Quân Ä‘á»™i ta có hai vị Äại tÆ°á»›ng đầu tiên thì má»™t ngÆ°á»i xuất thân từ trà thức, má»™t ngÆ°á»i xuất thân từ nông dân và cùng quê Bình Trị Thiên. Có Ä‘iá»u đặc biệt, ngÆ°á»i xuất thân từ trà thức thì trở thà nh quan võ, Bá»™ trưởng Quốc phòng, Tổng TÆ° lệnh. NgÆ°á»i xuất thân từ nông dân thì trở thà nh quan văn, Chủ nhiệm Tổng cục ChÃnh trị Quân Ä‘á»™i nhân dân Việt Nam...
NgÆ°á»i cá»™ng sản kiên cÆ°á»ng
Nói thế thôi, chứ thá»±c ra cả hai vị đại tÆ°á»›ng nà y Ä‘á»u là văn võ kiêm toà n, Ä‘á»u có nhãn quan chiến lược và o loại tầm cỡ, xứng đáng được ghi và o sá» sách. Má»™t ngÆ°á»i thì rõ rà ng đã được thế giá»›i suy tôn là má»™t trong các vị tÆ°á»›ng nổi tiếng thế giá»›i. Còn má»™t ngÆ°á»i thì đã từ giã chúng ta, để lại má»™t chá»— trống không gì có thể bù đắp được và cho đến nay nhiá»u ngÆ°á»i vẫn nuối tiếc...
Tên khai sinh của anh là Nguyá»…n Vịnh. Tại Há»™i nghị Äảng toà n quốc ở Tân Trà o tháng 8/1945, khi nghe có tên Nguyá»…n Chà Thanh trong danh sách Ban Chấp hà nh Trung Æ°Æ¡ng Äảng, Nguyá»…n Vịnh quay sang há»i đồng chà Võ Nguyên Giáp ngồi bên cạnh: "Nguyá»…n Chà Thanh là ai mà nghe lạ thế!". Äồng chà Võ Nguyên Giáp mỉm cÆ°á»i trả lá»i: "Là anh chứ ai nữa, chÃnh Bác đặt tên cho anh đấy". Nguyá»…n Vịnh vừa ngỡ ngà ng, vừa sung sÆ°á»›ng! Từ đây cái tên Nguyá»…n Chà Thanh trở thà nh má»™t phần lịch sá» của quân Ä‘á»™i ta, của Cách mạng Việt Nam
Nguyá»…n Vịnh sinh ngà y 1/1/1914 tại là ng Niệm Phò, huyện Quảng Äiá»n, tỉnh Thừa Thiên.
Cuối năm 1936, đầu năm 1937, anh may mắn được gặp các anh Phan Äăng LÆ°u, Nguyá»…n Chà Diểu trong Phong trà o Mặt tráºn Bình dân và bắt đầu được giác ngá»™ vá» lý tưởng Cá»™ng sản. Tháng 7/1937, Nguyá»…n Vịnh được kết nạp và o Äảng.
Trong 8 năm, từ khi là má»™t đảng viên Äảng Cá»™ng sản Äông DÆ°Æ¡ng, rồi Bà thÆ° Chi bá»™ và sau đó là Bà thÆ° Tỉnh ủy Thừa Thiên, Nguyá»…n Vịnh đã bị đế quốc bắt giam 3 lần ở các nhà lao Huế, Lao Bảo, Buôn Ma Thuá»™t và đã từng vượt ngục để tiếp tục hoạt Ä‘á»™ng. Suốt thá»i gian lăn lá»™n vá»›i phong trà o cÅ©ng nhÆ° những năm tháng bị tù Ä‘Ã y Nguyá»…n Vịnh luôn tá» ra là má»™t đảng viên cá»™ng sản kiên cÆ°á»ng, nguy hiểm không sá»n lòng, khó khăn không lùi bÆ°á»›c. Anh đã góp phần xây dá»±ng cÆ¡ sở Äảng, đẩy mạnh phong trà o cách mạng ở Thừa Thiên - Huế trong suốt thá»i kỳ hoạt Ä‘á»™ng bà máºt trÆ°á»›c cách mạng.
"Chúng ta chỉ sợ mất lòng tin của dân"
Äầu năm 1947, anh là ngÆ°á»i có công lá»›n trong việc khôi phục phong trà o sau khi mặt tráºn Huế bị vỡ. Ngà y 25/3/1947, tức 40 ngà y sau khi quân ta rút khá»i Huế, vá»›i cÆ°Æ¡ng vị là Ủy viên Trung Æ°Æ¡ng Äảng, Bà thÆ° Tỉnh ủy Thừa Thiên, anh triệu táºp má»™t cuá»™c há»p đặc biệt, địa Ä‘iểm há»p không phải ở chiến khu mà là ở ngay là ng Nam DÆ°Æ¡ng (huyện Phong Äiá»n) - má»™t là ng ở ngay sát nách địch, chỉ cách Huế 20 cây số.
Mở đầu cuá»™c há»p, anh Ä‘á»c lá thÆ° Ä‘á» ngà y 5/3/1947 của Bác Hồ "Gá»i các đồng chà Trung Bá»™", nêu lên những khuyết Ä‘iểm của cán bá»™ đảng viên trong những ngà y đầu kháng chiến. Liên hệ vá»›i tình hình địa phÆ°Æ¡ng, anh nghiêm khắc tá»± phê bình và phê bình để rút ra bà i há»c sâu sắc trong thá»i gian qua. Anh nói: "Bá»™ Ä‘á»™i ta rất anh dÅ©ng. Tinh thần cách mạng của đồng bà o ta rất cao. Äiá»u đáng trách là cán bá»™, đảng viên chúng ta không biết cách tổ chức huấn luyện và chỉ huy anh em đánh giặc". Cuối cùng anh củng cố lòng tin cho má»i ngÆ°á»i: "Mất đất chÆ°a phải là mất nÆ°á»›c. Chúng ta chỉ sợ mất lòng tin của dân. Có lòng tin của dân là có tất cả. Vì váºy chúng ta không được chạy dà i. Chúng ta phải trở vá» vá»›i dân".
Sau đó Tỉnh ủy Thừa Thiên đã ra nghị quyết nhấn mạnh tÆ° tưởng chỉ đạo: "Phải nhanh chóng chuyển sang tiến công địch. Kiên quyết luồn trở lại vùng đồng bằng Ä‘ang bị địch chiếm đóng, bám đất, bám dân, phát Ä‘á»™ng phong trà o chiến tranh du kÃch, phá tan chÃnh sách bình định của địch". Từ đó phong trà o kháng chiến ở vùng sau lÆ°ng địch của Bình Trị Thiên đã vượt qua được những khó khăn hiểm nghèo, từng bÆ°á»›c tiến lên già nh những thắng lợi.
Năm 1948, Trung Æ°Æ¡ng quyết định thà nh láºp Phân khu Bình Trị Thiên để thống nhất chỉ huy 3 tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên. Phân khu ủy Bình Trị Thiên được thà nh láºp và anh Thanh được chỉ định là m Bà thÆ°.
Nháºn nhiệm vụ má»›i, anh cùng các đồng chà trong Phân khu ủy Ä‘i sâu nghiên cứu tình hình và ra nghị quyết mở má»™t chiến dịch phá tá» trong cả 3 tỉnh của Phân khu. Äây là má»™t chủ trÆ°Æ¡ng sáng suốt và kịp thá»i. Kết quả là cả má»™t hệ thống ngụy quyá»n địch ở cÆ¡ sở bị ta Ä‘áºp vỡ từng mảng lá»›n, là m cho chúng hết sức hoảng sợ. Bởi vì khi má»™t khu vá»±c hà ng mấy huyện lá»›n không còn há»™i tá» nữa thì tá»± nhiên cả hệ thống đồn bốt của địch bị trÆ¡ ra giữa vòng vây của nhân dân.
Trên má»™t vùng nông thôn rá»™ng lá»›n của Bình Trị Thiên, sau chiến dịch đâu đâu cÅ©ng có chÃnh quyá»n cách mạng, có dân quân du kÃch hoạt Ä‘á»™ng, những đồn lẻ của địch bị tiêu diệt. Những cuá»™c hà nh quân của địch luôn bị chặn đánh bởi hoạt Ä‘á»™ng của du kÃch tại chá»—. "Bình Trị Thiên khói lá»a" sau má»™t thá»i gian tạm lắng đã vÆ°Æ¡n lên hòa nháºp vá»›i phong trà o cả nÆ°á»›c. Trong chiến công chung đó có sá»± đóng góp quan trá»ng, nếu không nói là quyết định của Nguyá»…n Chà Thanh. Sau sá»± việc nà y, Bác Hồ đã tặng Nguyá»…n Chà Thanh danh hiệu: "Vị tÆ°á»›ng du kÃch".
Giữa năm 1950, cuá»™c kháng chiến chống Pháp bÆ°á»›c sang má»™t giai Ä‘oạn má»›i, quân Ä‘á»™i ta phát triển nhanh chóng và ngà y cà ng lá»›n mạnh. Trong bối cảnh đó, Nguyá»…n Chà Thanh được Äảng giao cho má»™t trá»ng trách má»›i. Anh được Ä‘iá»u Ä‘á»™ng và o quân Ä‘á»™i và được bổ nhiệm giữ chức Chủ nhiệm Tổng cục ChÃnh trị Quân Ä‘á»™i nhân dân Việt Nam. Vá» Äảng anh được cá» giữ chức Phó bà thÆ° Quân ủy Trung Æ°Æ¡ng.
Năm 1951, tại Äại há»™i Äảng toà n quốc lần thứ 2, Nguyá»…n Chà Thanh được bầu lại và o Ban Chấp hà nh Trung Æ°Æ¡ng và được Ban Chấp hà nh Trung Æ°Æ¡ng bầu và o Bá»™ ChÃnh trị.
Vá»›i trá»ng trách đảm nháºn công tác Äảng, công tác chÃnh trị trong quân Ä‘á»™i, Nguyá»…n Chà Thanh đã có đóng góp to lá»›n tạo nên sức mạnh của quân Ä‘á»™i ta, liên tiếp đánh thắng địch trong nhiá»u chiến dịch lá»›n, kết thúc bằng chiến dịch Äiện Biên Phủ lịch sá» tháng 5/1954. Năm 1959, anh được phong hà m Äại tÆ°á»›ng và đây là vị Äại tÆ°á»›ng thứ hai của quân Ä‘á»™i ta.
Tại Äại há»™i Äảng toà n quốc lần thứ 3 tháng 9/1960, Nguyá»…n Chà Thanh lại được bầu và o Ban Chấp hà nh Trung Æ°Æ¡ng và được Ban Chấp hà nh Trung Æ°Æ¡ng bầu và o Bá»™ ChÃnh trị.
Năm 1961, do yêu cầu của công cuá»™c hợp tác hóa nông nghiệp và đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp, Nguyá»…n Chà Thanh được Trung Æ°Æ¡ng Äảng giao cho phụ trách Ban Nông nghiệp Trung Æ°Æ¡ng. Chỉ Ãt lâu sau, má»™t phong trà o thi Ä‘ua má»›i trên mặt tráºn nông nghiệp nổi lên nhÆ° sóng cồn. Äó là kết quả của mấy tháng liá»n Nguyá»…n Chà Thanh xuống xâm nháºp cÆ¡ sở ở Hợp tác xã Äại Phong (xã Phong Thủy, huyện Lệ Thủy, Quảng Bình). Bà i báo "Hoan nghênh Hợp tác xã Äại Phong" do anh viết đăng trên báo Äảng, trở thà nh má»™t sá»± kiện trong Ä‘á»i sống chÃnh trị của nhân dân miá»n Bắc lúc bấy giá».
Con ngÆ°á»i của quần chúng
Nói đến Nguyá»…n Chà Thanh là nói đến quần chúng, nói đến phong trà o quần chúng. Hầu nhÆ° anh sinh ra trên Ä‘á»i nà y là để sống vá»›i nhân dân. Là Ủy viên Bá»™ ChÃnh trị, Trưởng ban Nông nghiệp Trung Æ°Æ¡ng nhÆ°ng hầu nhÆ° Nguyá»…n Chà Thanh có mặt cả tháng liá»n vá»›i các hợp tác xã, và từ đó sinh ra gió "Äại Phong". Hồi còn là Chủ nhiệm Tổng cục ChÃnh trị cÅ©ng váºy - Là Äại tÆ°á»›ng nhÆ°ng Nguyá»…n Chà Thanh thÆ°á»ng xuyên có mặt ở các Ä‘Æ¡n vị, gần gÅ©i cán bá»™, chiến sÄ© và từ đó cá» "Ba Nhất" phất phá»›i bay. Có thể nói Nguyá»…n Chà Thanh ở đâu là ở đó có phong trà o quần chúng. Bởi anh tin tưởng sâu sắc và o sức mạnh của quần chúng. Anh thÆ°á»ng nói, không có quần chúng thì không thể có thắng lợi của cách mạng. Anh cÅ©ng thÆ°á»ng nói: "Cán bá»™ thế nà o thì phong trà o thế ấy", cán bá»™ phải lăn lá»™n, gắn bó vá»›i phong trà o và chÃnh anh là điển hình của má»™t cán bá»™ nhÆ° thế.
Có má»™t giai thoại vá» vị "Äại tÆ°á»›ng nông dân" nà y rất thú vị. Äó là và o năm 1951, khi Nguyá»…n Chà thanh vừa được bổ nhiệm chức vụ Chủ nhiệm Tổng cục ChÃnh trị chÆ°a được bao lâu, anh cùng Ä‘Æ¡n vị Ä‘i Chiến dịch Hòa Bình. Trên Ä‘Æ°á»ng hà nh quân ra tráºn, phải qua má»™t con suối, ai cÅ©ng xắn quần lá»™i qua. Có má»™t anh cán bá»™ cấp đại Ä‘á»™i hay tiểu Ä‘oà n gì đó Ä‘ang loay hoay vá»›i đôi già y thì thấy má»™t ngÆ°á»i trạc tuổi chÆ°a đến 40, da ngăm Ä‘en, khá»e mạnh mặc bá»™ quần áo nâu bạc Ä‘i qua, anh cán bá»™ nghÄ© chắc là má»™t bác nông dân, liá»n gá»i lại:
- Ông chịu khó cõng mình qua suối má»™t tÃ.
"NgÆ°á»i đó" không tá» ra khó chịu mà vui vẻ nháºn lá»i, ghé lÆ°ng vén quần cõng anh cán bá»™ qua suối.
Sang đến bá» bên kia, anh cán bá»™ phấn khởi vá»— vai ngÆ°á»i đã giúp cõng mình qua suối, định nói lá»i cảm Æ¡n. NhÆ°ng bá»—ng thấy bác nông dân nghiêm mặt lại, nói giá»ng miá»n Trung nghiêm khắc:
- Cáºu có biết tá»› là ai không?
Anh cán bá»™ chÆ°a kịp định thần vì câu há»i bất ngá» thì được nghe ngÆ°á»i đó nói tiếp:
- Tá»› là Nguyá»…n Chà Thanh - Chủ nhiệm Tổng cục ChÃnh trị. Hôm nay tá»› giúp cáºu vì xét ra cáºu cÅ©ng cần giúp nhÆ°ng nhá»› lần sau đừng bắt ngÆ°á»i khác cõng nhÆ° thế nữa nhé.
Năm 1954, khi miá»n Bắc hoà n toà n giải phóng, anh cùng gia đình từ chiến khu trở vá» Hà Ná»™i, cÆ¡ quan định bố trà cho anh má»™t căn há»™ ở bên hồ Trúc Bạch. Äó là má»™t biệt thá»± đẹp, có mái nhá»n cao vút, trang trà ná»™i thất sang trá»ng. NhÆ°ng anh đã từ chối và đỠnghị bố trà cho mình má»™t chá»— ở trong khu quân Ä‘á»™i. Anh tâm sá»± vá»›i các đồng chà xung quanh: "Từ chiến tranh chuyển sang hòa bình, khó tránh khá»i chá»›m nở trong bá»™ Ä‘á»™i tÆ° tưởng đòi hưởng thụ. Mình ở nhà sang quá thì khó gần gÅ©i anh em, mà có khi muốn nói Ä‘iá»u cần nói cÅ©ng khó lá»t tai ngÆ°á»i nghe".
Trung tÆ°á»›ng Äoà n ChÆ°Æ¡ng, nguyên thÆ° ký riêng cho anh Thanh nhiá»u năm, kể lại: Theo chế Ä‘á»™, chÃnh sách, vá»›i cÆ°Æ¡ng vị cao là Ủy viên Bá»™ ChÃnh trị, Chủ nhiệm Tổng cục ChÃnh trị, gia đình anh được cÆ¡ quan trang bị thêm tủ, giÆ°á»ng và má»™t số đồ dùng khác. NhÆ°ng anh bảo Ä‘em phân phối cho những anh em khác còn thiếu thốn. Trung tÆ°á»›ng Äoà n ChÆ°Æ¡ng còn nói vá» chị Cúc, vợ anh bằng những lá»i lẽ tốt đẹp: "Là vợ má»™t cán bá»™ lãnh đạo cao cấp, nhÆ°ng tuyệt nhiên chị không bao giá» cáºy thế chồng để lên mặt "bà chủ" vá»›i anh em phục vụ. Äiá»u đó má»™t phần do bản chất đôn háºu của chị, má»™t phần quan trá»ng là do thái Ä‘á»™ của anh Thanh. Anh chúa ghét những thói ấy".
Có má»™t lần anh xuống dá»± đại há»™i đại biểu má»™t tỉnh có nhiá»u hiện tượng cán bá»™ đảng viên tham ô, xâm phạm đến lợi Ãch của quần chúng. Kỳ giáp hạt năm ấy địa phÆ°Æ¡ng bị mất mùa, nhân dân thiếu ăn. Nhà nÆ°á»›c Ä‘Æ°a gạo vá» giúp, nhÆ°ng má»™t số nÆ¡i cán bá»™ thiếu trách nhiệm, quản lý không chặt chẽ, để xảy ra nhiá»u hiện tượng tiêu cá»±c rất đáng xấu hổ. Äối vá»›i những trÆ°á»ng hợp nhÆ° thế anh thÆ°á»ng không giữ được bình tÄ©nh. Trên bục phát biểu khi nhắc đến hiện tượng nà y giá»ng anh nhÆ° lạc hẳn Ä‘i:
"Äảng viên gì? Cán bá»™ gì?; Dân đói, Nhà nÆ°á»›c gá»i vá» mấy tạ gạo, ba ông Chi ủy dấm dúi chia nhau má»—i ngÆ°á»i mấy chục cân, thì không bằng... con chó! Không thể nà o để lại trong Äảng ta những con ngÆ°á»i thoái hóa đến mức ấy".
Trung tÆ°á»›ng Trần Quý Hai kể lại, hồi ở chiến khu Thừa Thiên, mặc dầu vá»›i cÆ°Æ¡ng vị Ủy viên Trung Æ°Æ¡ng Äảng, Bà thÆ° Tỉnh ủy, anh và gia đình vẫn sống hòa chung cuá»™c sống thiếu thốn, gian khổ vá»›i nhân dân. Có tháng cả nhà liên tục ăn sắn, nấu cháo bằng sắn, là m bánh bằng bá»™t sắn. Có ai Ä‘em biếu má»™t tà gạo, thức ăn, anh lại Ä‘em chuyển sang bệnh viện cho thÆ°Æ¡ng bệnh binh - Mẹ anh thÆ°Æ¡ng anh là m việc vất vả, ngÆ°á»i hốc hác nói vá»›i anh rằng đây là ngÆ°á»i ta thÆ°Æ¡ng anh ngÆ°á»i ta biếu anh chứ có phải của tham ô đâu, nhÆ°ng anh nói vá»›i mẹ: "Mẹ hãy hiểu cho con, con là cán bá»™ của Äảng, của dân thì không thể dân ăn khổ mà chỉ riêng con ăn ngon được"
Thượng tướng Phùng Thế Tà i