Võ Vivodo Bình Äịnh
Cùng vá»›i cá»™ng đồng ngÆ°á»i Việt ở hải ngoại, võ thuáºt Việt cÅ©ng được truyá»n bá rất rá»™ng rãi. Xin giá»›i thiệu má»™t môn phái má»›i mà được xây dá»±ng trên ná»n tảng của võ Tây sÆ¡n - Bình Äịnh.
VIVODO là môn võ tổng hợp các võ há»c Việt cổ truyá»n Bình Äịnh để tá»± vệ. Lấy cÆ°Æ¡ng-nhu hoà hợp là m căn bản, vá» võ lý váºn dụng há»c thuyết âm-dÆ°Æ¡ng là m ná»n tảng. Còn là môn võ để luyện táºp cho cÆ¡ thể khoẻ mạnh, tinh thần minh mẫn. Sống là nh mạnh vá»›i tâm hồn thoái mái vị tha. Äể nối tiếp truyá»n thống võ dân tá»™c được lÆ°u truyá»n, để bảo tồn phát triển và truyá»n dạy cho thế hệ sau không bị thất truyá»n. Vá»›i những tinh hoa đặc thù của võ dân tá»™c Việt, võ VIVODO đã được phát triển và đã đúc kết gạn lá»c má»™t cách hệ thống dá»±a theo tiêu chuẩn quốc tế để thÃch hợp vá»›i má»i giá»›i và luyện táºp dá»… dà ng.
Vá» khÃa cạnh võ thuáºt thể hiện rõ nét liên hoà n tinh tế, kết hợp nhuần nhuyá»…n giữa cÆ°Æ¡ng và nhu, giữa công và thủ, giữa mạnh và yếu, giữa bên trong (tinh, khÃ, thần) vá»›i bên ngoà i cÆ¡ thể (thủ, nhãn và thân).
Võ Bình Äịnh là môn võ cổ truyá»n của dân tá»™c, được lÆ°u truyá»n. Võ Bình Äịnh là má»™t môn võ luyện táºp cho thân thể được khoẻ mạnh, để tá»± vệ nhÆ°ng đã đóng góp đáng kể trong việc cứu nÆ°á»›c của tiá»n nhân. Qua dòng sỠđấu tranh không ngừng để tá»± tồn và phát triển cÅ©a dân Việt. Vá»›i những đặc thù Ä‘á»™c đáo và tinh hoa của Võ cổ truyá»n Bình Äịnh hay Võ Tây SÆ¡n đã có từ ngà n xÆ°a và được cải tiến, phát triển trong suốt tiến trình đấu tranh chống ngoại xâm và đánh đổ bạo quyá»n. Võ Bình Äịnh còn là môn Võ tinh thần, luyện táºp ý chà thêm kiên cÆ°á»ng, tâm hồn cao thượng, thÆ°Æ¡ng dân, yêu nÆ°á»›c.
Vá» kỹ thuáºt gồm có quyá»n thuáºt và mÆ°á»i tám môn binh khÃ, nhÆ°ng sỡ trÆ°á»ng nhất là quyá»n, côn, kiếm, Ä‘ao, thÆ°Æ¡ng.
Võ thuáºt Ä‘á»i Tây SÆ¡n là đỉnh cao của võ thuáºt Bình Äịnh. Nhiá»u lúc ba chữ võ Bình Äịnh hòa lẫn vá»›i võ Tây SÆ¡n. Nói đến võ Bình Äịnh, ngÆ°á»i ta nghÄ© ngay đến võ Tây SÆ¡n. Nói đến võ Tây SÆ¡n thì ta lại biết ngay là nói vá» võ Bình Äịnh.
Váºy đặc Ä‘iểm của thá»i võ Tây SÆ¡n là gì?
Vá» võ thuáºt có 4 môn: Côn, Quyá»n, Kiếm, Cổ.
Vá» binh khà thì có: Tây SÆ¡n tháºp thần vÅ© khÃ.
VỠngựa thì có: Tây Sơn ngũ thần mã.
Vá» nhân váºt thì có: Tây SÆ¡n Tam Kiệt, Tây SÆ¡n Thất Hổ tÆ°á»›ng, Tây SÆ¡n NgÅ© Phụng ThÆ°. Tây SÆ¡n Lục Kỳ sÄ©, Tây SÆ¡n Tứ danh sÆ°.
