Äại há»™i Äảng bế mạc, Nguyá»…n Thế Äoà n được gặp Bác. Nén ná»—i xúc Ä‘á»™ng, anh trình bà y ná»—i khao khát của ngÆ°á»i dân Nam Bá»™ và xin phép được quay hình Bác. Vá»›i tình cảm "Miá»n Nam trong trái tim tôi", Bác Hồ đã đồng ý. Váºy là Nguyá»…n Thế Äoà n đã có 2 tháng ở bên cạnh Bác, ghi lại những hình ảnh chân thá»±c, Ä‘á»i thÆ°á»ng của Bác.
Khi những bá»™ phim tà i liệu "Nguyá»…n Ãi Quốc - Hồ Chà Minh", "Hồ Chà Minh - chân dung má»™t con ngÆ°á»i"... được công chiếu, hà ng triệu trái tim Việt Nam và bạn bè trên khắp năm châu Ä‘á»u nghẹn ngà o xúc Ä‘á»™ng trÆ°á»›c ánh sáng kỳ diệu tá»a ra từ nhân cách, đạo đức của con ngÆ°á»i vÄ© đại mà vô cùng khiêm nhÆ°á»ng, giản dị Hồ Chà Minh.
Ở đâu trên trái đất nà y có vị lãnh tụ áo nâu quần vải trèo đèo lá»™i suối Ä‘i chiến dịch; tá»± giặt quần áo, vừa Ä‘i vừa cầm cây gáºy để phÆ¡i; vị lãnh tụ tá»± đánh máy tà i liệu, cưỡi ngá»±a Ä‘i chiến dịch, táºp thể dục trên rừng Việt Bắc, dạy cán bá»™ táºp võ... Có lẽ mãi mãi vá» sau, sẽ khó có những thÆ°á»›c phim nà o có thể là m rung Ä‘á»™ng trái tim con ngÆ°á»i đến váºy.
ChÃnh vì thế, những bá»™ phim tà i liệu trên đã già nh được những giải thưởng cao quý. Äã có hÆ¡n 90 hãng thông tấn quốc tế thÆ°á»ng xuyên sá» dụng những hình ảnh vô giá nà y. NhÆ°ng Ãt ngÆ°á»i biết tác giả của nhiá»u thÆ°á»›c phim chân thá»±c và vô giá ấy là ai...
TP Hồ Chà Minh những ngà y tháng tÆ° náo nhiệt hÆ¡n chÃnh sá»± náo nhiệt vốn có thÆ°á»ng ngà y. NgÆ°á»i ta từng nói vui, thà nh phố mênh mông, chá»™n rá»™n tá»›i Ä‘á»™ má»™t ngÆ°á»i má»›i tá»›i, chỉ cần ra khá»i sân bay, xuống tà u khoảng 5 phút là đã nhÆ°... mất hút.
Số nhà 100 Tôn Thất Tùng là Công ty Ä‚n uống Minh Äức nổi tiếng, khi chúng tôi tá»›i giữa trÆ°a ngáºp mùi thức ăn, khói, lá»a từ những bếp ga công nghiệp phun hết cỡ. Len qua đám thá»±c khách Ä‘ang chen chân xếp hà ng, leo lên những báºc cầu thang hẹp và tối, nồng mùi thức ăn từ dÆ°á»›i Ä‘Æ°a lên, chúng tôi tá»›i tìm ông, nhà quay phim Nguyá»…n Thế Äoà n. Ông chÃnh là ngÆ°á»i đã cầm máy theo chân Bác Hồ kÃnh yêu những ngà y ở Việt Bắc, thu lại những thÆ°á»›c phim lay Ä‘á»™ng lòng ngÆ°á»i, để hôm nay và muôn Ä‘á»i các thế hệ Việt Nam thêm hiểu đạo đức, nhân cách Hồ Chà Minh.
Nguyá»…n Thế Äoà n tên tháºt là Nguyá»…n Văn Nghiệp, sinh năm 1911 tại Chợ Má»›i - An Giang. Ngay từ lúc Ä‘i há»c, ông đã ham mê chụp ảnh. Äược gia đình khuyến khÃch, ông đã sang Phnôm Pênh há»c nghá», và tại đây ông đã gặp ánh sáng của Äảng, trở thà nh đảng viên cá»™ng sản chỉ 4 tháng sau khi Äảng ta ra Ä‘á»i.
Treo cá» búa liá»m, bị giặc bắt Ä‘Æ°a vá» khám Lá»›n Sà i Gòn, ra tù ông tiếp tục hoạt Ä‘á»™ng, tham gia khởi nghÄ©a ở Nam Bá»™ và trở thà nh Huyện ủy viên Lâm thá»i, Công an huyện Tịnh Biên, An Giang. Sau khi há»c lá»›p chÃnh trị cùng đồng chà Võ Văn Kiệt, năm 1947, Nguyá»…n Thế Äoà n được phân công mở lá»›p nhiếp ảnh cho bá»™ Ä‘á»™i và trở thà nh ngÆ°á»i cầm máy đầu tiên của Ä‘iện ảnh khu 9. Nhiá»u phim tà i liệu do ông là m - dù còn có nét thô sÆ¡ của buổi đầu tiên nhÆ°ng mang nhiá»u ý nghÄ©a đối vá»›i lịch sá» kháng chiến Nam Bá»™ (nhÆ° "Tráºn Má»™c Hóa", "Xưởng dệt Ngan Trâu", "Chiến dịch Sóc Trăng")…
Cuối năm 1950, Äảng ta chuẩn bị mở Äại há»™i lần thứ 2, Nguyá»…n Thế Äoà n và há»a sÄ© Lê Minh Hiá»n được Ä‘iá»u ra Việt Bắc để quay phim vá» Äại há»™i. Ngoà i nhiệm vụ được giao, Nguyá»…n Thế Äoà n còn mang theo niá»m nhắn gá»i tha thiết của rất nhiá»u ngÆ°á»i dân Nam Bá»™: cố gắng ghi lại những hình ảnh vá» Bác Hồ, Ä‘em vá» cho đồng bà o xem cho thoả ná»—i nhá»› mong vị lãnh tụ kÃnh yêu mà đa phần má»i ngÆ°á»i má»›i chỉ hình dung qua sá»± tưởng tượng.
Qua Campuchia, qua Thái Lan, vòng sang Trung Quốc, Nguyá»…n Thế Äoà n cùng các đồng chà của mình đã tá»›i Việt Bắc sau muôn và n khó khăn. Những thÆ°á»›c phim vá» Äại há»™i đã được ghi lại trong không khà náo nức của thủ đô kháng chiến.
Äại há»™i Äảng bế mạc, Nguyá»…n Thế Äoà n được gặp Bác. Nén ná»—i xúc Ä‘á»™ng, anh trình bà y ná»—i khao khát của ngÆ°á»i dân Nam Bá»™ và xin phép được quay hình Bác. Vá»›i tình cảm "Miá»n Nam trong trái tim tôi", Bác Hồ đã đồng ý.
Váºy là Nguyá»…n Thế Äoà n đã có 2 tháng ở bên cạnh Bác, ghi lại những hình ảnh chân thá»±c, Ä‘á»i thÆ°á»ng của Bác: Những cảnh Bác Hồ Ä‘i thăm dân công, thăm bà con nông dân, cưỡi ngá»±a Ä‘i công tác, tắm suối, dạy võ, lá»™i suối, băng rừng… Ä‘á»u được Nguyá»…n Thế Äoà n ghi lại má»™t cách cẩn tháºn.
Äược cá» Ä‘i Trung Quốc tráng phim, tại đây Nguyá»…n Thế Äoà n đã từ chối sá»± giúp đỡ của các bạn đồng nghiệp vì anh biết ánh sáng trong rừng Việt Bắc lúc quay không được tốt, nếu tráng theo cách của bạn, phim sẽ há»ng hết. Váºy là ròng rã hà ng tháng trá»i Nguyá»…n Thế Äoà n đã tá»± tay pha thuốc, tráng phim theo phÆ°Æ¡ng pháp thủ công để bảo toà n toà n bá»™ 50 cuá»™n phim vá» Äại há»™i và Bác Hồ.
Tráng xong, có má»™t số đồng nghiệp nÆ°á»›c bạn xem phim, nói vá»›i Nguyá»…n Thế Äoà n: "Sao hình ảnh lãnh tụ trong phim của anh gầy gò, quần áo giản dị quá…". Vá» nÆ°á»›c, Nguyá»…n Thế Äoà n băn khoăn thÆ°a vá»›i Bác, liệu có phải bá» những hình ảnh ấy Ä‘i không, và anh đã vô cùng sung sÆ°á»›ng khi nghe Bác nói: "Bác thÃch những hình ảnh đó!".
Gặp nhà quay phim đã gần trăm tuổi ấy, tôi há»i ông vá» những ká»· niệm của ông đối vá»›i Bác Hồ kÃnh yêu, ông rÆ°ng rÆ°ng: "Khi chuẩn bị vá» Nam, ngại ngùng mãi tôi má»›i dám thÆ°a: ThÆ°a Bác, Bác cho con được hôn Bác! Bác trìu mến nói: Bác đồng ý, nhÆ°ng cái hôn nà y dà nh cả cho đồng bà o miá»n Nam nữa đấy! Lúc đó tôi bừng tỉnh, sao mình Ãch ká»· thế? Và suốt Ä‘á»i, tôi không thể nà o quên tình nhân ái bao la của Bác, tấm lòng Ä‘au đáu của Bác vá»›i đồng bà o miá»n Nam…".
