy được vô số đức tÃnh tốt trong thiên hạ. Lão tá» có câu nói ná»—i tiếng: Tại sao biển cả là m vua của trăm sông, bởi vì biển thấp mà sông cao nên các sông phải chầu vá». CÅ©ng váºy, vì ta thấp xuống nên những Æ°u Ä‘iểm của má»i ngÆ°á»i tìm vá» Ä‘á»ng lại. Nếu ta đứng lên cao nhÆ° ngá»n núi đá sừng sững thì các Æ°u Ä‘iểm từ từ chảy Ä‘i mất cả. Khi kiêu mạn, ta sẽ ngà y cà ng cô Ä‘á»™c và cằn cá»—i nhÆ° ngá»n núi đá khô khan đó váºy.
Chúng ta nên lÆ°u ý má»™t Ä‘iểm khá quan trá»ng khi Ä‘ang tu táºp tâm khiên hạ, đó là tránh quan Ä‘iểm Ä‘á»™c tôn vá» pháp môn. Thông thÆ°á»ng thì khi chúng ta chá»n pháp môn nà o để tu Ä‘á»u đã nháºn định rằng đó là pháp môn hay nhất, Æ°u việt nhất. Và má»™t hệ quả tất yếu phải đến đó là cho rằng mình hay hÆ¡n những ngÆ°á»i Ä‘ang tu các pháp môn khác. Không biết kết quả tu hà nh vá» sau thế nà o, nhÆ°ng ngay hiện tại thì ta Ä‘ang rÆ¡i và o lá»—i kiêu mạn.
NgÆ°á»i tu Tịnh Ä‘á»™ tông sẽ nghÄ© rằng Tịnh Ä‘á»™ tông là hay nhất; ngÆ°á»i tu Thiá»n tông sẽ nghÄ© rằng Thiá»n tông là hay nhất. Rồi ngay trong Thiá»n tông cÅ©ng chia ra thà nh nhiá»u trÆ°á»ng phái khác nhau, và má»—i trÆ°á»ng phái đó lại cÅ©ng nghÄ© rằng mình hay nhất. Khi cho rằng mình hay nhất thì má»™t hệ quả khác lại tiếp tục xuất hiện, đó là không tiếc lá»i chê bai ngÆ°á»i khác, trÆ°á»ng phái khác, tông phái khác, pháp môn khác. Sá»± chê bai qua lại nà y là m đạo Pháºt không bao giá» Ä‘oà n kết được.
Quá trình tâm lý trên là điá»u rất Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên, nhÆ°ng cá»±c kỳ Ä‘á»™c hại ! chúng ta phải hết sức cố gắng thoát ra cái quy luáºt tâm lý Ä‘á»™c hại đó bằng cách chấm dứt việc cho rằng có tháºt má»™t pháp môn hoà n hảo hÆ¡n hẳn các pháp môn khác.
Tháºt ra lá»—i nà y không phải bắt đầu do ngÆ°á»i đệ tá», mà do chÃnh ông thầy. ChÃnh ông thầy đã gieo và o lòng đệ tá» cái ý nghÄ© rằng tu theo pháp môn của thầy là thù thắng hÆ¡n cả, có nghÄ©a là thầy là hÆ¡n cả, và cÅ©ng có nghÄ©a là tÆ°Æ¡ng lai ngÆ°á»i đệ tá» nà y sẽ hÆ¡n cả. Ban đầu đến vá»›i Äạo, ngÆ°á»i đệ tá» chÆ°a bị kiêu mạn xâm chiếm, nhÆ°ng lối dạy Ä‘á»™c tôn của ông thầy đã phá hoại tâm hồn nguyên sÆ¡ của đệ tá».
Ngà y nay chúng ta phải tá»± thoát ra khá»i tÆ° tưởng Ä‘á»™c tôn đã tà n phá tâm hồn chúng ta cÅ©ng nhÆ° đã gây chia rẽ đạo Pháºt nhÆ° thế. Khi chá»n má»™t pháp môn để tu, má»™t vị thầy để theo, chúng ta nên tìm hiểu Ä‘Æ°á»ng lối đó có giúp chúng ta khiêm hạ hay không, có từ bi hay không. Nếu Ä‘Æ°á»ng lối đó, vị thầy đó dạy chúng ta biết bất Ä‘á»™ng trÆ°á»›c nghịch cảnh, nhÆ°ng lại biết bi mẫn trÆ°á»›c ná»—i khổ của chúng sinh, váºy là vị thầy đó đúng. Nếu vị thầy đó dè dặt không dám chê bai ai vì biết rằng pháp môn nà o cÅ©ng có Æ°u có khuyết, pháp môn nà o cÅ©ng thÃch hợp vá»›i ngÆ°á»i nà y và Ãt thÃch hợp vá»›i ngÆ°á»i kia, váºy là vị thầy đó chân chÃnh, ta có thể Ä‘i theo.
Ngược lại, nếu vị thầy đó cứ hứa hẹn má»™t cách dá»… dà ng rằng tu theo sẽ nhanh chóng cao siêu hÆ¡n má»i ngÆ°á»i, ta nên coi chừng. Nhất là những ông thầy cứ luôn miệng đả kÃch các Ä‘Æ°á»ng lối khác vá»›i mình thÆ°á»ng dá»… là tà sÆ°. Gặp phải những ông thầy nhÆ° thế, ta nên xá dà i rồi lui.
NhÆ°ng có Ä‘iá»u lạ là ông thầy nà o cứ mạnh miệng tá»± ca ngợi pháp môn mình hay nhất thì thÆ°á»ng nhanh chóng có đông tÃn đồ. Hình nhÆ° con ngÆ°á»i hÆ¡i bị dá»… tin. NhÆ°ng vá» sau, khi lối dạy đó là m đệ tá» kiêu mạn trầm trá»ng rồi, những sai lầm hÆ° há»ng sẽ xuất hiện là m cho đạo trà ng đó đổ vỡ.
Ta cÅ©ng thấy gần đây trên thế giá»›i xuất hiện nhiá»u giáo phái má»›i. Ông giáo chủ nà o cÅ©ng tá»± cho mình là đại diện duy nhất của Thượng đế. Các “giáo chủ†cứ tha hồ nói xạo, thế nà o cÅ©ng có ngÆ°á»i tin. Rồi những ngÆ°á»i tin theo sẽ giúp quảng cáo thêm cho giáo chủ. Có khi há» cÅ©ng lôi kéo được rất đông tÃn đồ trÆ°á»›c khi sụp đổ.
Thỉnh thoảng ta cÅ©ng nghe trong Pháºt giáo có những kẻ tá»± cho mình bằng Pháºt, tháºm chà hÆ¡n Pháºt, thay thế Pháºt trong thá»i đại má»›i nà y. Há» cÅ©ng khiến nhiá»u ngÆ°á»i nhẹ dạ tin theo má»™t thá»i gian, nhÆ°ng rồi sá»± tháºt sẽ bà y tá» sau đó không lâu.
Những vị thầy chân chÃnh thÆ°á»ng dè dặt khiêm tốn, Ãt tá»± Ä‘á» cao mình, cẩn tháºn không chê bai ngÆ°á»i, dù có trà tuệ sâu sắc. Ban đầu vị thầy nhÆ° thế hiếm được ngÆ°á»i hiểu ná»—i nên Ãt ai theo. NhÆ°ng vá» sau sẽ có nhiá»u ngÆ°á»i được lợi Ãch vững chắc từ Ä‘Æ°á»ng lối đó nên sẽ phát triển.
4. Quả báo:
Khi có kiêu mạn, con Ä‘Æ°á»ng phÃa trÆ°á»›c đóng lại dần dần. NgÆ°á»i nà y sẽ bế tắc, đổ vỡ thất bại. Dù có khi ta Ä‘ang có tiến bá»™ trên Ä‘Æ°á»ng tu, nhÆ°ng nếu kiêu mạn đã hiện diện thì sá»± tiến bá»™ đó không thể đạt đến vô lượng vô biên được, cứ tiến lên lui xuống mãi. Do đó ta không thể có ngà y chứng đạo hoà n toà n.