* Võ thuáºt thá»i Tây SÆ¡n
1. Côn:
Vá» côn thì ở nÆ¡i nà o cÅ©ng có, gồm có hai thứ: TrÆ°á»ng côn tục gá»i là roi, Ä‘oản côn tục gá»i là thÆ°á»›c.
- TrÆ°á»ng côn cÅ©ng có hai loại: roi trÆ°á»ng (roi đấu) và roi chiến. Roi trÆ°á»ng cao hÆ¡n đầu ngÆ°á»i, thÆ°á»ng gá»i là trÆ°á»ng tiên dùng trong chiến tráºn. Có khi dùng trên ngá»±a thì sống nhÆ° ngá»n thÆ°Æ¡ng. Roi chiến hay gá»i là trung bình tiên thÆ°á»ng cao hÆ¡n đầu ngÆ°á»i má»™t chút hoặc ngang bằng đầu ngÆ°á»i. ThÆ°á»ng dùng để đánh vá»›i đám đông ngÆ°á»i.
- Äoản côn có tên gá»i là thÆ°á»›c, dà i tá»›i vai ngÆ°á»i sá» dụng là má»™t vÅ© khà cá nhân gá»n gà ng trong việc sá» dụng và di chuyển. Tại Bình Äịnh có nhiá»u võ sÄ© dùng Ä‘oản côn dà i hÆ¡n kÃch thÆ°á»›c thÆ°á»ng hoặc ngắn chỉ bằng 1 sải tay có thể dắt gá»n và o lÆ°ng. Côn là m bằng gá»— dẻo và chắc nhÆ° gá»— kiá»n kiá»n. Sá»› của gá»— phải là sá»› dá»c. Nếu gá»— có sá»› ngang thì sẽ dá»… gãy. Äôi khi côn cÅ©ng là m bằng thép.
2. Quyá»n
Äặc Ä‘iểm của quyá»n Bình Äịnh là môn quyá»n hòa hợp giữa ngạnh quyá»n và miên quyá»n.
Ngạnh quyá»n là quyá»n dùng sức mạnh bên ngoà i mà cốt ở sá»± uyển chuyển hòa hợp. Lấy ná»™i công là m chÃnh.
Ở Bình Äịnh, các võ sÆ° thÆ°á»ng dạy cho các môn đệ cả hai thứ. NgÆ°á»i giá»i bên ngạnh quyá»n, ná»™i công vẫn có. NgÆ°á»i chuyên vá» ná»™i công, ngạnh quyá»n không đến ná»—i tầm thÆ°á»ng.
3. Kiếm:
Là một loại binh khà bằng kim loại sắc bén. Kiếm gồm hai loại kiếm và đao.
Kiếm thì có trÆ°á»ng kiếm và song kiếm. ThÆ°á»ng trÆ°á»ng kiếm thì Ä‘Ã n ông dùng, song kiếm thì Ä‘Ã n bà dùng. TrÆ°á»ng kiếm phát huy sức mạnh. Song kiếm thÃch hợp uyển chuyển, lẹ là ng.
Äao thì có đại Ä‘ao, tục gá»i là siêu và đoản Ä‘ao gá»i tắt là đao. Bình Äịnh thÆ°á»ng sá» dụng loại Ä‘ao ngắn gá»i là mã tấu thÆ°á»ng để đánh giáp lá cà vá»›i địch. Rá»±a và dao bảy cÅ©ng được liệt và o loại Ä‘ao.
4. Cổ
Là môn võ trống.
Äây là má»™t bá»™ môn võ thuáºt đặc biệt của thá»i Tây SÆ¡n. Cho nên còn gá»i là trống võ Tây SÆ¡n.
Trống võ dùng để luyện táºp võ và điá»u binh khiển tráºn.
Bộ võ trống gồm 16 cái lớn nhỠđược bố trà thà nh một già n trống như sau:
Äứng ngay chÃnh giữa là võ công. Hai già n trống nằm ở vị trà trÆ°á»›c và sau võ công.
- PhÃa sau gồm 4 trống lá»›n, Ä‘Æ°á»ng kÃnh hÆ¡n má»™t thÆ°á»›c tây, được treo trên má»™t kệ gá»— gồm từng đôi má»™t. Hai cái gần sát đất, hai cái ngang đầu ngÆ°á»i. Bốn trống nà y được võ công đánh bằng gót chân, cùi chá» và đầu.
Tùy theo tầm vóc của võ nhân mà khoảng cách treo trống cÅ©ng tăng giảm theo. Tuy nhiên, khi luyện võ đã khá thuần thục thì khoảng cách cà ng chênh lệch cà ng phân biệt được tà i nghệ cao thấp. Ban đầu thì khoảng cách thuáºn vị trà của gót chân, cùi chá», sau nà y trống treo ở bất cứ nÆ¡i nà o võ nhân cÅ©ng dùng gót và cùi chá» chân đánh trúng. Khán giả chỉ nhìn theo gót chân, cùi chá» ngÆ°á»i có võ thuáºt hay chỉ nghe tiếng trống vang lên dòn dã, âm Ä‘iệu nhịp nhà ng và âm sắc nhÆ° nhau thì biết được sá»± Ä‘iêu luyện của võ nhân. Còn khi nghe tiếng trống khi to khi nhá», khi kêu khi tắc, thì biết ngay tay há»c trò võ má»›i và o nghá».
- PhÃa trÆ°á»›c võ nhân là má»™t già n trống gồm 12 cái, nÆ¡i trung tâm là hai trống lá»›n bằng má»™t ná»a trống phÃa sau. Hai trống nà y là m chủ cả già n trống trầm hùng luôn luôn rá»n vang liên tục, âm dÆ°Æ¡ng hòa lẫn cùng nhau. Khi ngÆ°á»i sá» dụng có ná»™i công thâm háºu thì tiếng trống vang xa gây thà nh tiếng sấm rá»n vang. Khi tiếng trống âm dÆ°Æ¡ng thay đổi nhịp Ä‘iệu, ngÆ°á»i nghe biết rằng thế tráºn Ä‘ang đổi thay, khi hùng hồn dòn giã là khà thế tấn công. Khi trầm trầm cháºm rãi là lúc Ä‘oà n quân di chuyển…
PhÃa trÆ°á»›c hai trống âm dÆ°Æ¡ng có 4 trống chiến, mặt trống lá»›n bằng hai phần ba trống âm dÆ°Æ¡ng. 2 cái nằm trÆ°á»›c trống âm, 2 cái nằm trÆ°á»›c trống dÆ°Æ¡ng, được phối khà theo trống mẹ: 2 âm, 2 dÆ°Æ¡ng. Âm nằm bên trái, dÆ°Æ¡ng nằm bên phải. Tiếng trống âm nghe trong và cao. Tiếng trống dÆ°Æ¡ng nghe trầm và đục. Bốn trống của hai loại nà y dùng để Ä‘iá»u khiển binh sÄ©, hợp vá»›i trống mẹ. Khi tiếng trống âm vang rá»n thánh thót thì tráºn thế cần thủ nhiá»u hÆ¡n công. Khà tiếng trống dÆ°Æ¡ng rá»n vang là lúc xung phong kết thúc tráºn tiá»n. Phối hợp nhịp nhà ng, bốn trống đại phÃa sau vẫn Ä‘iểm nhịp khi khoan thai, khi dồn dáºp.
Sau hai trống âm dÆ°Æ¡ng má»™t dãy gồm 6 trống nhá» chỉ bằng ná»a hai trống âm dÆ°Æ¡ng. Äây là má»™t dãy trống dùng trong việc Ä‘iá»u hà nh, phối hợp. Nó chỉ dùng trong việc luyện táºp, hiệu lệnh, từ trái sang phải 6 trống nà y có Ä‘á»™ căng của mặt trống khác nhau nên khi đánh lên có 6 âm Ä‘á»™ khác nhau. Khi được đánh lên, âm thanh của 6 trống sẽ tạo nên những nhịp Ä‘iệu khoan thai, dồn dáºp … Ä‘iá»u khiển ba quân là m theo tiếng trống: há»™i quân, xuất quân, hà nh quân … Trong các cuá»™c thao diá»…n, 6 trống nà y hòa nhịp vá»›i 2 trống âm dÆ°Æ¡ng là m thà nh má»™t già n nhạc võ. Hai trống âm dÆ°Æ¡ng đánh nhịp thùng, thùng, 6 trống hòa reo là m nhịp nhà ng thế võ. Già n trống thay thế cho già n trống kèn của các nÆ°á»›c Tây phÆ°Æ¡ng. Tuy nhiên có nhiá»u cái khác biệt là già n trống chỉ má»™t ngÆ°á»i đánh, phải là má»™t vị tÆ°á»›ng vừa đánh vừa chỉ huy hoặc Ä‘iá»u khiển hà nh quân, tác chiến bằng âm thanh trống.
Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục nà y: