|
|
25-05-2008, 09:23 AM
|
Guest
|
|
Bà i gởi: n/a
Thá»i gian online: 0 giây
|
|
Thá»i thÆ¡ ấu - Maxim Gorki
Þ§Thá»i thÆ¡ ấu
Tác giả: Maxim Gorki
ChÆ°Æ¡ng 1
Gần cá»a sổ, trong má»™t gian phòng cháºt hẹp tranh tối tranh sáng, bố tôi mặc quần áo trắng toát nằm trên sà n. Thân hình bố tôi dà i lạ thÆ°á»ng, ngón chân xòe ra nom rất kỳ quái; hai bà n tay dịu dà ng đặt yên trên ngá»±c, nhÆ°ng ngón tay thì co quắp. Hai đồng xu Ä‘en tròn bằng đồng che kÃn cặp mắt tÆ°Æ¡i vui của bố tôi: khuôn mặt vẫn hiá»n từ nay tối sầm lại. Hai hà m răng nhe ra là m tôi sợ hãi. Mẹ tôi mặc chiếc váy Ä‘á», chiếc áo hở ngá»±c, quỳ bên cạnh và lấy chiếc lược Ä‘en, mà tôi vẫn thÃch dùng để cứa vá» dÆ°a hấu, chải mái tóc dà i và má»m mại của bố tôi từ phÃa trán ra sau gáy. Mẹ tôi nói liên tục, giá»ng trầm trầm khà n khà n. Cặp mắt xám của mẹ tôi sÆ°ng húp và nhÆ° tan ra thà nh những giá»t nÆ°á»›c mắt lá»›n chảy ròng ròng. Bà tôi giữ lấy tay tôi. Bà tôi ngÆ°á»i béo tròn có cái đầu lá»›n, cặp mắt rất to và chiếc mÅ©i xôm xốp nom rất buồn cÆ°á»i; bà tôi mặc toà n đồ Ä‘en trông má»m dịu đến hay. Bà tôi cÅ©ng khóc, tiếng khóc nức nở lạ lùng, trầm bổng hình nhÆ° hòa theo những lá»i than vãn của mẹ tôi. Toà n thân run run, bà tôi kéo tôi và đẩy lại gần chá»— bố tôi. NhÆ°ng tôi cưỡng lại và nấp sau lÆ°ng bà ; tôi vừa sợ hãi vừa lúng túng. ChÆ°a bao giá» tôi trông thấy ngÆ°á»i lá»›n khóc và tôi không sao hiểu được những lá»i bà tôi nhắc Ä‘i nhắc lại:
-Cháu từ biệt bố cháu Ä‘i, không bao giá» cháu được thấy bố cháu nữa đâu, tá»™i nghiệp, bố cháu chết sá»›m quá, chÆ°a phải lúc... Tôi bị ốm nặng, vừa má»›i dáºy. Trong lúc tôi ốm
-tôi còn nhớ rất rõ
-bố tôi nô đùa vá»›i tôi rất vui vẻ, sau đó bá»—ng nhiên bố tôi biến đâu mất, và bà ngoại tôi, con ngÆ°á»i kỳ lạ ấy, đã thay thế bố tôi.
-Bà đi từ đâu đến thế?
-Tôi há»i bà tôi. Bà đáp:
-Từ phÃa trên, từ Nijni đến.
Bà không Ä‘i bá»™, mà đi tà u thủy đến! NgÆ°á»i ta không thể Ä‘i bá»™ trên mặt nÆ°á»›c được, ông mãnh ạ! Câu trả lá»i đó tháºt là buồn cÆ°á»i và khó hiểu. ở trên nhà nà y chỉ có mấy ngÆ°á»i Ba-tÆ° ráºm râu và tóc nhuá»™m; còn ở dÆ°á»›i hầm nhà thì có má»™t ông lão da và ng ngÆ°á»i KanmÆ°c là m nghá» bán da cừu. Từ trên có thể cưỡi tay vịn cầu thang trượt xuống, hoặc nếu có ngã thì lá»™n nhà o ở cầu thang,
-Ä‘iá»u đó tôi biết rất rõ. NhÆ°ng sao lại có chuyện Ä‘i trên mặt nÆ°á»›c kia chứ? Tất cả câu chuyện của bà tôi Ä‘á»u vô lý, Ä‘á»u lầm lẫn má»™t cách ngá»™ nghÄ©nh.
-Thế tại sao cháu lại là ông mãnh?
-Tại cháu hay là m ồn lắm,
-bà tôi vừa nói vừa cÆ°á»i. Tiếng bà tôi nói rất dịu dà ng, vui vẻ và trầm bổng. Ngay từ ngà y đầu tiên tôi đã thân vá»›i bà tôi, và ngay lúc nà y tôi cÅ©ng muốn bà tôi mau mau Ä‘Æ°a tôi rá»i khá»i căn phòng nà y. Tiếng khóc than và kêu gà o của mẹ tôi là m tôi nôn nao và gây cho tôi má»™t cảm giác lo âu má»›i. Lần đầu tiên tôi trông thấy mẹ tôi nhÆ° thế. Mẹ tôi vốn rất nghiêm nghị, Ãt nói, ngÆ°á»i sạch sẽ, gá»n gà ng và to lá»›n nhÆ° má»™t con ngá»±a, mẹ tôi có thân hình rắn chắc và đôi cánh tay rất khá»e. Thế mà bây giá» không hiểu sao khắp ngÆ°á»i mẹ tôi Ä‘á»u sÆ°ng phồng lên nom đến khó coi, đầu tóc rối bù, áo quần tÆ¡i tả. Má»› tóc thÆ°á»ng vẫn vấn gá»n trên đầu nhÆ° má»™t cái mÅ© lá»›n và ng óng thì nay xổ xuống má»™t bên vai trần, xõa xuống mặt, còn ná»a kia tết thà nh bÃm thì cứ lúc la lúc lắc chạm và o khuôn mặt ngủ say của bố tôi. Tôi đứng trong phòng đã lâu, nhÆ°ng mẹ tôi không há» nhìn tôi; và vẫn vừa chải đầu cho bố tôi vừa rên rỉ nức nở. Mấy ngÆ°á»i mujich mặc toà n đồ Ä‘en và má»™t tên cảnh sát ló đầu và o cá»a phòng. Tên cảnh sát quát tháo, giá»ng giáºn dữ:
-Thu dá»n nhanh lên! Chiếc khăn san mà u Ä‘en che cá»a sổ phồng lên nhÆ° má»™t cánh buồm. Tôi bá»—ng nhá»› tá»›i má»™t hôm bố tôi dẫn tôi Ä‘i bÆ¡i thuyá»n buồm. Chợt má»™t tiếng sấm nổ vang. Bố tôi cÆ°á»i, kẹp chặt tôi và o hai đầu gối và kêu:
-Không sao cả, đừng sợ, Luc ạ! Äá»™t nhiên mẹ tôi nặng nỠđứng lên, rồi lại khuỵu xuống, ngã váºt ra; tóc xõa tung ra cả sà n. Khuôn mặt trắng trẻo, má» lệ tái xanh Ä‘i và cÅ©ng nhe răng ra nhÆ° bố tôi, mẹ tôi nói, giá»ng khiếp sợ:
-Äóng cá»a lại... Dẫn thằng Alêcxây ra ngay! Bà tôi đẩy tôi ra rồi nhảy bổ ra cá»a, mồm kêu to:
-Bà con thân mến, đừng sợ, cứ để mặc chúng tôi, bà con hãy Ä‘i Ä‘i, Lạy Chúa tôi! Không phải dịch tả đâu, cháu nó sắp ở cữ đấy. Xin bà con hãy là m phúc là m đức cho! Tôi nấp sau má»™t góc tối, sau cái hòm và nhìn mẹ tôi lăn lá»™n trên sà n rên siết và nghiến răng ken két. Bà tôi lê vòng quanh, cất giá»ng dịu dà ng và vui vẻ nói:
-Nhân danh Cha và Con! Variusa con hãy cố chịu khó má»™t tÃ!... Lạy Äức Mẹ Rất Thánh che chở chúng con...
Tôi sợ quá. Mẹ tôi và bà tôi bò lê trên sà n ngay bên cạnh bố tôi, đụng cả và o ngÆ°á»i bố tôi và rên rỉ, gà o thét, còn bố tôi vẫn nằm im không Ä‘á»™ng Ä‘áºy và dÆ°á»ng nhÆ° Ä‘ang cÆ°á»i gằn. Cảnh lồng lá»™n trên sà n ấy Tức Alêcxây, cách gá»i tắt thân máºt. Tức Vacvara, cách gá»i thân máºt. kéo dà i khá lâu. Mấy lần mẹ tôi gượng đứng dáºy, nhÆ°ng lại ngã quỵ xuống. Bà tôi lăn ra khá»i phòng giống nhÆ° má»™t quả bóng lá»›n mà u Ä‘en và má»m nhÅ©n. Sau đó Ä‘á»™t nhiên trong bóng tối có tiếng trẻ con khóc thét lên.
-Sáng danh Chúa!
-Bà tôi nói.
-Con trai rồi! Và bà châm má»™t ngá»n nến. Sau đó chắc tôi ngủ thiếp Ä‘i ở góc nhà nên không nhá»› gì nữa. ấn tượng thứ hai còn ghi lại trong trà nhá»› tôi là má»™t ngà y mÆ°a, tại má»™t góc nghÄ©a địa hoang vắng. Tôi đứng ở má»™t gò đất trÆ¡n, nhá»›p nháp và nhìn xuống cái huyệt trong đó ngÆ°á»i ta vừa hạ quan tà i bố tôi xuống. DÆ°á»›i đáy huyệt có nhiá»u nÆ°á»›c và có cả ếch nhái nữa; hai con đã leo lên được chiếc nắp quan tà i mà u và ng. Äứng bên cạnh huyệt có tôi, bà tôi, tên cảnh sát quần áo Æ°á»›t sÅ©ng và hai ngÆ°á»i mujich vẻ mặt bá»±c tức, tay cầm xẻng. Những hạt mÆ°a ấm và li ti nhÆ° những hạt thủy tinh nhá» rắc lên tất cả má»i ngÆ°á»i.
-Lấp huyệt lại!
-Tên cảnh sát vừa ra lệnh vừa bá» Ä‘i. Bà tôi khóc òa lên, giấu mặt và o má»™t góc khăn vuông. Hai ngÆ°á»i mujich gò lÆ°ng trên chiếc xẻng bắt đầu vá»™i vã hất đất và o huyệt, nÆ°á»›c dÆ°á»›i huyệt kêu lõm bõm. Hai con nhái nhảy khá»i nắp quan tà i và lao lên thà nh huyệt, nhÆ°ng những hòn đất lại gạt chúng ngã xuống dÆ°á»›i đáy.
-Äi thôi, Liônáa,
-bà tôi vừa nói vừa nắm lấy vai tôi. Tôi vùng ra khá»i tay bà và không muốn rá»i khá»i nÆ¡i đây.
-Lạy Chúa, rõ tháºt là ...
-Bà tôi rá»n rÄ©, không hiểu nói vá»›i tôi hay vá»›i Chúa. Bà tôi đứng im lặng rất lâu, đầu cúi gằm. Huyệt đã đầy đất, song bà tôi vẫn còn đứng đó. Hai ngÆ°á»i mujich lấy xẻng Ä‘áºp thình thình và o mặt đất. Má»™t luồng gió thổi tá»›i xua tan và cuốn mÆ°a Ä‘i. Bà tôi cầm tay tôi và dẫn tôi đến ngôi nhà thỠở phÃa xa giữa vô số thánh giá Ä‘en sẫm.
-Tại sao cháu không khóc?
-Bà tôi há»i, khi chúng tôi bÆ°á»›c ra khá»i bá» rà o.
-Giá cháu khóc một chút mới phải!
-Cháu không muốn khóc.- Tôi đáp.
-Thôi được, không muốn thì thôi cháu ạ,
-bà tôi khẽ nói. Tất cả chuyện đó tháºt kỳ lạ: tôi rất Ãt khóc và chỉ khóc khi nà o bá»±c tức, chứ không bao giá» vì Ä‘au. Bố tôi luôn luôn chế nhạo những giá»t nÆ°á»›c mắt của tôi, và mẹ tôi thÆ°á»ng quát:
-Cấm không được khóc! Sau cùng bà cháu tôi ngồi trên má»™t chiếc xe ngá»±a nhá» và đi dá»c theo má»™t Ä‘Æ°á»ng phố rá»™ng, nhÆ°ng rất bẩn, hai bên toà n những ngôi nhà đỠsẫm. Tôi há»i bà tôi:
-Thế lũ nhái ấy có bò ra được không hở bà ?
-Không, bây giỠthì chúng không bò ra được,
-bà tôi đáp.
-Chúa khắc phù há»™ chúng nó! Cả bố tôi lẫn mẹ tôi Ä‘á»u không hay nhắc đến tên Chúa má»™t cách tin tưởng thân máºt nhÆ° váºy.
* * *
Mấy ngà y sau, tôi, bà tôi và mẹ tôi Ä‘i tà u thủy, chúng tôi ngồi trong má»™t buồng nhá». Äứa em má»›i đẻ của tôi là Macxim đã chết, nằm trên chiếc bà n trong góc phòng, xác bá»c trong má»™t mảnh vải trắng có thắt dây băng Ä‘á». Tôi ngồi chót vót trên đống tay nải và hòm xiểng, nhìn qua chiếc cá»a sổ lồi và tròn nhÆ° mắt ngá»±a. ở phÃa ngoà i cá»a kÃnh Æ°á»›t đẫm dòng nÆ°á»›c sùi bá»t đục ngầu chảy cuồn cuá»™n không ngá»›t. Thỉnh thoảng, má»™t là n sóng lại chồm lên và liếm và o mặt kÃnh. Tôi bất giác nhảy xuống sà n tà u.
-Äừng sợ,
-bà tôi nói và đưa đôi cánh tay má»m mại khẽ nhấc tôi lên đống tay nải nhÆ° cÅ©. Là n sÆ°Æ¡ng mù mà u xám và ẩm Æ°á»›t bao phủ mặt nÆ°á»›c. Xa xa, dải đất sẫm hiện ra rồi lại biến mất trong đám sÆ°Æ¡ng mù và nÆ°á»›c. Má»i váºt xung quanh tôi Ä‘á»u rung chuyển. Chỉ có mẹ tôi đứng yên không Ä‘á»™ng Ä‘áºy, hai tay để sau gáy, lÆ°ng tá»±a và o thà nh tà u. Khuôn mặt mẹ tôi sa sầm và đanh lại, cặp mắt nhắm nghiá»n. Mẹ tôi cứ đứng yên nhÆ° váºy, không nói không rằng, dÆ°á»ng nhÆ° đã thay đổi hẳn, ngay cả chiếc áo dà i mẹ tôi Ä‘ang mặc cÅ©ng xa lạ đối vá»›i tôi. Bà tôi nhiá»u lần khẽ bảo mẹ tôi:
-Varya, con cố ăn má»™t chút gì Ä‘i chứ? Mẹ tôi không trả lá»i và vẫn đứng yên không nhúc nhÃch. Bà tôi chỉ nói thì thầm vá»›i tôi; há»a hoằn nói vá»›i mẹ tôi thì to hÆ¡n, nhÆ°ng có phần nà o tháºn trá»ng, dụt dè. Tôi thấy hình nhÆ° bà tôi sợ mẹ tôi. Tôi hiểu Ä‘iá»u đó, nhá» thế mà hai bà cháu cà ng gần gÅ©i nhau hÆ¡n.
-Xaratôp kia rồi!
-Äá»™t nhiên mẹ tôi nói to, giá»ng bá»±c tức.
-Thủy thủ đâu rồi? Äấy, những lá»i nói của mẹ tôi cÅ©ng kỳ lạ khó hiểu thế đấy: Xaratôp, thủy thủ. Má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông to lá»›n, tóc bạc, mặc quần áo xanh, bÆ°á»›c và o, tay bÆ°ng má»™t chiếc hòm con. Bà tôi đỡ lấy chiếc hòm và đặt xác em tôi và o đó. Rồi bà tôi giÆ¡ thẳng tay bê chiếc hòm ra cá»a, nhÆ°ng ngÆ°á»i bà to béo quá, chỉ lách nghiêng má»›i có thể lá»t qua được chiếc cá»a hẹp của căn buồng nhá» bé, nên bà cứ lúng ta lúng túng mãi trÆ°á»›c cá»a nom đến buồn cÆ°á»i.
-ôi, mẹ,
-mẹ tôi kêu lên, đỡ lấy chiếc quan tà i ở tay bà tôi, rồi cả hai ngÆ°á»i cùng biến mất. Tôi ở lại trong buồng má»™t mình, chăm chú nhìn ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông mặc quần áo xanh. Tức Vacvara, cách gá»i tắt.
-Thế nà o, em cháu đi mất rồi ư?
-NgÆ°á»i mặc quần áo xanh cúi xuống nhìn tôi và nói.
-Bác là ai?
-Thủy thủ.
-Còn Xaratôp là ai?
-Là má»™t thà nh phố. Nhìn qua cá»a sổ mà xem, nó kia kìa! Qua tấm cá»a kÃnh tôi nhìn thấy má»™t dải đất dÆ°á»ng nhÆ° Ä‘ang di Ä‘á»™ng. Dải đất mà u sẫm và dốc tuá»™t. Là n sÆ°Æ¡ng nhẹ tá»a lên, giống má»™t khoanh bánh mì lá»›n vừa má»›i cắt từ má»™t ổ bánh ra.
-Bà cháu đi đâu thế bác?
-Äi chôn em cháu.
-Äem chôn nó xuống đất hở bác?
-Chứ sao? Phải chôn Ä‘i. Tôi kể cho bác thủy thủ nghe câu chuyện ngÆ°á»i ta đã chôn sống lÅ© nhái nhÆ° thế nà o lúc chôn cất bố tôi. Bác bế xốc tôi lên, ghì chặt và o ngÆ°á»i và hôn tôi:
-Chà , cháu chưa hiểu gì cả!
-Bác nói.
-Không nên thÆ°Æ¡ng hại lÅ© nhái ấy là m gì. Chúa khắc phù há»™ chúng! Cháu hãy thÆ°Æ¡ng lấy mẹ cháu. Cháu thấy đấy, Ä‘au khổ đã là m cho mẹ cháu héo hon Ä‘i nhÆ° thế đấy! Tiếng còi tà u rúc, rÃt lên trên đầu chúng tôi. Tôi đã biết đây là chiếc tà u thủy nên không sợ. Bác thủy thủ vá»™i đặt tôi xuống sà n và vừa chạy ra ngoà i vừa nói:
-Bác phải chạy Ä‘i đằng nà y má»™t tÃ! Tôi cÅ©ng muốn chạy theo. Tôi bÆ°á»›c ra ngoà i cá»a. Ngoà i hà nh lang hẹp tranh tối tranh sáng không có qua má»™t bóng ngÆ°á»i. Gần cá»a buồng có những báºc cầu thang nẹp đồng bóng nhoáng. Nhìn lên trên, tôi thấy má»™t đám ngÆ°á»i xách bị và tay nải. Rõ rà ng là tất cả má»i ngÆ°á»i sắp lên bá», tôi cÅ©ng phải lên thôi. NhÆ°ng khi tôi len và o giữa đám đông ở cạnh thà nh tà u trÆ°á»›c chiếc cầu bắc lên bá», má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u nhìn tôi kêu lên:
-Con cái nhà ai thế nà y? Mà y con ai?
-Cháu không biết. NgÆ°á»i ta xô đẩy tôi, lay tôi, sá» mó tôi hồi lâu. Cuối cùng bác thủy thủ tóc bạc chạy đến, túm lấy tôi và phân trần:
-Thằng bé nà y ở Axtrakhan, nó ở trong buồng tà u chạy ra... Bác bế tôi bÆ°á»›c nhanh và o buồng, đặt tôi và o giữa đống tay nải rồi vừa Ä‘i ra, vừa giÆ¡ ngón tay ra dá»a tôi:
-Liệu hồn đấy! Tiếng ồn à o trên đầu má»—i lúc má»™t nhá» dần, chiếc tà u không lắc lÆ° mạnh và không khuấy Ä‘á»™ng trên mắt nÆ°á»›c nữa. Cá»a sổ căn buồng bị má»™t bức thà nh Æ°á»›t chắn lấp. Trong buồng tối om, ngá»™t ngạt, đống tay nải nhÆ° phồng ra, ép lấy ngÆ°á»i tôi. Tất cả Ä‘á»u là m cho tôi khó chịu. Có lẽ ngÆ°á»i ta sẽ để má»™t mình tôi ở lại vÄ©nh viá»…n trong chiếc tà u vắng ngắt nà y chăng? Tôi lại gần cá»a buồng. Cá»a không mở được, tôi không là m cách nà o xoay được quả đấm bằng đồng.
Tôi cầm chai sữa Ä‘áºp tháºt mạnh và o quả đấm. Chiếc chai vỡ toang, sữa đổ tung tóe xuống chân tôi chảy đầy cả và o đôi ủng. Buồn rầu vì thất bại, tôi lên nằm trên đống tay nải, khóc ti tỉ và ngủ thiếp Ä‘i, mắt vẫn Æ°á»›t lệ. Khi tôi tỉnh dáºy, chiếc tà u thủy lại khuấy Ä‘á»™ng và lắc lÆ° mạnh, cá»a sổ căn buồng sáng rá»±c nhÆ° mặt trá»i. Bà tôi ngồi cạnh tôi, chải đầu và nhăn nhó, nói thì thầm cái gì nghe không rõ. Tóc bà tôi Ä‘en nhánh, ánh xanh, dà y kỳ lạ, phủ kÃn cả hai vai, xõa xuống ngá»±c, xuống đầu gối và rải cả ra sà n. Má»™t tay khẽ nâng má»› tóc trên sà n lên và ướm trên tay, bà tôi Ä‘Æ°a má»™t cách khó khăn chiếc lược thÆ°a bằng gá»— và o má»› tóc dà y. Bà tôi bÄ©u môi, cặp mắt Ä‘en long lên đầy tức giáºn, và trong má»› tóc dà y ấy khuôn mặt bà tôi trở nên bé nhá» và buồn cÆ°á»i lạ. Hôm nay bà tôi có vẻ dữ tợn, nhÆ°ng khi tôi há»i tại sao tóc bà lại dà y nhÆ° váºy, bà tôi trả lá»i, giá»ng cÅ©ng dịu dà ng ấm áp nhÆ° hôm qua:
-Có lẽ Chúa trừng phạt bà đấy. Tóc vá»›i tai chết tiệt ở đâu ấy, cứ thá» chải nó mà xem! Hồi còn trẻ bà thÃch khoe khoang vá» cái bá»m nà y, nhÆ°ng nay vá» già bà lại nguyá»n rủa nó! Cháu ngủ Ä‘i! Hãy còn sá»›m, mặt trá»i vừa má»›i má»c thôi...
-Cháu không buồn ngủ nữa!
-Thì thôi váºy,
-bà tôi bằng lòng ngay; và vừa tết tóc vừa nhìn vá» phÃa chiếc Ä‘i-văng, nÆ¡i mẹ tôi Ä‘ang nằm ngủ, ngá»a mặt lên, ngÆ°á»i duá»—i thẳng.
-Hôm qua cháu Ä‘áºp vỡ chai sữa nhÆ° thế nà o? Kể khẽ cho bà nghe! Lá»i nói của bà tôi đặc biệt trầm bổng nghe nhÆ° tiếng hát, nó khắc sâu và o trà nhá»› tôi dá»… dà ng, nhÆ° những đóa hoa, và cÅ©ng dịu dà ng, rá»±c rỡ đầy nhá»±a sống. Khi bà tôi mỉm cÆ°á»i, hai con ngÆ°Æ¡i Ä‘en sẫm nhÆ° quả anh Ä‘Ã o, nở ra, long lanh tia sáng dịu hiá»n khôn tả. Nụ cÆ°á»i để lá»™ ra hai hà m răng trắng ngần chắc chắn, và mặc dù trên đôi má ngăm ngăm Ä‘en đã có vô số nếp nhăn, khuôn mặt của bà tôi hình nhÆ° vẫn tÆ°Æ¡i trẻ. NhÆ°ng cái mÅ©i xôm xốp có hai lá»— mÅ©i phồng lên và cái chóp mÅ©i đỠđã là m cho khuôn mặt xấu Ä‘i khá nhiá»u. Bà tôi hÃt thuốc lá Ä‘á»±ng trong cái há»™p Ä‘en khảm bạc. Toà n thân bà tôi Ä‘en sẫm, nhÆ°ng từ bên trong -qua đôi mắt -ánh lên những tia sáng ấm áp, tÆ°Æ¡i vui và không bao giá» tắt. Tuy lÆ°ng còng, gần nhÆ° gù, và thân hình rất to béo, nhÆ°ng bà tôi Ä‘i lại nhẹ nhà ng, nhanh nhẹn nhÆ° má»™t con mèo to, và cÅ©ng có vẻ dịu dà ng má»m mại giống hệt nhÆ° con váºt dá»… thÆ°Æ¡ng ấy. TrÆ°á»›c kia gặp bà tôi; tôi nhÆ° ngÆ°á»i ngủ say, đắm chìm trong bóng tối; nhÆ°ng bà tôi xuất hiện, đã đánh thức tôi dáºy và đưa tôi ra ngoà i ánh sáng. Vá»›i má»™t sợi dây vô táºn bà tôi nối tất cả má»i váºt xung quanh tôi lại, Ä‘an thà nh má»™t tấm đăng-ten nhiá»u mà u sắc, và láºp tức trở thà nh ngÆ°á»i bạn thân thiết suốt Ä‘á»i tôi, má»™t ngÆ°á»i gần gÅ©i nhất vá»›i lòng tôi, má»™t con ngÆ°á»i dá»… hiểu nhất và yêu quý nhất. Tấm lòng yêu mến vô tÆ° của bà tôi đối vá»›i má»i ngÆ°á»i đã là m cho tâm hồn tôi thêm phong phú, đã truyá»n sức mạnh không gì khuất phục nổi để Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i những ngà y tháng gieo neo.
* * *
Bốn mÆ°Æ¡i năm vá» trÆ°á»›c tà u thủy chạy rất cháºm, chúng tôi phải Ä‘i khá lâu má»›i tá»›i Nijni. Tôi còn nhá»› rất rõ những ngà y đầu tiên vô cùng đẹp đẽ ấy. Trá»i rất đẹp, suốt từ sáng đến tối, tôi vá»›i bà tôi đứng trên boong tà u dÆ°á»›i bầu trá»i trong sáng, giữa đôi bá» sông Vonga được mùa thu thêu lên má»™t mà u và ng óng, trông nhÆ° hai dải lụa. Con tà u mà u gạch tÆ°Æ¡i Ä‘i ngược dòng sông, bánh lái uể oải khuấy Ä‘á»™ng mặt nÆ°á»›c xanh sẫm. Con tà u kéo theo ở đầu sợi dây cáp dà i má»™t chiếc sà -lan xám trông giống nhÆ° con bỠđất. Mặt trá»i lững lá» di chuyển trên sông Vonga; cảnh váºt xung quanh đổi má»›i từng giá» từng phút. Những ngá»n đồi xanh giống nhÆ° những nếp gấp lá»™ng lẫy trên bá»™ y phục sang trá»ng của mặt đất; hai bên bá» sông, các thà nh phố và là ng mạc nom xa xa nhÆ° những chiếc bánh; thỉnh thoảng có chiếc lá thu và ng báºp bá»nh trên mặt nÆ°á»›c.
-Cháu nhìn xem, đẹp chưa kìa!
-Chốc chốc bà tôi lại nhắc lại và đi từ thà nh tà u bên nà y sang thà nh bên kia. Bà tôi rạng rỡ hẳn lên, đôi mắt mở to vì vui sÆ°á»›ng. Bà tôi mải nhìn lên bá», nhiá»u lúc quên cả tôi. Bà tôi đứng cạnh thà nh tà u, khoanh tay trÆ°á»›c ngá»±c, mỉm cÆ°á»i, im lặng, nÆ°á»›c mắt rÆ°ng rÆ°ng. Tôi giáºt giáºt chiếc váy sẫm mà u có thêu hoa của bà tôi.
-Gì thế? -Bà tôi giáºt mình.
-Bà tưởng như đang thiu thiu ngủ và nằm mơ ấy.
-Sao bà lại khóc?
-Bà vui sÆ°á»›ng đấy cháu ạ, mà cÅ©ng vì tuổi già nữa! -Bà tôi vừa nói vừa mỉm cÆ°á»i.
-Bà đã già rồi, bà đã trải qua sáu mÆ°Æ¡i xuân rồi còn gì nữa! Sau khi hÃt thuốc lá, bà tôi bắt đầu kể cho tôi nghe những câu chuyện kỳ quái vá» bá»n cÆ°á»›p phúc đức, vá» các vị thánh, vá» những loà i dã thú và lÅ© ác quá»·.
Những chuyện thần thoại được bà tôi kể bằng má»™t giá»ng khe khẽ, đầy bà ẩn. Bà tôi cúi xuống, nhìn thẳng và o mắt tôi, hai con ngÆ°Æ¡i mở rá»™ng nhÆ° muốn truyá»n và o lòng tôi má»™t sức mạnh lôi cuốn tôi lên. Bà tôi nói y nhÆ° hát, và cà ng nói lá»i bà tôi cà ng vang lên nhịp nhà ng. Nghe bà tôi nói tháºt thú vị không thể tả được. Tôi lắng nghe và vòi thêm:
-Kể nữa đi bà !
-ừ, thì kể nữa: ngà y xÆ°a có má»™t vị gia thần ngồi ở phÃa dÆ°á»›i lò sưởi, bị mì ống cắm và o chân. Lão vừa lắc la lắc lÆ° vừa rên rỉ và khóc tỉ ti: "ôi, chuá»™t con Æ¡i, Ä‘au quá, ôi chuá»™t con Æ¡i, ta không thể chịu nổi!" Bà tôi nhấc má»™t chân lên, hai tay ôm lấy và nhăn mặt lại giãy giãy nom đến buồn cÆ°á»i, y nhÆ° chÃnh bà tôi Ä‘au váºy. Các bác thuá»· thủ ráºm râu và hiá»n là nh đứng xung quanh lắng nghe, cÆ°á»i khúc khÃch, khen ngợi bà tôi và cÅ©ng yêu cầu:
-Bà kể chuyện nữa đi! Sau đó hỠbảo:
-Má»i bà cùng Ä‘i ăn tối vá»›i chúng tôi! Khi ăn, há» má»i bà tôi uống rượu vôtka, còn tôi thì được ăn dÆ°a hấu, dÆ°a bở. Việc nà y phải là m giấu, vì trên tà u có má»™t ngÆ°á»i cấm ăn hoa quả, lão ta tịch thu tất cả hoa quả và đem quẳng xuống sông.
Lão ăn mặc giống hệt má»™t viên cảnh sát, cÅ©ng có những cúc áo bằng đồng, và lúc nà o cÅ©ng say má»m. Má»i ngÆ°á»i thấy lão Ä‘á»u lẩn tránh. Mẹ tôi rất Ãt khi ra boong tà u và thÆ°á»ng đứng lặng lẽ má»™t mình, riêng ra má»™t chá»—. Thân hình mẹ tôi to lá»›n, cân đối, khuôn mặt tối sầm và đanh lại, mái tóc và ng hoe, tết bÃm, vấn trên đầu thà nh má»™t vòng nặng trÄ©u -toà n thân mẹ tôi trông tháºt lá»±c lưỡng và rắn chắc. GiỠđây hình ảnh mẹ tôi hiện lên trong óc tôi nhÆ° qua má»™t lá»›p sÆ°Æ¡ng mù hoặc qua má»™t đám mây trong vắt, trong đó lá»™ ra đôi mắt xám xa lạ và lạnh lùng cÅ©ng to nhÆ° đôi mắt bà tôi. Có má»™t lần mẹ tôi nói, giá»ng nghiêm nghị:
-NgÆ°á»i ta cÆ°á»i mẹ đấy, mẹ ạ!