Tháng 5 năm 1952, Nguyá»…n Thế Äoà n cùng Há»a sÄ© Lê Minh Hiá»n Ä‘i bá»™ ròng rã 16 tháng trá»i trở vá» Nam Bá»™. Những thÆ°á»›c phim và hình ảnh vá» Bác được công chiếu rá»™ng rãi cho đồng bà o Nam Bá»™ xem, gây xúc Ä‘á»™ng mạnh…
Trá»n Ä‘á»i say mê vá»›i nghá», Nguyá»…n Thế Äoà n không quan tâm tá»›i bất cứ danh vá»ng nà o (trÆ°á»›c khi nghỉ hÆ°u, ông là Trưởng phòng Kỹ thuáºt - Xưởng phim Tà i liệu trung Æ°Æ¡ng). Những bá»™ phim được công chiếu gây tiếng vang lá»›n, những ngÆ°á»i dùng tÆ° liệu của ông dá»±ng lên bá»™ phim đó lần lượt già nh những giải thưởng lá»›n, còn ông thì vẫn bình thản trong căn há»™ không có đồ váºt gì đáng giá, hà ng ngà y táºp thể dục và sống vá»›i những ký ức xa xÆ°a. Thứ mà ông nâng niu nhất có lẽ là tấm huy hiệu 70 năm tuổi Äảng được trao năm 2000 và chiếc bà n thỠđặt ở vị trà trang trá»ng nhất có ảnh Bác Hồ.
Gặp má»™t số đạo diá»…n, quay phim nổi tiếng, chúng tôi nháºn thấy há» dà nh cho nhà quay phim lão thà nh Nguyá»…n Thế Äoà n má»™t tình cảm đặc biệt, má»™t sá»± kÃnh trá»ng đặc biệt. Äạo diá»…n, NSND TrÆ°Æ¡ng Qua cho biết, năm 2005 Há»™i Äiện ảnh Việt Nam đã là m hồ sÆ¡ Ä‘á» nghị xét tặng Giải thưởng Nhà nÆ°á»›c cho nhà quay phim Nguyá»…n Thế Äoà n.
Tháºt đáng buồn, trong danh sách những ngÆ°á»i được trao tặng không có tên ông, và tin nà y là m lá»›p nghệ sÄ© Ä‘iện ảnh cao tuổi sững sá». Äạo diá»…n, NSƯT Phan Việt Tùng đã báºt khóc khi nghe tin ông Nguyá»…n Thế Äoà n không có giải.
NgÆ°á»i nghệ sÄ© chất phác "ăn to, nói lá»›n" nà y bức xúc: Tại sao những ngÆ°á»i sá» dụng phim của cụ (Nguyá»…n Thế Äoà n) để dá»±ng phim thì được giải cao nhất, mà cụ thì lại không có giải gì, dù nhá»? Nhà báo lão thà nh Äinh Phong đã có những bà i báo gay gắt, đồng thá»i có thÆ° kiến nghị vá» vấn Ä‘á» nà y.
Äiá»m đạm hÆ¡n, đạo diá»…n An SÆ¡n (ngÆ°á»i quay phim Bác Hồ trong chuyến Ä‘i thăm 11 nÆ°á»›c XHCN năm 1957) cho rằng, những thÆ°á»›c phim của nhà quay phim Nguyá»…n Thế Äoà n là vô giá. Nếu ông chÆ°a có giải thưởng Nhà nÆ°á»›c vá» Văn há»c - Nghệ thuáºt thì cÅ©ng cần phải có hình thức ghi công nà o tháºt xứng đáng.
Vá»›i nhà quay phim lão thà nh Nguyá»…n Thế Äoà n, hình nhÆ° tất cả sá»± ồn à o vá» giải thưởng Ä‘á»u do những ngÆ°á»i quanh ông kÃnh trá»ng ông, thÆ°Æ¡ng ông mà lên tiếng, còn vá»›i chÃnh ông, dÆ°á»ng nhÆ° ông không biết và không chút quan tâm vá» Ä‘iá»u đó. Ông tâm sá»±: "Vá»›i tôi, giải thưởng lá»›n nhất, cao quý nhất là những ngà y tháng được sống bên cạnh Bác Hồ".
Phải chăng đúng nhÆ° những ngÆ°á»i quen biết ông đã nháºn xét: Trong những ngà y bên cạnh Bác, Nguyá»…n Thế Äoà n đã ảnh hưởng từ NgÆ°á»i đức hy sinh, nét giản dị, nói Ãt là m nhiá»u, khiêm tốn, không mà ng danh lợi?
Äá»— Thu Hiên (theo CAND)
Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục nà y:
