25-10-2008, 03:04 PM
Phi Thăng Chi Háºu
Tham gia: Jun 2008
Bà i gởi: 1,213
Thá»i gian online: 3 tuần 1 ngà y 1 giá»
Thanks: 286
Thanked 0 Times in 0 Posts
Khúc Quanh Của Dòng Sông - V.S. Naipaul
Tên truyện : Khúc Quanh Của Dòng Sông
Nguyên tác : A bend in the river
Tác giả : V.S. Naipaul
Dịch giả : Cao Việt Dũng
Nguồn : vnthuquan
Äánh máy : tumbleweed
Lá»i giá»›i thiệu
Vidiadhar Surajprasad Naipaul mang quốc tịch Anh, sinh năm 1932 ở Chaguanas gần Port of Spain thuá»™c Trinidad, trong má»™t gia đình di cÆ° từ miá»n Bắc Ân Äá»™, song không Ãt tác phẩm của ông lại lấy bối cảnh Châu Phi. Con ngÆ°á»i V.S. Nailpaul bao gồm nhiá»u ná»n văn hoá, cuá»™c Ä‘á»i ông trải rá»™ng trên cả bốn châu lục lá»›n – ông từng du lịch khắp Châu Ã, châu Phi, châu Mỹ. Sá»± Ä‘a dạng đó khiến Naipaul luôn băn khoăn vá» vị trÃ, gốc gác của mình. Khi còn trẻ ông đã từng chán nản vá»›i sá»± nghèo nà n vá» tinh thần ở Trinidad, bá» sang Anh há»c đại há»c, nhÆ°ng khi đã định cÆ° tại đó ông lại thấy mình không thể hòa đồng được vá»›i lối sống bản địa, trong khi đó dòng máu Ãn Äá»™ vẫn chảy mạnh trong huyết quản. V.S. Naipaul, vá»›i tÆ° cách nhà văn, thÆ°á»ng đặt ra những câu há»i vá» Ä‘a dạng văn hoá, đặc tÃnh tâm lý phức tạp của các nhóm và tá»™c ngÆ°á»i, sá»± hoà trá»™n và đặc Ä‘iểm tiêu biểu không thể nhầm lẫn, cả đến những mặc cảm mang tÃnh bá»™ tá»™c, dân tá»™c…tất cả Ä‘á»u được miêu tả kỹ lưỡng và tinh tế trong Khúc quanh của dòng sông.
Salim từ vùng biển phÃa Äông châu Phi Ä‘i sâu và o lục địa, đến má»™t thà nh phố nằm bên khúc quanh của má»™t dòng sông lá»›n, để tìm cách kinh doanh, để tìm kiếm chá»— đứng cho mình trong thế giá»›i và để tìm hiểu bản thân mình. Ở thà nh phố đó, Salim phải sống trong bầu không khà ngá»™t ngạt của má»™t chế Ä‘á»™ háºu thá»±c dân, bà ng hoà ng trÆ°á»›c ná»n Ä‘á»™c láºp lạ lẫm, loay hoay không biết phải bắt đầu từ đâu, chủ Ä‘á»™ng hay thụ Ä‘á»™ng trÆ°á»›c những biến chuyển, và bạo loạn chắc chắn sẽ xảy ra. Anh tiếp xúc vá»›i ngÆ°á»i dân bản địa, nhÆ° cô Zabeth và đứa con trai Ferdinand, nhÆ° cặp vợ chồng Mahesh và Shoba…Anh tìm hiểu thà nh phố, từ Quảng trÆ°á»ng đến trÆ°á»ng Trung há»c, từ khách sạn Van der Wyeden đến bến tà u…Rồi không gian được mở rá»™ng ra vá»›i việc xây dá»±ng Khu má»›i bên ngoà i thà nh phố, sá»± xuất hiện trở lại của ngÆ°á»i da trắng, sá»± thay da đổi thịt của giá»›i trẻ châu Phi, sá»± biến Ä‘á»™ng chÃnh trị của vị Tổng thống vÄ© đại. Không gian được tiếp tục mở rá»™ng khi Indra, ngÆ°á»i bạn thá»i thÆ¡ ấu của Salim xuất hiện, thoạt tiên trong hà o quang của má»™t ngÆ°á»i há»c ở Oxford vá», sau đó dÆ°á»›i hình dạng thảm hại của má»™t kẻ hoang mang trÆ°á»›c tất cả, không chắc chắn vá» Ä‘iá»u gì hết. Không gian còn mở rá»™ng tá»›i châu Âu, nhÆ°ng đến đó thì Salim đã hiểu ra mình không thể chay thoát những rà ng buá»™c vô hình. Thế giá»›i dù rá»™ng lá»›n vẫn không có chá»— cho anh, anh vẫn phải đóng Ä‘inh và o cái thà nh phố bên khúc quanh của dòng sông.
V.S.Naipaul bắt đầu cầm bút từ rất sá»›m, sau khi há»c xong Universtity College of Oxford. Cả Ä‘á»i ông gần nhÆ° không là m công việc nà o khác ngoà i viết văn. Sau tiểu thuyết đầu tay, The Mystic Masseur (NgÆ°á»i thợ mát xa bà ẩn – 1957), Naipaul trở nên nổi tiếng vá»›i cuốn A House for Mr. Biswas (ngôi nhà của ngà i Biswas – 1961), tiểu thuyết thứ nhất của ông. Những tác phẩm đầu tay nà y thÆ°á»ng lấy bối cảnh vùng Tây Ấn, sau đó Naipaul mở rá»™ng địa lý văn chÆ°Æ¡ng của mình, hÆ°á»›ng tá»›i chủ Ä‘á» háºu thuá»™c địa nóng bá»ng, nhất là tại châu Phi.
Hai tiểu thuyết của ông vá» Ä‘á» tà i nà y là Guerillas và nhất là A bend in the River, má»™t phẫu thuáºt tà i tình trÆ°ng bà y những ung nhá»t, từ các vết thÆ°Æ¡ng lâu năm khó là nh lẫn các vết thÆ°Æ¡ng má»›i của châu Phi già nua mà ngây thÆ¡, đã già nh được Ä‘á»™c láºp nhÆ°ng vẫn còn nguyên vẹn mặc cảm nô lệ - tá»± ti và thấp kém. Lẫn trong sá»± miêu tả tinh vi, thấu đáo là má»™t niá»m thÆ°Æ¡ng cảm kÃn đáo, má»™t day dứt cho số pháºn má»™t châu lục Ä‘ang trong giai Ä‘oạn bế tắc.
Giá»›i thiệu V.S. Naipaul nghÄ©a là giá»›i thiệu má»™t trong những nhà văn sá» dụng Anh ngữ được đánh giá cao nhất hiện nay, xứng đáng vá»›i danh hiệu ngÆ°á»i nối tiếp Conrad. Việc ông già nh được giải Nobel văn chÆ°Æ¡ng năm 2001 (chÆ°a kể trÆ°á»›c đó 30 năm, ông đã Ä‘oạt giải Booker 1971) không nằm ngoà i dá»± Ä‘oán của các nhà nghiên cứu văn há»c thế giá»›i .
Naipaul đã đóng góp to lá»›n cho má»™t dòng văn há»c Ä‘au Ä‘á»›n nhÆ°ng có Ãch, dòng văn há»c nhìn trá»±c diện và o các xã há»™i lạc lõng giữa thế giá»›i, đứng bên lá» sá»± phát triển chung và còn lâu năm nữa má»›i thoát được vÅ©ng lầy đó.
NgÆ°á»i dịch
Má»™t số nháºn định vá» tác giả, tác phẩm
“… Má»™t phẫu thuáºt tà i tình phÆ¡i bà y những u nhá»t, từ những vết thÆ°Æ¡ng lâu năm khó là nh lẫn những vết thÆ°Æ¡ng má»›i của má»™t Châu Phi già nua mà ngây thÆ¡, đã già nh được Ä‘á»™c láºp nhÆ°ng vẫn còn nguyên vẹn mặc cảm nô lệ, tá»± ti và thấp kém. Lẫn trong sá»± miêu tả tinh vi, thấu đáo là má»™t niá»m thÆ°Æ¡ng cảm kÃnh đáo, má»™t day dứt cho số pháºn của châu lục Ä‘ang trong giai Ä‘oạn bế tắc…â€
“Trà n đầy sá»± hấp dẫn, khó có nhà văn nà o vượt qua được V.S.Naipaulâ€
(The New York Times Book Review)
“Có thể khẳng định Naipaul là má»™t trong những nhà văn viết hay nhất hiện nayâ€.
(Walter Clemons, Newsweek)
Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục nà y:
Tà i sản của ngudoc
25-10-2008, 03:07 PM
Phi Thăng Chi Háºu
Tham gia: Jun 2008
Bà i gởi: 1,213
Thá»i gian online: 3 tuần 1 ngà y 1 giá»
Thanks: 286
Thanked 0 Times in 0 Posts
PHẦN I - Cuộc nổi loạn thứ hai
ChÆ°Æ¡ng 1
Thế giá»›i vẫn chỉ là thế giá»›i; ở đó con ngÆ°á»i chẳng là gì, tá»± cho phép mình chẳng là gì và do đó không há» có vị trà cho mình.
Nazruddin, ngÆ°á»i đã để lại cá»a hiệu cho tôi vá»›i giá bè bạn, không nghÄ© chuyện buôn bán của tôi vá» sau sẽ dá»… dà ng. Äất nÆ°á»›c nà y, cÅ©ng giống nhÆ° khắp châu Phi, đầy rẫy bất ổn sau khi già nh được Ä‘á»™c láºp. Thà nh phố ở sâu trong ná»™i địa, ở khúc quanh của má»™t dòng sông lá»›n, đã gần nhÆ° ngừng tồn tại, và Nazruddin nói tôi sẽ phải tay trắng Ä‘i lên.
Tôi lái chiếc Peugeot Ä‘i vá» phÃa thà nh phố. Ở châu Phi lúc nay, đó không phải là cách di chuyển tốt nhất – lái xe từ bá» biển phÃa Äông và o ná»™i địa. Trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i có quá nhiá»u nÆ¡i bị chốt chặt hoặc ngáºp ngụa máu. Và o thá»i Ä‘iểm đó, dù những con Ä‘Æ°á»ng đã Ãt nhiá»u thông thoáng, chuyến Ä‘i cÅ©ng mất đứt của tôi má»™t tuần lá»….
Vấn Ä‘á» không chỉ nằm ở những chá»— lở cát, bùn lầy hay những con Ä‘Æ°á»ng núi hẹp, ngoằn ngoèo, gẫy khúc. Còn phải đối mặt vá»›i chuyện mặc cả tại các trạm gác biên giá»›i, thÆ°á»ng nằm ven bìa rừng vá»›i những túp lá»u gá»— treo những lá cá» tháºt lạ. Tôi tá»± nhủ mình và chiếc Peugeot tốt nhất là lá» tịt những ngÆ°á»i mang súng – tức là lao và o hết bụi ráºm nà y đến bụi ráºm khác. Äể rồi sau đó việc dà n xếp còn khó khăn hÆ¡n và phải xì ra má»™t và i tá» giấy bạc ngân hà ng cÅ©ng nhÆ° má»™t sô đồ há»™p, để tôi – và chiếc xe Peugeot – thoát khá»i những chá»— mà tôi đã tá»± buá»™c mình lao và o.
Má»™t số cuá»™c tranh cãi nhÆ° thế mất đến ná»a ngà y trá»i. NgÆ°á»i chỉ huy đòi há»i tháºt ná»±c cÆ°á»i – hai hay ba nghìn đô la. Tôi đáp luôn là không có. Anh ta sẽ Ä‘i và o lá»u của mình, ra vẻ chẳng còn gì để mà bà n; tôi thì cứ việc đứng bên ngoà i, vì tôi cÅ©ng chẳng còn việc gì để là m cả. Rồi sau má»™t hay hai tiếng đồng hồ, hoặc tôi và o trong lá»u, hoặc anh ta Ä‘i ra ngoà i, và chúng tôi có thể ngã giá hai hay ba đô la. ChÃnh Nazruddin đã khuyên, khi tôi há»i ông vá» giấy thị thá»±c, rằng tốt hÆ¡n hết là chìa tiá»n ra. "Lúc nà o anh cÅ©ng có thể chui và o những chá»— nhÆ° thế. NhÆ°ng ra thì khó đấy. Äó là má»™t cuá»™c chiến cá nhân. Má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u phải tá»± tìm cho mình cách để thoát ra".
Tôi Ä‘i má»—i lúc má»™t sâu hÆ¡n và o châu Phi – bụi cây, sa mạc, đá trên sÆ°á»n núi, những hồ nÆ°á»›c, mÆ°a và o buổi chiá»u, bùn, và rồi ở sÆ°á»n núi bên kia ẩm Æ°á»›t hÆ¡n, những khu rừng dÆ°Æ¡ng xỉ và rừng gorilla – khi Ä‘i nhÆ° thế tôi thầm nghÄ©, quả là điên rồ. Mình Ä‘ang Ä‘i sai hÆ°á»›ng. Cuối con Ä‘Æ°á»ng nà y không thể co được má»™t cuá»™c Ä‘á»i má»›i.
NhÆ°ng tôi vẫn tiếp tục Ä‘i. Việc lái xe má»—i ngà y cÅ©ng giống nhÆ° Ä‘ang cố đạt tá»›i má»™t cái gì đó, và việc má»—i ngà y cứ phải cố đạt tá»›i má»™t cái gì đó khiến tôi trở nên khó mà quay lui. Và tôi không thể ngăn mình nghÄ© rằng Ä‘iá»u nà y cảm giác khác gì những ngÆ°á»i nô lệ thá»i xÆ°a. HỠđã từng có hà nh trình giống hệt tôi, nhÆ°ng là đi bá»™ và theo hÆ°á»›ng ngược lại, từ trung tâm lục địa ra bá» biển phÃa Äông. Cà ng Ä‘i vá» phÃa biển và xa khu đất của bá»™ lạc mình, há» cà ng bị tách khá»i các thảo nguyên và khó có khả năng vỠđược nhà mình, sẽ má»—i lúc há» trở nên lo lắng hÆ¡n vá» cách những ngÆ°á»i châu Phi xa lạ nhìn há», cho đến cuối cùng, há» tá»›i được bá» biển, và khi bÆ°á»›c chân lên những con tà u há» chỉ còn lo tá»›i việc có đến được những ngôi nhà an toà n ở bá» bên kia không. CÅ©ng giống tâm trạng ngÆ°á»i nô lệ xa nhà , chuyến Ä‘i cà ng nhiá»u Ä‘iá»u gây nản chÃ, tôi lại cà ng hăng hái muốn hoà nháºp và o cuá»™c sống má»›i hÆ¡n.
Khi tá»›i nÆ¡i tôi thấy Nazruddin không nói sai. NÆ¡i nà y đã chịu nhiá»u biến Ä‘á»™ng, hÆ¡n má»™t ná»a thà nh phố bên khúc quanh dòng sông đã bị phá huá»·. NÆ¡i từng là khu ngoại ô châu Âu gần ghá»nh nÆ°á»›c đã bị thiêu huá»·, cây bụi đã um tùm trên đống đổ nát, tháºt khó để phân biệt nÆ¡i trÆ°á»›c đây từng là vÆ°á»n tược vá»›i nÆ¡i trÆ°á»›c đây từng là phố xá. Khu hà nh chÃnh, thÆ°Æ¡ng mại gần cầu tà u và trạm hải quan cùng má»™t số khu dân cÆ° trung tâm vẫn còn, nhÆ°ng dÆ°á»ng nhÆ° thế là hết. Ngay cả các cité (tiếng Pháp trong nguyên bản – khu dân cÆ°) châu Phi cÅ©ng chỉ còn thÆ°a thá»›t ngÆ°á»i ở, và cÅ©ng đã suy tà n, vá»›i nhiá»u ngôi nhà thấp hệt nhÆ° bao diêm, mà u xanh da trá»i hoặc xanh lá cây nhợt nhạt bá» hoang, bị giống nho nhiệt Ä‘á»›i mà u nâu và xanh lá»›n nhanh và chết cÅ©ng nhanh xâm chiếm.
Cá»a hiệu của Nazruddin nằm trên má»™t quảng trÆ°á»ng chợ tại khu phố buôn bán. Nó đầy mùi chuá»™t cống và đầy phân, nhÆ°ng được cái còn khá là nh lặn. Tôi đã mua lại cả nhà kho của Nazruddin – nhÆ°ng chẳng còn gì trong đó. Tôi cÅ©ng mua được cả danh tiếng của cá»a hiệu, nhÆ°ng Ä‘iá»u nà y chẳng mấy ý nghÄ©a bởi rất nhiá»u ngÆ°á»i châu Phi đã quay trở vá» vá»›i cây bụi, vá» vá»›i sá»± an toà n trong những ngôi là ng của mình, tại những khu kinh rạch chằng chịt khó tìm.
Sau ná»—i lo lắng khi vừa đến nÆ¡i, tôi thấy cÅ©ng không có nhiá»u việc để là m. NhÆ°ng tôi không Ä‘Æ¡n Ä‘á»™c. Còn có các thÆ°Æ¡ng gia khác nữa, những ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i khác, má»™t số đã ở đây qua các cuá»™c biến Ä‘á»™ng. Tôi cùng há» chỠđợi. Hoà bình được giữ vững. Má»i ngÆ°á»i lại bắt đầu quay trở vá» thà nh phố, từng mét vuông cité dần đông đảo lên. NgÆ°á»i ta bắt đầu cần hà ng hóa mà chúng tôi có thể cung cấp. Và chầm cháºm, công việc buôn bán lại bắt đầu khởi sắc.
Zabeth thuá»™c số khách hà ng sá»›m nhất và thÆ°á»ng xuyên nhất của tôi. Cô là má»™t marchande [1] không phải ngÆ°á»i bán hà ng ở chợ mà là bán lẻ theo lối cò con. Cô thuá»™c má»™t cá»™ng đồng ngÆ° dân, gần nhÆ° là má»™t bá»™ lạc nhá», khoảng má»—i tháng má»™t lần cô từ là ng mình lên thà nh phố để mua buôn hà ng hóa.
Cô mua ở chá»— tôi bút chì và vở viết, lưỡi dao cạo, ống tiêm, xà phòng, kem đánh răng và bà n chải đánh răng, vải vóc, đồ chÆ¡i bằng nhá»±a, bô sắt và há»™p nhôm, khay và cháºu men. NgÆ° dân là ng Zabeth cần những váºt dụng Ä‘Æ¡n giản đến từ thế giá»›i bên ngoà i đó và cần chúng cả khi có biến Ä‘á»™ng. Không phải đồ dùng thiết yếu, cÅ©ng không phải đồ xa xỉ, chúng chỉ là những thứ là m cho cuá»™c sống dá»… dà ng hÆ¡n. NgÆ°á»i ở đây biết là m nhiá»u việc, há» tá»± xoay sở rất tà i. Há» thuá»™c da, dệt vải, rèn sắt, hỠđục rá»—ng các thân cây lá»›n để là m thuyá»n và những cây nhá» hÆ¡n để là m chạn bếp. NhÆ°ng vá»›i những ngÆ°á»i tìm kiếm má»™t cái thùng lá»›n không rò để Ä‘á»±ng nÆ°á»›c và đồ ăn, hãy thá» tưởng tượng há» sung sÆ°á»›ng đến thế nà o khi có được cả má»™t cái bồn tráng men!
Zabeth biết chÃnh xác những gì ngÆ°á»i dân là ng cô cần và biết rõ khả năng hay Ä‘á»™ sẵn sà ng mau thứ đó của há». Các thÆ°Æ¡ng gia ngoà i bá» biển (trong đó có cả cha tôi) thÆ°á»ng nói – đặc biệt khi há» phải tá»± an ủi vì đã mua phải đồ đắt – rằng má»i thứ cuối cùng Ä‘á»u có ngÆ°á»i mua. Tại đây Ä‘iá»u nà y không hỠđúng. NgÆ°á»i ta thÃch thú vá»›i những thứ má»›i – chẳng hạn ống tiêm, Ä‘iá»u nà y đối vá»›i tôi là má»™t bất ngá» - và tháºm chà những đồ hiện đại, nhÆ°ng sở thÃch cao nhất của há» luôn là những mẫu má»›i nhất của các mặt hà nh há» cần mua. Há» tin tưởng má»™t mẫu hà ng, má»™t nhãn mác nhất định. Tháºt vô Ãch khi cố "bán" má»i thứ cho Zabeth, tôi buá»™c phải gút lại trong phạm vi những mặt hà ng cố định. Buôn bán kiểu nà y tháºt chẳng ra sao, nhÆ°ng nó tránh được phức tạp hóa vấn Ä‘á». Và nó khiến Zabeth, khác vá»›i những ngÆ°á»i châu Phi khác, trở thà nh má»™t nữ tÆ°á»›ng gia giá»i giang.
Cô không biết Ä‘á»c biết viết. Cô ghi danh sách dà i dặc đồ phải mua và o đầu và nhá»› rằng rõ giá tiá»n từng thứ đồ của những lần mua trÆ°á»›c. Cô không bao giỠđòi cho chịu tiá»n – cô ghét Ä‘iá»u đó. Cô trả bằng tiá»n mặt, lấy tiá»n từ chiếc túi nhá» luôn mang theo mình khi đến thà nh phố. Tất cả các lái buôn Ä‘á»u biết đến chiếc túi nhá» của Zabeth. Không phải vì cô không tin tưởng các ngân hà ng, cô chỉ không hiểu nổi chúng.
Tôi từng bảo cô, bằng thứ ngôn ngữ pha trá»™n của dòng sông mà chúng tôi quen dùng "Beth ạ, má»™t ngà y nà o đó sẽ có kẻ cÆ°á»›p túi của cô đấy. Mang theo tiá»n trong ngÆ°á»i nhÆ° thế không an toà n đâu".
- Nếu có ngà y đó, Mis Salim, tôi sẽ biết mà ở lại nhà .
Tháºt là má»™t cách nghÄ© ngợi hay ho. NhÆ°ng rõ rà ng cô là má»™t phụ nữ rất lạ lùng.
CÅ©ng nhÆ° những ngÆ°á»i khác, cô gá»i tôi là Mis, nói tắt của từ mister. Tôi là mister bởi vì tôi là ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i, ngÆ°á»i đến từ khu bá» biển xa xôi, lại nói tiếng Anh, tôi là mister để phân biệt vá»›i những ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i khác định cÆ° tại đây, các monsieur. DÄ© nhiên, Ä‘iá»u nà y chỉ có trÆ°á»›c khi NgÆ°á»i Äà n Ông VÄ© Äại tá»›i và biến chúng tôi thà nh citoyens và citoyennes [2] . Trong má»™t khoảng thá»i gian – Ä‘iá»u nà y rất ổn, cho đến khi những lá»i nói dối của ông ta là m ngÆ°á»i dân trở nên bối rối và sợ hãi, nên khi tìm được má»™t thần tượng khác mạnh hÆ¡n ông ta, há» bèn quyết định chấm dứt toà n bá»™ và bắt đầu lại từ đầu.
Ngôi là ng của Zabeth cách đây chừng 60 dặm, ở khá xa Ä‘Æ°á»ng cái, con Ä‘Æ°á»ng thá»±c ra cảm giác khác gì lối mòn, và cách dòng sông chừng và i dặm. Äi bằng Ä‘Æ°á»ng bá»™ hay Ä‘Æ°á»ng sông Ä‘á»u khó khăn, mất đứt hai ngà y. Riêng Ä‘Æ°á»ng bá»™, mùa mÆ°a có thể mất tá»›i ba ngà y. Thoạt tiên Zabeth Ä‘i Ä‘Æ°á»ng bá»™, cùng những trợ tá của mình lá»™i bì bõm ra đến Ä‘Æ°á»ng cái và đợi ở đó cho đến khi có xe tải hoặc xe buýt. Khi tà u hÆ¡i nÆ°á»›c bắt đầu chạy lại, Zabeth thÆ°á»ng xuyên sá» dụng Ä‘Æ°á»ng sông, nhÆ°ng cÅ©ng không dá»… dà ng hÆ¡n là mấy.
Những kênh rạch bà máºt từ các ngôi là ng dẫn ra sông thÆ°á»ng rất nông, đầy những trở ngại bất ngá» và nhiá»u muá»—i kinh khủng. Xuôi những dòng kênh nà y, Zabeth và ngÆ°á»i của mình chèo xuồng Ä‘á»™c má»™c ra đến dòng sông chÃnh, và há» thÆ°á»ng xuyên phải đẩy chúng Ä‘i. Ra đến sống, Ä‘áºu sát bá», hỠđợi tà u hÆ¡i nÆ°á»›c trên những chiếc xuồng nhá» bé chất đầy hà ng hóa – thÆ°á»ng là thá»±c phẩm – để bán cho ngÆ°á»i trên tà u thuá»· và chiếc thuyá»n nhá» mà tà u kéo theo. Thá»±c phẩm Ä‘a phần là cá hoặc khỉ, còn tÆ°Æ¡i hoặc đã được boucane [3] - theo cách của vùng nà y, vá»›i má»™t lá»›p da dà y ụ Ä‘en thui. Äôi khi có má»™t con rắn hoặc má»™t con cá sâu nhá» xông khói, má»™t tảng thịt lá»›n mà u Ä‘en khó nháºn dạng là thịt gì – nhÆ°ng dÆ°á»›i lá»›p da cháy xém đó lá»™ ra mà u thịt trắng hoặc hồng nhạt rất hấp dẫn.
Khi chiếc tà u thuá»· xuất hiện, kéo theo thuyá»n chở khách, Zabeth và ngÆ°á»i của mình chống sà o hoặc chèo xuồng ra táºn giữa sông và dừng lại ở chá»— con tà u sẽ Ä‘i qua. Tà u đến, những chiếc xuồng Ä‘á»™c má»™c chao đảo theo lá»›p sóng dồi, Zabeth và ngÆ°á»i của mình ném dây thừng lên sà n thuyá»n, nÆ¡i luôn có những bà n tay Ä‘Æ°a ra đón dây để buá»™c nó và o má»™t thanh sắt cố định nà o đó, rồi những chiếc xuồng Ä‘á»™c má»™c, Ä‘ang ở sát bên sÆ°á»n tà u, bắt đầu chuyển Ä‘á»™ng vá» hÆ°á»›ng đối diện, trong khi những ngÆ°á»i trên tà u ném những mẩu giấy hoặc vải xuống con cá hoặc con khỉ há» muốn mua.
Việc Ä‘iá»u khiển xuồng Ä‘á»™c má»™c ghé sát con tà u hoặc chiếc thuyá»n Ä‘ang chạy là má»™t kỹ thuáºt mà ngÆ°á»i vùng sông nÆ°á»›c biết cách thá»±c hiện, nhÆ°ng không phải là không nguy hiểm. Gần nhÆ° sau má»i chuyến Ä‘i của chiếc tà u thuá»· Ä‘á»u có tin tức vá» việc má»™t chiếc xuồng Ä‘á»™c má»™c bị láºt nhà o đâu đó và có ngÆ°á»i chết. NhÆ°ng liá»u lÄ©nh váºy cÅ©ng đáng; sau đó, chẳng cần cố sức gì, vá»›i tÆ° cách má»™t marchande Ä‘ang bán hà ng, Zabeth được con tà u kéo đến táºn gần thà nh phố, cô tháo xuồng của mình khi Ä‘i ngang đống đổ nát của nhà thá» lá»›n, ngay trÆ°á»›c khi đến các cầu tầu, để tránh các vị quan chức, những ngÆ°á»i chỉ chăm chăm đòi đóng thuế. Má»™t chuyến Ä‘i tháºt ra trò! Biết bao rắc rối và nguy hiểm để bán được những sản phẩm Ä‘Æ¡n giản ngÆ°á»i dân là ng cô là m ra, và để mang vá» và i món đồ cho há».
Má»™t hoặc hai ngà y trÆ°á»›c khi tà u thuá»· đến có má»™t phiên chợ ngoà i trá»i ở ngay lối và o cầu tà u. Nếu còn ở thà nh phố Zabeth thế nà o cÅ©ng tham gia. Chẳng may trá»i mÆ°a cô sẽ ngủ dÆ°á»›i mái hiên má»™t cá»a hà ng rau hoặc quán bar, hôm sau cô sẽ và o ở trong má»™t nhà trá» châu Phi, nhÆ°ng thoạt tiên những chá»— nhÆ° thế chÆ°a có. Khi cô đến cá»a hiệu, không gì trong dáng vẻ của cô gợi đến chuyến Ä‘i khó nhá»c hay những đêm ngủ ngoà i trá»i. Cô luôn ăn mặc Ä‘Ã ng hoà ng, quấn mình trong mảnh vải lá»›n theo kiểu châu Phi, đầy nếp gấp, tôn thêm Ä‘á»™ lá»›n cho cặp mông khổng lồ của cô. Trên đầu cô là chiếc khăn xếp – thứ trang phục của những ngÆ°á»i Ä‘i xuôi dòng sông, và mang theo mình chiếc túi nhá» vá»›i những đồng tiá»n nhà u nát thu được từ những ngÆ°á»i trong là ng và những ngÆ°á»i trên tà u thuá»·. Cô Ä‘i mua đồ, trả tiá»n; và và i giá» trÆ°á»›c khi tà u thuá»· xuất phát, cô lại cùng vá»›i những ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà trong Ä‘á»™i của mình – những ngÆ°á»i gà y gò, thấp nhá», xấu xÃ, báºn quần áo nhà u nhÄ© – đến để mang hà ng Ä‘i.
Xuôi dòng sông tốn Ãt thá»i gian
hÆ¡n. NhÆ°ng vẫn rất nguy hiểm cho những chiếc xuồng Ä‘á»™c má»™c vá»›i má»—i lần áp và o và tách ra khá»i thuyá»n nhá» chở khách..Hồi đó tà u thuá»· rá»i thà nh phố và o lúc bốn giá» chiá»u nên mãi ná»a đêm Zabeth và ngÆ°á»i của cô má»›i đến được nÆ¡i há» phải rá»i chiếc tà u thuá»·. Zabeth cẩn tháºn không để lá»™ chá»— và o là ng mình. Cô tháo dây thừng, đợi cho đến lúc con tà u vá»›i chiếc thuyá»n Ä‘i khá»i và ánh sáng đã hoà n toà n tắt lịm rồi má»›i chống sà o đẩy xuồng và o dòng kênh bà máºt của mình, và cả đêm há» cáºt lá»±c chèo chống xuồng dÆ°á»›i tán cây rừng.
Vá» nhà và o ban đêm! Tôi không ra sông và o ban đêm. Tôi không thÃch việc nà y bởi không thấy an toà n. Trong bóng tối của dòng sông và cánh rừng bạn chỉ có thể chắc chắn và o những gì bạn nhìn thấy – và ngay cả những đêm sáng trăng bạn cÅ©ng không nhìn thấy gì nhiá»u đâu. Khi gây ra má»™t tiếng Ä‘á»™ng – chẳng hạn khua mái chèo trên mặt nÆ°á»›c – bạn sẽ nghe thấy chÃnh mình nhÆ° thể Ä‘ang là má»™t ai đó khác hẳn. Dòng sông và cánh rừng nhÆ° Ä‘ang hiển hiện, và mạnh hÆ¡n bạn nhiá»u. Bạn cảm thấy không được chở che nhÆ° má»™t kẻ Ä‘á»™t nháºp.
Trong ánh sáng ban ngà y – dù mà u sắc có nhợt nhạt và ma quái vá»›i cái nóng ẩm hứa hẹn mát mẻ hÆ¡n và o buổi tối, bạn có thể tưởng tượng thà nh phố Ä‘ang được xây dá»±ng lại và mở rá»™ng ra. Bạn có thể tưởng tượng những khu rừng bị báºt gốc, những con Ä‘Æ°á»ng Ä‘i xuyên qua các kênh rạch và đầm lầy. Bạn có thể tưởng tượng khu đất đã biến thà nh cái mà NgÆ°á»i Äà n Ông VÄ© Äại sau nà y sẽ vẽ ra, ái viá»…n cảnh vá» "Khu công nghiệp" dà i 2000 dặm dá»c theo sông. (NhÆ°ng ông ta không bao giá» thá»±c sá»± thá»±c hiện nó, đó chỉ là ý muốn của ông ta để tá» ra mình là má»™t thầy phù thuá»· cao tay hÆ¡n những phù thuá»· khác mà nÆ¡i đây từng biết đến). Dù váºy, trong ánh sáng ban ngà y, bạn có thể tin và o viá»…n tưởng đó. Bạn có thể tưởng tượng khu đất Ä‘ang được những ngÆ°á»i chÃnh bạn cải tạo để trở lại bình thÆ°á»ng, giống nhÆ° những phần nhỠđã từng bình thÆ°á»ng trong má»™t khoảng thá»i gian ngắn trÆ°á»›c khi Ä‘á»™c láºp – những chá»— giỠđã biến thà nh đống đổ nát.
NhÆ°ng ở trên bá» sông và o ban đêm là chuyện khác hẳn. Bạn cảm thấy đất Ä‘ang Ä‘Æ°a mình trở vá» vá»›i cái gì đó tháºt thân quen, cái gì đó mà và o lúc nà o đấy bạn từng biết nhÆ°ng đã quên hoặc cố tình quên, song nó vẫn luôn ở nguyên đó. Và khu đất Ä‘ang Ä‘Æ°a bạn trở lại 100 năm trÆ°á»›c vẫn luôn ở đó.
Zabeth đã Ä‘i những chuyến ghê gá»›m là m sao! Äó là má»—i lần cô đến đây để lấy Ä‘i của hiện tại (hoặc tÆ°Æ¡ng lại) má»™t và i hà ng hoá quý giá nà o đó, mang vá» cho ngÆ°á»i là ng mình – chẳng hạn những lưỡi dao cạo mua sỉ cả gói nhÆ°ng được bán lẻ từng lưỡi má»™t, những kỳ diệu của kim loại – những thứ hà ng đó cà ng trở nên quý giá hÆ¡n khi ngÆ°á»i ta hiểu rằng cô mang chúng từ thà nh phố vá» cho là ng chà i của mình – cái thế giá»›i thá»±c, an toà n, được bảo vệ khá»i ngÆ°á»i khác bởi rừng ráºm và đưá»ng sông khó Ä‘i. Và được bảo vệ bằng những cách khác nữa. Má»i ngÆ°á»i ở đây Ä‘á»u biết rằng mình Ä‘ang được tổ tiên dõi nhìn từ trên cao, những ngÆ°á»i hiện Ä‘ang sống vÄ©nh hằng tại má»™t tầng trá»i cao hÆ¡n, và sá»± lÆ°á»›t qua trái đất của há» không há» bị lãng quên, mà được lÆ°u giữ hết sức cẩn tháºn, đó chÃnh là má»™t phần trong sá»± hiện diện của cánh rừng. Trong rừng sâu an toà n hÆ¡n cả. Äó là thứ an toà n mà Zabeth đã để lại sau lÆ°ng để có được những hà ng hoá quý giá, vì nó cô ta đã từ bá» cả sá»± an toà n tuyệt đối của mình.
Zabeth không phải là má»™t phụ nữ bình thÆ°á»ng. Bá» ngoà i cô cảm giác há» giống gì vá»›i ngÆ°á»i dân trong khu. Há» nhá», nhẹ ký và rất Ä‘en, còn Zabeth lại to béo vá»›i nÆ°á»›c da đồng hun, ở và i chá»— thứ đồng hun đó cháy rá»±c lên, nhất là trên gò má, trông nhÆ° thể trang Ä‘iểm váºy. Có má»™t cái gì đó tháºt khác biệt ở Zabeth, nhÆ° mùi vị chẳng hạn. Nó rất mạnh và rất khó Æ°a, và thoạt tiên tôi từng nghÄ© –vì cô đến từ má»™t là ng chà i – rằng đó là mùi cá lÆ°u niên. Tôi nghÄ© chắc là do đồ ăn ở là ng quanh Ä‘i quẩn lại chỉ có cá và cá. NhÆ°ng những ngÆ°á»i bá»™ lạc Zabeth mà tôi từng gặp không có mùi giống vá»›i cô. NgÆ°á»i châu Phi cÅ©ng nháºn ra mùi vị khác biệt đó. Nếu và o cá»a hà ng khi Zabeth có trong đó, thế nà o há» cÅ©ng bịt mÅ©i và chó khi còn bá» Ä‘i thẳng.
Metty, thằng nhá» lai châu Phi đã lá»›n lên trong gia đình tôi ở bỡ biển và đã tá»›i ở cùng tôi, nói rằng mùi của Zabeth nặng đến ná»—i lÅ© muá»—i cÅ©ng phải tránh xa. Tôi còn cho rằng đến Ä‘Ã n ông cÅ©ng không dám gần Zabeth, dù cô cÅ©ng có vẻ mỡ mà ng (mà đà n ông thì lại thÃch cái đó) và dù cô có cái túi nhá» Ä‘á»±ng tiá»n. Zabeth chÆ°a lấy chồng, và , theo chá»— tôi được biết, cô không sống chung vá»›i ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông nà o cả.
CÅ©ng chÃnh Metty – nó há»c được các táºp quán địa phÆ°Æ¡ng rất nhanh – nói vá»›i tôi rằng Zabeth là má»™t phù thuá»·, và trong vùng chúng tôi ai cÅ©ng hiểu má»™t phù thuá»· có nghÄ©a thế nà o. Mùi vị của cÆ¡ thể cô là mùi của các thứ dầu xoa. Những ngÆ°á»i phụ nữ khác sá» dụng nÆ°á»›c hoa và toả mùi hấp dẫn, thứ dầu xoa của Zabeth lại cảnh báo và ngăn chặn. Cô đã được bảo vệ. Cô biết Ä‘iá»u đó, và những ngÆ°á»i khác cÅ©ng biết thế
Tôi đã đối xá» vá»›i Zabeth đúng nhÆ° vá»›i má»™t marchande và má»™t khách hà ng tốt. GiỠđây khi tôi biết rằng trong Khu chúng tôi cô là má»™t ngÆ°á»i quyá»n lá»±c, má»™t nhà tiên tri, tôi lại cà ng không quên Ä‘iá»u đó. Thế nên tôi cÅ©ng cảm thấy cô tháºt sá»± hấp dẫn.
[1] ThÆ°Æ¡ng gia
[2] Công dân
[3] Xông khói
Tà i sản của ngudoc
25-10-2008, 03:12 PM
Phi Thăng Chi Háºu
Tham gia: Jun 2008
Bà i gởi: 1,213
Thá»i gian online: 3 tuần 1 ngà y 1 giá»
Thanks: 286
Thanked 0 Times in 0 Posts
ChÆ°Æ¡ng 2
Châu Phi là nhà tôi, đã từng là nhà của gia đình tôi từ hà ng thế ká»· nay. NhÆ°ng chúng tôi đến từ bá» biển phÃa Äông, Ä‘iá»u đó có ý nghÄ©a khác hẳn. Bỡ biển không hẳn là châu Phi. Äó là nÆ¡i pha trá»™n A ráºp - Ấn Ä‘á»™ - Ba tÆ° – Bồ Ä‘Ã o nha, và chúng tôi, những ngÆ°á»i sống tại đó, gần nhÆ° là ngÆ°á»i của Ấn Ä‘á»™ dÆ°Æ¡ng. Thá»±c sá»± châu Phi nằm ở đằng sau chúng tôi. Nhiá»u dặm cây bụi hoặc sa mạc ngăn chia chúng tôi vá»›i những ngÆ°á»i sống ở các vùng cao hÆ¡n, nên chúng tôi hÆ°á»›ng vá» phÃa Äông, nÆ¡i có những vùng mà chúng tôi có quan hệ buôn bán – A ráºp, Ấn Ä‘á»™, Ba tÆ°. CÅ©ng có những khu đất của tổ tiên chúng tôi. NhÆ°ng chúng tôi hoà n toà n không thể nói mình là ngÆ°á»i A ráºp hoặc Ấn Ä‘á»™ hoặc Ba tÆ°, và khi so sánh mình vá»›i những ngÆ°á»i đó, chúng tôi thấy mình giống ngÆ°á»i châu Phi hÆ¡n.
Gia đình tôi theo đạo Hồi. NhÆ°ng chúng tôi là má»™t nhóm đặc biệt. Chúng tôi khác vá»›i những ngÆ°á»i Aráºp và Hồi giáo khác ở bá» biển, còn vá» táºp quán và thói quen chúng tôi gần vá»›i những ngÆ°á»i Hindu vùng Tây bắc Ấn Ä‘á»™ hÆ¡n, đó cÅ©ng chÃnh là gốc gác của chúng tôi. Tôi không thể biết rõ chúng tôi đã đến nÆ¡i đây khi nà o. Chúng tôi không thuá»™c dạng những ngÆ°á»i ở đây. Chúng tôi chỉ sống ở đây, là m những việc dà nh cho chúng tôi, là m theo những gì Ä‘á»i trÆ°á»›c mình đã là m. Chúng tôi không bao giá» há»i tại sao lại nhÆ° thế, chúng tôi không quan tâm. Trong sâu thẳm, chúng tôi thấy mình là má»™t dân tá»™c hết sức cổ xÆ°a, nhÆ°ng dÆ°á»ng nhÆ° chúng tôi không có cách nà o đánh giá được sá»± trôi qua của thá»i gian. Cha tôi hay ông tôi Ä‘á»u không biết ngà y tháng của những câu chuyện của mình. Không phải vì hỠđã quên hoặc bị rối trà – quá khứ chỉ Ä‘Æ¡n giản là quá khứ.
Tôi nhá»› đã nghe ông kể rằng ông từng chèo má»™t chiếc thuyá»n chở nô lệ nhÆ° là chở hà ng hoá hay cao su gì đó, song không thể nói cho tôi biết ông là m việc đó khi nà o. Ông có trong ký ức mình đủ chuyện trôi nổi trên biển mà không há» có ngà y tháng hay Ä‘iểm mốc thá»i gian liên hệ nà o, nhÆ° thể đó là sá»± kiện mang tÃnh Ä‘á»™c nhất trong má»™t cuá»™c sống không sá»± kiện. Ông không nói đó là má»™t việc ghê gá»›m gì, chỉ nói đó là má»™t việc không bình thÆ°á»ng ông từng là m – không phải là chở nô lệ, mà là chở cao su. Và chÆ°a cần đến ký ức của chÃnh tôi, vá» câu chuyện của ông, tôi cho rằng đó có thể là má»™t phần của lịch sỠđã biến Ä‘i mãi mãi. Tôi tin, từ cuốn sách má»›i Ä‘á»c được, rằng ý tưởng vá» cao su có thể đã xâm chiếm đầu óc ông và o lúc đó, trÆ°á»›c Thế chiến II, khi cao su trở thà nh má»™t thứ hà ng hoá được Æ°a chuá»™ng – và sau đó là má»™t vụ bê bối lá»›n - ở Trung Phi. Do đó tôi nháºn thấy rằng các sá»± kiện vẫn Ä‘ang bị ông tôi che giấu, hoặc là ông chẳng mấy quan tâm đến chúng.
Câu chuyện vá» toà n bá»™ giai Ä‘oạn đảo lá»™n đó của châu Phi – sá»± nổi loạn của ngÆ°á»i A ráºp, sá»± bà nh trÆ°á»›ng của châu Âu, sá»± vÆ°Æ¡n ra ngoà i lục địa – là lịch sá» gia đình duy nhất mà tôi biết. Äó là số pháºn những ngÆ°á»i sống ở đây. Má»i kiến thức vá» lịch sá» của chúng tôi và lịch sỠẤn Äá»™ dÆ°Æ¡ng tôi Ä‘á»u Ä‘á»c trong những quyển sách do ngÆ°á»i châu Âu viết, thà dụ ngÆ°á»i A ráºp chúng tôi trong thá»i gian đó là những nhà phiêu lÆ°u và nhà văn lá»›n, rằng các thuá»· thủ của chúng tôi đã chèo thuyá»n vượt Äịa Trung Hải và khám phá ra châu Mỹ, rằng má»™t hoa tiêu ngÆ°á»i Ấn đã dẫn Ä‘Æ°á»ng cho Vasco da Gama từ Äông Phi đến Calicut, rằng từ chèque đã được các thÆ°Æ¡ng gia Ba tÆ° chúng tôi sá» dụng lần đầu tiên…Chúng chẳng há» t.ao nên chút hiểu biết hay tá»± hà o của chúng tôi. Tôi cảm thấy nếu không có ngÆ°á»i châu Âu, toà n bá»™ quá khứ của chúng tôi đã bị bay biến, giống nhÆ° vết già y các ngÆ° dân trên bãi biển bên ngoà i thà nh phố nÆ¡i chúng tôi ở.
Có má»™t trại giam trên bá» biển. Những bức tÆ°á»ng xây bằng gạch. Chúng đã trở thà nh đống đổ nát khi tôi còn là má»™t đứa bé, và ở châu Phi nhiệt Ä‘á»›i, vùng đất của việc xây dá»±ng vô tá»™i vạ giống nhÆ° má»™t mảnh lịch sá» hiếm hoi. ChÃnh trong nhà giam nà y, những nô lệ đã bị nhốt sau khi đã Ä‘i bá»™ đến từ trung tâm lục địa, vùng thảo nguyên, tại đó há» chỠđợi những chiếc thuyá»n buồm A ráºp sẽ Ä‘Æ°a há» vượt biển. NhÆ°ng nếu bạn không biết, thì nÆ¡i đó chẳng nói lên gì hết, chỉ là những bức tÆ°á»ng đổ nát trên má»™t tấm bÆ°u ảnh chụp bãi biển vá»›i những cây dừa.
Äã từng có khi ngÆ°á»i A ráºp cai quản nÆ¡i đây, rồi ngÆ°á»i châu Âu tá»›i, giỠđây ngÆ°á»i châu Âu đã Ä‘i. NhÆ°ng có rất Ãt thay đổi trong cách suy nghÄ© của ngÆ°á»i dân. Há» vẫn vẽ hình những con mắt to ở mÅ©i thuyá»n để cầu may mắn, và các ngÆ° dân có thể trở nên rất giáºn dữ, tháºm chà hăng máu, nếu má»™t ngÆ°á»i khách nà o đó chụp hình há» - nghÄ©a là đang buá»™c há» phải rá»i khá»i linh hồn của mình. Má»i ngÆ°á»i ở đây vẫn sống nhÆ° thế, há» vẫn nhÆ° váºy lâu nay, không há» có khoảng cách giữa quá khứ và hiện tại. Má»i thứ diá»…n ra trong quá khứ Ä‘á»u đã biến mất, vần luôn chỉ có hiện tại mà thôi. Thế cho nên, nhÆ° háºu quả của má»™t thứ há»—n loạn nà o đó trên thiên Ä‘Æ°á»ng, ánh sáng của bình minh vẫn luôn phải nhÆ°á»ng chá»— cho bóng đêm, và con ngÆ°á»i luôn sống trong hoà ng hôn vÄ©nh hằng.
Chế Ä‘á»™ nô lệ ở bá» biển phÃa Äông không giống nhÆ° phÃa Tây. Không ai bị Ä‘Æ°a Ä‘i là m đồn Ä‘iá»n. Phần lá»›n ngÆ°á»i dân rá»i khá»i vùng biển của chúng tôi tá»›i nhà của ngÆ°á»i A ráºp để là m ngÆ°á»i hầu. Má»™t số trở thà nh thà nh viên của những gia đình mà há» tá»›i, má»™t số Ãt hÆ¡n trở nên có quyá»n lá»±c bằng chÃnh sức mạnh của mình. Vá»›i má»™t ngÆ°á»i châu Phi, má»™t đứa trẻ của rừng, Ä‘i hà ng trăm dáºm từ ná»™i địa và xa là ng mình, bá»™ lạc mình, sá»± bảo vệ của má»™t gia đình ngoại quốc là rất quý giá để có thể tồn tại Ä‘Æ¡n Ä‘á»™c giữa những ngÆ°á»i châu Phi xa lạ và thù địch. Äó là lý do giải thÃch tại sao việc buôn nô lệ vần được tiếp tục khá lâu sau khi các nÆ°á»›c châu Âu đã cấm, và tôi tại sao, và o thá»i khi ngÆ°á»i châu Âu Ä‘ang kinh doanh má»™t loại cao su nà o đó, ông tôi lại có thể buôn má»™t mặt hà ng khác. Äó cÅ©ng là lý do giải thÃch tại sao má»™t chế Ä‘á»™ nô lệ bà máºt vẫn tiếp tục trên bá» biển cho mãi đến sau nạy Những ngÆ°á»i nô lệ, hay thuá»™c vá» các dân tá»™c có thể bị coi là nô lệ, muốn giữ nguyên nhÆ° thế.
Trong khu nà y của gia đình tôi có hai gia đình nô lệ, và hỠđã ở đây Ãt nhất ba thế hệ. Há» sợ nhất là bị Ä‘uổi Ä‘i. ChÃnh thức mà nói những ngÆ°á»i nà y chỉ là những ngÆ°á»i giúp việc. NhÆ°ng há» muốn những ngÆ°á»i khác – những ngÆ°á»i châu Phi khác cÅ©ng nhÆ° những ngÆ°á»i A ráºp và Ấn Ä‘á»™ nghèo đói – biết há» thá»±c sá»± là nô lệ. không phải là há» tá»± hà o vá» chế Ä‘á»™ nô lệ nhÆ° má»™t thứ thân pháºn, Ä‘iá»u há» tá»± hà o là sợi dây nối kết đặc biệt vá»›i má»™t gia đình danh tiếng. Há» có thể tá» ra hết sức nghiệt ngã vá»›i những ngÆ°á»i thuá»™c gia đình nhá» hÆ¡n.
Khi còn nhá» tôi thÆ°á»ng Ä‘i dạo trên những lối Ä‘i hẹp hai bên là tÆ°á»ng trắng ở khu phố cổ của thà nh phố, nÆ¡i gia đình chúng tôi ở. Tôi tắm rá»a sạch sẽ và ăn báºn tá» tế, há» bôi thứ phấn của há» lên mắt tôi, và đeo má»™t lá bùa may mắn lên cổ tôi, và rồi Mustafa, má»™t ông già ở chá»— chúng tôi sẽ lắc vai tôi lia lịa. Tôi đã Ä‘i dạo nhÆ° thế nà y: Mustafa đặt tôi lên vai ông để má»i ngÆ°á»i thấy của báu của gia đình tôi, và cùng lúc đó cho thấy vị trà được tin cáºy của ông trong gia đình tôi. Có má»™t và i thằng nhóc chỉ trá» trêu chá»c chúng tôi. Khi tình cá» chạm trán vá»›i những thằng bé đó, Mustafa để tôi xuống, bảo tôi chá»i, thêm và o đó chÃnh những câu chá»i của ông, bảo tôi đánh nhau, và rồi, khi má»i việc trở nên quá bất lợi cho tôi, ông sẽ gỡ tôi ra khá»i những cái đấm cái đạp của bá»n nhóc và đặt tôi lên vai ông. Và chúng tôi lại tiếp tục dạo chÆ¡i.
Câu chuyện vá» Mustafa, ngÆ°á»i A ráºp, những chiếc thuyá»n buồm và những ngÆ°á»i nô lệ nhÆ° thế nà y giống nhÆ° rút ra từ táºp Nghìn lẻ má»™t đêm. NhÆ°ng khi nghÄ© đến Mustafa, và tháºm chà chỉ cần nghe từ "nô lệ", tôi liá»n nghÄ© ngay đến khu ngoà i của chá»— chúng tôi ở, má»™t sá»± pha trá»™n giữa sân trÆ°á»ng và sân sau nhà , tất cả những ngÆ°á»i đó, má»™t số gà o thét, hà ng đống quần áo treo trên dây phÆ¡i hoặc trải rá»™ng trên những tảng đá to,cái mùi nằng nặng của những đống vải đó hoà lẫn và o mùi của những hố xà tạm bợ và cái góc chứa nÆ°á»›c giải, hà ng đống Ä‘Ä©a men và đĩa đồng cáu bẩn trên bà n giặt giữa sân, trẻ con chạy Ä‘i chạy lại khắp nÆ¡i, việc chuẩn bị bữa ăn không má»™t phút ngừng trong khu bếp tối thui. Tôi nghÄ© đến đám phụ nữ, trẻ con, vá» các chị em tôi và gia đình há», vá» những ngÆ°á»i phụ nữ phục vụ và gia đình há», cả hai Ä‘á»u có vẻ nhÆ° có sức nặng ngang nhau, tôi nghÄ© vá» những cuá»™c tranh cãi trong các phòng của gia đình, những cuá»™c tranh cãi nẩy lá»a trong khu nà y của những ngÆ°á»i giúp việc. Chúng tôi quá đông đúc trong khu nhà nhá» bé đó. Chúng tôi không cần đến tất cả những ngÆ°á»i hầu đó. NhÆ°ng há» không phải là những ngÆ°á»i phục vụ bình thÆ°á»ng, và không lý do nà o để Ä‘uổi há» Ä‘i được cả. Chúng tôi bị dÃnh và o vá»›i há».
Trên bá» biển phÃa Äông đã từng nhÆ° thế. Những ngÆ°á»i nô lệ có thể biến đổi theo nhiá»u cách. Những ngÆ°á»i hầu của chúng tôi không còn là ngÆ°á»i châu Phi thuần tuý nữa. Há» không được gia đình công nháºn, nhÆ°ng tại những Ä‘iểm nà o đó trong phả hệ, hỠđược pha trá»™n thêm dòng máu châu Ã. Mustafa có dòng máu Gujarat trong huyết quản: Metty cÅ©ng váºy, sau nà y nó đã tìm má»i cách vượt qua lục địa để đến vá»›i tôi. Dù váºy, đó là má»™t cuá»™c chuyển giao máu từ ông chủ sang nô lệ. Vá»›i những ngÆ°á»i A ráºp trên bá» biển chúng tôi, tiến trình đã thá»±c hiện theo cách khác. Những ngÆ°á»i nô lệ đã tấn công chủ của mình; dòng giống A ráºp ông chủ rõ rà ng đã biến mất.
TrÆ°á»›c đây, các nhà thám hiểm và chiến binh A ráºp vÄ© đại đã từng thống trị. HỠđã Ä‘i sâu và o ná»™i địa, xây dá»±ng các thà nh phố và dá»±ng lên các vÆ°á»n Æ°Æ¡m cây trong rừng. Rồi quyá»n lá»±c của há» mất dần và o tay ngÆ°á»i châu Âu. Các thà nh phố và vÆ°á»n cây của há» biến mất, bị cây bụi nuốt trá»n. Há» thôi không còn có trong đầu ý tưởng vá» vị thế của mình trong thế giá»›i, và hỠđánh mất nghị lá»±c của mình; há» quên mất mình từng là ai và từ đâu đến. Há» chỉ biết há» là ngÆ°á»i Hôi giáo; và trong đạo Hồi giáo há» cần có vợ và nhiá»u vợ. NhÆ°ng hỠđã bị tách khá»i gốc rá»… A ráºp của mình và chỉ còn có thể tìm thấy vợ của mình trong số những ngÆ°á»i phụ nữ châu Phi, những ngÆ°á»i trÆ°á»›c đây từng là nô lệ cho há». do đó, rất sá»›m, những ngÆ°á»i A ráºp, hay là những ngÆ°á»i tá»± gá»i mình là A ráºp, đã trở thà nh những ngÆ°á»i Phi Châu, không khác biết gì hết. Ãt khi há» suy nghÄ© vá» ná»n văn minh Ä‘á»™c đáo của mình. Há» có kinh Koran và các giá»›i luáºt của nó; há» chỉ gắn kết và o má»™t số lối ăn mặc, Ä‘á»™i má»™t thứ mÅ©, và có má»™t bá»™ râu cắt tỉa đặc biệt; chỉ váºy thôi. Há» chỉ có má»™t Ãt ký ức vá» những việc tổ tiên há» từng là m ở châu Phi. Há» chỉ có thói quen vá» quyá»n lá»±c, mà không đủ nghị lá»±c hay há»c thức để quay lại được quyá»n lá»±c đó. Quyá»n lá»±c của những ngÆ°á»i A ráºp – khá lá»›n khi tôi còn là má»™t đứa trẻ - chỉ là vấn Ä‘á» vá» táºp quán. Nó có thể bị thổi bay vèo bất cứ lúc nà o. Thế giá»›i vẫn chỉ là thế giá»›i.
Tôi lo ngại giùm ngÆ°á»i A ráºp. Tôi cÅ©ng lo lắng cho chúng tôi. Bởi vì, khi có quyá»n, thì chẳng có gì khác biệt lá»›n lao nà o giữa há» và chúng tôi hết. Cả hai Ä‘á»u là những nhóm nhá» sống dÆ°á»›i lá cá» của ngÆ°á»i châu Âu và cùng ở bên rìa lục địa. Trong ngôi nhà gia đình chúng tôi, khi còn là má»™t đứa trẻ, tôi chÆ°a bao giá» nghe thấy má»™t cuá»™c tranh luáºn nà o vá» tÆ°Æ¡ng lai của chúng tôi hoặc tÆ°Æ¡ng lai của bá» biển. Ai cÅ©ng cho rằng má»i chuyện sẽ tiếp diá»…n, rằng những cÆ°á»›i xin có thể tiếp tục được tổ chức giữa những ngÆ°á»i có sá»± đồng thuáºn vá»›i nhau, rằng thÆ°Æ¡ng mại buôn bán có thể tiếp tục, rằng châu Phi có thể cho chúng tôi những thứ nó từng cho.
Các chị em tôi lấy chồng theo lối truyá»n thống, nghÄ©a là , cả tôi nữa, cÅ©ng có thể lấy vợ khi đủ tuổi và ná»›i rá»™ng cuá»™c sống gia đình chúng tôi. NhÆ°ng lúc còn nhá», khi còn há»c ở trÆ°á»ng, tôi đã nháºn ra rằng cách sống của chúng tôi quá cổ lá»— và dÆ°á»ng nhÆ° đã đến hồi cáo chung.
Những thứ nhá» bé có thể mang đến chúng tôi nhiá»u cách suy nghÄ© má»›i, chẳng hạn những bức tem thÆ°. ChÃnh quyá»n Anh đã cho chúng tôi nhiá»u loại tem đẹp. Những loại tem đó miêu tả cảnh sắc và đồ váºt của địa phÆ°Æ¡ng; má»™t cái có tên là "thuyá»n buồm A ráºp". Trong những con tem có hình chiếc thuyá»n đó, có cái gì kỳ lạ khiến má»™t ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i từng nói "Äó là điá»u nổi báºt nhất ở vùng nà y". Không có con tem vá» thuyá»n buồm ấy có lẽ tôi đã chẳng mảy may quan tâm đến những chiếc thuyá»n. Tôi há»c cách quan sát chúng. Má»—i khi thấy chúng chen chúc nhau ở ven bá» nÆ°á»›c tôi nghÄ© chúng nhÆ° là cái gì đó tháºt thân thiết vá»›i vùng chúng tôi, gần gÅ©i, cái gì đó ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i có thể nháºn ra, cái gì Ä‘o không được hiện đại cho lắm, và chắc chắn chẳng há» giống vá»›i những tà u hà ng và tà u khách cáºp và o những cầu cảng hiện đại của chúng tôi.
Váºy là từ khi còn bé tôi đã phát triển cho mình thói quen nhìn ngắm, tá»± gắn mình và o khung cảnh thân quen và thá» nháºn ra nó từ má»™t khoảng cách nà o đó. ChÃnh từ thói quen hay nhìn ngắm nà y mà tôi có ý nghÄ© rằng vá»›i tÆ° cách là má»™t cá»™ng đồng chúng tôi đã tụi lùi vá» sau nhiá»u quá. Và đó là khởi đầu cho tình trạng bất an của tôi.
Tôi thÆ°á»ng nghÄ© vá» cảm giác bất an đó nhÆ° là má»™t Ä‘iểm yếu, má»™t Ä‘iểm kém cá»i trong tÃnh tình của tôi, và tôi có thể hổ thẹn nếu ai đó phát hiện ra Ä‘iá»u nà y. Tôi giữ cho riêng mình những ý nghÄ© vá» tÆ°Æ¡ng lai, và thế là đủ để thoải mái sống trong nhà chúng tôi, nÆ¡i, nhÆ° tôi đã từng nói, không bao giá» có cái gì đó tÆ°Æ¡ng tá»± má»™t cuá»™c tranh luáºn chÃnh trị. Gia đình tôi không có ngÆ°á»i Ä‘iên. Bố tôi và anh em ông là thÆ°Æ¡ng gia, buôn bán; theo cách của riêng mình há» cố theo kịp thá»i đại. Há» có thể Ä‘iá»u chỉnh được hoà n cảnh; há» chấp nháºn rủi ro và đôi khi há» có thể trở nên rất cục cằn. NhÆ°ng hỠđã Ä‘i sâu và o cuá»™c Ä‘á»i mình đến ná»—i khi nà o bÆ°á»›c lui và nhìn ngắm lại bản chất cuá»™c Ä‘á»i nó. Há» là m Ä‘iá»u há» phải là m. Khi má»i chuyện trở nên sai trái há» có sá»± an ủi của tôn giáo. Cháºp nháºn số pháºn không chỉ Ä‘Æ¡n thuần là sá»± sẵn sà ng, đó là má»™t lòng tin trầm tÄ©nh và sâu sắc vá» sá»± phù phiếm của Ä‘á»i ngÆ°á»i.
Tôi không bao giá» có thể lên cao đến thế. Sá»± bi quan của tôi, sá»± bất an của tôi, là má»™t chuyện thuá»™c trần thế nhiá»u hÆ¡n. Tôi không há» có cảm giác tôn giáo của gia đình mình. Sá»± bất an đó là do tôi thiếu má»™t tôn giáo Ä‘Ãch thá»±c, và cÅ©ng giống nhÆ° má»™t đổi thay nhá» vá» sá»± bi quan cao cả của lòng tin chúng ta, sá»± bi quan dẫn con ngÆ°á»i đến những day dứt. Äó là cái giá dà nh cho thái Ä‘á»™ duy váºt của tôi, sá»± tìm kiếm của tôi để chiếm lÄ©nh được trạng thái trung hoà , giữa sá»± thẩm thấu và o cuá»™c sống và bay lÆ¡ lá»ng phÃa trên mặt đất.
Sá»± bất ổn tôi cảm thấy vá» vị thế của chúng tôi trên bá» biển là do tÃnh khà của tôi và quả có Ãt thứ có thể là m tôi bình tâm trở lại. Các sá»± kiện ở mảnh đất châu Phi nà y bắt đầu biến chuyển rất nhanh. Vá» phÃa Bắc có má»™t cuá»™c nổi loạn đẫm máu của má»™t bá»™ lạc sống trên núi cao mà ngÆ°á»i Anh dÆ°á»ng nhÆ° không thể trấn áp nổi, và cÅ©ng có những vụ bùng nổ thể hiện sá»± bất tuân và sá»± tức giáºn khác nữa. Những triệu chứng bệnh đôi khi cÅ©ng là bệnh táºt thá»±c sá»±, và tôi không nghÄ© rằng sá»± sợ hãi của bản thân khiến tôi cảm thấy hệ thống chÃnh trị mà chúng tôi Ä‘ang sống dang sắp chấm dứt, và rằng cái sẽ thay thế sẽ không há» dá»… chịu. Tôi sợ những lá»i nói dối – những ngÆ°á»i da Ä‘en khẳng định ngÆ°á»i da trắng nói dối.
ChÃnh châu Âu đã cho chúng tôi, những ngÆ°á»i sống ở bá» biển, ý tưởng nà o đó vá» lịch sá» của chúng tôi, chÃnh châu Âu, tôi cảm thấy thấy váºy, cÅ©ng đã mang đến những lá»i nói dối. Những ngÆ°á»i từng sống ở vùng nà y của châu Phi trÆ°á»›c ngÆ°á»i châu Âu chÆ°a từng bao giá» nói dối vá» mình. Không phải vì chúng tôi đạo đức hÆ¡n há». Chúng tôi không nói dối bởi vì chúng tôi không bao giá» sở hữu chÃnh mình và không há» nghÄ© là có cái gì đó để mình phải nói dối hết; chúng tôi là những ngÆ°á»i giản Ä‘Æ¡n nhÆ° thế đấy. NhÆ°ng ngÆ°á»i châu Âu có thể nói má»™t đằng là m má»™t nẻo; và há» có thể hà nh Ä‘á»™ng theo cách đó bởi vì há» có ý thức vá» cái há» nợ ná»n văn minh của mình. Äó là chá»— lợi thê của há» so vá»›i chúng tôi. NgÆ°á»i châu Âu muốn có và ng và nô lệ, cÅ©ng giống nhÆ° má»i ngÆ°á»i khác; nhÆ°ng cùng lúc đó há» cÅ©ng muốn ngÆ°á»i ta dá»±ng tượng mình nhÆ° những ngÆ°á»i từng là m việc tốt cho nô lệ váºy. Là những ngÆ°á»i thông minh và đầy nghị lá»±c, và ở đỉnh cao quyá»n lá»±c của mình, há» có thể diá»…n tả cả hai mặt của ná»n văn minh của há»; và há» có cả nô lệ lẫn tượng.
Bởi tá»± sở hữu mình,so vá»›i chúng tôi ngÆ°á»i châu Âu được trang bị tốt hÆ¡n để đôi mặt vá»›i những thay đổi. Và tôi không còn tÃnh đến châu Phi, rằng thá»±c tế không còn gì để cho Ä‘i nữa cả. NgÆ°á»i châu Âu chuẩn bị để Ä‘i, hoặc chiến đấu, hoặc gặp những ngÆ°á»i châu Phi ở ná»a Ä‘Æ°á»ng. Chúng tôi tiếp tục sống nhÆ° trÆ°á»›c đây, mù quáng. Ngay cả gần đây vẫn không có gì giống nhÆ° má»™t cuá»™c tranh luáºn chÃnh trị trong nhà chúng tôi hoặc trong nhà những gia đình mà tôi biết. Chủ Ä‘á» bị né tránh. Tôi cÅ©ng tá»± thấy mình né tránh nó.
Má»™t tuần tôi đến chÆ¡i squash tại nhà anh bạn Indar của tôi hai lần. Ông Indar đến từ Punjab, Ấn Äá»™, để là m công nhân hợp đồng trong ngà nh Ä‘Æ°á»ng sắt. Ông già ngÆ°á»i Punjab đã là m việc tốt. Khi hoà n thà nh hợp đồng ông đến ở bá» biển và trở thà nh má»™t ngÆ°á»i cho vay tiá»n ở chợ, má»—i lần cho vay 20 hoặc 30 sillings cho những ngÆ°á»i bán hà ng ở chợ Ä‘ang túng tiá»n phải giáºt tạm để mua hà ng. Cho vay 10 silling tuần nà y sẽ mang vá» 12 hoặc 15 sillings và o tuần sau. Không phải cách buôn bán tốt nhất, nhÆ°ng má»™t ngÆ°á»i năng Ä‘á»™ng (và cÅ©ng khá cứng rắn) có thể tăng nhanh vốn liếng của mình trong vòng má»™t năm. Thì đó cÅ©ng là má»™t thứ nghá» dịch vụ, má»™t sinh kế. Và còn hÆ¡n cả sinh kế nữa. Gia đình đã phát triển rất nhanh. HỠđã trở thà nh các chủ nhà băng theo cách không chÃnh thống, cai quản các công ty nhá» nhÆ°ng ăn nên là m ra, nhiá»u vụ buôn bán đến táºn Ấn Äá»™, A ráºp và vịnh Ba TÆ° (vẫn bằng những chiếc thuyá»n buồm nhÆ° trên tem thÆ°).
Gia đình Indar sống trong má»™t khu nhà lá»›n trong khu đất trải nhá»±a. Nhà chÃnh ở cuối khu đất, có các nhà nhá», riêng, những ngôi nhà khác cho gia nhân (gia nhân đúng nghÄ©a, những ngÆ°á»i được thuê và có thể bị sa thải, không phải những ngÆ°á»i ăn bám nhÆ° ở chá»— chúng tôi) và có sân squash. Má»i thứ Ä‘á»u bi .quây và o bên trong bức tÆ°á»ng cao phủ cây, cổng chÃnh vá»›i ngÆ°á»i gác. Khu nhà nằm ở khu má»›i của thà nh phố, tôi không nghÄ© là còn có thể biệt láºp và được bảo vệ tốt hÆ¡n nhÆ° thế nữa.
Những ngÆ°á»i già u không bao giá» quên là há» già u, và tôi coi Indar nhÆ° má»™t đứa con ngoan của gia đình cho vay tiá»n hoặc nhà băng của cáºu ta. Cáºu đẹp trai, cẩn tháºn trau chuốt hình dáng bên ngoà i, và khá là sát gái, vá»›i cái gì đó kÃn đáo trong cách nói năng. Tôi cho rằng nhÆ° thế là do cách nhìn của cáºu đối vá»›i tà i sản riêng của mình và cÅ©ng là do những lo lắng vá» tình dục của cáºu ta. Tôi nghÄ© cáºu là má»™t ngÆ°á»i hay bà máºt lui tá»›i nhà thổ và sống trong ná»—i lo lắng bi .phát giác hoặc bị dÃnh thứ bệnh nà o đó.
Chúng tôi uống nÆ°á»›c cam lạnh hay trà nóng sau khi chÆ¡i (Indar đã bắt đầu lo lắng tá»›i trá»ng lượng cÆ¡ thể của mình) thì cáºu bảo tôi là cáºu sẽ Ä‘i. Cáºu sẽ đến Anh, tá»›i má»™t trÆ°á»ng đại há»c danh tiếng để há»c trong vòng ba năm. Indar, cÅ©ng nhÆ° gia đình cáºu ta, vẫn thÆ°á»ng tuyên bố những tin quan trá»ng theo cách bình thÆ°á»ng nhÆ° thế. Tin nà y là m tôi hÆ¡i thất vá»ng. Indar có thể là m má»i Ä‘iá»u cáºu ta thÃch không chỉ vì cáºu ta già u có (tôi từng gắn việc ra nÆ°á»›c ngoà i há»c vá»›i già u có), mà còn vì cáºu ta đã há»c tại đây, ở trÆ°á»ng trung há»c nói tiếng Anh cho đến năm 18 tuổi. Tôi đã rá»i trÆ°á»ng khi 16. Không phải vì tôi hoặc không giá»i, cÅ©ng không phải gia đình sa sút, mà vì không ai trong gia đình tôi há»c quá 16 tuổi.
Chúng tôi ngồi trên báºc thá»m của sân squash, trong bóng mát. Indar bình thản nói "Nhà tá»› sẽ Ä‘i khá»i đây, cáºu cÅ©ng biết đấy. Sống ở châu Phi cần phải mạnh mẽ lắm, chúng tá»› không mạnh mẽ."
Cáºu đã gợi ra Ä‘iá»u không thể gợi ra. Ngay khi cáºu nói tôi thấy bức tÆ°á»ng nhà cáºu chẳng có tác dụng gì cả. Hai thế hệ đã trôi qua khi tôi nhìn thấy nó; và tôi buồn cho cái công trình rồi sẽ bị vứt Ä‘i nà y. Ngay khi Indar nói tôi cảm thấy tôi có thể thâm nháºp đầu óc cáºu ta và thấy cái cáºu ta thấy – sá»± nhá» bé, cái cổng và ngÆ°á»i coi nhà không có khả năng ngăn chặn được hiểm nguy tháºt sá»±.
NhÆ°ng tôi không tá» ra mình hiểu Ä‘iá»u cáºu ta nói. Tôi xá» sá»± nhÆ° những ngÆ°á»i từng cáu giáºn và là m tôi chán ngán vì không chịu công nháºn sá»± thay đổi Ä‘ang đến chá»— chúng tôi. Và khi Indar há»i tôi "Cáºu sẽ là m gì?", tôi đã nói, nhÆ° thể không nhìn thấy vấn Ä‘á» gì hết váºy "Tá»› sẽ ở lại. Tá»› sẽ buôn bán".
Äiá»u nà y chẳng đúng tà nà o cả. Tôi cảm thấy Ä‘iá»u ngược lại cÆ¡. NhÆ°ng tôi thấy là mình không sẵn lòng – ngay khi câu há»i được đặt ra vá»›i tôi – công nháºn hoà n cảnh vô phÆ°Æ¡ng cứu chữa của mình. Bằng bản năng tôi rÆ¡i và o những thái Ä‘á»™ của gia đình mình. NhÆ°ng vá»›i tôi và chủ nghÄ©a Ä‘inh mệnh chỉ là điá»u vá»› vẩn, tôi quan tâm nhiá»u hÆ¡n đến thế giá»›i và mong không phải phủ nháºn Ä‘iá»u gì. Má»i Ä‘iá»u tôi có thể là m là che giấu sá»± tháºt. Và khám phá nà y vá» bản thân đã là m tôi xáo Ä‘á»™ng rất nhiá»u khi Ä‘i bá»™ vá» nhà qua thà nh phố nóng bá»ng.
Mặt trá»i buổi chiá»u chiếu xuống trên con Ä‘Æ°á»ng nóng bá»ng mà u trắng má»m mại và những lá» Ä‘Æ°á»ng ngoằn ngoèo. Tất cả Ä‘á»u bình thÆ°á»ng. Có vẻ nhÆ° không há» có nguy hiểm nà o trong những đám ngÆ°á»i, những con phố gẫy khúc, những lối Ä‘i hai bên có tÆ°á»ng trắng. NhÆ°ng vá»›i tôi nÆ¡i nà y đã bị nhiá»…m Ä‘á»™c.
Tôi có má»™t căn phòng ở tầng trên trong ngôi nhà gia đình chúng tôi. Nó vẫn sáng đèn khi tôi trở vá». Tôi nhìn qua khu nhà mình, thấy những cái cây và mà u xanh của những cái sân lân cáºn và những khoảng không gian mở. Dì tôi Ä‘ang gá»i má»™t trong những ngÆ°á»i con gái của mình, má»™t và i cái bình đồng cÅ© kỹ đã được mang ra ngoà i sân để cá» bằng giÅ©a đã biến mất. Tôi nhìn và o ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà sùng đạo đó, Ä‘ang được che chở sau những bức tÆ°á»ng ngôi nhà của mình, và thấy ná»—i lo lắng vá» những cái bình đồng của bà là vá»› vẩn là m sao. Bức tÆ°á»ng sÆ¡n mà u trắng má»ng tang (má»ng hÆ¡n tÆ°á»ng của khu nô lệ ở bá» biển) không bảo vệ bà nhiá»u lắm. Bà má»›i dá»… bị tổn thÆ°Æ¡ng là m sao – bản thân bà , tôn giáo của bà , táºp quán của bà , lối sống của bà . Cái sân nhá» hẹp chứa toà n bá»™ cuá»™c sống của bà , đã trở thà nh toà n bá»™ thế giá»›i của bà , từ lâu nay đến thế. Là m sao ngÆ°á»i ta không nháºn thấy Ä‘iá»u ấy? Là m sao ngÆ°á»i ta có thể không há»i Ä‘iá»u gì thá»±c sá»± bảo vệ chúng tôi?
Tôi nhá»› lại cái nhìn chiêm ngưỡng và đầy phấn khÃch Indar dà nh cho tôi. Và quyết định đã đến vá»›i tôi và o lúc đó. Tôi phải Ä‘i. Tôi không thể bảo vệ ai hết, không có ai có thể bảo vệ tôi. Chúng tôi không thể bảo vệ chÃnh chúng tôi, chúng tôi chỉ có thể, bằng nhiá»u cách, trốn khá»i sá»± tháºt. Tôi phải Ä‘i khá»i khu nhà của gia đình và cá»™ng đồng của tôi. Ở lại đây vá»›i cá»™ng đồng mình, để cho rằng suốt Ä‘á»i Ä‘i cùng há», được Ä‘i cùng vá»›i há» chỉ là sá»± phá huá»·. Tôi chỉ có thể là m chủ được số pháºn của mình khi Ä‘Æ¡n Ä‘á»™c. Má»™t dòng thuá»· triá»u của lịch sá» - đã bị chúng tôi lãng quên, chỉ sống trong những cuốn sách của ngÆ°á»i châu Âu mà tôi từng Ä‘á»c – đã mang chúng tôi đến đây. Chúng tôi đã sống cuá»™c sống của mình theo cách của chúng tôi, đã là m cái chúng tôi phải là m, nguyện cầu Chúa và tuân theo những lá»i giá»›i răn của NgÆ°á»i. GiỠđây – vang vá»ng lại những lá»i nói của Indar – má»™t dòng triá»u lịch sá» khác đã tá»›i để mang chúng tôi Ä‘i.
Tôi không thể tiếp tục tuân theo Số pháºn được nữa. Mong muốn của tôi không phải là trở nên tốt đẹp theo cách truyá»n thống của chúng tôi, mà phải tạo ra được sá»± tốt đẹp. NhÆ°ng bằng cách nà o đây? Tôi phải dâng tặng Ä‘iá»u gì? Tà i năng nà o, kỹ năng nà o, ngoà i những kỹ năng buôn bán châu Phi mà gia đình tôi có? Ná»—i lo lắng nà y bắt đầu gặm nhấm tôi. Và chÃnh vì thế, khi Nazruddin Ä‘á» nghị bán cá»a hiệu cho tôi, má»™t cá»a hiệu và công việc buôn bán ở vùng đất xa xôi của châu Phi, tôi đã đồng ý ngay tắp lá»±.
Trong cá»™ng đồng chúng tôi, Nazruddin là má»™t ngÆ°á»i lạ. Ông cùng Ä‘á»™ tuổi vá»›i cha tôi, nhÆ°ng trông trẻ hÆ¡n nhiá»u và còn khá sung sức. Ông chÆ¡i tenis, uống rượu vang, nói tiếng Pháp, Ä‘eo kÃnh Ä‘en và mặc com lê ( vá»›i những chiếc ve áo to tÆ°á»›ng và ca vát quăn tá»›n). Trong chúng tôi ông là ngÆ°á»i nổi tiếng (và hay bị chế giá»…u sau lÆ°ng) vá» các thói quen châu Âu của mình, mà ông có được không phải từ châu Âu (ông chÆ°a bao giỠở đó), mà từ má»™t thà nh phố ở trung tâm châu Phi nÆ¡i ông đã từng sống và buôn bán.
Nhiá»u năm trÆ°á»›c, vì sá»± bốc đồng, Nazruddin đã bá» công việc kinh doanh ở bá» biển và chuyển và o sâu hÆ¡n trong đất liá»n. Những nÆ°á»›c thuá»™c địa ở châu Phi tạo cảm hứng cho các hoạt Ä‘á»™ng của ông. NhÆ°ng Nazruddin cÅ©ng chẳng là m gì hÆ¡n là theo những con Ä‘Æ°á»ng thÆ°Æ¡ng mại cÅ© của ngÆ°á»i A Ráºp để và o sâu hÆ¡n; và ông đã dừng ở trung tâm châu lục, bên khúc quanh của má»™t dòng sông.
Äó cÅ©ng là giá»›i hạn ngÆ°á»i A ráºp từng đến trong thế ká»· trÆ°á»›c. Tại đó hỠđã gặp ngÆ°á»i châu Âu, tiến đến từ hÆ°á»›ng khác. Vá»›i ngÆ°á»i châu Âu nó tháºt nhá» bé tầm thÆ°á»ng. Vá»›i ngÆ°á»i A Ráºp ở miá»n trung châu Phi đó là tất cả, nghị lá»±c từng đẩy hỠđến châu Phi đã chết ở nÆ¡i ngá»n nguồn nà y, và sức mạnh của há» giống nhÆ° ánh sáng của má»™t ngôi sao đã tắt. Sức mạnh A Ráºp đã biến mất ; trên khúc quanh của dòng sông đã má»c lên thà nh phố của ngÆ°á»i châu Âu, chứ không phải của ngÆ°á»i A ráºp. Và chÃnh từ thà nh phố đó mà Nazruddin, lại xuất hiện trở lại giữa chúng tôi sau má»™t khoảng thá»i gian, đã mang vá» những thói quen và thị hiếu xa lạ cùng những câu chuyện vá» thà nh công trong công việc buôn bán của mình.
Nazruddin là ngÆ°á»i lạ, nhÆ°ng ông vẫn ở trong cá»™ng đồng của chúng tôi bởi vì ông cần những ngÆ°á»i chồng và ngÆ°á»i vợ cho những đứa con của mình. Tôi luôn biết rằng ông thấy ở tôi ngÆ°á»i chồng tiá»m năng cho má»™t trong số những đứa con gái của ông; và tôi đã sống vá»›i sá»± công nháºn đó lâu đến mức nó chẳng còn là m phiá»n gì tôi nữa. Tôi thÃch Nazruddin. Tôi đón chá» những lần ông đến chÆ¡i, nói chuyện vá»›i ông, thái Ä‘á»™ thân máºt hết sức của ông khi ông ngồi xuống trong căn phòng u buồn của chúng tôi hay ở ngoà i hiên và nói vá» những Ä‘iá»u phấn khÃch của thế giá»›i xa xôi của ông.
Ông là má»™t ngÆ°á»i rất nồng nhiệt. Ông tô vẽ những Ä‘iá»u ông đã là m. Ông thÃch những ngôi nhà mình mua (thÆ°á»ng là mua vá»›i giá há»i), những tiệm ăn ông chá»n, những món ăn ông gá»i. Má»i thứ vá»›i ông Ä‘á»u diá»…n ra tháºt hoà n hảo, và những câu chuyện của ông vá» váºn may bất ngá» có thể khiến ông trở nên không được khiêm tốn cho lắm nếu ở ông không có cái tà i miêu tả má»i việc tháºt là hay ho. Ông buá»™c tôi phải là m những gì ông đã là m, đến nÆ¡i ông đã từng đến. Theo má»™t cách nà o đó ông đã trở thà nh hình mẫu của tôi.
Ngoà i ra ông còn biết xem tÆ°á»›ng tay, và những thứ ông Ä‘á»c được tháºt có giá trị vì ông chỉ Ä‘á»c khi nà o ông có hứng. Khi tôi 10 hay 12 tuổi, ông đã Ä‘Æ°a tôi Ä‘á»c và gá»i những thứ tháºt kỳ diệu cho tôi. Cho nên tôi rất kÃnh trá»ng những lá»i phán xét của ông. Ông dần thêm những cai má»›i và o việc Ä‘á»c. Tôi đặc biệt nhá»› má»™t chuyện. Ông ngồi trên cái xÃch Ä‘u gá»—, Ä‘ung Ä‘Æ°a từ rìa thảm ra đến sà n nhà . Ông Ä‘á»™t ngá»™t ngừng Ä‘iá»u Ä‘ang nói và đòi tôi cho ông xem tay. Ông cầm lấy đầu những ngón tay của tôi, rồi bá» tay tôi ra. Ông nghÄ© ngợi má»™t lúc vá» những Ä‘iá»u ông vừa nhìn thấy – đó là cách của ông, nghÄ© vá» những Ä‘iá»u ông đã thấy nhiá»u hÆ¡n là chăm chăm nhìn và o tay, và ông nói "Cháu là ngÆ°á»i có lòng tin lá»›n nhất mà bác biết", Äiá»u nà y không là m tôi thÃch thú; dÆ°á»ng nhÆ° nó có nghÄ©a tôi chẳng là gì trong cuá»™c Ä‘á»i nà y hết cả. Tôi nói "Bác có thể Ä‘á»c được chÃnh bà n tay của bác không? Bác có biết nó nói lên được Ä‘iá»u gì không?" Ông nói, "Không biết được, không biết được". Âm Ä‘iệu giá»ng nói của ông đổi khác, tôi ngắm nhìn ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông nà y, ngÆ°á»i có (theo lá»i kể của ông) má»i thứ diá»…n ra tháºt tốt đẹp, đã thá»±c sá»± sống vá»›i ý nghÄ© má»i thứ rồi Ä‘á»u sẽ trở nên xấu xa. Tôi nghe đó là cách má»™t ngÆ°á»i có thể xá» sá»±; và tôi cảm thấy thân thiết vá»›i ông sau đó, thân thiết hÆ¡n cả vá»›i những ngÆ°á»i trong gia đình tôi.
Rồi xảy ra má»™t sá»± đổ vỡ mà má»™t số ngÆ°á»i dã ngầm tiên liệu trÆ°á»›c đối vá»›i ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông luôn thà nh công và nói nhiá»u nà y. Äất nÆ°á»›c mà Nazruddin gia nháºp trở nên Ä‘á»™c láºp, khá Ä‘á»™t ngá»™t, và trong suốt nhiá»u tuần nhiá»u tháng, tin tức từ nÆ¡i đó thÆ°á»ng chỉ là những tráºn chiến và chết chóc. Theo cách má»™t số ngÆ°á»i nói bạn có thể tin là nếu Nazruddin từng là má»™t loại ngÆ°á»i khác, nếu ông bá»›t huênh hoang vá» thà nh công của mình, uống Ãt rượu hÆ¡n và chừng má»±c hÆ¡n trong cách cÆ° xá», các sá»± kiện đã có thể diá»…n ra theo cách khác. Chúng tôi nghe rằng ông cùng gia đình bay đến Uganda. Có tin hỠđã ngồi thùng xe tải xuyên qua cây bụi trong suốt nhiá»u ngà y, hoảng loạn và đói khát tại thà nh phố ven biên giá»›i Kisoro.
Chà Ãt thì ông cÅ©ng được an toà n. Bằng chuyến Ä‘i khó nhá»c ông đã đến được bá» biển. Những ngÆ°á»i muốn thấy ông suy sụp đã thất vá»ng. Nazruddin vẫn luôn ngẩng cao đầu, vẫn mặc bá»™ đồ Ä‘en và đeo đôi kÃnh Ä‘en. Tấn thảm kịch đã không hỠảnh hưởng đến ông.
ThÆ°á»ng khi thì Nazruddin đến thăm, ngÆ°á»i ta ná»— lá»±c hết sức để đón tiếp ông chu đáo. Phòng khách được lau cẩn tháºn, và những chiếc bình bằng đồng vá»›i những hình vẽ các cuá»™c săn được lau chùi. NhÆ°ng lần nà y, vì ngÆ°á»i ta tin ông Ä‘ang gặp rắc rối, và do đó ông tầm thÆ°á»ng giống chúng tôi, nên không ai cố gắng hết cả. Phòng khách vẫn ở trong tình trạng lá»™n xá»™n bình thÆ°á»ng và chúng tôi ngồi trên hiên nhà đối diện vá»›i cái sân.
Mẹ tôi mang trà ra, rồi rót theo cách không nhÆ° thÆ°á»ng lệ, nhÆ° tÃnh hiếu khách quy định váºy, mà xá» sá»± nhÆ° bà đang hà nh lá»… trá»ng. Khi bà đặt khay nÆ°á»›c xuống dÆ°á»ng nhÆ° bà tan vỡ thà nh những giá»t nÆ°á»›c mắt. Những ngÆ°á»i anh rể của tôi lượn vòng quanh vá»›i những khuôn mặt lo lắng. NhÆ°ng Nazruddin – dù vừa trải qua chuyến Ä‘i dà i dặc sau xe tải – không kể gì vá» thảm hoạ, mà chỉ có chuyện vá» những may mắn và thà nh công nối tiếp nhau. Ông đã nhìn thấy rắc rối đến; ông đã tiên Ä‘oán được nó trÆ°á»›c hẳn mấy tháng.
Nazruddin nói "Không phải ngÆ°á»i châu Phi là m tôi Ä‘iên tiết. Không phải ngÆ°á»i châu Âu, cÅ©ng không phải những ngÆ°á»i khác. Ngay trÆ°á»›c khi có bạo loạn mị ngÆ°á»i sẽ trở nên Ä‘iên rồ. Chúng ta ở và o thá»i kỳ bùng nổ kinh tế rất mạnh mẽ. Má»i ngÆ°á»i chỉ luôn nói đến tiá»n thôi. Má»™t mẩu cây bụi không đáng giá gì ngà y hôm nay sẽ được bán và o ngà y mai vá»›i giá má»™t triệu quan. Chẳng khác gì trò ảo thuáºt, nhÆ°ng là tiá»n tháºt đấy nhé. ChÃnh tôi cÅ©ng tin và o Ä‘iá»u đó, và suýt nữa thì sa bẫy.
"Má»™t buổi sáng Chủ nháºt ná» tôi đến chá»— đã mua vá»›i giá hÆ¡i dắt. Thá»i tiết xấu. Nóng và oi nồng. Bầu trá»i tối Ä‘en nhÆ°ng không có mÆ°a; nó chỉ nhÆ° thế thôi. Ãnh sáng thì ở xa lắm – đã mÆ°a ở đâu đó trong rừng. Tôi nghÄ©, không hay rồi. Chỉ có cây bụi thôi. Luôn luôn là cây bụi. Tôi khó có thể chỠđến sáng thứ Hai sau đó. Tôi bèn bán má»i thứ Ä‘i. Bán vá»›i giá rẻ mạt, nhÆ°ng tôi đòi được trả bằng tiá»n châu Âu. Tôi bèn gá»i gia đình Ä‘i Uganda.
"Các bạn có biết Uganda không? Má»™t đất nÆ°á»›c rất đáng yêu. Tuyệt lắm, nó ở Ä‘á»™ cao tá»›i 4000 feet, và ngÆ°á»i ta nói nó chẳng khác gì Scotland vá»›i những quả đồi. Ở đó ngÆ°á»i Anh xây dá»±ng chế Ä‘á»™ hà nh chÃnh khá khẩm nhất mà bạn có thể đòi há»i. Rất Ä‘Æ¡n giản nhÆ°ng hiệu quả rất cao. Những con Ä‘Æ°á»ng đẹp tuyệt vá»i. Và những ngÆ°á»i Bantu ở đó da rất trắng".
Äó là Nazruddin. Chúng tôi từng nghÄ© ông gục ngã. Thay vì đó, ông đã cố là m chúng tôi phấn khÃch lên vá»›i sá»± nhiệt thà nh của mình vá»›i đất nÆ°á»›c má»›i, và đòi chúng tôi lại phải công nháºn váºn may của ông má»™t lần nữa. Quả tháºt ông luôn tá»± chủ được. Dù không bao giá» nói Ä‘iá»u gì rõ rà ng, ông vẫn nghÄ© chúng tôi sống ở bá» biển thế nà y tháºt đáng sợ, và hôm đó ông bèn chà o hà ng tôi.
Ông vẫn còn lợi tức ở đất nÆ°á»›c cÅ© của mình – má»™t cá»a hiệu, quan hệ vá»›i má»™t và i hãng. Ông nghÄ© sẽ là tháºn trá»ng nếu vẫn giữ lại cá»a hiệu trong khi chuyển tà i sản của mình ra khá»i đất nÆ°á»›c, để tránh má»i ngÆ°á»i biết quá nhiá»u vá» việc của ông. Và giỠđây ông Ä‘á» nghị bán cá»a hiệu và những mối đó lại cho tôi.
"Bây giá» thì nó không còn đáng giá mấy đâu. NhÆ°ng rồi sẽ lại ổn. Thá»±c ra bác có thể tặng không cho cháu. NhÆ°ng Ä‘iá»u nà y có thể chẳng hay ho gì cho cả cháu và bác. Cháu phải luôn biết khi nà o cần chi tiá»n. Má»™t thÆ°Æ¡ng gia không phải má»™t nhà toán há»c. Hãy nhá»› Ä‘iá»u đó. Äừng bao giá» bị hoa mắt bởi sá»± đẹp đẽ của những con số. Má»™t thÆ°Æ¡ng gia là ngÆ°á»i mua giá 10 và hạnh phúc bán được ở giá 12. Loại ngÆ°á»i kia mua 10, thấy nó tăng lên 18 nhÆ°ng vẫn không là m gì cả, hắn ta chá» lên đến 20. Vẻ đẹp của những con số. Khi nó tụt trở vá» 10 hắn ta vẫn đợi để nó lên lại 18. Nà o, thì nó sẽ quay vá». NhÆ°ng thế là lãng phà mất má»™t phần tÆ° cuá»™c Ä‘á»i rồi. Và tất cả những gì hắn ta có vá» tiá»n là má»™t sá»± phấn khÃch toán há»c". Tôi nói "Cá»a hiệu đó, giả định mua giá 10, bác sẽ bán cho cháu bao nhiêu?" "2. Trong ba hay bốn năm nữa nó sẽ lên được 6. Ở châu Phi công việc kinh doanh không bao giá» chết; không bao giá» bị cắt đứt lÆ°ng chừng. NhÆ°ng sẽ là lãng phà thá»i gian nếu bác chá» nó lên được 6. Vá»›i bác vải vóc ở Uganda hay hÆ¡n. NhÆ°ng vá»›i cháu Ä‘iá»u nà y là tốt đấy. Äiá»u cháu phải luôn biết là khi nà o cần rút lui".
Nazruddin đã thấy lòng tin ở Ä‘Æ°á»ng chỉ tay của tay tôi. NhÆ°ng ông đã Ä‘á»c sai tôi. Bởi vì khi tôi chấp nháºn lá»i chà o hà ng của ông, tôi dang trên Ä‘Æ°á»ng mất lòng tin ở ông. Tôi đã chấp nháºn lá»i chà o hà ng nà y vì tôi muốn Ä‘i xa. Äể tách khá»i gia đình và cá»™ng đồng của mình, Ä‘iá»u nà y cÅ©ng đồng nghÄ©a vá»›i tách khá»i lá»i cam kết bất thà nh văn vá»›i Nazruddin và con gái của ông.
Ông có má»™t cô con gái đáng yêu. Má»—i năm má»™t lần, cô đến bá» biển để ở và i tuần vá»›i ngÆ°á»i chị của bố cô. Cô được giáo dục tốt hÆ¡n tôi; có lá»i đồn cô sẽ Ä‘i há»c kế toán hoặc luáºt. Cô có thể trở thà nh má»™t cô gai rất tốt để lấy là m vợ, nhÆ°ng tôi ngưỡng má»™ cô nhÆ° tôi có thể ngưỡng má»™ má»™t cô gái của chÃnh gia đình mình. Không gì dá»… hÆ¡n là cÆ°á»›i con gái của Nazruddin. Vá»›i tôi, không gì có thể tồi tệ hÆ¡n thế. Và cÅ©ng chÃnh vì sá»± tồi tệ nà y cÅ©ng nhÆ° má»i Ä‘iá»u khác mà tôi muốn ra Ä‘i, khi tôi rá»i bá» biển trên chiếc xe Peugeot.
Tôi mất lòng tin và o Nazruddin. Äúng, ông – má»™t ngÆ°á»i say mê cuá»™c Ä‘á»i, má»™t ngÆ°á»i nhìn xa trông rá»™ng nhiá»u kinh nghiệm – đã từng là hình mẫu của tôi, và tôi cÅ©ng Ä‘ang lái xe để đến thị trấn của ông. Má»i Ä‘iá»u tôi biết vá» thị trấn ở khúc quanh dòng sông Ä‘á»u có được từ những câu chuyện của Nazruddin. NhÆ°ng Ä‘iá»u tháºt lố bịch có thể xảy đến vá»›i chúng ta và o lúc nà o đó, và đến cuối chuyến Ä‘i khó nhá»c nà y cái thÆ°á»ng trá»±c nằm trong đầu óc tôi là điá»u Nazruddin từng nói vá» những quán ăn của thị trấn, vá» thức ăn và tá»›i châu Âu. "Rượu Saccone và rượu Speed", ông nói. Äó là quan sát của má»™t lái buôn. Ông muốn nói ngay cả ở đó, trung tâm châu Phi, rượu cÅ©ng được mang đến từ các thÆ°Æ¡ng gia trên bá» biển phÃa Äông của chúng tôi chứ không phải từ bá» bên kia.
Tôi chÆ°a từng bao giỠăn tại má»™t quán ăn Âu tháºt sá»± hay được nếm rượu vang – chúng tôi bị cấm – má»™t cách thÃch thú; và tôi biết rằng cuá»™c sống Nazruddin miêu tả đã chấm dứt. NhÆ°ng tôi đã lái xe qua cả châu Phi để đến thị trấn của Nazruddin nhÆ° thể ở dÆ°á»›i cuá»™c sống đó sẽ được tái tạo cho riêng mình.
Khi đến nÆ¡i tôi thấy rằng thị trấn mà Nazruddin từng thêu dệt bao nhiêu câu chuyện đã bị phá huá»·, đã quay trở lại thà nh cây bụi mà ông từng thấy khi quyết định bán Ä‘i. Mặc chÃnh bản thân mình, mặc tất cả những gì được nói vá» các sá»± kiện má»›i xảy ra, tôi vẫn bị sốc, cảm thấy bị lừa. DÆ°á»ng nhÆ° sá»± ngá» vá»±c trong tôi sống dáºy.
Rượu vang! Kiếm được thứ lÆ°Æ¡ng thá»±c Ä‘Æ¡n giản nhất cÅ©ng đã khó khăn lắm rồi; nếu muốn có rau bạn phải lôi chúng ra từ má»™t cái lon rất cÅ© – và đắt tiá»n – hoặc bạn tá»± trồng lấy mà ăn. NgÆ°á»i châu Phi đã rá»i bá» thị trấn và trở vá» là ng mình có khấm khá hÆ¡n; Ãt nhất thì há» cÅ©ng đã trở vá» vá»›i cuá»™c sống truyá»n thống của mình và dù Ãt dù nhiá»u cÅ©ng tá»± là m lấy mà ăn. NhÆ°ng vá»›i chúng tôi, những ngÆ°á»i còn ở lại thị trấn, những ngÆ°á»i cần cá»a hiệu và các loại dịch vụ - má»™t nhúm ngÆ°á»i Bỉ, má»™t số ngÆ°á»i Hy Lạp và Italia, má»™t nhúm ngÆ°á»i Ấn Ä‘á»™ - đó là tất cả, má»™t kiểu tồn tại của Robinson Cursoe. Chúng tôi có xe và chúng tôi sống trong những ngôi nhà sạch sẽ - tôi đã mua má»™t căn há»™ ở phÃa trên nhà kho bá» hoang gần nhÆ° không có gì cả. Những cá»a hiệu trống rá»—ng; nÆ°á»›c là cả má»™t vấn Ä‘á»; Ä‘iện thì cháºp chá»n; và dầu hoả thì thÆ°á»ng xuyên thiếu thốn.
Và i tuần má»™t lần chúng tôi lại thiếu dầu hoả. Hai thuyá»n chở dầu trống rá»—ng bị những ngÆ°á»i dÆ°á»›i hạ lÆ°u dòng sông chiêm lấy, kéo tuá»™t và o má»™t con rạch bà máºt và biến thà nh chá»— ở. NgÆ°á»i dân ở đây thÃch cá» nhẵn nhÆ° chùi căn nhà mình để tránh rắn; và những tấm đáy bằng thép của các con thuyá»n cung cấp má»™t mặt phẳng sống lý tưởng.
Má»™t trong những buổi sáng thiếu dầu hoả đó tôi đã Ä‘un nÆ°á»›c của mình trên má»™t cái lò than bằng gang là m ở Anh – được trữ tại cá»a hiệu của tôi để bán cho những ngÆ°á»i châu Phi ở là ng. Tôi mang chiếc lò ra tầng đệm của cầu thang lá»™ thiên đằng sau nhà , ngồi chồm hổm quạt . Xung quanh tôi má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u là m thế; khói tuôn mù mịt.
Và đầy những đống đổ nát. Miscerique probat populos et foedera jungi. Những từ La tinh đó, mà tôi không biết nghÄ©a, là tất cả những gì còn lại của má»™t toà nhà bên ngoà i cầu tầu. Tôi thuá»™c lòng những từ đó; tôi Ä‘á»c chúng theo cách Ä‘á»c của riêng mình, chúng chạy qua đầu tôi nhÆ° má»™t chuá»—i từ vô nghÄ©a. Chúng được khắc trên má»™t mảnh đá granite, phần còn lại của phiến đá giỠđã nhẵn lỳ. Bức tượng đồng bên dÆ°á»›i những chữ đó đã bị bóc Ä‘i; những mảnh đồng nhá» lởm chởm còn lại trên mặt đá cho thấy ngÆ°á»i thợ khắc đã dán lá chuối hoặc cà nh cá» lên trên cùng để tạo khuôn cho tác phẩm của mình. Tôi biết rằng toà nhà nà y được xây dá»±ng cách đây Ãt năm; khoảng cuối thá»i thá»±c dân, để ká»· niệm 60 năm tà u thuá»· hÆ¡i nÆ°á»›c được Ä‘Æ°a và o sá» dụng ở thủ đô.
Váºy là ngay sau khi vừa được dá»±ng lên – rõ rà ng là vá»›i những bà i diá»…n văn tiên Ä‘oán 60 năm phục vụ tÆ°Æ¡ng lai – toà công trình vá» tà u thuá»· cÅ©ng gục luôn. Cùng vá»›i tất cả các loại tượng và công trình thá»±c dân khác. Bệ cá»™t xiêu vẹo, rà o chắn bảo vệ nham nhở, đèn báo má»±c nÆ°á»›c nát tÆ°Æ¡ng và bị vứt lá»ng chá»ng. Äống đổ nát đúng là đống đổ nát , không há» có ý định nà o vá»±c chúng dáºy. Tên của tất cả các phố chÃnh Ä‘á»u bị đổi. Những tấm bảng cứng đỡ lấy những cái tên má»›i, được viết rất cẩu thả. Không ai sá» dụng tên má»›i, vì chẳng ai quan tâm lắm đến chúng. Mong muốn chỉ là thoát khá»i cái cÅ©, là quét sạch được ký ức vá» kẻ xâm lược. N giảm nhẹ chiá»u sâu của sá»± tức giáºn Phi châu, Æ°á»›c muốn tà n phá, không thèm biết đến háºu quả sẽ ra sao.
NhÆ°ng cái đáng rầu lòng hÆ¡n cả là khu ngoại ô đổ nát gần ghá»nh nÆ°á»›c. Từng má»™t thá»i là khu nhà có giá trị, giỠđây đã bị cây bụi che phủ, là cái sân chung, theo phong tục của ngÆ°á»i châu Phi. Những ngôi nhà lần lượt bị đốt cháy. Chúng bị lá»™t mất những gì mà ngÆ°á»i địa phÆ°Æ¡ng thá»±c sá»± cần, ở mặt trÆ°á»›c hoặc mặt sau nhà , những mảnh tôn, những Ä‘oạn ống nÆ°á»›c, cháºu tắm, bồn rá»a bát và thau rá»a mặt (những cái cháºu không rò, rất thuáºn tiện để rá»a sắn). Các bãi cá» và khu vÆ°á»n đã trở lại thà nh cây bụi; Ä‘Æ°á»ng phố đã biến mất, cà nh nho và các loại dây leo đã bò lên trên những bức tÆ°á»ng nham nhở trắng bợt bằng bê tông hoặc đất sét rá»—ng ruá»™t. Äâu đó trong đám cây bụi vẫn có thể nhìn thấy những mảnh bê tông của cái từng là nhà hà ng (rượu Saccon và Speed) và há»™p đêm. Má»™t há»™p đêm tên là "Napoli", giỠđã thà nh ra má»™t cái tên vô nghÄ©a, được vẽ lên trên má»™t bức tÆ°á»ng bê tông, gần nhÆ° đã bong cả.
Mặt trá»i, mÆ°a gió và cây bụi đã là m cho khung cảnh nÆ¡i nà y trông tháºt cổ lá»—, giống nhÆ° của má»™t ná»n văn minh đã chết. Äống đổ nát, trải rá»™ng hà ng acre, dÆ°á»ng nhÆ° Ä‘ang nói vá» thảm hoạ cuối cùng. NhÆ°ng ná»n văn minh không chết. Tôi tồn tại trong đó và rõ rà ng là đang tiến lên trong nó. Và điá»u nà y có thể tạo ra má»™t cảm giác là lạ; ở giữa đống đổ nát thá»i gian của bạn trở nên vô định. Bạn cảm thấy nhÆ° mình là má»™t con ma, đến từ tÆ°Æ¡ng lai chứ không phải từ quá khứ. Bạn cảm thấy cuá»™c Ä‘á»i bạn và tham vá»ng của bạn đã sống ở bên ngoà i bạn và bạn Ä‘ang nhìn và o những phế tÃch của cuá»™c Ä‘á»i đó. Bạn Ä‘ang ở tại má»™t nÆ¡i mà tÆ°Æ¡ng lai đã đến và cÅ©ng đã Ä‘i.
Vá»›i những đống đổ nát và mất mát, thị trấn của Nazruddin đã trở thà nh má»™t thị trấn ma. Và vá»›i tôi, má»™t ngÆ°á»i má»›i đến, ở đây chẳng có gì giống vá»›i má»™t cuá»™c sống xã há»™i con ngÆ°á»i. Những ngÆ°á»i trở vá» không được chà o đón. HỠđã bị cắt đứt khá»i mối dây liên hệ; há» không biết các sá»± việc đã diá»…n ra nhÆ° thế nà o, và há» rất bá»±c dá»c. NgÆ°á»i Bỉ, nhất là những ngÆ°á»i còn trẻ, đầy tức tối và cảm thấy bất công. NgÆ°á»i Hy Lạp, những ngÆ°á»i thuá»™c các gia đình danh giá, nóng nảy và điên tiết vá» những ngÆ°á»i khác, cố gìn giữ gia đình và những ngÆ°á»i bạn thân cáºn của mình. Tôi đã đến thăm ba ngôi nhà , thăm há» và o những ngà y trong tuần, đúng giỠăn trÆ°a, bữa giỠđây đã là bữa chÃnh của tôi. Äó Ä‘á»u là những ngôi nhà của ngÆ°á»i châu à hay ngÆ°á»i Ấn Ä‘á»™.
Có má»™t cặp vợ chồng đến từ Ấn Ä‘á»™. Há» sống trong má»™t căn há»™ nhỠđầy mùi a nguỳ và trang trà bằng những bông hoa giấy và nhiá»u bức vẽ tôn giáo mà u sắc sặc sỡ. NgÆ°á»i chồng là má»™t chuyên gia Liên Hiệp Quốc vì lý do nà o đó không muốn quay vỠẤn Ä‘á»™, ông ở lại đây là m những công việc vá»› vẩn sau khi hợp đồng đã hết hạn. Há» là má»™t cặp vợ chồng hiếu khách và cố gắng (tôi cảm thấy vì những lý do tôn giáo) bà y tá» sá»± hiếu khách vá»›i những ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i sợ hãi hoặc mắc kẹt. Há» là m há»ng tÃnh hiếu khách của chÃnh mình vì tá» ra quá hiếu khách. Tôi thấy đồ ăn của há» quá lá»ng và quá nhiá»u hạt tiêu, và tôi không thÃch cách ăn của ngÆ°á»i chồng. Ông cúi gáºp đầu xuống món ăn, mÅ©i cách Ä‘Ä©a thức ăn má»™t hoặc hai inch và tạo ra tiếng ồn rất lá»›n khi ăn, chẹp chẹp môi và o nhau. Trong khi ông ăn, vợ ông quạt cho ông, mắt vẫn không rá»i khá»i Ä‘Ä©a của ông, quạt bằng tay phải, tá»±a cằm lên lòng bà n tay trái. NhÆ°ng tôi vẫn đến đó má»™t tuần hai lần, vì lý do không có chá»— nà o khác để Ä‘i hÆ¡n là vì đồ ăn.
Má»™t chá»— khác mà tôi đến là má»™t ngôi nhà thô kệch, giống nhÆ° trại gia súc, thuá»™c vá» má»™t cặp vợ chồng già cả ngÆ°á»i Ấn Ä‘á»™, cả gia đình hỠđã bá» Ä‘i trong những cuá»™c biến loạn. Cái sân rá»™ng và bẩn thỉu, đầy những xe hÆ¡i và xe tải bị bá» lại, tà n tÃch của công việc kinh doanh chuyên chở trong những ngà y còn chế Ä‘á»™ thá»±c dân. Cặp vợ chồng già dÆ°á»ng nhÆ° không biết mình Ä‘ang ở đâu. Cây bụi châu Phi bên ngoà i khu vÆ°á»n há», nhÆ°ng há» không nói tiếng Pháp lẫn tiếng châu Phi, và theo cách há» cÆ° xá», bạn có thể nghÄ© dòng sông ngay phÃa dÆ°á»›i con Ä‘Æ°á»ng chÃnh là sông Hằng, vá»›i những ngôi Ä‘á»n và các giáo sÄ© linh thiêng cùng những báºc thá»m dẫn xuống chá»— tắm chung. NhÆ°ng tháºt dá»… chịu khi ở chá»— há». Há» không trông chá» trò chuyện, và tháºt là sung sÆ°á»›ng nếu bạn không thể phải nói gì hết, nếu bạn chỉ ăn thôi rồi ra Ä‘i.
Tôi thấy thân thiết nhất vá»›i Shoba và Mahesh, và tôi nhanh chóng coi há» là bạn. Há» có má»™t cá»a hiệu ở chá»— trÆ°á»›c hẳn phải là địa Ä‘iểm buôn bán phát đạt lắm, đối diện vá»›i khách sạn Van der Weyden. CÅ©ng giống tôi, há» là ngÆ°á»i nháºp cÆ° từ phÃa Äông và là những ngÆ°á»i trốn chạy khá»i cá»™ng đồng của mình. Há» là má»™t cặp vợ chồng đẹp đến kỳ lạ, tháºt khó tìm thấy những ngÆ°á»i chú ý tá»›i ăn mặc và vẻ ngoà i tại thị trấn của chúng tôi nhÆ° há». NhÆ°ng đã quá lâu há» không tiếp xúc vá»›i bạn hữu và đã quên tò mò vá»›i những ngÆ°á»i đó. CÅ©ng nhÆ° những ngÆ°á»i sống tách biệt khác, há» tá»± thu mình lại và không quá quan tâm đến thế giá»›i bên ngoà i. Cặp vợ chồng đẹp đẽ nà y sống những ngà y tháºt căng thẳng. Shoba, ngÆ°á»i vợ, hão huyá»n và nóng nảy, Mahesh, ngÆ°á»i Ä‘Æ¡n giản hÆ¡n, luôn ở trong trạng thái lo lắng cho vợ.
Äó là cuá»™c sống của tôi tại thị trấn của Nazruddin. Tôi từng muốn bá» tất cả Ä‘i để bắt đầu lại. NhÆ°ng trong má»—i thứ Ä‘á»u có những cấp Ä‘á»™ khác nhau, và tôi cảm thấy gánh nặng của những ngà y tháng vô nghÄ©a. Cuá»™c sống của tôi không há» bị gì ngăn trở, nhÆ°ng lại cháºt hẹp hÆ¡n bao giá» hết, sá»± cô Ä‘Æ¡n của những buổi tối giống nhÆ° má»™t cÆ¡n Ä‘au. Tôi không nghÄ© tôi có được nguồn sống. Äiá»u may mắn là tôi đã mất Ãt thôi, trừ thá»i gian; tôi vẫn luôn có thể Ä‘i – dù chÆ°a há» biết sẽ Ä‘i đâu. Và rồi tôi thấy là mình không thể Ä‘i. Tôi phải ở lại.
Äiá»u tôi lo sợ cho vùng bá» biển cuối cùng cÅ©ng xảy ra. Có má»™t cuá»™c nổi dáºy, và những ngÆ°á»i A ráºp – những ngÆ°á»i mang đặc tÃnh châu Phi hệt nhÆ° những ngÆ°á»i hầu của mình – cuối cùng đã bị hạ gục.
Thoạt tiên tôi nghe tin từ những ngÆ°á»i bạn Shoba và Mahesh, há» nghe được trên radio – tôi chÆ°a há» có thói quen nghe Ä‘Ã i BBC. Chúng tôi coi tin nà y là má»™t bà máºt, là cái gì đó cần không để ngÆ°á»i trong vùng biết; đó là lúc chúng tôi thấy sung sÆ°á»›ng vì trong vùng không có tá» báo nà o.
Rồi báo từ châu Âu và Mỹ đến tay nhiá»u ngÆ°á»i trong thị trấn và được truyá»n tay nhau, và tôi thấy tháºt kỳ lạ, sao mà má»™t số tá» vẫn tìm ra được những lá»i hay ho nói vá» cảnh nồi da nấu thịt ở bá» biển. NhÆ°ng ngÆ°á»i ta vẫn có thái Ä‘á»™ nhÆ° thế vá» những vùng há» chẳng mấy quan tâm và không phải sống tại đó. Má»™t số tá» báo nói đến kết cục của chủ nghÄ©a phong kiến và bình minh má»™t thá»i đại má»›i. NhÆ°ng Ä‘iá»u xảy ra không phải là má»›i. Những ngÆ°á»i yếu á»›t đã bị tiêu diệt. Rằng, ở châu Phi, Ä‘iá»u nà y không có gì là má»›i mẻ, đó là thứ luáºt cổ xÆ°a nhất của châu lục.
Cuối cùng thÆ° từ từ bá» biển cÅ©ng đến – đến cả má»™t đợt – từ ngÆ°á»i nhà . Chúng được viết rất kÃn đáo, nhÆ°ng thông Ä‘iệp thì rõ rà ng. Không có chá»— cho chúng tôi tại bá» biển nữa, cuá»™c sống của chúng tôi tại đó đã chấm dứt. Gia đình phân tán. Chỉ những ngÆ°á»i già má»›i có thể ở lại khu đất của gia đình – và cuối cùng là tại đó cuá»™c sống đã trở lại bình lặng hÆ¡n. Những ngÆ°á»i hầu của gia đình, cuối cùng trở thà nh gánh nặng, không chịu bá» Ä‘i, nấn ná mãi cái tình trạng nô lệ của mình ngay cả và o thá»i của cuá»™c cách mạng, đã trở thà nh bá»™ pháºn cấu thà nh của gia đình. Và má»™t chi tiết trong những lá thÆ° đó có liên quan đến tôi.
Tôi không được chá»n ai mà tôi muốn; có vẻ nhÆ° là tôi đã bị má»™t ai đó chá»n. Má»™t trong số các cáºu bé hoặc chà ng trai trẻ nà o đó trong số các gia nhân muốn Ä‘i cà ng xa bá» biển cà ng tốt, và đã cả quyết đòi được gá»i "đến sống vá»›i Salim". Cáºu bé nói đã luôn có "má»™t tình cảm đặc biệt đối vá»›i Salim", và đã là m loạn đến mức má»i ngÆ°á»i Ä‘Ã nh phải gá»i nó đến cho tôi. Tôi có thê hình dung ra vở kịch. Tôi có thể hình dung ra sá»± kêu gà o, sá»± váºt vã và lồng lá»™n. Äó là cách cÆ° xá» của gia nhân trong nhà chúng tôi, có lẽ há» còn tệ hÆ¡n cả lÅ© trẻ con. Cha tôi, không biết những ngÆ°á»i khác viết thÆ° thế nà o, đã viết trong thÆ° của mình rằng ông và mẹ tôi đã quyết định gá»i ai đó tá»›i để chăm sóc tôi – Ä‘iá»u nà y dÄ© nhiên có nghÄ©a là ông gá»i cho tôi má»™t đứa nhóc để tôi nuôi nấng và cho ăn.
Tôi không thể từ chối, thằng bé Ä‘ang trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i tá»›i đây. Chi tiết thằng bé đó có "má»™t tình cảm đặc biệt" vá»›i tôi quả là má»™t tin tức hay ho. Má»™t lý do tốt hÆ¡n cho sá»± chá»n lá»±a của nó là tôi chỉ hÆ¡n nó có ba, bốn tuổi, chÆ°a vợ, và là ngÆ°á»i thÃch hợp hÆ¡n cả để giúp nó thá»±c hiện những cuá»™c lang bạt của mình. Nó luôn là má»™t ngÆ°á»i lang thang. Chúng tôi đã gá»i nó đến trÆ°á»ng đạo Hồi khi nó còn bé, nhÆ°ng nó luôn chạy trốn Ä‘i đâu đó, dù bị mẹ đánh không biết bao nhiêu lần. (Và cái cảnh nó kêu gà o còn mẹ nó gà o thét trong sân – cả hai Ä‘á»u cố tình trầm trá»ng hoá vở kịch, cố thu hút được sá»± chú ý của những ngÆ°á»i khác trong nhà cà ng nhiá»u cà ng tốt!) Không ai có thể nghÄ© nó là má»™t gia nhân. Luôn có giÆ°á»ng ngủ và phòng riêng, nó chẳng khác gì ngÆ°á»i thị trấn, luôn thân thiện, không đáng tin và đầy bạn bè, luôn sẵn sà ng giúp đỡ má»i ngÆ°á»i và không bao giá» là m đến má»™t phần tÆ° những gì đã hứa.
Má»™t buổi tối nó tá»›i trên khoang xe má»™t chiếc xe tải của Daulat, không lâu sau khi tôi nháºn được thÆ° nói nó đã được gá»i Ä‘i. Và trái tim tôi rên lên vì nó, nó trông tháºt nhà u nhÄ©, mệt má»i và sợ hãi. Nó vẫn sống sót sau cú sốc những sá»± kiện ở bá» biển, và nó không há» thÃch chuyến Ä‘i xuyên qua châu Phi má»™t tà nà o.
Ná»a quãng Ä‘Æ°á»ng đầu nó vượt qua bằng xe lá»a, bò vá»›i váºn tốc trung bình mÆ°á»i dặm má»™t giá». Rồi nó chuyển sang Ä‘i xe buýt và cuối cùng bằng xe tải của Daulat; mặc dù những cuá»™c chiến tranh, Ä‘Æ°á»ng xấu và xe cá»™ cÅ© nát, Daulat, má»™t ngÆ°á»i trong cá»™ng đồng c tôi, vẫn tiếp tục công việc chở xe tải thuê qua lại giữa thị trấn của chúng tôi và biên giá»›i phÃa Äông. Những ngÆ°á»i lái xe của Daulat giúp thằng bé qua được rất nhiá»u quan chức . NhÆ°ng thằng bé có dòng máu pha trá»™n, vẫn còn khá là châu Phi nên tháºt khó khăn để qua được các bá»™ lạc ná»™i địa để Ä‘i từ bá» biển đến thị trấn. Nó không tá»± cho phép mình ăn đồ ăn của há», và thế là nó không ăn gì trong suốt nhiá»u ngà y. Dù không biết, nhÆ°ng nó đã thá»±c hiện chuyến Ä‘i ngược vá»›i chuyến Ä‘i mà tổ tiên của nó từng thá»±c hiện trÆ°á»›c đó má»™t thế ká»· hoặc hÆ¡n.
Nó lao và o vòng tay tôi, biến cái ôm hôn của ngÆ°á»i đạo Hồi thà nh cái ghì nén của má»™t đứa trẻ. Tôi vá»— vá»— và o lÆ°ng nó, và nó chỉ chá» cá» chỉ đó để gà o tÆ°á»›ng lên. Và ngay giữa những tiếng hò hét và la lối đó, nó bắt đầu kể cho tôi vá» những vụ bắn giết nó táºn mắt chứng kiến tại khu chợ gần nhà .
Tôi không quan tâm đến tất cả những gì nó kể. Tôi lo lắng vá» những ngÆ°á»i quen biết, và cố bắt nó giảm la hét, cố là m cho nó hiểu là cái cách biểu hiện của kiểu cÆ° xá» nô lệ đó (mà nó phần nà o có trong máu) còn có thể chấp nháºn được ở khu bá» biển, nhÆ°ng ngÆ°á»i ở đây thì không hiểu nổi đâu. Nó tiếp tục được má»™t chút nữa, vá» sá»± tà n ác của Mufar, ngÆ°á»i châu Phi, là m nhÆ° căn há»™ của tôi là khu nhà của gia đình và có thể hét lên bất cứ gì nó muốn vá» những ngÆ°á»i ở bên ngoà i. Và cùng lúc đó ngÆ°á»i lái xe châu Phi của Daulat thân thiện mang lên cho chiếc vali cùng các thứ đồ đạc khác – không nhiá»u nhặn lắm, nhÆ°ng được gói ghém thà nh nhiá»u gói nhá»; má»™t Ãt dây thừng, má»™t cái giá» mây Ä‘á»±ng quần áo, và i cái há»™p các tông.
Tôi tảng lá» thằng bé lắm Ä‘iá»u – để ý đến nó đồng nghÄ©a vá»›i khuyến khÃch nó tiếp tục – và tôi thoả thuáºn vá»›i ngÆ°á»i lái xe, Ä‘i ra phố vá»›i anh ta để trả tiá»n. Tiếng ồn ã trong căn há»™ tầng trên đã giảm, đúng nhÆ° tôi dá»± tÃnh, sá»± cô Ä‘á»™c và lạ lẫm của căn há»™ có hiệu ứng của mình; và khi quay trở lại tôi từ chối nghe thêm bất kỳ lá»i nà o của thằng bé cho đến khi nó được ăn.
Nó trở nên tráºt tá»± và đúng má»±c, và trong khi tôi chuẩn bị Ä‘áºu rán và pho mát trét trên bánh mì nÆ°á»›ng, thì nó lấy từ đống giá» và há»™p của mình ra những thứ gia đình gá»i cho tôi. Gừng, nÆ°á»›c sốt và gia vị từ mẹ tôi. Hai bức ảnh gia đình từ cha tôi, và má»™t bức tranh tÆ°á»ng trên giấy rẻ tiá»n vá» má»™t địa Ä‘iểm linh thiêng ở Gujarat, nhÆ°ng được trình bà y theo lối hiện đại: ngÆ°á»i nghệ sÄ© đã vẽ thêm xe hÆ¡i, xe máy và xe đạp và tháºm chà cả đám ngÆ°á»i lá»™n xá»™n và o những Ä‘Æ°á»ng phố xung quanh. Äó là cách cha tôi muốn nói, hiện đại nhÆ° tôi thì cÅ©ng phải quay lại vá»›i lòng tin thôi.
"Lúc đó cháu Ä‘ang ở chợ, Salim ạ" thằng bé nói sau khi đã ăn. "Thoạt tiên cháu nghÄ© có chuyện cãi cá» gì đó quanh sạp hà ng của Mian. Cháu không thể tin và o Ä‘iá»u đã trông thấy. HỠđối xá» vá»›i nhau cứ nhÆ° thể dao găm thì không chém đứt da, còn nó thì không cấu tạo bằng da thịt váºy. Cháu không thể tin được và o Ä‘iá»u đó. Cuối cùng thì nhÆ° là má»™t Ä‘Ã n chó lao và o phản thịt. Cháu nhìn thấy tay vá»›i cả chân máu me đầm đìa nằm vung vãi khắp nÆ¡i. Äúng là nhÆ° thế đấy. Chúng vẫn còn ở đấy và o ngà y hôm sau, tay vá»›i chân ấy".
Tôi cố ngăn nó lại. Tôi không muốn nghe thêm nữa. NhÆ°ng tháºt không dá»… chút nà o. Nó lại tiếp tục vá» tay chân bị cắt bá», tay chân của những ngÆ°á»i mà chúng tôi biết từ khi còn nhá». Những gì nó trông thấy tháºt là kinh khủng. NhÆ°ng tôi cÅ©ng bắt đầu cảm thấy nó cố tá»± buá»™c mình phải khóc nhiá»u hÆ¡n má»™t chút khi mà nó đã thôi muốn khóc. Tôi cảm thấy Ä‘iá»u nà y là m nó đôi lúc quên mất gì đó, và nghÄ© đến những việc khác. DÆ°á»ng nhÆ° nó liên tục muốn tá»± Ä‘e doạ mình, Ä‘iá»u nà y là m tôi cáu tiết.
Và i ngà y sau, nó bắt đầu vui vẻ trở lại. Và những sá»± kiện bá» biển không bao giỠđược nhắc lại nữa. Nó ổn định nhanh hÆ¡n tôi dá»± kiến. Tôi từng nghÄ© nó sẽ âu sầu và tách biệt; tôi đã nghÄ©, đặc biệt sau chuyển Ä‘i không lấy gì là m sung sÆ°á»›ng của nó, rằng nó sẽ ghét thị trấn lạc háºu của chúng tôi. NhÆ°ng nó lại thÃch thị trấn; và thÃch nó vì chÃnh bản thân nó được má»i ngÆ°á»i Æ°a, theo cách trÆ°á»›c kia nó chÆ°a từng biết đến.
Vá» mặt thể chất mà nói, nó khá là khác vá»›i ngÆ°á»i ở đây. Nó cao hÆ¡n, cÆ¡ bắp hÆ¡n, to lá»›n hÆ¡n và khoẻ khoắn hÆ¡n trong các cá» Ä‘á»™ng. Nó được má»i ngÆ°á»i ngưỡng má»™. Những ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà ở đây, vá»›i cách sống tá»± do quen thuá»™c của mình, không há» che giấu muốn tìm ở nó lạc thú – gá»i nó trên Ä‘Æ°á»ng phố, dừng lại, nhìn nó chằm chằm vá»›i những cặp mắt khÃch Ä‘á»™ng, cÆ°á»i mỉm (và thoáng bối rối ) dÆ°á»ng nhÆ° muốn nói "Hãy xem đó là má»™t trò đùa, má»™t chuyện cÆ°á»i. Hoặc hãy coi nó là nghiêm túc", Cách nhìn của tôi vá» nó cÅ©ng thay đổi. Nó không còn là má»™t thằng bé trong số những ngÆ°á»i nô lệ. Tôi thấy cái mà những ngÆ°á»i ở đây thấy, trong mắt tôi nó trở nên đẹp đẽ và đặc biệt hÆ¡n. Vá»›i ngÆ°á»i địa phÆ°Æ¡ng nó không hoà n toà n là má»™t ngÆ°á»i châu Phi và không gợi lên sá»± đối nghịch mang tÃnh bá»™ lạc nà o, nó xa lạ vá»›i những mối quan hệ châu Phi mà ngÆ°á»i ta muốn có. Nó toả sáng. Nó há»c tiếng địa phÆ°Æ¡ng rất nhanh, và tháºm chà đã có cả má»™t cái tên má»›i.
Ở nhà chúng tôi gá»i nó là Ali, hoặc – khi chúng tôi muốn gợi vá» bản chất hoang dã đặc biệt và không thể tin cáºy của Ali – Ali-wa ("Ali! Ali! NhÆ°ng Ali-w ở đâu?") Giá» thì nó vứt toẹt cái tên của nó Ä‘i. Nó thÃch được gá»i oà Metty hÆ¡n, đó là tên ngÆ°á»i ở đây gá»i nó. TrÆ°á»›c đây không lâu tôi đã hiểu đó không hoà n toà n là má»™t cái tên, mà chỉ là từ tiếng Pháp, métis, con lai. NhÆ°ng tôi không dùng tên ấy theo nghÄ©a đó khi gá»i nó. Vá»›i tôi đó chỉ là má»™t cái tên: Metty.
Tại đây, cÅ©ng nhÆ° ở bá» biển, Metty là má»™t kẻ Æ°a lang thang. Nó có phòng ngủ ngay cạnh bếp, đó là cánh cá»a đầu tiên bên tay phải khi b.an Ä‘i và o từ tầng đệm của cầu thang lá»™ thiên. Tôi thÆ°á»ng nghe tiếng nó Ä‘i vá» rất muá»™n ban đêm. Nó đến vá»›i tôi chÃnh là vì cái tá»± do nà y đây. NhÆ°ng Metty táºn hưởng cái tá»± do đó, là má»™t ngÆ°á»i khác hẳn đứa bé đến đây trong sá»± gà o thét và la hoảng, vá»›i những cung cách của ngÆ°á»i nô lệ. Nó đã nhanh chóng rÅ© bỠđược những cung cách đó; nó đã có má»™t ý tưởng má»›i vá» giá trị của mình. Nó trở nên hữu dụng hÆ¡n trong cá»a hiệu, và tại căn há»™, những thói quen lang thang của nó – mà tôi rất sợ, khiến sá»± có mặt của nó trở nên rõ rà ng. NhÆ°ng nó vẫn luôn ở đó, và tại thị trấn nó giống nhÆ° má»™t ngÆ°á»i của tôi. Nó là m giảm bá»›t Ä‘i sá»± cô Ä‘Æ¡n và là m cho những tháng ngà y trống rá»—ng dá»… chịu hÆ¡n – những tháng chỠđợi công việc là m ăn khởi Ä‘á»™ng trở lại. Và , tháºt cháºm chạp, công việc là m ăn cÅ©ng bắt đầu trở lại.
Chúng tôi có thói quen uống cà phê buổi sáng tại căn há»™, rồi đến cá»a hiệu, ăn trÆ°a riêng, cá»a hiệu, những buổi tối riêng tÆ°. Äôi khi ngÆ°á»i là m công và ông chủ gặp nhau, bình đẳng vá»›i những nhu cầu giống nhau, trong những quán bar nhá» bé tối Ä‘en đã bắt đầu xuất hiện ở thị trấn của chúng tôi, những dấu hiệu của má»™t cuá»™c sống Ä‘ang thức dáºy trở lại; những ngôi nhà bé xÃu vá»›i mái nhà bằng thép uốn, không trần, những bức tÆ°á»ng bê tông sÆ¡n mà u xanh da trá»i hoặc xanh lá cây tháºt Ä‘áºm, những sà n nhà bằng bê tổng mà u Ä‘á».
Má»™t tối tại má»™t trong những nÆ¡i nhÆ° thế nà y Metty đã đặt dấu ấn lên mối quan hệ má»›i của chúng tôi. Khi Ä‘i và o tôi nhìn thấy nó Ä‘ang nhảy má»™t cách cuồng loạn – ngÆ°á»i uốn éo, mông ngoáy lia lịa, trông tháºt tuyệt. Nó dừng lại ngay khi trông thấy tôi – bản năng gia nhân của nó. Rồi nó cúi gáºp ngÆ°á»i và là m má»™t cá» chỉ chà o đón tôi nhÆ° thể nó là chủ ở chốn nà y. Nó nói, bằng thứ giá»ng Pháp há»c được, "Tôi không được phép là m gì báºy bạ trÆ°á»›c mặt patron (ông chủ) của tôi". Và nó thôi không nhảy nữa.
Rồi nó há»c cách tá»± thể hiện. NhÆ°ng không há» có gì vÆ°á»›ng mắc giữa chúng tôi. Nó cà ng ngà y cà ng trở thà nh má»™t của báu. Nó trở thà nh ngÆ°á»i quản lý khách hà ng cho tôi . Nó luôn tốt tÃnh vá»›i khách hà ng và kiếm vá» cho cá»a hiệu của tôi nhiá»u nguồn lợi. Vì là má»™t ngÆ°á»i lạ, má»™t ngÆ°á»i được thuê là m, nó là ngÆ°á»i duy nhất trong thị trấn dám trêu chá»c Zabeth, marchande đồng thá»i là phù thuá»·.
Äó chÃnh là những gì diá»…n ra giữa chúng tôi, khi thị trấn Ä‘ang dần trở lại cuá»™c sống, khi những chuyến tà u thuá»· lại bắt đầu chạy đến từ thủ đô, má»—i tuần má»™t lần, rồi má»™t tuần hai chuyến, khi ngÆ°á»i ta bắt đầu từ những ngôi là ng trở vá» các cité của thị trấn, khi công việc thÆ°Æ¡ng mại phát triển dần, cả việc buôn bán của tôi, đã từ lâu đứng ở má»™t con số không, lên dần (theo đúng Ä‘Æ¡n vị Ä‘o lÆ°á»ng 10 của Nazruddin), lên được số 2, và tháºm chà còn cho tôi triển vá»ng vá» số 4.
Tà i sản của ngudoc
25-10-2008, 03:15 PM
Phi Thăng Chi Háºu
Tham gia: Jun 2008
Bà i gởi: 1,213
Thá»i gian online: 3 tuần 1 ngà y 1 giá»
Thanks: 286
Thanked 0 Times in 0 Posts
ChÆ°Æ¡ng 3
Zabeth, vì là thầy bói hoặc phù thuá»·, luôn giữ khoảng cách vá»›i Ä‘Ã n ông. NhÆ°ng không hẳn lúc nà o cÅ©ng nhÆ° thế, Zabeth không phải luôn là thầy bói. Cô có má»™t đứa con trai. Thỉnh thoảng cô nói vá»›i tôi vá» nó, nhÆ° thể nói vá» má»™t phần cuá»™c Ä‘á»i cô đã để lại phÃa sau lÆ°ng. Cô nói vá» nó xa xôi đến ná»—i tôi tưởng là nó đã chết. Thế rồi má»™t hôm cô dẫn nó tá»›i cá»a hiệu.
Nó khoảng chừng mÆ°á»i lăm mÆ°á»i sáu tuổi, đã khá to lá»›n, cao và nặng hÆ¡n Ä‘Ã n ông ở vùng chúng tôi, những ngÆ°á»i có chiá»u cao trung bình khoảng năm feet. Da nó Ä‘en hoà n toà n, không có chút gì nÆ°á»›c da mà u đồng của mẹ nó, khuôn mặt nó dà i và có Ä‘Æ°á»ng nét rõ rà ng hÆ¡n, và từ những gì Zabeth nói tôi Ä‘oán rằng cha đứa trẻ là ngÆ°á»i của má»™t bá»™ tá»™c phÆ°Æ¡ng Nam.
Cha thằng bé là má»™t thÆ°Æ¡ng gia. Là thÆ°Æ¡ng gia, ông ta Ä‘i khắp đất nÆ°á»›c trong khoảng thá»i gian hoà bình diệu kỳ, hồi còn thá»±c dân, khi mà ngÆ°á»i ta có thể, nếu muốn, không phải quan tâm nhiá»u lắm đến rang giá»›i giữa các bá»™ lạc. Thế là trong những chuyến Ä‘i của mình, ông ta đã gặp Zabeth; chÃnh nhỠông ta mà Zabeth có được những kỹ năng buôn bán. Thá»i Ä‘á»™c láºp, ranh giá»›i giữa các bá»™ lạc lại má»™t lần nữa trở nên rất quan trá»ng, và việc Ä‘i lại không còn an toà n nhÆ° trÆ°á»›c nữ. NgÆ°á»i Ä‘Ã n ông phÆ°Æ¡ng Nam đã quay trở vá» bá»™ lạc của mình, mang theo đứa con trai do Zabeth sinh ra. Má»™t ngÆ°á»i cha luôn có thể đòi được đứa con, những câu thà nh ngữ dân gian phổ biến ở châu Phi Ä‘á»u nói thế. Và Ferdinand, tên thằng bé, đã sống xa mẹ mấy năm vừa qua. Nó đã Ä‘i há»c ở phÆ°Æ¡ng Nam, tại má»™t thà nh phố má», và đã ở đó qua tất cả những cÆ¡n biến Ä‘á»™ng xảy đến sau khi Ä‘á»™c láºp, đặc biệt là cuá»™c chiến tranh ly khai dà i dặc.
GiỠđây vì má»™t lý do nà o đó – có thể là ngÆ°á»i cha dã chết, hoặc đã cÆ°á»›i vợ và muốn rÅ© bá» khá»i Ferdinand, hoặc chỉ Ä‘Æ¡n giản là vì Zabeth muốn – Ferdinand đã được gá»i trả lại cho mẹ nó. Nó là má»™t ngÆ°á»i lạ trong vùng. NhÆ°ng ở đây không ai có thể sống mà không thuá»™c vá» má»™t bá»™ lạc nà o đó, và Ferdinand, vẫn theo tục lệ bá»™ lạc, đã được nháºn và o bá»™ lạc của mẹ nó.
Zabeth đã quyết định gá»i Ferdinand tá»›i trÆ°á»ng trung há»c thị trấn chúng tôi. Ngôi trÆ°á»ng đã được sá»a sang và hoạt Ä‘á»™ng trở lại. Äó là toà nhà bằng đá hai tầng vững chãi, hai sân xây theo phong cách thuá»™c địa, vá»›i những hà ng hiên rá»™ng ở tầng trên và tầng dÆ°á»›i. những ngÆ°á»i chiếm dụng ngôi nhà đã chiếm lấy tầng dÆ°á»›i, nấu ăn trên những viên đá tại hà ng hiên và ném rác rưởi xuống sân và sà n nhà . Những thứ rác lạ lùng, không phải các lon, giấy và đồ há»™p và những thứ chứa đồ khác mà bạn có thể tìm thấy trong thị trấn, mà là má»™t thứ rác khác trang nhã hÆ¡n, vá» sò, xÆ°Æ¡ng và tro, những thứ bao tải đã bi .đốt cháy, khiến cho những đống rác trông chẳng khác những ụ đất đã được sà ng kỹ.
Dãy hà ng rà o và những mảnh vÆ°á»n đã đổ nát. NhÆ°ng hoa giấy đã má»c lên nhÆ° rừng quấn quanh những cây cá» cao, trùm lên tÆ°á»ng bao trÆ°á»ng há»c, và bò lên những cái cá»™t vuông của cổng chÃnh để quấn hai vòng quanh cái bảng trang trà bằng kim loại, nÆ¡i có khắc những dòng chữ bằng kim loại, vẫn là tiêu chà của trÆ°á»ng: Semper Aliquid Novi. Những ngÆ°á»i chiêm dụng ngôi nhà , rụt rè và dở sống dở chết, đã chuyển Ä‘i ngay khi được yêu cầu. Má»™t và i cánh cá»a, cá»a sổ và ô chắn sáng được thay, ná»n nhà được sá»a, cả trÆ°á»ng được sÆ¡n lại, rác rưởi trên sà n được quét sạch Ä‘i, sà n được láng toà n bá»™, và trong ngôi nhà mà tôi từng nghÄ© là đã thà nh má»™t đống đổ nát lại bắt đầu xuất hiện những khuôn mặt trắng của các thầy giáo.
Ferdinand đến cá»a hiệu vá»›i tÆ° cách má»™t há»c sinh trung há»c. Nó mặc đồng phục của trÆ°á»ng, áo sÆ¡ mi trắng và quần sá»oc cÅ©ng mà u trắng. Äó là má»™t bá»™ trang phục Ä‘Æ¡n giản nhÆ°ng nổi báºt; và – mặc dù cái quần soá»c có vẻ gì đó phi lý vá»›i má»™t thân hình cao lá»›n đến thế - bá»™ quần áo vẫn rất quan trá»ng vá»›i cả Ferdinand lẫn Zabeth. Zabeth sống má»™t cuá»™c sống thuần tuý châu Phi, vá»›i cô chỉ châu Phi là hiện hữu. NhÆ°ng vá»›i Ferdinand cô muốn khác Ä‘i. Tôi chẳng thấy có gì mâu thuẫn ở đây cả; tôi thấy tháºt tá»± nhiên khi ai đó giống nhÆ° Zabeth, đã sống má»™t cuá»™c sống khó nhá»c đến thế, muốn con trai mình có được cái gì đó tốt đẹp hÆ¡n. Cuá»™c Ä‘á»i tốt đẹp hÆ¡n đó nằm bên ngoà i những con Ä‘Æ°á»ng vô táºn của ngôi là ng và dòng sông. Nó nằm ở sá»± giáo dục và sá»± đòi há»i những kỹ năng má»›i; và vá»›i Zabeth, cÅ©ng nhÆ° nhiá»u ngÆ°á»i châu Phi khác cùng thế hệ vá»›i cô, giáo dục là cái gì đó mà chỉ ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i má»›i có thể cung cấp được.
Ferdinand là há»c sinh ná»™i trú của trÆ°á»ng trung há»c. Zabeth mang nó tá»›i cá»a hiệu để giá»›i thiệu nó vá»›i tôi. Cô muốn tôi để mắt đến thằng bé khi nó sống ở thị trấn xa lạ nà y và muốn tôi bảo vệ nó. Nếu Zabeth lá»±a chá»n tôi cho việc đó, thì không phải là vì tôi là má»™t đối tác kinh doanh mà cô đặt niá»m tin. Äó còn là bởi vì tôi là má»™t ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i và còn là ngÆ°á»i nói tiếng Anh, ngÆ°á»i mà Ferdinand có thể há»c được những thái Ä‘á»™ và cách sống của thế giá»›i bên ngoà i. Tôi là ai đó mà Ferdinand có thể lấy là m gÆ°Æ¡ng để há»c táºp.
Thằng bé cao lá»›n trầm tÃnh và tá» vẻ kÃnh trá»ng. NhÆ°ng tôi có cảm giác Ä‘iá»u nà y chỉ kéo dà i khi có mẹ nó ở đó. Có má»™t sá»± chế giá»…u xa xôi và nhẹ nhà ng trong mắt nó. Thằng bé có vẻ đùa giỡn ngÆ°á»i mẹ mà nó má»›i biết. Cô là má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà ở là ng; còn nó, dù sao, đã sống ở thà nh phố má» miá»n Nam, nÆ¡i chắc hẳn nó đã thấy những ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i sà nh Ä‘iệu hÆ¡n tôi. Tôi không cho rằng nó kÃnh trá»ng cá»a hiệu của tôi nhÆ° mẹ nó. Cá»a hiệu là má»™t căn nhà bằng bê tông, vá»›i những thứ hà ng hoá tầm tầm xếp đầy trên sà n (nhÆ°ng tôi biết má»i thứ ở đâu). Không ai có thể nghÄ© đây là má»™t nÆ¡i hiện đại, và nó không được sÆ¡n mà u sáng sủa nhÆ° má»™t số cá»a hiệu của ngÆ°á»i Hy Lạp.
Tôi nói, vì lợi Ãch của Ferdinand cÅ©ng nhÆ° của Zabeth, "Ferdinand là má»™t cáºu bé khá đấy, Beth ạ. Cáºu ấy có thể tá»± chăm lo cho mình mà không cần đến tôi đâu."
"Không, không. Mis Salim. Ferdinand sẽ đến chỗ ông. Ông cứ đánh nó khi nà o ông muốn".
Tháºt chẳng ra sao. NhÆ°ng đó cÅ©ng chỉ là má»™t cách nói. Tôi mỉm cÆ°á»i vá»›i Ferdinand và nó mỉm cÆ°á»i vá»›i tôi, kéo nhệch khoé miệng ra. Nụ cÆ°á»i khiến tôi nháºn ra cái miệng rất nhá» và những nét tháºt gá»n gà ng. Trên khuôn mặt thằng bé tôi cảm thấy mình có thể nhìn thấy nét gì đó của má»™t số loại mặt nạ châu Phi, trên đó những Ä‘Æ°á»ng nét được Ä‘Æ¡n giản hoá và nhấn mạnh, và , vá»›i ký ức vá» những mặt nạ đó, tôi nghÄ© tôi đã nhìn thấy má»™t sá»± khác biệt rất lạ trong những Ä‘Æ°á»ng nét của nó. Tôi cứ có cảm giác Ä‘ang nhìn Ferdinand vá»›i con mắt má»™t ngÆ°á»i châu Phi, và đó là điá»u tôi luôn cảm thấy khi nhìn nó. Äó là hiệu ứng mà khuôn mặt nó gây lên trong tôi, mà tôi thấy, sau nà y, là má»™t khuôn mặt vá»›i quyá»n lá»±c lá»›n lao.
Tôi không sung sÆ°á»›ng gì vá» yêu cầu của Zabeth, nhÆ°ng cần phải là m theo thôi. Và khi tôi chầm cháºm lắc đầu sang hai bên, để cả hai biết rằng Ferdinand cứ coi tôi là bạn, Ferdinand bắt đầu cúi ngÆ°á»i xuống trong Ä‘á»™ng tác quỳ gối. NhÆ°ng má»™t lúc thì nó thôi. Nó không thể hoà n thà nh Ä‘á»™ng tác biểu lá»™ sá»± thà nh kÃnh; nó giả vá» có cái gì đó đâm và o chân nó, và nó cà o xÆ°á»›c cái đầu gối mà nó quỳ lên. Ngược vá»›i chiếc quần sá»oc trắng, nÆ°á»›c da của nó tháºt Ä‘en và khá»e khoắn, vá»›i má»™t vẻ hồng hà o nhẹ nhà ng.
Quỳ xuống trên má»™t đầu gối là má»™t hà nh Ä‘á»™ng tôn kÃnh truyá»n thống. Äó là cách mà những đứa trẻ của vùng cây bụi biểu lá»™ sá»± kÃnh trá»ng đối vá»›i má»™t ngÆ°á»i lá»›n tuổi hÆ¡n. Nó giống nhÆ° má»™t phản xạ, được thá»±c hiện mà không há» có lẽ nghi đặc biệt nà o. Bên ngoà i thị trấn bạn có thể những đứa trẻ Ä‘á»™t ngá»™t bá» việc Ä‘ang là m, nhÆ° thể khiếp sợ khi gặp má»™t con rắn, quỳ gối trÆ°á»›c mặt những ngÆ°á»i lá»›n lần đầu tiên chúng gặp, hÆ¡i cúi gằm đầu xuống, và rồi nhÆ° thể chÆ°a có gì xảy ra, chúng lại quay trở lại việc Ä‘ang là m. Äó là má»™t táºp quán trải dà i từ những vÆ°Æ¡ng quốc trong rừng ra đến phÃa Äông. NhÆ°ng nó là má»™t táºp quán của vùng cây bụi. Nó không thể được Ä‘em và o thị trấn, và vá»›i má»™t ngÆ°á»i nhÆ° Ferdinand, đặc biệt sau khoảng thá»i gian nó ở thà nh phố má» miá»n Nam, cái cá» chỉ trẻ con biểu lá»™ lòng tôn kÃnh đó có vẻ nhÆ° là quá lạc háºu và quỵ luỵ.
Tôi đã bị khuấy Ä‘á»™ng vì khuôn mặt của nó. Giá» thì tôi nghÄ© sẽ còn có nhiá»u biến Ä‘á»™ng ở đây nữa.
TrÆ°á»ng trung há»c không xa cá»a hiệu là bao, Ä‘i bá»™ rất Ä‘Æ¡n giản nếu mặt trá»i không thiêu đốt quá hoặc trá»i không mÆ°a – mÆ°a sẽ là m Ä‘Æ°á»ng phố ngáºp lụt suốt. Ferdinand má»—i tuần đến cá»a hiệu má»™t lần để gặp tôi. Nó đến và o khoảng ba giá» rưỡi chiá»u thứ sáu, hoặc và o sáng thứ bảy. Nó luôn mặc mà u trắng để chứng tá» mình là há»c sinh trung há»c, và đôi khi, dù trá»i nóng, nó vẫn mặc áo đồng phục vá»›i dòng chữ Semper Aliquid Novi in trên túi áo ngá»±c.
Chúng tôi chà o nhau, và theo cách châu Phi chúng tôi có thể là m Ä‘iá»u đó rất lâu. Tháºt khó để tiếp tục sau khi chúng tôi đã kết thúc mà n chà o há»i đó. Nó không nói tin tức gì cả, nó để tôi phải há»i. Và khi tôi há»i – để mà há»i – má»™t số câu nhÆ° "Hôm nay cháu là m gì ở trÆ°á»ng?" hoặc "Cha Hoiishama có dạy lá»›p cháu không?" nó sẽ trả lá»i ngắn và chÃnh xác khiến tôi phải nghÄ© xem nên há»i gì tiếp.
Trò chuyện vá»›i nó tháºt rắc rối khiến tôi không há» thÃch thú nhÆ° trò chuyện vá»›i má»™t ngÆ°á»i châu Phi khác. Tôi cảm thấy vá»›i nó tôi phải cố gắng má»™t cách đặc biệt, và không biết mình có thể là m gì. Nó la má»™t thằng bé đến từ những bụi cây, khi những ngà y nghỉ đến nó quay vá» ngôi là ng của mẹ nó. NhÆ°ng ở trÆ°á»ng trung há»c nó há»c được những thứ mà tôi hoà n toà n mù tịt. Tôi không thể nói chuyện vá»›i nó vá» bà i táºp ở trÆ°á»ng, lợi thế thuá»™c vá» nó. Và lại còn khuôn mặt của nó nữa chứ. Tôi nghÄ© có rất nhiá»u thứ diá»…n ra Ä‘Ã ng sau khuôn mặt đó mà tôi cÅ©ng mù tịt. Tôi cảm thấy ở đó có má»™t sá»± vững chắc và tá»± sở hữu, và vá»›i tÆ° cách má»™t ngÆ°á»i bảo trợ và ngÆ°á»i dạy dá»— tôi bị nó nhìn qua đó.
Có thể, nếu không có gì bắt buá»™c, những cuá»™c gặp của chúng tôi sẽ phải chấm dứt. NhÆ°ng tại cá»a hiệu lại có má»™t sá»± hấp dẫn, đó là Metty. Metty chÆ¡i tốt vá»›i tất cả má»i ngÆ°á»i. Nó không vấp phải vấn Ä‘á» tôi có vá»›i Ferdinand, và chÃnh vì Metty mà Ferdinand đến cá»a hiệu, rồi sau đó là căn há»™. Sau cuá»™c trò chuyện khó nhá» bằng tiếng Anh và tiếng Pháp vá»›i tôi, Ferdinand có thể, cùng vá»›i Metty, Ä‘i thăm dò các nÆ¡i xung quanh. Khi đó nó sẽ có má»™t tÃnh cách khác, nói liến láu vá»›i cái giá»ng cao vống, tiếng cÆ°á»i lúc nà o cÅ©ng vang lên nhÆ° là má»™t phần những gì nó nói. Và Metty có thể Ä‘i cùng nó, Metty đã hấp thụ nhiá»u những trá»ng âm của tiếng nói địa phÆ°Æ¡ng, và những cung cách để nói thứ tiếng đó.
Theo quan Ä‘iểm của Ferdinand thì Metty là ngÆ°á»i dẫn Ä‘Æ°á»ng trong thị trấn tốt hÆ¡n tôi. Và vá»›i hai thằng bé dÃnh chặt và o nhau đó những thú vui của thị trấn là những cái mà bạn có thể Ä‘oán ra – bia, quán bar, Ä‘Ã n bà .
Bia là má»™t phần thá»±c phẩm ở đây, trẻ con uống bia, ngÆ°á»i ta bắt đầu uống từ khi còn sáng sá»›m. Chúng tôi không có nhà máy bia nà o trong vùng, và rất nhiá»u kiện hà ng được tà u thuá»· mang tá»›i là thứ bia nhẹ há»u mà ngÆ°á»i ở đây rất khoái. Tại rất nhiá»u Ä‘iểm dá»c theo dòng sông, những chiếc xuồng Ä‘á»™c má»™c của là ng lấy những can bia từ con tà u Ä‘ang chạy, và con tà u, trên Ä‘Æ°á»ng trở vá» thủ đô, sẽ nháºn vá» những can không.
Còn vá»›i Ä‘Ã n bà thì tháºt Ä‘Æ¡n giản. Không lâu sau khi tôi đến, Mahesh bạn tôi nháºn xét vá»›i tôi rằng Ä‘Ã n bà ngủ vá»›i Ä‘Ã n ông bất cứ khi nà o được yêu cầu, má»™t ngÆ°á»i dà n ông có thể gõ cá»a phòng bất cứ ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà nà o và ngủ vá»›i cô ta. Mahesh không nói vá»›i tôi Ä‘iá»u đó vá»›i sá»± phấn khÃch hay đồng tình nà o – anh đã dÃnh quá chặt và o Shoba xinh đẹp của mình. Vá»›i Mahesh, sá»± dá»… dãi vá» tình dục là má»™t phần của sá»± há»—n loạn và đi xuống của nÆ¡i nà y.
Äó chÃnh là điá»u – sau lần thoả mãn đầu tiên – tôi tá»± cảm thấy. NhÆ°ng tôi không thể nói chống những lạc thú mà tôi cÅ©ng hưởng. Tôi không thể ngăn Metty và Ferdinand tá»›i những chá»— mà tôi cÅ©ng tá»›i. Trên thá»±c tế, sá»± hạn chế nằm ở mặt khác. Mặc dù đã có những thay đổi đối vá»›i Metty, tôi vẫn coi nó là má»™t thà nh viên của gia đình lá»›n, và tôi phải cẩn tháºn không là m gì khiến nó tổn thÆ°Æ¡ng hoặc là m những ngÆ°á»i khác trong gia đình tổn thÆ°Æ¡ng nếu biết. đặc biệt, tôi là m sao để mình không bi .phát hiện khi ở cùng vá»›i má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà châu Phi. Và tôi tá»± hà o rằng dù khó khăn, tôi chÆ°a bao giá» bị phản đối hết cả.
Ferdinand và Metty có thể uống rượu ở những quán bar và công khai ôm ấp dà n bà hoặc đến nhà những ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà mà chúng biết. Còn tôi thì – vá»›i tÆ° cách chủ của má»™t đứa và ngÆ°á»i giám há»™ của đứa kia – phải giấu giếm.
Ferdinand có thể há»c gì ở tôi cÆ¡ chứ? Tôi đã nghe khi còn ở bá» biển – và những ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i tôi thÆ°á»ng gặp cÅ©ng nói váºy – rằng ngÆ°á»i châu Phi không biết phải "sống" nhÆ° thế nà o. Äiá»u nà y có nghÄ©a là ngÆ°á»i châu Phi không biết tiêu tiá»n sao cho hợp lý hoặc là m sao để giữ được má»™t ngôi nhà . Tốt thôi! Những hoà n cảnh của tôi là không thông thÆ°á»ng, nhÆ°ng Ferdinand có thể thấy gì khi nó nhìn thấy nhà của tôi?
Cá»a hiệu của tôi là cả má»™t sá»± há»—n loạn. Tôi có hà ng cuá»™n vải và giấy dầu trên giá, nhÆ°ng phần lá»›n kho hà ng được bầy la liệt trên ná»n nhà bê tông. Tôi ngồi sau cái bà n ở giữa kho bằng bê tông của mình, đối diện vá»›i cá»a ra và o, vá»›i má»™t cái cá»™t bê tông gần bà n cho tôi cảm giác Ä‘ang được bá» neo trong biển cả của sá»± há»—n Ä‘á»™n nà y – những cái cháºu tráng men to đùng, viá»n mà u trắng và xanh, hoặc viá»n xanh vá»›i ná»n hoa, hà ng đống Ä‘Ä©a men vá»›i những vuông vải thô, mảnh giấy mà u Ä‘áºm giữa những cái Ä‘Ä©a, những chiếc cốc men và bình sắt cùng những lò than, khung giÆ°á»ng sắt và xô kẽm hoặc nhá»±a, những chiếc lốp xe đạp cùng đèn pin, cùng những cây đèn dầu bằng thuá»· tinh mà u xanh lá cây, hồng hoặc mã não.
Äó là cái đống hổ lốn mà tôi Ä‘ang quản lý. Tôi quản lý chúng má»™t cách kÃnh cẩn bởi vì chúng là nguồn sống của tôi, là những phÆ°Æ¡ng tiện của tôi để nâng lên được mức hai hoặc bốn. NhÆ°ng nó là má»™t đống hổ lốn đã quá lá»—i thá»i, được sản xuất riêng cho những cá»a hiệu nhÆ° của tôi, và tôi ngá» rằng những ngÆ°á»i công nhân là m ra chúng, ở châu Âu, Mỹ, và ngà y nay có thể ở Nháºt nữa – chẳng há» có ý niệm nà o vá» việc sản phẩm của mình được dùng để là m gì. Những cái cháºu nhá» hÆ¡n, chẳng hạn, được đặt hà ng là bởi vì chúng rất thÃch hợp để nuôi giòi, được bá» và o cùng đất ẩm. Những cái cháºu to hÆ¡n – má»™t món hà ng lá»›n: má»™t ngôi là ng mua không quá hai hoặc ba cái trong suốt má»™t thế hệ - được dùng để ngâm sắn khá» Ä‘á»™c tố.
Äó chÃnh là công việc buôn bán của tôi. CÅ©ng tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° thế vá» tÃnh chất thô kệch là căn há»™ của tôi. Bà già ngÆ°á»i Bỉ không chồng sống ở đây trÆ°á»›c tôi là má»™t ngÆ°á»i khá nghệ sÄ©. Tôi thêm và o bầu không khà "phòng tranh" của bà má»™t sá»± bừa bãi nhẹ nhà ng – dÆ°á»ng nhÆ° nó nằm ngoà i sá»± kiểm soát của tôi. Metty cai quản cái bếp và biến nó thà nh má»™t nÆ¡i tháºt kinh khủng. Tôi không tin nó từng bao giá» lau bếp dầu. Metty chẳng há» xấu hổ, cái bếp đã bắt đầu toả khói trở lại và bốc mùi vá»›i đủ loại nhiên liệu trên đó. Toà n bá»™ cái bếp bốc mùi, dù nó chỉ được dùng chủ yếu để Ä‘un cà phê sáng. Tôi hiếm khi chịu Ä‘á»±ng nổi khi bÆ°á»›c chân và o bếp. NhÆ°ng Metty chẳng để ý gì hết cả, dù phòng ngủ của nó ở ngay đối diện vá»›i bếp.
Bạn Ä‘i thẳng và o lối Ä‘i đó từ tầng đệm của cầu thang lá»™ thiên dÃnh và o mặt sau của toà nhà . Ngay khi mở cánh cá»a tầng đệm bạn sẽ bắt gặp cái mùi nồng nặc, nặng ná» của rác, dầu ăn và dầu hoả, những thứ quần áo dÆ¡ bẩn cùng vá»›i mùi sÆ¡n và gá»— cÅ©. Và cả nhà bốc mùi nhÆ° thế bởi vì bạn không thể mở được dù chỉ má»™t cá»a sổ. Thị trấn, Ä‘ang trong thá»i suy thoái, đầy rẫy trá»™m cÆ°á»›p, và dÆ°á»ng nhÆ° là không thể để mở bất cứ gì. Bên phải là phòng ngủ của Metty, chỉ cần liếc mắt bạn cÅ©ng thấy Metty đã biến thà nh má»™t căn phòng nhá» Ä‘Ãch thị của ngÆ°á»i hầu, vá»›i cái giÆ°á»ng cÅ©i, những cái bánh xe và hà ng đống túi, rồi thì há»™p giây, quần áo nó thì treo lên mắc và mấu cá»a sổ. Äi tiếp xuống theo lối và o, má»™t chút nữa sau cái bếp, ở bên trái, là phòng khách.