-Mặc há»!
-Bà tôi đáp vẻ vô tư.
-Cho há» cÆ°á»i, kệ há». Tôi còn nhá»› vẻ vui mừng nhÆ° trẻ con của bà tôi khi nhìn thấy Nijni. Bà tôi kéo tay tôi, đẩy tôi vá» phÃa thà nh tà u và kêu lên:
-Cháu trông kìa, cháu trông kìa, đẹp không! Nijni đấy, cháu ạ! Nhá» Æ¡n Chúa, thà nh phố má»›i đẹp là m sao! Cháu trông kìa, nhà thá» nhÆ° bay là là trên mặt đất ấy! Rồi bà tôi yêu cầu mẹ tôi, giá»ng gần nhÆ° khóc:
-Variusa, con nhìn Ä‘i chứ! Có lẽ con quên cả rồi cÅ©ng nên! Hãy vui lên con! Mẹ tôi mỉm cÆ°á»i, ủ rÅ©. Con tà u dừng lại trÆ°á»›c má»™t thà nh phố mỹ lệ, giữa dòng sông cháºt nÃch thuyá»n bè, tua tủa hà ng trăm cá»™t buồm nhá»n hoắt. Má»™t chiếc thuyá»n lá»›n đầy ắp ngÆ°á»i bÆ¡i lại gần thà nh tà u và ngoắc cái sà o có móc và o chiếc thang ngÆ°á»i ta thả xuống. Những ngÆ°á»i trên thuyá»n lần lượt leo lên boong tà u. Má»™t ông già bé nhá», gầy đét, leo lên rất nhanh, trÆ°á»›c tất cả má»i ngÆ°á»i. ông cụ mặc bá»™ quần áo dà i Ä‘en, râu mà u hung và óng ánh nhÆ° kim tuyến, mÅ©i giống nhÆ° má» chim và có đôi mắt xanh lục. Vì dịch tả Ä‘ang hoà nh hà nh lúc bấy giá» nên phải là m nhÆ° váºy.
-Bố!
-Mẹ tôi kêu tÆ°á»›ng lên, giá»ng khà n khà n. Mẹ tôi nghiêng ngÆ°á»i vá» phÃa ông cụ. ông ôm lấy đầu mẹ tôi và đưa đôi bà n tay bé nhá», Ä‘á» tÃa, vuốt nhanh và o má mẹ tôi. Rồi ông kêu lên, giá»ng the thé:
-Thế nà o! Cô ả ngốc? A, a! Con thấy đấy... Chao ôi, lÅ© chúng bay... y... y tháºt là ... Bà tôi hình nhÆ° ôm hôn tất cả má»i ngÆ°á»i má»™t lúc, cứ xoay tÃt nhÆ° má»™t chiếc chong chóng. Bà tôi vừa đẩy tôi đến trÆ°á»›c mặt má»i ngÆ°á»i vừa nói vá»™i vã vá»›i tôi:
-Nà o, nhanh nhanh lên! Äây là cáºu Mikhailô, đây là cáºu Iakôp... mợ Nataláa, đây là các em cháu, cả hai cùng tên là Xasa, em gái Katêrina, tất cả Ä‘á»u là há» hà ng nhà ta đấy. Cháu xem có đông không! ông tôi há»i bà tôi:
-Bà nó có khá»e không? ông bà tôi ôm nhau ba lần. Rồi ông tôi kéo tôi ra khá»i đám ngÆ°á»i chen chúc, ôm lấy đầu và há»i:
-Còn thằng nà y, mà y là con cái nhà ai hả?
-Một thằng bé ở Axtrakhan, từ trong buồng tà u chạy ra...
-Nó nói cái gì thế?
-ông tôi há»i mẹ tôi, và không chá» trả lá»i, đẩy tôi ra và nói:
-Äôi gò má giống bố nhÆ° đúc... Thôi xuống thuyá»n Ä‘i! Tá»›i bá», chúng tôi cả tốp leo lên dốc, theo con Ä‘Æ°á»ng rải đá cuá»™i to, giữa hai bá» dốc cao phủ má»™t lá»›p cá» và ng hoe đã bị xéo nát. ông tôi và mẹ tôi Ä‘i đầu. ông tôi chỉ thấp đến ngang vai mẹ tôi, bÆ°á»›c ngắn, nhÆ°ng Ä‘i rất nhanh. Mẹ tôi nhìn ông tôi từ trên xuống và bÆ°á»›c Ä‘i nhÆ° không chấm đất. Hai cáºu tôi lặng lẽ bÆ°á»›c theo sau: cáºu Mikhain tóc Ä‘en mượt, ngÆ°á»i gầy đét giống ông tôi; cáºu Iakôp tóc quăn và và ng hoe; có cả mấy ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà to béo mặc áo dà i lòe loẹt và năm sáu đứa trẻ con, đứa nà o cÅ©ng lá»›n hÆ¡n tôi và đứa nà o cÅ©ng im lặng. Tôi Ä‘i cùng vá»›i bà tôi và mợ Nataláa thấp nhá». Sắc mặt xanh xao, cặp mắt xanh biếc, bụng to tÆ°á»›ng, mợ tôi thÆ°á»ng phải dừng lại luôn và nói thì thầm hổn hển:
-ối, tôi không sao đi được nữa!
-Chúng nó bắt tội mà y đi là m gì cơ chứ!
-Bà tôi cà u nhà u vẻ tức giáºn.
-Cả nòi cả ổ Ä‘á»u ngu ngốc! Cả ngÆ°á»i lá»›n lẫn trẻ con, tôi không thÃch má»™t ai cả. Tôi cảm thấy mình xa lạ giữa há», ngay cả bà tôi hình nhÆ° cÅ©ng má» nhạt Ä‘i và trở nên xa cách đối vá»›i tôi. Äặc biệt tôi không thÃch ông tôi tà nà o. Tôi cảm thấy ngay ông tôi là kẻ thù, ông là m cho tôi phải đặc biệt chú ý tá»›i ông và gây cho tôi má»™t mối hiếu kỳ lo sợ. Chúng tôi Ä‘i đến đỉnh dốc. ở tÃt trên cao, dá»±a lÆ°ng và o bá» dốc bên phải, bắt đầu phố, có má»™t ngôi nhà thấp má»™t tầng, sÆ¡n mà u hồng nhem nhuốc, mái lụp sụp và cá»a sổ nhô ra ngoà i. Äứng ngoà i Ä‘Æ°á»ng nhìn và o, tôi tưởng ngôi nhà cÅ©ng khá rá»™ng rãi, nhÆ°ng bên trong lại phân thà nh những buồng nhá», tranh tối tranh sáng, rất cháºt chá»™i. Chá»— nà o cÅ©ng thấy những ngÆ°á»i bá»±c tức chạy ngược chạy xuôi nhÆ° trên má»™t con tà u cáºp bến và má»™t lÅ© trẻ con lồng lá»™n nhÆ° Ä‘Ã n chim sẻ hay cÆ°á»›p phá. Chá»— nà o cÅ©ng có mùi hăng hăng là lạ. Tôi Ä‘i ra sân. Cái sân cÅ©ng đáng ghét: khắp sân treo đầy những tấm vải lá»›n Æ°á»›t đẫm, để ngổn ngang những thùng nÆ°á»›c đặc nhiá»u mà u. Trong thùng cÅ©ng ngâm vải. ở má»™t góc tÆ°á»ng, trong trái nhà thấp lè tè đã xiêu vẹo, củi cháy rừng rá»±c trong bếp lò. Có cái gì sôi lên sùng sục, và má»™t ngÆ°á»i mà tôi không trông thấy nói to những tiếng kỳ lạ:
-Xantan
-fucxin
-cupơrôx...
Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục nà y:
Last edited by quykiemtu; 07-01-2009 at 11:46 AM.
|
25-05-2008, 09:25 AM
|
Guest
|
|
Bà i gởi: n/a
Thá»i gian online: 0 giây
|
|
ChÆ°Æ¡ng 2
Má»™t cuá»™c sống sôi nổi nhiá»u mà u sắc, kỳ quặc đến khó tả bắt đầu và trôi qua nhanh chóng lạ thÆ°á»ng. Tôi nhá»› lại cuá»™c sống đó nhÆ° nhá»› lại má»™t chuyện cổ tÃch hãi hùng do má»™t thiên tà i tốt bụng nhÆ°ng chân tháºt má»™t cách tà n nhẫn đã khéo kể lại. GiỠđây khi hồi tưởng lại quá khứ, chÃnh tôi đôi khi cÅ©ng khó tin được rằng tất cả thá»±c sá»± là nhÆ° váºy. Có nhiá»u Ä‘iá»u tôi muốn tranh cãi, muốn phủ nháºn, chÃnh vì cuá»™c sống tối tăm của "cái nòi ngu ngốc" ấy có quá nhiá»u những Ä‘iá»u tà n nhẫn. NhÆ°ng sá»± tháºt vẫn hÆ¡n lòng thÆ°Æ¡ng hại, vả lại câu chuyện tôi kể đây đâu có phải nói vá» bản thân tôi, mà nói vá» cuá»™c sống cháºt hẹp, ngá»™t ngạt, đầy những ấn tượng khủng khiếp mà ngÆ°á»i thÆ°á»ng dân Nga đã sống và hiện Ä‘ang sống. Nhà ông tôi đầy má»™t không khà thù hằn giữa ngÆ°á»i ná» vá»›i ngÆ°á»i kia nhÆ° đám sÆ°Æ¡ng mù dà y đặc; sá»± thù hằn đó đã đầu Ä‘á»™c ngÆ°á»i lá»›n, và tháºm chà đến cả trẻ con cÅ©ng góp phần tÃch cá»±c và o đó. Sau nà y, qua những câu chuyện bà tôi kể, tôi được biết rằng mẹ tôi trở vỠđúng và o lúc các cáºu tôi Ä‘ang nằng nặc đòi ông tôi phải chia gia tà i. Việc mẹ tôi Ä‘á»™t nhiên trở vá» cà ng là m tăng thêm ý muốn ra ở riêng của há». Há» sợ rằng mẹ tôi sẽ đòi lại số của hồi môn thuá»™c phần mẹ tôi nhÆ°ng bị ông tôi giữ lại vì mẹ tôi đã "tá»± ý" Ä‘i lấy chồng, không được ông tôi Æ°ng thuáºn. Các cáºu tôi cho rằng số của hồi môn đó phải được Ä‘em chia cho há». Từ lâu há» cÅ©ng đã cãi nhau kịch liệt xem ai là ngÆ°á»i được mở xưởng ở trong thà nh phố và ai sẽ ở khu ngoại ô Kunavinô, bên kia sông ska. Ãt ngà y sau, khi chúng tôi tá»›i, má»™t vụ cãi cỠđã nổ ra ở nhà bếp giữa bữa ăn trÆ°a: các cáºu tôi Ä‘á»™t nhiên chồm dáºy, nhoà i ngÆ°á»i qua mặt bà và bắt đầu gầm rÃt, la hét và o mặt ông tôi, răng nhe ra, gầm gừ nhau nhÆ° má»™t bầy chó. ông tôi Ä‘á» mặt tÃa tai, lấy chiếc thìa nện xuống mặt bà n và thét váng lên nhÆ° tiếng gà trống:
-ông sẽ cho chúng mà y đi ăn mà y cả nút! Bà tôi mặt nhăn nhó một cách đau đớn, nói:
-Cứ đem chia tuốt cho chúng nó, ông ơi! ông sẽ được yên thân. Cho tất chúng nó đi!
-Xì, bà lại định vá» hùa vá»›i chúng nó phải không? ông tôi thét lên, hai mắt long lanh. Và tháºt là lạ, má»™t ngÆ°á»i bé nhá» nhÆ° ông tôi mà lại có thể thét to đến thế. Mẹ tôi rá»i khá»i bà n, đứng dáºy và từ từ Ä‘i lại phÃa cá»a sổ, đứng xoay lÆ°ng vá» phÃa má»i ngÆ°á»i. Bá»—ng cáºu Mikhain vung tay đấm và o mặt ngÆ°á»i em, cáºu nà y thét lên, lăn xả và o anh và cả hai ngÆ°á»i lăn trên sà n, vừa thở, vừa rên, vừa chá»i rủa.
LÅ© trẻ con òa lên khóc. Mợ Nataláa Ä‘ang có mang kêu than má»™t cách tuyệt vá»ng. Mẹ tôi kéo mợ Ä‘i ra chá»— khác. Epgênáa, mụ vú nuôi mặt rá»—, vui tÃnh, Ä‘uổi lÅ© trẻ ra khá»i nhà bếp. Ghế đổ lổng chổng; anh thợ há»c nghá» TxÆ°ganôc, má»™t thanh niên có đôi vai rá»™ng, cưỡi lên lÆ°ng cáºu Mikhain, còn bác thợ cả Grigôri Ivanôvitạ hói đầu, ráºm râu và đeo kÃnh râm thì bình tÄ©nh lấy má»™t chiếc khăn mặt trói hai tay cáºu ấy lại. Cáºu Mikhain vÆ°Æ¡n cổ vá» phÃa sau, bá»™ râu Ä‘en và thÆ°a cá» xuống mặt sà n, miệng thở khò khè má»™t cách khủng khiếp. ông tôi thì vừa chạy xung quanh bà n vừa kêu la thảm thiết:
-Anh em, máu mủ vá»›i nhau mà thế đấy! Chao ôi, lÅ© chúng bay... y... y tháºt là ... Ngay từ đầu cuá»™c cãi nhau, tôi sợ quá, đã leo phóc lên lò sưởi. Từ trên đó tôi kinh ngạc nhìn Bà tôi Ä‘ang lấy nÆ°á»›c ở cháºu thau bằng đồng và rá»a những vết máu trên mặt cáºu Iakôp. Cáºu vừa khóc vừa giáºm chân xuống mặt sà n, còn bà tôi thì nói bằng má»™t giá»ng khó nhá»c:
-Quân đáng nguyá»n rủa, đồ má»i rợ, phải tu tỉnh lại chứ! ông tôi vắt chiếc áo bị rách toạc lên vai và thét bà tôi:
-Nà y, mụ phù thủy! Mụ đã đẻ ra má»™t lÅ© súc sinh đấy! Khi cáºu Iakôp đã Ä‘i khá»i, bà tôi chạy lại góc nhà , kêu gà o thảm thiết:
-Lạy Äức Bà Marya, Mẹ của Chúa Lá»i, xin Äức Bà đừng để con cái chúng con sa và o sá»± dữ. ông tôi đứng lên, ngoảnh vá» phÃa bà tôi, Ä‘Æ°a mắt nhìn chiếc bà n trên đó má»i thứ còn đổ ngổn ngang, lênh láng và nói nhá»:
-Bà liệu mà theo dõi chúng nó, kẻo chúng nó sẽ hà nh tội con Vacvara cho mà xem, chưa biết chừng...
-Thôi Ä‘i, đừng nghÄ© nhảm nữa! Cởi áo ra, Ä‘Æ°a đây tôi vá cho... Rồi bà tôi ôm lấy đầu ông tôi hôn và o trán. ông tôi trông tháºt bé nhá» bên cạnh bà tôi và cứ úp mặt và o vai bà tôi:
-Có lẽ phải chia thôi, bà nó ạ...
-Phải, phải chia Ä‘i, ông ạ! Hai ngÆ°á»i nói chuyện vá»›i nhau hồi lâu, lúc đầu còn thân máºt, sau ông tôi giáºm chân xuống sà n nhÆ° con gà trống trÆ°á»›c lúc chá»i nhau, giÆ¡ ngón tay ra dá»a bà tôi và thá»u thà o nói to:
-Tôi biết bà lắm, bà chiá»u chúng nó lắm! Thằng Miska của bà chỉ là đứa gian giảo, còn thằng Iaska thì là má»™t tên vô lại! Rồi chúng nó sẽ nốc đến hết nhẵn của cải của tôi cho mà xem, chúng sẽ Ä‘em phung phà hết. Ngồi trên mặt lò sưởi, tôi trở mình không khéo, là m rÆ¡i chiếc bà n là . Chiếc bà n là lăn ầm ầm trên báºc lò sưởi rồi rÆ¡i tõm và o thùng nÆ°á»›c rác. ông tôi nhảy lên báºc, kéo cổ tôi xuống, nhìn chằm chằm và o mặt tôi, dÆ°á»ng nhÆ° má»›i trông thấy tôi lần đầu.
-Ai đặt mà y ngồi lên lò sưởi? Mẹ mà y phải không?
-Cháu tự leo lên lấy.
-Nói láo.
-Không, cháu tá»± leo lên má»™t mình tháºt mà . Vì cháu sợ. ông tôi đẩy tôi sang bên và khẽ bá»›p và o trán tôi.
-Y hệt nhÆ° cái thằng bố mà y! Thôi, cút Ä‘i! Äược chuồn khá»i bếp, tôi mừng quýnh.
* * *
Tôi thấy rõ ông tôi thÆ°á»ng Ä‘Æ°a cặp mắt xanh thông minh và tinh nhanh theo dõi tôi, và tôi sợ ông tôi lắm. Tôi còn nhá»› là tôi luôn luôn muốn lẩn tránh cặp mắt nẩy lá»a đó. Tôi cảm thấy ông tôi là má»™t ngÆ°á»i Ä‘á»™c ác, nói vá»›i ai cÅ©ng bằng má»™t giá»ng giá»…u cợt, châm chá»c để gây sá»± và chá»c tức má»i ngÆ°á»i.
-Chao ôi, lÅ© chúng bay... y... y tháºt là !
-ông thÆ°á»ng la nhÆ° váºy; tiếng "y" kéo dà i của ông luôn gây cho tôi má»™t cảm giác buồn rầu hoặc sợ hãi. Và o giá» nghỉ, lúc uống trà buổi tối, khi ông tôi, các cáºu tôi và những ngÆ°á»i là m từ xưởng bÆ°á»›c và o bếp, vẻ mệt má»i, tay đầy xantan và cháy sém vì cupÆ¡rôx, tóc buá»™c băng vải, tất cả nom giống nhÆ° những bức tượng thánh Ä‘en sạm đặt ở góc bếp. Và o giá» phút hãi hùng đó, ông tôi thÆ°á»ng ngồi đối diện vá»›i tôi và chuyện trò vá»›i tôi nhiá»u hÆ¡n những đứa cháu khác, khiến chúng phải ghen tị. ông tôi dáng ngÆ°á»i cân đối, mảnh khảnh, tÆ° thế ung dung. Chiếc gi-lê bằng vải xa-tanh thêu đã cÅ© sá»n, áo sÆ¡-mi vải hoa thì nhà u nát và trên hai đầu gối quần lá»™ ra những miếng vá lá»›n. Tuy váºy trông ông tôi ăn mặc vẫn có vẻ sạch sẽ và chỉnh tá» hÆ¡n các cáºu tôi mặc vét-tông, sÆ¡-mi ngá»±c hồ cứng và quà ng khăn lụa.
Tôi đến được và i hôm thì ông tôi bắt tôi há»c cầu kinh. Tất cả những đứa trẻ khác ở trong nhà đá»u lá»›n tuổi hÆ¡n tôi và chúng đã há»c Ä‘á»c, há»c viết do má»™t thầy phụ lá»… của nhà thá» Äức Mẹ lên Trá»i dạy; qua cá»a sổ của ngôi nhà có thể nhìn thấy những nóc nhà thá» tròn và ng chói. Mợ Nataláa dạy tôi há»c. Mợ là má»™t ngÆ°á»i trầm lặng, sợ sệt, mặt trông rất trẻ con và có cặp mắt trong suốt khiến tôi có cảm tưởng rằng qua cặp mắt đó có thể nhìn thấy tất cả những gì ở phÃa sau mợ. Tôi thÃch nhìn và o mắt mợ tháºt lâu, không chá»›p. Mợ lim dim mắt, quay đầu tứ phÃa và khe khẽ năn nỉ tôi, giá»ng gần nhÆ° thì thầm:
-Nà o, cháu nói Ä‘i: "Lạy Cha chúng tôi ở trên trá»i..." Và nếu tôi có há»i "Iakô jê là cái gì?" thì mợ sợ hãi nhìn xung quanh khuyên tôi:
-Cháu đừng há»i, nhÆ° thế không tốt! Cháu chỉ việc nói theo mợ: "Lạy Cha chúng tôi..." Nghe không? Tôi băn khoăn: tại sao há»i lại không tốt? Tiếng "Iakô jê" nhÆ° có nghÄ©a gì bà ẩn, và tôi cố tình tìm má»i cách xuyên tạc Ä‘i:
-"Iakôp jê", "Ia vÆ¡ kôjê"... NhÆ°ng mợ tôi cứ kiên nhẫn chữa lại. Mặt mợ nhợt nhạt nhÆ° sắp tan ra thà nh nÆ°á»›c, giá»ng nói luôn luôn đứt quãng:
-Äừng, cháu chỉ việc nói: "Iakô jê" thôi... NhÆ°ng bản thân mợ và cả những lá»i nói Ä‘á»u không tá»± nhiên. Äiá»u đó khiến tôi bá»±c mình và là m cho tôi không thể nà o thuá»™c được bà i kinh. Má»™t hôm ông tôi há»i:
-Thế nà o, Aliôska, hôm nay mà y là m gì? Lại đi chơi rồi! Cứ nhìn thấy cái bướu trên trán mà y là đủ biết. Chơi mà bươu đầu bươu trán lên như thế thì không phải là khôn đâu! Thế còn bà i kinh "Lạy Cha" đã thuộc chưa? Mợ tôi đáp khẽ:
-Nó tối dạ lắm. ông tôi cÆ°á»i khẩy, cặp lông mà y mà u hung khẽ rÆ°á»›n lên:
-Nếu váºy thì phải nện cho nó má»™t tráºn! Và ông lại há»i tôi:
-Bố mà y đã nện cho mà y bao giỠchưa? Không hiểu ông tôi nói gì, tôi lặng im. Mẹ tôi nói:
-Không, Macxim không đánh nó bao giá», còn cấm cả con nữa.
-Sao váºy?
-Bố nó bảo không thể dạy bằng roi vá»t được.
-Rõ đồ ngốc, khốn khổ mồ ma cái thằng Macxim ấy. Lạy Chúa tha thứ cho con!
-ông tôi nói rà nh rá»t, giá»ng giáºn dữ.
Những lá»i nói đó là m tôi bá»±c mình. ông tôi nháºn ra Ä‘iá»u đó.
-Mà y là m gì mà bÄ©u môi bÄ©u má» thế? Tháºt là thằng... Rồi, vuốt mái tóc hung bạc trên đầu, ông tôi nói thêm:
-Äược, đến thứ bảy nà y tao sẽ tẩn cho thằng Xasa má»™t mẻ vá» chuyện chiếc đê cho mà xem!
-Tẩn là thế nà o?
-Tôi há»i. Tất cả má»i ngÆ°á»i cÆ°á»i phá lên, ông tôi nói:
-Äược, rồi khắc biết... Tôi nấp và o má»™t chá»— và tưởng tượng: "tẩn" tức là thêu viá»n những áo dà i ngÆ°á»i ta Ä‘Æ°a nhuá»™m, còn "nện" và "đánh" thì chỉ là má»™t, có lẽ thế. NgÆ°á»i ta thÆ°á»ng đánh ngá»±a, đánh chó, đánh mèo. ở Axtrakhan bá»n cảnh sát đánh ngÆ°á»i Ba-tÆ°, cảnh đó tôi đã thấy. NhÆ°ng tôi chÆ°a thấy ngÆ°á»i ta đánh trẻ con nhÆ° váºy bao giá», và ở đây tuy các cáºu tôi cÅ©ng có khi cốc và o trán, khi thì bợp và o gáy lÅ© em há» tôi, nhÆ°ng lÅ© trẻ đối vá»›i việc đó có vẻ xem thÆ°á»ng. Bị đánh, chúng chỉ xoa qua loa chá»— Ä‘au rồi thôi. Nhiá»u lần tôi há»i chúng:
-Có Ä‘au không? Và bao giá» chúng cÅ©ng trả lá»i má»™t cách can đảm:
-Không, chẳng Ä‘au gì cả! Câu chuyện lôi thôi vá» chiếc đê tôi có được biết. Chiá»u chiá»u, khoảng từ lúc uống trà cho đến bữa ăn tối, các cáºu tôi và bác thợ cả thÆ°á»ng can những mảnh vải nhuá»™m lại vá»›i nhau thà nh má»™t "tấm" và gắn và o đó những cái nhãn bằng bìa. Äể đùa bác Grigôri mắt đã gần mù, cáºu Mikhain sai má»™t đứa cháu lên chÃn tuổi lấy chiếc đê của bác Grigôri hÆ¡ lên ngá»n nến. Thằng Xasa lấy chiếc kẹp vẫn dùng để gạt tà n nến cặp chiếc đê, hÆ¡ tháºt nóng, rồi lừa đặt xuống phÃa dÆ°á»›i tay bác Grigôri, và nấp đằng sau lò sưởi. Vừa lúc đó, ông tôi Ä‘i và o, ngồi xuống là m việc và đút ngay ngón tay và o chiếc đê nóng bá»ng. Tôi còn nhá»›, khi tôi nghe tiếng ồn à o chạy và o bếp thì ông tôi Ä‘ang giÆ¡ những ngón tay bị bá»ng lên nắm lấy tai, nhảy choi choi và la lá»›n:
-Äứa nà o nghịch thế nà y? Äồ dã man! Cáºu Mikhain cúi xuống bà n, lấy ngón tay búng chiếc đê thổi cho nguá»™i. Bác thợ cả vẫn Ä‘iá»m nhiên ngồi khâu, những hình bóng nhảy nhót trên chiếc đầu hói lá»›n của bác. Cáºu Iakôp chạy và o, nấp sau góc lò sưởi và cÆ°á»i khúc khÃch. Bà tôi thì Ä‘ang xát khoai sống bằng má»™t chiếc bà n xát.
-Thằng Xaska Iakôvôp nghịch đấy!- Cáºu Mikhain bá»—ng nhiên nói.
-Nói láo!
-Cáºu Iakôp từ phÃa sau lò sưởi nhảy ra, la lên. Trong má»™t góc bếp, thằng con cáºu Iakôp vừa khóc mếu vừa kêu:
-Không phải đâu bố ạ! ChÃnh bác ấy xui con đấy! Bao ngón tay dùng khi khâu vá.
Hai cáºu tôi bắt đầu cãi nhau. Còn ông tôi thì bá»—ng nguôi ngay. ông tôi lấy bá»™t khoai đắp và o ngón tay rồi im lặng bÆ°á»›c ra, kéo theo cả tôi ra ngoà i. Tất cả má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u nói rằng cáºu Mikhain có lá»—i. Cho nên đến lúc uống trà tôi há»i xem cáºu ấy có bị "tẩn" và bị "nện" không?
-Äáng lắm.
-ông tôi vừa cà u nhà u vừa liếc nhìn tôi. Cáºu Mikhain đấm tay xuống mặt bà n, thét mẹ tôi:
-Chị Vacvara, có bảo thằng chó con ấy câm Ä‘i không! Tôi thì vặn cổ nó Ä‘i bây giá»! Mẹ tôi nói:
-Cứ thỠđụng và o nó mà xem... Thế là tất cả má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u im lặng. Mẹ tôi có lối nói cá»™c lốc, những lá»i nói ấy nhÆ° có sức mạnh đánh lui địch thủ, và là m cho há» phải hạ mình. Tôi thấy rõ là tất cả má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u sợ mẹ tôi. Ngay cả ông tôi cÅ©ng nói vá»›i mẹ tôi nhẹ nhà ng, không giống nhÆ° nói vá»›i những ngÆ°á»i khác. Thấy váºy tôi rất thÃch thú, và thÆ°á»ng khoe vá»›i lÅ© em há» vá»›i vẻ tá»± hà o:
-Mẹ tớ mạnh nhất! Chúng cũng chẳng phản đối. Nhưng rồi câu chuyện xảy ra hôm thứ bảy sau đã là m lay chuyển lòng tin của tôi đối với mẹ tôi.
* * *
TrÆ°á»›c hôm thứ bảy, tôi cÅ©ng phạm phải má»™t lá»—i nặng. Tôi rất thÃch xem ngÆ°á»i lá»›n là m thay đổi mà u vải, tháºt là tà i tình: chẳng hạn ngÆ°á»i ta lấy vải và ng nhúng và o nÆ°á»›c mà u Ä‘en, thế là vải hóa thà nh mà u xanh thẫm, "mà u chà m"; cho mà u xám và o nÆ°á»›c mà u gạch thì trở thà nh Ä‘o Ä‘á», mà u "boócđô". Tháºt là dá»… dà ng, nhÆ°ng khó hiểu. Tôi cÅ©ng muốn tá»± mình nhuá»™m má»™t váºt gì, tôi liá»n nói chuyện đó vá»›i thằng Xasa Iakôvôp. Nó là má»™t thằng bé rất đứng đắn, muốn được ngÆ°á»i lá»›n không coi thÆ°á»ng, đối vá»›i ai cÅ©ng dịu dà ng, sẵn sà ng giúp đỡ tất cả má»i ngÆ°á»i trong má»i trÆ°á»ng hợp. NgÆ°á»i lá»›n khen nó dá»… bảo, thông minh, nhÆ°ng ông tôi thÆ°á»ng lÆ°á»m nó và nói:
-Äồ nịnh hót! Thằng Xasa Iakôvôp ngÆ°á»i gầy khẳng, Ä‘en thui, hai mắt lồi nhÆ° hai mắt tôm. Nó thÆ°á»ng nói vá»™i vã, là nhÃ, hay nuốt tiếng và lúc nà o cÅ©ng lấm lét nhìn quanh nhÆ° định chạy trốn Ä‘i đâu. Hai con ngÆ°Æ¡i mà u nâu sẫm của nó thÆ°á»ng không Ä‘á»™ng Ä‘áºy, nhÆ°ng má»—i khi nó bị kÃch Ä‘á»™ng lại rung lên cùng vá»›i lòng trắng. Tôi không Æ°a nó. Tôi thÃch thằng Xasa Mikhailôp hÆ¡n. Nó là má»™t thằng bé chẳng có gì đáng để ý, thầm lặng, cháºm chạp, có cặp mắt buồn và nụ cÆ°á»i hiá»n là nh, rất giống ngÆ°á»i mẹ dịu dà ng của nó. Bá»™ răng nó không được đẹp, chìa cả ra ngoà i miệng và ở hà m trên lại má»c thà nh hai hà ng. Bá»™ răng nà y là m nó báºn tâm lắm; lúc nà o nó cÅ©ng cho tay và o mồm lay những chiếc răng má»c ở hà ng sau để định nhổ Ä‘i và ai muốn sá» và o hà m răng của nó cÅ©ng được. Ngoà i ra, tôi không thấy nó có cái gì hay hÆ¡n. Trong nhà cháºt nÃch ngÆ°á»i nhÆ°ng nó sống lẻ loi. Nó thÃch ngồi trong những xó tranh tối tranh sáng, và buổi chiá»u thì ngồi bên cá»a sổ. Tháºt thú vị khi cùng ngồi vá»›i nó im lặng bên cá»a sổ, và cứ ngồi sát bên nhau im lặng nhÆ° thế hà ng tiếng đồng hồ, nhìn những con quạ Ä‘en bay lượn trên bầu trá»i đỠối trong buổi hoà ng hôn, quanh những chiếc tháp tròn và ng rá»±c của ngôi nhà thá» Äức Mẹ lên Trá»i. Chúng bay tÃt lên cao, rồi lao vút xuống. Và bá»—ng nhÆ° má»™t tấm lÆ°á»›i Ä‘en, chúng phủ kÃn bầu trá»i Ä‘ang tắt, rồi chúng biến Ä‘i đâu mất, để lại sau chúng má»™t khoảng không trống rá»—ng. Nhìn cảnh tượng đó ngÆ°á»i ta không muốn nói gì nữa, và má»™t ná»—i buồn man mác xâm chiếm lấy tâm hồn.
