Miá»n Hoà i HÆ°Æ¡ng có chà ng thÆ° sinh há» Diệp, không rõ cả tên và tá»±. Văn chÆ°Æ¡ng từ phú trá»™i nhất Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i, nhÆ°ng đến đâu cÅ©ng láºn Ä‘áºn, long Ä‘ong khốn khổ mãi trong trÆ°á»ng công danh.
Gặp lúc ông Ãinh Thừa Hạc, ngÆ°á»i Ãông Quan, đến là m quan ở ấp ấy, xem văn chÆ°Æ¡ng của chà ng, cho là kỳ tà i, bèn má»i đến Ä‘Ã m đạo.
Ông rất bằng lòng, cho chà ng đến ở trong dinh thá»±, cÆ¡m nÆ°á»›c đèn sách, cấp cho đầy đủ, thỉnh thoảng lại gá»i tiá»n thóc vá» giúp đỡ gia quyến nữa.
Ãến kỳ sÆ¡ thÃ, ông hết sức tán dÆ°Æ¡ng văn tà i của chà ng trÆ°á»›c mặt quan há»c sá», rồi đó chà ng Ä‘á»— đầu hà ng xứ.
Ông trông mong và o chà ng rất tha thiết; sau khi và o trÆ°á»ng thi HÆ°Æ¡ng, cho lấy văn của chà ng để xem và đá»c vừa gõ bà n đánh nhịp, ngợi khen không ngá»›t.
NgỠđâu thá»i váºn neo ngÆ°á»i, văn chÆ°Æ¡ng ghen mệnh, bảng đã treo, lại há»ng tuá»™t.
Chà ng trở vá», choáng váng tê mê, trong lòng lại thẹn là mình đã phụ ngÆ°á»i tri ká»·, thân hình gầy ruá»™c nhÆ° bá»™ xÆ°Æ¡ng còn đứng, ngÆ°á»i ngây ra nhÆ° khúc gá»—.
Ông nghe tin, cho má»i đến an ủi.
Chà ng rÆ¡i lụy dầm dá».
Ông rất thÆ°Æ¡ng tình, hẹn đến khi nà o mãn kỳ khảo tÃch vá» kinh thì Ä‘em chà ng cùng Ä‘i.
Chà ng rất cảm kÃch cáo từ ra vá» , từ đấy đóng cá»a không Ä‘i đâu nữa.
Chẳng bao lâu chà ng lâm bệnh, ông luôn luôn há»i thăm và đưa quà , nhÆ°ng thuốc uống đã trăm thang mà vẫn không công hiệu. Vừa lúc ấy ông lại có Ä‘iá»u xúc phạm đến quan trên, bị cất chức, sắp vá» nhà , viết thÆ° cho chà ng, đại lược nói rằng: "Tôi nay mai vá» Ãông, mà sở dÄ© còn chần chừ chÆ°a Ä‘i ngay, là chỉ vì muốn chá» túc hạ Ä‘i đó thôi. Túc hạ đến buổi sáng, thì buổi chiá»u là tôi khởi hà nh..."
ThÆ° Ä‘Æ°a đến bên giÆ°á»ng nằm, chà ng cầm xem khóc sụt sùi, rồi nhắn sứ giả vá» nói là đang bị bệnh nặng, khó bình phục ngay được, xin cứ Ä‘i trÆ°á»›c.
Sứ giả vá» bẩm, ông không nỡ Ä‘i, ráng ở lại chá».
Qua mấy hôm, ngÆ°á»i canh cổng báo có chà ng há» Diệp đến, ông mừng quá, ra đón mà há»i han.
Chà ng nói:
- Vì cái bệnh của thân hèn để đại nhân phải chỠđợi lâu, lòng nà y tháºt áy náy không yên. Nay, may đã có thể ráng theo kịp dấu già y chân ngá»±a.
Ông bèn gói buá»™c hà nh trang lại, để dáºy sá»›m ra Ä‘i.
Chẳng mấy ngà y đã vỠđến là ng, ông cho con thụ giáo vá»›i chà ng, đêm ngà y ở liá»n bên cạnh.
Cáºu con tên là Tái XÆ°Æ¡ng lúc bấy giá» má»›i mÆ°á»i sáu tuổi, chÆ°a biết là m văn chÆ°Æ¡ng nhÆ°ng thông minh lắm, phà m văn bà i cá» nghiệp, xem qua hai ba lần thì không quên nữa. ở được má»™t năm, cáºu đã hạ bút thà nh văn, nhá» có thêm thế lá»±c của ông, bèn được nháºn và o nhà há»c của huyện.
Chà ng bà n chép lại những bà i văn cá» nghiệp đã là m lúc bình thá»i Ä‘em hết cho công tá» há»c.
Và o trÆ°á»ng thi, bảy đầu Ä‘á» không sai Ä‘á» nà o, công tá» liá»n Ä‘áºu á khôi.
Một hôm ông bảo chà ng rằng:
- Túc hạ chỉ vứt ra một mối tơ thừa mà cũng đủ là m cho thằng trẻ nên đanh, nhưng còn quả chuông và ng kia cứ bị bỠrơi mãi thì là m thế nà o?
Chà ng nói:
- Ãiá»u đó e rằng có mệnh. Tôi mượn cái phúc trạch của đại nhân để hà hÆ¡i cho văn chÆ°Æ¡ng, khiến ngÆ°á»i thiên hạ biết rằng ná»a Ä‘á»i luân lạc không phải vì kém tà i đánh tráºn, nhÆ° thế là thá»a nguyện rồi. Vả chăng kẻ sÄ© mà được má»™t ngÆ°á»i biết, đã đủ không ân háºn nữa, cần gì phải Ä‘á»— đạt má»›i đắc chÃ?
Ông thấy chà ng xa nhà đã lâu, sợ nhỡ mất kỳ sát hạch năm, khuyên chà ng nên vá» thăm nhà . Chà ng rầu rÄ© không vui. Ông cÅ©ng không nỡ ép, bèn dặn công tá» khi đến kinh đô thì nạp thóc há»™ chà ng, công tá» lại giáºt giải Nam Cung được bổ chức Chủ sá»± trong bá»™, Ä‘em chà ng và o Giám sá»›m tối gần nhau.
Qua má»™t năm, chà ng và o trÆ°á»ng thi HÆ°Æ¡ng ở kinh, Ä‘á»— Cá» nhân.
Vừa lúc ông được bổ đi coi thi ở Hà Nam bà n nhân tiện nói với chà ng rằng:
- Chuyến Ä‘i nà y không xa quê hÆ°Æ¡ng tiên sinh là mấy. Nay hãy nhẹ bÆ°á»›c Ä‘Æ°á»ng mây, tiên sinh cÅ©ng nên má»™t phen vá» là ng cho được khoái chÃ.
Chà ng cÅ©ng mừng. Rồi chá»n ngà y tốt lên Ä‘Æ°á»ng.
Ãến địa giá»›i Hoà i DÆ°Æ¡ng, công tá» cho ngÆ°á»i và ngá»±a Ä‘Æ°a chà ng vá».
Ãến nhà thấy cổng ngõ tiêu Ä‘iá»u, chà ng chạnh lòng buồn bã lững thững Ä‘i và o sân.
NgÆ°á»i vợ cầm nong nia Ä‘i ra, thấy chà ng thì vứt xuống sợ hãi bá» chạy.
Chà ng rẫu rĩ mà nói:
- Ta bây giỠđã nên danh pháºn rồi. Má»›i ba bốn năm không thấy mặt, sao bông nhÆ° không quen biết nhau váºy?
NgÆ°á»i vợ đứng xa mà bảo rằng:
- Chà ng chết đã lâu, còn nói nên danh nên pháºn gì nữa?
Sở dÄ© còn để mãi linh cữu trong nhà , là vì nhà nghèo con bé đó mà thôi! Nay thằng cả đã khôn lá»›n, cÅ©ng Ä‘ang tìm má»™t ngôi đất để Ä‘Æ°a chà ng ra. Chá»› nên hiện vá» là m gở để quấy ngÆ°á»i sống.
Chà ng nghe nói thì bùi ngùi rÅ© rượi, bà n lững thững Ä‘i và o trong nhà , thấy linh cữu rà nh rà nh, liá»n ngã ra giữa đất mà biến mất.
NgÆ°á»i vợ kinh hãi nhìn xuống thấy áo mÅ© già y tất bỠđấy, nhÆ° cái xác lá»™t. Nà ng mÅ©i lòng quá, ôm xống áo khóc lóc. NgÆ°á»i con Ä‘i há»c vá», thấy má»™t cá»— xe ngá»±a buá»™c ở trÆ°á»›c thì dò há»i xem ở đâu đến, rồi kinh hãi chạy vá» báo vá»›i mẹ.
Mẹ gạt nÆ°á»›c mắt kể lại chuyện vừa xảy ra. Lại há»i kỹ những ngÆ°á»i theo hầu má»›i biết rõ đầu Ä‘uôi.
NgÆ°á»i theo hầu trở vá», công tá» nghe tin nÆ°á»›c mắt rÆ¡i Æ°á»›t cả ngá»±c, láºp tức lên xe, đến táºn nhà mà khóc, rồi bá» tiá»n lo liệu việc tang, chôn cất theo lệ hiếu liêm.
Lại chu cấp rất háºu cho đứa con, má»i thầy vá» dạy và gá»i gắm cho quan há»c sứ, hÆ¡n má»™t năm sau được và o nhà há»c phán.
Kết Thúc (END)