Äó là má»™t căn phòng rá»™ng, và ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà Bỉ đã sÆ¡n toà n mà u trắng, cả trần nhà , tÆ°á»ng, cá»a sổ, tháºm chà cả rầm cá»a sổ. Trong căn phòng trắng vá»›i những ván sà n trần trụi đó có má»™t cái Ä‘i văng bá»c vải thô mà u xanh Ä‘áºm, và , để hoà n chỉnh hiệu ứng của phòng tranh, có má»™t cái bà n chân niá»…ng không sÆ¡n gì cả, rá»™ng nhÆ° má»™t bà n bóng bà n. Trên nó là đủ thứ đồ linh tinh của tôi – những cuốn tạp chà cÅ©, sách bìa giấy, thÆ° từ, giầy, vợt đánh bóng và má» lết, há»™p giầy và há»™p áo phông trong đó tôi đã nhét đủ thứ bà rằn. Má»™t góc bà n được giữ sạch, và nó luôn luôn được phủ lên má»™t tấm vải trắng cháy sém, đó chÃnh là nÆ¡i Metty ủi quần áo, đôi khi vá»›i bà n là điện (luôn nằm trên bà n), đôi khi (khi bà n ủi Ä‘iện bị há»ng) bằng bà n ủi than rất cứng, má»™t thứ hà ng mà cá»a hiệu có bán.
Trên bức tÆ°á»ng trắng ở cuối phòng là má»™t bức tranh sÆ¡n dầu lá»›n vẽ má»™t bến cảng châu Âu, được vẽ bằng mà u Ä‘á», và ng và xanh da trá»i. Nó được vẽ theo phóng cách hiện đại cẩu thả, ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà đã vẽ nó và ký tên trên đó. Bà đặt nó má»™t cách kiêu hãnh trong căn phòng chÃnh của mình. NhÆ°ng bà ta cÅ©ng nghÄ© nó không đủ giá trị để mà liá»u lÄ©nh mang theo thá»i biến Ä‘á»™ng. Trên sà n nhà , dá»±a và o những bức tÆ°á»ng, là những bức vẽ khác mà tôi thừa hưởng từ ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà . Cứ nhÆ° thể bà ta dã mất lòng tin và o những thứ đồ lặt vặt của mình, và khi cÆ¡n khủng hoảng thá»i Ä‘á»™c láºp xảy đến, bà bèn vui sÆ°á»›ng bá» ra Ä‘i.
Phòng ngủ nằm cuối lối và o. Vá»›i tôi đây là nÆ¡i của má»™t sá»± tan hoang đặc biệt, vá»›i những giá Ä‘á»±ng cốc chén to tÆ°á»›ng và cái giÆ°á»ng nhồi cá» to khủng khiếp. Äiá»u gì từng diá»…n ra trên cái giÆ°á»ng chắc hẳn thuá»™c vá» ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà ! Những Æ°á»›c Ä‘oán đó, nhÆ° là má»™t bảo đảm cho sá»± tá»± do của tôi, những sá»± buông thả đó, cái cảm giác ngượng ngùng đó, biết bao nhiêu ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà châu Phi đã bị tống khá»i đó và o những giá» tháºt khó khăn – trÆ°á»›c khi Metty vỠđến nÆ¡i, hoặc trÆ°á»›c khi Metty thức dáºy! Nhiá»u lần trên cái giÆ°á»ng đó tôi đợi đến sáng để quét sạch ký ức mình, và thÆ°á»ng thì, nhá»› đến ngÆ°á»i con gái của Nazruddin và lòng tin của ông và o sá»± tin tưởng của chÃnh tôi, tôi tá»± hứa sẽ trở nên tốt đẹp. Khi ấy tôi thấy cần thay đổi và cái giÆ°á»ng trong căn phòng chợt có những liên quan khác vá»›i tôi. NhÆ°ng cÅ©ng chỉ đến thế mà thôi.
Quý bà ngÆ°á»i Bỉ đã cố tình Ä‘Æ°a má»™t mẩu châu Âu và quê nhà và o nghệ thuáºt, má»™t lối sống khác, và o cái vùng đất của mÆ°a, nóng và cây cối lá rá»™ng nà y – luôn hiện hữu, ná»n trá»i tranh tối tranh sáng, qua những khe cá»a sổ sÆ¡n mà u trắng. Bà ta hẳn có ý thức rất cao vá» bản thân mình, nhÆ°ng xem ra Ä‘iá»u bà ta cố là m chẳng mấy giá trị gì. Và tôi cảm thấy khi Ferdinand nhìn và o cá»a hiệu và căn há»™ của tôi, nó cÅ©ng sẽ có cùng kết luáºn đó vá» tôi. Sẽ là khó khăn cho nó để tìm thấy bất cứ sá»± khác biệt nà o giữa cuá»™c sống của tôi và cuá»™c sống nó từng quen biết. Äiá»u nà y lại thêm và o những u uất ban đêm của tôi. Tôi tá»± há»i vá» bản chất của những hÆ¡i thở của mình, những gì chèo chống thá»±c sá»± cho sá»± tồn tại của tôi, và tôi bắt đầu cảm thấy rằng má»i cuá»™c Ä‘á»i mà tôi có thể có ở bất kỳ đâu – dù già u có, thà nh công và hà o nhoáng đến chừng nà o – thì cÅ©ng chỉ là má»™t phiên bản của cuá»™c Ä‘á»i tôi hiện Ä‘ang sống mà thôi.
Những suy nghÄ© đó có thể Ä‘Æ°a tôi đến những chá»— tôi không há» muốn. Nó là má»™t phần hiệu ứng của sá»± cô Ä‘á»™c của tôi, tôi biết Ä‘iá»u đó. Tôi biết có Ä‘iá»u gì đó ngăn cách tôi vá»›i Ferdinand và cuá»™c sống vùng cây bụi. Và điá»u đó là vì tôi không có phÆ°Æ¡ng tiện nà o trong cuá»™c Ä‘á»™ nháºt định hình ra sá»± khác biệt đó, hoặc để bà y ra bản chất thá»±c sá»± của tôi, rằng tôi cảm thấy ngu ngốc khi bà y ra những thứ của mình.
Tôi chỉ cho Ferdinand những thứ của tôi. Tôi nát óc nghÄ© sẽ phải cho nó xem gì tiếp theo. Nó rất lạnh nhạt, nhÆ° thể nó đã nhìn thấy tất cả những cái đó từ trÆ°á»›c rồi. Äó chỉ là cung cách của nó thôi, cái giá»ng nói Ä‘á»u Ä‘á»u nó dùng để nói vá»›i tôi. NhÆ°ng Ä‘iá»u nà y là m tôi Ä‘iên tiết.
Tôi muốn nói vá»›i nó "Hãy nhìn những tạp chà nà y Ä‘i. Không có ai trả tiá»n để tao Ä‘á»c chúng đâu. Tao Ä‘á»c nó bởi vì tao là kiểu ngÆ°á»i nhÆ° thế đó, bởi vì tao quan tâm đến các sá»± việc, bởi vì tao muốn biết vá» thế giá»›i. Hãy nhìn và o những bức tranh nà y Ä‘i. NgÆ°á»i Ä‘Ã n bà đó đã Ä‘Æ°a và o chúng biết bao nhiêu là rối loạn. Bà ta muốn là m ra cái gì đó tháºt đẹp để treo trong nhà mình. Bà ta không treo nó lên vì nó thuá»™c cái gì đó ma quái đâu".
Cuối cùng thì tôi cÅ©ng nói những Ä‘iá»u đó vá»›i nó, nhÆ°ng không hoà n toà n vá»›i lá»i lẽ nhÆ° thế. Ferdinand không trả lá»i. Và những bức tranh chỉ là những thứ lá»™n xá»™n – ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà không biết phải bôi kÃn những bức toan nhÆ° thế nà o và hy vá»ng thoát ra được vá»›i những mảng mà u tháºt dữ dá»™i. Và những quyển sách và tạp chà cÅ©ng chỉ là mấy thứ lá»™n xá»™n – đặc biệt những sách báo khiêu dâm, những cái chỉ là m tôi trầm uất và bối rối, nhÆ°ng tôi không vứt Ä‘i vì cÅ©ng có những lúc tôi cần đến chúng.
Ferdinand không hiểu được sá»± kÃch Ä‘á»™ng của tôi.
Một hôm nó nói "Chú không cần phải đưa cháu xem cái gì đâu, Salim ạ."
Bắt chÆ°á»›c Metty nó không gá»i tôi là ngà i nữa, Metty gá»i tôi là patron, và khi có mặt ngÆ°á»i thứ ba, nó cố tình nói sao cho từ đó vang lên mang mà u sắc tháºt mỉa mai. Metty có mặt ở đây ngà y hôm đó, nhÆ°ng khi Ferdinand nói vá»›i tôi là tôi không cần phải cho nó xem thêm gì nữa, nó không nói mỉa. Nó không bao giá» mỉa mai.
Má»™t buổi chiá»u, tôi Ä‘ang Ä‘á»c báo thì Ferdinand tá»›i cá»a hiệu. Tôi chà o nó và tiếp tục Ä‘á»c. Äó là má»™t tạp chà vá» khoa há»c thÆ°á»ng thức, kiểu báo mà tôi đã đâm ra nghiện. Tôi thÃch thu nháºn những mẩu kiến thức theo lối nhÆ° thế, và khi Ä‘á»c tôi thÆ°á»ng nghÄ© rằng môn khoa há»c hoặc lÄ©nh vá»±c tôi Ä‘ang Ä‘á»c là cái tôi nên dà nh toà n bá»™ ngà y và đêm để trau dồi kiến thức, khám phá, tá»± mình tạo ra cái gì đó, sá» dụng toà n bá»™ khả năng của mình. Äó là má»™t cảm giác tháºt hay, theo quan Ä‘iểm của tôi, nó cÅ©ng hay ngang vá»›i chÃnh bản thân cuá»™c Ä‘á»i của ngÆ°á»i có tri thức.
Chiá»u hôm đó Metty đến hải quan để nháºn má»™t số hà ng hoá tá»›i trên chuyến tà u thuá»· hai hôm trÆ°á»›c – đó là tốc Ä‘á»™ di chuyển của những thứ ở đây. Ferdinand nhìn ngó cá»a hiệu má»™t lúc. Tôi thấy gợn lại chuyện nó bảo đừng có cho nó xem cái gì nữa cả, và tôi không muốn là ngÆ°á»i bắt đầu câu chuyện. Cuối cùng nó Ä‘i tá»›i bà n và nói "Chú Ä‘ang Ä‘á»c gì đó, Salim?"
Tôi không thể chịu được nữa, ngÆ°á»i thầy giáo và ngÆ°á»i giám há»™ trong tôi biến mất. Tôi nói "Cháu xem nà y, há» Ä‘ang chế tạo má»™t kiểu Ä‘iện thoại má»›i. Nó chạy bằng năng lượng ánh sáng chứ không phải Ä‘iện nhÆ° trÆ°á»›c nữa".
Tôi không bao giá» thá»±c sá»± tin và o những thứ má»›i mẻ kỳ diệu mà tôi Ä‘á»c được. Tôi không bao giá» nghÄ© tôi lại có thể nhìn thấy chúng trong Ä‘á»i. NhÆ°ng đó chÃnh là khÃa cạnh hấp dẫn để mà đá»c chúng, bạn có thể Ä‘á»c hết bà i báo nà y đến bà i báo khác vá» những thứ bạn chÆ°a từng bao giỠđược sá» dụng cả.
Ferdinand nói "HỠlà ai?"
"Cháu muốn nói gì?"
"Những ngÆ°á»i Ä‘ang là m Ä‘iện thoại má»›i là ai?"
tôi nghÄ©, đã đến thế rồi, chỉ sau và i tháng ở trÆ°á»ng trung há»c. Nó chỉ má»›i ra khá»i vùng cây bụi, tôi biết mẹ nó, tôi coi nó nhÆ° má»™t ngÆ°á»i bạn, và chúng tôi đã đạt đến sá»± vô nghÄ©a mang tÃnh chÃnh trị nà y rồi. Tôi không trả lá»i theo cách nó trông chá». Tôi không nói "NgÆ°á»i da trắng". Dù ná»a ngÆ°á»i tôi đã nghÄ© thế rồi, để đặt nó trở lại vị trà của nó.
Tôi lại nói "Các nhà khoa há»c".
Nó không nói gì nữa. Tôi không nói gì nữa, và cố tình quay trở lại việc Ä‘á»c. Äó là kết cục của Ä‘oạn nói chuyện ngắn ngủi giữa chúng tôi. Äó cÅ©ng là kết cục của những cố gắng là m thầy của tôi, để tá»± thể hiện mình và những thứ của tôi cho Ferdinand.
Bởi tôi nghÄ© nhiá»u vá» việc tôi không chịu nói từ "NgÆ°á»i da trắng" khi Ferdinand há»i tôi định nghÄ©a "há»" – những ngÆ°á»i Ä‘ang là m loại Ä‘iện thoại má»›i. Và tôi thấy rằng trong mong muốn không là m nó thoả mãn, thá»±c tế tôi đã nói Ä‘iá»u tôi muốn nói. Tôi không đả Ä‘á»™ng đến ngÆ°á»i da trắng. Tôi không muốn nói thế, tôi chỉ không thể nói thế được, những ngÆ°á»i giống thế tôi biết trong thị trấn của chúng tôi, những ngÆ°á»i đã ở lại đây sau khi Ä‘á»™c láºp. Tôi tháºt sá»± muốn nói các nhà khoa há»c, tôi muốn nói những ngÆ°á»i ở xa chúng tôi theo má»i nghÄ©a.
Há»! Khi chúng tôi muốn nói vá» chÃnh trị, khi chúng tôi muốn lạm dụng hoặc Ä‘á» cao vá» mặt chÃnh trị, chúng tôi nói "ngÆ°á»i Mỹ", "ngÆ°á»i châu Âu", "ngÆ°á»i da trắng". Khi chúng tôi muốn nói vá» những ngÆ°á»i sản xuất hay chế tạo, tất cả chúng tôi – dù giòng giống nà o Ä‘i nữa – Ä‘á»u nói "há»". Chúng tôi chia cách những ngÆ°á»i đó từ các nhóm của đất nÆ°á»›c ná» và theo cách đó gắn há» và o vá»›i chúng tôi. "Há» là m ra xe hÆ¡i chạy trên mặt nÆ°á»›c."Há» là m ra vô tuyến nhá» nhÆ° bao diêm." Từ "há»" mà chúng tôi nói theo nghÄ©a đó là rất xa xôi, xa đến ná»—i hiếm khi là ngÆ°á»i da trắng. Há» không thiên vị, hỠở mãi trên mây cao, giống nhÆ° những vị chúa nhân từ. Chúng tôi chỠđợi sá»± ban phÆ°á»›c của há», và trÆ°Æ¡ng ra những phÆ°á»›c là nh đó – nhÆ° chÃnh tôi mang cặp kÃnh rẻ tiá»n và cái máy ảnh cÅ© rÃch mua của Nazruddin cho Ferdinand xem – cứ nhÆ° thể chúng tôi chịu trách nhiệm vá» há» váºy.
Tôi cho Ferdinand xem những thứ của tôi nhÆ° thể tôi để nó Ä‘i và o những bà máºt sâu xa hÆ¡n thuá»™c số kiếp của tôi, bản chất thá»±c sá»± cuá»™c Ä‘á»i tôi nằm dÆ°á»›i sá»± tầm thÆ°á»ng vô vị của những ngà y những đêm của tôi. Trên thá»±c tế, tôi và tất cả những ngÆ°á»i khác giống nhÆ° tôi trong thị trấn, ngÆ°á»i châu Ã, ngÆ°á»i Bỉ, ngÆ°á»i Hy Lạp – tất cả Ä‘á»u ở xa "há»" lắm.
Äó là ná»— lá»±c cuối cùng của tôi để trở thà nh thầy giáo cho Ferdinand. GiỠđây tôi quyết định Ä‘Æ¡n giản là cứ để nó thoải mái, nhÆ° trÆ°á»›c kia. Tôi cảm thấy để nó tiếp tục đến cá»a hiệu và căn há»™ là đã giữ được lá»i hứa vá»›i mẹ nó rồi.
TrÆ°á»ng há»c tạm nghỉ vá»›i lý do mùa mÆ°a đã tá»›i ,và Zabeth đến thị trấn để mua hà ng và mang Ferdinand vá» cùng. Cô dÆ°á»ng nhÆ° hà i lòng vá»›i sá»± tiến bá»™ của nó. Và không há» tá» vẻ gì muốn tráo đổi ngôi trÆ°á»ng trung há»c và những quán bar của thị trấn vá»›i ngôi là ng của Zabeth. Thế là nó vá» nhà trong kỳ nghỉ. Tôi nghÄ© vá» chuyến Ä‘i xuôi dòng sông bằng tà u thuá»· và thuyá»n Ä‘á»™c má»™c. Tôi nghÄ© vá» mÆ°a trên dòng sông, vá» Ä‘oà n phụ nữ của Zabeth Ä‘i xuyên qua những chặng Ä‘Æ°á»ng sông vỠđến ngôi là ng bị che giấu, vá» những đêm Ä‘en và những ngà y trống rá»—ng.
GiỠđây bầu trá»i hiếm khi sáng sủa. Nó đã chuyển từ mà u ghi hay xám sang mà u bạc gắt. Thá»i gian nà y thì chá»›p loé lên và sấm nổ, thÆ°á»ng thì ì ùng ngoà i rừng, nhÆ°ng cÅ©ng có lúc ngay trên đầu. Từ cá»a hiệu tôi có thể nhìn thấy mÆ°a bắt đầu xối xả xuống những cây phượng ở chợ. MÆ°a kiểu nà y rất tai hại vá»›i công việc buôn bán của các chủ cá»a hiệu, nó thổi bay má»i thứ quanh những sạp hà ng bằng gá»— và đẩy má»i ngÆ°á»i đến trú mÆ°a dÆ°á»›i mái hiên bạt của các cá»a hiệu quanh quảng trÆ°á»ng. Tất cả Ä‘á»u biến thà nh ngÆ°á»i nhìn mÆ°a, há» uống rất nhiá»u bia. Những con phố không được trải nhá»±a đỠứa lên vì bùn, Ä‘á» là mà u loại đất Æ°a thÃch của cây bụi.
NhÆ°ng đôi khi má»™t ngà y mÆ°a kết thúc bằng má»™t hoà ng hôn mây vần vÅ© đầy huy hoà ng. Tôi thÃch nhìn cảnh chiá»u tà đó từ má»™t chá»— gần ghá»nh nÆ°á»›c. Má»™t thá»i nÆ¡i đó từng là công viên nhá» vá»›i nhiá»u trò tiêu khiển, nhÆ°ng những gì còn lại của công viên chỉ là má»™t Ä‘oạn tÆ°á»ng bê tông quay lÆ°ng ra sông và má»™t khoảng đất trống trÆ¡n trở nên lầy lá»™i trong cÆ¡n mÆ°a. Những tấm lÆ°á»›i ngÆ° phủ treo trên những gốc cây đổ khổng lồ giữa những tảng đá ở của dòng sông (chÃnh các tảng đá đó trên sông đã tạo ra cái ghá»nh). Tại má»™t Ä‘iểm nút của khu đất trống có những túp lá»u rÆ¡m, nÆ¡i đó đã trở thà nh má»™t là ng chà i. Mặt trá»i lên chiếu ánh sáng qua những khay mây mà u ghi, nÆ°á»›c chuyển từ mà u nâu sang và ng, rồi Ä‘á» và tÃm. Và luôn luôn có tiếng Ä‘á»™ng không thay đổi của ghá»nh nÆ°á»›c vá»›i vô số những nếp gấp nhá» của nÆ°á»›c vượt qua đá. Äêm tối buông xuống, và đôi khi mÆ°a cÅ©ng tá»›i, và tiếng nÆ°á»›c tuôn lại thêm và o âm thanh của ghá»nh.
Từ trên khúc quanh của dòng sông luôn lao xuống những khóm lan dạ hÆ°Æ¡ng nÆ°á»›c, những hòn đảo nổi mà u nâu trên dòng sông thẫm mà u, báºp bá»nh trên ghá»nh. NhÆ° thể mÆ°a và dòng sông đã thổi bay cây bụi từ giữa lục địa và ném nó nổi lá»nh bá»nh trên nÆ°á»›c để trôi ra đại dÆ°Æ¡ng, cách đó hà ng bao dặm. NhÆ°ng lan dạ hÆ°Æ¡ng là thà nh quả của riêng dòng sông. Loại hoa thân cao mà u tá» Ä‘inh hÆ°Æ¡ng chỉ má»›i xuất hiện cách đây và i năm, và trong ngôn ngữ địa phÆ°Æ¡ng chÆ°a có từ để chỉ nó. NgÆ°á»i ở đây vẫn gá»i nó là "váºt má»›i" hoặc "váºt má»›i trên sông", và vá»›i há» nó là má»™t kẻ thù. Thân cây và những chiếc lá dai ngoách tạo nên những đám thá»±c váºt dầy dÃnh chặt và o hai bên bá» sông và bÃt dòng nÆ°á»›c lại. Nó lá»›n nhanh, nhanh hÆ¡n tốc Ä‘á»™ tiêu diệt của con ngÆ°á»i vá»›i các loại dụng cụ có trong tay. Những con kênh nối và o các ngôi là ng cần phải phong quang. Äêm ngà y loại cây lan dạ hÆ°Æ¡ng nÆ°á»›c nà y trôi nổi đến từ phÃa Nam, tá»± gieo mầm trên dặm Ä‘Æ°á»ng chu du của mình.
Tôi đã quyết định để mặc Ferdinand là m gì thì là m. NhÆ°ng tôi chợt nháºn ra nó có má»™t thái Ä‘á»™ khác đối vá»›i tôi. Nó không còn xa cách vá»›i tôi, và khi nó đến cá»a hiệu nó không chăm chăm bá» tôi lại để Ä‘i tìm Metty nữa. Tôi nghÄ© hẳn là mẹ nó đã nói vá»›i nó vá» chuyện nà y. Tôi cÅ©ng nghÄ© rằng dù vui vẻ khi vá» ngôi là ng của mẹ nó trong kỳ nghỉ, có thể nó bị sốc vì thá»i gian ở đó – tôi tá»± há»i nó trải qua những ngà y đó nhÆ° thế nà o – và không còn nhìn thị trấn và cuá»™c sống ở thị trấn, nhÆ° trÆ°á»›c nữa.
Sá»± tháºt rất Ä‘Æ¡n giản. Ferdinand đã bắt đầu lá»›n lên và nó đã tá»± coi mình là má»™t cái gì đó giữa biển cả. Nó có dòng máu pha trá»™n nhiá»u bá»™ lạc, và vá»›i nÆ¡i nà y nó là má»™t ngÆ°á»i xa lạ. Nó không hoà n toà n thuá»™c vá» nhóm ngÆ°á»i nà o, và nó không há» tìm được mẫu ngÆ°á»i nà o giống nó cả. Nó không biết phải nghÄ© vá» mình thế nà o. Nó muốn tìm cho ra, và nó muốn tôi là m việc đó cùng nó.
Tôi có thể thấy giỠđây nó thá» và o nhiá»u vai, hÆ°á»›ng đến nhiá»u cách hà nh xá» khác nhau. Danh mục đó của nó có hạn chế. Và i ngà y sau khi Zabeth tá»›i thị trấn để mua hà ng, nó có thể là con trai của mẹ nó, má»™t marchande. Nó có thể vá» trở thà nh ngÆ°á»i liên danh để buôn bán vá»›i tôi, ngang hà ng vá»›i tôi, tuyên bố nhiá»u Ä‘iá»u vá» doanh thu và giá cả. rồi nó có thể biến thà nh má»™t thanh niên châu Phi Ä‘ang trưởng thà nh, há»c sinh trÆ°á»ng trung há»c, hiện đại, tiên phong. Trong vai trò đó nó muốn mặc bá»™ đồng phục có in dòng chữ Semper Aliquid Novi, không nghi ngá» gì nữa, nó cảm thấy có thể há»c được má»™t số cung cách từ các thầy giáo ngÆ°á»i Âu của mình. Bắt chÆ°á»›c má»™t thầy giáo, nó có thể, trong căn há»™, đứng bắt chéo chân dá»±a và o bức tÆ°á»ng trắng của phòng tranh và , đứng bất Ä‘á»™ng ở vị trà đó trong suốt cuá»™c trò chuyện. Hoặc, bắt chÆ°á»›c má»™t thầy giáo khác, nó có thể vừa nói vừa Ä‘i vòng quanh chiếc bà n bằng gá»— thô, kéo má»™t và i váºt ra, nhìn chúng, rồi lại vứt xuống.
Giá» thì nó lại cố nói chuyện vá»›i tôi. Không phải theo cách nó nói vá»›i Metty, vá»›i tôi nó thá» nghiệm má»™t kiểu trò chuyện nghiêm túc rất đặc biệt. TrÆ°á»›c nó luôn chá» tôi đặt câu há»i trÆ°á»›c, bây giá» thì nó tá»± mình trình bà y các ý tưởng, các luáºn Ä‘iểm tranh luáºn nhá» bé, vì nó muốn tiếp tục cuá»™c tranh luáºn. Trong cuá»™c chÆ¡i nà y nó và o vai há»c sinh trung há»c má»›i và coi tôi nhÆ° má»™t thầy giáo dạy ngôn ngữ. Tôi rất thÃch trò nà y. Tôi bắt đầu nghÄ© đến những gì nên nói khi ở trÆ°á»ng trung há»c – và tôi muốn biết vá» Ä‘iá»u đó.
Một hôm nó nói với tôi "Salim, chú nghĩ gì vỠtương lai của châu Phi?"
Tôi không nói gì, tôi muốn biết nó nghÄ© gì. Tôi tá»± há»i liệu rằng nó, dù có sá»± pha tạp vá» dòng máu và đã ở nhiá»u nÆ¡i, thá»±c sá»± có trong đầu má»™t ý tưởng vá» châu Phi không, hoặc liệu ý tưởng vá» châu Phi đã đến vá»›i nó, cÅ©ng nhÆ° bạn cÅ© của nó ở trÆ°á»ng, từ những cuốn altas. Chẳng phải Ferdinand vẫn là – cÅ©ng giống Metty, trong chuyến Ä‘i từ bá» biển – kiểu ngÆ°á»i mà khi ở giữa các bá»™ lạc xa lạ, thà chết đói còn hÆ¡n ăn thức ăn lạ? Liệu Ferdinand có ý tưởng vá» châu Phi lá»›n hÆ¡n nhiá»u so vá»›i châu Phi của Zabeth, ngÆ°á»i Ä‘i lại rất an toà n từ ngôi là ng của cô tá»›i thị trấn chỉ vì cô biết mình được bảo vệ má»™t cách đặc biệt?
Ferdinand chỉ có thể nói vá»›i tôi rằng thế giá»›i bên ngoà i châu Phi Ä‘ang lụi tà n, còn châu Phi thì Ä‘ang Ä‘i lên. Khi tôi há»i nó thế giá»›i bên ngoà i lụi tà n thế nà o, nó không nói được. Và khi thúc nó vượt qua những gì nó biết được ở trÆ°á»ng trung há»c, tôi thấy những ý tưởng của cuá»™c tranh luáºn ở trÆ°á»ng há»c có trong óc nó đã trở nên xáo trá»™n và bị Ä‘Æ¡n giản hoá. Những ý tưởng vá» quá khứ bị lẫn lá»™n vá»›i hiện tại. Trong bá»™ đồng phục há»c sinh của mình, Ferdinand tá»± thấy nó có tầm quan trá»ng, nhÆ° trong những ngà y còn thuá»™c địa. Cùng lúc nó tá»± thấy mình là con ngÆ°á»i má»›i của châu Phi, và trở nên quan trá»ng bởi lý do nà y. Ngoà i cái lý tưởng vá» tầm quan trá»ng của bản thân, nó đã đồng nhất châu Phi và o con ngÆ°á»i nó, và tÆ°Æ¡ng lai của châu Phi không gì khác hÆ¡n là nghá» nghiệp mà nó sẽ là m sau nà y.
Những cuá»™c tranh luáºn mà Ferdinand, trong vai trò của nó, cố thá»±c hiện vá»›i tôi bao giá» cÅ©ng kéo dà i, bởi vì không phải lúc nà o nó cÅ©ng biết cách rút ngắn. Nó tranh luáºn vá» má»™t vấn Ä‘á» nà o đó, rồi sau lại vứt Ä‘i không chút ngần ngại, nhÆ° thể đó là má»™t bà i táºp ngôn ngữ mà nó có thể là m tốt hÆ¡n và o lần sau. Rồi, má»i chuyện lại quay lại nhÆ° xÆ°a, nó bá» tôi lại để Ä‘i tìm Metty.
Dù đã biết thêm vè những gì diá»…n ra ở trÆ°á»ng trung há»c (rất nhanh chóng lại trở vá» thói thá»i thượng kiểu thá»±c dân), và những gì diá»…n ra trong tâm hồn Ferdinand, tôi vẫn không cảm thấy gần gÅ©i vá»›i nó hÆ¡n. Khi coi nó là má»™t sá»± huyá»n bÃ, xa lạ và nhạo báng Ä‘Ã ng sau khuôn mặt Ä‘eo mặt nạ, tôi nghÄ© nó là má»™t ngÆ°á»i vững và ng. GiỠđây tôi cảm thấy rằng những trìu mến của nó lá»›n hÆ¡n những trìu mến thông thÆ°á»ng, rằng tÃnh cách nó đã trở nên trÆ¡n tuá»™t. Tôi bắt đầu cảm thấy sá»± vô nghÄ©a ở đó, và ý nghÄ© vá» má»™t trÆ°á»ng trung há»c đầy những Ferdinand là m tôi chán ngán.
Rồi còn ý tưởng vá» tầm quan trá»ng của nó nữa. Äiá»u nà y là m tôi lo lắng – là m gì có an toà n cho bất kỳ ai tại đất nÆ°á»›c nà y – Ä‘iá»u cÅ©ng là m Metty lo lắng. Khi bạn ở xa những thủ lÄ©nh và các chÃnh trị gia thì chỉ còn duy nhất tháºt sá»± dân chủ kiểu châu Phi: má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u là dân là ng. Metty là má»™t trợ lý bán hà ng ở cá»a hiệu và là má»™t dạng gia nhân, Ferdinand là há»c sinh trung há»c có tÆ°Æ¡ng lai; thế mà tình bạn giữa hai đứa lại giống nhÆ° tình bạn giữa hai ngÆ°á»i ngang bằng. Tình bạn đó tiếp tục tồn tại. NhÆ°ng Metty, là gia nhân ở nhà tôi, đã tìm thấy hình mẫu để vÆ°Æ¡n lên là m ông chủ, và nó hẳn tá»± cảm thấy – vá»›i ý nghÄ© má»›i mẻ vá» giá trị của mình – lại bị bá» rÆ¡i phÃa sau.
Má»™t hôm Ä‘ang ở căn há»™ thì tôi nghe thấy tiếng bÆ°á»›c chân chúng Ä‘i và o. Metty Ä‘ang giải thÃch vá» mối quan hệ của nó vá»›i tôi và cá»a hiệu, giải thÃch vá» chuyến Ä‘i từ bá» biển.
Metty nói "Gia đình tá»› đã quen vá»›i gia đình của chú ấy. Há» thÆ°á»ng gá»i tá»› là Billy. Tá»› sẽ há»c kế toán. Tá»› sẽ không ở lại đây, cáºu biết đấy. Tá»› sẽ Ä‘i Canada. Tá»› sẽ có giấy tá» và má»i thứ. Tá»› chỉ còn chá» khám bệnh thôi".
Billy! Tốt thôi, cái tên nà y gần vá»›i Ali. Canada – đó là nÆ¡i những ngÆ°á»i anh rể của tôi đã tá»›i, trong má»™t bức thÆ° tôi nháºn được không lâu sau khi Metty tá»›i tôi đã nghe nói vá» mối lo ngại của gia đình vá» chuyến "khám bệnh" của ngÆ°á»i anh rể nà y. Rõ rà ng Metty đã biết được vá» Canada theo cách đó.
Tôi gây tiếng động để chúng biết tôi đang ở nhà , và khi chúng và o phòng khách tôi là m ra vẻ không nghe thấy gì cả.
Ãt lâu sau, và o má»™t buổi chiá»u mÆ°a dầm dá», Ferdinand tá»›i cá»a hiệu và đột ngá»™t, vẫn còn Æ°á»›t nhÆ° chuá»™t lá»™t, nó nói "Salim, chú phải gá»i cháu sang Mỹ há»c".
Nó nói nhÆ° thể nó là má»™t ngÆ°á»i đã tuyệt vá»ng. à tưởng đó bùng cháy trong nó, và rõ rà ng nó cảm thấy nếu nó không thoát Ä‘i, nó sẽ không bao giá» là m được nữa cả. Nó đến trong cÆ¡n mÆ°a nặng hạt, Ä‘i qua những Ä‘Æ°á»ng ngáºp nÆ°á»›c, quần áo nó Æ°á»›t sÅ©ng. Tôi kinh ngạc và i sá»± Ä‘Æ°á»ng Ä‘á»™t và tuyệt vá»ng của Ferdinand, và ở lá»i yêu cầu lá»›n lao của nó. Vá»›i tôi, ra nÆ°á»›c ngoà i để há»c táºp là điá»u gì đó tháºt hiếm hoi và đắt Ä‘á», cái gì đó ngoà i khả năng của gia đình tôi.
Tôi nói "Thế tại sao chú phải gá»i cháu Ä‘i Mỹ? Tại sao chú phải chi tiá»n cho cháu?"
Nó không nói gì cả. Sau cÆ¡n tuyệt vá»ng và chuyến Ä‘i giữa trá»i mÆ°a, toà n bá»™ sá»± việc hẳn là phải dẫn tá»›i má»™t ý định khác trong cuá»™c nói chuyện.
Liệu đó chỉ Ä‘Æ¡n thuần là tÃnh Ä‘Æ¡n giản của nó? Tôi cảm thấy cÆ¡n tức dâng lên – trá»i mÆ°a, chá»›p và bóng tối không tháºt của buổi chiá»u hẳn là có tác dụng nà o đó.
Tôi nói "Tại sao cháu nghĩ chú phải có trách nhiệm với cháu? Thế cháu đã là m gì cho chú?"
Äiá»u nà y đúng. Thái Ä‘á»™ của nó, kể từ khi nó bắt đầu cảm thấy Ä‘ang hÆ°á»›ng tá»›i má»™t nhân váºt nà o đó, cho rằng tôi Ä‘ang nợ nó má»™t cái gì đó, chỉ Ä‘Æ¡n giản là tôi có vẻ luôn sẵn sà ng giúp đỡ.
Nó câm lặng. Nó đứng trân giữa bóng tối của cá»a hiệu và nhìn và o tôi không há» tức tối, nhÆ° thể nó đã dá»± tÃnh trÆ°á»›c tôi sẽ xá» sá»± nhÆ° thế nà y, và phải bá» qua. Trong má»™t lúc mắt tôi và mắt nó giao nhau. Rồi sá»± nhiệt tình của nó bị xẹp xuống, tôi biết nó sắp chuyển chủ Ä‘á».
Nó lấy tay kéo chiếc áo trắng Æ°á»›t đẫm ra khá»i da – chiếc áo vá»›i dòng chữ của trÆ°á»ng trung há»c trên túi – và nói "Ão cháu Æ°á»›t mất rồi". Khi tôi không trả lá»i, nó lại tiếp tục kéo ở má»™t và i chá»— khác rồi nói "Cháu đã Ä‘i giữa lúc trá»i mÆ°a".
Tôi vẫn không trả lá»i. Nó bá» mặc cái áo và ngó lÆ¡ ra ngoà i Ä‘Æ°á»ng phố ngáºp nÆ°á»›c. Äó là cái cách nó chuẩn bị sau khi đã có má»™t sá»± khởi đầu sai lầm, những ý Ä‘inh vá» cuá»™c trò chuyện của nó có thể kết thúc vá»›i những câu ngắn nhÆ° thế, những nháºn xét gây tức tối vá» những gì nó hoặc tôi Ä‘ang là m. Thế là giỠđây nó nhìn ra ngoà i trá»i mÆ°a và nói những câu đứt quãng vá» những gì nó nhìn thấy. Có vẻ nhÆ° nó đã lùi bÆ°á»›c.
Tôi nói "Metty ở trong kho ấy. Nó sẽ đưa cháu khăn tắm. Và bảo nó cho cháu một tách trà ".
Dù sao đó chưa phải là kết thúc của một chuyện. Với Ferdinand giỠđây không có gì dễ dà ng kết thúc hết cả.
Hai lần má»™t tuần tôi ăn trÆ°a vá»›i những ngÆ°á»i bạn Shoba và Mahesh tại căn há»™ của há». Căn há»™ nà y khá loè loẹt và vá» mặt nà o đó rất giống há». Hai ngÆ°á»i là má»™t cặp vợ chồng đẹp, rõ rà ng đẹp nhất thị trấn. Há» không có đối thủ, cho nên há» luôn tá» ra kiêu hãnh ngầm. Trong căn há»™ của há», thêm và o những vẻ đẹp tháºt sá»± của những tấm thảm Ba TÆ° và Kashmir và những đồ cổ há» lại thêm và o những đồ váºt dởm Ä‘á»i, hà o nhoáng – đồ đồng Moradabad giả cổ, những bức tranh sÆ¡n mà i vá» các vị thần Hindu sản xuất hà ng loạt, những ngá»n đèn tÆ°á»ng chùm ba sáng chói. Còn có má»™t bức tượng ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà khoả thân bằng thuá»· tinh. Nó cÅ©ng có chút nghệ thuáºt, đồng thá»i là những gì còn lÆ°u giữ được vá» vẻ đẹp của má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà , vẻ đẹp của Shoba – vẻ đẹp cá nhân là ná»—i ám ảnh và chủ Ä‘á» của cặp vợ chồng nà y, cÅ©ng nhÆ° tiá»n bạc đối vá»›i ngÆ°á»i giầu.
Má»™t ngà y tại bữa trÆ°a Mahesh nói "Thằng bé ở cùng anh sao váºy? Nó đã trở nên malin (láu cá) nhÆ° tất cả những ngÆ°á»i khác rồi".
"Metty hả?"
"Hôm trước nó đến chỗ tôi. Nó là m như quen tôi từ lâu rồi ấy. Nó muốn chứng tỠvới thằng bé châu Phi đi cùng nó. Nó bảo nó mang đến cho tôi một khách hà ng. Nó nói đứa bé châu Phi là con trai của Zabeth và là bạn thân của anh".
"Tôi không biết thế nà o là bạn thân cả. Thế nó muốn gì?"
"Metty bỠchạy khi tôi bắt đầu nổi cáu, bỠlại thằng bé. Thằng bé nói nó muốn có một cái máy ảnh, nhưng tôi không nghĩ nó muốn gì hết cả. Nó chi muốn nói thôi."
Tôi nói "Tôi hy vá»ng nó cho anh nhìn thấy tiá»n của nó."
"Tôi là m gì có máy ảnh nà o cho nó xem. Äó là món hà ng không chạy mà , Salim. Lúc nà o cÅ©ng phải trả hoa hồng, má»i nÆ¡i. Hiếm khi hoà n được vốn lắm."
Máy ảnh là má»™t trong số các ý tưởng xôi há»ng bá»ng không của Mahesh. Mahesh là nhÆ° váºy, luôn tìm các ý tưởng nhá» mà anh nhanh chóng từ bá». Anh từng nghÄ© du lịch đã bắt đầu sống lại, cùng vá»›i những công viên giải trà ở phÃa Äông thị trấn chúng tôi. NhÆ°ng du lịch thá»±c ra chỉ tồn tại trong những bức ảnh lá»›n in ở châu Âu cho chÃnh phủ ở thủ đô. Các công viên giải trà đã quay vá» vá»›i thiên nhiên, theo má»™t cách chẳng có ý nghÄ©a gì cả. Những con Ä‘Æ°á»ng và các ngôi nhà nghỉ, luôn rất xáºp xệ, đã biến Ä‘i; khách du lịch (ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i có thể quan tâm đến những thiết bị chụp ảnh rẻ tiá»n) đã không tá»›i. Mahesh đã phải gá»i những chiếc máy ảnh của mình sang phÃa Äông bằng các trạm chuyên chở mà những ngÆ°á»i nhÆ° chúng tôi quen dùng (dù sao cÅ©ng là hợp pháp) để gá»i hà ng hoá Ä‘i má»i hÆ°á»›ng.
Mahesh nói "Thằng bé nói anh sẽ gá»i nó Ä‘i Mỹ hoặc Canada để há»c."
"Tôi sẽ gá»i nó Ä‘i há»c gì cÆ¡?"
"Há»c quản trị kinh doanh. Äể nó Ä‘iá»u hà nh công việc kinh doanh của mẹ nó. Phát triển công việc đó."
"Phát triển công việc đó! Mua bán lưỡi dao cạo và bán lại từng cái cho những ngÆ°á»i ở là ng chà i!"
"Tôi biết nó chỉ cố ngoằng anh và o vá»›i những ngÆ°á»i bạn của anh".
Má»™t trò ảo thuáºt Ä‘Æ¡n giản, nếu bạn nói gì đó vá» má»™t ngÆ°á»i vá»›i các bạn của anh ta, bạn có thể bắt ngÆ°á»i đó là m những gì anh ta sẽ là m.
Tôi nói "Ferdinand là ngÆ°á»i châu Phi đấy".
Khi gặp lại Ferdinand sau đó tôi bảo nó "Bạn chú là Mahesh đã nói vá»›i chú là cháu sẽ Ä‘i Mỹ để há»c quản trị kinh doanh. Cháu đã nói vá»›i mẹ chÆ°a?"
Nó không hiểu sự mỉa mai ở đây. Kiểu nói chuyện nà y là m nó không kịp chuẩn bị, nó chẳng biết nói gì cả.
Tôi nói "Ferdinand, cháu không được Ä‘i khắp nÆ¡i nói vá»›i má»i ngÆ°á»i những Ä‘iá»u không đúng nhÆ° thế. Cháu muốn nói gì vá» quản trị kinh doanh thế?"
Nó nói "Kế toán, đánh máy, tốc ký. Những gì chú là m ấy"
"Chú không tốc ký. Và đó không phải là quản trị kinh doanh. Äó chỉ là việc của má»™t thÆ° ký quèn. Cháu không Ä‘i Mỹ và Canada để há»c những cái đó đâu. Cháu có thể là m được việc đó ngay tại đây. Chú nghÄ© có những chá»— ở thủ đô dạy các môn đó. Và rồi đến lúc cháu sẽ tìm ra việc cháu muốn là m hÆ¡n thế."
Nó không thÃch Ä‘iá»u tôi nói vá»›i nó. Mắt nó bắt đầu long lanh vì cảm thấy bị nhục mạ và tức giáºn. NhÆ°ng tôi không để sá»± việc kéo dà i. Nó phải tÃnh toán vá»›i Metty, chứ không phải vá»›i tôi, nếu thá»±c sá»± nó có cái để mà tÃnh.
Nó tìm thấy tôi khi tôi sắp Ä‘i chÆ¡i squash ở Câu lạc bá»™ Hellenic. Giầy vải, áo phông, vợt, khăn tắm quanh cổ, cÅ©ng giống nhÆ° hồi trÆ°á»›c ở khu bá» biển. Tôi rá»i khá»i phòng khách và đứng ở lối và o để lấy chá»— cho nó Ä‘i, để tôi có thể khoá cá»a. NhÆ°ng nó vẫn ở lại trong phòng khách, không phải để chá» Metty.
Tôi ra đến tầng đệm của cầu thang. Hôm đó mất Ä‘iện. Khói từ những cái lò than và những đốm lá»a xanh hồng xuất hiện giữa những cái cây ráºm rạp – cây bánh mì, cây hoa đại, cây phượng – tạo ra hình ảnh ngôi là ng trong vùng vá»›i má»™t nÆ¡i ở, mà tôi từng nghe nói, và o những ngà y xa xÆ°a khi cả ngÆ°á»i châu Phi lẫn ngÆ°á»i châu à đá»u chÆ°a được phép sống. Tôi biết những cái cây nà y từ hồi còn ở bá» biển. Tôi cho là chúng cÅ©ng được nháºp khẩu đến đó; nhÆ°ng tôi gắn chúng vá»›i bá» biển và nhà tôi, má»™t cuá»™c sống khác. Vẫn những cái cây đó, nhÆ°ng ở đây chúng có vẻ tháºt nhân tạo, giống nhÆ° bản thân thị trấn. Chúng quen thuá»™c, nhÆ°ng chúng nhắc tôi nhá»› mình là ai.
Tôi không nghe gì vá» chuyện Ferdinand Ä‘i há»c nÆ°á»›c ngoà i nữa, và nó cÅ©ng nhanh chóng trút bá» lốt má»™t há»c sinh trung há»c sáng chói. Nó bắt đầu thá» má»™t thứ khác má»›i mẻ. Không còn cái dáng đứng dá»±a và o tÆ°á»ng vá»›i hai chân bắt chéo nhau, không còn lối Ä‘i lại quanh cái bà n gá»— thô, cầm lên và ném xuống các váºt nữa, cÅ©ng không còn cuá»™c tranh luáºn nghiêm túc nà o nữa.
GiỠđây nó có khuôn mặt nghiêm nghị, cách diá»…n đạt úp mở và khép kÃn. Nó luôn ngẩng cao đầu và đi lại cháºm chạp. khi ngồi lên Ä‘i văng trong phòng khách, nó ngồi và o sâu đến ná»—i đôi khi lÆ°ng nó chạm đến táºn chá»— dá»±a. Nó tá» ra chán nản, buồn bã. Nó nhìn mà nhÆ° không thấy gì, nó luôn sẵn sà ng nghe, nhÆ°ng không buồn nói gì cả - đó là ấn tượng nó cố gây ra. Tôi không biết Ferdinand đóng vai nà y của ai, và phải qua miệng Metty tôi má»›i hiểu Ferdinand muốn hÆ°á»›ng tá»›i Ä‘iá»u gì.
Trong há»c kỳ nà y tại trÆ°á»ng trung há»c có má»™t số thằng bé đến từ các bá»™ lạc hiếu chiến phÃa Äông. Chúng rất cao lá»›n, và Metty sợ hãi nói vá»›i tôi rằng những đứa nà y được Ä‘Æ°a Ä‘i trên những cái kiệu do nô lệ của chúng khiêng, há» là những ngÆ°á»i thuá»™c chủng tá»™c hèn kém hÆ¡n. Những con ngÆ°á»i cao lá»›n của rừng rú nà y luôn ngưỡng má»™ châu Âu. Khi đó tôi nhá»› ra có những bà i báo vá» há» trên các tá» tạp chà – những ngÆ°á»i châu Phi không quan tâm gì tá»›i trồng trá»t hoặc buôn bán mà chỉ trông và o, má»™t đặc Ä‘iểm rất giống ngÆ°á»i châu Âu, những ngÆ°á»i châu Phi khác. Sá»± ngưỡng má»™ châu Âu nà y vẫn còn tồn tại, các bà i báo và bức ảnh tiếp tục xuất hiện trên các tá» tạp chÃ, dù cho có những thay đổi ở châu Phi. Trên thá»±c tế, giỠđây có những ngÆ°á»i châu Phi cảm thấy nhÆ° ngÆ°á»i châu Âu, và coi các bá»™ lạc hiếu chiến là tá»™c ngÆ°á»i cao đẳng nhất ở châu Phi.
Tại trÆ°á»ng trung há»c, dù thế nà o chăng nữa vẫn còn tÃnh chất thá»±c dân, những thằng bé má»›i đã tạo ra má»™t sá»± xáo Ä‘á»™ng. Ferdinand, cả bố mẹ Ä‘á»u là m vá» thÆ°Æ¡ng mại, đã quyết định thá» vai má»™t chiến bịnh cô Ä‘á»™c của rừng ráºm. Nó không thể là m trò đó ở trÆ°á»ng trung há»c và ra cái vẻ đã quen được các nô lệ chỠđợi. NhÆ°ng nó nghÄ© nó có thể đóng vai đó trÆ°á»›c mặt tôi.
Tôi biết những Ä‘iá»u khác vá» vÆ°Æ¡ng quốc rừng ráºm. Tôi biết rằng các tá»™c ngÆ°á»i nô lệ đã vùng lên và đã bị thảm sát và phải tiếp tục phục tùng. NhÆ°ng châu Phi rá»™ng lá»›n lắm. Cây bụi tiếp tục là m biến mất Ä‘i âm thanh của vụ giết ngÆ°á»i vá»›i những dòng sông con hồ đầy bùn rá»a sạch những vết máu.
Metty nói "Chúng cháu phải đến đó, patron. Cháu nghe nói đó là nÆ¡i tốt đẹp duy nhất còn lại ở châu Phi. Vẫn còn nhiá»u ngÆ°á»i da trắng ở đó lắm. Cháu nghe nói Bujumbura chẳng khác gì Paris đâu."
Nếu tôi tin rằng Metty hiểu má»™t phần tÆ° những gì nó nói, nếu tôi tin, chẳng hạn, rằng nó thá»±c sá»± ngóng trông những ngÆ°á»i da trắng ở Bujumbura, hoặc biết Canada ở đâu và nhÆ° thế nà o, thì hẳn tôi sẽ lo lắng vì nó lắm. NhÆ°ng tôi biết nó rõ hÆ¡n thế nhiá»u, tôi biết nó nói chuyện chỉ để mà nói. Vẫn thế thôi, nói không ngừng! Những ngÆ°á»i da trắng đã bị đẩy báºt Ä‘i khá»i thị trấn chúng tôi và những công trình của há» bị phá huá»·. NhÆ°ng vẫn còn nhiá»u ngÆ°á»i da trắng ở đó, tại má»™t thị trấn khác, và các chiến binh cÅ©ng nhÆ° nô lệ. Và đó là hà o quang của những thằng bé dòng dõi chiến binh, hà o quang đối vá»›i Metty và hà o quang đối vá»›i Ferdinand.
Tôi bắt đầu hiểu thế giá»›i Ä‘Æ¡n giản và chẳng có gì phức tạp hết cả. Vá»›i những ngÆ°á»i nhÆ° tôi và Mahesh, và những ngÆ°á»i Hy Lạp và Italia vô giáo dục ở thị trấn chúng tôi, thế giá»›i là má»™t nÆ¡i khá là đơn giản. chúng tôi có thể hiểu nó, và nếu không có quá nhiá»u trở ngại chúng tôi còn có thể là m chủ nó. Không có gì quan trá»ng khi chúng tôi ở xa ná»n văn minh của chúng tôi, xa khá»i những ngÆ°á»i chế tạo và sản xuất. Không quan trá»ng gì việc chúng tôi không thể là m được những gì chúng tôi muốn sá» dụng, bởi vì má»i ngÆ°á»i tháºm chà không há» có kỹ năng kỹ thuáºt của những ngÆ°á»i tiá»n sá». Trên thá»±c tế, cà ng Ãt há»c thì chúng tôi lại cà ng được đến trong thanh bình, chúng tôi cà ng dá»… tiếp nối ná»n văn minh của chúng tôi hoặc các ná»n văn minh khác.
Vá»›i Ferdinand thì không có khả năng đó. Nó không bao giá» có thể Ä‘Æ¡n giản. Nó cà ng cố cà ng trở nên lẫn lá»™n. Trà óc nó rá»—ng tuếch, tôi bắt đầu nghÄ© thế. Äó là má»™t má»› hổ lốn, đầy những thứ vá»› vẩn.
Cùng vá»›i việc những thằng bé các bá»™ lạc chiến binh xuất hiện, ở trÆ°á»ng trung há»c bắt đầu có những lá»i khoác lác và tôi bắt đầu cảm thấy Ferdinand – hoặc ai đó – cÅ©ng đã khoác lác vá» tôi. Hoặc là cái gì đó không đúng vá» tôi. Cả thế giá»›i dÆ°á»ng nhÆ° chỉ quay xung quanh cái ý nghÄ© rằng tôi quan tâm đến giáo dục và các lợi Ãch cho giá»›i trẻ châu Phi.
Các chà ng thanh niên, không phải tất cả Ä‘á»u là há»c sinh trÆ°á»ng trung há»c, lÅ© lượt kéo đến cá»a hiệu, có khi cầm sách trên tay, có khi vá»›i bá»™ đồng phục Semper Aliquid Novi rõ rà ng là đi mượn. Chúng muốn tiá»n. Chúng nói chúng nghèo và muốn tiá»n để có thể tiếp tục há»c táºp. Má»™t số kẻ ăn mà y đó rất táo tợn, Ä‘i thẳng đến chá»— tôi và nói ra những yêu cầu, những đứa nhút nhát lượn quanh quẩn cho đến khi thấy không có ai trong cá»a hiệu. Chỉ má»™t số má»›i nghÄ© đến việc phải bịa ra các câu chuyện, và những câu chuyện đó thì giống hệt chuyện của Ferdinand, má»™t ngÆ°á»i cha bị chết hoặc ở xa, mẹ ở là ng, má»™t đứa trẻ không được bảo vệ và đầy tham vá»ng.
Tôi kinh ngạc trÆ°á»›c sá»± ngu ngốc nà y, rồi tôi bá»±c mình, tôi phát Ä‘iên lên. Không má»™t đứa nà o trong số đó để ý đến việc bị Metty tống khứ khá»i cá»a hiệu, má»™t số còn vác mặt quay lại nữa. Cứ nhÆ° thể chẳng đứa nà o thèm quan tâm đến những phản ứng của tôi, cứ nhÆ° thể ở nÆ¡i nà o đó tại thị trấn tôi đã được gán cho má»™t "tÃnh cách" đặc biệt, và điá»u tôi nghÄ© vá» chÃnh bản thân mình chẳng có tầm quan trá»ng nà o hết. Rằng cái đó chẳng gây ngán ngẩm tà nà o. TÃnh vô tá»™i, ngây thÆ¡ chẳng ra ngây thÆ¡ nà y - tôi nghÄ© chỉ có thể do Ferdinand chỉ lối, do cái cách nó suy diá»…n từ mối quan hệ của chúng tôi và ý tiếng của nó vá» Ä‘iá»u mà tôi có thể có Ãch.
Tôi đã nói vá»›i Mahesh, rất nhẹ nhà ng, vá» những vấn đỠđã được giản lược hoá vì lợi Ãch của má»™t ngÆ°á»i đầy thiện chà "Ferdinand là má»™t ngÆ°á»i châu Phi". Ferdinand có lẽ là m Ä‘iá»u nó là m vá»›i tôi vá»›i lÅ© bạn của nó, khi giải thÃch mối quan hệ vá»›i tôi. Và giỠđây tôi cảm thấy hết những lá»i dối trá và tráo trở của nó, cảm thấy cái nhân váºt nó gán cho tôi, má»™t cái mạng dã được tung ra trùm lên tôi. Tôi trở nên hết sức khổ sở.
Có lẽ Ä‘iá»u nà y là đúng vá»›i tất cả chúng tôi, những ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i ở đất nÆ°á»›c nà y. Những sá»± kiện má»›i đã chỉ ra sá»± vô vá»ng của chúng tôi. GiỠđã có hoà bình theo cách nà o đó, nhÆ°ng toà n bá»™ chúng tôi – ngÆ°á»i châu Ã, Hy lạp và những ngÆ°á»i châu Âu nữa – vẫn rất khổ sở, vì bị đối xá» theo những cách khác. Má»™t số sợ hãi, cÆ° xá» hết sức cẩn trá»ng, cần phải tá» ra táºn tuỵ vá»›i ai đó, những ngÆ°á»i khác là m giống tô. Äiá»u đó đã có trong lịch sá» của vùng nà y, tại đây con ngÆ°á»i thÆ°á»ng xuyên là con mồi. Bạn không cảm thấy tà n Ä‘á»™c đối vá»›i con mồi của mình. Bạn tạo ra má»™t cái bẫy cho nó. Cái bẫy có thể hụt mÆ°á»i lần, nhÆ°ng nó vẫn luôn là cái bẫy mà bạn dá»±ng lên.
Không lâu sau khi tôi đến Mahesh nói vá»›i tôi vá» những ngÆ°á»i châu Phi bản địa "Anh không bao giỠđược quên, Salim ạ, rằng há» malin lắm", Anh nói tiếng Pháp, vì những từ tiếng Anh mà anh có thể dùng – "tinh quái", "láu lỉnh", "xấu tÃnh" – Ä‘á»u không đúng. Những ngÆ°á»i ở đây malin theo kiểu malin của má»™t con chó Ä‘uổi theo má»™t con thằn lằn, hoặc giống nhÆ° cách má»™t con mèo Ä‘i bắt chim. Những ngÆ°á»i ở đây malin bởi vì há» biết rằng con ngÆ°á»i chỉ là những con mồi.
Há» không phải là những ngÆ°á»i ngu ngốc. Há» rất nhá» và nhẹ cân. NhÆ° thể để trừng phạt sá»± mênh mông của sông và rừng ở đây, há» thÃch chÃnh mình là m ngÆ°á»i khác bị thÆ°Æ¡ng tổn. Há» không sá» dụng nắm đấm. Há» sá» dụng lòng bà n tay, há» thÃch đẩy, xô lấn, vá»— tay. Buổi đêm, hÆ¡n má»™t lần, bên ngoà i má»™t quán bar hoặc má»™t tiệm nhảy nhá», tôi nhìn thấy má»™t kẻ nhÆ° thể đã say xỉn đẩy và xô, má»™t trà ng vá»— tay, trở thà nh má»™t tên giết ngÆ°á»i có hệ thống, nhÆ° thể vết thÆ°Æ¡ng thứ nhất và chá»— chảy máu thứ nhất là m cho nạn nhân biến thà nh cái gì đó kém má»™t con ngÆ°á»i ,và thúc đẩy tên sát nhân hoà n thà nh sá»± tà n phá của mình.
Tôi không được bảo vệ. Tôi không có gia đình, không cá», không váºt tổ. Ferdinand đã nói gì vá»›i lÅ© bạn của nó vá» Ä‘iá»u đó? Tôi cảm thấy đã đến lúc tôi phải chấn chỉnh má»i việc vá»›i Ferdinand, và cho nó biết má»™t Ä‘iá»u khác vá» tôi.
Tôi sá»›m tìm thấy cÆ¡ há»™i. Má»™t buổi sáng có thằng nhóc ăn váºn bảnh bao bÆ°á»›c và o cá»a hiệu vá»›i má»™t quyển sổ cái cầm tay. Nó thuá»™c loại ngÆ°á»i rụt rè. Nó nhìn quanh, tìm ngÆ°á»i và khi nó Ä‘i đến chá»— tôi, tôi nhìn thấy cuốn sổ không có vẻ gì là sổ kinh doanh nhÆ° thoạt nhìn. Gáy của cuốn sổ mà u Ä‘en và nham nhở vì bị cầm nhiá»u. Tôi cÅ©ng nhìn thấy cái áo của nó, rõ rà ng là cái áo đẹp nhất nó có, không sạch sẽ nhÆ° tôi nghÄ©. Äó là má»™t cái áo đẹp nó chỉ mặc và o những dịp đặc biệt, rồi cởi ra và treo lên má»™t cái mắc áo, rồi mặc lại khi có má»™t dịp đặc biệt khác. Cổ áo và ng ệch ra ở bên trong.
Nó nói "Mis Salim".
Tôi cầm lấy cuốn sổ, còn nó ngó lơ, mi mắt sụp xuống.
Cuốn sổ thuá»™c vá» trÆ°á»ng trung há»c và nó đã cÅ© lắm rồi. Nó là má»™t váºt thuá»™c vá» giai Ä‘oạn cuối của chế Ä‘á»™ thá»±c dân: cả má»™t danh sách đăng ký cho má»™t phòng táºp thể dục mà trÆ°á»ng trung há»c từng có kế hoạch xây dá»±ng. Bên trong bìa là nhãn của trÆ°á»ng, vá»›i những cánh tay và khẩu hiệu. Äối diện vá»›i đó là cái nổi báºt hÆ¡n cả, bằng lối viết tiếng Anh bằng tay thuôn và đá»u đã bị ngÆ°á»i châu Phi ở đây quên Ä‘i. NgÆ°á»i đóng góp đầu tiên là thống đốc tỉnh, và ông ta ký tháºt rõ rà ng, trên cả má»™t trang giấy. Tôi mở các trang, nhìn và o những chữ ký riêng của các quan chức và thÆ°Æ¡ng gia. Tất cả còn má»›i, nhÆ°ng dÆ°á»ng nhÆ° đã thuá»™c vá» má»™t thế ká»· nà o trÆ°á»›c đây.
Tôi nhìn thấy, vá»›i sá»± quan tâm đặc biệt, chữ ký của má»™t ngÆ°á»i thuá»™c cá»™ng đồng chúng tôi mà Nazruddin từng nói đến. NgÆ°á»i nà y có những ý tưởng rất cổ vá» tiá»n bạc và sá»± an toà n, ông ta dùng sá»± già u có của mình để xây lên má»™t cung Ä‘iện, mà ông ta đã phải rá»i bá» sau Ä‘á»™c láºp. Các lái buôn, những ngÆ°á»i đã thiết láºp quyá»n lá»±c cho chÃnh phủ trung Æ°Æ¡ng, đã đến đóng ở đó, giỠđây cung Ä‘iện là má»™t trại lÃnh. Ông ta đóng góp má»™t khoản tiá»n lá»›n. Tôi thấy chữ ký của Nazruddin – tôi ngạc nhiên, tôi đã quên rằng ông đã từng ở đây, ở giữa những cái tên của thá»i thá»±c dân đã chết nà y.
Phòng táºp thể dục vẫn chÆ°a được xây. Tất cả những phô trÆ°Æ¡ng vá» lòng trung thà nh và lòng tin và o tÆ°Æ¡ng lai và niá»m tá»± hà o công dân nà y đã Ä‘i tong. NhÆ°ng cuốn sổ vẫn còn lại. GiỠđây nó đã bị đánh cắp, những tà i sản bằng tiá»n được công nháºn. Ngà y tháng đã bị viết đè lên, rất rõ, và tên của cha Huisman đã được viết đè lên chữ ký của ngÆ°á»i đứng đầu giáo xứ trÆ°á»›c ông.
Tôi nói vá»›i thằng bé đứng trÆ°á»›c mặt "Tôi sẽ giữ cuốn sổ nà y. Tôi sẽ Ä‘Æ°a nó cho những ngÆ°á»i sở hữu nó. Ai Ä‘Æ°a cho anh cuốn sổ nà y? Ferdinand phải không?"
