Nhân váºt chÃnh trong câu chuyện là ông LÆ°u VÄ©nh Châu, ngÆ°á»i con trai Tổng thống chÃnh quyá»n Sà i Gòn Trần Văn HÆ°Æ¡ng...
Äám lá ngằn ngặt xanh không biết là thứ cây gì trÆ°á»›c căn há»™ nhà ông LÆ°u VÄ©nh Châu trong khu chung cÆ° Ä‘Æ°á»ng Tân Bình ngoại ô chừng nhÆ° bá» lại những âm thanh ầm à o sôi Ä‘á»™ng cuả má»™t chiá»u Sà i Gòn luôn hừng há»±c năng Ä‘á»™ng không khà thị trÆ°á»ng. Cái tuổi tám mÆ°Æ¡i mốt hình nhÆ° còn chút năm nữa má»›i tìm tá»›i ông?
Dẫu mái tóc bạc trắng nhÆ°ng vóc dáng manh mảnh lanh lẹ cùng cung cách cÆ°ng chiá»u thằng cháu ná»™i kháu khỉnh Ä‘ang quẩn quanh kế bên, cá»™ng vá»›i chất giá»ng chắc khoẻ vá» những ngà y cách đây sáu mÆ°Æ¡i năm ấy cứ nhÆ° là má»›i hôm qua váºy?
Hồi ấy ông có tên là Dõi. Trần Văn Dõi. Con trai đầu lòng của Äốc há»c Tây Ninh Trần Văn HÆ°Æ¡ng. Trong những ngà y đầu sôi nổi của cuá»™c Cách mạng tháng Tám, rất nhiá»u trà thức miá»n Äông miá»n Tây tham gia kháng chiến trong đó có Äốc há»c tỉnh Tây Ninh Trần Văn HÆ°Æ¡ng.
Vị đốc há»c nà y đã trở thà nh Chủ tịch ủy ban hà nh chÃnh kháng chiến tỉnh Tây Ninh nhÆ° váºy đó! Cách mạng vá» khi ông Dõi Ä‘ang tuổi mÆ°á»i tám vừa há»c xong trung há»c Cần ThÆ¡. NhÆ° má»™t lẽ tá»± nhiên của lá»›p trẻ hồi ấy, ông xung và o thanh niên tiá»n phong rồi và o Vệ quốc Ä‘oà n tháng 10 năm 1945.
Những tráºn đánh ác liệt của bá»™ Ä‘á»™i Tây Ninh chá»i lại những tiểu Ä‘oà n thiện chiến quân Ä‘á»™i Pháp nhÆ° Trâu Và ng, Bến Sá»i, Bến Cầu... Ä‘Æ¡n vị ông Ä‘á»u tham gia tuốt luốt. Gian khổ ác liệt. Thiếu thốn trăm bá». NhÆ°ng thứ thiếu nhất, bức xúc nhất vẫn là thiếu súng đạn! Vì váºy ông nháºn lệnh nháºp và o má»™t Ä‘á»™i quân ra Bắc nháºn vÅ© khà và o thá»i Ä‘iểm cuối năm bốn sáu.
Lênh đênh nhiá»u ngà y trên biển, tá»›i đất Bắc lần đầu tiên trong Ä‘á»i biết thế nà o là những cÆ¡n gió bấc cắt thịt da thì báºp ngay và o không khà hừng há»±c sục sôi của những ngà y toà n quốc kháng chiến. Ông tham gia chiến đấu cùng tá»± vệ và Vệ quốc Ä‘oà n khu phố Bạch Mai phối thuá»™c vá»›i Trung Ä‘oà n Thủ Äô. ÄÆ¡n vị ông may mắn thoát ra được.
Ông được lá»±a trong số những ngÆ°á»i Æ°u tú Ä‘i há»c trÆ°á»ng lục quân Trần Quốc Tuấn khoá IV. Ngà y khai giảng khoá há»c, anh thanh niên ngÆ°á»i Nam Bá»™ Trần Văn Dõi lấy tên má»›i là LÆ°u VÄ©nh Châu và sau đó má»™t năm trở thà nh đảng viên ÄCS Äông DÆ°Æ¡ng.
Tốt nghiệp, LÆ°u VÄ©nh Châu được Ä‘iá»u vá» má»™t Ä‘Æ¡n vị váºn tải. Năm 1952 là đại Ä‘á»™i trưởng C57, tiểu Ä‘oà n 206 thuá»™c Tổng cục Háºu cần QÄNDVN. Sau đó, Ä‘Æ¡n vị của Châu được lệnh tham gia chiến dịch Äiện Biên Phủ.
Phần việc nặng ná» nhất để chuẩn bị cho chiến dịch là đảm bảo giao thông thông suốt ở hai cá»a ngõ quan trá»ng và o mặt tráºn nhÆ° thứ yết hầu của cÆ¡ thể là bến phà Tạ Khoa qua sông Äà và ngã ba Cò Nòi. Tiểu Ä‘oà n 206 sau khi vinh dá»± nháºn cá» thưởng luân lÆ°u của Hồ Chủ tịch đã kiên cÆ°á»ng bám trụ liên tục suốt ngà y đêm tại hai trá»ng Ä‘iểm nà y.
Äịch táºp trung rải các loại bom đạn hòng chặt đứt Ä‘Æ°á»ng tiếp tế chuyển quân chuyá»n lÆ°Æ¡ng thá»±c đạn dược nhÆ°ng nguy hiểm nhất là bom nổ cháºm, thứ vÅ© khà gây ách tắc cÅ©ng nhÆ° thÆ°Æ¡ng vong nhiá»u nhất mà đơn vị của Châu khi đó lần đầu vấp phải. ThÆ°Æ¡ng vong chả phải Ãt. Công sức bá» ra khó mà tÃnh đếm để tìm được tìm ra phÆ°Æ¡ng pháp tháo gỡ nhiá»u loại bom nổ cháºm cÅ©ng nhÆ° tìm những cung chặng vòng tránh đảm bảo giao thông thông suốt vá»›i mặt tráºn.
Trong số cán bá»™ chiến sÄ© tham gia chiến dịch Äiện Biên Phủ ngà y ấy, anh em ngÆ°á»i Nam Bá»™ rất hiếm hoi, hình nhÆ° chỉ có 3 ngÆ°á»i là Nguyá»…n Trà Việt (312) và Châu Kỳ Nam (316) và đại Ä‘á»™i trưởng công binh - váºn tải LÆ°u VÄ©nh Châu? May mắn là cả 3 anh em Ä‘á»u cùng khoá IV của trÆ°á»ng Lục quân Trần Quốc Tuấn, cùng tham gia chiến dịch Äiện Biên Phủ, cùng bÆ°á»›c sang tuổi tám mÆ°Æ¡i và bây giá» cùng sống tại thà nh phố mang tên Bác!
Năm 1954, niá»m vui chiến thắng thì có nhÆ°ng niá»m vui Ä‘oà n tụ vá»›i Châu chÆ°a thà nh! Không có tổng tuyển cá» cÅ©ng nhÆ° ngà y Bắc Nam Ä‘oà n tụ. LÆ°u VÄ©nh Châu Ä‘i dò há»i hà ng tháng trá»i qua bà con ra táºp kết tin tức ngÆ°á»i thân quê nhà nhÆ°ng vẫn bặt vô âm tÃn. Hình ảnh ngÆ°á»i cha gà y gò dong dá»ng ngà y nắm vá»™i bà n tay cáºu con trai nhÆ° in hằn trong tâm trà ...
Xứ Bắc ba lâu rồi chÆ°a ghé lại... ở ngoải, ba có nhiá»u bạn bè hồi cùng há»c trÆ°á»ng Cao đẳng SÆ° phạm Hà Ná»™i nhÆ° Nguyá»…n Khánh Toà n, Hoà ng Minh Giám, Phạm Huy Thông... Mà thôi, ra đó ráng là m mau nhiệm vụ rồi vá»!
Thoáng chút Ä‘au Ä‘á»›n, bâng khuâng! Tưởng ngà y đó ra Bắc lãnh vÅ© khà mấy tháng thì vá». Ai dè hÆ¡n chục năm láºn? Có nguôi ngoai chút ná»—i đêm Nam ngà y Bắc là đơn vị của LÆ°u VÄ©nh Châu má»™t lần vá» Äồ SÆ¡n an dưỡng, LÆ°u VÄ©nh Châu đã gặp được má»™t ngÆ°á»i con gái quê mẹ ở Má» Cà y, công tác ở bên y tế Hải Phòng. Há» nên vợ nên chồng ...
Vâng, bà xã nhà tôi vừa bồng thằng cháu hồi nãy đó... Năm 1961, Äại uý QÄNDVN LÆ°u VÄ©nh Châu chuyển ngà nh Ä‘i há»c Äại há»c Bách khoa Hà Ná»™i. Tốt nghiệp loại Æ°u, Châu được Ä‘iá»u vá» công tác ở Ban công nghiệp Trung Æ°Æ¡ng.
Má»™t ngà y ná», má»™t ngÆ°á»i bạn thân cùng quê táºp kết Ä‘ang công tác ở Hà Ná»™i bất ngá» cho anh hay cái tin là ngÆ°á»i cha của anh hiện còn sống! ChÆ°a kịp mừng, Châu suýt té ngá»a sững sá» bởi ngÆ°á»i bạn cho biết thêm, trong đó cha anh vừa má»›i được chá»n là m má»™t chức lá»›n, Phó Tổng thống nguỵ quyá»n Sà i Gòn! NgÆ°á»i bạn ấy còn lén bố trà cho anh nghe Ä‘Ã i BBC, cả Ä‘Ã i Sà i Gòn nữa! Quân Ä‘á»™i. Tổ chức nhà trÆ°á»ng Äại há»c Bách khoa và tổ chức nÆ¡i anh công tác chỉ biết LÆ°u VÄ©nh Châu là con trai Trần Văn HÆ°Æ¡ng chủ tịch UBKC tỉnh Tây Ninh!
Äã hÆ¡n hai chục năm, cha con và gia đình anh bặt vô âm tÃn! Mang tâm trạng hoang hoang rối bá»i ấy, theo gợi ý của ngÆ°á»i bạn, anh lên gặp ông Ung Văn Khiêm là chá»— quen của hai anh em, hiện Ä‘ang giữ chức Bá»™ trưởng Bá»™ Ná»™i vụ. Ông Bá»™ trưởng niá»m nở tiếp hai anh em rồi thở phà o khi được biết chỉ má»—i ngÆ°á»i bạn của LÆ°u VÄ©nh Châu biết được chuyện Châu là con trai ruá»™t của phó tổng thống Trần Văn HÆ°Æ¡ng bấy giá»! Rồi ông dặn thêm tuyệt đối không nói cho ai biết mình là con trai ông Trần Văn HÆ°Æ¡ng hiện là Phó tổng thống nguỵ quyá»n Sà i Gòn. Ông sẽ có trách nhiệm là m việc vá»›i tổ chức! Có yên tâm hÆ¡n nhÆ°ng LÆ°u VÄ©nh Châu vẫn canh cánh chuyện nà y.
LÆ°u VÄ©nh Châu biết tÃnh ba khẳng khái tá»›i mức cá»±c Ä‘oan... Rồi má»™t hôm, LÆ°u VÄ©nh Châu lại được ông Ung Văn Khiêm kêu tá»›i... Việc của anh là viết má»™t bức thÆ° cho “ông già †nhÆ° ông Khiêm gợi ý, không nói chi cả, chỉ báo tin cho ổng hay là Châu có công ăn việc là m tá» tế ngoà i Bắc, hiện là kỹ sÆ° cÆ¡ khÃ, có má»™t mái ấm gia đình vá»›i vợ và hai con v.v...
Lá thÆ° được gá»i Ä‘i... Má»™t thá»i gian sau, ông Khiêm lại gá»i anh tá»›i, gợi ý rằng có thể Châu sẽ phải vô Nam là m má»™t nhiệm vụ đặc biệt. Còn nhiệm vụ chi, thá»i gian nà o, tổ chức sẽ tÃnh tiếp và giao cụ thể. Châu phải giữ bà máºt việc nà y, không được nói vá»›i ai kể cả tổ chức cÆ¡ quan hay vợ con...
Lá thÆ° không có hồi âm cÅ©ng nhÆ° nhiệm vụ đặc biệt đã không đến vá»›i kỹ sÆ° LÆ°u VÄ©nh Châu. Năm năm qua Ä‘i... rồi tá»›i ngà y toà n thắng 30 tháng TÆ°... Kỹ sÆ° LÆ°u VÄ©nh Châu cứ yên ổn là m việc, trÆ°á»›c là tại Ban công nghiệp Trung Æ°Æ¡ng sau là má»™t thá»i gian dà i biệt phái xuống nhà máy cÆ¡ khà Trần HÆ°ng Äạo chuyên lo chế tạo Ä‘á»™ng cÆ¡ nổ 12 mã lá»±c cùng việc cải tiến bÆ¡m cao áp con heo dầu là đỠtà i khoa há»c mà LÆ°u VÄ©nh Châu say mê và đã bá» ra rất nhiá»u thá»i gian lẫn công sức!
Ba năm sau mùa xuân 1975, tại căn nhà số 216A, Ä‘Æ°á»ng Äiện Biên Phủ thà nh phố Hồ Chà Minh, đêm đã khuya lắm tại phòng khách, câu chuyện giữa hai ngÆ°á»i má»™t già má»™t trẻ của hai cha con đã diá»…n ra tá»›i sáng! Mãi khi đó kỹ sÆ° LÆ°u VÄ©nh Châu má»›i tÆ°á»ng được má»™t số việc mà trÆ°á»›c đây ông đã nhiá»u lúc hoà i nghi, dằn vặt, Ä‘au đáu...
Thá»i gian là m chủ tịch UBHC kháng chiến Tây Ninh thấy bá»™ Ä‘á»™i du kÃch đằng mình bắt nhầm mấy ông trà thức rồi qui là Việt gian, có ngÆ°á»i còn bị há» Ä‘em bắn, ba á»›n quá! Ba mặc cảm, hoang mang... Sau năm 1946, ba bá» vá» quê và tuyên bố hẳn hoi Trần Văn HÆ°Æ¡ng nầy không là m bất cứ việc gì liên quan đến chuyện theo Tây phản lại dân tá»™c! Ba vá» Sà i Gòn mở má»™t kho thuốc. NhÆ°ng đâu có yên. Chánh tham biện gặp ba, Bảo Äại gặp ba. Rồi sau nà y có cả ngÆ°á»i của Diệm nữa... Tất thảy Ä‘á»u má»i ba ra là m việc nhÆ°ng ba đã thá» rồi. ChÃnh quyá»n Diệm bắt ba giam 3 tháng. Con há»i sao ba lại nháºn chức phó tổng thống?
Chuyện thì dà i nhÆ°ng ba có cái ý của ba... Mỹ Ä‘Æ°a quân vô dữ lắm. Mỹ thì có khác chi Tây? Há»c trò của ba nhiá»u ngÆ°á»i là m cấp nà y chức khác tá»›i khóc nói là đám quân sá»± Thiệu Kỳ nắm hết quyá»n hà nh, hoà nh hà nh tham nhÅ©ng dữ quá, khổ dân... Thà y là ngÆ°á»i có tà i có đức, dù sao lúc nà y tiếng nói của thà y có trá»ng lượng, thà y nên đứng ra lãnh má»™t việc chi đặng giúp gì đó cho dân tá»™c!
Ba đã lầm cÅ©ng nhÆ° sau nà y lại lầm. Mình hổng có đảng riêng có quân Ä‘á»™i có tà i chÃnh riêng, ngoại bang kiểm soát hết thì mần được cái chi ?! À, còn cái thÆ¡ của con, ba có nháºn được, nghe nói hồi đó do chÃnh ông Phạm Ngá»c Thạch Ä‘em vô Nam, nhÆ°ng lúc đó ba cứ bán tÃn bán nghi bởi nghe nói hồi ra Bắc con chết lâu rồi mà ? Thằng Ba em con nói, thôi cứ đốt tiêu Ä‘i nhỡ có bá» gì lại liên luỵ!
Căn biệt thá»± sang trá»ng của ông cá»±u Tổng thống Trần Văn HÆ°Æ¡ng sau giải phóng, cách mạng không đụng tá»›i. Hà ng ngà y từ nhà riêng ông dùng xe đạp tá»± tá»›i dinh Äá»™c láºp là địa Ä‘iểm há»c táºp cải tạo do ông Cao Äăng Chiếm giảng bà i. Cuối khoá các quan chức tÆ°á»›ng tá nguỵ quyá»n Sà i Gòn tham gia há»c táºp Ä‘á»u phải viết thu hoạch. Ông Chiếm nói ông Trần Văn HÆ°Æ¡ng có tuổi, mắt lại kém nên miá»…n cho việc viết nhÆ°ng ông HÆ°Æ¡ng cứ tình nguyện viết thu hoạch nghiêm cẩn.
Sau cuá»™c há»™i ngá»™ lần đó, vợ chồng kỹ sÆ° LÆ°u VÄ©nh Châu chuyển vô thà nh phố công tác. Thi thoảng vợ chồng ông có ghé qua thăm ông già (mẹ ông mất trÆ°á»›c giải phóng nhằm ngà y 30 tháng 12 năm 1974 . Ông HÆ°Æ¡ng ở vá»›i ngÆ°á»i con gái. NgÆ°á»i con trai út, em ruá»™t ông Châu đã ra nÆ°á»›c ngoà i).
Chú TÆ° Chì, giáo sÆ° dạy đại há»c Mỹ Tho, bạn vá»›i ông Trần Văn HÆ°Æ¡ng, hồi đó công tác ở Mặt tráºn Tổ quốc thà nh phố giục ông Châu nên vỠở vá»›i ông già . Thứ nhứt, vợ ông là bác sÄ©, ông già tuổi cao lại lắm bệnh, nhỡ có bá» gì. Thứ hai, ông TÆ° cÆ°á»i bá»™ tụi bây cứ e dè là m váºy ngÆ°á»i ta ngỡ cách mạng mình hổng có tình cảm gia đình chi ráo trá»i...
Äược lá»i nhÆ° cởi tấm lòng. Vợ chồng ông nghe chú TÆ°, bá» ngoà i tai những sá»± đồn thổi ác ý, lẳng lặng dá»n vá» ngôi nhà ở Ä‘Æ°á»ng Äiện Biên Phủ để là m pháºn sá»± con trai vá»›i cha già , dâu con vá»›i cha chồng! Hà ng ngà y vợ ông vừa lo công chuyện cÆ¡ quan vừa lui cui tất báºt cÆ¡m nÆ°á»›c chợ búa để chắp nối cho vừa cho đủ những năm tháng bao cấp khốn khó. Trong má»› tem phiếu mà bà chầu chá»±c trÆ°á»›c các cá»a hà ng máºu dịch có tiêu chuẩn phiếu E của ngÆ°á»i cha chồng mà nhà nÆ°á»›c mình cấp cho nguyên tổng thống chÃnh quyá»n Sà i Gòn Trần Văn HÆ°Æ¡ng!
Có lẽ sá»± so xúi túng bấn là có thá»±c còn chuyện của chìm của nổi của ngÆ°á»i đứng đầu chÃnh quyá»n cÅ© - cho dù chỉ Ãt ngà y - chỉ là sá»± đồn thổi chăng mà ngÆ°á»i em trai của ông Châu khi đó Ä‘ang ở nÆ°á»›c ngoà i đã viết thÆ¡ vá» hối thúc cha lẫn anh mình rằng cứ Ä‘Æ°a ông già qua biên giá»›i tức khắc sẽ có ngÆ°á»i đón (!?). Ông già Trần Văn HÆ°Æ¡ng Ä‘á»c thÆ¡ cÆ°á»i lá»›n sáng ngà y 30 tháng 4 năm 1975, đại sứ Ma-tin còn gá»i Ä‘iện hối thúc là luôn già nh sẵn cho qua má»™t chiếc trá»±c thăng. Nếu qua có Ä‘i thì Ä‘i ngay từ hồi đó rồi!
...Có lẽ đám tang ông Trần Văn HÆ°Æ¡ng thuá»™c loại hiếm ở thà nh phố và o cái thá»i Ä‘iểm Mồng Ba Tết năm 1982? Muốn chết Ä‘Æ¡n giản, ông xin được thiêu xác. Quây kÃn ở Ä‘Ã i hoá thân hoà n vÅ© bữa đó nhÆ° cách nói vui của ngÆ°á»i Sà i Gòn là đông đủ cả ngÆ°á»i của cách mạng và ngÆ°á»i của chế Ä‘á»™ cÅ©. Lại có sá»± hiện diện của mấy vị tÆ°á»›ng nguỵ vừa mãn hạn há»c táºp cải tạo. Phụ trách lá»… tang là bạn cÅ© của ngÆ°á»i vừa quá cố, GS Nguyá»…n Văn Chì tức chú TÆ° Chì, Chủ tịch UBMTTQ thà nh phố Hồ Chà Minh...
Ngó cái tuổi tám mÆ°Æ¡i của ông Châu thÆ¡ thái cùng con cháu trong khu chung cÆ° theo tiêu chuẩn nhà nÆ°á»›c, tôi chả muốn há»i ông bà thêm vá» duyên do hồi há» vui vẻ rá»i căn biệt thá»± Ä‘Æ°á»ng Äiện Biên Phủ. Hình nhÆ° biết đủ, tri túc, cÅ©ng là thang tráºt là tiêu chà của ngÆ°á»i thức giả? Nhìn đồ đạc khiêm nhÆ°á»ng trong căn chung cÆ° giản dị nà y, tôi bất giác nhá»› tá»›i má»™t trÆ°a ấy ghé đất VÄ©nh Long. Chuyến Ä‘i ấy tôi chỉ nhá»› hÆ¡i lâu căn nhà lợp ngói ta xây thâm thấp tá» tợ nhÆ° cung cách xây cất của má»™t nhà địa chủ thÆ°á»ng ngoà i Bắc của cụ thân sinh ra ông Trần Văn HÆ°Æ¡ng ở thị trấn Long Hồ...
Láºp Hạ năm Dáºu
Xuân Ba