Thằng Xasa, con cáºu Iakôp, thì chuyện gì cÅ©ng có thể nói thao thao bất tuyệt, và chững chạc nhÆ° ngÆ°á»i lá»›n. Biết tôi muốn há»c nhuá»™m, nó khuyên tôi và o trong tủ lấy ra chiếc khăn trải bà n mà u trắng tinh vẫn dùng trong những ngà y lá»… và đem nhuá»™m thà nh mà u xanh.
-Mà u trắng là dễ nhuộm nhất, tớ biết!
-Nó nói giá»ng rất nghiêm trang. Tôi lôi ra chiếc khăn trải bà n lá»›n và chạy ra sân. NhÆ°ng khi tôi vừa nhúng má»™t đầu khăn và o thùng nÆ°á»›c "chà m" thì anh TxÆ°ganôc bá»—ng từ đâu lao tá»›i. Anh giáºt lấy chiếc khăn, rồi dùng hai bà n tay to lá»›n vắt nÆ°á»›c và thét thằng em há» tôi Ä‘ang nấp ở phòng ngoà i để theo dõi việc là m của tôi:
-Gá»i bà ra mau lên! Rồi anh lắc cái đầu tóc Ä‘en bù xù nhÆ° cáo trÆ°á»›c Ä‘iá»m chẳng là nh, và bảo tôi:
-Hừ, chuyến nà y thế nà o mà y cÅ©ng bị má»™t tráºn đòn nên thân! Bà tôi chạy tá»›i, vừa rên rỉ và khóc lóc, vừa chá»i tôi bằng những câu nghe đến buồn cÆ°á»i:
-ôi, thằng trá»i đánh thánh váºt kia, sao quỉ thần không Ä‘em mà quáºt chết mà y Ä‘i! Rồi bà tôi nói vá»›i anh TxÆ°ganôc:
-Nà y, Vanáa, đừng nói gì vá»›i ông nhé! Tao sẽ giấu kÃn chuyện nà y, may ra có thể thoát được... Anh Vanka chùi hai tay Æ°á»›t và o chiếc tạp-dá» nhem nhuốc, nói vá»›i vẻ lo lắng:
-Cái đó thì việc gì đến con? Con không nói đâu, song coi chừng thằng Xasa nó mách đấy!
-Tao sẽ cho nó hai kôpêch,
-bà tôi nói và dẫn tôi và o trong nhà . Äến thứ bảy, trÆ°á»›c giá» cầu nguyện, có ngÆ°á»i dẫn tôi và o bếp. Trong bếp tối om om và im lặng. Tôi còn nhá»› cá»a và o phòng ngoà i và các phòng lúc đó Ä‘á»u đóng chặt, và bên ngoà i cá»a sổ là ánh sáng u ám của má»™t buổi chiá»u thu, tiếng mÆ°a rÆ¡i tà tách và o cá»a kÃnh. TrÆ°á»›c cá»a lò sưởi Ä‘en kịt, anh TxÆ°ganôc Ä‘ang ngồi trên má»™t chiếc ghế dà i lá»›n. Trông anh giáºn dữ, Tức Ivan, cách gá»i tắt, Ivan là tên. TxÆ°ganốc là biệt hiệu. Tức Ivan, cách gá»i tắt thân máºt. khác hẳn ngà y thÆ°á»ng. ông tôi đứng trong góc cạnh má»™t thùng gá»—, chá»n ở trong thùng ra những chiếc roi dà i, lấy tay Ä‘o từng chiếc rồi xếp lại vá»›i nhau và quất vun vút và o không khÃ. Bà tôi đứng ở má»™t chá»— tối hÃt thuốc rÃt lên và cà u nhà u:
-SÆ°á»›ng lắm đấy... đồ tà n bạo!... Thằng Xasa Iakôvôp ngồi trên chiếc ghế ở giữa bếp hai tay dụi mắt, nói giá»ng kéo dà i nghe rất lạ, giống nhÆ° má»™t ông lão hà nh khất:
-Xin ông hãy vì Chúa mà tha cho cháu. Äằng sau chiếc ghế, hai đứa con cáºu Mikhain, má»™t trai má»™t gái, đứng tá»±a vai và o nhau, im thin thÃt nhÆ° những khúc gá»—.
-Tao quáºt xong rồi tao tha,
-ông tôi nói, tay vuốt một chiếc roi dà i và ướt,
-nà o, tụt quần ra!... ông tôi nói rất thản nhiên. Và cả tiếng nói của ông, của tiếng thằng bé giãy giụa trên chiếc ghế ken két, cả tiếng giáºm chân của bà tôi
-tất cả Ä‘á»u không thể nà o là m khuấy Ä‘á»™ng được cái không khà trầm lặng Ä‘ang bao trùm lên căn bếp nhá nhem tối, dÆ°á»›i chiếc mái thấp lè tè đầy bồ hóng. Thằng Xasa đứng lên, cởi quần, tụt xuống đến đầu gối và hai tay giữ quần, nó cúi lom khom, láºp cáºp bÆ°á»›c đến chiếc ghế dà i. Nhìn nó tháºt là thÆ°Æ¡ng tâm, hai chân tôi cÅ©ng run lên. Tệ hÆ¡n nữa là khi thấy nó ngoan ngoãn nằm úp mặt xuống chiếc ghế dà i, còn anh Vanka thì lấy má»™t chiếc khăn lá»›n trói nó và o ghế qua nách và cổ. Anh cúi xuống và dùng hai cánh tay Ä‘en thui giữ chặt lấy cổ chân nó.
-Lêcxây,
-ông tôi gá»i,
-lại gần đây!... Kìa, có nghe tao nói gì không?... Äây, hãy trông tao quáºt nó đây nà y... Má»™t! ông vung tay lên không cao và vụt chiếc roi và o tấm thân trần truồng. Xasa kêu thét lên.
-Nói láo,
-ông tôi nói,
-có Ä‘au đâu! Cái nà y má»›i Ä‘au hÆ¡n nà y! ông tôi đánh đến ná»—i da giá»™p ngay lên, trên lÆ°ng hằn những vệt Ä‘á». Thằng em há» tôi rú lên má»™t tiếng dà i.
-Không dễ chịu à ?
-ông tôi há»i, tay vẫn Ä‘á»u đặn Ä‘Æ°a lên Ä‘Æ°a xuống.
-Không thÃch hả? Roi nà y là vá» tá»™i chiếc đê nà y! Má»—i khi ông tôi vung tay lên, tất cả má»i thứ trong ngá»±c tôi Ä‘á»u dâng lên theo, và khi cánh tay hạ xuống thì dÆ°á»ng nhÆ° cả ngÆ°á»i tôi cÅ©ng rÆ¡i xuống. Xasa rÃt lên the thé, nghe tháºt khó chịu:
-Cháu chừa rồi... ì... ì... Cháu chẳng mách chuyện chiếc khăn bà n là gì... Cháu đã mách... ông tôi nói giá»ng bình thản nhÆ° Ä‘á»c Thánh thi:
-Tố cáo không phải là đã hết tá»™i! Äứa tố cáo phải được ăn đòn trÆ°á»›c tiên. Nà y đây, vá» chiếc khăn bà n! Tức Alêcxây.
Bà tôi lao vá» phÃa tôi, nắm lấy tay tôi và thét lên:
-Tôi không Ä‘Æ°a thằng Lêcxây cho ông đâu! Không Ä‘Æ°a đâu! Äồ quá»· sứ! Bà lấy chân đạp và o cá»a và gá»i:
-Varáa, Vacvara!... ông tôi bổ nhà o vá» phÃa bà tôi, đẩy bà tôi ngã, giằng lấy tôi và đem lại chiếc ghế dà i. Tôi giãy giụa trong tay ông tôi, giáºt bá»™ râu mà u hung và cắn và o ngón tay ông. ông tôi kêu thét lên, ghì chặt lấy tôi và cuối cùng ném tôi xuống chiếc ghế dà i, là m tôi sây sát cả mặt mÅ©i. Tôi còn nhá»› tiếng thét man rợ của ông tôi.
-Trói nó lại! Tao sẽ giết nó! Tôi còn nhá»› bá»™ mặt trắng bệch và cặp mắt mở to của mẹ tôi. Mẹ tôi vừa chạy dá»c theo chiếc ghế vừa thở hổn hển:
-Äừng, bố Æ¡i! ... Trả nó cho con...
* * *
ông tôi đánh cho đến khi tôi ngất Ä‘i. Mấy ngà y liá»n tôi ốm, phải nằm sấp trên má»™t chiếc giÆ°á»ng rá»™ng nóng bức, trong má»™t căn phòng nhá» chỉ có má»™t cá»a sổ vá»›i má»™t ngá»n đèn Ä‘á» tù mù suốt ngà y đêm ở góc phòng, trÆ°á»›c mặt chiếc tủ có bà y rất nhiá»u tượng thánh. Những ngà y Ä‘au ốm là những ngà y đáng ghi nhá»› của Ä‘á»i tôi. Trong những ngà y đó chắc tôi đã lá»›n lên rất nhiá»u và cảm thấy nhÆ° có cái gì khác thÆ°á»ng. Từ đó trở Ä‘i, tôi đâm ra quan tâm lo lắng đối vá»›i má»i ngÆ°á»i; và hệt nhÆ° ngÆ°á»i ta đã lá»™t mất lá»›p da ở trái tim tôi Ä‘i nên nó trở nên hết sức nhạY bén đối vá»›i má»i ná»—i Ä‘au Ä‘á»›n và sỉ nhục, dù là tôi hay ngÆ°á»i khác phải chịu. TrÆ°á»›c hết, cuá»™c cãi nhau giữa bà tôi và mẹ tôi đã là m cho tôi hết sức ngạc nhiên: trong căn phòng cháºt hẹp, bà tôi, ngÆ°á»i to lá»›n và váºn đồ Ä‘en, tiến vá» phÃa mẹ tôi, dồn mẹ tôi và o góc phòng, chá»— để các tượng thánh, và rÃt lên:
-Sao mà y không lại mà giằng nó ra, hả?
-Con sợ.
-ôi, mà y khá»e nhÆ° vâm mà còn sợ! Tháºt xấu hổ, Vacvara! Tao già thế nà y mà tao không sợ! Tháºt xấu hổ!...
-Äể cho con yên mẹ Æ¡i, con Ä‘au lòng lắm...
-Không, mà y không yêu nó, mà y không thÆ°Æ¡ng thằng bé mồ côi! Mẹ tôi nói lá»›n, giá»ng mệt nhá»c:
-ChÃnh tôi cÅ©ng nhÆ° má»™t đứa mồ côi suốt Ä‘á»i! Rồi cả hai ngÆ°á»i ngồi trên chiếc hòm ở góc phòng khóc rất lâu. Mẹ tôi nói:
-Nếu không có thằng Alêcxây thì tôi đã Ä‘i khá»i nÆ¡i nà y rồi! Tôi không thể sống trong cái địa ngục nà y được nữa, không thể sống được, mẹ Æ¡i! Không còn hÆ¡i sức nữa...
-Con là dòng máu của mẹ, trái tim của mẹ!
-Bà tôi thì thà o nói. Tôi hiểu ra mẹ tôi không phải là kẻ mạnh, mẹ tôi cÅ©ng sợ ông tôi nhÆ° má»i ngÆ°á»i. Tôi đã cản trở mẹ tôi Ä‘i khá»i cái nhà nà y, nÆ¡i mẹ tôi không thể sống nổi. Äiá»u đó tháºt đáng buồn. Ãt lâu sau mẹ tôi biến khá»i nhà tháºt, không hiểu là đi đâu, thăm ai. Má»™t hôm ông tôi bá»—ng xuất hiện, hệt nhÆ° từ trần nhà rÆ¡i xuống. ông tôi ngồi xuống giÆ°á»ng, Ä‘Æ°a bà n tay lạnh nhÆ° băng sá» và o đầu tôi:
-Chà o cáºu cả... Cháu trả lá»i Ä‘i, đừng giáºn ông!... thế nà o?
Tôi chỉ muốn đá cho ông tôi má»™t cái, nhÆ°ng tôi Ä‘au không cá»±a quáºy được. Tóc ông tôi trông cà ng Ä‘á» hÆ¡n má»i khi, đầu luôn luôn lắc lÆ°, hai con mắt long lanh nhÆ° Ä‘ang tìm kiếm váºt gì trên tÆ°á»ng. ông tôi lấy trong túi ra má»™t chiếc bánh bÃch qui hình con dê, hai chiếc kẹo bá»c Ä‘Æ°á»ng hình chiếc kèn, má»™t quả táo và má»™t chùm nho khô mà u xanh rồi đặt tất cả lên trên gối, ngay trÆ°á»›c mặt tôi.
-Cháu thấy không, ông Ä‘em quà cho cháu đấy! ông tôi cúi xuống và hôn và o trán tôi. Sau đó ông tôi bắt đầu vừa nói vừa khe khẽ xoa đầu tôi vá»›i bà n tay bé nhá», cứng quèo và và ng khè, nhất là những móng tay cong nhÆ° móng chim.
-Hôm trÆ°á»›c ông đánh cháu Ä‘au quá phải không? ông nóng quá! Tại cháu cà o và cắn ông nên ông giáºn. NhÆ°ng không sao, cháu có bị đòn quá mức thì rồi đâu cÅ©ng và o đấy cả! Cháu phải biết, má»—i khi ngÆ°á»i thân thÃch đánh cháu thì đó không phải là điá»u sỉ nhục, mà là má»™t bà i há»c! Không nên để cho ngÆ°á»i ngoà i đánh mình, nhÆ°ng đối vá»›i ngÆ°á»i trong nhà thì chẳng sao. Cháu tưởng trÆ°á»›c kia ông không bị đánh Æ°? Aliôsa, ông bị đánh đến ná»—i ngay cả trong giấc mÆ¡ khủng khiếp cháu cÅ©ng không thấy được. ông bị sỉ nhục đến ná»—i giá Chúa trông thấy chắc Chúa cÅ©ng phải khóc! Kết quả là thế nà o? Từ má»™t đứa trẻ mồ côi, con má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà nghèo, ông đã có địa vị nhÆ° bây giá». ông đứng đầu má»™t phÆ°á»ng nhuá»™m, ông Ä‘iá»u khiển má»i ngÆ°á»i. Vá»›i thân hình gầy và cân đối nằm xuống bên cạnh tôi, ông tôi bắt đầu kể vá» những ngà y thÆ¡ ấu của mình bằng những lá»i lẽ rắn rá»i và mạnh mẽ, lá»i ná» nối tiếp lá»i kia má»™t cách dá»… dà ng và khéo léo. Hai con mắt xanh của ông tôi rá»±c sáng lên. ông tôi vui vẻ vò rối bù má»› tóc và ng óng, rồi cất giá»ng the thé nhÆ° quát và o mặt tôi:
-Cháu đến đây bằng tà u thủy phải không? HÆ¡i nÆ°á»›c Ä‘Æ°a cháu đến đấy! Còn ông, khi còn trẻ, chÃnh ông đã phải dùng sức kéo các sà -lan Ä‘i ngược sông Vonga. Sà -lan thì ở dÆ°á»›i nÆ°á»›c, ông thì Ä‘i trên bá». ông Ä‘i chân đất trên đá nhá»n, trên những chá»— đất sụt, và cứ Ä‘i nhÆ° thế suốt từ lúc mặt trá»i má»c cho đến tối mịt. Nắng xiên và o gáy, đầu nóng bá»ng nhÆ° than, ngÆ°á»i cúi gáºp thà nh ba khúc, xÆ°Æ¡ng kêu răng rắc... Váºy mà vẫn phải Ä‘i, đến Ä‘Æ°á»ng Ä‘i cÅ©ng không trông thấy, hai mắt nhòa lệ và mồ hôi, lòng Ä‘au Ä‘á»›n ê chá»...
ôi chà , Aliôsa, cháu cứ im ông kể cho mà nghe! Cứ thế Ä‘i, Ä‘i mãi, cho đến lúc tuá»™t khá»i dây, ngã giúi xuống đất. ấy thế nhÆ°ng lại mừng, bởi vì tất cả sức lá»±c đã cạn rồi: miá»…n sao được nghỉ ngÆ¡i, hay chết quách! Äó, ngÆ°á»i ta đã sống dÆ°á»›i mắt Chúa Giêsu nhân từ nhÆ° thế đó!... Äã ba lần ông đếm bÆ°á»›c trên dòng sông Cái Vonga: từ Ximbiêc đến RÆ°binxkÆ¡, từ Xaratôp đến đây và từ Axtrakhan đến há»™i chợ Makariep. Hà ng bao nhiêu nghìn dặm Ä‘Æ°á»ng! Cho đến năm thứ tÆ° thì ông trở thà nh phu trưởng của anh em phu kéo thuyá»n, vì ông đã cho lão chủ biết được tà i của ông!... ông tôi nói, và bá»—ng vụt lá»›n lên trÆ°á»›c mắt tôi nhÆ° má»™t đám mây, từ má»™t ông già bé nhá» và quắt queo biến thà nh má»™t ngÆ°á»i có sức mạnh phi thÆ°á»ng, má»™t mình kéo cả má»™t chiếc sà -lan khổng lồ Ä‘i ngược dòng sông... Thỉnh thoảng ông tôi lại nhảy từ trên giÆ°á»ng xuống đất và vung tay là m Ä‘iệu bá»™ cho tôi thấy những ngÆ°á»i kéo thuyá»n Ä‘i nhÆ° thế nà o, tát nÆ°á»›c ở trên thuyá»n ra sao. ông tôi hát giá»ng trầm những bà i gì đó, xong lại nhảy lên giÆ°á»ng, nhanh nhẹn nhÆ° má»™t thanh niên, trông tháºt kỳ lạ. Rồi ông lại nói, giá»ng cà ng say sÆ°a hÆ¡n:
-NhÆ°ng Aliôsa ạ, những lúc nghỉ, và o những buổi chiá»u hè ở Jiguli, dÆ°á»›i chân ngá»n đồi xanh rì có khi bá»n ông đốt lá»a lên rồi nấu cháo. Và khi má»™t ngÆ°á»i kéo thuyá»n đáng thÆ°Æ¡ng cất tiếng hát má»™t bà i hát thoát ra từ đáy lòng thì láºp tức cả Ä‘oà n phu ầm ầm cất giá»ng hòa theo. NgÆ°á»i nhÆ° sởn gai ốc lên, và sông Vonga dÆ°á»ng nhÆ° lại cà ng chảy xiết. Nó lồng lá»™n nhÆ° con ngá»±a bất kham, nhÆ° muốn cất mình lên táºn mây xanh! Lúc đó má»i ná»—i Ä‘au khổ Ä‘á»u tiêu tan nhÆ° là n bụi trÆ°á»›c gió. Má»i ngÆ°á»i hát đến ná»—i có khi để cháo trà o cả ra ngoà i; khi ấy cần phải nện cho anh chà ng đầu bếp má»™t muôi và o trán: "ChÆ¡i nhÆ°ng chá»› bá» lÆ¡i công việc!" Äã mấy lần có ngÆ°á»i ngó và o cá»a gá»i ông tôi, nhÆ°ng tôi van nà i:
-ông đừng Ä‘i ông ạ! ông tôi mỉm cÆ°á»i và giÆ¡ tay Ä‘uổi má»i ngÆ°á»i:
-Äợi tà đã... ông tôi kể chuyện mãi cho đến táºn chiá»u tối. Và khi Ä‘i ra còn âu yếm từ biệt tôi. Tôi biết ông tôi không phải là ngÆ°á»i dữ tợn và đáng sợ. Tôi ứa nÆ°á»›c mắt khi nhá»› lại rằng chÃnh ông tôi đã đánh tôi tà n nhẫn nhÆ° váºy. Tuy nhiên tôi vẫn không thể nà o quên được chuyện đó. Việc ông tôi đến thăm đã mở rá»™ng cá»a cho tất cả má»i ngÆ°á»i, và từ sáng đến tối luôn luôn có ngÆ°á»i ngồi bên giÆ°á»ng tôi, cố tìm má»i cách là m cho tôi khuây khá»a. Tôi còn nhá»› Ä‘iá»u đó không phải lúc nà o cÅ©ng vui vẻ và thú vị. Bà tôi thÆ°á»ng đến vá»›i tôi hÆ¡n Những tên cÅ© của thà nh phố Ulianôp và Tsecbakôp trên sông Vonga. Những ngá»n núi rất đẹp ở khúc giữa sông Vonga. cả và cùng ngủ vá»›i tôi má»™t giÆ°á»ng nữa. NhÆ°ng trong những ngà y đó, ngÆ°á»i đã để lại cho tôi ấn tượng tÆ°Æ¡i sáng nhất là anh TxÆ°ganôc. Vai anh vuông, ngá»±c nở, đầu rất to vá»›i bá»™ tóc xoăn tÃt. Anh đến và o lúc chiá»u tối và ăn váºn nhÆ° ngà y há»™i: áo lụa và ng, quần nhung bông và đi đôi ủng gáºp nếp kêu ken két. Tóc anh bóng láng, cặp mắt lấp lánh dÆ°á»›i đôi lông mà y ráºm, hà m răng trắng ẩn dÆ°á»›i bá»™ ria mép Ä‘en má»›i má»c. Chiếc áo và ng rá»±c phản chiếu ánh lá»a Ä‘á» của ngá»n đèn thá» không bao giá» tắt
-Nà y em, trông đây nà y,
-anh nói và vén tay áo lên, chìa cho tôi xem cánh tay trần đầy những vết đỠđến táºn khuá»·u.
-Em xem nó sÆ°ng thế đấy! Mấy hôm ná» còn tệ hÆ¡n nữa, hôm nay đã bắt đầu bá»›t nhiá»u rồi! Em có biết không, thấy ông nổi giáºn và bắt đầu đánh em, anh liá»n giÆ¡ ngay cánh tay nà y ra đỡ. Anh định chá» khi nà o roi gẫy, ông Ä‘i lấy chiếc khác thì bà hoặc mẹ sẽ bế em chạy Ä‘i! NhÆ°ng chiếc roi lại không gẫy, vì ngâm nÆ°á»›c nên dẻo quá! NhÆ°ng dù sao em cÅ©ng đỡ bị đòn có phải không? Äấy em xem, anh cÅ©ng láu cá đấy chứ... Anh cÆ°á»i vẻ âu yếm, dịu dà ng và lại ngắm nghÃa cánh tay sÆ°ng phồng, rồi vừa cÆ°á»i vừa nói:
-Anh thÆ°Æ¡ng em quá, đến ná»—i cổ há»ng anh cứ nghẹn lại. Tá»™i nghiệp! Thế mà ông cứ vụt mãi... Anh thở phì phì nhÆ° ngá»±a và lắc đầu, rồi anh bắt đầu nói chuyện vỠông tôi. Trong chốc lát anh đã trở nên gần gÅ©i đối vá»›i tôi và giản dị nhÆ° má»™t đứa trẻ. Tôi bảo anh rằng tôi yêu anh lắm. Anh trả lá»i tháºt chất phác khó mà quên được:
-Anh cÅ©ng yêu em lắm, chÃnh vì yêu em nên anh má»›i chịu Ä‘au thay cho em! Äứa khác thì đừng hòng, mặc xác chúng nó... Sau đó anh bắt đầu khuyên bảo tôi, anh nói khẽ, thỉnh thoảng lại nhìn ra cá»a:
-Lần sau nếu em có bị đánh thì phải cẩn tháºn đấy, đừng có co rúm ngÆ°á»i lại hiểu không? Co dúm nhÆ° thế sẽ Ä‘au gấp đôi; em cứ thả ngÆ°á»i cho thoải mái, sao cho ngÆ°á»i tháºt má»m, má»m nhÅ©n ra ấy! Và đừng có nhịn thở, cứ thở tháºt mạnh và kêu tÆ°á»›ng lên, nhá»› đấy! NhÆ° thế rất tốt. Tôi há»i:
-Thế ra còn bị đánh nữa à ?
-Chứ sao?
-Anh Txưganôc nói vẻ thản nhiên.
-Tất nhiên, còn bị đánh nữa chứ! Rồi xem, em sẽ bị đánh luôn đấy...
-Vì sao?
-ông mà đã muốn kiếm cớ thì... Và anh lại lo lắng khuyên tôi:
-Nếu ông đánh từ trên cao, chỉ quất roi từ trên xuống thôi thì em cứ việc nằm yên, ngÆ°á»i tháºt má»m; còn nếu ông đánh giáºt
-quất xuống rồi lại giáºt vỠđể rứt thịt ra
-thì em phải rÆ°á»›n ngÆ°á»i theo chiá»u chiếc roi, hiểu không? NhÆ° thế đỡ Ä‘au hÆ¡n! Anh nháy má»™t bên mắt Ä‘en láy rồi nói:
-Vá» mặt nà y anh còn giá»i hÆ¡n cả cảnh sát đấy! Da của anh có lẽ Ä‘em khâu được bao tay em ạ! Tôi ngắm nét mặt vui tÆ°Æ¡i của anh và nhá»› lại những chuyện cổ tÃch mà bà tôi đã kể vá» Hoà ng tá» Ivan và chà ng ngốc Ivanuska.
Last edited by quykiemtu; 07-01-2009 at 02:14 PM.
|
25-05-2008, 09:27 AM
|
Guest
|
|
Bà i gởi: n/a
Thá»i gian online: 0 giây
|
|
ChÆ°Æ¡ng 3
ốm dáºy, tôi thấy rõ anh TxÆ°ganôc giữ má»™t địa vị đặc biệt trong nhà . ông tôi không mắng anh luôn miệng và bá»±c tức nhÆ° đối vá»›i các cáºu tôi. Khi vắng mặt anh, ông tôi lim dim và gáºt gù nói vá» anh:
-Thằng Ivanka rất khéo tay! Chúng bay cứ nhá»› lá»i tao nói: lá»›n lên nó sẽ khá cho xem! Các cáºu tôi cÅ©ng đối xá» vá»›i anh TxÆ°ganôc rất trìu mến, thân máºt và không khi nà o đùa cợt trêu anh nhÆ° đối vá»›i bác thợ cả Grigôri mà hầu nhÆ° chiá»u nà o há» cÅ©ng kiếm má»™t trò tinh nghịch gì để trêu. Khi thì há» nung nóng chuôi kéo, khi thì cắm ngược cái Ä‘inh nhá»n hoắt và o ghế của bác, hoặc thấy bác lòa dở, hỠđể ngay bên tầm tay của bác những mảnh vải mà u sắc khác nhau để bác Ä‘Ãnh thà nh má»™t "tấm", thế là bác lại bị ông tôi chá»i cho má»™t mẻ. Má»™t hôm, sau bữa ăn trÆ°a, khi bác Ä‘ang ngủ trên gác xép, há» lấy thuốc nhuá»™m Ä‘á» bôi lên mặt bác. Bác cứ thế vác bá»™ mặt ngá»™ nghÄ©nh và đáng sợ ấy Ä‘i Ä‘i lại lại khá lâu: giữa bá»™ râu bạc lá»™ ra hai vết kÃnh tròn má» má» và má»™t cái mÅ©i dà i Ä‘á» chót buông thõng xuống vẻ thiểu não nom giống nhÆ° cái lưỡi. Các cáºu tôi nghÄ© ra không biết bao nhiêu những trò tinh nghịch nhÆ° váºy. NhÆ°ng bác thợ cả vẫn ngáºm đắng nuốt cay chịu Ä‘á»±ng, bác chỉ khẽ cà u nhà u và trÆ°á»›c khi sá» và o cái bà n là , cái kéo, cái kim hoặc cái đê, bác thÆ°á»ng nhấp nÆ°á»›c bá»t đầy đầu ngón tay. Cái đó đã trở thà nh thói quen đối vá»›i bác; ngay cả khi ngồi và o bà n ăn trÆ°a, trÆ°á»›c khi cầm con dao hoặc cái dÄ©a, bác cÅ©ng nhấp nÆ°á»›c bá»t nhÆ° váºy là m bá»n trẻ con cÆ°á»i ồ cả lên. Khi nà o bác Ä‘au khổ, trên khuôn mặt to của bác nổi lên vô số nếp nhăn. Những nếp nhăn nà y trÆ°á»n trên trán bác má»™t cách kỳ quái, khẽ kéo cặp lông mà y lên, rồi biến mất và o cái đầu trá»c lốc của bác. Tôi không nhá»› ông tôi đối vá»›i những trò đùa của các cáºu tôi ra sao, nhÆ°ng bà tôi thì giÆ¡ nắm đấm Ä‘e các cáºu tôi và quát:
-Chúng mà y không biết ngượng mặt à , quân vô lại!
NhÆ°ng khi vắng mặt anh TxÆ°ganôc, các cáºu tôi lại nói vá» anh vá»›i vẻ bá»±c tức và châm biếm. Há» giá»…u cợt, chê bai việc là m của anh, nhiếc anh là thằng ăn cắp và lÆ°á»i biếng. Tức Ivan, cách gá»i thân máºt. Tôi há»i bà tôi tại sao lại có chuyện ấy. CÅ©ng nhÆ° má»i lần, bà tôi vui lòng giảng giải cho tôi bằng những lá»i dá»… hiểu:
-Cháu không biết, cả hai cáºu cùng muốn tranh Vaniuska vá» phần mình, khi nà o há» mở xưởng nhuá»™m riêng; thế là trÆ°á»›c mặt nhau há» gièm pha nó, nói nó là má»™t tay thợ tồi. Há» nói láo, há» lừa miếng nhau đấy. Há» còn sợ Vaniuska không Ä‘i vá»›i há», sẽ ở lại vá»›i ông. Mà ông lại là ngÆ°á»i trái tÃnh trái nết, ông có thể sẽ cùng vá»›i Ivanka mở má»™t xưởng nhuá»™m thứ ba, nhÆ° thế sẽ không lợi cho các cáºu, cháu hiểu chÆ°a? Bà cÆ°á»i khe khẽ:
-Há» dùng đủ mánh khóe, đến thánh cÅ©ng phải buồn cÆ°á»i! NhÆ°ng ông lại biết tá»ng những mÆ°u mẹo đó và cố ý trêu hai cáºu Iasa và Misa. ông bảo: "Tao sẽ mua cho thằng Ivan má»™t tấm thẻ miá»…n Ä‘i lÃnh để nó khá»i bị gá»i Ä‘i lÃnh, vì tao cần đến nó!" Các cáºu bá»±c tức, há» không thÃch thế và tiếc tiá»n, vì mua má»™t tấm thẻ nhÆ° váºy rất đắt! Tôi lại ở vá»›i bà tôi nhÆ° khi ở trên tà u thủy. Tối nà o trÆ°á»›c khi Ä‘i ngủ bà tôi cÅ©ng kể cho tôi nghe những chuyện thần thoại hoặc kể vá» cuá»™c Ä‘á»i mình, cÅ©ng từa tá»±a nhÆ° má»™t chuyện thần thoại váºy. Bà tôi kể chuyện là m ăn của gia đình: chuyện phân chia gia tà i cho con cái, chuyện ông tôi táºu nhà má»›i cho mình. Bà tôi vừa nói vừa khẽ cÆ°á»i, dá»ng dÆ°ng nhÆ° ngÆ°á»i dÆ°ng nÆ°á»›c lã hay má»™t ngÆ°á»i hà ng xóm láng giá»ng, chứ không phải là ngÆ°á»i chủ nhân thứ hai trong ngôi nhà nà y. Nhá» thế tôi má»›i biết anh TxÆ°ganôc là đứa con hoang nhặt được trên chiếc ghế dà i ở cạnh cổng trong má»™t đêm mÆ°a đầu xuân.
-Nó nằm ở đấy, cuộn trong chiếc tạp-dỠrộng,
-bà tôi kể, giá»ng trầm ngâm và có vẻ huyá»n bÃ,
-nó khẽ kêu oe oe và đã bắt đầu rét cóng.
-Tại sao ngÆ°á»i ta lại bá» rÆ¡i trẻ con thế?
-Vì mẹ nó không có sữa, không có gì nuôi; thế là mẹ nó dò xem ở đâu có trẻ con má»›i đẻ bị chết liá»n đặt giấu nó ở đó. Sau má»™t lát yên lặng, bà tôi gãi đầu, thở dà i rồi nhìn lên trần nhà , nói tiếp:
-Tất cả Ä‘á»u là do nghèo túng, Aliôsa ạ, có cảnh khổ cá»±c quá đến ná»—i không thể nói ra được!