Trông nó tháºt thê thảm. Mồ hôi bắt đầu rịn ra từ cái trán thấp của anh ta, và anh ta lau vá»™i nó Ä‘i. Anh ta nói "Mis Salim".
"Anh đã là m việc của anh rồi. Anh đưa cho tôi cuốn sổ. Bây giỠthì đi đi".
Anh ta vâng lá»i.
Ferdinand đến và o buổi chiá»u hôm đó. Tôi biết nó – nó muốn nhìn và o mặt tôi, và tìm ra dấu hiệu vá» cuốn sổ. Nó nói "Chú Salim?" tôi không thèm nói. Tôi để nó đứng đấy. NhÆ°ng nó không phải đứng đó lâu.
Metty Ä‘ang ở trong nhà kho,và Metty hẳn là phải nghe thấy tiếng nó. Metty gá»i "Oo-ông!" Ferdinand trả lá»i, và đi và o nhà kho. Nó và Metty bắt đầu chuyện trò trong đó. CÆ¡n nóng giáºn của tôi trà o lên khi nghe những âm thanh thoả mãn rì rà o, nhiá»u ngữ Ä‘iệu đó. Tôi lấy cuốn sổ vá» phòng táºp thể dục từ ngăn kéo bà n và đi và o nhà kho.
Căn phòng, vá»›i má»™t cá»a sổ nhá» có chấn song ở trên cao, má»™t ná»a Ä‘ang ở trong bóng tối. Metty Ä‘ang ở trên thang, Ä‘ang kiểm lại hà ng ở những giá tÆ°á»ng. Ferdinand Ä‘ang cúi xuống những cái giá ở bức tÆ°á»ng khác, chỉ ngay dÆ°á»›i cá»a sổ. Tháºt khó để nhìn thấy mặt nó.
Tôi đứng ở cá»a ra và o. Tôi phác má»™t cá» chỉ vá» phÃa Ferdinand vá»›i cuốn sổ và nói "Cháu Ä‘ang gặp rắc rối đấy"
Nó nói "Rắc rối gì cơ?"
Nó nói theo cái lối thẳng băng, không âm sắc của nó. Nó không há» muốn tá» ra châm biếm, nó thá»±c sá»± há»i tôi Ä‘ang nói vá» chuyện gì. NhÆ°ng tôi tháºt khó nhìn thấy mặt nó. Tôi nhìn thấy lòng trắng mắt nó, và tôi nghÄ© tôi nhìn thấy khoé miệng nó Ä‘ang nhăn ra thà nh má»™t nụ cÆ°á»i. Khuôn mặt nà y gợi đến những cái mặt nạ đầy ghê sợ! Và tôi nghÄ©: phải – rắc rối gì cÆ¡?
Nói vá» rắc rối là tá»± coi nhÆ° là có luáºt lệ và điá»u chỉnh mà ai cÅ©ng phải công nháºn. Ở đây chẳng có gì hết cả. CÅ©ng đã từng có tráºt tá»± ở đây, nhÆ°ng tráºt tá»± đó cÅ©ng có những vô lý và tà n ác – Ä‘iá»u đó giải thÃch tại sao thị trấn đã bị bốc sạch. Chúng tôi sống trong sá»± đổ nát đó. Thay vì những quy định thì giỠđây chỉ các quan chức má»›i có thể phán định bạn đúng, sau khi bạn đã trả tiá»n. tất cả những gì tôi có thể nói vá»›i Ferdinand là "Äừng có là m hại ta, cáºu bé, bởi vì ta có thể là m hại cháu nhiá»u hÆ¡n thế".
Tôi bắt đầu nhìn thấy gương mặt nó rõ rà ng hơn.
Tôi nói "Cháu hãy mang cuốn sổ nà y trả vá» cho cha Huismans. Nếu cháu không là m, thì chÃnh chú sẽ là m. Và chú sẽ thấy ông ta Ä‘uổi thẳng cháu vá» nhà ".
Trông nó tái nhợt, nhÆ° thể bị tấn công. Rồi tôi nháºn ra Metty đứng trên cầu thang. Metty căng thẳng, hồi há»™p; mắt nó đã phản bá»™i lại nó. Và tôi biết là tôi đã sai lầm, đã dồn hết sá»± tức giáºn lên đầu Ferdinand.
Äôi mắt Ferdinand sáng bừng lên, và lòng trắng cà ng lá»™ rõ rà ng hÆ¡n. Äến lúc nà y, và o cái thá»i Ä‘iểm khủng khiếp nà y, trông nó giống nhÆ° má»™t nhân váºt hoạt hình trong má»™t bá»™ phim cổ lá»—. Nó dÆ°á»ng nhÆ° Ä‘ang cúi vá» trÆ°á»›c, suýt mất thăng bằng. Nó thở tháºt sâu. Mắt nó rá»i khá»i mặt tôi. Nó Ä‘ang Ä‘iên lên vì tức, cảm giác bị xúc phạm đã là m nó trở nên Ä‘iên rồ. Hai tay nó để thẳng và rá»™ng ở hai bên sÆ°á»n nên trông nhÆ° dà i hÆ¡n thÆ°á»ng lệ. Äôi bà n tay nó co cứng lại. Miệng nó mở rá»™ng. NhÆ°ng Ä‘iá»u tôi nghÄ© là má»™t nụ cÆ°á»i lại hoà n toà n không phải nụ cÆ°á»i. Nếu ánh sáng rõ hÆ¡n tôi có thể thấy cái đó từ đầu.
Trông nó tháºt đáng sợ, và tôi chợt nghÄ©: đó là cách xá» sá»± của nó khi nhìn thấy máu nạn nhân của mình, khi nó thấy kẻ thù bị giết. Và tiếp theo ý nghÄ© đó là má»™t ý nghÄ© khác "Sá»± Ä‘iên giáºn Ä‘ang bao trùm lên cả thị trấn".
Tôi có thể đẩy sá»± việc lên cao hÆ¡n, và biến sá»± giáºn dữ đó thà nh những giá»t nÆ°á»›c mắt. NhÆ°ng tôi đã không đẩy lên. Tôi nghÄ© tôi đã cho cả hai đứa má»™t ý tưởng má»›i vá» việc tôi là ngÆ°á»i nhÆ° thế nà o, và tôi để chúng lại trong nhà kho để bình tâm lại. Má»™t lúc sau tôi nghe chúng nói vá»›i nhau, nhÆ°ng rất nhá».
Và o lúc bốn giá», giỠđóng cá»a, tôi gá»i to Metty. Và nó, sung sÆ°á»›ng vì có cÆ¡ há»™i để Ä‘i ra ngoà i và được hoạt Ä‘á»™ng nói, "Patron", và nhăn nhó mặt mà y để chứng tá» nó là m công việc đóng cá»a hà ng nghiêm túc đến mức nà o.
Ferdinand Ä‘i ra, khá bình tÄ©nh, bÆ°á»›c di vá»›i bÆ°á»›c chân nhẹ nhà ng. Nó nói "Salim?" tôi nói "Chú sẽ mang trả cuốn sổ". Và tôi nhìn thấy nó bÆ°á»›c Ä‘i trên Ä‘Æ°á»ng phố Ä‘á» quạch, cao lá»›n, buồn bã và cháºm chạp dÆ°á»›i những cây phượng không lá, Ä‘i ngang qua những quầy hà ng chợ của thị trấn.
Tà i sản của ngudoc
25-10-2008, 03:21 PM
Phi Thăng Chi Háºu
Tham gia: Jun 2008
Bà i gởi: 1,213
Thá»i gian online: 3 tuần 1 ngà y 1 giá»
Thanks: 286
Thanked 0 Times in 0 Posts
ChÆ°Æ¡ng 4
Cha Huismans không có đó khi tôi bÆ°á»›c và o trÆ°á»ng trung há»c cùng vá»›i cuốn sổ. Chỉ có má»™t ngÆ°á»i Bỉ trẻ tuổi ở phòng thÆ°á»ng trá»±c, anh ta nói vá»›i tôi là cha Huismans thỉnh thoảng thÃch Ä‘i vắng và i ngà y. Ông Ä‘i đâu? "Ông Ä‘i đến vùng cây bụi. Ông đến tất cả các ngôi là ng ở đó", ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông trẻ tuổi nói, rất nóng nảy – anh ta có thể là thÆ° ký hoặc thầy giáo. Anh ta còn nóng nảy hÆ¡n khi tôi Ä‘Æ°a anh ta cuốn sổ quyên góp.
Anh ta nói "Chúng nó đến và cầu xin để được nháºn và o trÆ°á»ng. Ngay khi cho chúng và o là chúng bắt đầu ăn cắp. Chúng có thể là m sạch cả cái trÆ°á»ng nếu anh Ä‘i vắng. Chúng đến và cầu xin trông coi con chúng. Thế rồi trên phố chúng xô đẩy anh để anh thấy rằng chúng chẳng thèm quan tâm đến anh". Anh ta trông không được khoẻ. Anh ta trông tái nhợt, nhÆ°ng lá»›p Ä‘a dÆ°á»›i mắt anh ta lại Ä‘en, và anh ta toát mồ hôi khi nói. Anh ta nói "Tôi xin lá»—i. Sẽ là tốt hÆ¡n cho anh nếu nói vá»›i cha Huismans. Anh phải hiểu là không há» dá»… dà ng cho tôi ở đây. Tôi sống bằng bánh máºt và trứng".
Äiá»u nà y vang lên nhÆ° thể anh ta Ä‘ang có má»™t chế Ä‘á»™ ăn kiêng phong phú. Rồi tôi hiểu thá»±c sá»± anh ta nói vá»›i tôi là anh ta Ä‘ang chết đói.
Anh ta nói "Cha Huismans kỳ nà y có ý định cho bá»n trẻ châu Phi đồ ăn. Có vẻ là tốt đấy. Có má»™t bà châu Phi tại thủ đô là m được rất nhiá»u Ä‘iá»u kỳ diệu vá»›i tôm pandan và tôm cua. NhÆ°ng ở đây lại có sâu và bánh chân vịt trong nÆ°á»›c xốt cà chua. Trông chỉ giống nÆ°á»›c sốt cà chua thôi. Ngà y đầu tiên! DÄ© nhiên, chỉ là để cho lÅ© nhóc thôi, nhÆ°ng hình ảnh ấy là m dạ dà y tôi cồn cà o cả lên. Tôi không thể đứng lại trong cảnh nhìn chúng nhai. Giá» thì tôi không thể buá»™c mình ăn bất cứ thứ gì của nhà bếp nữa cả. Tôi không có đồ là m bếp trong phòng, và ở xe của Weyden có mùi cống bốc lên từ hiên. Tôi phải Ä‘i đây. Tôi phải ra Ä‘i. Cha Huismans thì ổn thôi. Ông ấy là ngÆ°á»i tu hà nh. Tôi thì không phải là ngÆ°á»i tu hà nh. Ông Ä‘i và o vùng cây bụi. Tôi không muốn Ä‘i và o cây bụi."
Tôi không thể giúp anh ta. Thá»±c phẩm là vấn Ä‘á» vá»›i tất cả má»i ngÆ°á»i ở đây. Tôi cÅ©ng chẳng khá hÆ¡n là mấy; hôm đó tôi ăn trÆ°a vá»›i má»™t cặp vợ chồng Ấn Äá»™, trong cái mùi khủng khiếp của a nguỳ và khăn trải bà n mùi dầu.
Má»™t tuần sau trở lại trÆ°á»ng tôi được biết rằng chỉ hai ngà y sau khi gặp tôi, anh chà ng ngÆ°á»i Bỉ trẻ tuổi đã lên tà u thuá»· Ä‘i mất. ChÃnh cha Huismans báo cho tôi tin đó, và cha Huismans, da rám nắng và khoẻ khoắn sau chuyến Ä‘i của mình, có vẻ nhÆ° không lấy gì là m lo lắng vá» chuyện mất Ä‘i má»™t giáo viên. Ông nói ông rằng mừng thấy cuốn sổ quyên góp trở vá». Äó là má»™t phần của lịch sá» thị trấn, những đứa trẻ từng ăn cắp sách có thể nháºn ra Ä‘iá»u nà y và o má»™t ngà y nà o đó.
Cha Huismans trạc bốn mÆ°Æ¡i tuổi. Ông không ăn váºn theo lối tu sÄ©, mà thÆ°á»ng mặc quần bình thÆ°á»ng và áo sÆ¡ mi khiến ông có vẻ nhÆ° không phải ngÆ°á»i ở đây. Ông có khuôn mặt "dà i ngoẵng" mà tôi nháºn thấy là má»™t số ngÆ°á»i châu Âu – ngÆ°á»i A ráºp hay ngÆ°á»i Ba TÆ° và Ấn Ä‘á»™ thì không bao giá» - cÅ©ng có. Trên những gÆ°Æ¡ng mặt đó có cái gì đó trẻ con ở cái môi chẻ và cái trán dô ra. Có vẻ nhÆ° là những ngÆ°á»i đó đẻ thiếu tháng, há» có vẻ nhÆ° đã phải trải qua những tháng trầm tÆ° rất sá»›m. Má»™t số ngÆ°á»i trong đó đúng là yếu á»›t nhÆ° vẻ ngoà i của há», má»™t số rất cứng rắn. Cha Huismans rất cứng rắn. Ấn tượng ông tạo ra là cái gì đó chÆ°a hoà n thà nh, sá»± yếu á»›t và cứng rắn.
Ông rá»i khá»i bá» sông, Ä‘i thăm những ngôi là ng ông biết, và ông mang vá» nhà hai thứ - cái mặt nạ và bức chạm gá»— cÅ© kỹ. Ông thÆ°á»ng xuyên muốn nói vá» những thứ đó hÆ¡n là nói vá» ngÆ°á»i giáo viên đã bá» Ä‘i hoặc vá» cuốn sổ bị mất cắp.
Bức chạm gá»— tháºt tuyệt. Nó cao khoảng năm feet, má»™t khuôn mặt ngÆ°á»i rất gà y gò, chỉ có những Ä‘Æ°á»ng viá»n, cổ và đầu, rất chân phÆ°Æ¡ng, được chạm trên má»™t mẩu gá»— chu vi không lá»›n hÆ¡n sáu đến tám inch. Tôi biết vá» bức chạm – đó là má»™t trong những thứ chúng tôi buôn bán ở bá» biển, chúng tôi tạo ra công việc cho má»™t và i gia đình của má»™t bá»™ lạc là m nghá» chạm khắc. NhÆ°ng cha Huismans chẳng buồn để ý đến thông tin tôi nói vá»›i ông, mà chỉ nói vá» Ä‘iá»u ông thấy trong khuôn mặt ông mang vá» nhà . Vá»›i tôi nó là má»™t mẩu gá»— cÆ°á»ng Ä‘iệu quá mức và quá thô tháp, má»™t trò đùa của ngÆ°á»i đã khắc ra nó (những ngÆ°á»i thợ khắc thỉnh thoảng cÅ©ng là m những việc nhÆ° thế), NhÆ°ng cha Huismans hiểu khuôn mặt gầy gò nói gì, và vá»›i ông nó là thứ đầy tưởng tượng và ý nghÄ©a.
Tôi lắng nghe, và cuối cùng ông mỉm cÆ°á»i nói "semper aliquid novi". Ông đã dùng câu khẩu hiệu của trÆ°á»ng để nói đùa. Những từ nà y đã cổ lắm rồi, ông nói vá»›i tôi, và có nguồn gốc châu Phi. Má»™t nhà văn La Mã cổ đã váºt câu đó vá» châu Phi rằng nÆ¡i đó "luôn có cái gì đó má»›i mẻ" – semper aliquid novi. Và khi Ä‘á» cáºp đến mặt nạ và chạm khắc, những từ đó vẫn hoà n toà n đúng. Má»i tác phẩm chạm khắc, má»i mặt nạ Ä‘á»u phụng sá»± má»™t mục Ä‘Ãch tôn giáo cụ thể, và chỉ có thể là m được má»™t lần. Bản sao thì chỉ là bản sao, không có cảm giác hay sức mạnh huyá»n bà nà o trong chúng hết cả. Ông thấy trong những cái mặt nạ và đồ chạm trổ má»™t tÃnh chất tôn giáo, không có tÃnh chất đó má»i váºt Ä‘á»u sẽ chết cứng chẳng há» có vẻ đẹp gì hết.
Tháºt lạ là má»™t giáo sÄ© CÆ¡ đốc lại có cách nhìn nháºn nhÆ° thế đối vá»›i các tÃn ngưỡng châu Phi, những cái mà trên bá» biển chúng tôi chẳng há» mảy may để ý đến. Và dù cha Huismans biết nhiá»u đến váºy vá» tôn giáo châu Phi và lao và o cuá»™c biến Ä‘á»™ng lá»›n đến thế để tìm những mẩu đó, tôi chÆ°a bao giá» cảm thấy ông quan tâm đến ngÆ°á»i châu Phi theo bất kỳ cách hiểu nà o, ông có vẻ tháºt bà ng quan vá»›i thá»±c trạng của đất nÆ°á»›c. Tôi ghen tị vá»›i ông vá» sá»± bà ng quan nà y, và tôi nghÄ© sau khi tôi từ chá»— ông vá» ngà y hôm ấy, châu Phi của ông, châu Phi của dòng sông và cây bụi nà y, đã khác vá»›i châu Phi của tôi. Châu Phi của ông là má»™t chốn đẹp đẽ, đầy ắp những Ä‘iá»u má»›i mẻ.
Ông là má»™t giáo sÄ©, là ngÆ°á»i má»™t ná»a. Ông sống bằng những lá»i thá» tôi không thể nói và tôi tiếp cáºn ông vá»›i sá»± kÃnh trá»ng của những ngÆ°á»i nhÆ° tôi kÃnh trá»ng những con ngÆ°á»i thiêng liêng thánh thiện. NhÆ°ng tôi bắt đầu nghÄ© vỠông nhÆ° má»™t cái gì đó khác nữa. Tôi bắt đầu nghÄ© ông là má»™t ngÆ°á»i thuần tuý. Sá»± có mặt của ông tại thị trấn là m tôi thÃch thú. Những thái Ä‘á»™ của ông, những mối quan tâm của ông, hiểu biết của ông thêm cái gì đó và o nÆ¡i đây, là m cho nó bá»›t phần cằn cá»—i. Tôi không thấy phiá»n gì khi ông chỉ quan tâm đến bản thân ông, ông há» hững vá»›i sá»± ra Ä‘i của má»™t giáo viên của ông, rằng ông chẳng coi tôi là cái thá gì khi nói chuyện vá»›i tôi. Vá»›i tôi Ä‘iá»u đó là má»™t phần của bản chất tôn giáo đặc biệt ở ông. Tôi tìm kiếm ông và cố hiểu những quan tâm của ông. Ông thÆ°á»ng xuyên sẵn sà ng nói (luôn nhìn xa vắng) và chỉ bảo những gì ông vừa tìm thấy. Äôi khi ông cÅ©ng đảo qua cá»a hiệu của tôi và mua má»™t số thứ cho trÆ°á»ng. NhÆ°ng sá»± rụt rè – không thá»±c sá»± là rụt rè – không bao giá» rá»i bỠông. Ông không bao giá» dá»… dà ng vá»›i chÃnh mình. Ông vẫn mãi là má»™t ngÆ°á»i lạc lõng.
Ông giải thÃch cho tôi khẩu hiệu thứ hai của thị trấn – những từ La tinh khắc và o toà nhà đổ nát gần cầu tà u: Miscerique probat populos et foedera jungi. "Ngà i tán thà nh sá»± hoà trá»™n các dân tá»™c và những mối dây rà ng buá»™c của há»". Äó là nghÄ©a của những từ đó, và chúng cÅ©ng là những từ hết sức cổ, từ mãi thá»i Rome cổ xÆ°a. Chúng được trÃch từ má»™t bà i thÆ¡ vá» sá»± hình thà nh Rome. NgÆ°á»i anh hùng đầu tiên của Rome, đến Italy để xây dá»±ng thị trấn cho mình, dừng lại ở vùng đất bá» biển châu Phi. Nữ hoà ng tại đây Ä‘em lòng yêu chà ng, và có vẻ nhÆ° là chuyến Ä‘i Italy đã bị huá»· bá». NhÆ°ng rồi các vị thần chứng kiến đã giúp má»™t tay, và má»™t trong số các vị thần nói rằng vị thần Rome vÄ© đại không đồng ý định cÆ° ở châu Phi, không đồng ý vá»›i sá»± hoà trá»™n các dân tá»™c ở đây và những hiệp Æ°á»›c liên minh giữa ngÆ°á»i châu Phi và ngÆ°á»i Rome. Những từ đó mang ý nghÄ©a nhÆ° váºy trong bà i thÆ¡ cổ tiếng La tinh. Tuy váºy, trong lá»i khẩu hiệu, những từ được khắc và o đá granit bên ngoà i những cánh cá»a cầu tà u, rõ rà ng má»™t công trình đã được dá»±ng lên ở châu Phi, vị thần Rome vÄ© đại đã đồng ý vá»›i sá»± hoà trá»™n các dân tá»™c những mối dây rà ng buá»™c ở châu Phi. Miscerique probat populos et foedera jungi.
Tôi phân vân. Những từ ngữ xoáy tròn hai nghìn năm tuổi được dùng để ká»· niệm sáu mÆ°Æ¡i năm có tà u thuá»· từ thủ đô! Rome là Rome. NÆ¡i nà y là cái gì đây? Khắc những từ ngữ lên má»™t công trình bên cạnh dòng sông châu Phi hẳn nhiên là để má»i chà o xây dá»±ng thị trấn. còn lại chút gì lo lắng, nhÆ° trong câu thÆ¡ nguyên gốc nữa không? Và gần nhÆ° là ngay khi được dá»±ng lên công trình đó đã bị phá huá»·, chỉ để lại và i mảnh đồng và những từ đầy mỉa mai, lắp bắp vá»›i ngÆ°á»i dân, những ngÆ°á»i giỠđây Ä‘ang sá» dụng khoảng không gian trÆ°á»›c nó để là m má»™t cái chợ và để dá»±ng lá»u ngủ buổi tối, vá»›i những con dê và những chuồng gà cùng khỉ bị xÃch (khỉ cÅ©ng là thá»±c phẩm nhÆ° dê và gà ), khoảng hai ngà y trÆ°á»›c khi tà u thuá»· khởi hà nh.
NhÆ°ng tôi mừng vì không nói ra, vì vá»›i cha Huismans những từ đó chẳng có gì là dÆ°Æ¡ng dÆ°Æ¡ng tá»± đắc hết cả. Chúng là những từ giúp ông tá»± nháºn mình ở châu Phi. Chỉ Ä‘Æ¡n giản là ông không tìm thấy chÃnh mình tại nÆ¡i nà o đó trong vùng cây bụi, ông thấy bản thân mình nhÆ° là má»™t phần của đợt sóng lịch sá» khổng lồ. Ông thuá»™c vá» châu Âu, ông dùng những từ La tinh để nhắc đến chÃnh mình. Ông chẳng buồn để ý ngÆ°á»i châu Âu ở thị trấn chúng tôi Ä‘á»u thất há»c hoặc có sá»± khác biệt giữa cái ông bảo vệ trong cuá»™c Ä‘á»i chÃnh ông và cái mà khu ngoại ô đổ nát gần những ghá»nh nÆ°á»›c bảo vệ. Ông có ý nghÄ© riêng của mình vá» châu Âu, có ý nghÄ© riêng vá» văn minh. Äó là cái nằm giữa chúng tôi. Không có cái gì giống váºy ở giữa tôi và những ngÆ°á»i mà tôi gặp ở Câu lạc bá»™ Hellenic. Và cha Huismans nhấn mạnh và o Âu châu tÃnh của mình cÅ©ng nhÆ° sá»± tách biệt của ông vá»›i ngÆ°á»i châu Phi hÆ¡n là những ngÆ°á»i đó vá»›i nhau. Xét theo khÃa cạnh nà o ông cÅ©ng được an toà n hÆ¡n.
Ông không há» cảm thấy bá»±c bá»™i, nhÆ° má»™t số ngÆ°á»i đồng bà o của ông, vá» những gì xảy đến vá»›i thị trấn châu Âu. Ông không bị tổn thÆ°Æ¡ng bởi những lá»i sỉ nhục mà ngÆ°á»i ta ném lên các toà nhà và những bức tượng. Không phải bởi vì ông sẵn lòng tha thứ hÆ¡n ngÆ°á»i khác, hoặc hiểu hÆ¡n vá» những gì đã được là m cho ngÆ°á»i châu Phi. Vá»›i ông sá»± phá huá»· thị trấn châu Âu, thị trấn mà những ngÆ°á»i đồng bà o của ông đã xây dá»±ng, chỉ là má»™t bÆ°á»›c lùi tạm thá»i. Những cái đó xảy đến khi má»™t cái gì đó lá»›n lao và má»›i mẻ được tạo ra, khi mà dòng chảy lịch sỠđã được biến đổi.
Äó vẫn luôn là má»™t công trình bên khúc quanh của dòng sông, ông nói. Äó là má»™t địa Ä‘iểm gặp gỡ tá»± nhiên. Các bá»™ lạc có thể thay đổi, quyá»n lá»±c có thể thăng trầm, nhÆ°ng ngÆ°á»i ta vẫn quay lại đó để gặp gỡ và buôn bán. Thị trấn A ráºp có thể chỉ đáng kể hÆ¡n những công trình châu Phi má»™t chút, và vá» mặt công nghệ mà nói thì không hÆ¡n là bao nhiêu. NgÆ°á»i A ráºp, ở rất sâu trong ná»™i địa, có thể phải xây dá»±ng bằng các váºt liệu của rừng, cuá»™c sống tại thị trấn của há» chắc phải hÆ¡n nhiá»u má»™t kiểu cuá»™c sống ở rừng. NgÆ°á»i A ráºp chỉ chuẩn bị con Ä‘Æ°á»ng cho ná»n văn minh mạnh mẽ của châu Âu.
Vá»›i má»i thứ gắn liá»n vá»›i quá trình thuá»™c địa hoá của châu Âu, sá»± mở rá»™ng dòng sông, cha Huismans có má»™t sá»± sùng kÃnh có thể là m ngÆ°á»i dân thị trấn kinh ngạc, những ngÆ°á»i nà y coi ông là ngÆ°á»i yêu quý châu Phi và do đó, theo cách nghÄ© của há», là má»™t ngÆ°á»i đã vứt bá» quá khứ thuá»™c địa. Quá khứ nà y từng tháºt đắng cay, nhÆ°ng dÆ°á»ng nhÆ° cha Huismans coi sá»± cay đắng là má»™t thứ quà tặng, ông nhìn nháºn bên trên cái đó. Từ sân khu sá»a chữa tà u gần trạm hải quan, bị bá» quên rất lâu, đầy những thừng chão và gỉ sắt, ông lấy Ä‘i những mảnh của những chiếc tà u thuá»· cÅ© và các mảnh máy móc bị dỡ tung từ cuối những năm 1890 và để chúng – giống nhÆ° những thánh tÃch của má»™t ná»n văn minh sá»›m – tại sân trong của trÆ°á»ng trung há»c. Ông đặc biệt thÃch thú vá»›i má»™t mảnh có trên mình má»™t tấm thép hình bầu dục và trên đó có tên những ngÆ°á»i đã là m ra nó tại thị trấn Seraing nÆ°á»›c Bỉ.
Ngoà i những sá»± kiện Ä‘Æ¡n giản bên ngoà i dòng sông rá»™ng đầy bùn nà y, ngoà i sá»± trá»™n lẫn của những dân tá»™c, những Ä‘iá»u lá»›n lao Ä‘ang đến và o má»™t ngà y nà o đó. Chúng tôi chỉ má»›i bắt đầu chúng. Và vá»›i cha Huismans những vết tÃch thá»±c dân cÅ©ng quý giá nhÆ° những gì thuá»™c vá» châu Phi. Châu Phi thá»±c sá»± ông thấy Ä‘ang chết hoặc sắp sá»a chết. Äiá»u đó giải thÃch tại sao lại rất cần thiết, trong khi châu Phi còn Ä‘ang sống, phải hiểu và táºp hợp cÅ©ng nhÆ° lÆ°u giữ những gì thuá»™c vá» nó.
Những cái ông thu tháºp được từ châu Phi Ä‘ang chết Ä‘i nà y được đặt ở phòng để súng của trÆ°á»ng trung há»c, nÆ¡i những khẩu súng trÆ°á»ng cổ lá»— sÄ© của Ä‘á»™i bảo vệ trÆ°á»ng thÆ°á»ng giữ lại từ những ngà y xa xÆ°a. Căn phòng rá»™ng bằng lá»›p há»c và từ ngoà i nhìn và o trông chẳng khác gì má»™t lá»›p há»c. NhÆ°ng nó không có cá»a sổ mà chỉ có những cá»a ra và o đóng ván ô cả hai bên, và chỉ có ánh sáng của má»™t bóng đèn để trần treo trên má»™t sợi dây dà i.
Khi cha Huismans lần đầu mở cá»a căn phòng cho tôi, và tôi cảm thấy cái mùi nồng ấm của mỡ, đất và chất béo cÅ©, và có má»™t cảm giác mÆ¡ hồ vá» những mặt nạ nằm trên những cái giá, tôi nghÄ©: đây chÃnh là thế giá»›i của Zabeth. Äó là thế giá»›i mà cô trở vá» sau khi rá»i khá»i cá»a hiệu của tôi. NhÆ°ng thế giá»›i của Zabeth thì sống Ä‘á»™ng, còn nÆ¡i đây thì chết. Äó là hiệu ứng của những cái mặt nạ đặt nằm trên giá, nhìn lên không phải khu rừng hay bầu trá»i mà là mặt dÆ°á»›i của giá phÃa trên. Chúng là những cái mặt nạ đã bị đặt thấp, theo nhiá»u nghÄ©a, và đã mất Ä‘i sức mạnh của mình.
Tuy nhiên đó chỉ là cảm giác đến trong má»™t khoảnh khắc. Bởi căn phòng tối, nóng vá»›i những mặt nạ bốc mùi ngà y má»™t nặng nà y, cảm giác kÃnh sợ của tôi tăng dần lên, cảm giác của tôi vá» những cái nằm quanh chúng tôi ở bên ngoà i. Äiá»u nà y cÅ©ng giống vá»›i nằm trên sông buổi tối. Cây bụi ngáºp trà n linh hồn, trong bụi cây lan toả sá»± có mặt bảo vệ của tổ tiên loà i ngÆ°á»i, còn trong căn phòng nà y má»i tinh thần của những cái mặt nạ chết đó, những sức mạnh chúng có, và sá»± khiếp sợ mang tÃnh tôn giáo của những con ngÆ°á»i bình thÆ°á»ng, dÆ°á»ng nhÆ° được táºp trung hết lại.
Những chiếc mặt nạ và hình chạm khắc trông rất cổ. Chúng như thể đã một trăm tuổi, một nghìn tuổi. Nhưng chúng được đánh dấu niên đại, cha Huismans đã ghi niên đại của chúng. Chúng khá là mới. Tôi nghĩ: cái nà y mới chỉ năm 1940 thôi mà . Tôi sinh và o năm đó. Hoặc cái nà y chỉ năm 1963. là năm tôi đến đây. Trong khi nó được là m ra thì tôi đang ăn trưa cùng Shoba và Mahesh.
Tháºt cÅ©, tháºt má»›i. Và ngoà i cái ý nghÄ© kỳ cục vá» tÆ°Æ¡ng lai, cha Huismans còn tá»± coi mình là táºn cùng của tất cả, cuối cùng, chứng nhân may mắn.
Tà i sản của ngudoc