TrÆ°á»ng hợp nhÆ° có ngÆ°á»i Ä‘á»i nà y là m quan huyện, tÃch lÅ©y má»™t số phÆ°á»›c nên Ä‘á»i sau là m quan tỉnh, kiếm thêm má»™t số phÆ°á»›c nên Ä‘á»i sau nữa là m vua. NhÆ°ng do là m vua khởi tâm kiêu mạn nên Ä‘á»i sau rá»›t là m dân thÆ°á»ng. Khi là m dân thÆ°á»ng lại biết tạo phÆ°á»›c nên kiếp sau lại là m quan. Cứ quanh Ä‘i quẩn lại nhÆ° váºy mãi chứ không thể vượt lên những cõi cao xa hÆ¡n trong vÅ© trụ.
Còn các vị Bồtát diệt được tâm kiêu mạn nên công đức tiến dần đến vô lượng vô biên, có khi là m vua cả cõi trá»i, từ từ là m lợi Ãch cho vô số chúng sinh, là m vị Äại Bồtát, cuối cùng chứng thà nh Pháºt quả viên mãn tuyệt đối.
Trong việc tu táºp cÅ©ng váºy, nếu chúng ta có đạt được chút định lá»±c nà o cÅ©ng đừng kiêu mạn mà phải biết mình vẫn còn dở, vẫn còn có thể bị thoái Ä‘á»a. Lúc nà o chúng ta cÅ©ng phải dè dặt cẩn tháºn, tôn trá»ng má»i ngÆ°á»i, kiểm soát từng ý nghÄ© nhỠđể cho sức định cháºm cháºm tiến lên từng chút.
Còn giữ được khiêm hạ ngà y nà o thì chúng ta còn tăng trưởng công đức ngà y đó, còn là m ngÆ°á»i tu hà nh chân chÃnh ngà y đó. Äá»i sau ta tiếp tục thà nh tá»±u đức hạnh, tà i năng, và địa vị. Nếu đánh mất tâm khiêm hạ, những cái tốt trong tâm ta sẽ mất dần, tan vỡ dần.
Khiêm hạ và từ bi hỗ trợ cho Vô ngã
Mục tiêu quan trá»ng trong việc tu táºp Pháºt Pháp là Vô ngã. Có Vô ngã má»›i có giải thoát. Thiá»n định là con Ä‘Æ°á»ng chÃnh để Ä‘i đến Vô ngã. NhÆ°ng 2 công hạnh Từ bi và Khiêm hạ lại là sá»± há»— trợ rất lá»›n. Thiếu 2 công hạnh nà y, chúng ta dá»… lạc lối dù có được thiá»n định cao siêu.
Hai công hạnh trên cÅ©ng há»— trợ qua lại cho nhau rầt nhiá»u, vì cùng là m cho Ngã chấp má»ng nhạt. Có khiêm hạ, ta dá»… thÆ°Æ¡ng yêu con ngÆ°á»i; có Từ bi, ta cÅ©ng dá»… tôn trá»ng con ngÆ°á»i.
Rồi trong hà nh trình tu táºp phÃa trÆ°á»›c, đôi khi ta cÅ©ng là m nên được nhiá»u Ä‘iá»u tốt. NhÆ°ng đó chÃnh là những lúc ta phải nhanh chóng kiểm soát tâm tá»± hà o kiêu mạn của mình, và phải luôn tá»± nhắc rằng mình chỉ là cát bụi cá» rác. Äó là câu thần chú linh nghiệm để đối trị tâm kiêu mạn má»—i khi ta muốn tá»± khen mình, hoặc được ai đó khen ngợi mình.
Há»i: NgÆ°á»i ta có thể xem thÆ°á»ng ta nếu ta có thái Ä‘á»™ khúm núm khiêm tốn ?
Äáp: Còn bị ngÆ°á»i khác xem thÆ°á»ng tức là chÆ°a đủ phÆ°á»›c, cứ tiếp tục tôn trá»ng má»i ngÆ°á»i. Sau nà y đủ phÆ°á»›c tá»± nhiên ta lại được yêu mến và tôn trá»ng.
|
|
|
Từ khóa được google tìm thấy
|
ëèòûå, êîäåêñ, èíòåðíåòå, îäèíöîâî, ìàñÿíÿ, ìàðãàðèòà, íîâîñòðîéêà, ìÿãêàÿ, ïðè÷åñêè, ñàëàòû, ñàíòåõíèêà, ñëîâàðè, ñìàéëèê, ñïåöîäåæäà, ñïîðòèâíûå, õåíòàé, òþìåíü |
| |