NgÆ°á»i ta cho rằng con gái chÆ°a chồng không có quyá»n đẻ, rằng đó là má»™t Ä‘iá»u hổ thẹn! ông định Ä‘Æ°a Vaniuska tá»›i sở cảnh sát, nhÆ°ng bà can ngăn: giữ lấy mà nuôi; đó là trá»i cho chúng ta để thay và o những đứa đã chết. Vì bà đẻ cả thảy mÆ°á»i tám báºn; nếu tất cả Ä‘á»u sống thì chúng sẽ chiếm cả má»™t dãy phố, tá»›i mÆ°á»i tám ngôi nhà ! Cháu không biết chứ, bà lấy chồng từ năm mÆ°á»i bốn tuổi, năm mÆ°á»i lăm bà đã đẻ, nhÆ°ng Chúa thÃch Tức Ivan, cách gá»i thân máºt. Tức Iakôp, cách gá»i tắt. Tức Mikhain, cách gá»i tắt. Ai có tấm thẻ nà y thì ngÆ°á»i đó khá»i phải Ä‘i lÃnh. Muốn có nó, ngÆ°á»i ta trả má»™t số tiá»n để đảm bảo việc nháºp ngÅ© của má»™t ngÆ°á»i tình nguyện. dòng máu nhà bà nên đã lần lượt bắt chúng vá» là m thiên thần. Bà vừa tiếc vừa mừng! Ngồi trên thà nh giÆ°á»ng, mình mặc Ä‘á»™c có chiếc áo cánh, mái tóc Ä‘en xõa xuống cả ngÆ°á»i, bà tôi to xù nhÆ° má»™t con gấu mà trÆ°á»›c đây ngÆ°á»i tiá»u phu ráºm râu vùng Xecgat đã Ä‘em vá» sân. Bà tôi là m dấu trên bá»™ ngá»±c trắng phau nhÆ° tuyết, cÆ°á»i khẽ và đung Ä‘Æ°a toà n thân:
-Chúa đã bắt Ä‘i những đứa tốt, còn lÅ© chả ra gì thì để lại cho bà . Bà rất vui mừng được thằng Ivanka, bà rất yêu các cháu, các cháu ạ! Thế là bà nháºn nó, rá»a tá»™i cho nó, và nó trở nên má»™t thằng con trai ngoan ngoãn. Lúc đầu bà gá»i nó là Bá» Dừa, vì nó hay vè vè chẳng khác gì con bá» dừa, suốt ngà y nó bò và vè vè ở khắp các phòng. Cháu hãy yêu mến nó, nó là má»™t ngÆ°á»i rất giản dị! Tôi yêu mến anh Ivan và nhiá»u khi ngạc nhiên đến ngây ngÆ°á»i vá» anh. Nhất là và o ngà y thứ bảy, lúc ông tôi Ä‘i lá»… nhà thá», sau khi đã đánh lÅ© trẻ có lá»—i trong tuần, thì trong nhà bếp lại diá»…n ra đủ má»i thứ trò vui khôn kể. Anh TxÆ°ganôc bắt những con gián Ä‘en ở sau lò sưởi, là m rất nhanh bá»™ dây cÆ°Æ¡ng bằng chỉ và cắt chiếc xe trượt tuyết bằng giấy. Sau đó anh dùng thanh đóm Ä‘iá»u khiển bốn con ngá»±a ô Ä‘i du ngoạn trên chiếc bà n mà u và ng đã cá» sạch. Anh kêu lên, giá»ng phấn khởi:
-Chúng nó Ä‘i tìm giám mục đấy! Anh gắn mảnh giấy nhá» và o lÆ°ng má»™t con gián, thúc nó chạy theo sau chiếc xe trượt tuyết và giải thÃch:
-Chúng nó bá» quên cái bao. ông tu sÄ© chạy theo Ä‘Æ°a cho chúng đấy! Anh lấy chỉ trói chân má»™t con gián; con váºt bò lê, đầu đụng tứ tung. Anh Vanka vá»— tay reo lên:
-Lão phụ lá»… Ä‘ang từ quán rượu Ä‘i ra. Lão Ä‘i dá»± lá»… chiá»u đấy! Anh lôi Ä‘Ã n chuá»™t ra. Theo lệnh anh, chúng đứng và đi bằng hai chân sau, kéo lê chiếc Ä‘uôi dà i lòng thòng theo sau và chá»›p chá»›p cặp mắt linh lợi nhÆ° những hạt cÆ°á»m Ä‘en nhánh trông đến buồn cÆ°á»i. Anh nâng niu Ä‘Ã n chuá»™t, ôm chúng và o ngá»±c, má»›m Ä‘Æ°á»ng, hôn hÃt và nói vá»›i giá»ng đầy tin tưởng:
-Chuá»™t là giống váºt thông minh, dịu dà ng. Gia thần rất thÃch chuá»™t. Ai mà nuôi chuá»™t thì sẽ được gia thần ban ân cho... Anh biết là m các trò quỉ thuáºt vá»›i quân bà i và đồng tiá»n. Anh kêu to hÆ¡n cả bá»n trẻ con và hầu nhÆ° không khác chúng mấy. Má»™t hôm bá»n trẻ chÆ¡i bà i vá»›i anh, chúng thắng anh mấy ván liá»n. Anh rất buồn, tức giáºn bÄ©u môi bá» cuá»™c, sau đó anh khịt khịt mÅ©i và phà n nà n vá»›i tôi:
-Anh biết rõ, tụi chúng nó thông đồng vá»›i nhau trÆ°á»›c! Chúng nó nháy nhau, giúi bà i cho nhau dÆ°á»›i gầm bà n. Ai lại chÆ¡i nhÆ° thế? ChÃnh anh cÅ©ng biết chÆ¡i gian láºn không kém... NgÆ°á»i ta coi trẻ con chết ngay từ tuổi còn thÆ¡ là vô tá»™i và gá»i là "những thiên thần", há» tin rằng sau khi chết chúng trở thà nh thiên thần. Xecgat ở phÃa đông nam Nijni
-Nôpgôrôt chừng 130 cây số.
Anh đã mÆ°á»i chÃn tuổi, lá»›n hÆ¡n cả bốn đứa chúng tôi cá»™ng lại. NhÆ°ng đáng ghi nhá»› nhất đối vá»›i tôi là hình ảnh của anh trong những tối vui ngà y há»™i. Khi ông tôi và cáºu Mikhain Ä‘i thăm bà con thì cáºu Iakôp có bá»™ tóc quăn rối bù liá»n xách cây Ä‘Ã n ghi-ta xuống bếp. Bà tôi soạn má»™t bữa tiệc trà có nhiá»u món ăn nhẹ và rượu vôtka Ä‘á»±ng trong chiếc chai xanh có hoa Ä‘á» bằng thủy tinh ở đáy. Anh TxÆ°ganôc mặc quần áo ngà y há»™i quay tÃt nhÆ° con quay. Bác thợ cả lặng lẽ len và o, cặp kÃnh của bác lấp lánh. Có cả mụ vú nuôi Epgênáa mặt rá»—, hồng hà o và béo tròn trùng trục nhÆ° má»™t cái chum; mụ có cặp mắt láu lỉnh và giá»ng nói oang oang. Thỉnh thoảng lão phụ lá»… giữ đồ thánh ráºm râu của nhà thá» Äức Mẹ lên Trá»i và những ngÆ°á»i có nÆ°á»›c da Ä‘en nhẫy nhÆ° những con cá măng và cá chuối, cÅ©ng tá»›i dá»±. Má»i ngÆ°á»i vừa ăn uống lu bù, vừa thở dà i thÆ°á»n thượt. Há» chia quà bánh cho bá»n trẻ con và cho má»—i đứa má»™t cốc rượu ngá»t. Dần dần cuá»™c vui trở nên náo nhiệt và sôi nổi kỳ lạ. Cáºu Iakôp lên dây Ä‘Ã n say mê, và sau khi lên dây xong bao giá» cáºu cÅ©ng nói câu nà y:
-Nà o, tôi xin bắt đầu! Cáºu hất má»› tóc quăn ra sau và cúi xuống cây Ä‘Ã n ghi-ta, vÆ°Æ¡n cổ dà i nhÆ° cổ ngá»—ng. Khuôn mặt tròn vô tÆ° của cáºu có vẻ mÆ¡ mà ng; cặp mắt linh lợi xa xăm của cáºu trở nên lá» Ä‘á». Cáºu bấm nhẹ dây dà n, bà i cáºu chÆ¡i thu hút má»i ngÆ°á»i và là m cho má»i ngÆ°á»i ngây ngất. Äiệu nhạc của cáºu đòi há»i sá»± im lặng hoà n toà n. Nó nhÆ° dòng suối chảy xiết từ xa đổ vá», lá»t qua sân nhà và những bức tÆ°á»ng. Nó là m cho trái tim má»i ngÆ°á»i xao xuyến và gợi lên cảm giác khó hiểu, vừa buồn bã vừa lo âu. Äiệu nhạc là m cho ngÆ°á»i nghe cảm thấy thÆ°Æ¡ng mình và thÆ°Æ¡ng má»i ngÆ°á»i. NgÆ°á»i lá»›n hình nhÆ° cÅ©ng trở lại tuổi trẻ con, và má»i ngÆ°á»i ngồi yên, đắm mình trong bầu không khà im lặng, mÆ¡ má»™ng đăm chiêu.
Xasa Mikhailôp chăm chú nghe hÆ¡n cả. Nó cứ vÆ°Æ¡n dà i ngÆ°á»i ra vá» phÃa cáºu Iakôp, nhìn chằm chằm cây Ä‘Ã n ghi-ta, miệng há hốc, nÆ°á»›c rãi chảy ròng ròng. Äôi khi nó mÆ¡ mà ng đến ná»—i ngã từ trên ghế xuống, tay Ä‘áºp xuống sà n nhà ; và lúc đó nó ngồi bệt luôn xuống sà n, cặp mắt Ä‘á» ra, tròn xoe. Má»i ngÆ°á»i cÅ©ng thế, ai cÅ©ng say mê đỠđẫn. Chỉ có chiếc ấm xamôva là khẽ reo reo, nhÆ°ng vẫn không át nổi tiếng than vãn của cây Ä‘Ã n ghi-ta. Hai chiếc cá»a sổ vuông nhìn ra cảnh đêm thu tối mò. Äôi khi dÆ°á»ng nhÆ° nghe có ngÆ°á»i khẽ gõ và o cá»a kÃnh. Trên bà n ngá»n lá»a và ng khè của hai cây nến khẽ rung rinh, nhá»n hoắt nhÆ° những ngá»n giáo. Cáºu Iakôp má»—i lúc má»™t thêm Ä‘á» ngÆ°á»i ra; cáºu nhÆ° ngủ say, hà m răng cắn chặt, chỉ có đôi bà n tay của cáºu là còn hoạt Ä‘á»™ng. Những ngón tay phải uốn cong, rung tÃt trên dây Ä‘Ã n giống nhÆ° những con chim Ä‘ang vá»— cánh sắp bay, những ngón tay trái lÆ°á»›t thoăn thoắt trên phÃm Ä‘Ã n.
Ngà ngà say, cáºu khe khẽ hát má»™t bà i dà i vô táºn, giá»ng rÃt qua kẽ răng nghe rất khó chịu: Nếu Iakôp là chó
-Y sủa rống từ sáng đến tối; ôi, ta buồn ghê! ôi, ta chán ghê! Ngoà i phố má»™t cô mụ Ä‘i qua, Trên hà ng rà o má»™t con quạ Ä‘áºu. ôi, ta buồn ghê! ôi, ta chán ghê! Sau lò dế gáy, Äà n gián lao xao. ôi ta buồn ghê! Má»™t gã ăn mà y phÆ¡i đôi xà -cạp, Gã khác xoáy mất lúc nà o! ôi, ta buồn ghê! ôi, ta chán ghê! Tôi không sao chịu nổi Ä‘iệu hát nà y, và khi cáºu bắt đầu hát tá»›i Ä‘oạn gã ăn mà y tôi liá»n khóc nức nở, lòng buồn rÆ°á»i rượi. Anh TxÆ°ganôc nghe nhạc cÅ©ng chăm chú nhÆ° má»i ngÆ°á»i. Anh Ä‘an tay và o má»› tóc Ä‘en, nhìn chằm chằm và o góc nhà và thỉnh thoảng lại khịt mÅ©i. Äôi khi anh thốt lên bất ngá», giá»ng rầu rÄ©:
-Chà , nếu ta tốt giá»ng, thì Lạy Chúa, ta hát phải biết! Bà tôi thở dà i, nói:
-Thôi, Iasa, tháºt mà y là m nẫu ruá»™t nẫu gan má»i ngÆ°á»i! Còn mà y, Vaniatka, nhảy Ä‘i má»™t tà nà o... Há» không bao giá» thá»±c hiện ngay lá»i yêu cầu của bà tôi. Tuy nhiên đôi khi cáºu Iakôp bá»—ng đặt bà n tay lên dây Ä‘Ã n má»™t lát, rồi cáºu nắm tay lại, ném mạnh xuống sà n má»™t cái gì không ai trông thấy và không ai nghe thấy. Cáºu kêu lên, giá»ng vui nhá»™n:
-Buồn vá»›i chả sầu, hãy vứt Ä‘i cho rảnh! Nà o Vanka, đứng dáºy! Anh TxÆ°ganôc sá»a sang lại tÆ° thế cho tá» chỉnh, kéo chiếc áo sÆ¡-mi và ng cho phẳng và rón rén bÆ°á»›c ra giữa nhà bếp nhÆ° bÆ°á»›c trên đầu Ä‘inh váºy. Cặp má rám nắng của anh Ä‘á» á»ng lên. Anh mỉm cÆ°á»i có vẻ thẹn thùng và yêu cầu:
-ChÆ¡i nhanh lên má»™t chút, Iakôp Vaxilits! Cây Ä‘Ã n ghi-ta vang lên Ä‘iên cuồng, gót già y nện xuống sà n dồn dáºp. Trên bà n và trong tủ bát Ä‘Ä©a kêu lanh canh. ở giữa nhà bếp, anh TxÆ°ganôc quay tròn nhÆ° ánh lá»a, bay lượn nhÆ° con diá»u hâu, vung vẩy tay nhÆ° cánh chim, chân di chuyển hầu nhÆ° không rõ. Anh bá»—ng thét lên má»™t tiếng, rồi ngồi xổm xuống sà n và quay liệng nhÆ° con chim én và ng óng. Chiếc áo lụa rá»i ánh ra khắp xung quanh, rung rung lên, trông nhÆ° dòng suối Ä‘ang đổ ra hoặc nhÆ° và ng nung Ä‘ang chảy. Anh TxÆ°ganôc nhảy múa không biết mệt, quên tất cả. Tôi có cảm tưởng nếu mở toang cá»a ra thì anh sẽ vừa Ä‘i vừa nhảy múa tung tăng khắp phố, khắp thà nh phố và không rõ anh sẽ Ä‘i những đâu nữa...
-Cắt ngang đi!
-Cáºu Iakôp kêu lên và giáºm chân xuống sà n đánh nhịp. Cáºu huýt sáo rÃt lên và hát vang những Ä‘iệp khúc khôi hà i, giá»ng nghe đến bá»±c mình: Chà ! Nếu không sợ mòn đôi già y gai Thì ta đã bá» rÆ¡i cả vợ cùng con! Những ngÆ°á»i ngồi sau chiếc bà n cÅ©ng thấy ngứa ngáy chân, thỉnh thoảng há» lại kêu rÃt lên nhÆ° bị bá»ng. Bác thợ cả ráºm râu Ä‘áºp Ä‘áºp tay và o cái trán hói của mình và nói lắp bắp. Má»™t hôm, cúi xuống ngÆ°á»i tôi, bá»™ râu má»m mại phủ cả lên vai tôi, bác ghé và o tai tôi nói nhÆ° nói vá»›i ngÆ°á»i lá»›n:
-Lêcxây Macximitô ạ, giá có bố cháu ở đây thì có lẽ đã khác hẳn! Bố cháu rất vui tÃnh. Cháu có nhá»› thế không?
-Không.
-Tháºt à ? ThÆ°á»ng thÆ°á»ng bố cháu hay nhảy vá»›i bà cháu, lát nữa rồi cháu coi! Bác đứng dáºy, ngÆ°á»i cao lá»›n, hốc hác, trông nhÆ° má»™t bức tượng thánh, cúi mình trÆ°á»›c bà tôi và má»i bà , giá»ng trầm trầm khác thÆ°á»ng:
-Bà Akulina Ivanôpna, xin bà là m Æ¡n cho chúng tôi thưởng thức Ä‘iệu nhảy trÆ°á»›c đây bà thÆ°á»ng nhảy vá»›i Macxim Xapvatêep ấy! Bà vui lòng chứ?
-Grigôri IvanÆ°ts, lão rõ lạ chá»a, rõ lạ chá»a!
-Bà tôi vừa nói vừa cÆ°á»i và co dúm ngÆ°á»i lại. Và o tuổi tôi còn nhảy vá»›i nhót gì! Chỉ tổ là m trò cÆ°á»i cho thiên hạ...
NhÆ°ng tất cả má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u yêu cầu bà tôi nhảy. Thế là bá»—ng nhiên bà tôi đứng dáºy nhanh nhẹn nhÆ° má»™t thiếu nữ, sá»a lại váy, thẳng ngÆ°á»i ra, chiếc đầu nặng ná» ngả ra sau, bà đi dá»c theo gian bếp và nói to:
-Thôi được, các ngÆ°á»i cứ việc cÆ°á»i! Nà o Iasa, chÆ¡i bà i khác Ä‘i! Cáºu tôi ngẩng đầu lên, vÆ°Æ¡n ngÆ°á»i ra, lim dim cặp mắt và bắt đầu chÆ¡i cháºm lại. Anh TxÆ°ganôc dừng lại má»™t lát, rồi lao tá»›i chá»— bà tôi, nhảy ngồi xoay quanh. Còn bà tôi thì lÆ°á»›t nhẹ trên sà n nhÆ° Ä‘i trên không, tay dang ra, lông mà y rÆ°á»›n lên, cặp mắt Ä‘en chăm chăm nhìn vá» phÃa xa xa. Trông bà tôi đến hay và tôi phì cÆ°á»i. Bác thợ cả giÆ¡ ngón tay nghiêm mặt dá»a tôi, tất cả ngÆ°á»i lá»›n Ä‘á»u nhìn vá» phÃa tôi vá»›i vẻ không tán thà nh.
-Thôi đừng nhảy nữa, Ivan!
-Bác thợ cả vừa nói vừa mỉm cÆ°á»i. Anh TxÆ°ganôc ngoan ngoãn vâng lá»i nhảy sang má»™t bên và ngồi lên ngưỡng cá»a, còn mụ Epgênáa thì vÆ°Æ¡n cổ ra và bắt đầu hát, giá»ng trầm trầm, êm êm: Suốt tuần cho đến ngà y thứ bảy, Cô gái thêu đăng-ten cả ngà y, Cô mệt rÅ© ngÆ°á»i vì báºn rá»™n, ôi, khác nà o cái xác không hồn! Hình nhÆ° bà tôi không nhảy, mà đang kể má»™t câu chuyện gì. Bà tôi lÆ°á»›t nhẹ nhà ng, tÆ° lá»±, ngÆ°á»i lắc lÆ°, mắt nhìn khắp xung quanh, toà n thân to lá»›n rung chuyển ngáºp ngừng, đôi bà n chân nhÆ° dò Ä‘Æ°á»ng, bÆ°á»›c Ä‘i tháºn trá»ng.
Bá»—ng nhiên bà tôi dừng lại nhÆ° sợ hãi Ä‘iá»u gì, khuôn mặt rung rung, nhăn nhó, rồi láºp tức má»™t nụ cÆ°á»i hiá»n háºu, cởi mở nở ra. Bà tôi Ä‘i nghiêng ngÆ°á»i nhÆ° nhÆ°á»ng lối cho ai và lấy tay má»i há» Ä‘i. Bà cúi xuống, im lặng, lắng nghe và mỉm cÆ°á»i tÆ°Æ¡i tắn hÆ¡n. Rồi Ä‘á»™t nhiên bà tôi rá»i khá»i chá»—, xoáy tròn nhÆ° má»™t cÆ¡n gió lốc. Toà n thân bà tôi nhÆ° lá»›n thêm, lúc nà y không ai có thể rá»i cặp mắt được vì bà tôi trở nên đẹp đẽ và đáng yêu là m sao trong giây phút diệu kỳ trở lại tuổi thanh xuân ngà y trÆ°á»›c. Mụ Epgênáa rúc lên nhÆ° kèn: Ngà y chủ nháºt cô gái nhảy múa Suốt từ lúc lá»… sáng cho đến ná»a đêm. Cô là ngÆ°á»i cuối cùng vá» ngõ, Tiếc thay -ngà y lá»… chẳng dà i thêm! Nhảy xong bà tôi trở vá» chá»— cÅ© ngồi gần ấm xamôva. Má»i ngÆ°á»i khen ngợi. Bà tôi vừa sá»a lại mái tóc vừa nói:
-Thôi Ä‘i, các ngÆ°á»i chÆ°a được thấy những vÅ© nữ tháºt sá»± đấy. Tại quê tôi, ở BalakhÆ¡na, trÆ°á»›c đây có má»™t cô gái mà tôi không nhá»› là con cái nhà ai, tên gì, khi cô ấy nhảy má»i ngÆ°á»i vui sÆ°á»›ng đến phát khóc lên được! Chỉ cần được nhìn thấy cô ấy nhảy cÅ©ng đủ vui rồi. Của đáng tá»™i, tôi cứ thèm được nhÆ° cô ta!
-Những ngÆ°á»i ca hát và nhảy múa là những ngÆ°á»i sÆ°á»›ng nhất Ä‘á»i!
-Mụ Epgênáa nghiêm nghị nói và bắt đầu hát má»™t bà i vá» vua Äavit. Còn cáºu Iakôp thì ôm lấy anh TxÆ°ganôc và bảo anh:
-Mà y mà nhảy trong các tiệm rượu thì có lẽ là m cho má»i ngÆ°á»i mê mẩn Ä‘i mất!...
-Tôi chỉ muốn có giá»ng tốt!
-Anh Txưganôc than vãn.
-Giá mà trá»i cho tôi tốt giá»ng thì tôi có thể hát hà ng chục năm liá»n, rồi sau đó dù cho có Ä‘i tu chăng nữa cÅ©ng cam! Tất cả má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u uống rượu vôtka, đặc biệt là bác Grigôri uống nhiá»u nhất. Bà tôi rót cho bác hết cốc nà y đến cốc khác, và dặn bác:
-Coi chừng đấy, bác Grisa ạ, không khéo thì mù hẳn đấy! Bác trả lá»i Ä‘Æ°á»ng hoà ng:
-Mặc kệ! Tôi không cần đến cặp mắt nà y nữa, tôi đã nhìn thấy đủ má»i thứ trên Ä‘á»i rồi... Bác uống không bao giá» say, nhÆ°ng cà ng uống bác cà ng hay nói và hầu nhÆ° bác luôn mồm nói vá» bố tôi:
-Macxim Xapvatêep, ngÆ°á»i bạn thân mến của bác là má»™t ngÆ°á»i tốt bụng... Bà tôi thở dà i, hùa theo: Má»™t thà nh phố trên sông Vonga, cách Nijni -Nôpgôrôt chừng 30 cây số vá» phÃa tây bắc. Vua của nÆ°á»›c Israen cổ đại được nhắc đến nhiá»u trong các bà i hát của tôn giáo, trong các thánh ca của táºp Thánh thi. Sống khoảng năm 1010 -970 trÆ°á»›c Công nguyên. Tức Grigôri, cách gá»i tắt.
-ừ, tháºt là má»™t đứa con của Chúa đấy... Tất cả những lá»i nói đó là m cho tôi rất thÃch, khiến tôi chăm chú nghe. Má»—i lá»i nhÆ° thấm và o lòng tôi má»™t ná»—i buồn man mác và dá»… chịu. Sá»± vui buồn gắn chặt vá»›i nhau đã xâm chiếm má»i ngÆ°á»i, và má»i ngÆ°á»i chuyển từ vui sang buồn, từ buồn sang vui không rõ và o lúc nà o, tháºt nhanh chóng lạ thÆ°á»ng. Má»™t hôm cáºu Iakôp ngà ngà say, cáºu xé chiếc áo sÆ¡-mi Ä‘ang mặc, giáºt má»› tóc quăn, bá»™ ria trăng trắng lÆ°a thÆ°a, cái mÅ©i và cái môi thưỡi:
-Thế là nghĩa lý gì, hả?
-Cáºu rÃt lên, nÆ°á»›c mắt già n giụa
-Tại sao lại thế? Cáºu đấm và o má, và o trán, và o ngá»±c mình và khóc nức nở.
-Ta là một thằng vô lại, một thằng đê tiện, một kẻ đau khổ! Bác Grigôri gầm lên:
-A! Äúng nhÆ° váºy!... Bà tôi cÅ©ng Ä‘ang say rượu, nắm lấy tay cáºu tôi và khuyên nhủ:
-Thôi mà , Iasa, Chúa biết rõ những Ä‘iá»u Chúa trừng phạt! Uống rượu và o, bà tôi lại cà ng đẹp hÆ¡n: cặp mắt Ä‘en nhánh, vui tÆ°Æ¡i tá»a ra má»™t luồng ánh sáng sưởi ấm lòng ngÆ°á»i. Bà tôi vừa lấy mùi soa phe phẩy khuôn mặt Ä‘á» bừng vừa nói thánh thót:
-Chúa tôi, Chúa tôi! Tất cả má»i thứ sao mà tốt đẹp thế! Các ngÆ°á»i hãy nhìn xem, tất cả má»i thứ sao mà tốt đẹp thế! Äó là tiếng nói tá»± đáy lòng bà tôi, khẩu hiệu của suốt Ä‘á»i bà tôi. Những giá»t nÆ°á»›c mắt và tiếng kêu của ngÆ°á»i cáºu thÆ°á»ng vẫn vô tÆ° là m cho tôi hết sức ngạc nhiên. Tôi há»i bà tôi tại sao cáºu ấy lại khóc, lại chá»i rủa và tá»± đánh mình nhÆ° váºy.
-Cái gì cháu cũng muốn biết!
-Bà tôi nói có vẻ miá»…n cưỡng, trái vá»›i lệ thÆ°á»ng.
-Hãy chỠđã, cháu hãy còn bé chÆ°a nên nhúng và o những chuyện đó vá»™i... Cái đó cà ng khêu gợi lòng tò mò của tôi. Tôi đến xưởng quấy rầy anh Ivan, nhÆ°ng anh cÅ©ng không muốn trả lá»i. Anh chỉ khẽ cÆ°á»i, liếc nhìn bác thợ cả, rồi đẩy tôi ra khá»i xưởng và kêu:
-Thôi để yên cho anh là m, Ä‘i ra! Không anh lại thả em và o chảo nhuá»™m luôn má»™t thể bây giá»! Bác thợ cả đứng trÆ°á»›c bếp lò rá»™ng và thấp, trên đó có ba chiếc chảo lá»›n gắn liá»n và o đó. Bác dùng chiếc gáºy dà i mà u Ä‘en khuấy các chảo, rồi rút ra, nhìn những giá»t nÆ°á»›c mà u nhá» giá»t. Lá»a cháy nóng rá»±c, phản chiếu lên vạt tạp-dá» bằng da trông sặc sỡ nhÆ° áo lá»… của cố đạo. Các chảo nÆ°á»›c nhuá»™m bắt đầu réo, hÆ¡i hăng hăng bốc lên nghi ngút, chạy vá» phÃa cá»a nhÆ° má»™t đám mây dà y đặc. Ngoà i sân gió hanh hanh thổi vù vù sát đất. Bác thợ cả ngÆ°á»›c đôi mắt Ä‘á» ngầu nhìn tôi qua và nh kÃnh. Bác quát tháo anh Ivan giá»ng thô lá»—:
-Lấy củi! Mà y không nhìn thấy gì à ? Khi anh TxÆ°ganôc chạy ra sân, bác Grigôri ngồi xuống bao thuốc nhuá»™m và vẫy gá»i tôi:
-Lại đây! Bác đặt tôi lên đầu gối, chùi bá»™ râu ấm và má»m và o má tôi, rồi kể mẩu chuyện mà tôi ghi nhá»› mãi:
-Cáºu cháu đã đánh vợ, đã hà nh hạ đến chết, và bây giá» bị lÆ°Æ¡ng tâm cắn rứt, hiểu không? Cháu cần phải hiểu tất cả, kẻo có ngà y vạ và o thân! Bác Grigôri ăn nói cÅ©ng giản dị nhÆ° bà tôi, nhÆ°ng nghe bác ngÆ°á»i ta thấy rợn hÆ¡n và hình nhÆ° qua cặp kÃnh bác nhìn thấu hết má»i váºt trên Ä‘á»i.
-Äánh chết nhÆ° thế nà o à ?
-Bác thong thả nói
-Thế nà y nhé: lúc hắn ngủ vá»›i vợ, hắn lấy chăn trùm kÃn đầu vợ, rồi đè lên, đánh túi bụi. Äể là m gì? Có lẽ chÃnh hắn cÅ©ng không biết nữa. Không để ý tá»›i anh Ivan đã ôm má»™t bó củi trở và o và ngồi xổm trÆ°á»›c bếp lá»a hÆ¡ tay, bác thợ cả vẫn tiếp tục nói, giá»ng nghiêm trang:
-Có lẽ hắn đánh là vì vợ hắn hÆ¡n hắn, là m hắn ghen tỵ. Há» nhà Kasirin không thÃch cái gì tốt đẹp đâu cháu ạ, há» ghen ghét, và nếu không được ăn, thì há» tìm cách đạp đổ! Cháu thá» há»i bà cháu xem hỠđã hại bố cháu nhÆ° thế nà o. Bà cháu sẽ nói hết, vì bà cháu không thÃch và không biết nói dối ai bao giá». Bà cháu giống nhÆ° má»™t vị thánh, có thể nói là má»™t ngÆ°á»i có phúc, mặc dù bà cháu cÅ©ng uống rượu và hÃt thuốc. Cháu phải bám chắc lấy bà cháu má»›i được... Bác đẩy tôi ra. Tôi bÆ°á»›c ra sân, đầu óc nặng trình trịch, lòng đầy sợ hãi. ở phòng ngoà i, anh Vaniuska Ä‘uổi kịp tôi, ôm lấy đầu tôi và khẽ nói thầm:
-Em đừng sợ bác ấy, bác ấy rất tốt. Em cứ nhìn thẳng và o mắt, bác ấy thÃch nhÆ° thế. Tất cả cái đó Ä‘á»u kỳ lạ và là m cho tôi thấy băn khoăn. Tôi chÆ°a biết cuá»™c sống khác ra sao cả, nhÆ°ng tôi nhá»› lá» má» là cha mẹ tôi không sống nhÆ° váºy: cha mẹ tôi ăn nói khác hẳn, vui đùa cÅ©ng khác, thÆ°á»ng Ä‘i vá»›i nhau, ngồi gần nhau. Tối tối cha mẹ tôi thÆ°á»ng hay cÆ°á»i rất lâu, hoặc ngồi hát oang oang bên cạnh cá»a sổ. Những ngÆ°á»i Ä‘i ngoà i phố hay xúm lại xem cha mẹ tôi hát. Khuôn mặt của những ngÆ°á»i nà y ngẩng lên giống nhÆ° những chiếc Ä‘Ä©a bẩn sau bữa ăn trÆ°a trông đến là buồn cÆ°á»i. ở đây ngÆ°á»i ta Ãt cÆ°á»i, đôi khi không rõ ngÆ°á»i ta cÆ°á»i cái gì. ThÆ°á»ng thÆ°á»ng há» mắng nhau, ngÆ°á»i nà y dá»a ngÆ°á»i kia má»™t Ä‘iá»u gì đấy, há» thì thầm bà máºt vá»›i nhau trong các xó xỉnh. Bá»n trẻ con thì lặng lẽ, lén lút, chúng nó dÆ°á»ng nhÆ° bị ép xuống mặt đất nhÆ° những hạt bụi bị tráºn mÆ°a là m gà xuống. Tôi tá»± cảm thấy xa lạ trong ngôi nhà nà y; toà n bá»™ lối sống ấy đã kÃch Ä‘á»™ng tôi nhÆ° vô và n vết chà m, gây cho tôi sá»± hoà i nghi, bắt buá»™c tôi phải hết sức chú ý quan sát má»i thứ.
Tình bạn giữa tôi vá»›i anh Ivan ngà y cà ng tăng. Từ lúc mặt trá»i má»c cho đến táºn khuya, bà tôi báºn việc nhà nên hầu nhÆ° suốt ngà y tôi cứ quấn quÃt lấy anh TxÆ°ganôc. Má»—i khi ông tôi quáºt tôi là anh lại giÆ¡ cánh tay đỡ đòn cho tôi và hôm sau anh giÆ¡ những ngón tay sÆ°ng vù, phà n nà n vá»›i tôi:
-Không, là m thế nà y chả Ãch lợi gì cả! Em chẳng đỡ hÆ¡n, còn anh thì em trông đây nà y! Anh sẽ không là m nhÆ° thế nữa, mặc em đấy! NhÆ°ng lần sau anh lại chuốc lấy cái Ä‘au vô Ãch ấy và o mình.
-Sao anh bảo không muốn nữa kia mà !
-Không muốn, thế mà anh vẫn cứ giÆ¡ ra... không hiểu tại sao ấy... Chẳng bao lâu tôi nháºn thấy anh TxÆ°ganôc có má»™t cái gì đó là m cho tôi cà ng chú ý và yêu mến anh hÆ¡n. Thứ sáu nà o anh TxÆ°ganôc cÅ©ng thắng con ngá»±a hồng thiến Sarap và o chiếc xe trượt tuyết lá»›n, đó là má»™t con váºt quà của bà tôi, má»™t con váºt tinh ranh, tham ăn. Anh mặc chiếc áo lông ngắn đến đầu gối, Ä‘á»™i chiếc mÅ© lông nặng ná» và thắt chiếc Ä‘ai bằng vải xanh. Rồi anh Ä‘i chợ mua thức ăn. Äôi khi anh Ä‘i mãi không vá». Cả nhà đá»u lo lắng. Má»i ngÆ°á»i tiến lại gần cá»a sổ, thổi mạnh cho tan lá»›p băng trên cá»a kÃnh và nhìn ra phố.
-Nó chưa vỠà ?
-Chưa. Bà tôi lo sợ hơn cả.
-ôi thôi,
-bà tôi nói vá»›i ông tôi và các cáºu tôi,
-các ngÆ°á»i là m tôi mất cả ngÆ°á»i lẫn ngá»±a rồi! Các ngÆ°á»i tháºt không biết xấu hổ à , những đồ vô lÆ°Æ¡ng tâm kia? Của mình đã có vẫn chÆ°a đủ hay sao. ôi! Cả lÅ© ngu ngốc và tham lam nà y,
-Chúa sẽ trừng phạt các ngÆ°á»i! ông tôi sa sầm, cà u nhà u:
-Thôi được. Äây là lần cuối cùng... Äôi khi mãi đến trÆ°a anh TxÆ°ganôc má»›i vá». Các cáºu và ông tôi vá»™i và ng ra sân đón, theo sau há» là bà tôi vừa Ä‘i vừa hÃt thuốc, dáng Ä‘i nhÆ° má»™t con gấu. Không hiểu sao và o lúc nà y nom bà có vẻ vụng vá» lạ. LÅ© trẻ con cÅ©ng chạy ùa ra. Má»i ngÆ°á»i vui vẻ dỡ hà ng. Chiếc xe chở đầy lợn sữa, gà vịt là m sẵn, cá và đủ các thứ thịt.
-Mà y có mua đủ các thứ đã dặn không đấy?
-ông tôi vừa há»i vừa liếc nhìn chiếc xe bằng cặp mắt sắc sảo.
-Äủ những thứ cần ạ,
-anh Ivan vui vẻ đáp. Anh nhảy nhảy trên sân để cho nóng ngÆ°á»i lên và vá»— bao tay kêu đôm đốp.
-Äừng vá»— bao tay! Mua mất khối tiá»n ra đấy,
-ông tôi nghiêm nghị quát.
-Có còn thừa tiá»n không?
-Không. ông tôi đi thong thả quanh chiếc xe và khẽ nói:
-Mà y lại tha vá» những gì mà lắm thế nà y. Hãy coi chừng đấy, chắc là mà y lại mua không mất tiá»n chứ gì? Tao không muốn mà y là m cái trò ấy đâu! Rồi ông tôi nhăn mặt bá» Ä‘i rất nhanh. Các cáºu tôi vui vẻ lao tá»›i chiếc xe và cân Æ°á»›m trên tay nà o gà , vịt, cá, thịt ngá»—ng, nà o chân bò non và những miếng thịt to tÆ°á»›ng. Há» huýt sáo và khen rối rÃt:
-Mà y khéo chá»n đấy! Cáºu Mikhain đặc biệt mê thÃch: nhÆ° có chiếc lò-xo Ä‘iá»u khiển, cáºu nhún nhảy xung quanh chiếc xe, gà mÅ©i nhÆ° má» con chim gõ mõ hÃt hÃt má»i thứ, chép chép môi có vẻ ngon là nh và nheo cặp mắt xoi mói vẻ khoái chá. Cáºu hao hao giống ông tôi, cÅ©ng xÆ°Æ¡ng xÆ°Æ¡ng, nhÆ°ng tầm vóc cao hÆ¡n và đen thui nhÆ° má»™t thanh củi bị cháy sém. Cáºu giấu bà n tay lạnh buốt và o ống tay áo và há»i anh TxÆ°ganôc:
-ông Ä‘Æ°a cho mà y bao nhiêu tiá»n?
-Năm rúp.
-Chá»— nà y đáng giá mÆ°á»i lăm rúp đấy! Thế mà y tiêu hết bao nhiêu?
-Bốn rúp mÆ°á»i kôpêch.
-NghÄ©a là mà y đã đút túi chÃn mÆ°Æ¡i kôpêch. Nà y Iakôp, nó kiếm tiá»n bở đấy chứ? Cáºu Iakôp mặc phong phanh chiếc áo sÆ¡-mi đứng ngoà i trá»i rét. Cáºu khẽ cÆ°á»i và chá»›p mắt ngắm bầu trá»i xanh lạnh giá.
-Vanka, mà y có thể khao chúng tao ná»a chai rượu vôtka được đấy,
-cáºu nói giá»ng lè nhè. Bà tôi tháo ngá»±a ra và nói vá»›i nó:
-Sao thế chú bé? Sao thế chú mèo con? ThÃch nghịch à ? ừ, thì cứ nghịch Ä‘i má»™t tà cÅ©ng chẳng sao! Con Sarap to lá»›n lắc lắc cái bá»m ráºm, nhe bá»™ răng trắng Ä‘á»›p và o vai bà tôi, giáºt chiếc khăn lụa quấn tóc xuống. Nó nhìn và o mặt bà tôi bằng con mắt tinh nghịch rồi giÅ© những hạt tuyết khá»i lông mi và khẽ hÃ.
-Mà y đòi ăn bánh mì à ? Bà tôi bẻ má»™t mẩu bánh mì lá»›n có rắc muối, nhét và o hà m răng nó và đặt tạp-dá» dÆ°á»›i mõm ngá»±a là m thà nh má»™t cái bao. Bà nhìn nó ăn, vẻ đăm chiêu. Anh TxÆ°ganôc cÅ©ng đùa nhÆ° con ngá»±a non, anh lồng lên vá» phÃa bà tôi:
-Bà ơi, con ngựa thiến nà y ngoan lắm, lại thông minh nữa.
-Cút đi, đừng có dở trò như thế!
-Bà tôi vừa mắng vừa giáºm chân.
-Mà y phải biết là những hôm nhÆ° hôm nay tao không Æ°a mà y đâu! Bà tôi giải thÃch cho tôi là anh TxÆ°ganôc mua ở chợ thì Ãt, mà ăn cắp thì nhiá»u.
-ông cho nó năm rúp, nó mua mất ba rúp, còn ăn cắp thêm mÆ°á»i rúp nữa.
-Bà buồn rầu nói.
-ThÃch ăn cắp, thằng hÆ° đốn! Có lần nó thá», không việc gì. Vá» nhà ngÆ°á»i ta cÆ°á»i, khen nó tà i giá»i, thế là nó đâm quen cái thói ăn cắp ấy. Còn ông thì vì hồi trẻ phải nếm nhiá»u cảnh nghèo khổ nên vá» già đâm ra keo kiệt. ông quà tiá»n hÆ¡n con đẻ, ông thÃch được cái gì mà không mất tiá»n! Còn cáºu Mikhain và Iakôp thì... Bà phẩy tay, im lặng má»™t lát, rồi nhìn chiếc há»™p Ä‘á»±ng thuốc lá bá» ngá» và cà u nhà u nói thêm:
-Liônáa, những việc ấy tháºt là rắc rối chẳng khác gì những tấm đăng-ten do má»™t mụ mù thêu, mò thế nà o cho ra được những Ä‘Æ°á»ng thêu ấy! Nếu ngÆ°á»i ta bắt được thằng Ivanka ăn cắp thì ngÆ°á»i ta sẽ đánh cho nhừ tá»... Bà tôi lại im lặng và khẽ nói:
-Chà ! Nhà ta phép tắc thì nhiá»u, nhÆ°ng tháºt thà thì Ãt. Hôm sau tôi yêu cầu anh TxÆ°ganôc đừng ăn cắp nữa.
-HỠsẽ đánh anh chết mất...
-HỠđừng hòng bắt được anh, anh sẽ tẩu thoát, vì anh khéo léo, ngựa anh lại nhanh!
-Anh vừa nói vừa cÆ°á»i. NhÆ°ng bá»—ng anh cau mà y lại, vẻ buồn rầu.
-Anh cÅ©ng biết ăn cắp là xấu và nguy hiểm. Sở dÄ© anh là m thế là vì anh buồn chán. Anh có để dà nh được đồng xu nà o đâu, các cáºu em suốt tuần bòn hết của anh. Anh cÅ©ng chẳng tiếc, lấy thì lấy! Anh ăn đủ no rồi. Bá»—ng anh nắm lấy tay tôi, khẽ lắc lắc:
-Em nhẹ, mảnh dẻ, nhÆ°ng xÆ°Æ¡ng cốt chắc chắn, em sẽ trở thà nh má»™t tay lá»±c sÄ© đấy. Nà y Aliôsa ạ, em bảo cáºu Iakôp dạy cho mà đánh Ä‘Ã n ghi-ta. Em Ä‘ang còn bé, tháºt đáng tiếc! NhÆ°ng em có bản lÄ©nh. Em có yêu ông không?
-Không biết!
-Còn anh thì không yêu tất cả hỠnhà Kasirin, trừ bà ra, chỉ có ma quỉ mới yêu được hỠmà thôi!
-Thế còn em?
-Em không phải hỠKasirin, em thuộc hỠPêskôp, dòng máu khác, nòi giống khác... Bỗng anh ôm chặt lấy tôi, gần như rên rỉ:
-Chà , trá»i Æ¡i, nếu anh có giá»ng hát du dÆ°Æ¡ng thì anh sẽ là m cho thiên hạ phải đảo Ä‘iên mất... Äi thôi em, anh phải là m việc đây... Anh đặt tôi xuống sà n, mồm ngáºm má»™t vốc Ä‘inh nhá» rồi căng má»™t tấm vải Ä‘en Æ°á»›t và đóng lên tấm gá»— vuông lá»›n. Ãt lâu sau anh chết. Câu chuyện xảy ra nhÆ° sau: ở sân, gần cổng có má»™t cây thánh giá lá»›n bằng gá»— sồi để tá»±a và o hà ng rà o, thân là má»™t cà nh cây to xù xì. Cây thánh giá nằm ở đó lâu rồi. Tôi trông thấy nó ngay từ những ngà y đầu má»›i tá»›i ngôi nhà nà y. Khi đó nó còn má»›i và và ng hÆ¡n, nhÆ°ng qua mùa thu bị nÆ°á»›c mÆ°a ngấm và o nên nó trở nên Ä‘en sạm. Mùi gá»— sồi hun hăng hắc tá»a ra, và cây thánh giá nằm vất vưởng trên cái sân cháºt hẹp, bẩn thỉu. Cáºu Iakôp mua cây thánh giá nà y vỠđể đặt lên má»™ vợ và hứa đến ngà y giá»— vợ sẽ tá»± mình vác ra nghÄ©a địa.
Ngà y ấy đã đến và o hôm thứ bảy, đầu mùa đông. Trá»i giá lạnh và có gió, tuyết lả tả rÆ¡i từ mái nhà xuống. Cả nhà bÆ°á»›c ra sân. ông bà tôi cùng ba đứa bé đã Ä‘i ra nghÄ©a địa trÆ°á»›c để là m lá»… cầu hồn, còn tôi bị phạt ở nhà vị tá»™i gì không rõ. Các cáºu tôi Ä‘á»u mặc áo lông Ä‘en ngắn. Các cáºu nâng cây thánh giá lên và đứng dÆ°á»›i mái hiên. Bác Grigôri và má»™t ngÆ°á»i lạ nà o đấy cố nhấc cây thánh giá nặng nỠđặt lên vai rá»™ng của anh TxÆ°ganôc, anh bÆ°á»›c loạng choạng, dạng chân ra.
-Có vác nổi không?
-Bác Grigôri há»i.
-Không biết. Hình nhÆ° nặng... Cáºu Mikhain tức giáºn quát tháo:
-Mở cổng ra, lão quỉ mù! Cáºu Iakôp nói:
-Mà y không biết xấu hổ à , Vanka, nên nhá»› là hai đứa chúng tao Ä‘á»u yếu hÆ¡n mà y! NhÆ°ng bác Grigôri khi mở cổng đã cất giá»ng nghiêm nghị khuyên anh Ivan:
-Coi chừng, không khéo thì gẫy lưng đấy! Cầu Chúa phù hộ cho mà y!
-Lão ngốc hói đầu!
-Cáºu Mikhain quát tháo từ ngoà i Ä‘Æ°á»ng và o. Tất cả những ngÆ°á»i đứng ở sân cÆ°á»i nói oang oang, hình nhÆ° há» Ä‘á»u lấy là m vừa lòng thấy cây thánh giá được mang Ä‘i. Bác Grigôri Ivannôvitạ dắt tôi và o xưởng và nói:
-Có lẽ hôm nay ông không đánh cháu đâu, nom ông có vẻ vui tÃnh... Và o xưởng bác đặt tôi ngồi lên đống len sắp Ä‘em nhuá»™m và lấy len quấn quanh ngÆ°á»i tôi đến táºn vai hết sức chu đáo. Bác ngá»i hÆ¡i nÆ°á»›c bốc lên trên các chảo và nói, giá»ng trầm ngâm:
-Cháu ạ, bác biết ông cháu cách đây ba mÆ°Æ¡i bảy năm. Bác đã được chứng kiến má»i việc trong cái nhà nà y từ đầu chà cuối. TrÆ°á»›c đây bác và ông cháu là đôi bạn thân, hai ngÆ°á»i cùng nhau mở ra cái xưởng nà y. ông cháu khôn ngoan lắm! ông đã trở thà nh chủ xưởng, còn bác thì chẳng là m nên trò trống gì cả. NhÆ°ng Chúa sáng suốt hÆ¡n tất cả chúng ta: Chúa chỉ mỉm cÆ°á»i má»™t cái là ngÆ°á»i thông minh nhất trong nháy mắt cÅ©ng sẽ trở thà nh kẻ ngu đần. Cháu còn chÆ°a hiểu nổi những lá»i nói và những việc là m, nhÆ°ng cháu cần phải hiểu hết tất cả. Cuá»™c sống của trẻ mồ côi kể cÅ©ng có khó khăn. Bố cháu, Macxim Xapvatêep, là má»™t con ngÆ°á»i tà i ba, cái gì bố cháu cÅ©ng biết. Vì thế ông cháu không thÃch bố cháu, không nháºn bố cháu... Tôi rất thÃch nghe những lá»i dịu dà ng ấy và nhìn ngá»n lá»a Ä‘á», và ng nhảy nhót trong lò, nhìn những đám hÆ¡i nÆ°á»›c mà u sữa bốc lên nghi ngút trên các chảo rồi biến thà nh những hạt băng mà u xám xanh Ä‘á»ng trên những tấm ván của mái nhà nghiêng. Qua những kẽ ván lá»m xá»m có thể trông thấy những dải trá»i xanh biếc. Gió thổi dịu Ä‘i, mặt trá»i ló sáng, khắp sân tá»±a nhÆ° rắc má»™t lá»›p bụi thủy tinh. Ngoà i phố có tiếng xe trượt tuyết kêu rÃt lên, má»™t là n khói xanh bay cuá»™n tròn từ ống khói của ngôi nhà ; những bóng nhẹ lÆ°á»›t trên tuyết và hình nhÆ° cÅ©ng muốn kể lể Ä‘iá»u gì... Bác Grigôri xÆ°Æ¡ng xẩu, ráºm râu, ngÆ°á»i dà i ngoẵng, đầu không Ä‘á»™i mÅ©, tai to, giống nhÆ° má»™t lão phù thủy hiá»n là nh. Bác khuấy thuốc nhuá»™m Ä‘ang sôi sùng sục, miệng vẫn dạy bảo tôi:
-Cháu phải nhìn thẳng và o mắt má»i ngÆ°á»i, nếu có con chó nà o xông đến cắn cháu, cháu cứ nhìn thẳng và o mắt nó, nó sẽ bá» chạy ngay... Cặp kÃnh nặng nỠđè lên sống mÅ©i bác, chóp mÅ©i đầy những tia máu tÃm bầm cÅ©ng giống nhÆ° mÅ©i bà tôi.
-Cái gì thế?
Bá»—ng bác dá»ng tai nói lá»›n, rồi lấy chân đóng sáºp cá»a lò, nhảy từng bÆ°á»›c dà i ra sân. Tôi cÅ©ng chạy theo sau. ở nhà bếp, anh TxÆ°ganôc nằm ngá»a trên sà n nhà . Những vạch sáng rá»™ng từ các cá»a sổ chiếu và o đầu, và o ngá»±c, và o chân anh. Trán anh sáng lên kỳ lạ, lông mà y rÆ°á»›n cao, cặp mắt lác nhìn chằm chặp lên trần nhà đen sẫm, cặp môi thâm run run, sùi ra lá»›p bá»t mà u hồng; máu chảy từ góc môi, theo má xuống cổ và đổ xuống sà n, máu chảy ròng ròng từ dÆ°á»›i lÆ°ng anh. Chân anh duá»—i thẳng má»™t cách vụng vá» và chiếc quần rá»™ng Æ°á»›t đẫm dÃnh bệt xuống sà n nhà đánh bằng thứ cát to sáng bóng nhÆ° ánh mặt trá»i. Những dòng máu chảy qua những vạch ánh sáng và chạy dà i vá» phÃa ngưỡng cá»a, sáng rá»±c lên. Anh TxÆ°ganôc không cá» Ä‘á»™ng, hai cánh tay buông thõng dá»c ngÆ°á»i, chỉ có những ngón tay là còn Ä‘á»™ng Ä‘áºy và cà o cà o xuống đất. Móng tay nhuá»™m Ä‘á» lấp lánh dÆ°á»›i ánh nắng. Mụ Epgênáa ngồi xổm gần anh cố đặt má»™t cây nến nhá» và o tay anh. NhÆ°ng anh Ivan không nắm lấy, cây nến đổ nhà o, ngá»n lá»a nhá» nhÆ° đầu bút lông bị chìm trong vÅ©ng máu. Mụ liá»n nhặt cây nến lên, lấy đầu tạp-dá» lau sạch, rồi lại cố cắm và o những ngón tay co quắp của anh. Tiếng thì thầm nổi lên trong nhà bếp và lẽ ra đã đẩy tôi ra khá»i ngưỡng cá»a nhÆ° má»™t luồng gió nếu tôi không cố nắm chặt lấy quả đấm cánh cá»a.
-Nó bị trượt chân,
-cáºu Iakôp kể, giá»ng rầu rÄ©, mình run run và lắc đầu. Toà n thân cáºu xám ngắt, ủ rÅ©, cặp mắt cáºu nhợt nhạt và chá»›p luôn.
-Nó ngã và bị cây thánh giá đè phải lưng. Giá chúng tôi không kịp buông cây thánh giá ra thì cũng bị què rồi.
-ChÃnh các anh đã đè chết nó,
-bác Grigôri nói, giá»ng khà n khà n.
-ô hay, là m thế nà o...
-ChÃnh các anh! Máu vẫn chảy. Máu đã Ä‘á»ng lại thà nh vÅ©ng ở gần ngưỡng cá»a, Ä‘en sẫm và hình nhÆ° cứ lan mãi ra. Miệng sùi bá»t hồng, anh TxÆ°ganôc kêu rống lên nhÆ° khi nằm mÆ¡ và rá»™c hẳn Ä‘i, cà ng ngà y cà ng bẹp gà xuống sà n nhÆ° chìm xuống đó.
-Mikhailô đã phóng ngá»±a tá»›i nhà thá» gá»i ông rồi,
-cáºu Iakôp thì thà o,
-còn tôi thì đặt nó lên xe trượt tuyết và trở vá»™i vỠđây... May mà tôi không đứng dÆ°á»›i cây thánh giá, không thì cÅ©ng... Mụ vú nuôi lại ấn cây nến và o tay anh TxÆ°ganôc, sáp nến và nÆ°á»›c mắt nhá» giá»t xuống bà n tay anh. Bác Grigôri nói tÆ°á»›ng lên, giá»ng thô lá»—:
-Gắn nến và o sà n, gần đầu Ivan ấy, đồ ngốc!
-Vâng.
-Tháo mÅ© của nó ra! Mụ vú nuôi tháo chiếc mÅ© khá»i đầu anh Ivan, gáy anh va xuống sà n đánh bịch má»™t cái. Bây giỠđầu anh nghiêng nghiêng và máu chảy nhiá»u hÆ¡n, nhÆ°ng chỉ chảy từ má»™t bên mồm. Cảnh nà y kéo dà i má»™t cách khủng khiếp. Lúc đầu tôi cứ đợi anh TxÆ°ganôc nằm nghỉ rồi sẽ dáºy, ngồi trên sà n nhổ nÆ°á»›c bá»t và nói:
-Chà , bức quá... Anh thÆ°á»ng hay nói câu ấy khi anh ngủ dáºy sau bữa ăn trÆ°a ngà y chủ nháºt. NhÆ°ng anh không đứng dáºy nữa, má»—i lúc má»—i lép kẹp Ä‘i. ánh nắng đã rá»i khá»i chá»— anh, những vạch sáng đã co ngắn lại và chỉ còn rÆ¡i rá»›t trên những bệ cá»a sổ. Toà n thân anh trở nên Ä‘en sẫm, ngón tay anh không Ä‘á»™ng Ä‘áºy và bá»t mép không sùi ra nữa. Trên đầu anh và gần tai anh sừng sững ba ngá»n nến. Những ngá»n lá»a và ng khe khẽ lung lay và chiếu và o má»› tóc Ä‘en nhánh rối bù. Những đốm sáng và ng và ng rung rung trên cặp má rám nắng, chóp mÅ©i nhá»n hoắt và cặp môi hồng hồng của anh nhÆ° sáng hẳn lên. NgÆ°á»i vú nuôi quỳ khóc và thì thầm:
-Cháu yêu quý của bác Æ¡i, con chim Æ°ng của bác, niá»m an ủi của bác... Lạnh lẽo đến ghê sợ. Tôi chui xuống gầm bà n và nấp ở đấy. Má»™t lát sau, ông tôi mặc chiếc áo lông gấu chuá»™t nặng ná» bÆ°á»›c và o nhà bếp, theo sau là bà tôi mặc chiếc áo khoác, cổ áo Ä‘Ãnh lông Ä‘uôi, rồi đến cáºu Mikhain, bá»n trẻ con và nhiá»u ngÆ°á»i lạ mặt khác. ông tôi quẳng chiếc áo lông xuống sà n và mắng:
-Äồ chó chết! Chúng mà y đã giết uổng mất má»™t thằng trai trẻ nhÆ° váºy! Khoảng năm năm nữa thì nó tháºt quý giá vô cùng... Chiếc áo vứt xuống sà n là m tôi không nhìn thấy anh Ivan. Tôi liá»n bò ra, đụng ngay phải chân ông tôi. ông tôi vừa đẩy tôi ra vừa giÆ¡ nắm tay nhá» Ä‘á» lên Ä‘e dá»a các cáºu tôi:
-Äồ chó sói! Rồi ông tôi ngồi xuống chiếc ghế dà i, hai tay chống xuống ghế, nức nở, nhÆ°ng mắt vẫn ráo hoảnh, giá»ng rÃt lên:
-Tao biết
-vì nó nhÆ° cái gai trÆ°á»›c mắt chúng mà y... ôi, Vaniusetka... ngốc Æ¡i là ngốc! Là m thế nà o bây giá», hả? Là m thế nà o? Ngá»±a đã bất kham, dây cÆ°Æ¡ng đã mục nát. Bà nó Æ¡i, Chúa căm giáºn chúng ta từ mấy năm nay rồi phải không?
Bà tôi nằm xoà i trên sà n, lấy tay sá» và o mặt, và o đầu, và o ngá»±c anh Ivan. Bà tôi khẽ thổi và o mắt anh, nắm lấy tay anh vuốt ve, là m đổ tất cả ba cây nến. Sau đó bà tôi đứng dáºy có vẻ nặng ná», toà n thân Ä‘en sẫm trong chiếc áo dà i thâm bóng nhoáng. Mắt trợn tròn xoe trông tháºt khủng khiếp, bà tôi khẽ nói:
-Cút ngay, lÅ© đáng nguyá»n rủa kia! Tất cả má»i ngÆ°á»i, trừ ông tôi, vá»™i lÅ© lượt kéo ra khá»i bếp. ... Anh TxÆ°ganôc được chôn cất má»™t cách kÃn đáo, không có lá»… lạc gì cả.
Last edited by quykiemtu; 07-01-2009 at 11:48 AM.
|
25-05-2008, 09:29 AM
|
Guest
|
|
Bà i gởi: n/a
Thá»i gian online: 0 giây
|
|
ChÆ°Æ¡ng 4
Tôi nằm trên chiếc giÆ°á»ng rá»™ng, quấn bốn vòng trong chiếc chăn to xù, nghe bà tôi cầu nguyện. Bà tôi quỳ, má»™t tay áp và o ngá»±c, còn tay kia thỉnh thoảng từ từ là m dấu. Ngoà i trá»i lạnh xé da xé thịt. ánh trăng xanh nhạt chiếu qua lá»›p băng đóng trên cá»a kÃnh thà nh những Ä‘Æ°á»ng thêu. ánh trăng soi sáng khuôn mặt hiá»n từ có chiếc mÅ©i to và rá»i và o cặp mắt Ä‘en nhánh của bà tôi nhÆ° hai cục lân tinh. Chiếc khăn vuông lụa che mái tóc bà tôi óng ánh nhÆ° bạc; chiếc áo dà i Ä‘en rung rinh, chảy từ đôi vai xuống và rải rá»™ng trên sà n. Má»—i lần cầu nguyện xong, bà tôi lại lặng lẽ cởi áo, xếp cẩn tháºn và o hòm ở góc nhà rồi Ä‘i vá» phÃa giÆ°á»ng. Tôi giả vá» ngủ say.
-Chỉ vỠvịt thôi, ông mãnh, chắc là lại chưa ngủ chứ gì?
-Bà tôi khẽ nói.
-ChÆ°a ngủ à , cáºu ấm? Nà o, cho bà đắp chăn vá»›i! Tôi cảm thấy thÃch thú vá»›i câu chuyện sắp xảy ra nên tôi không thể nhịn cÆ°á»i được. Lúc ấy bà tôi reo lên:
-A
-a, thế là cháu cố tình trêu bà lão nhé! Bà tôi cầm má»™t đầu chăn, kéo vá» phÃa mình khéo léo và mạnh đến ná»—i tôi bị bắn tung lên trên không và , sau khi quay lá»™n mấy vòng, tôi lại rÆ¡i đánh bịch xuống chiếc đệm má»m nhÅ©n. Bà tôi cÆ°á»i rá»™:
-Thế nà o, thằng quá»· sứ? Mà y há»›p muá»—i đấy à ? NhÆ°ng đôi khi bà tôi cầu nguyện rất lâu. Tôi ngủ thiếp Ä‘i tháºt và không nghe thấy bà tôi và o nằm. Những lần cầu nguyện lâu thÆ°á»ng là sau những ngà y có chuyện buồn rầu, tranh già nh cãi cá» nhau. Tôi lắng nghe những lá»i cầu nguyện ấy. Bà tôi kể tỉ mỉ vá»›i Chúa tất cả những việc xảy ra trong nhà . Khi quỳ, bà tôi to béo nặng ná» nhÆ° má»™t cái gò lá»›n. Lúc đầu tiếng thì thầm rất nhanh không rõ, sau đó má»›i trầm trầm cất cao lên:
-Lạy Chúa, Chúa biết rõ là ai cũng muốn mình được lợi hơn. Thằng Mikhailô là con cả, nó cần phải ở lại thà nh phố.
Nó bá»±c mình phải sang bên kia sông, ở má»™t nÆ¡i lạ nÆ°á»›c lạ cái; không hiểu là m ăn sẽ ra sao. NhÆ°ng bố nó lại thÃch thằng Iakôp hÆ¡n. Lão yêu con cái không nhÆ° nhau, nhÆ° thế có đúng không? Lão ngang bÆ°á»›ng lắm. Lạy Chúa, Chúa hãy là m cho lão hiểu. Bà tôi Ä‘Æ°a cặp mắt to trong sáng nhìn lên những bức tượng thánh Ä‘en sẫm và gợi ý Chúa:
-Lạy Chúa, Chúa hãy cho lão má»™t giấc mÆ¡ tốt là nh để lão hiểu cần phải chia gia tà i cho con cái nhÆ° thế nà o! Bà tôi là m dấu và cúi rạp mình xuống đất, cái trán to chạm và o tấm ván của sà n nhà . Rồi bà tôi lại ngẩng lên nói, giá»ng khẩn khoản:
-Xin Chúa cho Vacvara được vui sÆ°á»›ng! Nó có là m gì đáng để Chúa giáºn đâu? Nó có tá»™i tình gì nặng hÆ¡n những kẻ khác đâu? Má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà trẻ, khá»e mạnh, thế mà lại phải sống buồn phiá»n là thế nà o! Lạy Chúa, Chúa cÅ©ng không nên quên lão Grigôri, mắt lão ngà y cà ng kém. Nếu mù lão sẽ Ä‘i ăn xin, tháºt là tá»™i nghiệp! Lão đã là m táºn lá»±c cho ông nhà tôi, nhÆ°ng liệu ông nhà tôi có giúp lão không!... ôi, Lạy Chúa, Lạy Chúa... Bà tôi im lặng hồi lâu, cúi đầu má»™t cách nhẫn nhục và buông tay xuống, tá»±a nhÆ° đã ngủ say và bị rét cóng.
-Còn gì nữa?
-Bà tôi cau mà y, nhá»› lại và tá»± há»i to.
-Xin Chúa hãy cứu vá»›t, ân xá cho tất cả những tÃn đồ chÃnh giáo chúng con. Chúa tha thứ cho cái mụ già đần Ä‘á»™n đáng chết nà y. Chúa rõ cho là nếu con có phạm tá»™i thì không phải vì Ä‘á»™c ác, mà là do dại dá»™t thôi. Bà tôi thở dà i rồi lại nói, giá»ng dịu dà ng và có vẻ mãn nguyện:
-Chúa biết hết, Chúa hiểu hết, Lạy Chúa tôi. Tôi rất thÃch Chúa của bà tôi, vì Chúa gần gÅ©i vá»›i bà tôi. Tôi thÆ°á»ng yêu cầu:
-Bà kể vá» Chúa cho cháu nghe Ä‘i! Bà tôi nói vá» Chúa rất đặc biệt, giá»ng khe khẽ, kéo dà i má»™t cách kỳ lạ, mắt lim dim, và bao giá» cÅ©ng ngồi má»™t chá»—. Bà tôi nhổm dáºy, ngồi xuống, quà ng khăn lên đầu và nói rất lâu cho đến khi tôi ngủ thiếp Ä‘i:
-Chúa ở trên ngá»n đồi, giữa cánh đồng cá» trên thiên Ä‘Æ°á»ng, Chúa ngá»± trên ngai và ng có chạm ngá»c xanh, dÆ°á»›i những cây bồ Ä‘á» bằng bạc quanh năm nở hoa; ở thiên Ä‘Æ°á»ng không có mùa đông và mùa thu, hoa không bao giá» héo, luôn luôn nở là m cho các thánh cảm thấy tÆ°Æ¡i vui. Xung quanh Chúa có vô số thiên thần. Há» giống nhÆ° những bông tuyết hoặc nhÆ° những Ä‘Ã n ong. Há» nhÆ° Ä‘Ã n chim bồ câu trắng bay từ trên trá»i xuống hạ giá»›i rồi lại bay lên và kể cho Chúa nghe tất cả má»i chuyện vá» chúng ta, vá» má»i ngÆ°á»i. Trong số các thiên thần đó có thiên thần của cháu, của bà , của ông. Má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»u có má»™t thiên thần. Chúa đối vá»›i má»i ngÆ°á»i rất công minh. Chẳng hạn thiên thần của cháu tâu vá»›i Chúa rằng: "Lêcxây dám lè lưỡi vá»›i ông nó!" Thế là Chúa liá»n ra lệnh:
"Äược, váºy thì để ông lão quáºt cho nó má»™t tráºn!" Äối vá»›i ai cÅ©ng thế, Chúa ban cho má»—i ngÆ°á»i tùy theo há» xứng đáng được hưởng
-có ngÆ°á»i thì khổ, có ngÆ°á»i thì sÆ°á»›ng, ở đất Chúa má»i cái Ä‘á»u tốt đẹp cả, cho nên các thiên thần vui mừng, vá»— cánh và luôn miệng hát: "Sáng danh Chúa, sáng danh Chúa!" Còn Chúa nhân từ mỉm cÆ°á»i nhÆ° muốn nói vá»›i các thiên thần: "Thôi Ä‘i, được rồi!" Bà tôi mỉm cÆ°á»i, lúc lắc đầu.
-Bà đã trông thấy thế à ?
-Không trông thấy, nhưng bà biết!
-Bà tôi đáp, giá»ng trầm ngâm. Khi nói vá» Chúa, vá» thiên Ä‘Æ°á»ng, vá» các thiên thần, ngÆ°á»i bà tôi nhÆ° bé lại và dịu hiá»n. Mặt bà tôi trẻ ra, cặp mắt Æ°Æ¡n Æ°á»›t tá»a ra má»™t luồng ánh sáng vô cùng ấm áp. Tôi cầm những bÃm tóc dà y mịn mà ng quấn và o cổ mình rồi ngồi yên lắng nghe những câu chuyện của bà tôi, không bao giá» biết chán.
-NgÆ°á»i trần không thể nhìn thấy Chúa
-nếu nhìn thì sẽ mù mắt. Chỉ có các thánh má»›i có thể nhìn Chúa táºn mắt. Còn các thiên thần thì bà đã được thấy. Thiên thần chỉ hiện ra cho những ngÆ°á»i nà o có linh hồn trong sạch.
Má»™t hôm, lúc bà đứng trong nhà thá» dá»± lá»…, bà nom thấy hai vị Ä‘i Ä‘i lại lại ở chá»— bà n thá» nhÆ° những đám sÆ°Æ¡ng mù trong suốt, sáng rá»±c, đôi cánh dà i trông nhÆ° đăng-ten hoặc vải sa chấm táºn sà n. Các vị Ä‘i vòng quanh bà n thá» và giúp đỡ cha Iláa, má»™t ngÆ°á»i đã có tuổi. Khi cha giÆ¡ hai cánh tay yếu Ä‘uối lên cầu nguyện Chúa, hai vị thiên thần liá»n đỡ hai khuá»·u tay cho cha. Ãt lâu sau cha mất vì cha già quá, lại mù lòa, ra đụng và o chạm. Khi nhìn thấy các thiên thần bà vui mừng tê tái cả ngÆ°á»i, lòng bà nhÆ° se lại, nÆ°á»›c mắt già n giụa, chà , tháºt là sung sÆ°á»›ng! ôi, Liônka, cháu yêu quà của bà , đối vá»›i Chúa tất cả má»i cái trên thiên Ä‘Ã ng và dÆ°á»›i hạ giá»›i nà y Ä‘á»u tốt đẹp cả, tháºt là tốt đẹp...
-Thế ở nhà ta cái gì cÅ©ng tốt đẹp cả hở bà ? Bà tôi là m dấu rồi trả lá»i:
-Lạy Äức Mẹ Rất Thánh,
-má»i cái Ä‘á»u tốt đẹp cả! Câu trả lá»i đó là m tôi bối rối. Tháºt khó mà thừa nháºn rằng má»i cái ở nhà nà y Ä‘á»u tốt đẹp. Tôi cảm thấy trong nhà cà ng ngà y cà ng trở nên tồi tệ hÆ¡n. Má»™t hôm, Ä‘i qua cá»a phòng cáºu Mikhain, tôi thấy mợ Nataláa mặc quần áo trắng toát, hai tay ôm ngá»±c, Ä‘ang vừa chạy ngược chạy xuôi khắp phòng vừa kêu khẽ nhÆ°ng giá»ng khủng khiếp:
-Lạy Chúa, hãy Ä‘em con Ä‘i thoát khá»i nÆ¡i nà y... Tôi hiểu rõ lá»i cầu nguyện ấy của mợ cÅ©ng nhÆ° tôi hiểu bác Grigôri khi bác rên rỉ:
-Khi nà o lão mù hẳn, lão Ä‘i ăn xin còn sung sÆ°á»›ng hÆ¡n... Tôi muốn cho bác mù sá»›m để tôi sẽ xin phép bác được dắt bác Ä‘i, và chúng tôi sẽ cùng Ä‘i ăn xin Tức Alêcxây, cách gá»i tắt thân máºt. vá»›i nhau. Tôi đã nói vá»›i bác Ä‘iá»u đó. Bác thợ cả mỉm cÆ°á»i trong bá»™ râu của bác và đáp:
-Äược, chúng ta sẽ Ä‘i ăn xin! Bác sẽ rêu rao khắp thà nh phố: đây là cháu ngoại lão Vaxili Kasirin, chủ phÆ°á»ng nhuá»™m! NhÆ° thế thì thú vị lắm... Nhiá»u lần tôi trông thấy dÆ°á»›i cặp mắt đỠđẫn của mợ Nataláa những cái u xanh xanh và cặp môi sÆ°ng phồng trên khuôn mặt và ng ệch của mợ. Tôi há»i bà tôi:
-Có phải cáºu đánh mợ không, hở bà ? Bà tôi thở dà i đáp:
-Nó đánh vụng đấy, cái thằng khốn kiếp ấy! ông cấm nó đánh vợ, thế là nó đánh trá»™m ban đêm. Nó là thằng Ä‘á»™c ác, còn vợ nó thì lại hiá»n nhÆ° cục đất ấy... Bà tôi kể tiếp, giá»ng phấn chấn hẳn lên:
-Dù sao bây giá» ngÆ°á»i ta đánh Ä‘áºp cÅ©ng không nhÆ° hồi trÆ°á»›c! Bây giá» há» chỉ đánh và o miệng, và o tai, túm tóc má»™t lúc thôi, còn trÆ°á»›c đây ngÆ°á»i ta hà nh hạ hà ng giá» liá»n! Có lần ông đã đánh bà và o ngà y đầu lá»… Phục sinh suốt từ lúc lá»… sáng cho đến tối. ông đánh đến ná»—i mệt lá», sau khi nghỉ ngÆ¡i lại đánh tiếp. ông đánh bà bằng dây cÆ°Æ¡ng ngá»±a và bằng đủ má»i thứ vá»› được.
-Vì sao ông đánh, hở bà ?
-Bà không nhá»› nữa. Có lần ông đánh bà chết Ä‘i sống lại. Năm ngà y năm đêm liá»n ông không cho ăn uống gì cả. Lần ấy may mà bà thoát chết. Rồi lại má»™t lần nữa... Cái đó là m cho tôi hết sức ngạc nhiên. Bà tôi to lá»›n gấp đôi ông tôi, tháºt khó tin rằng ông tôi có thể thắng nổi bà tôi.
-Chẳng lẽ ông khá»e hÆ¡n bà à ?
-Không khá»e hÆ¡n, nhÆ°ng nhiá»u tuổi hÆ¡n! HÆ¡n nữa ông là chồng bà ! ông phải chịu trách nhiệm vá» bà trÆ°á»›c Chúa, nên bổn pháºn của bà là phải chịu Ä‘á»±ng... Tôi rất thÃch xem bà tôi phủi bụi trên các tượng thánh và lau chùi những chá»— bịt bằng kim loại. Các bức tượng Ä‘á»u lá»™ng lẫy, các vừng hà o quang trên đầu Ä‘á»u cẩn ngá»c, bạc và các loại đá mà u sặc sỡ. Bà tôi dùng đôi bà n tay khéo léo nâng niu má»™t bức. Bà tôi mỉm cÆ°á»i nhìn bức tượng thánh và nói, vẻ xúc Ä‘á»™ng:
-ôi, khuôn mặt của NgÆ°á»i má»›i dịu hiá»n là m sao!... Bà tôi vừa hôn bức tượng vừa là m dấu.
-Bức tượng bị phủ bụi và ám khói. ôi, NgÆ°á»i là Äức Mẹ vạn năng, NgÆ°á»i là niá»m vui vô táºn của con! Liônáa, cháu yêu quý của bà , cháu hãy nhìn xem những Ä‘Æ°á»ng nét tinh vi biết là dÆ°á»ng nà o.
Những bá»™ mặt nhá» tà mà trông vẫn rõ mồn má»™t. Bức nà y gá»i là "MÆ°á»i hai ngà y lá»…", ở giữa là Äức Mẹ đồng trinh Phêôđôrôvô. Còn đây là bức: "Lạy Äức Mẹ, khi trông thấy con nằm trong quan tà i, xin Mẹ đừng khóc"... Äôi lúc tôi cảm thấy bà tôi chÆ¡i vá»›i các bức tượng thánh má»™t cách nghiêm trang và chân thà nh nhÆ° em gái Katêrina nhút nhát chÆ¡i vá»›i búp bê váºy. Kim loại bÃt trên các bức tượng thánh chỉ còn để lá»™ ra mặt và tay của các vị thánh. Nhiá»u lần bà tôi cÅ©ng gặp ma quá»· hoặc Ä‘i má»™t mình hoặc từng Ä‘Ã n từng lÅ©.
-Có lần và o tuần chay, ban đêm bà đi qua nhà RuđônphÆ¡. Trá»i sáng trăng suông. Bá»—ng nhiên bà thấy có má»™t con quá»· lá»›n, mình đầy lông lá Ä‘en sì, ngồi dạng hai chân trên đỉnh mái nhà , cạnh ống khói. Cái đầu có sừng cúi xuống ống khói ngá»i ngá»i và thở phì phì. Nó ngá»i và kéo lê chiếc Ä‘uôi trên mái nhà . Bà là m dấu ngay và nói: "Cầu Chúa hãy sống lại và kẻ thù của NgÆ°á»i hãy biến Ä‘i!" Nó liá»n khẽ kêu rÃt lên và tụt từ mái nhà xuống sân rồi biến mất! Có lẽ hôm ấy nhà RuđônphÆ¡ nấu món ăn mặn nên quá»· đến ngá»i và lấy là m vui sÆ°á»›ng... Tôi cÆ°á»i và tưởng tượng đến con quá»· Ä‘ang tụt từ mái nhà xuống. Bà tôi cÅ©ng cÆ°á»i và nói tiếp:
-Bá»n quá»· rất tinh nghịch, giống hệt nhÆ° lÅ© trẻ con váºy! Có lần bà giặt quần áo ở nhà tắm.
Lúc đó và o ná»a đêm. Tá»± nhiên cá»a lò mở tung! Và lÅ© quá»· ở trong nhảy ra, con nà o cÅ©ng bé nhá», con thì Ä‘á», con thì xanh, con thì Ä‘en nhÆ° gián ấy. Bà vá»™i chạy ra phÃa cá»a, nhÆ°ng không ra được, lúng túng giữa Ä‘Ã n quá»·. Chúng kÃn cả nhà tắm là m bà không cá»±a được, chúng chui xuống chân bà , lôi kéo và ép chặt bà đến ná»—i bà thở không ra hÆ¡i! Mình chúng nó đầy lông lá, má»m nhÅ©n, nóng nhÆ° lÅ© mèo con, chúng toà n Ä‘i bằng hai chân sau. Chúng chạy vòng quanh, nô đùa. Răng chúng nhe nhÆ° răng chuá»™t, cặp mắt nhá» xanh lè long lanh, cặp sừng sắp má»c nhô ra nhÆ° những cái bÆ°á»›u con, những cái Ä‘uôi nhá» ve vẩy nhÆ° Ä‘uôi lợn sữa. ối, trá»i đất Æ¡i! Bà sợ quá ngất Ä‘i! Khi bà tỉnh lại thì ngá»n nến Ä‘ang leo lét, cháºu nÆ°á»›c giặt đã nguá»™i lạnh, quần áo giặt vất ngổn ngang trên sà n. Bà nghÄ©: "Chao ôi, đồ quá»· sứ, sao chúng bay không chết Ä‘i!" Tôi nhắm mắt lại và thấy từ miệng lò xây bằng đá tuôn ra má»™t dòng dà y đặc những con váºt đầy lông lá có đủ mà u sắc. Chúng trà n và o đầy cả cái nhà tắm nhá» bé, thổi và o ngá»n nến và thè lè cái lưỡi Ä‘á» hồng má»™t cách tinh nghịch. Trông vừa buồn cÆ°á»i, vừa đáng sợ. Bà tôi lắc đầu, im lặng má»™t lát rồi bá»—ng lại sôi nổi hẳn lên:
-Má»™t lần khác bà lại gặp lÅ© đáng nguyá»n rủa ấy. CÅ©ng và o má»™t đêm đông, bão tuyết thổi mạnh. Bà đi qua cái khe Äiukôp, chá»— các cáºu Iakôp và Mikhailô định dìm chết bố cháu trong cái hố băng ở đầm ấy. Cháu có nhá»› không, bà đã kể cho cháu nghe rồi đấy? Thế là bà đi vá» phÃa đó; vừa má»›i đặt chân trên con Ä‘Æ°á»ng hẻm, ở dÆ°á»›i khe núi, thì bà nghe thấy tiếng huýt sáo và tiếng hú ở khe. Bà trông lên thì thấy chiếc xe có ba con ngá»±a ô kéo Ä‘ang phóng vá» phÃa bà . Má»™t con quá»· to lá»›n Ä‘á»™i chiếc mÅ© Ä‘á» không và nh đứng sừng sững nhÆ° cái cá»c. Nó đứng ở chá»— ngồi của ngÆ°á»i đánh xe, dang tay giữ dây cÆ°Æ¡ng bằng xÃch sắt. ở khe không có Ä‘Æ°á»ng Ä‘i nên chiếc xe lao thẳng xuống đầm, có đám tuyết phủ kÃn cả xe. Trên xe trượt tuyết cÅ©ng toà n là lÅ© quá»· ngồi; chúng huýt sáo, gà o thét và vẫy mÅ©; khoảng bảy chiếc xe nhÆ° váºy phóng nhanh nhÆ° Ä‘oà n xe chữa cháy. Ngá»±a toà n má»™t mà u Ä‘en tuyá»n. Tất cả lÅ© ngá»±a Ä‘á»u là những kẻ bị bố mẹ nguyá»n rủa, bị lÅ© quá»· lấy là m trò giải trÃ, dùng là m ngá»±a để kéo xe, bắt há» rong ruổi ban đêm trong những ngà y há»™i vui của chúng. Lần đó có lẽ bà đã trông thấy má»™t đám cÆ°á»›i quá»·... Không thể nà o không tin bà tôi được
-bà tôi nói rất giản dị và chắc chắn! NhÆ°ng khéo nhất là bà tôi Ä‘á»c những Ä‘oạn thÆ¡ kể vá» Äức Bà Äồng trinh Ä‘i chu du khắp trái đất để biết ná»—i khổ cá»±c của ngÆ°á»i trần và khuyên bảo nữ tặc "công nÆ°Æ¡ng" EngalÆ°tạêva không nên đánh Ä‘áºp và cÆ°á»›p bóc ngÆ°á»i Nga; những Ä‘oạn thÆ¡ vá» thánh Alêcxây, vá» dÅ©ng sÄ© Ivan. Bà tôi kể những chuyện thần thoại vá» thánh nữ Vaxilixa vô cùng đức Ä‘á»™, vá» giáo sÄ© Dê và con đỡ đầu của Chúa; có những chuyện khủng khiếp vá» Macfa Pôxatnitxavá» nữ tÆ°á»›ng cÆ°á»›p Baba Uxtavá» Marya, má»™t ngÆ°á»i có nhiá»u tá»™i lá»—i của Ai Cáºp, vá» ná»—i buồn phiá»n của ngÆ°á»i mẹ tên cÆ°á»›p. Bà tôi biết không biết bao nhiêu chuyện thần thoại, chuyện có tháºt và những câu thÆ¡. Bà tôi không sợ má»™t ai, không sợ ông tôi, không sợ quá»·, và má»i thứ tà ma nà o, nhÆ°ng bà tôi lại rất sợ những con gián Ä‘en. Bà tôi có thể nháºn ra chúng ngay từ xa. Bà tôi thÆ°á»ng đánh thức tôi ban đêm và thì thà o:
-Aliôsa, cháu yêu của bà , có má»™t con gián Ä‘ang bò đấy; vì Chúa, cháu hãy giết nó Ä‘i! Äang ngái ngủ, tôi châm nến và bò trên sà n tìm kẻ địch. NhÆ°ng không phải lần nà o tôi cÅ©ng tìm thấy ngay và cÅ©ng có lần tôi không bắt được.
-Không thấy đâu, bà ạ.
-Tôi nói. NhÆ°ng bà tôi vẫn nằm im, đầu trùm chăn kÃn mÃt, và khẽ nói:
-ôi, có một con đấy! Cháu cố tìm đi, bà van cháu đấy! Nó kia kìa, bà biết... Bà tôi không nhầm bao giỠcả
-cuối cùng tôi tìm thấy con gián ở má»™t chá»— rất xa giÆ°á»ng.
-Cháu giết nó chÆ°a? ừ, sáng danh Chúa! Cảm Æ¡n cháu nhé!... Nếu tôi chÆ°a tìm thấy con gián thì bà tôi không sao ngủ được. Tôi thấy bà tôi giáºt mình má»—i khi khẽ có tiếng sá»™t soạt trong đêm tối im lặng nhÆ° tá». Tôi nghe bà tôi nÃn thở và thì thà o:
-Nó ở gần ngưỡng cá»a... nó chui xuống dÆ°á»›i cái hòm...
-Tại sao bà sợ gián thế? Bà trịnh trá»ng trả lá»i:
-Vì bà không hiểu chúng nó dùng để là m gì? Chúng nó bò lổm ngổm và đen sì sì. Chúa đã giao cho má»—i loà i má»™t nhiệm vụ: có bỠđất tức là trong nhà ẩm thấp; có rệp tức là tÆ°á»ng bẩn; có ráºn tức là ngÆ°á»i sắp ốm. Tất cả má»i thứ Ä‘á»u có ý nghÄ©a! Còn loà i gián thì không ai rõ ma quá»· nà o nháºp và o, chúng sinh ra để là m gì?
* * *
Má»™t hôm bà tôi Ä‘ang quỳ tâm sá»± vá»›i Chúa thì ông tôi mở toang cá»a ra, nói vá»›i giá»ng khà n khà n:
-Bà nó ơi, Chúa phạt chúng ta rồi, nhà cháy!
-ông nói gì đấy!
-Bà tôi hét lên và vùng đứng dáºy. Cả hai ngÆ°á»i thình thịch chạy bổ và o gian phòng chÃnh tối om.
-Epgênsa, hạ tượng thánh xuống! Nataláa, mặc áo cho lũ trẻ!
-Bà tôi ra lệnh, giá»ng nghiêm nghị cứng rắn, còn ông tôi thì khẽ rên rỉ:
-Hi, hi, hi... Tôi chạy và o bếp. Cái cá»a sổ nhìn ra sân Ä‘ang cháy rá»±c lên nhÆ° và ng. Trên sà n nhà những váºt và ng và ng chạy nhảy. Cáºu Iakôp vá»™i Ä‘i ủng rồi nhảy lên những vệt cháy ấy y nhÆ° đế già y của cáºu bị cháy váºy. Cáºu kêu lên:
-ChÃnh Miska đốt nhà , hắn đốt và chuồn rồi, đúng thế!
-Im đi, đồ chó má,
-bà tôi vừa nói vừa đẩy cáºu ra cá»a mạnh đến ná»—i suýt nữa thì cáºu ngã. Nhìn qua cá»a kÃnh đóng băng thấy rõ mái xưởng bùng cháy và ngá»n lá»a nhÆ° cÆ¡n lốc xoắn xuýt cuồn cuá»™n qua cánh cá»a ngá». Trong đêm tối yên lặng ngá»n lá»a nở thà nh những bông hoa Ä‘á», không có khói. ở trên cao tÃt thấy lÆ¡ lá»ng má»™t đám mây sẫm, nhÆ°ng nhìn qua vẫn thấy giải Ngân Hà bà ng bạc. Tuyết rá»±c lên mà u Ä‘á» thắm. TÆ°á»ng nhà rung lên, lảo đảo nhÆ° muốn hÆ°á»›ng vá» phÃa góc sân, nÆ¡i ngá»n lá»a Ä‘ang nhảy nhót vui vẻ, Ä‘ang nhuá»™m Ä‘á» những kẽ ngách rá»™ng trong vách xưởng và từ đó thoát ra nhÆ° những chiếc Ä‘inh cong queo. Trên những tấm gá»— Ä‘en sẫm và khô của mái nhà những dải lá»a và ng, Ä‘á» lượn khúc quấn quanh lấy mái nhà . ở giữa nhô lên má»™t ống khói mảnh dẻ bằng đất nung còn bốc khói. Những tiếng nổ lách tách, những tiếng soà n soạt nhÆ° tiếng lụa xé Ä‘áºp và o cá»a kÃnh. Ngá»n lá»a lan ra mãi. Xưởng thợ sáng rá»±c giống nhÆ° bức thánh-tượng-bình ở trong nhà thá» và nhÆ° có má»™t sức gì không cưỡng lại được vẫy gá»i má»i ngÆ°á»i tá»›i gần hÆ¡n. Tôi trùm chiếc áo lông ngắn to xù lên đầu và xá» chân và o đôi ủng không biết của ai. Tôi lê ra nhà ngoà i, ra chá»— báºc tam cấp và đứng lặng Ä‘i vì kinh khủng trÆ°á»›c ánh lá»a chói lòa là m tôi lóa cả mắt. Tai tôi ù đặc vì tiếng kêu của ông tôi, của bác Grigôri, của cáºu tôi và vì tiếng đám cháy nổ. Tôi khiếp sợ trÆ°á»›c cá» chỉ của bà tôi; trùm chiếc bao không lên đầu, quấn và o ngÆ°á»i miếng vải phủ mình ngá»±a, bà tôi vừa lao và o lá»a vừa la lên:
-CupÆ¡rôx, lÅ© ngốc! CupÆ¡rôx là m nổ tung cả bây giá»...
-Grigôri, giữ lấy bà lão!
-ông tôi rÃt lên.
-Trá»i Æ¡i, bà ấy chết mất... NhÆ°ng bà tôi đã trở ra, toà n thân bốc khói, lắc đầu, lom khom, tay giÆ¡ thẳng bÆ°ng má»™t vò lá»›n đầy cupÆ¡rôx.
-ông cho tháo ngựa ra!
-Bà tôi vừa kêu vừa ho và thở khò khè.
-Lá»™t miếng vải khoác ngoà i cho tôi, tôi Ä‘ang bị cháy, ông không trông thấy à ?... Bác Grigôri giáºt miếng vải khoác ngoà i Ä‘ang âm ỉ cháy khá»i vai bà tôi. Bác gáºp đôi ngÆ°á»i lại, bắt đầu lấy xẻng hắt những cục tuyết lá»›n và o cá»a xưởng. Cáºu tôi nhảy nhót bên cạnh bác, cầm cái rìu trong tay. ông tôi chạy quanh, ném tuyết và o ngÆ°á»i bà tôi. Bà tôi nhét cái vò xuống đống tuyết rồi chạy ra cổng, mở toang ra và cúi chà o những ngÆ°á»i Ä‘ang kéo đến:
-Bà con Æ¡i, phải bảo vệ lấy cái nhà kho! Nếu lá»a lan sang nhà kho, chuyá»n sang vá»±a chứa cá» khô thì tất cả nhà tôi sẽ cháy hết ra tro và cả nhà bà con cÅ©ng sẽ bị cháy lây! Giáºt mái xuống và vứt cá» khô ra vÆ°á»n! Grigôri, hắt tuyết cao lên, sao lão cứ ném mãi xuống đất thế! Iakôp, đừng có xun xoe, Ä‘Æ°a rìu và xẻng cho má»i ngÆ°á»i! Bà con hãy cùng nhau giúp chúng tôi má»™t tay, Chúa sẽ phù há»™ các ngÆ°á»i. Bà tôi cÅ©ng lôi cuốn tôi nhÆ° đám cháy váºy. Ngá»n lá»a rá»i và o ngÆ°á»i bà tôi Ä‘en thẫm, nhÆ° muốn Ä‘uổi bắt. Bà tôi tất tả ở khắp sân, chá»— nà o cÅ©ng đến đúng lúc, và điá»u khiển má»i việc chẳng sót việc nà o. Con Sarap chạy ra sân. Nó chồm lên và là m ông tôi suýt ngã lá»™n. Ngá»n lá»a là m Ä‘á» rá»±c cặp mắt to của nó. Con ngá»±a hà ầm, đứng bằng hai chân trÆ°á»›c. ông tôi buông dây cÆ°Æ¡ng ra, nhảy tránh sang má»™t bên và kêu:
-Bà nó Æ¡i, giữ lấy nó! Bà tôi nhảy xổ và o dÆ°á»›i chân con ngá»±a Ä‘ang lại chồm lên và dang hai tay ra. Con ngá»±a khẽ hà má»™t tiếng rầu rÄ©, vÆ°Æ¡n cổ vá» phÃa bà và liếc nhìn ngá»n lá»a.
-Mà y đừng sợ!
-Bà tôi nói, giá»ng trầm trầm. Bà vá»— vá»— và o cổ nó và cầm dây cÆ°Æ¡ng.
-Mà y tưởng tao bá» mà y trong cái địa ngục đó à , con chuá»™t nhắt của tao?... Và con chuá»™t nhắt to gấp ba bà ngoan ngoãn Ä‘i theo ra cổng. Nó thở phì phì và nhìn khuôn mặt Ä‘á» rá»±c của bà . Mụ Epgênáa dẫn lÅ© trẻ mếu máo và quấn đầy quần áo ra khá»i nhà , mụ kêu:
-Vaxili Vaxilits, không thấy thằng Lêcxây đâu cả...
-Äi Ä‘i!
-ông tôi vẫy tay đáp, trong khi đó tôi nấp dÆ°á»›i báºc tam cấp để khá»i bị mụ vú lôi Ä‘i. Mái xưởng đã sáºp. Những thanh xà nhà mảnh dẻ bốc khói, lấp lánh ánh than và ng, nhô lên trá»i. Trong xưởng những ngá»n lá»a xanh Ä‘á» cuồn cuá»™n nhÆ° những cÆ¡n gió lốc, phát ra tiếng nổ giòn và tiếng rÃt. Từng bó lá»a bắn ra sân, xuống những ngÆ°á»i tụ táºp trÆ°á»›c đống lá»a khổng lồ và đang dùng xẻng hắt tuyết và o đám cháy. Trong đống lá»a mấy cái chảo lá»›n sôi sùng sục, hÆ¡i nÆ°á»›c và khói bốc lên nhÆ° má»™t đám mây dà y đặc. Những mùi là lạ tá»a ra ngoà i sân là m chảy nÆ°á»›c mắt. Tôi chui ra khá»i báºc tam cấp và đụng luôn phải chân bà tôi.
-Äi ra!
-Bà tôi quát.
-Äi ra, không có chết bẹp bây giá»... Má»™t ngÆ°á»i cưỡi ngá»±a Ä‘á»™i mÅ© đồng có chóp xá»™c và o sân. Con ngá»±a mà u hung sùi bá»t mép, còn gã kia tay giÆ¡ ngá»n roi lên cao, thét lên vá»›i vẻ hăm dá»a:
-Tránh ra! Tiếng chuông reo vui rá»™n rã. Quang cảnh tháºt tÆ°ng bừng và đẹp nhÆ° ngà y há»™i. Bà tôi đẩy tôi lên báºc tam cấp:
-Có nghe tao bảo gì không! Äi ra! Lúc nà y không thể không vâng lá»i bà tôi được. Tôi xuống bếp và lại dán mÅ©i và o cá»a kÃnh, nhÆ°ng bị đám ngÆ°á»i Ä‘en ngòm che lấp nên không nhìn thấy ngá»n lá»a nữa.
Tôi chỉ thấy những chiếc mÅ© đồng sáng loáng giữa những chiếc mÅ© lưỡi trai và mÅ© lông mùa đông Ä‘en sì. Ngá»n lá»a bị chế ngá»± mau chóng. NgÆ°á»i ta tÆ°á»›i nÆ°á»›c và o lá»a, và dáºp tắt nó. Cảnh sát giải tán đám đông. Bà tôi trở và o bếp.
-Ai đấy? Cháu đấy à ? Tại sao cháu không ngủ, cháu sợ à ? Äừng sợ, má»i việc Ä‘á»u xong xuôi rồi... Bà ngồi im lặng bên cạnh tôi và lắc lÆ° trên chiếc ghế. Tôi lấy là m sung sÆ°á»›ng thấy đêm tối lại lặng lẽ nhÆ° cÅ©, nhÆ°ng tôi vẫn nhá»› tiếc ngá»n lá»a. ông tôi bÆ°á»›c và o, dừng lại bên ngưỡng cá»a và há»i:
-Bà nó đấy à ?
-Hở?
-Bà bị bá»ng phải không?
-Không sao cả. ông tôi đánh má»™t que diêm; ánh lá»a xanh chiếu sáng khuôn mặt chồn hôi, đầy bồ hóng. ông tôi tìm thấy cây nến trên bà n rồi cháºm chạp ngồi xuống cạnh bà tôi.
-ông nên rá»a mặt mÅ©i Ä‘i thì hÆ¡n,
-bà tôi nói, mặc dù ngÆ°á»i cÅ©ng đầy bồ hóng và sá»±c mùi khói khét lẹt. ông tôi thở dà i:
-Chúa tháºt là nhân từ đối vá»›i bà . Chúa ban cho bà lắm thông minh thế... ông tôi xoa vai bà tôi và nhe răng nói thêm:
-Tất nhiên là trong chốc lát thôi, nhÆ°ng cÅ©ng là có ban!... Bà tôi cÅ©ng mỉm cÆ°á»i, muốn nói Ä‘iá»u gì, nhÆ°ng ông tôi đã cau mà y lại.
-Cần phải tống cổ lão Grigôri Ä‘i, việc nà y cÅ©ng là do sá»± sÆ¡ suất của lão ta! Lão già yếu rồi, không dùng được việc nữa! Thằng Iaska Ä‘ang ngồi ở báºc thá»m khóc lóc, thằng ngốc... Bà thá» Ä‘i ra xem nó là m sao... Bà tôi đứng dáºy, má»™t tay giÆ¡ trÆ°á»›c mặt, vừa Ä‘i vừa thổi những ngón tay, còn ông tôi không nhìn tôi, khẽ há»i:
-Cháu nhìn thấy đám cháy suốt từ đầu đến cuối chứ? Váºy cháu thấy bà thế nà o, hả? ấy là bà đã già ... bị suy yếu rồi... Cháu thấy không? ôi chao, lÅ© chúng bay... y... y tháºt là ... ông tôi khom lÆ°ng, yên lặng hồi lâu, sau đó đứng dáºy lấy ngón tay gạt tà n nến rồi lại há»i tôi:
-Cháu có sợ không?
-Không ạ.
-Tháºt ra cÅ©ng không có gì đáng sợ cả... ông tôi giáºt chiếc áo sÆ¡-mi khá»i vai vá»›i vẻ tức giáºn rồi Ä‘i tá»›i góc nhà có cháºu rá»a mặt. ở đó, trong bóng tối, ông tôi giáºm chân, nói to:
-Cháy nhà là má»™t sá»± ngu ngốc! Äứa nà o là m cháy nhà cần phải lôi ra quảng trÆ°á»ng đánh cho má»™t tráºn; nó là thằng ngốc, không thì cÅ©ng là thằng kẻ trá»™m! Cứ là m nhÆ° váºy thì chẳng bao giá» cháy nhà nữa!... Cháu Ä‘i ngủ Ä‘i. Còn ngồi đấy là m gì? Tôi Ä‘i nằm, nhÆ°ng đêm hôm ấy không tà i nà o ngủ được: tôi vừa má»›i nằm lên giÆ°á»ng thì má»™t tiếng kêu la không giống tiếng ngÆ°á»i là m tôi vùng dáºy khá»i giÆ°á»ng ngay. Tôi lại lao và o nhà bếp. ông tôi cởi trần, tay cầm cây nến, đứng giữa nhà . Cây nến rung rinh. Không nhÃch Ä‘i được bÆ°á»›c nà o, ông tôi chỉ giáºm chân xuống sà n và rÃt lên:
-Bà nó Æ¡i, Iakôp Æ¡i, cái gì thế? Tôi nhảy lên lò sưởi, nấp và o má»™t góc. Trong nhà lại bắt đầu náo Ä‘á»™ng nhÆ° lúc cháy. Tiếng kêu la Ä‘á»u Ä‘á»u và đau Ä‘á»›n cà ng ngà y cà ng to, Ä‘áºp và o trần và tÆ°á»ng từng hồi. ông tôi và cáºu tôi chạy ngược chạy xuôi, bà tôi quát tháo và xua Ä‘uổi hai ngÆ°á»i. Bác Grigôri chất củi và o lò rầm rầm, đổ đầy nÆ°á»›c và o chảo gang. Bác Ä‘i lại ở nhà bếp, đầu lắc lÆ° giống nhÆ° má»™t con lạc đà ở Axtrakhan.
-Trước hết hãy đốt lò đi chứ!
-Bà tôi ra lệnh. Bác vội đi tìm que đóm, sỠphải chân tôi và sợ hãi kêu lên:
-Ai đấy? Hừ, là m tao sợ hết hồn... ở đâu không cần đến, mà y cũng có mặt...
-Cái gì thế hở bác?
-Mợ Nataláa đẻ,
-bác thản nhiên đáp và nhảy xuống sà n. Tôi nhá»› hồi mẹ tôi đẻ, mẹ tôi không kêu la om sòm nhÆ° thế. Äặt chảo lên bếp xong, bác Grigôri leo lên lò sưởi ngồi cạnh tôi. Bác rút trong túi ra chiếc tẩu bằng đất nung và đưa cho tôi xem.
-Bác bắt đầu hút thuốc chỉ vì cặp mắt nà y thôi. Bà cháu khuyên bác: chỉ nên hÃt, nhÆ°ng bác thấy hút tốt hÆ¡n...
Bác ngồi ở mép lò sưởi, hai chân buông thõng. Bác nhìn xuống phÃa dÆ°á»›i, nÆ¡i ngá»n nến cháy lù mù. Tai và má bác đầy bồ hóng, chiếc áo sÆ¡-mi rách ở bên sÆ°á»n. Tôi nhìn thấy cả bá»™ xÆ°Æ¡ng sÆ°á»n của bác rá»™ng nhÆ° những cái Ä‘ai thùng. Má»™t mắt kÃnh của bác đã bị vỡ, má»™t ná»a kÃnh hầu nhÆ° đã lòi ra khá»i và nh, và qua lá»— hổng tôi nhìn thấy mắt bác Ä‘á» ngầu, Æ°Æ¡n Æ°á»›t nhÆ° má»™t vết thÆ°Æ¡ng. Bác vừa nhồi thuốc và o tẩu vừa lắng nghe những tiếng rên rỉ của mợ Nataláa, và nói lẩm bẩm những câu rá»i rạc giống nhÆ° ngÆ°á»i say rượu:
-Bà cháu dẫu sao thì cÅ©ng bị bá»ng, là m thế nà o đỡ đẻ được? Gá»›m, mợ ấy rên tợn quá! Trong khi cháy nhà ngÆ°á»i ta đã quên mất mợ ấy. Ngay từ lúc bắt đầu cháy đã thấy mợ ấy quằn quại vì sợ hãi... Äẻ được đứa con tháºt là khó nhá»c, nhÆ°ng mà ngÆ°á»i ta có kÃnh trá»ng phụ nữ đâu! Cháu nhá»› nhé: phải kÃnh trá»ng phụ nữ, nghÄ©a là phải kÃnh trá»ng những bà mẹ... Tôi thiu thiu ngủ, nhÆ°ng tiếng ồn à o, tiếng sáºp cá»a, lẫn tiếng kêu lè nhè của cáºu Mikhain say rượu là m tôi tỉnh dáºy. Những lá»i nói kỳ lạ vẳng đến tai tôi:
-Phải mở cá»a Thánh ra...
-Cho nó uống dầu thắp đèn hòa vá»›i rượu rum và bồ hóng: ná»a cốc dầu, ná»a cốc rượu rum và má»™t thìa bồ hóng... Cáºu Mikhain cứ khẩn khoản yêu cầu lải nhải:
-Cho tôi và o xem... Cáºu ngồi xuống sà n, hai chân dạng ra và khạc nhổ xuống trÆ°á»›c mặt, bà n tay vá»— vá»— trên sà n nhà . Trên lò sưởi nóng không thể chịu được. Tôi bò xuống, nhÆ°ng vừa tá»›i ngang tầm cáºu thì cáºu túm lấy chân tôi giáºt mạnh. Tôi ngã Ä‘áºp gáy xuống đất.
-Äồ ngốc,
-tôi bảo cáºu. Cáºu nhổm ngay dáºy, túm lấy tôi, nhấc bổng tôi lên và rú:
-Tao phải quáºt mà y và o lò sưởi cho mà y tan xác ra má»›i được... Khi hoà n hồn, tôi thấy tôi ngồi trên đầu gối ông tôi ở trong góc phòng chÃnh, dÆ°á»›i những bức tượng thánh. NgÆ°á»›c mắt lên trần nhà , ông tôi ru tôi và nói nhá»:
-Chúng ta không má»™t ai có lý do gì để xin tha lá»—i... Trên đầu ông có má»™t ngá»n đèn thá» sáng rá»±c. Trên bà n giữa phòng có má»™t ngá»n nến. ánh sáng mùa đông má» mỠđã ló ra qua cá»a sổ. ông tôi cúi xuống chá»— tôi há»i:
-Cháu Ä‘au ở đâu? Tôi Ä‘au khắp cả ngÆ°á»i, đầu tôi Æ°á»›t đẫm mồ hôi, mình nặng trình trịch, nhÆ°ng tôi không muốn nói ra Ä‘iá»u đó. Xung quanh, tất cả Ä‘á»u hết sức lạ lùng đối vá»›i tôi! Hầu hết các ghế trong phòng Ä‘á»u có những ngÆ°á»i lạ mặt ngồi: má»™t cha cố mặc áo dà i tÃm, má»™t lão già bé nhá», tóc bạc, Ä‘eo kÃnh, mặc áo nhà binh, và nhiá»u ngÆ°á»i khác nữa. Tất cả Ä‘á»u ngồi không nhúc nhÃch nhÆ° những pho tượng gá»—. Há» ngồi Ä‘á» ra chỠđợi và lắng nghe tiếng nÆ°á»›c chảy róc rách ở đâu gần chá»— chúng tôi. Cáºu Iakôp đứng cạnh khung cá»a vÆ°Æ¡n dà i ngÆ°á»i ra, hai tay chắp sau lÆ°ng. ông tôi bảo cáºu:
-Nà y, dẫn thằng bé nà y Ä‘i ngủ... Cáºu giÆ¡ ngón tay vẫy tôi và khẽ Ä‘i rón rén trên đầu ngón chân tá»›i cá»a buồng bà tôi. Khi tôi leo lên giÆ°á»ng, cáºu thì thầm: Theo phong tục mê tÃn, muốn cho ngÆ°á»i đẻ khó sinh nở được dá»… dà ng hÆ¡n, cần phải mở cá»a nhà thá» dẫn tá»›i bà n thá»; cá»a đó gá»i là cá»a Thánh. Phép cứu chữa mê tÃn đối vá»›i ngÆ°á»i đẻ khó.
-Mợ Nataláa chết rồi... Tin đó không là m tôi ngạc nhiên, vì từ lâu mợ sống cách biệt, không bao giỠxuống bếp, ngay cả bữa ăn.
-Thế bà ở đâu, hở cáºu?
-Ngoà i kia,
-cáºu khoát tay đáp và lại Ä‘i ra rón rén trên đầu ngón chân. Tôi nằm trên giÆ°á»ng nhìn khắp xung quanh. Tôi tưởng nhÆ° trông thấy những khuôn mặt đầy lông lá, trắng bệch, mù lòa Ä‘ang áp và o kÃnh cá»a sổ. Trong góc buồng, trên cái hòm có treo chiếc áo dà i của bà tôi,
-cái ấy tôi đã biết rõ,
-nhÆ°ng giỠđây tôi có cảm tưởng nhÆ° có má»™t ngÆ°á»i nà o đó nấp ở đấy và đang rình mò. Tôi chúi đầu và o gối, hé má»™t mắt nhìn ra cá»a, tôi muốn nhảy xuống và bá» chạy ra ngoà i. Nóng quá, má»™t mùi nồng nặc tá»a ra khắp gian buồng là m ngá»™t ngạt khiến tôi nhá»› tá»›i hôm anh TxÆ°ganôc chết, những dòng mà u chảy lênh láng trên sà n nhà nhÆ° những dòng suối. Hình nhÆ° má»™t cái u nà o đó má»c ra trong đầu và trái tim tôi. Tất cả những gì tôi đã nhìn thấy trong cái nhà nà y Ä‘ang lÆ°á»›t qua trÆ°á»›c mắt tôi nhÆ° má»™t Ä‘oà n xe trên Ä‘Æ°á»ng phố mùa đông. Tôi cảm thấy nhÆ° mình bị đè bẹp, bị tiêu tan...
Cánh cá»a mở rất từ từ, bà tôi rón rén bÆ°á»›c và o buồng rồi dùng vai khẽ khép cá»a lại.
Tá»±a lÆ°ng và o cá»a, giÆ¡ tay vá» phÃa ngá»n lá»a xanh của cây đèn thá» không bao giá» tắt, bà tôi than vãn khe khẽ nhÆ° giá»ng má»™t đứa trẻ:
-Khốn khổ cho hai bà n tay tôi, đau quá...
Last edited by quykiemtu; 07-01-2009 at 11:47 AM.
|
25-05-2008, 09:30 AM
|
Guest
|
|
Bà i gởi: n/a
Thá»i gian online: 0 giây
|
|
ChÆ°Æ¡ng 5
Tá»›i mùa xuân các cáºu tôi chia gia tà i. Cáºu Iakôp ở lại thà nh phố, cáºu Mikhain sang bên kia sông. ông tôi táºu má»™t ngôi nhà rá»™ng rãi và khá đẹp ở phố Pôlêvaia. Tầng dÆ°á»›i bằng đá có quán rượu. Gác thượng có má»™t căn phòng nhỠở rất thú vị. PhÃa sau nhà là vÆ°á»n cây chạy dà i đến cái vá»±c tua tủa những cà nh dÆ°Æ¡ng liá»…u trụi lá.
-Nhiá»u roi quá!
-ông tôi nháy mắt vui vẻ nhìn tôi nói, khi tôi cùng vá»›i ông tôi Ä‘i thăm vÆ°á»n, dạo trên những con Ä‘Æ°á»ng nhá», chân lút cả và o tuyết má»›i tan.
-ông sắp dạy cháu há»c, chắc có lúc phải dùng đến những chiếc roi nà y... Ngôi nhà cháºt nÃch ngÆ°á»i ở thuê. ông tôi chỉ giữ má»™t phòng lá»›n trên gác để ở và tiếp khách. Bà tôi và tôi ở gác thượng. Cá»a sổ chá»— tôi ngoảnh ra phố; chiá»u chiá»u và ngà y lá»…, thò đầu qua bệ cá»a sổ có thể nhìn thấy những ngÆ°á»i say ở quán rượu bò ra, loạng choạng trên Ä‘Æ°á»ng phố, la hét rồi ngã gục. Äôi khi ngÆ°á»i ta ném há» ra Ä‘Æ°á»ng nhÆ° ném bao tải, nhÆ°ng há» lại phá cá»a để và o quán rượu; cánh cá»a Ä‘áºp, kêu rè rè, chiếc pu-li rÃt lên, má»™t cuá»™c xô xát bắt đầu. Cảnh tượng đó nhìn từ trên xuống tháºt là thú vị. Từ sáng sá»›m ông tôi tá»›i xưởng của các cáºu tôi, giúp các cáºu tôi sắp đặt má»i thứ. Chiá»u tối ông tôi má»›i trở vá», vẻ mệt nhá»c, chán ngán và bá»±c dá»c.
Bà tôi ở nhà nấu ăn, khâu vá và trông nom vÆ°á»n tược. Bà chạy ngược chạy xuôi cả ngà y nhÆ° má»™t con quay lá»›n bị chiếc roi vô hình thúc giục. Bà hÃt thuốc lá có vẻ sảng khoái, hắt hÆ¡i và vừa lau bá»™ mặt đầm đìa mồ hôi vừa nói:
-Cầu cho thế gian được hưởng phúc là nh Ä‘á»i Ä‘á»i! Aliôsa, cháu yêu của bà ơi, chúng ta sống yên ổn rồi cháu ạ! Lạy Äức Mẹ, má»i việc Ä‘á»u tốt là nh rồi! NhÆ°ng tôi không cảm thấy chúng tôi sống đã yên ổn. Từ sá»›m đến khuya những ngÆ°á»i thuê nhà chạy tứ tung ở trong nhà và ngoà i sân. Chốc chốc các mụ hà ng xóm lại kéo đến. Ai cÅ©ng vá»™i vã hối hả mà vẫn phà n nà n là bị trá»…. Hình nhÆ° ai cÅ©ng Ä‘ang báºn chuẩn bị má»™t việc gì sắp xảy ra. Há» gá»i bà tôi.
-Akulina Ivanôpna! Bà tôi đối vá»›i má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u mỉm cÆ°á»i âu yếm và dịu dà ng quan tâm săn sóc đến há». Bà tôi lấy ngón tay cái cho thuốc lá và o lá»— mÅ©i, dùng khăn tay có kẻ ô vuông Ä‘á» lau tháºt sạch mÅ©i và ngón tay, rồi không ngá»›t lá»i khuyên bảo:
-Bà con ạ, muốn chống ráºn chấy cần phải tắm rá»a luôn, cần phải xông bằng hÆ¡i bạc hà . Nếu ráºn bám và o da thì lấy má»™t thìa mỡ ngá»—ng tháºt trong, trá»™n vá»›i má»™t thìa thăng hoa và ba giá»t thủy ngân. Sau đó lấy mảnh sà nh tán nhá» tất cả các thứ đó khoảng bảy lần trên má»™t cái Ä‘Ä©a rồi xoa khắp ngÆ°á»i! Nếu dùng thìa gá»— hoặc thìa xÆ°Æ¡ng mà trá»™n thì thủy ngân bị mất! Tránh dùng thìa đồng hay thìa bạc, nguy hiểm lắm đấy! Äôi khi bà tôi khuyên nhủ, vẻ trầm ngâm:
-Bà con ạ, tốt hÆ¡n hết là đến PêtạôrÆ° gặp cha Axap. Tôi không thể khuyên bà con hÆ¡n được. Bà tôi giúp việc đỡ đẻ, hòa giải những vụ cãi nhau trong các gia đình, chữa bệnh cho trẻ con. Bà tôi thuá»™c lầu lầu câu chuyện "Giấc mÆ¡ của Äức Mẹ" và thÆ°á»ng Ä‘em kể cho các bà nghe để há» "gặp may. Bà tôi dạy bảo há» vá» việc bếp nÆ°á»›c:
-DÆ°a chuá»™t tá»± nó sẽ bảo cho các bà lúc nà o có thể muối được. Lúc nó hết mùi đất và các mùi khác thì các bà hãy trẩy vá». CÆ¡vat cần phải là m cho nó tức hÆ¡i thì nó má»›i mạnh và sủi bá»t: cÆ¡vát không Æ°a ngá»t, nên các bà chỉ cần cho và o má»™t Ãt nho khô, nếu bá» Ä‘Æ°á»ng và o thì má»™t thùng chỉ cần khoảng má»™t jôlôtnich thôi. Varentại có nhiá»u cách là m khác nhau: có kiểu của miá»n Äanuáp, kiểu Tây Ban Nha, còn có cả kiểu của KapkadÆ¡ nữa...
Suốt ngà y tôi quẩn quanh bên bà tôi ở trong vÆ°á»i hay ở ngoà i sân. Tôi Ä‘i vá»›i bà đến nhà các bà hà ng xóm, ở đấy bà tôi ngồi hà ng giá» uống nÆ°á»›c trà và kể chuyện con cà con kê. Tôi dÆ°á»ng nhÆ° gắn chặt vá»›i bà tôi và không nhá»› trong quãng Ä‘á»i ấy tôi đã nhìn thấy gì khác, ngoà i bà lão vô cùng phúc háºu và không lúc nà o chịu ngồi yên.
Thỉnh thoảng mẹ tôi không hiểu từ đâu đến chÆ¡i trong chốc lát. Kiêu hãnh và nghiêm nghị, mẹ tôi nhìn tất cả bằng cặp mắt xám lạnh nhÆ° mặt trá»i mùa đông. Thoáng má»™t cái mẹ tôi lại biến mất không để lại cho tôi má»™t ấn tượng nà o cả. Có lần tôi há»i bà tôi:
-Bà có phải là phù thủy không?
-ồ, cháu lại nói lăng nhăng rồi!
-Bà mỉm cÆ°á»i và láºp tức nói thêm, vẻ trầm ngâm:
-Bà là m phù thủy thế nà o được? Phù thủy là má»™t phép rất khó. Bà không biết Ä‘á»c, đến má»™t chữ cÅ©ng không biết. ông má»›i là ngÆ°á»i có há»c, còn bà thì Äức Mẹ không ban cho trà thông minh. Rồi bà tôi kể cho tôi nghe thêm má»™t và i quãng Ä‘á»i của bà tôi:
-Bà cÅ©ng mồ côi từ nhá». Mẹ bà là má»™t cố nông không nhà không cá»a, má»™t ngÆ°á»i tà n táºt. Khi còn con gái, má»™t đêm ngÆ°á»i đã bị má»™t tên địa chủ dở trò. NgÆ°á»i sợ quá nhảy từ cá»a sổ xuống, bị gãy xÆ°Æ¡ng sÆ°á»n và giáºp bả vai. Từ đó cánh tay phải, cánh tay cốt yếu nhất, bị teo Ä‘i. TrÆ°á»›c đây mẹ bà là má»™t ngÆ°á»i thêu đăng-ten có tiếng. Thế là bá»n địa chủ không dùng ngÆ°á»i nữa, Ä‘uổi ngÆ°á»i Ä‘i và nói: "Mà y sống nhÆ° thế nà o thì mặc xác mà y". NhÆ°ng không có cánh tay thì sống là m sao nổi? NgÆ°á»i chỉ còn má»™t cách là đi ăn xin. NhÆ°ng thá»i ấy ngÆ°á»i ta sống sung túc và tốt bụng hÆ¡n bây giá» nhiá»u. Những ngÆ°á»i thợ má»™c ở BalakhÆ¡na và các bà thợ thêu toà n là những ngÆ°á»i có lòng tốt cả! Äôi lúc tá»›i mùa thu và mùa đông mẹ con bà ở lại thà nh phố Ä‘i ăn xin, nhÆ°ng khi thượng đẳng thiên thần Gabrien vừa má»›i vung kiếm lên xua Ä‘uổi mùa đông, cho mùa xuân ôm lấy trái đất thì mẹ con bà lại Ä‘i xa, Ä‘i lang thang vô định. Mẹ con bà tá»›i Murôm, tá»›i Iurievet, ngược cả sông Vonga và đi theo dòng sông ska êm Ä‘á»m. Mùa xuân và mùa hè được Ä‘i đó đây thì tháºt là thú vị, mặt đất hiá»n hòa xanh rợp cá» non nhÆ° những tấm nhung; Äức Mẹ Rất Thánh rắc hoa khắp cả cánh đồng. ở đấy má»›i tháºt là vui sÆ°á»›ng, ở đấy tâm hồn má»›i tháºt tá»± do phóng khoáng.
Äôi lúc mẹ bà lim dim cặp mắt xanh và cất tiếng hát. Giá»ng ngÆ°á»i không mạnh, nhÆ°ng trong, -cảnh váºt xung quanh hình nhÆ° cÅ©ng mÆ¡ mÆ¡ mà ng mà ng, không Ä‘á»™ng Ä‘áºy, lắng nghe tiếng hát của ngÆ°á»i. ăn Chúa, cuá»™c sống cÅ©ng dá»… chịu! Năm bà lên chÃn tuổi, mẹ bà lấy là m xấu hổ phải dắt con Ä‘i ăn xin lang thang, ngÆ°á»i cảm thấy ngượng nên ở lại BalakhÆ¡na. NgÆ°á»i Ä‘i khắp các phố từ nhà nà y sang nhà khác, và o ngà y lá»… ngÆ°á»i ngồi ở trÆ°á»›c cá»a nhà thỠđể ăn xin. Còn bà thì ngồi ở nhà , há»c thêu đăng-ten, bà há»c vá»™i và ng, muốn nhanh chóng đỡ đần cho mẹ. Äôi lúc há»c là m không được, bà cứ khóc rÆ°ng rức. HÆ¡n hai năm sau, cháu biết không, bà đã thạo nghá» và nổi tiếng khắp thà nh phố. Nếu có ai cần thợ khéo là há» láºp tức tá»›i tìm mẹ con bà . Há» bảo: "Nà y, Akulina, cô thêu giúp chúng tôi nhé" Bà sung sÆ°á»›ng quá, đó là má»™t ngà y há»™i đối vá»›i bà ! Tất nhiên, đó không phải là do tà i nghệ của bà , mà là nhá» sá»± chỉ bảo của mẹ bà . NgÆ°á»i chỉ có má»™t cánh tay, tá»± mình không thể là m được, nhÆ°ng ngÆ°á»i biết cách chỉ dẫn. Mà má»™t ngÆ°á»i chỉ dẫn giá»i còn quý hÆ¡n mÆ°á»i ngÆ°á»i là m ấy. Thế rồi bà bắt đầu lên mặt hãnh diện. Bà nói: "Mẹ Æ¡i, mẹ đừng Ä‘i ăn xin nữa, bây giá» mình con có thể nuôi được mẹ rồi!" NgÆ°á»i trả lá»i: "Thôi Ä‘i cô, cô phải biết, tiá»n đó cho cô để tÃch lại là m của hồi môn". Ãt lâu sau ông cháu tá»›i. ông là má»™t chà ng trai nổi tiếng: má»›i có hai mÆ°Æ¡i hai tuổi đầu mà ông đã là má»™t phu trưởng trên sà -lan! Bà cụ đẻ ra ông cháu để ý đến bà , thấy bà biết là m ăn, con của mụ ăn mà y, nên chắc là ngoan ngoãn, thế là ... Bà cụ là m nghá» bán bánh và độc ác không thể tưởng tượng được...
NhÆ°ng chúng ta nhá»› tá»›i những kẻ Ä‘á»™c ác là m gì nhỉ? ChÃnh Chúa biết rõ há»; chỉ có Chúa má»›i nhìn thấy há» và chỉ có lÅ© quá»· sứ má»›i Æ°a há» thôi. Bà tôi cÆ°á»i hồn nhiên, mÅ©i rung rung trông đến buồn cÆ°á»i: cặp mắt sáng và đăm chiêu của bà tôi toát ra từ lòng trìu mến và biểu lá»™ nhiá»u ý nghÄ© hÆ¡n cả những lá»i nói.
* * *
Tôi nhá»› má»™t buổi chiá»u tÄ©nh mịch, tôi và bà tôi uống trà ở phòng ông tôi. ông tôi ốm và ngồi trên giÆ°á»ng, mình trần, trên vai vắt má»™t chiếc khăn mặt dà i. ông tôi luôn tay lau mồ hôi nhá»… nhại, hÆ¡i thở gấp khò khè, cặp mắt xanh mỠđục, mặt sÆ°ng húp và đỠtÃa. Äá» nhất là cặp tai nhá» nhá»n hoắt. Khi ông tôi chìa tay lấy tách nÆ°á»›c trà , bà n tay run run trông tháºt là tá»™i nghiệp. ông tôi nom có vẻ dịu dà ng và không giống nhÆ° thÆ°á»ng ngà y.
-Tại sao bà không cho tôi uống Ä‘Æ°á»ng?
-ông há»i bà , giá»ng vòi vÄ©nh nhÆ° má»™t đứa trẻ được nuông chiá»u. Bà tôi trả lá»i dịu dà ng, nhÆ°ng quả quáết:
-ông uống vá»›i máºt ong tốt hÆ¡n! ông tôi ngạt thở, rồi thở dà i uống má»™t há»›p nÆ°á»›c trà nóng và nói:
-Bà hãy trông chừng kẻo tôi chết mất đấy!
-ông đừng sợ, tôi sẽ lo.
-Äược! Nếu bây giá» tôi chết thì cÅ©ng nhÆ° là xÆ°a nay hoà n toà n không có tôi,
-má»i thứ Ä‘á»u sẽ biến thà nh tro bụi cả!
-ông đừng có nói nhảm, cứ nằm im! ông tôi im lặng má»™t lúc, nhắm mắt, và chép chép cặp môi thâm sì. Rồi bá»—ng nhiên, nhÆ° bị ai châm, ông tôi giáºt nảy mình, nói rõ Ä‘iá»u Ä‘ang nghÄ©:
-Phải cÆ°á»›i vợ sá»›m cho thằng Iaska và Miska Ä‘i thôi. Có lẽ vợ con và o thì má»›i có thể ngăn chặn được chúng nó, phải không? Rồi ông tôi nhá»› xem nhà ai trong thà nh phố có con gái có thể kén là m nà ng dâu xứng đáng được. Bà tôi nÃn lặng uống hết tách nÆ°á»›c trà nà y đến tách khác. Tôi ngồi bên cạnh cá»a sổ, nhìn cảnh hoà ng hôn Ä‘á» rá»±c trên thà nh phố, cá»a kÃnh của các ngôi nhà cÅ©ng ánh lên mà u Ä‘á» chói. ông tôi cấm tôi không được xuống sân, vÆ°á»n dạo chÆ¡i vì tôi phạm lá»—i gì đó không rõ. ở ngoà i vÆ°á»n, xung quanh những cây bạch dÆ°Æ¡ng, Ä‘Ã n bá» dừa bay vè vè; má»™t ngÆ°á»i thợ đóng thùng Ä‘ang là m việc ở sân nhà bên cạnh; gần đâu đấy có tiếng mà i dao xoèn xoẹt. ở sau vÆ°á»n, trong khe vá»±c, lÅ© trẻ con nô đùa ầm Ä©, lẩn và o trong các bụi ráºm. Cảnh chÆ¡i đùa ngoà i trá»i lôi cuốn tôi, buổi chiá»u ảm đạm khiến tôi cảm thấy buồn man mác. Bá»—ng nhiên ông tôi lấy ở đâu ra má»™t quyển sách má»›i, Ä‘áºp mạnh và o lòng bà n tay và gá»i giáºt tôi:
-Nà y, thằng dân Permiăc kia, thằng lá»i con, lại đây! Ngồi xuống, thằng có gò má Kanmức nà y. Mà y có thấy cái hình nà y không? Äây là chữ a. Nói Ä‘i: a, b, c! Äây là chữ gì?
-b.
-Äúng rồi! Còn đây?
-c.
-Báºy nà o, a! Nhìn đây: d, Ä‘, e. Äây là chữ gì?
-Ä‘.
-Äúng rồi! Còn đây?
-e.
-Phải rồi! Thế chữ nà y?
-a. Bà tôi nói xen và o:
-ông nằm mà nghỉ, ông ạ...
-Bà im Ä‘i! Là m nhÆ° thế nà y là phải lắm, không thì chỉ nghÄ© ngợi miên man thôi. Há»c Ä‘i, Lêcxây! ông tôi lấy cánh tay nong nóng, nhÆ¡m nhá»›p ôm lấy cổ tôi và chỉ và o mặt chữ qua vai tôi, cuốn sách để dÆ°á»›i mÅ©i tôi. NgÆ°á»i ông tôi sặc sụa mùi dấm chua, mùi mồ hôi và mùi hà nh nÆ°á»›ng. Tôi gần nhÆ° ngạt thở, nhÆ°ng ông tôi hăng lên, thở khò khè và quát và o tai tôi:
-g, h! Tên chữ thì quen, nhÆ°ng ký hiệu không thÃch hợp vá»›i chúng: chữ ẽ giống nhÆ° con sâu, chữ G giống bác Grigôri bị gù, chữ R giống bà tôi và tôi, còn ông tôi thì giống tất cả các chữ cái. ông tôi quần tôi vá»›i những chữ cái rất lâu, có lúc há»i lần lượt, có lúc lại há»i bất thần từng chữ má»™t. ông tôi đã truyá»n cho tôi sá»± hăng say; tôi cÅ©ng toát mồ hôi và gà o tháºt to, là m ông tôi cÅ©ng phải buồn cÆ°á»i. ông tôi ôm lấy ngá»±c, ho sù sụ, vò quyển sách và thở khò khè:
-Bà nhìn nó rÃt lên nhÆ° thế đấy! A, đồ Axtrakhan nóng tÃnh, tại sao mà y lại hét lên nhÆ° váºy?
-ChÃnh ông hét thì có...
Tôi vui vẻ nhìn ông bà tôi. Bà tôi chống khuá»·u tay lên bà n, nắm tay tỳ và o má, nhìn chúng tôi và khẽ cÆ°á»i, nói:
-Thôi, hai ông cháu đừng có gà o hết cả hÆ¡i nữa. ông tôi giải thÃch cho tôi má»™t cách thân máºt:
-ông nói to vì ông ốm, còn cháu, tại sao lại thét lên nhÆ° váºy? Rồi ông tôi lắc lắc cái đầu Æ°á»›t đẫm mồ hôi và nói vá»›i bà tôi;
-Mồ ma cái con Nataláa, nó nhầm tưởng thằng bé không có trà nhá»›; Lạy Chúa, nó nhá»› nhÆ° ngá»±a ấy! Thằng mÅ©i hếch, há»c tiếp Ä‘i chứ! Cuối cùng ông tôi đẩy đùa tôi khá»i giÆ°á»ng.
-Thôi! Cháu giữ lấy quyển sách. Ngà y mai nếu cháu Ä‘á»c tất cả các chữ cái không có má»™t lá»—i nà o thì ông sẽ thưởng cho cháu năm kôpêch. Tôi vừa giÆ¡ tay đỡ lấy quyển sách thì ông tôi lại kéo tôi vá» phÃa mình và nói giá»ng buồn buồn:
-Mẹ cháu bá» rÆ¡i cháu ở trên Ä‘á»i nà y, cháu Æ¡i... Bà tôi giáºt mình:
-ôi, tại sao ông lại nói như thế?
-Tôi không muốn nói, nhưng buồn quá buộc lòng phải nói... ôi, con bé tốt thế mà cũng lầm lạc... ông tôi đẩy mạnh tôi ra.
-Äi chÆ¡i Ä‘i! Không được ra ngoà i phố, chỉ được ở trong vÆ°á»n và trong sân thôi... Tôi Ä‘ang muốn được ra ngoà i vÆ°á»n. Tôi vừa ra tá»›i đồi thì bá»n trẻ con ở khe vá»±c bắt đầu lấy đá ném và o tôi, tôi ném lại chúng tháºt là thú vị.
-"Bưri" tới đấy!
-Bá»n chúng nhìn thấy tôi liá»n reo lên và vá»™i và ng trang bị lại.
-Cho nó má»™t tráºn nhừ tá» và o! Tôi không biết "bÆ°ri" là cái gì, và tên lóng đó không là m tôi tức giáºn. Tôi chỉ thấy thú vị là má»™t mình chống chá»i vá»›i cả lÅ©, thú vị khi nhìn thấy hòn đá của tôi ném trúng Ä‘Ãch bắt buá»™c kẻ địch phải chạy trốn và ẩn nấp và o những bụi cây. Những tráºn đánh nhau ấy không có gì là ác ý và thÆ°á»ng kết thúc hòa nhã. Tôi há»c khá dá»… dà ng. ông tôi cà ng chú ý đến tôi và Ãt nện tôi hÆ¡n trÆ°á»›c, mặc dù, theo ý tôi, tôi đáng bị nện nhiá»u hÆ¡n trÆ°á»›c vì cà ng lá»›n hÆ¡n và tinh ranh hÆ¡n, tôi cà ng hay phạm những Ä‘iá»u ông tôi đã qui định và răn dạy. Thế mà ông tôi chỉ mắng và dá»a đánh thôi. Tôi nghÄ© bụng, có lẽ trÆ°á»›c đây ông tôi bất công và có lần tôi đã ngỠý ấy vá»›i ông tôi. ông tôi lấy tay khẽ hất cằm tôi lên rồi nháy mắt và kéo dà i giá»ng nói:
-Sa-ao? Rồi ông tôi cÆ°á»i gằn, nói tiếp:
-A, đồ dị giáo! Mà y có thể tÃnh được cần phải cho mà y ăn bao nhiêu tráºn đòn nữa không? Ngoà i tao ra thì có mà trá»i biết. Cút Ä‘i cho khuất mắt! NhÆ°ng ông tôi lại nắm ngay lấy vai tôi và nhìn thẳng và o mặt tôi, há»i:
-Mà y giảo quáệt hay là tháºt thà , hả?
-Cháu không biết...
-Mà y không biết à ? Nếu thế thì tao bảo: mà y phải giảo quáệt, nhÆ° thế tốt hÆ¡n, còn tháºt thà thì chỉ là ngu ngốc, hiểu không? Giống cừu cÅ©ng tháºt thà . Nhá»› lấy! Thôi, bây giá» Ä‘i chÆ¡i Ä‘i...
* * *
Chẳng bao lâu tôi đã đánh vần được táºp Thánh thi. ThÆ°á»ng thÆ°á»ng tôi há»c và o sau bữa trà chiá»u, và má»—i lần tôi phải Ä‘á»c má»™t Ä‘oạn Thánh thi:
-ạ, u, n, g, sung, ạ, ư, ớ, n, g, sướng, sung sướng,
-tôi vừa đánh vần vừa chỉ và o trang sách và há»i cho đỡ buồn:
-NgÆ°á»i sung sÆ°á»›ng có phải là cáºu Iakôp không hở ông?
-Tao bợp cho mà y má»™t cái và o gáy bây giá» thì mà y sẽ hiểu ngÆ°á»i sung sÆ°á»›ng là ai!
-ông tôi vừa đáp vừa thở phì phì, vẻ tức giáºn. NhÆ°ng tôi cảm thấy rằng ông chỉ tức giáºn theo thói quen và để giữ cái quá củ thôi. Tôi không nhầm: má»™t lát sau ông đã quên tôi và cà u nhà u:
-Phải, nó vui chÆ¡i ca hát thì nhÆ° vua Äavit, nhÆ°ng là m thì lại nhÆ° Abxalôn Ä‘á»™c ác! Biết là m thánh ca, biết ghép chữ, biết là m trò khôi hà i... ôi chao, lÅ© chúng bay... y... y tháºt là "múa đôi chân vui nhá»™n để nhảy nhót", nhÆ°ng liệu có nhảy được xa không? Liệu có nhảy được xa không, hả? Tôi ngừng Ä‘á»c, lắng nghe và nhìn và o khuôn mặt nhăn nhó và lo âu của ông tôi. ông nheo mắt nhìn ra xa, không để ý tá»›i tôi, cặp mắt đầy hăm hở và u buồn đó ánh lên má»™t cảm giác ấm cúng, buồn rầu. Tôi hiểu rằng lúc nà y tÃnh nghiêm khắc thÆ°á»ng ngà y đã biến mất. ông tôi dùng những ngón tay khẳng khiu gõ dõng dạc từng tiếng má»™t trên bà n. Móng tay nhuá»™m của ông tôi sáng bóng, cặp lông mà y mà u và ng khẽ rung rung:
-ông ơi!
-Hả?
-ông kể chuyện cho cháu nghe đi.
-Cháu Ä‘á»c Ä‘i, cháu lÆ°á»i lắm!
-ông tôi cà u nhà u như vừa mới tỉnh ngủ rồi lấy tay dụi mắt.
-Cháu chỉ thÃch chuyện vui thôi, còn Thánh thi thì lại không thÃch... NhÆ°ng tôi nghi chÃnh ông tôi cÅ©ng thÃch chuyện vui hÆ¡n Thánh thi. ông tôi thuá»™c hầu hết Thánh thi và giữ lá»i nguyá»n tối nà o trÆ°á»›c khi Ä‘i ngủ cÅ©ng Ä‘á»c to má»™t chÆ°Æ¡ng nhÆ° thầy phụ lá»… giữ đồ thánh trong nhà thá» Ä‘á»c sách lá»…. Tôi nằn nì vòi và ông tôi, tÃnh nết đã dịu, cuối cùng Ä‘Ã nh nhượng bá»™ tôi. Con trai vua Äavit ở nÆ°á»›c Ixraen cổ đại, đã nổi dáºy khởi nghÄ©a chống lại cha để chiếm ngôi.
-Thôi được! Táºp Thánh thi còn ở lại vá»›i cháu mãi mãi, còn ông thì sắp lên chầu trá»i rồi... ông tôi tá»±a và o chiếc ghế bà nh cÅ© kỹ, lÆ°ng ghế có thêu chỉ tÆ¡, và má»—i lúc má»™t ngả sát và o đó. ông tôi ngẩng đầu, ngÆ°á»›c mắt nhìn trần nhà , rồi bắt đầu kể vá» cụ thân sinh ra ông tôi ngà y trÆ°á»›c, giá»ng khe khẽ và trầm ngâm.
-Má»™t hôm, có bá»n cÆ°á»›p đến BalakhÆ¡na ăn cÆ°á»›p nhà ngÆ°á»i lái buôn Zaiep. Cụ tổ của ông leo lên gác chuông và kéo chuông cáo Ä‘á»™ng. NhÆ°ng bá»n cÆ°á»›p bắt được liá»n chém chết và ném xác từ gác chuông xuống đất.
-Khi đó ông còn nhá» lắm và không được chứng kiến cảnh tượng ấy nên không nhá»›. ông chỉ bắt đầu nhá»› từ hồi quân Pháp đến, tức là từ năm 1812, năm đó ông cÅ©ng vừa vặn mÆ°á»i hai tuổi. Khi ấy ngÆ°á»i ta giải tá»›i BalakhÆ¡na khoảng ba chục tên tù binh; tất cả bá»n chúng Ä‘á»u gầy còm và nhá» bé, ăn mặc rách rÆ°á»›i hÆ¡n lÅ© ăn mà y. Chúng rét run cầm cáºp, má»™t và i đứa bị tê cóng không đứng vững nữa. Những ngÆ°á»i mujich muốn đánh chết há», nhÆ°ng lÃnh Ä‘i áp giải không cho phép; Ä‘Æ¡n vị đồn trú tá»›i bắt những ngÆ°á»i mujich phải giải tán vá» nhà . Sau rồi cÅ©ng chả sao cả, má»i ngÆ°á»i quên dần. Bá»n Pháp nà y Ä‘á»u là những ngÆ°á»i khéo léo và nhanh trÃ, khá vui tÃnh, thỉnh thoảng còn hát há»ng. Bá»n quý phái ở Nijni Ä‘i xe tam mã đến xem tù binh. Có ngÆ°á»i thì chá»i mắng, giÆ¡ nắm đấm hăm dá»a và tháºm chà đánh Ä‘áºp nữa, có ngÆ°á»i lại vui vẻ trò chuyện vá»›i chúng bằng tiếng Pháp, cho tiá»n và đủ thứ quần áo rách để chúng khá»i bị rét cóng. Có má»™t lão quý tá»™c lại lấy bà n tay che mặt và khóc rÆ°ng rức nữa, cuối cùng lão ta nói: "BônapactÆ¡ là tên tÆ°á»›ng cÆ°á»›p đã Ä‘Æ°a ngÆ°á»i Pháp đến chá»— khốn cùng!" Cháu xem, lão ta là má»™t ngÆ°á»i Nga, lại là má»™t nhà quý phái, thế mà lão cÅ©ng có lòng tốt, biết thÆ°Æ¡ng yêu ngÆ°á»i nÆ°á»›c khác... ông tôi im lặng má»™t lúc, mắt nhắm nghiá»n tay vuốt tóc, rồi tiếp tục kể, tháºn trá»ng hồi tưởng lại quá khứ:
-Mùa đông, bão tuyết rú lên ngoà i Ä‘Æ°á»ng phố, băng giá kẹp chặt lấy những căn nhà gá»—. Äôi lúc bá»n ngÆ°á»i Pháp chạy đến gần cá»a sổ nhà ông, tá»›i chá»— bà cụ thân sinh ra ông, vì bà cụ nÆ°á»›ng bánh bá»™t mạch để bán. Há» gõ và o cá»a kÃnh, vừa nhảy vừa kêu và há»i mua bánh nóng.
Bà cụ không cho chúng và o nhà , chỉ luồn bánh qua cá»a sổ. Thế là chúng vá»™i chá»™p lấy chiếc bánh nóng nhét và o ngá»±c, áp thẳng và o da, ngay chá»— trái tim. Tại sao há» lại chịu được nóng nhÆ° váºy, ông cÅ©ng không rõ nữa! Nhiá»u ngÆ°á»i bị chết rét vì chúng là dân xứ nóng, không quen chịu lạnh. Hai tên ở nhà ông, má»™t tên sÄ© quan và má»™t tên lÃnh cần vụ Mirôn, ở trong nhà tắm ngoà i vÆ°á»n. Tên sÄ© quan gầy và cao, ngÆ°á»i chỉ có da bá»c xÆ°Æ¡ng. Hắn mặc chiếc áo khoác của Ä‘Ã n bà chỉ ngắn tá»›i đầu gối. Hắn rất hiá»n là nh, nhÆ°ng nghiện rượu nặng. Mẹ ông nấu và bán rượu láºu nên hắn mua luôn. Khi nà o rượu và o hắn hát nghêu ngao. Hắn há»c được Ãt tiếng Nga, thỉnh thoảng lại báºp bẹ: "Xứ các anh không trắng, nó Ä‘en và hung ác!" Hắn nói sai nhiá»u, nhÆ°ng nghe cÅ©ng hiểu. Äúng nhÆ° váºy: miá»n ngược nÆ°á»›c ta khà háºu gay gắt, miá»n xuôi dá»c theo sông Vonga khà háºu có ấm áp hÆ¡n, và ở bên kia biển Caxpiên hình nhÆ° hoà n toà n không có tuyết. Cái đó thì có thể tin được: trong sách Phúc âm, trong sách chép chuyện ký lục và Thánh thi không há» nhắc tá»›i mùa đông, nhắc tá»›i tuyết. Chúa sống ở xứ đó... khi nà o Ä‘á»c xong Thánh thi ông cháu ta sẽ bắt đầu Ä‘á»c sách Phúc âm. ông tôi lại im lặng nhÆ° thiu thiu ngủ, suy nghÄ© Ä‘iá»u gì, liếc mắt nhìn qua cá»a sổ, ngÆ°á»i nhÆ° nhá» bé lại và nhá»n hoắt.
-ông kể nữa đi,
-tôi khẽ nhắc.
-ừ,
-ông tôi giáºt mình và bắt đầu nói,
-ông lại kể vá» bá»n ngÆ°á»i Pháp nhé! Chúng cÅ©ng là những con ngÆ°á»i, không xấu xa gì hÆ¡n chúng ta, là những kẻ có tá»™i. Äôi khi chúng gá»i mẹ ông là "maÄ‘am, maÄ‘am",
-có nghĩa là bà quý tộc hay bà quý phái,
-nhÆ°ng "bà quý phái" ấy vừa má»›i vác ở cá»a hà ng bá»™t vá» má»™t bao bá»™t nặng năm pút. Sức của bà cụ không phải là sức Ä‘Ã n bà . Năm ông hai mÆ°Æ¡i tuổi mà bà cụ túm tóc ông dá»… nhÆ° chÆ¡i, cháu nên nhá»› dạo hai mÆ°Æ¡i tuổi ông không phải là tay yếu đâu nhé. Tên lÃnh cần vụ Mirôn thÃch ngá»±a lắm. Hắn thÆ°á»ng Ä‘i đến các nhà và ra hiệu xin được tắm rá»a cho ngá»±a! Lúc đầu ngÆ°á»i ta sợ hắn là m há»ng ngá»±a, vì hắn là kẻ thù. NhÆ°ng sau nà y chÃnh những ngÆ°á»i mujich lại gá»i hắn tá»›i: "Lại đây, Mirôn!" Hắn mỉm cÆ°á»i, cúi đầu Ä‘i nhÆ° má»™t con bò Ä‘á»±c. Tóc hắn mà u hung gần nhÆ° Ä‘á», mÅ©i to, môi dà y. Hắn khéo chăm sóc ngá»±a và chữa bệnh cho ngá»±a rất tà i. Sau đó hắn là m nghá» chữa bệnh cho ngá»±a ở đây, ở Nijni, nhÆ°ng rồi hắn bị Ä‘iên và bị Ä‘á»™i cứu há»a đánh chết. Còn tên sÄ© quan tá»›i mùa xuân bắt đầu Ä‘au yếu và tá»›i ngà y lá»… thánh Nikôla thì chết má»™t cách âm thầm. Hắn ngồi suy nghÄ© ở trong nhà tắm gần cá»a sổ và cứ thế mà chết, đầu thò ra ngoà i. ông tiếc hắn lắm và khóc trá»™m vì hắn là má»™t ngÆ°á»i hiá»n là nh, thÆ°á»ng nắm tai ông và nói bằng tiếng Pháp vá»›i vẻ rất dịu dà ng. ông không hiểu, nhÆ°ng rất thÃch! Sá»± dịu dà ng của con ngÆ°á»i không thể mua ở chợ được. Hắn bắt đầu dạy ông tiếng Pháp, nhÆ°ng mẹ ông cấm và dẫn ông tá»›i chá»— cha cố. Cha cố sai đánh ông và kiện tên sÄ© quan. Hồi ấy ngÆ°á»i ta rất nghiêm khắc cháu ạ. Cháu không phải trải qua cái cảnh ấy. Nhiá»u ngÆ°á»i khác đã phải chịu những Ä‘iá»u nhục nhã thay cháu, và cháu hãy nhá»› lấy Ä‘iá»u ấy! Chẳng hạn nhÆ° ông, ông cÅ©ng đã từng chịu Ä‘á»±ng nhÆ° váºy... Trá»i tối. Trong bóng nhá nhem ông tôi trông to lá»›n má»™t cách kỳ lạ, mắt sáng quắc nhÆ° mắt mèo. Khi nói vá» chuyện ngÆ°á»i khác ông tôi thÆ°á»ng nói khe khẽ, tháºn trá»ng, và có vẻ trầm ngâm, nhÆ°ng khi nói vá» mình thì rất hăng, lÆ°u loát và có vẻ ba hoa. Tôi không thÃch ông tôi nói vá» bản thân, không thÃch những câu khuyên bảo vô hồi của ông: "Cháu nhá»› lấy! Cháu nhá»› lấy Ä‘iá»u ấy!" Má»™t trong những cuốn sách được Ä‘Æ°a và o Kinh thánh.
Nhiá»u Ä‘iá»u ông tôi kể, tôi đã không muốn nhá»›; nhÆ°ng dù ông tôi không khuyên bảo Ä‘i nữa thì nó vẫn cứ chôn sâu trong ký ức tôi nhÆ° má»™t cái dằm Ä‘au nhói. Không khi nà o ông tôi kể chuyện cổ tÃch cả, chỉ kể toà n những chuyện đã từng trải và tôi nháºn thấy ông tôi không thÃch những câu há»i; vì váºy tôi kiên tâm há»i ông:
-Thế thì ai tốt hÆ¡n: ngÆ°á»i Pháp hay ngÆ°á»i Nga, hở ông?
-ừ, là m sao mà biết được? Vì ông không trông thấy ngÆ°á»i Pháp há» sống ở nhà há» nhÆ° thế nà o,
-ông cà u nhà u có vẻ tức giáºn và nói thêm:
-Con chồn hôi, khi ở trong hang của nó, cũng tốt...
-Thế ngÆ°á»i Nga có tốt không?
-Có ngÆ°á»i tốt, có ngÆ°á»i xấu. Thá»i nông nô ngÆ°á»i ta tốt hÆ¡n ngà y nay, thá»i ấy ngÆ°á»i ta bị xÃch chân. Bây giá» má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u tá»± do, chẳng ai trông cáºy và o ai được cả. Tất nhiên, bá»n quý tá»™c cÅ©ng không tá» tế gì đâu, nhÆ°ng há» khôn ngoan hÆ¡n. Äây không phải là nói vá» tất cả bá»n há», nhÆ°ng nếu có má»™t lão quý tá»™c nà o tốt thì ai cÅ©ng thừa nháºn! CÅ©ng có tên ngốc nghếch nhÆ° má»™t cái bao tải, ngÆ°á»i ta muốn nhồi nhét gì và o trong, nó cÅ©ng cứ thế mang Ä‘i. Chúng ta có rất nhiá»u thứ vá»; thoạt nhìn ta cứ tưởng là ngÆ°á»i, nhÆ°ng nhìn kỹ thì lại hóa ra là cái vá», rá»—ng ruá»™t, vì ruá»™t đã bị ngÆ°á»i ta khoét ăn hết rồi. Chúng ta cần phải được giáo dục, mà i dÅ©a trà lá»±c, nhÆ°ng tìm đâu cho ra hòn đá mà i tháºt sá»±?...
-NgÆ°á»i Nga có mạnh không ông?
-Có những đại lá»±c sÄ©, nhÆ°ng vấn Ä‘á» không phải là sức mạnh, mà là mÆ°u trÃ. Dù có khá»e đến đâu chăng nữa thì cÅ©ng không thể khá»e bằng má»™t con ngá»±a được.
-Thế tại sao ngÆ°á»i Pháp lại đánh nhau vá»›i chúng ta?
-ồ, chiến tranh là việc của nhà vua, chúng ta không thể hiểu được Ä‘iá»u đó! NhÆ°ng khi tôi há»i BônapactÆ¡ là ai, thì ông tôi trả lá»i là m tôi không tà i nà o quên được:
-Hắn là má»™t tay ngang tà ng, muốn chinh phục toà n thế giá»›i để sau đó má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u được sống bình đẳng, không cần đến chủ, không cần đến quan lại, nói tóm lại không có đẳng cấp! Chỉ khác nhau vá» tên tuổi, còn quyá»n lợi thì Ä‘á»u nhÆ° nhau. Tôn giáo cÅ©ng chỉ có má»™t thứ. Tất nhiên, đó là má»™t sá»± ngu xuẩn: chỉ có giống tôm tép thì má»›i không thể phân biệt thôi chứ, còn giống cá thì cÅ©ng khác hẳn nhau: cá chiên không thể kết bạn vá»›i cá trê, cá xteclet không thể là bạn của cá mòi được. NÆ°á»›c ta cÅ©ng có những BônapactÆ¡ kiểu ấy
-Xtêpan Timôfêep Razin, Emêlian Ivanôp Pugat, ông sẽ kể cho cháu nghe vá» há» sau... Äôi khi ông tôi im lặng ngắm tôi hồi lâu, mắt tròn xoe nhÆ° má»›i thấy tôi lần đầu váºy. Cái đó là m tôi không thÃch. ông tôi không bao giá» nói vá»›i tôi vá» chuyện bố mẹ tôi cả.
* * *
Bà tôi thÆ°á»ng đến dá»± những buổi trò chuyện nà y. Bà tôi khe khẽ ngồi và o góc nhà và yên lặng ngồi ở đó rất lâu, không để ai để ý đến mình. Rồi Ä‘á»™t nhiên bà tôi há»i, giá»ng dịu dà ng uyển chuyển:
-ông còn nhá»› dạo chúng ta cùng Ä‘i hà nh hÆ°Æ¡ng ở Murôm không? Dạo ấy kể cÅ©ng hay đấy chứ? Năm ấy và o năm nà o nhỉ?... ông tôi suy nghÄ© má»™t lúc rồi trả lá»i rất đạo mạo:
-Tôi không nhá»› rõ năm nà o, nhÆ°ng hình nhÆ° trÆ°á»›c nạn dịch tả, năm ngÆ°á»i ta lùng bắt những ngÆ°á»i slôniet ở rừng ấy mà .
-Äúng rồi! Chúng ta chẳng sợ bá»n há» là gì...
-Äúng thế! Tôi há»i:
-NgÆ°á»i slôniet là ai, và tại sao há» lại chạy và o rừng. ông tôi giải thÃch không được vui vẻ lắm:
-NgÆ°á»i slôniet chỉ là những ngÆ°á»i mujich bá» việc chạy trốn khá»i đất nhà vua và khá»i các nhà máy.
-NgÆ°á»i ta lùng bắt há» nhÆ° thế nà o, hở ông?
-Thế nà o à ? NhÆ° là trẻ con chÆ¡i trò ú tim ấy: má»™t số thì chạy trốn, má»™t số thì Ä‘i tìm và bắt. Khi bắt được, ngÆ°á»i ta lấy roi mây đánh, rạch lá»— mÅ©i và đóng dấu và o trán để trừng phạt.
-Tại sao váºy?
-Vì để trị tá»™i. Äó là những việc phức tạp, không hiểu ai là kẻ có tá»™i: ngÆ°á»i chạy trốn hay là kẻ lùng bắt...
-ông còn nhớ sau vụ cháy lớn không?
-Bà tôi lại há»i. Vốn Æ°a những chuyện chÃnh xác, ông tôi nghiêm khắc vặn lại:
-Vụ cháy lá»›n nà o? Thế là mải nói chuyện cÅ©, ông bà tôi quên phắt cả tôi, giá»ng nói của ông bà tôi êm dịu và thánh thót đến ná»—i đôi khi tôi có cảm tưởng nhÆ° ông bà đang hát. Äó là má»™t bà i hát rầu rÄ© nói vá» bệnh táºt, vá» há»a hoạn và đánh Ä‘áºp má»i ngÆ°á»i, vá» chết chóc bất ngá» và lừa đảo xảo quáệt, vá» những kẻ vô tá»™i và bá»n lãnh chúa Ä‘á»™c ác.
-Chúng ta đã sống không phải là Ãt và đã được mắt thấy tai nghe không phải là Ãt,
-ông tôi khẽ lẩm bẩm.
-Phải chăng chúng ta đã sống không ra gì?
-Bà tôi nói.
-Chắc ông còn nhớ, sau khi đẻ con Varáa mùa xuân đẹp đẽ biết bao!
-Năm ấy là năm 1848, chÃnh là năm có chiến dịch Hungari. Sau hôm lá»… đặt tên cho nó thì bác Tikhôn bố đỡ đầu của nó phải ra tráºn.
-Bác ấy đi biệt tăm nhỉ.
-Bà tôi thở dà i.
-ừ, bác ấy Ä‘i biệt tăm! CÅ©ng từ năm ấy Chúa ban phúc là nh cho nhà ta nhÆ° nÆ°á»›c chảy và o nhà váºy. Chà , cái con Vacvara...
-Thôi đủ rồi, ông ơi... ông tôi nổi nóng, cau mà y lại:
-Sao lại đủ? Con cái mình nhìn vá» mặt nà o thì chúng nó cÅ©ng chẳng ra là m sao cả. Thế thì công sức của chúng ta đổ Ä‘i đâu? Chúng ta muốn bỠđầy cái giá» của chúng ta, nhÆ°ng Chúa lại cho chúng ta cái giá» thủng... ông tôi thét lên và chạy khắp phòng nhÆ° ngÆ°á»i bị bá»ng. ông tôi cà u nhà u, vẻ Ä‘au Ä‘á»›n, rồi chá»i bá»›i con cái và giÆ¡ nắm đấm nhá» bé gà y guá»™c dá»a bà tôi:
-Còn bà thì vẫn khoan thứ cho lũ kẻ cướp ấy đủ thứ, bà là kẻ đồng lõa của chúng, đồ phù thủy! ông tôi đau khổ đến tru tréo khóc lóc nức nở. ông tới chỗ góc nhà có tượng thánh và đấm thùm thụp và o bộ ngực gà y gò của mình:
-Lạy Chúa, chẳng lẽ con có tá»™i lá»—i hÆ¡n những ngÆ°á»i khác Æ°? Váºy sao bắt con chịu Ä‘á»±ng nhiá»u thế? Toà n thân ông tôi run run, cặp môi Æ°á»›t đẫm long lên vì tức giáºn và hổ thẹn. Bà tôi ngồi trong bóng tối, im lặng là m dấu, sau đó bà tôi rón rén lại gần và khuyên nhủ:
-Tại sao ông lại buồn nhÆ° thế? Chúa là m gì, Chúa Ä‘á»u biết cả. ông xem, có con cái nhà ai hÆ¡n con cái nhà ta đâu? ở đâu cÅ©ng thế thôi ông ạ, cÅ©ng cãi nhau, tranh nhau, đánh nhau. Cha mẹ nà o cÅ©ng rá»a tá»™i mình bằng nÆ°á»›c mắt, không phải chỉ có má»™t mình ông đâu... Äôi khi những lá»i nói ấy là m cho ông tôi yên lòng. ông tôi mệt má»i nằm váºt xuống giÆ°á»ng, không nói thêm gì nữa. Còn tôi và bà tôi thì lẳng lặng trở vá» buồng riêng ở gác thượng. NhÆ°ng có má»™t lần, bà tôi định tá»›i gần để an ủi thì ông tôi quay ngoắt lại đấm mạnh và o mặt bà tôi. Lùi lại má»™t bÆ°á»›c, loạng choạng, Ä‘Æ°a tay lên bÆ°ng miệng, rồi bà tôi trấn tÄ©nh lại và khẽ nói, vẻ bình tÄ©nh:
-A, đồ ngốc... Bà tôi khạc ra máu nhổ gần chân ông tôi, ông tôi giơ hai tay và hét lên hai lần:
-Cút ngay, không tao giết bây giá»!
-Äồ ngốc,
-bà tôi nhắc lại và lùi ra khá»i cá»a. ông tôi liá»n nhảy bổ theo, nhÆ°ng bà tôi đã từ từ bÆ°á»›c qua ngưỡng cá»a và đóng sầm cá»a lại.
-Cái mụ già kia,
-ông tôi thét lên, mặt Ä‘á» bừng nhÆ° cục than hồng, đứng ở khung cá»a, lấy ngón tay cà o cà o và o gá»—. Tôi ngồi trên lò sưởi nhÆ° thằng mất hồn. Tôi không tin những Ä‘iá»u tôi vừa nhìn thấy: lần đầu tiên ông tôi đánh bà tôi trÆ°á»›c mặt tôi... Hà nh Ä‘á»™ng bỉ ổi đó đã để lá»™ má»™t cái gì má»›i mẻ trong ngÆ°á»i ông tôi, đối vá»›i tôi không sao có thể dung thứ được, và hình nhÆ° nó đã đè nặng lên tâm hồn tôi. Vẫn đứng bám chặt lấy khung cá»a, ông tôi co dúm ngÆ°á»i lại và dần dần xám ngoét nhÆ° bị tro phủ. Bá»—ng nhiên ông tôi Ä‘i ra giữa nhà , quỳ xuống, rồi không quỳ vững nữa, ngã giúi vỠđằng trÆ°á»›c, tay đụng xuống sà n. NhÆ°ng ông tôi thẳng ngÆ°á»i lên ngay và lấy tay đấm và o ngá»±c.
-ôi, Lạy Chúa tôi... Tôi từ trên mặt lò sưởi ấm áp có lát gạch men tụt xuống như trượt trên băng và vội chạy đi ngay. ở trên gác, bà tôi đi đi lại lại trong buồng và đang súc miệng.
-Bà có Ä‘au không? Bà tôi Ä‘i tá»›i góc nhà , nhổ và o thùng nÆ°á»›c rác rồi bình tÄ©nh trả lá»i:
-Không việc gì, răng vẫn còn nguyên, chỉ bị rách môi thôi.
-Tại sao ông lại là m thế hở bà ? Bà tôi nhìn qua cá»a sổ ra Ä‘Æ°á»ng phố và nói:
-ông nổi nóng, ông già rồi đâm ra khó tÃnh khó nết, lại gặp toà n những chuyện không may... Cháu Ä‘i ngủ Ä‘i, đừng nghÄ© đến chuyện ấy nữa, cầu Chúa phù há»™ cho cháu... Tôi muốn há»i thêm bà tôi má»™t câu nữa, nhÆ°ng bà tôi quát lên, giá»ng nghiêm nghị khác thÆ°á»ng:
-Có nghe tao bảo gì không, có Ä‘i ngủ không? Thằng nà y bÆ°á»›ng tháºt... Bà tôi ngồi gần cá»a sổ, mút môi và luôn miệng khạc nhổ và o khăn tay. Tôi vừa cởi quần áo ngoà i vừa nhìn bà tôi: phÃa trên cái đầu Ä‘en của bà tôi, trong khung cá»a sổ vuông xanh thẫm, lấp lánh các vì sao. Ngoà i phố yên lặng, trong buồng tối om om. Khi tôi nằm xuống, bà tôi tá»›i gần vừa khẽ xoa đầu tôi vừa nói:
-Cháu ngủ yên nhé, bà đi xuống chá»— ông... Cháu đừng thÆ°Æ¡ng hại bà , cháu yêu quý của bà , vì chÃnh bà cÅ©ng có lá»—i... Ngủ Ä‘i cháu! Bà tôi hôn tôi rồi Ä‘i ra. Tôi cảm thấy buồn rÆ°á»i rượi, tôi liá»n nhảy ra khá»i cái giÆ°á»ng rá»™ng êm ấm, tá»›i bên cá»a sổ, nhìn xuống Ä‘Æ°á»ng phố vắng tanh, ngÆ°á»i lặng Ä‘i vì buồn bã không sao chịu nổi.
Last edited by quykiemtu; 07-01-2009 at 11:47 AM.
|
|
|
| |